ТI T 1. ТIабкIиниб ххинкI букIаго ххарбиде вуссунарев, хъабиниб рахь букIаго гъуд кодосса биччачIев. Tabjinib {inj bujago {arbide wuSunarew, ]abinib ra% bujago vud kodoSa biXazew. 2. ТIавус зодобе боржуна, гIункIкI ракьулIе лIугьуна. Tawus #odobe bor$una, funJ rapu/e juhuna. 3. ТIавус тIавусалда цадахъ, гъеду гъадида цадахъ. Tawus Tawusalda cada], vedu vadida cada]. 4. ТIагъур бахъеян витIани, бетIер къотIун вачIунев. Tavur ba]eyan wiTani, beTer qoTun wazunew. 5. ТIагъур баччизе гуребила бетIер бижараб, ургъизейила. Tavur baXi#e gurebila beTer bi$arab, urvi#eyila. 6. ТIагъур лъун щинав чи вукIунаро, чоххтIо къан щинай чIчIужу йикIунаро. Tavur ;un &inaw xi wujunaro, xo{To qan &inay Zu$u yijunaro. 7. ТIагъур цIун хьаралълъусса тIагъур цIураб гурони бачIинчIо. Tavur `un %ara:uSa Tavur `urab guroni bazinzo. 8. ТIагIам гьечIеб квен, цIцIам банилан, тIагIамлъиларо. Tafam hezeb kwen, ~am banilan, Tafam;ilaro. 9. ТIад базегIан чIвадан букIараб батани, тIад бан ххадуб рукъ лIугьунеб. Tad ba#efan zwadan bujarab batani, Tad ban {adub ruq /uhuneb. 10. ТIад гьабураб куйдасса кодобе кьураб хIоржого лълъикI. Tad haburab kuydaSa kodobe purab \or$ogo :ij. 11. ТIад гьир лъезе къваригIараб меххалълъ, хIамида кьабуларебила, кьинкΙулебила. Tad hir ;e#e qwarifarab me{a:, \amida pabularebila, pinjulebila. 12. ТIад квер бахъани, катицца нилIее маргьа бицуна, течIони, хъарссула. Tad kwer ba]ani, katiCa ni/eye marha bicuna, tezoni, ]arSula. 13. ТIад налъи ккун чи рихунгеги, чед тIагIун гьобол рихунгеги. Tad na;i Kun xi ri[ungegi, xed Tafun hobol ri[ungegi. 14. ТIад рекIараб чол квелълъ кквезеги лъазе кколебила. Tad rejarab xol kwe: Kwe#egi ;a#e Kolebila. 15. ТIадаб гуреб гьабуни, гьабизе кколеб бегулеб. Tadab gureb habuni, habi#e Koleb beguleb. 16. ТIадагьаб чвантинисса бакIаб гьир гьечIеб. Tadahab xwantiniSa bajab hir hezeb. 17. ТIадго арав гьоболги, лълъикIго кьолеб микьирги. Tadgo araw hobolgi, :ijgo poleb mipirgi. 18. ТIадго кквечIев цIцIогьор гурев. Tadgo Kwezew ~ohor gurew. 19. ТIаде валагьарассе – рахъу, бухъулессе – хъиру. Tade walaharaSe - ra]u, bu]uleSe - ]iru. 20. ТIаде гьобол къотIугеги, гьабихъе нух къосунгеги. Tade hobol qoTugegi, habi]e nu[ qosungegi. 21. ТIаде къо ккани, къоркъолги бацI лIугьунеб. Tade qo Kani, qorqolgi ba` /uhuneb. 22. ТIаде къо ккезегIан кIалалълъ гьури кколаресс, тIаде къо ккараб меххалълъ горбода бетIер кколареб. Tade qo Ke#efan jala: huri KolareS, Tade qo Karab me{a: gorboda beTer Kolareb. 23. ТIаде лълъим бачIунареб хIор ххеххгого къунеб. Tade :im bazunareb \or {e{gogo quneb. 24. ТIаде хъвачIого ракьалдасса чияссул хIал хьоларебила. Tade ]wazogo rapaldaSa xiyaSul \al %olarebila. 25. ТIаде цоги гъеду бачIани, гъоркь букIараб боржунеб гIадат. Tade cogi vedu bazani, vorp bujarab bor$uneb fadat. 26. ТIаде цIцIанагIан гIемерлъулебги ургъел, тIасса бачахъанагIан дагьлъун унебги ургъел. Tade ~anafan femer;ulebgi urvel, TaSa baxa]anafan dah;un unebgi urvel. 27. ТIаде чи лъаларила, чараб гьой лъаларила (гьабулеб ишалълъе ххеххлъи гьабейила...). Tade xi ;alarila, xarab hoy ;alarila (habuleb i^a:e {e{;i habeyila...). 28. ТIадегIан ругезул хIурмат лълъиццаго цIунулебила, хIурмат цIунейила гъоркьегIан ругезулги. Tadefan ruge#ul \urmat :iCago `unulebila, \urmat `uneyila vorpefan ruge#ulgi. 29. ТIадежоялълъила мискинчи чIвалев. Tade$oya:ila miskinxi zwalew. 30. ТIадлъи милк гуро. Tad;i milk guro. 31. ТIаждал хвах бихъун толев, тIаргъида рукъи балев. Ta$dal [wa[ bi]un tolew, Tarvida ruqi balew. 32. ТIажуги ретIунилан, тIагъурги лъунилан, бихьинчи лIугьунарев. Ta$ugi reTunilan, Tavurgi ;unilan, bi%inxi /uhunarew. 33. ТIаладухъа гъоркье гIарац баниги, чIчIужуялълъ кквечIеб рукъ бечелъулареб. Taladu]a vorpe farac banigi, Zu$uya: Kwezeb ruq bexe;ulareb. 34. ТIалил найицца гIадин, дуццагоги кваназе, чияеги кьезе гьабе дуниял. Talil nayiCa fadin, duCagogi kwana#e, xiyayegi pe#e habe duniyal. 35. ТIамах гъунилан, гъветI бакъвалареб. Tama[ vunilan, vweT baqwalareb. 36. ТIансса ссурмияй, салмаг гвангъарай. TanSa Surmiyay, salmag gwanvaray. 37. ТIанчIи ругеб гъадие гъоссол бутIа щолареб. Tanzi rugeb vadiye voSol buTa &olareb. 38. ТIанчIиги гьарила квешав чиясс, ханалги гьарила. Tanzigi harila kwe^aw xiyaS, [analgi harila. 39. ТIанчIиги ханалги гьарулел ратила. Tanzigi [analgi harulel ratila. ГIурус тIаде бахараб, гьез магIарухъе болъонги бачун бачIараб заман букIун буго. МагIарулал киданиги жидеда бихьичIеб хIайваналда тамашалъун рукIун руго. Цоясс цогияссда гьикъун буго - “ТIанчIидай гьалълъ гьарула, ханалдай?” Дандеясс жаваб кьун буго - «Куц лълъикIаб гьечIо, тIанчIиги гьарулел ратила, ханалги гьарулел ратила». Гьессали тIанчIиги ханалги гьарилаян, магIарулазда гьоркьоб гьаб аби квешав чияссул хIакъалълъулI хIалтIизабула. furus Tade ba[arab, he# mafaru]e bo;ongi baxun bazarab #aman bujun bugo. mafarulal kidanigi $ideda bi%izeb \aywanalda tama^a;un rujun rugo. coyaS cogidaSa hiqun bugo - «Tanziday ha: harula, [analday?» dandeyaS $awab pun bugo - «kuc :ijab hezo, Tanzigi harulel ratila, [analgi harulel ratila» heSali Tanzigi [analgi harilayan, mafarula#da horpob hab abi kwe^aw xiyaSul \aqa:u/ \alTi#abula. 40. ТIанчIил гьоцIцIо гьуинабила. Tanzil ho~o huinabila. 41. ТIаргъил борххалъиялълъ гуребила чияссул тIадегIанлъи борцунеб. Tarvil bor{a;iya: gurebila xiyaSul Tadefan;i borcuneb. 42. ТIарцIцIаб куялдасса керчаб гьой лълъикIаб. Tar~ab kuyaldaSa kerxab hoy :ijab. – ТIасса лIугьа! Дур букIин лъарабани, бикъилароан! - TaSa /uha! dur bujin ;arabani, biqilaroan! – ВахI, дир букIинни лъан батиларин, дурго гуреблъигIагийищ лъачIеб? - wa\, dir bujinni ;an batilarin, durgo gureb;ifagiyi& ;azeb? 43. ТIассан бараб рукъи тIассан ххолеб. TaSan barab ruqi TaSan {oleb. 44. ТIахьал гIабдалзабазе гурелила хъвалел. Ta%al fabdal#aba#e gurelila ]walel. 45. ТIегь балареб гъотIоде наялги руссунарел. Teh balareb voTode nayalgi ruSunarel. 46. ТIегь батани, тIун чияе кье, гIагIа батани, чияда бихьилалде, тIаде ракь хъвай. Teh batani, Tun xiyaye pe, fafa batani, xiyada bi%ilalde, Tade rap ]way. 47. ТIегь гIемералдасса гъветI тIамах гIемераб лълъикIаб. Teh femeraldaSa vweT Tama[ femerab :ijab. 48. ТIегь гIурдада берцинаб. Teh furdada bercinab. 49. ТIегьги ххерги бижилалде, лълъимги ракги бижарабила. Tehgi {ergi bi$ilalde, :imgi rakgi bi$arabila. 50. ТIегьалареб гъотIода пихъ бижулареб. Tehalareb voToda _i] bi$ulareb. 51. ТIекъав, тIикъвамагIал чIваниги, хъущтIулев. Teqaw, Tiqwamafal zwanigi, ]u&Tulew. 52. ТIекъалда тIад рекъоге, къурассде вортанхъуге. Teqalda Tad reqoge, quraSde wortan]uge. 53. ТIекълъи ккедал абула илбисалълъ батилилан, кицини букIуна мунго дуццагойилан. Teq;i Kedal abula ilbisa: batililan, kicini bujuna mungo duCagoyilan. 54. ТIелекье ГIалибулат гIадин. Telepa falibulat fadin. ГIалибулат вукIун вуго ххунздерил наибассул нукар. Цо къоялълъ наибасс ГIалибулатида абун буго метер мун ТIелекье ине кколилан. Щай витIулев вугевали бицун букIун гьечIо. Нахъиссеб къоялълъ радакь вахъун арав ГIалибулат, ТIелекьеги щун, наиб вегаралълъусса вахъиналде Ххунзахъе тIад вуссун вуго. falibulat wujun wugo {un#deril naibaSul nukar. co qoya: naibaS falibulatida abun bugo meter mun Telepe ine Kolilan. &ay wiTulew wugewali bicun bujun hezo. na]iSeb qoya: radap wa]un araw falibulat, Telepegi &un, naib wegara:uSa wa]inalde {un#a]e Tad wuSun wugo. 55. ТIепалодул щибаб мугьалда бугебила алипалълъул ххатIги гIетIул тIириги. Te_alodul &ibab muhalda bugebila ali_a:ul {aTgi feTul Tirigi. 56. ТIеренаб бакI бихьунила кварги тIолеб. Terenab baj bi%unila kwargi Toleb. 57. ТIеренаб хьвацIцIил щулалъиялдасса цIунаги. Terenab %wa~il &ula;iyaldaSa `unagi. 58. ТIеренлълъеда – лълъетIахъан, шагьра нухда – палугьан. Teren:eda - :eTa]an, ^ahra nu[da - _aluhan. 59. ТIехх кьурасс чехь бихъана, чед кьурасс бер бахъана. Te{ puraS xe% bi]ana, xed puraS ber ba]ana. 60. ТIехI бараб ябуялда лIулIадулеб батунилан, таманчаги речIчIун, гIандиссесс жиндирго чу чIварабила. Te\ barab yabuyalda /u/aduleb batunilan, tamanxagi reZun, fandiSeS $indirgo xu zwarabila. 61. ТIехI барассе рас кисса, гIи гьечIессе квас кисса? Te\ baraSe ras kiSa, fi hezeSe kwas kiSa? 62. ТIехIасс тIагъур хъубухъулеб, тIадерахъи баралълъ гьумер баххчулеб. Te\aS Tavur ]ubu]uleb, Tadera]i bara: humer ba{xuleb. 63. ТIидул ххинкIал гьаруге, гьацIцIулIе цIцIам тIамуге. Tidul {injal haruge, ha~u/e ~am Tamuge. 64. ТIил – мугъалда, рагIи – бадибе (ТIил мугъалда лълъикIабила, рагIи бадибе лълъикIабила). Til - muvalda, rafi - badibe (Til muvalda :ijabila, rafi badibe :ijabila). 65. ТIилал махI бахъинабичIого, катицца рахь толареб. Tilal ma\ ba]inabizogo, katiCa ra% tolareb. 66. ТIилихъ къали кьурабила, гъалдибералълъухъ рикьи кьурабила. Tili] qali purabila, valdibera:u] ripi purabila. – Аб тIил щай, гIундулххалат, гьадигIан ххираго босараб? – ab Til &ay, fundul{alat, hadifan {irago bosarab? – ТIил гьечIого, дун тIубаларо. Гъалдибер гьечIониги, гьирихъ хьвадизе бегьула. – Til hezogo, dun Tubalaro. valdiber hezonigi, hiri] %wadi#e behula. 67. ТIимугъ ххинаб бокьун, чахъаби рихун. Timuv {inab bopun, xa]abi ri[un. 68. ТIинаб кIодо гьабуге, ккечIеб тIаде босуге. Tinab jodo habuge, Kezeb Tade bosuge. 69. ТIингъида рукъи къохьол рекъола. Tinvida ruqi qo%ol reqola. 70. ТIингъилI векьарани, гордилI лъилъарула. Tinvi/ weparani, gordi/ ;i;arula. 71. ТIину гьечIеб гьагьинире гьарудуге. Tinu hezeb hahinire haruduge. 72. ТIирикI-тIирикIан ракI бугев мун, рекIетIа саву ккарай дун. Tirij-Tirijan raj bugew mun, rejeTa sawu Karay dun. 73. ТIирун чIчIани, чияссе мегIерги мутIигIлъулеб. Tirun Zani, xiyaSe mefergi muTif;uleb. 74. ТIогьоде хьвадулареб найицца гьоцIцIо гьабулареб. Tohode %wadulareb nayiCa ho~o habulareb. 75. ТIогьол цIураб авлахъалдасса ракул цIураб бокьобе хIайвангицин буссуна, гьундузухъе мун щай вуссунарев? Tohol `urab awla]aldaSa rakul `urab bopobe \aywangicin buSuna, hundu#u]e mun &ay wuSunarew? 76. ТIогьолI на гIадавги вукIуневила чи, наязда гъорлI кьужна гIадавги вукIуневила. Toho/ na fadawgi wujunewila xi, naya#da vor/ pu$na fadawgi wujunewila. 77. ТIокъо-къоноялълъ жаниве вачарав чи чанги вукIунев. Toqo-qonoya: $aniwe waxaraw xi xangi wujunew. 78. ТIокIаб боцIцIуцца бер бахъулареб. Tojab bo~uCa ber ba]ulareb. 79. ТIокIабги дуе гьобо базе бакIищила къваригIун бугеб? (щиб кьуниги, щиб гьабуниги гIоларев чияссде). Tojabgi duye hobo ba#e baji&ila qwarifun bugeb? (&ib punigi, &ib habunigi folarew xiyaSde). 80. ТIолго дунял ссверана, алжан рокъоб батана. Tolgo dunyal Swerana, al$an roqob batana. 81. ТIом чIартилав, ракI квасулав. Tom zartilaw, raj kwasulaw. 82. ТIоноцIцI букаригун, наку хъассуге. Tono~ bukarigun, naku ]aSuge. 83. ТIор бищун, мугь кванан, жий йиццалъарай, Налъи бецIулаго, жий тIеренлъарай. Tor bi&un, muh kwanan, $iy yiCa;aray, na;i be`ulago, $iy Teren;aray. 84. ТIор бакIлъани, гIодобе къулула, чи бечелъани, эххеде валагьула. Tor baj;ani, fodobe qulula, xi bexe;ani, e{ede walahula. 85. ТIор чIобогояб хIалухъин ххалатаб букIуна, бетIер чIобогояв чи чIухIарав вукIуна. Tor zobogoyab \alu]in {alatab bujuna, beTer zobogoyaw xi zu\araw wujuna. 86. ТIоралда тIор лъуни, гул лIугьуна. Toralda Tor ;uni, gul .uhuna. 87. ТIотIода хъублъи батула, найида тIегь батула. ToToda ]ub;i batula, nayida Teh batula. 88. ТIотIоде гIарада кьвагьулареб. ToTode farada pwahulareb. 89. ТIотIоцца малал ран, на букIинаро, ихдал гъотIодасса тIегь босичIого. ToToCa malal ran, na bujinaro, i[dal voTodaSa Teh bosizogo. 90. ТIох борлIун баниги, гIолареб гIарац! To[ bor/un banigi, folareb farac! 91. ТIохда гьоло гурев, гьоцIцIиб лал гурев. To[da holo gurew, ho~ib lal gurew. 92. ТIохде рахине кIкIухIалал рохьоре ине ккола. To[de ra[ine Ju\alal ro%ore ine Kola. 93. ТIоххол гьоболассдассаги тIоге, гьанал гIагарлъиялдассаги тIоге. To{ol hobolaSdaSagi Toge, hanal fagar;iyaldaSagi Toge. 94. ТIохIол цIураб бетIер букаричIого букIинищила. To\ol `urab beTer bukarizogo bujini&ila. 97. ТIохIоцца бетIер квараб хIамида щайила божулев, гIазугIан бетIер хъахIлъарав жинда щайила божулареван абурабила Мала Нассрудиницца мадугьалассда. To\oCa beTer kwarab \amida &ayila bo$ulew, fa#ufan beTer ]a\;araw $inda &ayila bo$ularewan aburabila mala naSrudiniCa maduhalaSda. 98. ТIоццебе тамашаяблъун букIунеб жо нахъа гIадатлъун лIугьун унеб. ToCebe tama^ayab;un bujuneb $o na]a fadat;un /uhun uneb. 99. ТIоццебессеб рахъида барабила букIунеб хурул (рекьул) берцинлъи. ToCebeSeb ra]ida barabila bujuneb [urul (repul) bercin;i. 100. ТIоццее гьаюрай яс – ццудун бекьараб пурчIина. ToCeye hayuray yas - Cudun beparab _urzina. 101. ТIорщел цIуна-къай, царгъиниб гъвар-гъвари бахъиналде, гIарац цIуна-къай, чвантиниб гьури бахъиналде. Tor&el `una-qay, carvinib vwar-vwari ba]inalde, farac `una-qay, xwantinib huri ba]inalde. 102. ТIуралълъубе лълъим унеб, чIваралълъубе магI унеб. Tura:ube :im uneb, zwara:ube maf uneb. 103. «ТIура!» – ян гIанкIкIида, «Гьа!» – ян царада. «Tura!» - yan fanJida, «ha!» - yan carada. 104. ТIуркIуларев гурони бергьунарев. Turjularew guroni berhunarew. 105. ТIурун унеб царал рачIчI сабаблъунги кколебила гьудул-гьалмагълъиялда гьоркьоб дагIба-къецц. Turun uneb caral raZ sabab;ungi Kolebila hudul-halmav;iyalda horpob dafba-qeC. Тира-ссверизе вахъарав кIиго гьалмагъассда цер бихьанила. Цояв гьалмагъасс цер хIинкъизе гьаракь гьабунила. ХIинкъараб цер, бекерухъе лъарги кIанцIун, тIурун анила. tira-Sweri#e wa]araw jigo halmavaSda cer bi%anila. coyaw halmavaS cer \inqi#e harap habunila. \inqarab cer, bekeru]e ;argi jan`un, Turun anila. Гьалмагъасс гIажаиблъи гьабунила гIебаб лъар царада кIанцIизе кIвеялда. Цогияв гьалмагъасс абунила, кIанцIизеяли кIанцIанин гьеб, лъарални доб рагIалде щолаго, гьелълъул рачIчI лълъадалI ччунилан. Валлагь, ччунилан ав, валлагь ччучIилан дов, лълъикIабго дагIба-къецц кканила гьезда гьоркьоб. Гьеб сабаблъун ракIхвейгицин кканила. halmavaS fa$aib;i habunila febab ;ar carada jan`i#e jweyalda. cogiyaw halmavaS abunila, jan`i#eyali jan`anin heb, ;aralni dob rafalde &olago, he:ul raZ :ada/ Xunilan. walah, Xunilan aw, walah Xuzilan dow, :ijabgo dafba-qeC Kanila he#da horpob. heb sabab;un raj]weygicin Kanila. Анила чанго сон. Цо гIодорчIчIеялда гьазул цояссда ракIалде щванила доб царал рачIчI сабаблъун гьазда гьоркьоб ккараб дагIба-къецц. Дандеясс абунила, валагьин, кигIан дуе бокьаниги бокьичIониги, доб лъар кIанцIулелълъул царал рачIчI лълъеда хъван букIанилан. Ав жиндирабго ккун чIчIанила, тIарамагъадаги, цIидассан цоцазулгун ракIалги хун, ратIалъанила гьалмагъзаби. anila xango son. co fodorZeyalda ha#ul coyaSda rajalde &wanila dob caral raZ sabab;un ha#da horpob Karab dafba-qeC. dandeyaS abunila, walahin, kifan duye bopanigi bopizonigi, dob ;ar jan`ule:ul caral raZ :eda ]wan bujanilan. aw $indirabgo Kun Zanila, Taramavadagi, `idaSan coca#ulgun rajalgi [un, raTa;anila halmav#abi. 108. ТIутI батани, боржа, чIчIетI батани, кIанцIе. TuT batani, bor$a, ZeT batani, jan`e. 109. ТIутIалги тIаделъугеги гIемерал жал. TuTalgi Tade;ugegi femeral $al.

Ж $ 1. ЖавабалълъулI ххеххлъарав, битIаралълъулI тIекълъула, лъай гьечIевгун ургъани, ургъелал гIемерлъула. $awaba:u/ {e{;araw, biTara:u/ Teq;ula, ;ay hezewgun urvani, urvelal femer;ula. 2. Жавгьар кисинибги тун, капек балагьулареб. $awhar kisinibgi tun, ka_ek balahulareb. 3. Жавгьар рощногохIдаги гвангъун бихьулеб. $awhar ro&nogo\dagi gwanvun bi%uleb. 4. Жаги – дирго, кIалги – дирго, гIаданлъиги – дирго! $agi - dirgo, jalgi - dirgo, fadan;igi - dirgo! 5. Жагьандаманалълъуб бихьинхIама кIиго шагьиде букIунебила. $ahandamana:ub bi%in\ama jigo ^ahide bujunebila. Кици буго, доба рикIкIада къайи учуз букIунеб рагIула, гъоба кибалиго къваригIанщинаб жо чIобого гIадин щолеб рагIулаян, букIунареб, щолареб жоялълъулги бицун, чияр бакI беццулев чи маххссароде ккун абулеб. Кициялълъул магIна буго - «Гьедин батани, гьениб хIамаги кIиго шагьиде щолеб батилахха», – ян абураб. kici bugo, doba riJada qayi uxu# bujuneb rafula, voba kibaligo qwarifan&inab $o zobogo fadin &oleb rafulayan, bujunareb, &olareb $oya:ulgi bicun, xiyar baj beCulew xi ma{Sarode Kun abuleb. kiciya:ul mafna bugo - «hedin batani, henib \amagi jigo ^ahide &oleb batila{a», - yan aburab. 6. Жагьилассул тIагIаталдасса гIалимчияссул макьу ххирияб. $ahilaSul TafataldaSa falimxiyaSul mapu {iriyab. 7. Жагьиллъиялдасса кIудияб мискинлъи гьечIеб. $ahil;iyaldaSa judiyab miskin;i hezeb. 8. Жагьилчи – беццав чи. $ahilxi - beCaw xi. 9. Жагьилчиясс лъай малълъун, гIалимчи вахъунарев. $ahilxiyaS ;ay ma:un, falimxi wa]unarew. 10. Жадул лIар гьекъезегIан, цIадул лIар гьекъей лълъикIаб. $adul /ar heqe#efan, `adul /ar heqey :ijab. 11. Жакъа букарараб бакI метер хъассуге. $aqa bukararab baj meter ]aSuge. 12. Жакъа гурони лъачIин, жиндасса жиндир цIцIар кIудияб букIун бугилан абурабила ХIажимурадицца. $aqa guroni ;azin, $indaSa $indir ~ar judiyab bujun bugilan aburabila \a$imuradiCa. ЗахIматаб ххалатаб нухги нахъа тун унев ХIажимурадилги гьессул муридазулги чуял ссваканила. РещтIине ссанагIатаб бакIги балагьун, гьез чуяздасса кьалал рахъанила, буртабиги ххарда тIамун, жалгоги реганила. Цадахъ босун букIараб квен-тIеххги тIагIун, ракъун-къечон ругел гьезул хIукму кканила, гIиял къавудеги ун, гIухьбузда квен гьаризе. Гьалмагъзаби жиндассаги ссвакарал гIадин рихьарав ХIажимурад живго анила гIухьбузухъе. Салам-каламалдасса ххадуб гьесс бицанила жив щивали, цинги гьаранила хъвезе цо куй кьеян. Киданиги ХIажимурад рихьичIел гIухьби гьев хIурул цIураб партал ретIарав, къечалълъ кIутIби чIучIарав гьоболассухъ щаклъигун ралагьанила. ЦIцIар рагIарав бахIарчи гьев ватиялда божичIел гIухьбузда кканила, ХIажимурадил машгьурлъиялдассан пайдаги босун, жал маххссараде кквезе вачIарав чи ватилин гьеван. Росун тIилалгун, тIаделъанила гьессде гIухьби. ХьвагIун квералгун тIад вуссарав ХIажимурадицца ккараб жо бицанила гьалмагъзабазда. Цинги вахъун гIухьбузухъе анила цо мурид. Гьесс абунила жив ХIажимурадицца витIарав чапар вугин, мурадги бугин ракъарал муридзабазе хъвезе куй бачин. ГIухьби гьессда божанила, муридассда ццебеги хъунила битIахъе хIамагIанаб куй. КъваригIелги тIубан, тIад вуссарав муридассда ХIажимурадицца абун буго - «Жакъа гурони лъачIо дида, дидасса дир цIцIар кIудияб букIин». #a\matab {alatab nu[gi na]a tun unew \a$imuradilgi heSul murida#ulgi xuyal Swakanila. re&Tine Sanafatab bajgi balahun, he# xuya#daSa palal ra]anila, burtabigi {arda Tamun, $algogi reganila. cada] bosun bujarab kwen-Te{gi Tafun, raqun-qexon rugel he#ul \ukmu Kanila, fiyal qawudegi un, fu%bu#da kwen hari#e. halmav#abi $indaSagi Swakaral fadin ri%araw \a$imurad $iwgo anila fu%bu#u]e. salam-kalamaldaSa {adub heS bucanila $iw &iwali, cingi haranila ]we#e co kuy peyan. kidanigi \a$imurad ri%izel fu%bi hew \urul `ural _artal reTaraw, qexa: juTbi zuzaraw hobolaSu] &ak;igun ralahanila. ~ar rafaraw ba\arxi hew watiyalda bo$izel fu%bu#da Kanila, \a$imuradil ma^hur;iyaldaSan _aydagi bosun, $al ma{Sarode Kwe#e wazaraw xi watilin hewan. rosun Tilalgun, Tade;anila heSde fu%bi. %wafun kweralgun Tad wuSaraw \a$imuradiCa Karab $o bicanila halmav#aba#da. cingi wa]un fu%bu#u]e anila co murid. heS abunila $iw \a$imuradiCa wiTaraw xa_ar wugin, muradgi bugin raqaral murid#aba#e ]we#e kuy baxin. fu%bi heSda bo$anila, muridaSda Cebegi ]unila biTa]e \amafanab kuy. qwarifelgi Tuban, Tad wuSaraw muridaSda \a$imuridiCa abun bugo - «$aqa guroni ;azo dida, didaSa dir ~ar judiyab bujin». 13. Жакъа гьабизе бегьулеб хIалтIи метералде тоге. $aqa habi#e behuleb \alTi meteralde toge. 14. Жакъа гьабизессеб метералде тIамуге. $aqa habi#eSeb meteralde Tamuge. 15. Жакъа гьабичIеб метералде батулареб. $aqa habixeb meteralde batulareb. 16. Жакъа дуе шагьи кьурасс метер духъа гъурущ батIа гьабулеб. $aqa duye ^ahi puraS meter du]a vuru& baTa habuleb. 17. Жакъа дур цIцIар балъго абизе кIоларесс метер тIатун абулеб. $aqa dur ~ar ba;go abi#e jolareS meter Tatun abuleb. 18. Жакъа кваназе кколеб метералде тейила, метер гьабизе кколеб жакъаго гьабейила. $aqa kwana#e Koleb meteralde teyila, meter habi#e Koleb $aqago habeyila. 19. Жакъа мун тIад велъарав метер дудаго тIад велъизе гурин. $aqa mun Tad we;araw meter dudago Tad we;i#e gurin. 20. Жакъа – цIцIалдохъан, метер – малълъухъан. $aqa - ~aldo]an, meter - ma:u]an. 21. Жакъа хвелел гIадин аххиратги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила. $aqa [welel fadin a{iratgi habeyila, kidago [welarel fadin duniyalgi habeyila. 22. Жакъа херав чи вукIин дир гIайиб батанани, воре, заман аниги, нужго херлъизе чIчIоге. $aqa [eraw xi wujin dir fayib batanani, wore, #aman anigi, nu$go [er;i#e Zoge. 23. Жакъа хоно бикъарасс метер гIанкIуги бикъулеб, метер гIанкIу бикъарасс ссезе оцги бикъулеб. $aqa [ono biqaraS meter fanjugi biquleb, meter fanju biqaraS Se#e ocgi biquleb. 24. Жакъа щвараб жакъа кунев, метер щвараб метер кунев. $aqa &warab $aqa kunew, meter &warab meter kunew. 25. Жакъа шагьи бикъун, метер гъурущ бикъунила цIцIогьор вахъунев. $aqa ^ahi biqun, meter vuru& biqunila ~ohor wa]unew. 26. Жакъассеб какани, метериссеб бачIинчIого букIине бегьула. $aqaSeb kakani, meteriSeb bazinzogo bujine behula. 27. Жакъасселълъул жакъа бице, метерисселълъул метер бицине те. $aqaSe:ul $aqa bice, meteriSe:ul meter bicine te. 28. Жакъасселълъул рикъзи Аллагьасс жакъа кьолеб, метерисселълъул рикъзи метер кьолеб. $aqaSe:ul riq#i allahaS $aqa poleb, meteriSe:ul riq#i meter poleb. 29. Жал бурияб бацI лIугьинчIев, лIар ххечаб оц лIугьинчIев. $al buriyab ba` /uhinzew, /ar {exab oc /uhinzew. 30. Жалацца кквечев рачIчIалълъ кколаро. $alaCa Kwexew raZa: Kolaro. 31. Жалго гьоболассе гьабигIан квешал – гьоболлъухъ гурони, сордо баларел. $algo hobolaSe habifan kwe^al - hobol;u] guroni, sordo balarel. 32. Жалго гIезегIан лъималазе бищунго херал чагIи рокьулел, кIудиял гIейгун бищунго херал чагIи рихунел. $algo fe#efan ;imala#e bi&ungo [eral xafi ropulel, judiyal feygun bi&ungo [eral xafi ri[unel. 33. Жаниб тани – турулел, течIого бицани – ссурулел. $anib tani - turulel, tezogo bicani - Surulel. 34. Жанибе пударичIо, къватIибе бадаричIо, дицца лъимал кин хьихьилел? $anibe _udarizo, qwaTibe badarizo, diCa ;imal kin %i%ilel? Абиялълъ бицунеб буго тIабигIаталълъул. Ххасел чIчIовулI пуй-чIваялги рахъинчIони, аххиралда гIазабиги рачIони, хурги цIун бачIунареб меххалълъ, жинцца лъимал киндай хьихьилаян зигардулей йиго бессдалазул ургъел чIварай эбел. abiya: bicuneb bugo Tabifata:ul. {asel Zowu/ _uy-zwayalgi ra]inzoni, a{iralda fa#abigi razoni, [urgi `un bazunareb me{a:, $inCa ;imal kinday %i%ilayan #igarduley yigo beSdala#ul urvel zwaray ebel. 35. Жаниб тIагъур гьечIеб тIадтIагъур гIадав, жаниб гъвар-гъвар гьечIеб царгъил тIи гIадав. $anib Tavur hezeb TadTavur fadaw, $anib vwar-vwar hezeb carvil Ti fadaw. 36. Жаниве вачIунелълъул – нилIерав, къватIиве унелълъул – чиярав. $aniwe wazune:ul - ni/eraw, qwaTiwe une:ul - xiyaraw. 37. Жанир рукIун – рукъ чIунтарал, рокъор рукIун – хур чIунтарал. $anir rujun - ruq zuntaral, roqor rujun - [ur zuntaral. 38. Жанир херлъаги, хвезе кватIаги. $anir [er;agi, [we#e kwaTagi. 39. Жанисса гьодорав – гьаракь кIудияв. $aniSa hodoraw - harap judiyaw. 40. Жаниссан бан билълъунареб оц къватIиссан банги билълъунареб. $aniSan ban bi:unareb oc qwaTiSan bangi bi:unareb. 41. Жаниссан хIал хъубав гьалмагъ гьуссун тIамураб гьоялдассаги квешавила. $aniSan \al ]ubaw halmav huSun Tamurab hoyaldaSagi kwe^awila. 42. ЖахIда бугев чияссдасса ццидалаб цигицин лълъикIила. $a\da bugew xiyaSdaSa Cidalab cigicin :ijila. 43. ЖахIда лъабго жоялълъе букIине бегьула, Аллагьассе лагълъи гьабиялълъулI, ссадакъа кьеялълъулI, чияссе гIакълу кьеялълъулI. $a\da ;abgo $oya:e bujine behula, allahaSe lav;i habiya:u/, Sadaqa peya:u/, xiyaSe faqlu peya:u/. 44. ЖахIда рекIел загьруйила. $a\da rejel #ahruyila. 45. ЖахIдачияссе кидаго рахIат букIунареб. $a\daxiyaSe kidago ra\at bujunareb. 46. Жиб жакъа гурони аниб букIинчIилан абурабила хIамицца, жакъа гурони жибги тIаде ккечIилан абурабила бацIицца. $ib $aqa guroni anib bujinzilan aburabila \amiCa, $aqa guroni $ibgi Tade Kezilan aburabila ba`iCa. 47. Жибго гъагъадунила гъадицца бусен тIатинабулеб. $ibgo vavadunila vadiCa busen Tatinabuleb. 48. Жибго гьитIин – гьунар кIодо. $ibgo hiTin - hunar jodo. 49. Жибго гьитIинаб бугониги, цIцIунцIцIраялълъ ракь гьобогьуна. $iwgo hiTinab bugonigi, ~un~raya: rap hobohuna. 50. Жибго хIама бугониги, тIенкел чол гIадинаб бихьула. $ibgo \ama bugonigi, Tenkel xol fadinab bi%ula. 51. Жиб-жиб рагIиялълъул цIцIайи букIунеб. $ib-$ib rafiya:ul ~ayi bujuneb. 52. Жиб-жиб росулI гьобол лълъикIав, жиб-жиб магъилI хур лълъикIаб. $ib-$ib rosu/ hobol :ijaw, $ib-$ib mavi/ [ur :ijab. 53. Жибго-жибго бекеризе биччани, бекерун къолеб чуги батулареб, живго бицине виччани, гIайиб бугев чиги ватуларев. $ibgo-$ibgo bekeri#e biXani, bekerun qoleb xugi batulareb, $iwgo bicine wiXani, fayib bugew xigi watularew. 54. Жив анивги лъалев ватанилан абурабила ичичIалиссесс. $iw aniwgi ;alew watanilan aburabila ixizaliSeS. 55. Жив, учузаб жо босизегIан, бечедав чи гурилан абулебила жугьтIицца. $iw, uxu#ab $o bosi#efan, bexedaw xi gurilan abulebila $uhTiCa. 56. Живго веццулев – ахIмакъ, лъимал реццулев – гIабдал. $iwgo weCulew - a\maq, ;imal reCulew - fabdal. 57. Живго веццулев – цоцIцIул гIабдал, лъимал реццулев – кIицIцIул гIабдал. $iwgo weCulew - co~ul fabdal, ;imal reCulew - ji~ul fabdal. 58. Живго вокьизавулевги – живго, живго рихинавулевги – живго. $iwgo wopi#awulewgi - $iwgo, $iwgo ri[inawulewgi - $iwgo. 59. Живго – гьанив, ракI – магIарда. $iwgo - haniw, raj - mafarda. 60. Живго гъанкъизе гъветIги берцинаб бищулебила. $iwgo vanqi#e vweTgi bercinab bi&ulebila. 61. Жиндирго гурони ургъел гьабуларев вацц – вацц кколаро. $indirgo guroni urvel habularew waC - waC Kolaro. 62. Живго гьитIин – гIамал кIодо. $iwgo hiTin - famal jodo. 63. Живго гьоболлъухъ ккечIессда гьоболассул къимат лъалареб. $iwgo hobol;u] KezeSda hobolaSul qimat ;alareb. 64. Живго гIакъиллъун вихьи гIакъилассул иш гуро. $iwgo faqil;un wi%i faqilaSul i^ guro. 65. Живго гIодов ккарав гIодуларев. $iwgo fodow Karaw fodularew. 66. Живго – гIодов, ххиялал – зодор. $iwgo - fodow, {iyalal - #odor. 67. Живго гIодовегIан гьавурав гIадамаз кIодо гьавула. $iwgo fodowefan hawuraw fadama# jodo hawula. 68. Живго гIорцIцIарассда цогидалги гIорцIцIун ругилан кколелила. $iwgo for~araSda cogidalgi for~un rugilan Kolelila. 69. Живго жиндаго вихьуларессе вихьизавизе чи къваригIунев. $iwgo $indago wi%ulareSe wi%i#awi#e xi qwarifunew. 70. Живго жиндаго гIадин, чи лъаларевила. $iwgo $indago fadin, xi ;alarewila. 71. Живго жиндаго рихарав чияеги вокьуларев. $iwgo $indago ri[araw xiyaye wopularew. 72. Живго жиндассаго нечоларев чияссул пайда гьечIебила. $iwgo $indaSago nexolarew xiyaSul _ayda hezebila. 73. Живго жиндиего гIейги гIабдалассул иш буго. $iwgo $indiyego feygi fabdalaSul i^ bugo. 74. Живго жиндиего гIурав гIадамазе басралъула. $iwgo $indiyego furaw fadama#e basra;ula. 75. Живго камилав гьечIесс чи камил гьавиларо, беццав чиясс нух малълъун, нухда витIун ккеларо. $iwgo kamilaw hezeS xi kamil hawilaro, beCaw xiyaS nu[ ma:un, nu[da wiTun Kelaro. 76. Живго квешасс чи какула, чехь квешасс квен какула. $iwgo kwe^aS xi kakula, xe% kwe^aS kwen kakula. 77. Живго кIодо гьавулевги – живго, живго инжит гьавулевги – живго. $iwgo jodo hawulewgi - $iwgo, $iwgo in$it hawulewgi - $iwgo. 78. Живго нацIцIицца хварав, боцIцIи чияцца кварав. $iwgo na~iCa [waraw, bo~i xiyaCa kwaraw. 79. Живго ричIулеб кIул кIалила. $iwgo rizuleb jul jalila. 80. Живго хвелалде лъималазухъе боцIцIи кьурассда оцол лIар чохьолI къагийила. $iwgo [welalde ;imala#u]e bo~i puraSda ocol /ar xo%o/ qagiyila. Цо чиясс живго хвелалдего жиндир бугеб бечелъи-боцIцIи, лъималазда гьоркьоб бикьун, кколессе кколеб жо кодобе кьун букIун буго. Инссудассан щолеб жоялде жидер тIокIаб хьул гьечIел лъималаз гьев цIакъ язихъго тун вуго. Чара хварав эмен ургъун вуго гьадинаб хIилаялде. Гьесс балагьун буго кIудияб оцол лIар. Лъун буго щулияб гъанссиниб. Цинги, цо-цоккун лъабавго васги ахIун, щивассда балъго абун буго - «Дие мун киназдассаго вокьула. Дир гьаб гъанссиниб буго ххасс гьабун дуе кьезе цIунараб ххазина. Дун хвараб меххалълъ гьеб, лълъидаго лъазе течIого, дуего босе». Гьелдасса нахъе лъималазда гьоркьоб гьессул хIурмат цIцIикIкIун буго, цоцалълъ къаццандун, цIакъго лълъикI хьихьун вуго. Хун вуго эмен, рортун руго васал «балъгояб ххазина» босизе. Оцол лIаралда тIад инссуцца хъван ратун руго кицилъун ххутIарал гьал хъачIал рагIаби. co xiyaS $iwgo [welaldego $indir bugeb bexe;i-bo~i, ;imala#da horpob bipun, :oleSe Koleb $o kodobe pun bujun bugo. inSudaSan &oleb $oyalde $ider Tojab %ul hezel ;imala# hew `aq ya#i]go tun wugo. xara [waraw emen urvun wugo hadinab \ilayalde. heS balahun bugo judiyab ocol /ar. ;un bugo &uliyab vanSinib. cingi, co-co Kun ;abawgo wasgi a\un, &iwaSda ba;go abun bugo - «diye kina#daSago wopula. dir hab vanSinib bugo {aS habun duye pe#e `unarab {a#ina. dun [warab me{a: heb, :idago ;a#e tezogo, duyego bose». heldaSa na]e ;imala#da horpob heSul \urmat ~iJun bugo, coca: qaCandun, `aqgo :ij %i%un wugo, [un wugo emen, rortun rugo wasal «ba;goyab {a#ina» bosi#e. ocol /aralda Tad inSuCa ]wan ratun rugo kici;un {uTaral hal ]azal rafabi. 81. Живго хIалихьатасс чу какулеб, чу хIалихьатасс бо какулеб. $iwgo \ali%ataS xu kakuleb, xu \ali%ataS bo kakuleb. 82. Живго – хIуртIа, гIамал кIодолъи – зодоб. $iwgo - \urTa, famal jodo;i - #odob. 83. Живго цохIо сапаралде унессул берал мугъалда нахъаги рукIине ккола. $iwgo co\o sa_aralde uneSul beral muvalde na]agi rujine Kola. 84. Живго чадил багьаяв гьечIев – рагIи чодул багьаяв. $iwgo xadil bahayaw hezew - rafi xodul bahayaw. 85. Живго чорокасс чи вацIцIад гьавуларев. $iwgo xorokaS xi wa~ad hawularew. 86. Живго эмен лIугьинчIого, инссул къимат лъалареб. $iwgo emen /uhinzogo, inSul qimat ;alareb. 87. Жигар бахъарассе жо камулареб. $iwgo ba]araSe $o kamulareb. 88. Жигар – гIолохъанлъиялда, гIакълу – санада. $igar - folo]an;iyalda, faqlu - sanada. 89. Жеги раса-цIцIалкIу – магIида. $egi rasa-~alju - mafida. Гьаб кициялълъул магIна буго, цIияй нусалълъул хIал гьелълъ раса-цIцIалкIу хIалтIизабураб меххалълъ лъалин, жеги къо радалго бугилан абураб. hab kiciya:ul mafna bugo, `iyay nusa:ul \al he: rasa-~alju \alTi#aburab me{a: ;alin, $egi qo radalgo bugilan aburab. 90. Жидедаго гIайиб ккедал, лъимал гIодуларел. $idedago fayib Kedal, ;imal fodularel. 91. Жийго еццун, гIорцIцIуларей, гIадамал какун, чIалгIунарей. $iygo yeCun, fir~ularey, fadamal kakun, zalfunarey. 92. Жийго нуслъун йикIаго якьад рихарай, жийго якьадлъун йикIаго нус рихарай. $iygo nus;un yijago yapad ri[aray, $iygo yapad;un yijago nus ri[aray. 93. Жинда бугеб рухI бихьунила хIанчIчIидасса би баккулеб. $inda bugeb ru\ bi%unila \anZidaSa bi baKuleb. 94. Жинда гIемерал бакънал рачине лъалаанилан абурабила къоркъоцца, кIалдибе лълъим бачIун, квалквал кколаребани. $inda femeral baqnal raxine ;alaanilan aburabila qorqoCa, jaldibe :im bazun, kwalkwal Kolarebani. 95. Жинда жаниб бугеб черхх чухъида лълъикI лъала. $inda $anib bugeb xer{ xu]ida :ij ;ala. 96. Жинда кинабго лъалилан щибниги лъаларев ахIдолевила. $inda kinabgo ;alilan &ibnigi ;alarew a\dolewila. 97. Жинда рекъараб гIетI тIинкIичIони, богIол мугь тIирщулареб. $inda reqarab feT Tinjizoni, bofol muh Tir&ulareb. 98. Жиндаго бугеб нацIцI бихьуларев, чияда бугеб тIигьа гIадлъарав. $indago bugeb na~ bi%ularew, xiyada bugeb Tiha fad;araw. 99. Жиндаго маххщел гьечIеблъи лъаларев «устарги» хваги, жиндаго гIакълу гьечIеблъи лъалерев «гIакъилги» хваги. $indago ma{&el hezeb;i ;alarew «ustargi» [wagi, $indago faqlu hezeb;i ;alarew «faqilgi» [wagi. 100. Жиндагоги лъаларев, лъалареблъиги лъаларев – кIирекIарав жагьилчи. $indagogi ;alarew, ;alareb;igi ;alarew - jirejaraw $ahilxi. 101. Жиндагоги лъалев, лъалесс малълъарабги босулев – гIакъил, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босулев – цIцIодор, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босуларев – гIабдал. $indagogi ;alew, ;aleS ma:arabgi bosulew - faqil, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosulew - ~odor, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosularew - fabdal. 102. Жиндагоги лъаларев, лъалез малълъарабги босуларев. $indagogi ;alarew, ;ale# ma:arabgi bosularew. 103. Жиндассаго тIутIал рачахъуларесс чиядасса гьаби рачахъиларо. $indaSago TuTal raxa]ulareS xiyadaSa habi raxa]ilaro. 104. Жиндего ккараб меххалълъ – чулъун, чияде ккараб меххалълъ – хIамалъун. $indego Karab me{a: - xu;un, xiyade Karab me{a: - \ama;un. 105. Жиндие бокьулареб жо чияе гьабуларев чи – гьеле бищунго лълъикIав чи. $indiye bopulareb $o xiyaye habularew xi - hele bi&ungo :ijaw xi. 106. Жиндиего гьабураб лълъикIлъи лъаларессда гьеб лъазабуни, лъабго бессдал лъималазе гурде гьабурабгIан кири букIунебила. $indiyego haburab :ij;i ;arareSda heb ;a#abuni, ;abgo beSdal ;imala#e gurde haburabfan kiri bujunebila. 107. Жиндие гьабураб хIурмат лъалареб жо – хIамайила. $indiye haburab \urmat ;alareb $o - \amayila. 108. Жиндие как баян – Аллагь, рузманалде унгеян – илбис. $indiye kak bayan - allah, ru#manalde ungeyan - ilbis. 109. Жиндие квешлъи гьабурав гьойдацин кIочонарев. $indiye kwe^;i haburaw hoydacin joxonarew. 110. Жиндиего бокьараб жоялълъе нух дибирасс бокьаралълъусса балагьулеб. $indiyego boparab $oya:e nu[ dibiraS bopara:uSa balahuleb. 111. Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух. $indiyego - hakinu[, cogida#e - fonJonu[. Цо мискинчияссулги росдал дибирассулги хурзал цоцада асскIор рукIанила. Цо къоялълъ хуриве арав дибирассда мискинчи вихьанила гIанххрида ганчIал речIчIулев. «Щай, гьудул, дуцца Аллагьасс бижараб рухIчIаголъи чIвалеб?» – ан мискинчияссде гIайибал гьаризе лIугьанила дибир. «ЧIвачIого кин гьаб телеб, хур кванан лIугIизабулеб буго», – ян мискинчияссги абунила. ГIемер заман иналдего, гIанххвара мискинчияссул хуриссан дибирассул хурибеххун бекерун анила. Гьеб бихьарав дибирасс - «Гьаб малгIун кибе!» – янги абун, речIчIараб ганчIицца чIван рехханила гIанххвара. - Уябги букIун буго, – ян абунила мискинчиясс, – «Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух», – ан абураб кици. co miskinxiyaSulgi rosdal dibiraSulgi [ur#al cocada aSjor rujanila. co qoya: [uriwe araw dibiraSda miskinxi wi%anila fan{rida ganzal reZulew. «&ay, hudul, duCa allahaS bi$arab ru\zago;i zwaleb?» – an miskinxiyaSde fayibal hari#e /uhanila dibir. «zwazago kin hab teleb, [ur kwanan /ufi#abuleb bugo», – yan miskinxiyaSgi abunila. femer #aman inaldego, fan{wara miskinxiyaSul [uriSan dibiraSul [uribe{un bekerun anila. heb bi%araw dibiraS - «hab malfun kibe!» – yangi abun, reZarab ganziCa zwan re{anila fan{wara. - uyabgi bujun bugo, – yan abunila miskinxiyaS, – «$indiyego – hakinu[, cogida#e – fonJonu[», – an aburab kici. 112. Жиндиего гьечIеб гIакълу чияе кьолев «гIакъил» – жиндиего гIадлу гьабуларев хIаким. $indiyego hezeb faqlu xiyaye polew «faqil» – $indiyego fadlu habularew \akim. 113. Жиндиего гьоцIцIо гьабулеб тIалил на – гьабураб чIчIикIулеб кьужна. $indiyego ho~o habuleb Talil na – haburab Zijuleb pu$na. 114. Жиндиего жо къваригIараб меххалълъ – гьа-гьа-гьа! Нахъе кьезе ккараб меххалълъ – гьи-гьи-гьи! $indiyego $o qwarifarab me{a: – ha-ha-ha! na]e pe#e Karab me{a: – hi-hi-hi! 115. Жиндиего муч гурев, чияе хьутI гурев. $indiyego mux gurew, xiyaye %uT gurew. 116. Жиндиего чед гурев, чидае гурга гурев. $indiyego xed gurew, xidaye gurga gurew. 117. Жиндиего чед гьабуларесс чияе гурга гьабуларо. $indiyego xed habulareS xiyaye gurga habularo. 118. Жинди-жиндир цо-цо пиша букIунебила. $indi-$indir co-co _i^a bujunebila. Къверкъги гIанкъраги цадахъ гIумру гьабулел рукIанила. Цо нухалълъ гьазул хIукму кканила, гIорги бахун, дореххун ине. - Мунни лълъедон инин, дицца щиб гьабилеб? – ан ургъел чIванила гIанкъраялда. - Расги ургъел чIваге, дицца баччила мун, - ан абунила къоркъоцца. ГIорбакьулIе щвейгун, гIанкъраялълъ къоркъода ххеч къазабунила. Дуцца гьабулеб жо щиб?! – ан гьаракь борчIанила къоркъол. - Гьаб бугохха дир пиша! – ян абунила гIанкъраялълъ. - Дир пиша гьабги буго! – янги абун, къверкъ гIурул тIинде анила. qwerqgi fanqragi cada] fumru habulel rujanila. co nu[a: ha#ul \ukmu Kanila, forgi ba[un, dore{un ine. - munni :edon inin, diCa &ib habileb? – an urvel zwanila fanqrayalda. - rasgi urvel zwage, diCa baXila mun, - an abunila qorqoCa. forbapu/e &weygun, fanqraya: qorqoda {ex qa#abunila. duCa habuleb $o &ib?! – an harap borzanila qorqol. - hab bugo{a dir _i^a! – yan abunila fanqraya:. - dir _i^a habgi bugo! – yangi abun, qwerq furul Tinde anila. 119. ЖиндилI бахIарчилъи гьечIев рагъде унарев. $indi/ ba\arxi;i hezew ravde unarew. 120. Жиндир гIакълуялда рекъонила чи витIарав вукIунев (Дур гIакълуялда рекъон мун витIарав). $indir faqluyalda reqonila xi wiTaraw wujunew (dur faqluyalda reqon mun wiTaraw). 121. Жиндир заманалда гьабичIеб жо – кидаго гьабичIеб жо. $indir #amanalda habizeb $o - kidago habizeb $o. 122. Жиндир заманалда бубудичIогойила баси гIорода бараб. $indir #amanalda bubudizogoyila basi foroda barab. 123. Жиндир заманалда носоцца къотIичIеб нахъа гIощтIоцца къотIизе кколеб. $indir #amanalda nosoCa qoTizeb na]a fo&ToCa qoTi#e Koleb. 124. Жиндирабго баххчун, чияраб гьурщун. $indirabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 125. Жиндирго гъалатIазе мукIурлъиги – кIудияб бахIарчилъи. $indirgo valaTa#e mujur;i - judiyab ba\arxi;i. 126. Жиндирго рукIниб гIанкIкIги – бахIарчи, рукъалълъул кIалтIа хIелекоги – бахIарчи. $indirgo rujnib fanJgi - ba\arxi, ruqa:ul jalTa \elekogi - ba\arxi. 127. Жиндир рукъалълъе квешав чияе лълъикIлъуларо. $indir ruqa:e kwe^aw xiyaye :ij;ularo. 128. Жиндирабго ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirabgo Kun Zaraw fadama# riJunaro. 129. Жиндирабго чехьалълъ кварав, чияраб бералълъ кварав. $indirabgo xe%a: kwaraw, xiyarab bera: kwaraw. 130. Жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев, чияр бадибе унеб рас бихьулев. $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew, xiyar badibe uneb ras bi%ulew. 131. Жиндирго бетIералълъул гIакълу – жиндирго рукъалълъул ххан. $indirgo beTara:ul faqlu - $indirgo ruqa:ul {an. 132. Жиндирго боцIцIиялълъул хIал бетIергьанчияссда лълъикI лъала. $indirgo bo~iya:ul \al beTerhanxiyaSda :ij ;ala. 133. Жиндирго гъванща бихьаниги, жиндирго гIамал бихьуларебила. $indirgo vwan&a bi%anigi, $indirgo famal bi%ularebila. 134. Жиндирго гIагIа жинццагойила бацIцIине кколеб. $indirgo fafa $inCagoyila ba~ine Koleb. 135. Жиндирго гIакълуялда божун хьвадарав нахъа пашманлъула. $indirgo faqluyalda bo$un %wadaraw na]a _a^man;ula. 136. Жиндирго гIамал бугев чияда божуларев. $indirgo famal bugew xiyada bo$ularew. 137. Жиндирго гIамал – месед, чияр гIамал – карпит. $indirgo famal - mesed, xiyar famal - kar_it. 138. Жиндирго захIматалдалъун щвараб шагьи чияр захIматалдалъун щвараб гъурщидасса кIудияб. $indirgo #a\matalda;un &warab ^ahi xiyar #a\matalda;un &warab vur&idaSa judiyab. ВукIанила эбел-инссул рахIмат кванан ругьунав, жойил къимат гьечIев цо вас. Инссуе бокьун букIана вас захIматалде ругьун гьавизе. Инссуцца васассда лъазабун буго, мунго хIалтIун балагьичIони, жинцца дуе я квен, я ретIел кьеларилан. Эбелалълъени бокьун букIчIо гьев хIалтIизе ругьунлъизавизе. Гьелълъ вас къватIиве витIун вуго, кваназе квенги кьун, кодобе гIарацги кьун. Бакъанида гьеб гIарац, «хIалтIун щвараб бугилан», инссухъе кьеянги малълъун буго. ВачIун вуго вас рокъове. - Кив вукIарав? - ХIалтIулев вукIана. Гьаб гIарацги щванахха, дада. - Мун хIалтIун щвараб гIарацалде ккарав чи гуро дун. Диени мун хIалтIизе бокьун буго, – янги абун, инссуцца гьеб гIарац цIадабе реххун буго. Реххани реххун букIаян, васассги щибго жо абун гьечIо. Гьединал хIилабаз “эмен гуккулаго”, ун буго цо анкь. Цинги эбелалълъ васассда абун буго. - НилIер къойилго цIадабе базе гIарацги гьечIо, дир вас, хIалтIизегIаги хIалтIе мун. ХIалтIун вуго вас. ХIалтIун щвараб дагьа-макъабго гIарацги инссухъе кьун буго. Инссуцца гьебги цIадабе реххулеб букIун буго. Цо къоялълъ вас инссул квералда ххурххун вуго. Жинда хIалхьезегIан гIакъубаги бихьун щвараб гIарац цIадабе щай реххулебан чIчIун вуго. Инссуцца абун буго. - Гьедин, гIакъубаги бихьунхха, дир вас, диеги гIарац щолеб! wujanila ebel-inSul ra\mat kwanan ruhunaw, $oyil qimat hezew co was. inSuye bopun bujana was #a\matalde ruhun hawi#e. inSuCa wasaSda ;a#abun bugo, mungo \alTun balahizoni, $inCa duye ya kwen, ya reTel pelarilan. ebela:eni bopun bujzo hew \alTi#e ruhun;i#awi#e. he: was qwaTiwe wiTun wugo, kwana#e kwengi pun, kodobe faracgi pun. baqanida heb farac, «\alTun &warab bugilan», inSu]e peyangi ma:un bugo. wazun wugo was roqowe. - kiw wujaraw? - \alTulew wujana. hab faracgi &wana{a, dada. - mun \alTun &warab faracalde Karaw xi guro dun. diyeni mun \alTi#e bopun bugo, – yangi abun, inSuCa heb farac `adabe re{un bugo. re{ani re{un bujayan, wasaSgi &ibgo $o abun hezo. hedinal \ilaba# “emen guKulago”, un bugo co anp. Cingi ebela: wasaSda abun bugo. - ni/er qoyilgo `adabe ba#e faracgi hezo, dir was, \alTi#efagi \alTe mun. H\alTun wugo was. \alTun &warab daha-maqabgo faracgi inSu]e pun bugo. inSuCa hebgi `adabe re{uleb bujun bugo. co qoya: qas inSul kweralda {ur{un wugo. $inda \al%e#efan faqubagi bi%un &warab farac `adabe &ay re{uleban Zun wugo. inSuCa abun bugo. - hedin, faqubagi bi%un{a, dir was, diyegi farac &oleb! 139. Жиндирго къвачIа баччуларесс чияр гьир баччулареб. $indirgo qwaza baXulareS xiyar hir baXulareb. 140. Жиндирго лъимал берцин рихьанищ – хвана хIалтIи! $indirgo ;imal bercin ri%ani& - [wana \alTi! 141. Жиндирго малъаз гIадин, мугъ хъассуларо. $indirgo ma;a# fadin, muv ]aSularo. 142. Жиндирго рагIи ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirgo rafi Kun Zaraw fadama# riJunaro. 143. Жиндирго ракь – чохьол эбел, чияр ракь – бессдал эбел. $indirgo rap - xo%ol ebel, xiyar rap - beSdal ebel. 144. Жиндирго рокъоб къадазги кумек гьабулеб. $indirgo roqob qada#gi kumek habuleb. 145. Жиндирго рокъобе гирулеб гьецIо тIадагьабила. $indirgo roqobe giruleb he`o Tadahabila. 146. Жиндирго рокъов – гIуцIцIарухъан, чияр рокъов – чумартухъан. $indirgo roqow - fu~aru]an, xiyar roqow - xumartu]an. 147. Жиндирго рокъов кинавго чи – ххан. $indirgo roqow kinawgo xi - {an. 148. Жиндирго черххалълъе гIакълу гьечIев «гIакъилассдассаги» цIунаги, жиндирго рукъалълъе гIадлу гьечIев «гIадилассдассаги» цIунаги. $indirgo xer{a:e faqlu hezew «faqilaSdaSagi» `unigi, $indirgo ruqa:e fadlu hezew «fadilaSdaSagi» `unagi. 149. Жиндирго чорххолI гьечIеб чиясс босулареб. $indirgo xor{o/ hezeb xiyaS bosulareb. 150. Жиндиргояб баххчун, чияраб гьурщун. $indirgoyab ba{xun, xiyarab hur&un. 151. Жини гIадин, хъалалъанги вукIунге, лIини гIадин, гьаналIанги вукIунге. $ini fadin, ]ala;angi wujunge, /ini fadin, hana/angi wujunge. 152. Жинццаго бицунеб – кинабго цIакъаб, чияцца бицунеб – кинабго квешаб. $inCago bicuneb - kinabgo `aqab, xiyaCa bicuneb - kinabgo kwe^ab. 153. Жинццаго бухъаралълъуве живго кколевила. $inCago bu]ara:uwe $iwgo Kolewila. Хханассул вукIаравила кIиго вас. Эбел-инссуе цIакъ вокьулев вукIаравила гьитIинав вас. КIудияв дагьав нахъе-ццеве цулев вукIаравила. Гьеб квеш букIарав кIудияв вацц ургъаравила, щиб гьабунидай эбел-инссуда гьитIинав вас рихинавизе кIвелаян. Цо къоялълъ вилълъаравила гьев инссуда асскIове, гьабурабила мацIцI. Дур гьитIинав васасс мун какулила, эмен. Дур кIалдиссан рокьукъаб махI чIвалилан гаргадулев вугила гьев. Инссуда асскIовегIан къазе, гьумер буссинабизе бегьуларилан гаргадулев вугила гьев бахьикъос. Жиндани, цIакъ берцинаб гурони, кинаб бугониги махI дудассан чIвачIила. {anaSul wujarawila jigo was. ebel-inSuye `aq wopulew wujarawila hiTinaw was. judiyaw dahaw na]e-Cewe culew wujarawila. heb kwe^ bu%araw judiyaw waC urvaravila, &ib habuniday ebel-inSuda hiTinaw was ri[inawi#e jwelayan. co qoya: wi:arawila hew inSuda aSjowe, haburabila ma~. dur hiTinaw wasaS mun kakulila, emen. dur jaldiSan ropuqab ma\ zwalilan gargadulew wugila hew. inSuda aSjowefan qa#e, humer buSinabi#e behularilan gargadulew wugila hew ba%iqos. $indani, `aq bercinab guroni, kinab bugonigi ma\ dudaSan zwazila. - ЛълъикI буго, дир вас, баркала! Метер гьабила дицца гьессулгун гара-чIвари. Мун ине бегьила, – ян абунила инссуцца. Инссухъе ахIилалде кIудияв ваццасс гьитIинассда гIезегIанго ражихIалаб квен кваназабунила. АхIанила инссуцца гьитIинав вас жиндихъего. Вугила эмен, понцIораб рахълъен гIадин, бахъун ццингун, таххбакIида гIодов чIчIун. Берал ругила цIадул цIун. «Гьанив дида ццеве чIчIа! – ян буюранила инссуцца. Гъоркьгоги ццин бахъун вугев эмен, жиндассан ражидул махI чIвани, дагьавги ццидаххинилан, вас нахъе-нахъе къалев вукIанила. Хханасс пикру гьабунила, валлагьин, кIудияв васасс бицараб жо битIараб батилин, гуревани гьав жинда асскIовегIан къаларого вукIинароанилан. Цинги гьев, щакъи-къаламги кодобе босун, хъвадаризе лIугьанила. - :ij bugo, dir was, barkala! meter habila diCa heSulgun gara-zwari. mun ine behila, – yan abunila inSuCa. inSu]e a\ilalde judiyaw waCaS hiTinaSda fefefango ra$i\alab kwen kwana#abunila. a\anila inSuCa hiTinaw was $indi]ego. wugila emen, _on`orab ra];en fadin, ba]un Cingun, ta{bajida fodow Zun. beral rugila `adul `un. «haniw dida Cewe Za! – yan buyuranila inSuCa. vorpgogi Cin ba]un wugew emen, $indaSan ra$idul ma\ zwani, dahawgi Cida{inilan, was na]e-na]e qalew wujanila. {anaS _ikru habunila, walahin, judiyaw wasaS bicarab $o biTarab batilin, gurewani haw $inda aSjowefan qalarogo wujinaroanilan. cingi hew, &aqi-qalamgi kodobe bosun, ]wadari#e /uhanila. - Ма, гьаб кагъатги босун, мун вазирассухъе а! – ян буюранила хханасс. Гьеб кагътида хъван букIарабила - «Гьаб кагъат босун вачIарав чи, щив гьев вугониги, чIвай!» – ян. Инссул тIадкъай тIубазе унев гьитIинав ваццассда, гьойда данде гIанкIкI гIадин, данде ккаравила кIудияв вацц. ЦIеххарабила киве унев вугевилан. Бицарабила гьитIинассги инссуцца вазирассухъе кагъат босун витIун унев вугилан. Инссуда живго берцин вихьизелъун, жинцца ххеххго тIубалин гьеб къваригIелилан, гьитIинав ваццассухъа бахъараб кагъатги босун, кIудияв вас вазирассухъе анила. Гьениве щун сагIаталдассан вазирасс гьессул бетIерги къотIарабила. «Ургъун гьагIде», – ян жиндирго хIамида малълъарав игьалиссессдагIан гIакълу гьечIев хханассда нахъа лъарабила кинабго. Бухъаралълъуве бухъарав кколевлъи, горбода гIащтIи лъураб меххалълъ, бичIчIарабила хханассул васассдаги. - ma, hab kavatgi bosun, mun wa#iraSu]e a! – yan buyuranila {anaS. heb kavtida ]wan bujarabila - «hab kavat bosun wazaraw xi, &iw hew wugonigi, zway!» – yan. inSul Tadqay Tuba#e unew hiTinaw waCaSda, hoyda dande fanJ fadin, dande Karawila judiyaw waC. `e{arabila kiwe unew wugewilan. bicarabila hiTinaSgi inSuCa wa#iraSu]e kavat bosun wiTun unew wugilan. inSuda $iwgo bercin wi%i#e;un, $inCa {e{go Tubalin heb qwarifelilan, hiTinaw waCaSu]a ba]arab kavatgi bosun, judiyaw was wa#iraSu]e anila. heniwe &un safataldaSan wa#iraS heSul beTergi qoTarabila. «urvun hafde», – yan $indirgo \amida ma:araw ihaliSeSdafan faqlu hezew {anaSda na]a ;arabila kinabgo. bu]ara:uwe bu]araw Kolew;i, gorboda fa&Ti ;urab me{a:, biZarabila {anaSul wasaSdagi. 154. Жинццаго веццарав чияцца какула. $inCago weCaraw xiyaCa kakula. 155. Жинццаго гьабураб жоялълъул дибирассе хIакъ букIунареб. $inCago haburab $oya:ul dibiraSe \aq bujunareb. 156. Жинццаго квани чехь унтулев, чияцца квани мугъ унтулев. $inCago kwani xe% untulew, xiyaCa kwani muv untulew. 157. Жинццаго квен кунев, кваницца живго кунев. $inCago kwen kunew, kwaniCa $iwgo kunew. 158. Жинццаго цIуничIеб къадру чияца цIунулареб. $inCago `unizeb qadru xiyaCa `unulareb. 159. Жинццагоги гьабулев, жиндиеги гьабулев. $inCagogi habulew, $indiyego habulew. 160. Жинццагоги кунареб, кунелълъеги биччалареб. $inCagogi kunareb, kune:egi biXalareb. 161. Жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила рацIцIалъи лIугьунеб. $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila ra~a;i /uhuneb. Мунагьал чураяв дир инссуда рагIун буго пуланав вехьассул цIакъ рацIцIа-ракъалъи цIунараб къайи-ссвери бугилан. Гьесс пикру гьабун буго, кинила гьеб вехьассул къайи-ссвериялда рацIцIалъи букIунеб? РацIцIалъи букIине бегьилила хъулухъчияссул рокъоб. Кин букIаниги, вехьассул лъималги цIцIалдокIанир цIцIалулел рукIун, багьанаги щун, эмен, цIцIалдокIаналълъул бетIер, гьезул бакIалде ун вуго. Рукъалълъул бетIергьан ватун вуго, гъансситода ццеве гIодовги чIчIун, эргъахъ (вехьассул тIил) къачIалев. Салам-каламалдасса, ххабар-кIалалдасса ххадуб, кигIан нечаниги, инссуцца гьессда бицун буго жив гьезухъе вачIиналълъул асслияб мурадги. Гьесс нуцIцIида нахъасса цIцIилицIцIги босанила, гъансситода гъоркьа рохъобахъги босанила, лълъухьа-кIучун къачIараб тIилалълъул ххведерги гъасситоде жанибе банила. Цинги, инссуда асскIов тамахбакIалда гIодовги чIчIун, гьесс абун буго, нижер анибила, Зайирбег, гьитIиназги кIудиязги – жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила, гьединлъидал батилилахха нижер къавулI рацIцIалъиги букIунеб. munahal xurayaw dir inSuda rafun bugo _ulanaw we%aSul `aq ra~a-raqa;i `unarab qayi-Sweri bugilan. heS _ikru habun bugo, kinila heb we%aSul qayi-Sweriyalda ra~a;i bujuneb? ra~a;i bujine behilila ]ulu]xiyaSul roqob. kin bujanigi, we%aSul ;imalgi ~aldojanir ~alulel rujun, bahanagi &un, emen, ~aldojana:ul beTer, hezul bajalde un wugo. ruqa:ul beTerhan watun wugo, vanSitoda Cewe fodowgi Zun, erva] (we%aSul Til) qazalew. salam-kalamaldaSa, {abar-jalaldaSa {adub, kifan nexanigi, inSuCa heCda bicun bugo $iw he#u]e waxina:ul aSliyab muradgi. heS nu~ida na]aSa ~ili~gi bosanila, vanSitoda vorpa ro]oba]gi bosanila, :u%a-juxun qazarab Tila:ul {wedergi vaSitode $anibe banila. cingi, inSuda aSjow tama[bajalda fodowgi Zun, heS abun bugo, ni$er anibila, #ayirbeg, hiTina#gi judiya#gi – $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila, hedin;idal batilila{a ni$er qawu/ ra~a;igi bujuneb. 162. Жинццайин урбаялда гьоцIцIо рагIизабурабан абурабила хьодоцца. $inCayin urbayalda ho~o rafi#aburaban aburabila $odoCa. 163. Жого гьечIого букарулебани, огъохъат букарилароан. $ogo hezogo bukarulebani, ovo]at bukarilaroan. 164. Жого гьечIого, нухде моххмохх реххиларилан абурабила царацца. $ogo hezogo, nu[de mo{mo{ re{ilarilan aburabila caraCa. 165. Жого гьечIого, жо букIунаро. $ogo hezogo, $o bujunaro. 166. Жого гьечIого, ссанде рахъу щваларо. $ogo hezogo, Sande ra]u &walaro. 167. Жонссокъ камураб къайи букIунареб, чакъал камураб рохь букIунареб. $onSoq kamurab qayi bujunareb, xaqal kamurab ro% bujunareb. 168. ЖужахIалълъувги цадахъ вукIине вокьиларев. $u$a\a:uwgi cada] wujine wopilarew. 169. ЖужахIалълъул цIеццаги бухIулареб жойила яхI. $u$a\a:ul `eCagi bu\ulareb $oyila ya\.

Ж $ 1. ЖавабалълъулI ххеххлъарав, битIаралълъулI тIекълъула, лъай гьечIевгун ургъани, ургъелал гIемерлъула. $awaba:u/ {e{;araw, biTara:u/ Teq;ula, ;ay hezewgun urvani, urvelal femer;ula. 2. Жавгьар кисинибги тун, капек балагьулареб. $awhar kisinibgi tun, ka_ek balahulareb. 3. Жавгьар рощногохIдаги гвангъун бихьулеб. $awhar ro&nogo\dagi gwanvun bi%uleb. 4. Жаги – дирго, кIалги – дирго, гIаданлъиги – дирго! $agi - dirgo, jalgi - dirgo, fadan;igi - dirgo! 5. Жагьандаманалълъуб бихьинхIама кIиго шагьиде букIунебила. $ahandamana:ub bi%in\ama jigo ^ahide bujunebila. Кици буго, доба рикIкIада къайи учуз букIунеб рагIула, гъоба кибалиго къваригIанщинаб жо чIобого гIадин щолеб рагIулаян, букIунареб, щолареб жоялълъулги бицун, чияр бакI беццулев чи маххссароде ккун абулеб. Кициялълъул магIна буго - «Гьедин батани, гьениб хIамаги кIиго шагьиде щолеб батилахха», – ян абураб. kici bugo, doba riJada qayi uxu# bujuneb rafula, voba kibaligo qwarifan&inab $o zobogo fadin &oleb rafulayan, bujunareb, &olareb $oya:ulgi bicun, xiyar baj beCulew xi ma{Sarode Kun abuleb. kiciya:ul mafna bugo - «hedin batani, henib \amagi jigo ^ahide &oleb batila{a», - yan aburab. 6. Жагьилассул тIагIаталдасса гIалимчияссул макьу ххирияб. $ahilaSul TafataldaSa falimxiyaSul mapu {iriyab. 7. Жагьиллъиялдасса кIудияб мискинлъи гьечIеб. $ahil;iyaldaSa judiyab miskin;i hezeb. 8. Жагьилчи – беццав чи. $ahilxi - beCaw xi. 9. Жагьилчиясс лъай малълъун, гIалимчи вахъунарев. $ahilxiyaS ;ay ma:un, falimxi wa]unarew. 10. Жадул лIар гьекъезегIан, цIадул лIар гьекъей лълъикIаб. $adul /ar heqe#efan, `adul /ar heqey :ijab. 11. Жакъа букарараб бакI метер хъассуге. $aqa bukararab baj meter ]aSuge. 12. Жакъа гурони лъачIин, жиндасса жиндир цIцIар кIудияб букIун бугилан абурабила ХIажимурадицца. $aqa guroni ;azin, $indaSa $indir ~ar judiyab bujun bugilan aburabila \a$imuradiCa. ЗахIматаб ххалатаб нухги нахъа тун унев ХIажимурадилги гьессул муридазулги чуял ссваканила. РещтIине ссанагIатаб бакIги балагьун, гьез чуяздасса кьалал рахъанила, буртабиги ххарда тIамун, жалгоги реганила. Цадахъ босун букIараб квен-тIеххги тIагIун, ракъун-къечон ругел гьезул хIукму кканила, гIиял къавудеги ун, гIухьбузда квен гьаризе. Гьалмагъзаби жиндассаги ссвакарал гIадин рихьарав ХIажимурад живго анила гIухьбузухъе. Салам-каламалдасса ххадуб гьесс бицанила жив щивали, цинги гьаранила хъвезе цо куй кьеян. Киданиги ХIажимурад рихьичIел гIухьби гьев хIурул цIураб партал ретIарав, къечалълъ кIутIби чIучIарав гьоболассухъ щаклъигун ралагьанила. ЦIцIар рагIарав бахIарчи гьев ватиялда божичIел гIухьбузда кканила, ХIажимурадил машгьурлъиялдассан пайдаги босун, жал маххссараде кквезе вачIарав чи ватилин гьеван. Росун тIилалгун, тIаделъанила гьессде гIухьби. ХьвагIун квералгун тIад вуссарав ХIажимурадицца ккараб жо бицанила гьалмагъзабазда. Цинги вахъун гIухьбузухъе анила цо мурид. Гьесс абунила жив ХIажимурадицца витIарав чапар вугин, мурадги бугин ракъарал муридзабазе хъвезе куй бачин. ГIухьби гьессда божанила, муридассда ццебеги хъунила битIахъе хIамагIанаб куй. КъваригIелги тIубан, тIад вуссарав муридассда ХIажимурадицца абун буго - «Жакъа гурони лъачIо дида, дидасса дир цIцIар кIудияб букIин». #a\matab {alatab nu[gi na]a tun unew \a$imuradilgi heSul murida#ulgi xuyal Swakanila. re&Tine Sanafatab bajgi balahun, he# xuya#daSa palal ra]anila, burtabigi {arda Tamun, $algogi reganila. cada] bosun bujarab kwen-Te{gi Tafun, raqun-qexon rugel he#ul \ukmu Kanila, fiyal qawudegi un, fu%bu#da kwen hari#e. halmav#abi $indaSagi Swakaral fadin ri%araw \a$imurad $iwgo anila fu%bu#u]e. salam-kalamaldaSa {adub heS bucanila $iw &iwali, cingi haranila ]we#e co kuy peyan. kidanigi \a$imurad ri%izel fu%bi hew \urul `ural _artal reTaraw, qexa: juTbi zuzaraw hobolaSu] &ak;igun ralahanila. ~ar rafaraw ba\arxi hew watiyalda bo$izel fu%bu#da Kanila, \a$imuradil ma^hur;iyaldaSan _aydagi bosun, $al ma{Sarode Kwe#e wazaraw xi watilin hewan. rosun Tilalgun, Tade;anila heSde fu%bi. %wafun kweralgun Tad wuSaraw \a$imuradiCa Karab $o bicanila halmav#aba#da. cingi wa]un fu%bu#u]e anila co murid. heS abunila $iw \a$imuradiCa wiTaraw xa_ar wugin, muradgi bugin raqaral murid#aba#e ]we#e kuy baxin. fu%bi heSda bo$anila, muridaSda Cebegi ]unila biTa]e \amafanab kuy. qwarifelgi Tuban, Tad wuSaraw muridaSda \a$imuridiCa abun bugo - «$aqa guroni ;azo dida, didaSa dir ~ar judiyab bujin». 13. Жакъа гьабизе бегьулеб хIалтIи метералде тоге. $aqa habi#e behuleb \alTi meteralde toge. 14. Жакъа гьабизессеб метералде тIамуге. $aqa habi#eSeb meteralde Tamuge. 15. Жакъа гьабичIеб метералде батулареб. $aqa habixeb meteralde batulareb. 16. Жакъа дуе шагьи кьурасс метер духъа гъурущ батIа гьабулеб. $aqa duye ^ahi puraS meter du]a vuru& baTa habuleb. 17. Жакъа дур цIцIар балъго абизе кIоларесс метер тIатун абулеб. $aqa dur ~ar ba;go abi#e jolareS meter Tatun abuleb. 18. Жакъа кваназе кколеб метералде тейила, метер гьабизе кколеб жакъаго гьабейила. $aqa kwana#e Koleb meteralde teyila, meter habi#e Koleb $aqago habeyila. 19. Жакъа мун тIад велъарав метер дудаго тIад велъизе гурин. $aqa mun Tad we;araw meter dudago Tad we;i#e gurin. 20. Жакъа – цIцIалдохъан, метер – малълъухъан. $aqa - ~aldo]an, meter - ma:u]an. 21. Жакъа хвелел гIадин аххиратги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила. $aqa [welel fadin a{iratgi habeyila, kidago [welarel fadin duniyalgi habeyila. 22. Жакъа херав чи вукIин дир гIайиб батанани, воре, заман аниги, нужго херлъизе чIчIоге. $aqa [eraw xi wujin dir fayib batanani, wore, #aman anigi, nu$go [er;i#e Zoge. 23. Жакъа хоно бикъарасс метер гIанкIуги бикъулеб, метер гIанкIу бикъарасс ссезе оцги бикъулеб. $aqa [ono biqaraS meter fanjugi biquleb, meter fanju biqaraS Se#e ocgi biquleb. 24. Жакъа щвараб жакъа кунев, метер щвараб метер кунев. $aqa &warab $aqa kunew, meter &warab meter kunew. 25. Жакъа шагьи бикъун, метер гъурущ бикъунила цIцIогьор вахъунев. $aqa ^ahi biqun, meter vuru& biqunila ~ohor wa]unew. 26. Жакъассеб какани, метериссеб бачIинчIого букIине бегьула. $aqaSeb kakani, meteriSeb bazinzogo bujine behula. 27. Жакъасселълъул жакъа бице, метерисселълъул метер бицине те. $aqaSe:ul $aqa bice, meteriSe:ul meter bicine te. 28. Жакъасселълъул рикъзи Аллагьасс жакъа кьолеб, метерисселълъул рикъзи метер кьолеб. $aqaSe:ul riq#i allahaS $aqa poleb, meteriSe:ul riq#i meter poleb. 29. Жал бурияб бацI лIугьинчIев, лIар ххечаб оц лIугьинчIев. $al buriyab ba` /uhinzew, /ar {exab oc /uhinzew. 30. Жалацца кквечев рачIчIалълъ кколаро. $alaCa Kwexew raZa: Kolaro. 31. Жалго гьоболассе гьабигIан квешал – гьоболлъухъ гурони, сордо баларел. $algo hobolaSe habifan kwe^al - hobol;u] guroni, sordo balarel. 32. Жалго гIезегIан лъималазе бищунго херал чагIи рокьулел, кIудиял гIейгун бищунго херал чагIи рихунел. $algo fe#efan ;imala#e bi&ungo [eral xafi ropulel, judiyal feygun bi&ungo [eral xafi ri[unel. 33. Жаниб тани – турулел, течIого бицани – ссурулел. $anib tani - turulel, tezogo bicani - Surulel. 34. Жанибе пударичIо, къватIибе бадаричIо, дицца лъимал кин хьихьилел? $anibe _udarizo, qwaTibe badarizo, diCa ;imal kin %i%ilel? Абиялълъ бицунеб буго тIабигIаталълъул. Ххасел чIчIовулI пуй-чIваялги рахъинчIони, аххиралда гIазабиги рачIони, хурги цIун бачIунареб меххалълъ, жинцца лъимал киндай хьихьилаян зигардулей йиго бессдалазул ургъел чIварай эбел. abiya: bicuneb bugo Tabifata:ul. {asel Zowu/ _uy-zwayalgi ra]inzoni, a{iralda fa#abigi razoni, [urgi `un bazunareb me{a:, $inCa ;imal kinday %i%ilayan #igarduley yigo beSdala#ul urvel zwaray ebel. 35. Жаниб тIагъур гьечIеб тIадтIагъур гIадав, жаниб гъвар-гъвар гьечIеб царгъил тIи гIадав. $anib Tavur hezeb TadTavur fadaw, $anib vwar-vwar hezeb carvil Ti fadaw. 36. Жаниве вачIунелълъул – нилIерав, къватIиве унелълъул – чиярав. $aniwe wazune:ul - ni/eraw, qwaTiwe une:ul - xiyaraw. 37. Жанир рукIун – рукъ чIунтарал, рокъор рукIун – хур чIунтарал. $anir rujun - ruq zuntaral, roqor rujun - [ur zuntaral. 38. Жанир херлъаги, хвезе кватIаги. $anir [er;agi, [we#e kwaTagi. 39. Жанисса гьодорав – гьаракь кIудияв. $aniSa hodoraw - harap judiyaw. 40. Жаниссан бан билълъунареб оц къватIиссан банги билълъунареб. $aniSan ban bi:unareb oc qwaTiSan bangi bi:unareb. 41. Жаниссан хIал хъубав гьалмагъ гьуссун тIамураб гьоялдассаги квешавила. $aniSan \al ]ubaw halmav huSun Tamurab hoyaldaSagi kwe^awila. 42. ЖахIда бугев чияссдасса ццидалаб цигицин лълъикIила. $a\da bugew xiyaSdaSa Cidalab cigicin :ijila. 43. ЖахIда лъабго жоялълъе букIине бегьула, Аллагьассе лагълъи гьабиялълъулI, ссадакъа кьеялълъулI, чияссе гIакълу кьеялълъулI. $a\da ;abgo $oya:e bujine behula, allahaSe lav;i habiya:u/, Sadaqa peya:u/, xiyaSe faqlu peya:u/. 44. ЖахIда рекIел загьруйила. $a\da rejel #ahruyila. 45. ЖахIдачияссе кидаго рахIат букIунареб. $a\daxiyaSe kidago ra\at bujunareb. 46. Жиб жакъа гурони аниб букIинчIилан абурабила хIамицца, жакъа гурони жибги тIаде ккечIилан абурабила бацIицца. $ib $aqa guroni anib bujinzilan aburabila \amiCa, $aqa guroni $ibgi Tade Kezilan aburabila ba`iCa. 47. Жибго гъагъадунила гъадицца бусен тIатинабулеб. $ibgo vavadunila vadiCa busen Tatinabuleb. 48. Жибго гьитIин – гьунар кIодо. $ibgo hiTin - hunar jodo. 49. Жибго гьитIинаб бугониги, цIцIунцIцIраялълъ ракь гьобогьуна. $iwgo hiTinab bugonigi, ~un~raya: rap hobohuna. 50. Жибго хIама бугониги, тIенкел чол гIадинаб бихьула. $ibgo \ama bugonigi, Tenkel xol fadinab bi%ula. 51. Жиб-жиб рагIиялълъул цIцIайи букIунеб. $ib-$ib rafiya:ul ~ayi bujuneb. 52. Жиб-жиб росулI гьобол лълъикIав, жиб-жиб магъилI хур лълъикIаб. $ib-$ib rosu/ hobol :ijaw, $ib-$ib mavi/ [ur :ijab. 53. Жибго-жибго бекеризе биччани, бекерун къолеб чуги батулареб, живго бицине виччани, гIайиб бугев чиги ватуларев. $ibgo-$ibgo bekeri#e biXani, bekerun qoleb xugi batulareb, $iwgo bicine wiXani, fayib bugew xigi watularew. 54. Жив анивги лъалев ватанилан абурабила ичичIалиссесс. $iw aniwgi ;alew watanilan aburabila ixizaliSeS. 55. Жив, учузаб жо босизегIан, бечедав чи гурилан абулебила жугьтIицца. $iw, uxu#ab $o bosi#efan, bexedaw xi gurilan abulebila $uhTiCa. 56. Живго веццулев – ахIмакъ, лъимал реццулев – гIабдал. $iwgo weCulew - a\maq, ;imal reCulew - fabdal. 57. Живго веццулев – цоцIцIул гIабдал, лъимал реццулев – кIицIцIул гIабдал. $iwgo weCulew - co~ul fabdal, ;imal reCulew - ji~ul fabdal. 58. Живго вокьизавулевги – живго, живго рихинавулевги – живго. $iwgo wopi#awulewgi - $iwgo, $iwgo ri[inawulewgi - $iwgo. 59. Живго – гьанив, ракI – магIарда. $iwgo - haniw, raj - mafarda. 60. Живго гъанкъизе гъветIги берцинаб бищулебила. $iwgo vanqi#e vweTgi bercinab bi&ulebila. 61. Жиндирго гурони ургъел гьабуларев вацц – вацц кколаро. $indirgo guroni urvel habularew waC - waC Kolaro. 62. Живго гьитIин – гIамал кIодо. $iwgo hiTin - famal jodo. 63. Живго гьоболлъухъ ккечIессда гьоболассул къимат лъалареб. $iwgo hobol;u] KezeSda hobolaSul qimat ;alareb. 64. Живго гIакъиллъун вихьи гIакъилассул иш гуро. $iwgo faqil;un wi%i faqilaSul i^ guro. 65. Живго гIодов ккарав гIодуларев. $iwgo fodow Karaw fodularew. 66. Живго – гIодов, ххиялал – зодор. $iwgo - fodow, {iyalal - #odor. 67. Живго гIодовегIан гьавурав гIадамаз кIодо гьавула. $iwgo fodowefan hawuraw fadama# jodo hawula. 68. Живго гIорцIцIарассда цогидалги гIорцIцIун ругилан кколелила. $iwgo for~araSda cogidalgi for~un rugilan Kolelila. 69. Живго жиндаго вихьуларессе вихьизавизе чи къваригIунев. $iwgo $indago wi%ulareSe wi%i#awi#e xi qwarifunew. 70. Живго жиндаго гIадин, чи лъаларевила. $iwgo $indago fadin, xi ;alarewila. 71. Живго жиндаго рихарав чияеги вокьуларев. $iwgo $indago ri[araw xiyaye wopularew. 72. Живго жиндассаго нечоларев чияссул пайда гьечIебила. $iwgo $indaSago nexolarew xiyaSul _ayda hezebila. 73. Живго жиндиего гIейги гIабдалассул иш буго. $iwgo $indiyego feygi fabdalaSul i^ bugo. 74. Живго жиндиего гIурав гIадамазе басралъула. $iwgo $indiyego furaw fadama#e basra;ula. 75. Живго камилав гьечIесс чи камил гьавиларо, беццав чиясс нух малълъун, нухда витIун ккеларо. $iwgo kamilaw hezeS xi kamil hawilaro, beCaw xiyaS nu[ ma:un, nu[da wiTun Kelaro. 76. Живго квешасс чи какула, чехь квешасс квен какула. $iwgo kwe^aS xi kakula, xe% kwe^aS kwen kakula. 77. Живго кIодо гьавулевги – живго, живго инжит гьавулевги – живго. $iwgo jodo hawulewgi - $iwgo, $iwgo in$it hawulewgi - $iwgo. 78. Живго нацIцIицца хварав, боцIцIи чияцца кварав. $iwgo na~iCa [waraw, bo~i xiyaCa kwaraw. 79. Живго ричIулеб кIул кIалила. $iwgo rizuleb jul jalila. 80. Живго хвелалде лъималазухъе боцIцIи кьурассда оцол лIар чохьолI къагийила. $iwgo [welalde ;imala#u]e bo~i puraSda ocol /ar xo%o/ qagiyila. Цо чиясс живго хвелалдего жиндир бугеб бечелъи-боцIцIи, лъималазда гьоркьоб бикьун, кколессе кколеб жо кодобе кьун букIун буго. Инссудассан щолеб жоялде жидер тIокIаб хьул гьечIел лъималаз гьев цIакъ язихъго тун вуго. Чара хварав эмен ургъун вуго гьадинаб хIилаялде. Гьесс балагьун буго кIудияб оцол лIар. Лъун буго щулияб гъанссиниб. Цинги, цо-цоккун лъабавго васги ахIун, щивассда балъго абун буго - «Дие мун киназдассаго вокьула. Дир гьаб гъанссиниб буго ххасс гьабун дуе кьезе цIунараб ххазина. Дун хвараб меххалълъ гьеб, лълъидаго лъазе течIого, дуего босе». Гьелдасса нахъе лъималазда гьоркьоб гьессул хIурмат цIцIикIкIун буго, цоцалълъ къаццандун, цIакъго лълъикI хьихьун вуго. Хун вуго эмен, рортун руго васал «балъгояб ххазина» босизе. Оцол лIаралда тIад инссуцца хъван ратун руго кицилъун ххутIарал гьал хъачIал рагIаби. co xiyaS $iwgo [welaldego $indir bugeb bexe;i-bo~i, ;imala#da horpob bipun, :oleSe Koleb $o kodobe pun bujun bugo. inSudaSan &oleb $oyalde $ider Tojab %ul hezel ;imala# hew `aq ya#i]go tun wugo. xara [waraw emen urvun wugo hadinab \ilayalde. heS balahun bugo judiyab ocol /ar. ;un bugo &uliyab vanSinib. cingi, co-co Kun ;abawgo wasgi a\un, &iwaSda ba;go abun bugo - «diye kina#daSago wopula. dir hab vanSinib bugo {aS habun duye pe#e `unarab {a#ina. dun [warab me{a: heb, :idago ;a#e tezogo, duyego bose». heldaSa na]e ;imala#da horpob heSul \urmat ~iJun bugo, coca: qaCandun, `aqgo :ij %i%un wugo, [un wugo emen, rortun rugo wasal «ba;goyab {a#ina» bosi#e. ocol /aralda Tad inSuCa ]wan ratun rugo kici;un {uTaral hal ]azal rafabi. 81. Живго хIалихьатасс чу какулеб, чу хIалихьатасс бо какулеб. $iwgo \ali%ataS xu kakuleb, xu \ali%ataS bo kakuleb. 82. Живго – хIуртIа, гIамал кIодолъи – зодоб. $iwgo - \urTa, famal jodo;i - #odob. 83. Живго цохIо сапаралде унессул берал мугъалда нахъаги рукIине ккола. $iwgo co\o sa_aralde uneSul beral muvalde na]agi rujine Kola. 84. Живго чадил багьаяв гьечIев – рагIи чодул багьаяв. $iwgo xadil bahayaw hezew - rafi xodul bahayaw. 85. Живго чорокасс чи вацIцIад гьавуларев. $iwgo xorokaS xi wa~ad hawularew. 86. Живго эмен лIугьинчIого, инссул къимат лъалареб. $iwgo emen /uhinzogo, inSul qimat ;alareb. 87. Жигар бахъарассе жо камулареб. $iwgo ba]araSe $o kamulareb. 88. Жигар – гIолохъанлъиялда, гIакълу – санада. $igar - folo]an;iyalda, faqlu - sanada. 89. Жеги раса-цIцIалкIу – магIида. $egi rasa-~alju - mafida. Гьаб кициялълъул магIна буго, цIияй нусалълъул хIал гьелълъ раса-цIцIалкIу хIалтIизабураб меххалълъ лъалин, жеги къо радалго бугилан абураб. hab kiciya:ul mafna bugo, `iyay nusa:ul \al he: rasa-~alju \alTi#aburab me{a: ;alin, $egi qo radalgo bugilan aburab. 90. Жидедаго гIайиб ккедал, лъимал гIодуларел. $idedago fayib Kedal, ;imal fodularel. 91. Жийго еццун, гIорцIцIуларей, гIадамал какун, чIалгIунарей. $iygo yeCun, fir~ularey, fadamal kakun, zalfunarey. 92. Жийго нуслъун йикIаго якьад рихарай, жийго якьадлъун йикIаго нус рихарай. $iygo nus;un yijago yapad ri[aray, $iygo yapad;un yijago nus ri[aray. 93. Жинда бугеб рухI бихьунила хIанчIчIидасса би баккулеб. $inda bugeb ru\ bi%unila \anZidaSa bi baKuleb. 94. Жинда гIемерал бакънал рачине лъалаанилан абурабила къоркъоцца, кIалдибе лълъим бачIун, квалквал кколаребани. $inda femeral baqnal raxine ;alaanilan aburabila qorqoCa, jaldibe :im bazun, kwalkwal Kolarebani. 95. Жинда жаниб бугеб черхх чухъида лълъикI лъала. $inda $anib bugeb xer{ xu]ida :ij ;ala. 96. Жинда кинабго лъалилан щибниги лъаларев ахIдолевила. $inda kinabgo ;alilan &ibnigi ;alarew a\dolewila. 97. Жинда рекъараб гIетI тIинкIичIони, богIол мугь тIирщулареб. $inda reqarab feT Tinjizoni, bofol muh Tir&ulareb. 98. Жиндаго бугеб нацIцI бихьуларев, чияда бугеб тIигьа гIадлъарав. $indago bugeb na~ bi%ularew, xiyada bugeb Tiha fad;araw. 99. Жиндаго маххщел гьечIеблъи лъаларев «устарги» хваги, жиндаго гIакълу гьечIеблъи лъалерев «гIакъилги» хваги. $indago ma{&el hezeb;i ;alarew «ustargi» [wagi, $indago faqlu hezeb;i ;alarew «faqilgi» [wagi. 100. Жиндагоги лъаларев, лъалареблъиги лъаларев – кIирекIарав жагьилчи. $indagogi ;alarew, ;alareb;igi ;alarew - jirejaraw $ahilxi. 101. Жиндагоги лъалев, лъалесс малълъарабги босулев – гIакъил, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босулев – цIцIодор, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босуларев – гIабдал. $indagogi ;alew, ;aleS ma:arabgi bosulew - faqil, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosulew - ~odor, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosularew - fabdal. 102. Жиндагоги лъаларев, лъалез малълъарабги босуларев. $indagogi ;alarew, ;ale# ma:arabgi bosularew. 103. Жиндассаго тIутIал рачахъуларесс чиядасса гьаби рачахъиларо. $indaSago TuTal raxa]ulareS xiyadaSa habi raxa]ilaro. 104. Жиндего ккараб меххалълъ – чулъун, чияде ккараб меххалълъ – хIамалъун. $indego Karab me{a: - xu;un, xiyade Karab me{a: - \ama;un. 105. Жиндие бокьулареб жо чияе гьабуларев чи – гьеле бищунго лълъикIав чи. $indiye bopulareb $o xiyaye habularew xi - hele bi&ungo :ijaw xi. 106. Жиндиего гьабураб лълъикIлъи лъаларессда гьеб лъазабуни, лъабго бессдал лъималазе гурде гьабурабгIан кири букIунебила. $indiyego haburab :ij;i ;arareSda heb ;a#abuni, ;abgo beSdal ;imala#e gurde haburabfan kiri bujunebila. 107. Жиндие гьабураб хIурмат лъалареб жо – хIамайила. $indiye haburab \urmat ;alareb $o - \amayila. 108. Жиндие как баян – Аллагь, рузманалде унгеян – илбис. $indiye kak bayan - allah, ru#manalde ungeyan - ilbis. 109. Жиндие квешлъи гьабурав гьойдацин кIочонарев. $indiye kwe^;i haburaw hoydacin joxonarew. 110. Жиндиего бокьараб жоялълъе нух дибирасс бокьаралълъусса балагьулеб. $indiyego boparab $oya:e nu[ dibiraS bopara:uSa balahuleb. 111. Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух. $indiyego - hakinu[, cogida#e - fonJonu[. Цо мискинчияссулги росдал дибирассулги хурзал цоцада асскIор рукIанила. Цо къоялълъ хуриве арав дибирассда мискинчи вихьанила гIанххрида ганчIал речIчIулев. «Щай, гьудул, дуцца Аллагьасс бижараб рухIчIаголъи чIвалеб?» – ан мискинчияссде гIайибал гьаризе лIугьанила дибир. «ЧIвачIого кин гьаб телеб, хур кванан лIугIизабулеб буго», – ян мискинчияссги абунила. ГIемер заман иналдего, гIанххвара мискинчияссул хуриссан дибирассул хурибеххун бекерун анила. Гьеб бихьарав дибирасс - «Гьаб малгIун кибе!» – янги абун, речIчIараб ганчIицца чIван рехханила гIанххвара. - Уябги букIун буго, – ян абунила мискинчиясс, – «Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух», – ан абураб кици. co miskinxiyaSulgi rosdal dibiraSulgi [ur#al cocada aSjor rujanila. co qoya: [uriwe araw dibiraSda miskinxi wi%anila fan{rida ganzal reZulew. «&ay, hudul, duCa allahaS bi$arab ru\zago;i zwaleb?» – an miskinxiyaSde fayibal hari#e /uhanila dibir. «zwazago kin hab teleb, [ur kwanan /ufi#abuleb bugo», – yan miskinxiyaSgi abunila. femer #aman inaldego, fan{wara miskinxiyaSul [uriSan dibiraSul [uribe{un bekerun anila. heb bi%araw dibiraS - «hab malfun kibe!» – yangi abun, reZarab ganziCa zwan re{anila fan{wara. - uyabgi bujun bugo, – yan abunila miskinxiyaS, – «$indiyego – hakinu[, cogida#e – fonJonu[», – an aburab kici. 112. Жиндиего гьечIеб гIакълу чияе кьолев «гIакъил» – жиндиего гIадлу гьабуларев хIаким. $indiyego hezeb faqlu xiyaye polew «faqil» – $indiyego fadlu habularew \akim. 113. Жиндиего гьоцIцIо гьабулеб тIалил на – гьабураб чIчIикIулеб кьужна. $indiyego ho~o habuleb Talil na – haburab Zijuleb pu$na. 114. Жиндиего жо къваригIараб меххалълъ – гьа-гьа-гьа! Нахъе кьезе ккараб меххалълъ – гьи-гьи-гьи! $indiyego $o qwarifarab me{a: – ha-ha-ha! na]e pe#e Karab me{a: – hi-hi-hi! 115. Жиндиего муч гурев, чияе хьутI гурев. $indiyego mux gurew, xiyaye %uT gurew. 116. Жиндиего чед гурев, чидае гурга гурев. $indiyego xed gurew, xidaye gurga gurew. 117. Жиндиего чед гьабуларесс чияе гурга гьабуларо. $indiyego xed habulareS xiyaye gurga habularo. 118. Жинди-жиндир цо-цо пиша букIунебила. $indi-$indir co-co _i^a bujunebila. Къверкъги гIанкъраги цадахъ гIумру гьабулел рукIанила. Цо нухалълъ гьазул хIукму кканила, гIорги бахун, дореххун ине. - Мунни лълъедон инин, дицца щиб гьабилеб? – ан ургъел чIванила гIанкъраялда. - Расги ургъел чIваге, дицца баччила мун, - ан абунила къоркъоцца. ГIорбакьулIе щвейгун, гIанкъраялълъ къоркъода ххеч къазабунила. Дуцца гьабулеб жо щиб?! – ан гьаракь борчIанила къоркъол. - Гьаб бугохха дир пиша! – ян абунила гIанкъраялълъ. - Дир пиша гьабги буго! – янги абун, къверкъ гIурул тIинде анила. qwerqgi fanqragi cada] fumru habulel rujanila. co nu[a: ha#ul \ukmu Kanila, forgi ba[un, dore{un ine. - munni :edon inin, diCa &ib habileb? – an urvel zwanila fanqrayalda. - rasgi urvel zwage, diCa baXila mun, - an abunila qorqoCa. forbapu/e &weygun, fanqraya: qorqoda {ex qa#abunila. duCa habuleb $o &ib?! – an harap borzanila qorqol. - hab bugo{a dir _i^a! – yan abunila fanqraya:. - dir _i^a habgi bugo! – yangi abun, qwerq furul Tinde anila. 119. ЖиндилI бахIарчилъи гьечIев рагъде унарев. $indi/ ba\arxi;i hezew ravde unarew. 120. Жиндир гIакълуялда рекъонила чи витIарав вукIунев (Дур гIакълуялда рекъон мун витIарав). $indir faqluyalda reqonila xi wiTaraw wujunew (dur faqluyalda reqon mun wiTaraw). 121. Жиндир заманалда гьабичIеб жо – кидаго гьабичIеб жо. $indir #amanalda habizeb $o - kidago habizeb $o. 122. Жиндир заманалда бубудичIогойила баси гIорода бараб. $indir #amanalda bubudizogoyila basi foroda barab. 123. Жиндир заманалда носоцца къотIичIеб нахъа гIощтIоцца къотIизе кколеб. $indir #amanalda nosoCa qoTizeb na]a fo&ToCa qoTi#e Koleb. 124. Жиндирабго баххчун, чияраб гьурщун. $indirabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 125. Жиндирго гъалатIазе мукIурлъиги – кIудияб бахIарчилъи. $indirgo valaTa#e mujur;i - judiyab ba\arxi;i. 126. Жиндирго рукIниб гIанкIкIги – бахIарчи, рукъалълъул кIалтIа хIелекоги – бахIарчи. $indirgo rujnib fanJgi - ba\arxi, ruqa:ul jalTa \elekogi - ba\arxi. 127. Жиндир рукъалълъе квешав чияе лълъикIлъуларо. $indir ruqa:e kwe^aw xiyaye :ij;ularo. 128. Жиндирабго ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirabgo Kun Zaraw fadama# riJunaro. 129. Жиндирабго чехьалълъ кварав, чияраб бералълъ кварав. $indirabgo xe%a: kwaraw, xiyarab bera: kwaraw. 130. Жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев, чияр бадибе унеб рас бихьулев. $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew, xiyar badibe uneb ras bi%ulew. 131. Жиндирго бетIералълъул гIакълу – жиндирго рукъалълъул ххан. $indirgo beTara:ul faqlu - $indirgo ruqa:ul {an. 132. Жиндирго боцIцIиялълъул хIал бетIергьанчияссда лълъикI лъала. $indirgo bo~iya:ul \al beTerhanxiyaSda :ij ;ala. 133. Жиндирго гъванща бихьаниги, жиндирго гIамал бихьуларебила. $indirgo vwan&a bi%anigi, $indirgo famal bi%ularebila. 134. Жиндирго гIагIа жинццагойила бацIцIине кколеб. $indirgo fafa $inCagoyila ba~ine Koleb. 135. Жиндирго гIакълуялда божун хьвадарав нахъа пашманлъула. $indirgo faqluyalda bo$un %wadaraw na]a _a^man;ula. 136. Жиндирго гIамал бугев чияда божуларев. $indirgo famal bugew xiyada bo$ularew. 137. Жиндирго гIамал – месед, чияр гIамал – карпит. $indirgo famal - mesed, xiyar famal - kar_it. 138. Жиндирго захIматалдалъун щвараб шагьи чияр захIматалдалъун щвараб гъурщидасса кIудияб. $indirgo #a\matalda;un &warab ^ahi xiyar #a\matalda;un &warab vur&idaSa judiyab. ВукIанила эбел-инссул рахIмат кванан ругьунав, жойил къимат гьечIев цо вас. Инссуе бокьун букIана вас захIматалде ругьун гьавизе. Инссуцца васассда лъазабун буго, мунго хIалтIун балагьичIони, жинцца дуе я квен, я ретIел кьеларилан. Эбелалълъени бокьун букIчIо гьев хIалтIизе ругьунлъизавизе. Гьелълъ вас къватIиве витIун вуго, кваназе квенги кьун, кодобе гIарацги кьун. Бакъанида гьеб гIарац, «хIалтIун щвараб бугилан», инссухъе кьеянги малълъун буго. ВачIун вуго вас рокъове. - Кив вукIарав? - ХIалтIулев вукIана. Гьаб гIарацги щванахха, дада. - Мун хIалтIун щвараб гIарацалде ккарав чи гуро дун. Диени мун хIалтIизе бокьун буго, – янги абун, инссуцца гьеб гIарац цIадабе реххун буго. Реххани реххун букIаян, васассги щибго жо абун гьечIо. Гьединал хIилабаз “эмен гуккулаго”, ун буго цо анкь. Цинги эбелалълъ васассда абун буго. - НилIер къойилго цIадабе базе гIарацги гьечIо, дир вас, хIалтIизегIаги хIалтIе мун. ХIалтIун вуго вас. ХIалтIун щвараб дагьа-макъабго гIарацги инссухъе кьун буго. Инссуцца гьебги цIадабе реххулеб букIун буго. Цо къоялълъ вас инссул квералда ххурххун вуго. Жинда хIалхьезегIан гIакъубаги бихьун щвараб гIарац цIадабе щай реххулебан чIчIун вуго. Инссуцца абун буго. - Гьедин, гIакъубаги бихьунхха, дир вас, диеги гIарац щолеб! wujanila ebel-inSul ra\mat kwanan ruhunaw, $oyil qimat hezew co was. inSuye bopun bujana was #a\matalde ruhun hawi#e. inSuCa wasaSda ;a#abun bugo, mungo \alTun balahizoni, $inCa duye ya kwen, ya reTel pelarilan. ebela:eni bopun bujzo hew \alTi#e ruhun;i#awi#e. he: was qwaTiwe wiTun wugo, kwana#e kwengi pun, kodobe faracgi pun. baqanida heb farac, «\alTun &warab bugilan», inSu]e peyangi ma:un bugo. wazun wugo was roqowe. - kiw wujaraw? - \alTulew wujana. hab faracgi &wana{a, dada. - mun \alTun &warab faracalde Karaw xi guro dun. diyeni mun \alTi#e bopun bugo, – yangi abun, inSuCa heb farac `adabe re{un bugo. re{ani re{un bujayan, wasaSgi &ibgo $o abun hezo. hedinal \ilaba# “emen guKulago”, un bugo co anp. Cingi ebela: wasaSda abun bugo. - ni/er qoyilgo `adabe ba#e faracgi hezo, dir was, \alTi#efagi \alTe mun. H\alTun wugo was. \alTun &warab daha-maqabgo faracgi inSu]e pun bugo. inSuCa hebgi `adabe re{uleb bujun bugo. co qoya: qas inSul kweralda {ur{un wugo. $inda \al%e#efan faqubagi bi%un &warab farac `adabe &ay re{uleban Zun wugo. inSuCa abun bugo. - hedin, faqubagi bi%un{a, dir was, diyegi farac &oleb! 139. Жиндирго къвачIа баччуларесс чияр гьир баччулареб. $indirgo qwaza baXulareS xiyar hir baXulareb. 140. Жиндирго лъимал берцин рихьанищ – хвана хIалтIи! $indirgo ;imal bercin ri%ani& - [wana \alTi! 141. Жиндирго малъаз гIадин, мугъ хъассуларо. $indirgo ma;a# fadin, muv ]aSularo. 142. Жиндирго рагIи ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirgo rafi Kun Zaraw fadama# riJunaro. 143. Жиндирго ракь – чохьол эбел, чияр ракь – бессдал эбел. $indirgo rap - xo%ol ebel, xiyar rap - beSdal ebel. 144. Жиндирго рокъоб къадазги кумек гьабулеб. $indirgo roqob qada#gi kumek habuleb. 145. Жиндирго рокъобе гирулеб гьецIо тIадагьабила. $indirgo roqobe giruleb he`o Tadahabila. 146. Жиндирго рокъов – гIуцIцIарухъан, чияр рокъов – чумартухъан. $indirgo roqow - fu~aru]an, xiyar roqow - xumartu]an. 147. Жиндирго рокъов кинавго чи – ххан. $indirgo roqow kinawgo xi - {an. 148. Жиндирго черххалълъе гIакълу гьечIев «гIакъилассдассаги» цIунаги, жиндирго рукъалълъе гIадлу гьечIев «гIадилассдассаги» цIунаги. $indirgo xer{a:e faqlu hezew «faqilaSdaSagi» `unigi, $indirgo ruqa:e fadlu hezew «fadilaSdaSagi» `unagi. 149. Жиндирго чорххолI гьечIеб чиясс босулареб. $indirgo xor{o/ hezeb xiyaS bosulareb. 150. Жиндиргояб баххчун, чияраб гьурщун. $indirgoyab ba{xun, xiyarab hur&un. 151. Жини гIадин, хъалалъанги вукIунге, лIини гIадин, гьаналIанги вукIунге. $ini fadin, ]ala;angi wujunge, /ini fadin, hana/angi wujunge. 152. Жинццаго бицунеб – кинабго цIакъаб, чияцца бицунеб – кинабго квешаб. $inCago bicuneb - kinabgo `aqab, xiyaCa bicuneb - kinabgo kwe^ab. 153. Жинццаго бухъаралълъуве живго кколевила. $inCago bu]ara:uwe $iwgo Kolewila. Хханассул вукIаравила кIиго вас. Эбел-инссуе цIакъ вокьулев вукIаравила гьитIинав вас. КIудияв дагьав нахъе-ццеве цулев вукIаравила. Гьеб квеш букIарав кIудияв вацц ургъаравила, щиб гьабунидай эбел-инссуда гьитIинав вас рихинавизе кIвелаян. Цо къоялълъ вилълъаравила гьев инссуда асскIове, гьабурабила мацIцI. Дур гьитIинав васасс мун какулила, эмен. Дур кIалдиссан рокьукъаб махI чIвалилан гаргадулев вугила гьев. Инссуда асскIовегIан къазе, гьумер буссинабизе бегьуларилан гаргадулев вугила гьев бахьикъос. Жиндани, цIакъ берцинаб гурони, кинаб бугониги махI дудассан чIвачIила. {anaSul wujarawila jigo was. ebel-inSuye `aq wopulew wujarawila hiTinaw was. judiyaw dahaw na]e-Cewe culew wujarawila. heb kwe^ bu%araw judiyaw waC urvaravila, &ib habuniday ebel-inSuda hiTinaw was ri[inawi#e jwelayan. co qoya: wi:arawila hew inSuda aSjowe, haburabila ma~. dur hiTinaw wasaS mun kakulila, emen. dur jaldiSan ropuqab ma\ zwalilan gargadulew wugila hew. inSuda aSjowefan qa#e, humer buSinabi#e behularilan gargadulew wugila hew ba%iqos. $indani, `aq bercinab guroni, kinab bugonigi ma\ dudaSan zwazila. - ЛълъикI буго, дир вас, баркала! Метер гьабила дицца гьессулгун гара-чIвари. Мун ине бегьила, – ян абунила инссуцца. Инссухъе ахIилалде кIудияв ваццасс гьитIинассда гIезегIанго ражихIалаб квен кваназабунила. АхIанила инссуцца гьитIинав вас жиндихъего. Вугила эмен, понцIораб рахълъен гIадин, бахъун ццингун, таххбакIида гIодов чIчIун. Берал ругила цIадул цIун. «Гьанив дида ццеве чIчIа! – ян буюранила инссуцца. Гъоркьгоги ццин бахъун вугев эмен, жиндассан ражидул махI чIвани, дагьавги ццидаххинилан, вас нахъе-нахъе къалев вукIанила. Хханасс пикру гьабунила, валлагьин, кIудияв васасс бицараб жо битIараб батилин, гуревани гьав жинда асскIовегIан къаларого вукIинароанилан. Цинги гьев, щакъи-къаламги кодобе босун, хъвадаризе лIугьанила. - :ij bugo, dir was, barkala! meter habila diCa heSulgun gara-zwari. mun ine behila, – yan abunila inSuCa. inSu]e a\ilalde judiyaw waCaS hiTinaSda fefefango ra$i\alab kwen kwana#abunila. a\anila inSuCa hiTinaw was $indi]ego. wugila emen, _on`orab ra];en fadin, ba]un Cingun, ta{bajida fodow Zun. beral rugila `adul `un. «haniw dida Cewe Za! – yan buyuranila inSuCa. vorpgogi Cin ba]un wugew emen, $indaSan ra$idul ma\ zwani, dahawgi Cida{inilan, was na]e-na]e qalew wujanila. {anaS _ikru habunila, walahin, judiyaw wasaS bicarab $o biTarab batilin, gurewani haw $inda aSjowefan qalarogo wujinaroanilan. cingi hew, &aqi-qalamgi kodobe bosun, ]wadari#e /uhanila. - Ма, гьаб кагъатги босун, мун вазирассухъе а! – ян буюранила хханасс. Гьеб кагътида хъван букIарабила - «Гьаб кагъат босун вачIарав чи, щив гьев вугониги, чIвай!» – ян. Инссул тIадкъай тIубазе унев гьитIинав ваццассда, гьойда данде гIанкIкI гIадин, данде ккаравила кIудияв вацц. ЦIеххарабила киве унев вугевилан. Бицарабила гьитIинассги инссуцца вазирассухъе кагъат босун витIун унев вугилан. Инссуда живго берцин вихьизелъун, жинцца ххеххго тIубалин гьеб къваригIелилан, гьитIинав ваццассухъа бахъараб кагъатги босун, кIудияв вас вазирассухъе анила. Гьениве щун сагIаталдассан вазирасс гьессул бетIерги къотIарабила. «Ургъун гьагIде», – ян жиндирго хIамида малълъарав игьалиссессдагIан гIакълу гьечIев хханассда нахъа лъарабила кинабго. Бухъаралълъуве бухъарав кколевлъи, горбода гIащтIи лъураб меххалълъ, бичIчIарабила хханассул васассдаги. - ma, hab kavatgi bosun, mun wa#iraSu]e a! – yan buyuranila {anaS. heb kavtida ]wan bujarabila - «hab kavat bosun wazaraw xi, &iw hew wugonigi, zway!» – yan. inSul Tadqay Tuba#e unew hiTinaw waCaSda, hoyda dande fanJ fadin, dande Karawila judiyaw waC. `e{arabila kiwe unew wugewilan. bicarabila hiTinaSgi inSuCa wa#iraSu]e kavat bosun wiTun unew wugilan. inSuda $iwgo bercin wi%i#e;un, $inCa {e{go Tubalin heb qwarifelilan, hiTinaw waCaSu]a ba]arab kavatgi bosun, judiyaw was wa#iraSu]e anila. heniwe &un safataldaSan wa#iraS heSul beTergi qoTarabila. «urvun hafde», – yan $indirgo \amida ma:araw ihaliSeSdafan faqlu hezew {anaSda na]a ;arabila kinabgo. bu]ara:uwe bu]araw Kolew;i, gorboda fa&Ti ;urab me{a:, biZarabila {anaSul wasaSdagi. 154. Жинццаго веццарав чияцца какула. $inCago weCaraw xiyaCa kakula. 155. Жинццаго гьабураб жоялълъул дибирассе хIакъ букIунареб. $inCago haburab $oya:ul dibiraSe \aq bujunareb. 156. Жинццаго квани чехь унтулев, чияцца квани мугъ унтулев. $inCago kwani xe% untulew, xiyaCa kwani muv untulew. 157. Жинццаго квен кунев, кваницца живго кунев. $inCago kwen kunew, kwaniCa $iwgo kunew. 158. Жинццаго цIуничIеб къадру чияца цIунулареб. $inCago `unizeb qadru xiyaCa `unulareb. 159. Жинццагоги гьабулев, жиндиеги гьабулев. $inCagogi habulew, $indiyego habulew. 160. Жинццагоги кунареб, кунелълъеги биччалареб. $inCagogi kunareb, kune:egi biXalareb. 161. Жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила рацIцIалъи лIугьунеб. $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila ra~a;i /uhuneb. Мунагьал чураяв дир инссуда рагIун буго пуланав вехьассул цIакъ рацIцIа-ракъалъи цIунараб къайи-ссвери бугилан. Гьесс пикру гьабун буго, кинила гьеб вехьассул къайи-ссвериялда рацIцIалъи букIунеб? РацIцIалъи букIине бегьилила хъулухъчияссул рокъоб. Кин букIаниги, вехьассул лъималги цIцIалдокIанир цIцIалулел рукIун, багьанаги щун, эмен, цIцIалдокIаналълъул бетIер, гьезул бакIалде ун вуго. Рукъалълъул бетIергьан ватун вуго, гъансситода ццеве гIодовги чIчIун, эргъахъ (вехьассул тIил) къачIалев. Салам-каламалдасса, ххабар-кIалалдасса ххадуб, кигIан нечаниги, инссуцца гьессда бицун буго жив гьезухъе вачIиналълъул асслияб мурадги. Гьесс нуцIцIида нахъасса цIцIилицIцIги босанила, гъансситода гъоркьа рохъобахъги босанила, лълъухьа-кIучун къачIараб тIилалълъул ххведерги гъасситоде жанибе банила. Цинги, инссуда асскIов тамахбакIалда гIодовги чIчIун, гьесс абун буго, нижер анибила, Зайирбег, гьитIиназги кIудиязги – жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила, гьединлъидал батилилахха нижер къавулI рацIцIалъиги букIунеб. munahal xurayaw dir inSuda rafun bugo _ulanaw we%aSul `aq ra~a-raqa;i `unarab qayi-Sweri bugilan. heS _ikru habun bugo, kinila heb we%aSul qayi-Sweriyalda ra~a;i bujuneb? ra~a;i bujine behilila ]ulu]xiyaSul roqob. kin bujanigi, we%aSul ;imalgi ~aldojanir ~alulel rujun, bahanagi &un, emen, ~aldojana:ul beTer, hezul bajalde un wugo. ruqa:ul beTerhan watun wugo, vanSitoda Cewe fodowgi Zun, erva] (we%aSul Til) qazalew. salam-kalamaldaSa, {abar-jalaldaSa {adub, kifan nexanigi, inSuCa heCda bicun bugo $iw he#u]e waxina:ul aSliyab muradgi. heS nu~ida na]aSa ~ili~gi bosanila, vanSitoda vorpa ro]oba]gi bosanila, :u%a-juxun qazarab Tila:ul {wedergi vaSitode $anibe banila. cingi, inSuda aSjow tama[bajalda fodowgi Zun, heS abun bugo, ni$er anibila, #ayirbeg, hiTina#gi judiya#gi – $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila, hedin;idal batilila{a ni$er qawu/ ra~a;igi bujuneb. 162. Жинццайин урбаялда гьоцIцIо рагIизабурабан абурабила хьодоцца. $inCayin urbayalda ho~o rafi#aburaban aburabila $odoCa. 163. Жого гьечIого букарулебани, огъохъат букарилароан. $ogo hezogo bukarulebani, ovo]at bukarilaroan. 164. Жого гьечIого, нухде моххмохх реххиларилан абурабила царацца. $ogo hezogo, nu[de mo{mo{ re{ilarilan aburabila caraCa. 165. Жого гьечIого, жо букIунаро. $ogo hezogo, $o bujunaro. 166. Жого гьечIого, ссанде рахъу щваларо. $ogo hezogo, Sande ra]u &walaro. 167. Жонссокъ камураб къайи букIунареб, чакъал камураб рохь букIунареб. $onSoq kamurab qayi bujunareb, xaqal kamurab ro% bujunareb. 168. ЖужахIалълъувги цадахъ вукIине вокьиларев. $u$a\a:uwgi cada] wujine wopilarew. 169. ЖужахIалълъул цIеццаги бухIулареб жойила яхI. $u$a\a:ul `eCagi bu\ulareb $oyila ya\.

Кь p Кьабарабги хIехьолев, хIунссарабги баччулев. pabarabgi \e%olew, \unSarabgi baXulew. Кьабулареб бахъуге, кьвагьулареб борчунге. pabulareb ba]uge, pwahulareb borxunge. Кьабураб зар гьанада унтулеб, абураб рагIи рекIеда унтулеб. paburab #ar hanada untuleb, aburab rafi rejeda untuleb. Кьавуялълъ махх куна, кIкIвахIалълъ чи куна. pawuya: ma{ kuna, Jwa\a: xi kuna. КьагIазул чолое хьоп меседилав, гIиял хъутаналълъе гъазихъ гIарцулав. pafa#ul xoloye %o_ mesedilaw, fiyal ]utana:e va#i] farculaw. Кьал балагьулессда хвел батулеб. pal balahuleSda [wel batuleb. Кьал гьабулеб жо – гап. pal habuleb $o - ga_. Кьалбаз ккола гъветI. palba# Kola vweT. Кьалбазда рекъарабила гъветIги букIунеб. palba#da reqarabila vweTgi bujuneb. Кьалбал гъваридаб гъветI гьороцца реххулареб. palbal vwaridab vweT horoCa re{ulareb. Кьалбал риччараб гъветIалда бакъ рагIуларо. palbal riXarab vweTalda baq rafularo. Кьалбал турараб хIохьодассан чIагояб чIор кIанцIулареб. palbal turarab \o%odaSan zagoyab zor jan`uleb. Кьалул цIа ссвинабе, хIенехI букIаго. palul `a Swinabe, \ene\ bujago. Кьаралъани, чуги лълъикIаб, бечелъани, чиги лълъикIав. para;ani, xugi :ijab, bexe;ani, xigi :ijaw. Кьарияб жинццаго куней, хIалакъаб россассе кьолей. pariyab $inCago kuney, \alaqab roSaSe poley. Кьвагьи гьечIеб бакIалде гIарада баге. pwahi hezeb bajalde farada bage. Кьвагьизе ккани, цIун букIине ккола. pwahi#e Kani, `un bujine Kola. Кьвагьулареб туманкIалдассаги цIунаги, ватуларев гьудулассдассаги цIунаги. pwahulareb tumanjaldaSagi `unagi, watularew hudulaSdaSagi `unagi. Кьвагьун бахъунареб бакIалда гIужги баге, кIанцIун вахъунареб бакIалда хIуччги цIцIаге. pwahun ba]unareb bajalda fu$gi bage, jan`un wa]unareb bajalda \uXgi ~age. КьватIараб бакI бухIизе тIатIи гьечIев бетIеркъотI, дун ячараб сордоялълъ чирахъ ссунцца бакилеб? pwaTarab baj bu\i#e TaTi hezew beTerqoT, dun yaxarab sordoya: xira] SunCa bakileb? КьватIараб матIуялълъул багьа – мочол мугь. pwaTarab maTuya:ul baha - moxol muh. «Кье» гурони, «ма» лъаларев. «pe» guroni, «ma» ;alarew. Кьезе бокьани, жакъаго кьолеб, бокьичIони, метералде тIамулеб. pe#e bopani, $aqago poleb, bopizoni, meteralde Tamuleb. Кьер кинаб букIаниги, болъон буго болъон. per kinab bujanigi, bo;on bugo bo;on. Кьерхада ххадуб – роцIцIен, къварилъиялда ххадуб – роххел. per[ada {adub - ro~en, qwari;iyalda {adub - ro{el. Кьерхаде хъвараб ххер роцIцIаде бакIарула. per[ade ]warab {er ro~ade bajarula. Кьерханкъо къалъулареб, къокъав чи херлъуларев. per[anqo qa;ulareb, qoqaw xi [er;ularew. Кьерхахъе зоб букIунареб, рещтIахъе бо букIунареб. per[a]e #ob bujunareb, re&Ta]e bo bujunareb. КьечIеб талихI бахъизе туманкIгунищ яхъиней, щвечIев Ису сабаблъун сордойилищ ягъилей? pezeb tali\ ba]i#e tumanjguni& yainey, &wezew isu sabab;un sordoyili& yaviley? Кьибил гьечIеб, гъветI гьечIеб гIагарлъи камурав чи гьечIев. pibil hezeb, vweT hezeb fagar;i kamuraw xi hezew. Кьибил нахъа гьечIони, тIадегIанлъи щоларо, хханлъи кодоб гьечIони, гьессдасса хIинкъуларо. pibil na]a hezoni, Tadefan;i &olaro, {an;i kodob hezoni, heSdaSa \inqularo. Кьибил хIалае чIчIани, вас бахIарчи вахъунев. pibil \alaye Zani, was ba\arxi wa]unew. Кьибилалде ракI гъурав гьел гьечIелълъув чучула. pibilalde raj vuraw hel heze:uw xuxula. Кьижарав вахъинегIан, вахъарав чIчIоларевила. pi$araw wa]inefan, wa]araw Zolarewila. Кьижарав чи – хварав чи. pi$araw xi - [waraw xi. Кьижаразда гурони макьу бихьулареб. pi$ara#da guroni mapu bi%ulareb. Кьижарасс кьижарав ворчIизавуларев. pi$araS pi$araw worzi#awularew. Кьижизе гурони бусада вегизе ккогеги. pi$i#e guroni busada wegi#e Kogegi. Кьили лъунилан, гIорцIадул чу лIугьинаро, чангит банилан, хIамил гIорцIен лIугьинаро. pili ;unilan, for`adul xu /uhinaro, xangit banilan, \amil for`en /uhinaro. Кьо дудассанго лъоге, чияцца лъезе те. po dudaSango ;oge, xiyaCa ;e#e te. Кьогедила, дада, чияр ракьалде. pogedila, dada, xiyar rapalde. Къали-рикьиялълъул гъассда цIаги бан, qali-ripiya:ul vaSda `agi ban, РосулIго бокьила, кьибил тезегIан. rosu/go bopila, pibil te#efan. КьогIаб букIунелълъулин дару даруяб букIунеб. pofab bujune:ulin daru daruyab bujuneb. КьогIаб калам гIундузда рагIиялдасса гIундулго гьечIого рукIин лълъикIаб. pofab kalam fundu#da rafiyaldaSa fundulgo hezogo rujin :ijab. КьогIаб чIамичIессда гьуиналълъул тIагIам лъалареб. pofab zamizeSda huina:ul Tafam ;alareb. Кьодукьа гурелила хIинкъулел, гIурукьайила. podupa gurelila \inqulel, furupayila. Кьойид гьаби – нух балагьи. poyid habi - nu[ balahi. Кьолелълъул босе, кьабулелълъул лIута. pole:ul bose, pabule:ul /uTa. Кьолбода ХIажимурад вахъунилан, киналго ХIажимурадал рукIунарел. polboda \a$imurad wa]unilan, kinalgo \a$imuradal rujunarel. Кьолбодасса чIухIизе гIабдал те, мунго бахIарчилъиялдасса чIухIа. polbodaSa zu\i#e fabdal te, mungo ba\arxi;iyaldaSa zu\a. Кьолелълъул – цIун кье, нахъе босулелълъул – бетIер хъван босе. pole:ul - `un pe, na]e bosule:ul - beTer ]wan bose. Кьолессда гьарулеб, гьабулессда малълъулеб. poleSda haruleb, habuleSda ma:uleb. Кьолессе цоги гIемераб, босулессе кIигоги дагьаб. poleSe cogi femerab, bosuleSe jogogi dahab. Кьохъияссул хIамиегIан хIалхьи гьечIебила руччабазе. po]iyaSul \amiyefan \al%i hezebila ruXaba#e. Кьурасс босулеб жо буго талихI. puraS bosuleb $o bugo tali\. Кьураб босун барще. purab bosun bar&e. Кьураб квералда лъала, квараб чехьалда лъала. purab kweralda ;ala, kwarab xe%alda ;ala. Кьурав гуревила саххаватав босаравила. puraw gurewila sa{awataw bosarawila. Кьурав мискинлъуларев, гьарарав бечелъуларев. puraw miskin;ularew, hararaw bexe;ularew. Кьуралда рекъечIев рокъов кванайилан те. puralda reqezew roqow kwanayilan te. Кьурассул квералда гIадин, кварассул кIалалда лъалареб. puraSul kweralda fadin, kwaraSul jalalda ;alareb. Кьурда хоно чIваге, чIалгIаде гаргадуге. purda [ono zwage, zalfade gargaduge. Кьурдизе лъаларесс ссвери къваридаб бугилан абурабила. purdi#e ;alareS Sweri qwaridab bugilan aburabila. Кьурдизеги гьавулев гьакълицца, гьардезеги тIамулев гьакълицца. purdi#e hawulew haqliCa, harde#e Tamulew haqliCa. Кьурдуларевила гIабдал, кьурдани, чIчIезе лъаларебила. purdularewila fabdal, purdani, Ze#e ;alarebila. Кьурдун ссвакаравги – кванде, гIодун ссвакаравги – кванде. purdun Swakarawgi - kwande, fodun Swakarawgi - kwande. Цо къоролалълъул маулхIаяталълъе вукIарав вас хун вуго. Дуниялалдассаго рокьи бичарай гъарималълъ хварав вас вукъизе виччан гьечIо. ХвезегIан, васассда тIад ккун, гIодизе тейин жий, тIаде нуцIцIаги рахаян абун буго. ГIагарлъиялълъ гIемер гьарун буго кваназегIаги кванайилан. Къоролалълъ кинго къабул гьабун гьечIо гьеб гьари. co qorola:ul maul\ayata:e wujaraw was [un wugo. duniyalaldaSago ropi bixaray varima: [waraw was wuqi#e wiXan hezo. [we#efan, wasaSda Tad Kun, fodi#e teyin $iy, Tade nu~agi ra[ayan abun bugo. fagar;iya: femer harun bugo kwana#efagi kwanayilan. qorola: kingo qabul habun hezo heb hari. Цинги гIагарлъиялълъ, гIодун ссвакараб меххалълъгIаги щиб гьалълъ гьабулаян бихьизе, гьей гIунтIулареб борххатаб бакIалда квен лъун тун буго. cingi fagar;iya:, fodun Swakarab me{a:fagi &ib ha: habulayan bi%i#e hey funTulareb bor{atab bajalda kwen ;un tun bugo. ЦIакъ гIемер гIодун йиго эбел, аххирги кванде ххиял лъун буго. Ххарххадун йиго гIагарлъиялълъ лъураб бакIалдасса квен босизе. Кинго гIунтIизе кIвечIеб меххалълъ, васассул жаназаги бехъерхъун, гьелда тIад хIетIеги чIчIун, босун буго эбелалълъ квен. `aq femer fodun yigo ebel, a{irgi kwande {iyal ;un bugo. {ar{adun yigo fagar;iya: ;urab bajaldaSa kwen bosi#e. kingo funTi#e jwezeb me{a:, wasaSul $ana#agi be]er]un, helda Tad \eTegi Zun, bosun bugo ebela: kwen. Гьаниб ракIалде щола «Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб» абураб кициги. hanib rajalde &ola «[ob Tu_anafan, raj Tu_uleb» aburab kicigi. Кьурдухъанассул хIатIал гIедерал, хIалтIухъанассул кверал гIедерал. purdu]anaSul \aTal federal, \alTu]anaSul kweral federal. Кьуру биххана, борохь нахъе тана. puru bi{ana, boro% na]e tana. Кьуру биххичIого, хIур (хъуй) бахъунареб. puru bi{izogo, \ur (]uy) ba]unareb. Кьуруги биххулеб, раххассги тIолеб, гIагарлъи тIолареб. purugi bi{uleb, ra{aSgi Toleb, fagar;i Tolareb. Кьуруги биххун, гъоркье кканиги, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. purugi bi{un, vorpe Kanigi, hereSi Tatinzogo {uTulareb. Кьуругун багъун, гъалбацI бергьинаро, лаченгун багъун, гъеду бергьинаро. purugun bavun, valba` berhinaro, laxengun bavun, vedu berhinaro. Кьурул рагIалде щвезегIан ккве чи. purul rafalde &we#efan Kwe xi. КьучIчI гьечIел ххарбал – лъалкI гьечIел гьерссал. puZ hezel {arbal - ;alj hezel herSal.

Къ q Къабулаб ссадакъалъун батаги. qabulab Sadaqa;un batagi. Къад гьабураб бихьулеб, къасси гьабураб рагIулеб. qad haburab bi%uleb, qaSi haburab rafuleb. Къад кьерхун, къасси роцIцIун – хур-ххералълъе балагь, херав чияссул бахIарай лълъади – рукъалълъе балагь. qad per[un, qaSi ro~un - [ur-{era:e balah, [eraw xiyaSul ba\aray :adi - ruqa:e balah. Къад маккалълъ, къасси хIанчIчIалълъ. qad maKa:, qaSi \anZa:. Къадада гьикъарабила мун кида биххулебилан. Гьелълъ абурабила, кьекIкIелалда гьикъеян. ХIамица абурабила, цо гамачI кколеб кьекIкIлаццайищила мун кколеб, гьале гьаб жинцца кколилан. qadada hiqarabila mun kida bi{ulebilan. he: aburabila, peJelalda hiqeyan. \amiCa aburabila, co gamaz Koleb peJlaCayi&ila mun Koleb, hale hab $inCa Kolilan. Къададаги гIундул ругел, гIалхудаги берал ругел. qadadagi fundul rugel, fal[udagi beral rugel. Къадал кьучIчI хIамайила, хIуби кьекIкIелила. qadal puZ \amayila, \ubi peJelila. Къаданиб гIарцул таргьаги лъун, вакъуцца хварав. qadanib farcul tarhagi ;un, waquCa [waraw. Къадараб жо гьабизе бегьулареблъи лъалеб гIадин, къадараб цIцIар лъеларедухъ хьвадизеги лъазе кколеб. qadarab $o habi#e behulareb;i ;aleb fadin, qadarab ~ar ;elaredu] %wadi#egi ;a#e Koleb. Къадараб бакIалдассан ригьин гьабуни, къо ккедал ватуларев вас гьавулевила. qadarab bajaldaSan rihin habuni, qo Kedal watularew was hawulewila. Къадараб чода рекIун иналдасса, раччиги баччун, лъелго ин лълъикIаб. qadarab xoda rejun inaldaSa, raXigi baXun, ;elgo in :ijab. Къадарав гьудуласс унтидал тола, лълъикIав гьудуласс хабал рагIалда гурони толаро. qadaraw hudulaS untidal tola, :ijaw hudulaS [abal rafalda guroni tolaro. Къадарав чи къурассда тIасса вахъунарев, бергьарассда гъоркьа вахъунарев. qadaraw xi quraSda TaSa wa]unarew, berharaSda vorpa wa]unarew. Къадарав чи сабаблъун нусгоявги ссурулев. qadaraw xi sabab;un nusgoyawgi Surulew. Къадарав чияссдасса къасси гъассдакквелалълъе бараб къвалиго лълъикIила. qadaraw xiyaSdaSa qaSi vaSdaKwela:e barab qwaligo :ijila. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдул габуралда бараб месед. qadaraw xiyaSe haburab :ij;i - hoydul gaburalda barab mesed. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъиги – дуего балагьалълъе, лебалав чияссе гьабураб квешлъиги – дуего балагьалълъе. qadaraw xiyaSe haburab :ij;igi - duyego balaha:e, lebalaw xiyaSe haburab kwe^;igi - duyego balaha:e. Къадарав чияссе лълъикIаб бициналдасса лълъикIав чияссе наку чIвайго лълъикI. qadaraw xiyaSe :ijab bicinaldaSa :ijaw xiyaSe naku zwaygo :ij. Къадарав чияссул багьа – къан рачIчI ккун цIцIе. qadaraw xiyaSul baha - qan raZ Kun ~e. Къадарав чияссул чIухIи кьолбол кIодолъиялдалъунги букIунеб. qadaraw xiyaSul zu\i polbol jodo;iyalda;ungi bujuneb. Къадараван абизеги бокьуларев, къадарлъиги толарев. qadarawn abi#egi bopularew, qadar;igi tolarew. Къадахъаби гIемерлъани, къед гьетIараб лIугьунеб. qada]abi femer;ani, qed heTarab /uhuneb. Къаденахъе мегIерги бегуге, бакъанида росуги тоге. qadena]e mefergi beguge, baqanida rosugi toge. Къадкиццагицин цин бусен гьабула, ххадур тIанчIи рахъула. qadkiCagicin cin busen habula, {adur Tanzi ra]ula. Къадру гIолохъанго цIунейила. qadru folo]ango `uneyila. Къажар базаралда кинавго чи беццав ватани, гьезда релълъине цояб бер дуццаги къинкIейила. qa$ar ba#aralda kinawgo xi beCaw watani, he#da re:ine coyab ber duCagi qinjeyila. Къажарасс хIамида тIилги, мухь кьечIого, кьабуларебила. qa$araS \amida Tilgi, mu% pezogo, pabularebila. Къажарассулги хIамилги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. qa$araSulgi \amilgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. Къазе кIолареб кIалтIуги рагьуге, бичизе кIолареб гарацIцIги баге. qa#e jolareb jalTugi rahuge, bixi#e jolareb gara~gi bage. Къазе цаби гьечIони, кIутIбигIаги рукъе. qa#e cabi hezoni, juTbifagi ruqe. Къайи босе, дурго рокъоб рекъараб, чIчIужу яче, дургун гIамал рекъарай. qayi bose, durgo roqob reqarab, Zu$u yaxe, durgun famal reqaray. Къали цIцIамул цадахъ чIчIикIичIого, чи лъаларев. qali ~amul cada] Zijizogo, xi ;alarew. Къалмил мацIцI – бегIераб жо. qalmil ma~ - beferab $o. Къалмицца басанщинаб жоялълъул ххабар лIугьунареб, ракIалде щванщиналълъул кечI лIугьунареб. qalmiCa basan&inab $oya:ul {abar /uhunareb, rajalde &wan&ina:ul kez /uhunareb. Къалмицца хъваге, гIакълуялълъ хъвай. qalmiCa ]wage, faqluya: ]way. Къалмицца хъвараб гIощтIоцца къотIулареб. qalmiCa ]warab fo&ToCa qoTulareb. Къалъизеган гIадамалгун къаццандулев, къалъудасса нахъе Аллагьгун къаццандулев. qa;i#efan fadamalgun qaCandulew, qa;udaSa na]e allahgun qaCandulew. КъалъичIого къо беццуге, къинлъичIого нус еццуге. qa;izogo qo beCuge, qin;izogo nus yeCuge. Къан зарукьги ккогейила, квер биххунги биччагейила. qan #arupgi Kogeyila, kwer bi{ungi biXageyila. Къан хIамил рачIчI чIчIолареб, рахъдал гьабун чед чIчIолареб. qan \amil raZ Zolareb, ra]dal habun xed Zolareb. Къан цIцIуледухъ виччизеги вукIунге, векиледухъ вакъвазеги вукIунге. qan ~uledu] wiXi#egi wujunge, wekiledu] waqwa#egi wujunge. Къани зарукьеги унев, виччан тани дунялги цIолев. qani #arupegi unew, wiXan tani dunyalgi `olew. Къанщарал беракьа чи нечоларев. qan&aral berapa xi nexolarew. Къараб квер рагьуларев, къараб нуцIцIа ричIуларев. qarab kwer rahularew, qarab nu~a rizularew. Къараб нуцIцIидаги – анцIго бер, рахараб рукъалдаги – нусго гIин. qarab nu~idagi - an`go ber, ra[arab ruqaldagi - nusgo fin. Къарассда гурони, заз унтуларо, ккарассда гурони, рокьи лъаларо. qaraSda guroni, #a# untularo, KaraSda guroni, ropi ;alaro. Къарз босулеб къоялълъ – гьоцIцIокIал, бецIизе ккараб къоялълъ – букIкIараб нодо. qar# bosuleb qoya: - ho~ojal, be`i#e Karab qoya: - buJarab nodo. Къарз ваццассеги гьабуге, гьоркьоблъи хунгутIизе. qar# waCaSegi habuge, horpob;i [unguTi#e. Къарзалълъе жо кьей – рокьи къотIулеб кIвекьмахх гIадаб жо. qar#a:e $o pey - ropi qoTuleb jwepma{ fadab $o. Къаркъала бугъилав, ракI хIанчIчIилав. qarqala buvilaw, raj \anXilaw. Къаркъала турула, лълъикIлъи холаро. qarqala turula, :ij;i [olaro. Къаркъала херлъаниги, ракI херлъулареб (Дун жеги бахIарго бугилан абурабила ракIалълъ. Бугищан бихьизе цо дихъ балагьеян абурабила къаркъалаялълъ). qarqala [er;anigi, raj [er;ulareb (dun $egi ba\argo bugilan aburabila raja:. bugi&an bi%i#e co di] balaheyan aburabila qarqalaya:). Къарумав мадугьалассдассаги цIунаги, рекIел гьава кIудияв мискинчияссдассаги цIунаги! qarumaw maduhalaSdaSagi `unagi, rejel hawa judiyaw miskinxiyaSdaSagi `unagi! Къарумассул боцIцIи ирга щоларесс кунеб. qarumaSul bo~i irga &olareS kuneb. Къарумассул квер къараб – кIал рагьараб, саххаватассул кIал къараб – квер рагьараб. qarumaSul kwer qarab - jal raharab sa{awataSul jal qarab - kwer raharab. Къарумассулгун даранги гьабуге, къохIехьоларессда цадахъ кьалдеги унге. qarumaSulgun darangi habuge, qo\e%olareSda cada] paldegi unge. КъартI гьечIей яс – рас гьечIеб бетIер. qarT hezey yas - ras hezeb beTer. Къассд бихьун гIамалила, гIамал бихьун хIалтIийила. qaSd bi%un famalila, famal bi%un \alTiyila. Къасси бусада лъечIеб бетIер радал тIаде борххизе батулареб. qaSi busada ;ezeb beTer radal Tade bor{i#e batulareb. Къасси вахъун, къад кьижун, рузил гIамал жибго те. qaSi wa]un, qad pi$un, ru#il famal $ibgo te. Къасси лъолеб тIагъур къадги лъоге, къад лъолеб тIагъур къассиги лъоге. qaSi ;oleb Tavur qadgi ;oge, qad ;oleb Tavur qaSigi ;oge. Къасси роцIцIун, къад кьерхун – хуруе балагь, херав чиясс бахIарай чIчIужу ячин – рукъалълъе балагь. qaSi ro~un, qad per[un - [uruye balah, [eraw xiyaS ba\aray Zu$u yaxin - ruqa:e balah. КъатIраби данделъунила лълъадал ралъад лIугьунеб. qaTrabi dende;unila :adal ra;ad /uhuneb. КъачIеб ххариниб ххер бижуларо. qazeb {arinib {er bi$ularo. Къвакъвай – хъазил, хоно – къурщил. qwaqway - ]a#il, [ono - qur&il. Къвали бахъулаго, тIилал тIехIарав, тIин-хоро кунаго, кIал гIурччинлъарав. qwali ba]ulago, Tilal Te\araw, Tin-[oro kunago, jal furXin;araw. КъваригIани ахIизе ХIохьочида цIцIар лъала. qwarifani a\i#e \o%oxida ~ar ;ala. КъваригIараб меххалълъ – КъурамухIума, къваригIинчIеб меххалълъ – Бабал МухIума. qwarifarab me{a: - quramu\uma, qwarifinzeb me{a: - babal mu\uma. КъваригIел гьечIого гIегIедараб хIелеко царал кIалдибе ккарабила. qwarifel hezogo fefedarab \eleko caral jaldibe Karabila. КъваригIел гьечIого хIапулеб гьой ххеххго херлъулеб. qwarifel hezogo \a_uleb hoy {e{go [er;uleb. КъваригIел ккун ахIулеб меххалълъ – ХIажимурадил Давуд, къваригIел гьечIеб меххалълъ – ХIанкIил Давуд. qwarifel Kun a\uleb me{a: - \a$imuradil dawud, qwarifel hezeb me{a: - \anjil dawud. КъваригIинарилан ккараб жо цо къоялълъ къваригIунеб. qwarifilarilan Karab $o co qoya: qwarifuneb. КъваригIинарила анцIго рукъалълъе къого гьобо. qwarifinarila an`go ruqa:e qogo hobo. КъваригIинчIеб босани, къваригIараб бичизе ккола. qwarifinzeb bosani, qwarifarab bixi#e Kola. Къварилъи бихьичIессда гIатIилъиялълъул къимат лъалареб. qwari;i bi%izeSda faTi;iya:ul qimat ;alareb. Къварилъи бищун ццебе къобухIаралълъубейила бачIунеб. qwari;i bi&un Cebe qobu\ara:ubeyila bazuneb. Къварилъи кидаго букIунареб, гьеб хисизе гIатIилъи бачIунеб. qwari;i kidago bujunareb, heb [isi#e faTi;i bazuneb. Къварилъи ккарасс цохIо бугеб оц хъвелиланги абулебила. qwari;i KaraS co\o bugeb oc ]welilangi abulebila. Къварилъи ккедалила чи лъалев. qwari;i Kedalila xi ;alew. Къварилъиги къадарги къед борлIунги рачIунелила. qwari;igi qadargi qed bor/ungi razunelila. КъватIиб гьури-муч кIудияв, рокъоб, оц тIурани, лIарада базе жо гьечIев. qwaTib huri-mux judiyaw, roqob, oc Turani, /arada ba#e $o hezew. КъватIиб чан гьабуни, чи гьалаглъулев. qwaTib xan habuni, xi halag;ulew. КъватIиве ккараб меххалълъ къватIулжо гIадин вукIа. qwaTiwe Karab me{a: qwaTul$o fadin wuja. КъватIисса чIчIужу ячани, рукъалда асскIоб рукъ букIунаро, хуралда асскIоб хур букIунаро. qwaTiSa Zu$u yaxani, ruqalda aSjob ruq bujunaro, [uralda aSjob [ur bujunaro. КъватIисса чIчIужу ячани, таргьида рухьен биццатаб базе кколебила. qwaTiSa Zu$u yaxani, tarhida ru%en biCatab ba#e Kolebila. КъватIисса чIчIужу ячарав чи – нух бичун босарав чи. qwaTiSa Zu$u yaxaraw xi - nu[ bixun bosaraw xi. КъватIисса щолеб гIарацалдасса рокъоб щолеб пахьго лълъикI. qwaTiSa &oleb faracaldaSa roqob &oleb _a%go :ij. КъватIул цIцIогьор кIулаз кколевила, рукъалълъул цIцIогьор ссунццаго кколаревила. qwaTul ~ohor jula# Kolewila, ruqa:ul ~ohor SunCago Kolarewila. КъвачIа ххун къо – лълъикIаб къо, нахъияб къо – квешаб къо. qwaza {un qo - :ijab qo, na]iyab qo - kwe^ab qo. КъвачIида рекъараб рукъи камулареб. qwazida reqarab ruqi kamulareb. КъвачIил кIал бухьунареб. qwazil jal bu%unareb. КъвачIил ххеней барай, хведрал цIа барай. qwazil {eney baray, [wedral `a baray. КъвачIитIа къачIони, гьиритIа букIунареб. qwaziTa qazoni, hiriTa bujunareb. Къади чIвалароанила, къасси бетIер къаданижоялда лъун букIарабани. qadi zwalaroanila, qaSi beTer qadani$oyalda ;un bujarabani. СардилI Шайиххил МухIумида рагIулеб букIун буго гIадамазул гара-чIвари, рихха-ххочарал гьаркьал. МухIумил нуцIцIидаги кIутIун, цоясс абун буго. sardi/ ^ayi{il mu\umida rafuleb bujun bugo fadama#ul gara-zwari, ri{a-{oxaral harpal. mu\umil nu~idagi juTun, coyaS abun bugo. - Мун щай тIаде вахъунарев? Дур мадугьал Къади чIван вуго! - mun &ay Tade wa]unarew? dur maduhal qadi zwan wugo! НуцIцIида тункарассе Шайиххил МухIумицца кицилъун лIугьарал гьадал рагIабаздалъун жаваб кьун буго. nu~ida tunkaraSe ^ayi{il mu\umiCa kici;un /uharal hadal rafaba#da;un $awab pun bugo. Къебедассул квер меседил, кочIохъанассул рагIи меседил. qebedaSul kwer mesedil, kozo]anaSul rafi mesedil. Къед биххараб меххалълъ бахъинчIеб хIур нахъа бахъунареб. qed bi{arab me{a: ba]inzeb \ur na]a ba]unareb. Къелеб ракьа квараб гьой ГьидалI чIчIолареб (КъватIиссан щвараб ххинкI гьуинлъарав чи рокъов чIчIоларев). qeleb rapa kwarab hoy hida/ Zolareb (qwaTiSan &warab {inj huin;araw xi roqow Zolarew). КъелI хъазан речIчIараб къо бачIунгеги. qe/ ]a#an reZarab qo bazungegi. Къечон гуребила чIагIа гьекъолеб. qexon gurebila zafa heqoleb. Къечедал гуребила гъуй бухъулеб. qexedal gurebila vuy bu]uleb. Къимат кьезе гIедегIуге, гIадан дуе ралъад гурев. qimat pe#e fedefuge, fadan duye ra;ad gurew. Къинаб квер хIорго тани, хIажатаб жо щолареб (Къинал кверал хIор гьарун, хIалихьалъи баччуге). qinab kwer \orgo tani, \a$atab $o &olareb (qinal kweral \or harun, \ali%a;i baXuge). Къинлъуларей чIчIужуялдасса къинлъулеб гIанкIуго лълъикIила. qin;ularey Zu$uyaldaSa qin;uleb fanjugo :ijila. Къинлъун хоно гуреб, хун гьан гуреб. qin;un [ono gureb, [un han gureb. Къисматги къадарги къед борлIунги бачIунебила. qismatgi qadargi qed bor/ungi bazunebila. Къирбалалълъул гьури – кьерхадул ццебехъан, тIассагьури – квачалълъул ццебехъан. qirbala:ul huri - per[adul Cebe]an, TaSahuri - kwaxa:ul Cebe]an. Къо арабгIан лъалареб лъагIелги букIунеб, лъагIелгIан ххалатаб къоги букIунеб. qo arabfan ;alareb ;afelgi bujuneb, ;afelfan {alatab qogi bujuneb. Къо бихьичIессул чи лIугьунарев. qo bi%izeSul xi /uhunarew. Къо бихьичIого щвараб бечелъи гьороцца унебила. qo bi%izogo &warab bexe;i horoCa unebila. Къо бихьичIого щвараб боцIцIи хIехьоларебила. qo bi%izogo &warab bo~i \e%olarebila. Къо бихьун щвараб гъурущ къо бихьичIого щвараб туменалдасса къиматаб. qo bi%un &warab vuru& qo bi%izogo &warab tumenaldaSa qimatab. Къо бихьун щварабгIан ххинкI гьуинабила. qo bi%un &warabfan {inj huinabila. Къо бихьунила меседо гьинде яхуней. qo bi%unila mesedo hinde ya[uney. Къо гьечIебани, сардил бецIлъи лъалароан. qo hezebani, sardil be`;i ;alaroan. Къо гьечIелълъуб асс гьечIеб. qo heze:un aS hezeb. Къо кинаб букIарабали пикру къасси гьабе. qo kinab bujarabali _ikru qaSi habe. Къо ккани, къоркъолги бацI лIугьунебила. qo Kani, qorqolgi ba` /uhunebila. Къого бихьичIого чилъи бокьарасс, ярагъго гьечIого, рагъде къассд гьабе. qogo bi%izogo xi;i boparaS, yaravgo hezogo, ravde qaSd habe. Къойил гъеду ахIданиги, бачIунаребила их, цо къоялълъ гагу ахIдани, бачIунебила. qoyil vedu a\danigi, bazunarebila i[, co qoya: gagu a\dani, bazunebila. Къойилго букIунаан дун анибилан абурабила хIамицца. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан абурабила бацIицца qoyilgo bujunaan dun anibilan aburabila \amiCa. $aqa guroni $ib Tade Kezilan aburabila ba`iCa ХхарибакIалда кваналеб хIамида тIаде ккун буго бацI. {aribajalda kwanaleb \amida Tade Kun bugo ba`. Гьеб чIвазе багьанаги балагьун, бацI хIамиде хъихъидун буго: мун гьаниб щиб гьабулебин, лълъиццайин мун гьанибе биччарабилан. heb zwa#e bahanagi balahun, ba` \amide ]i]idun bugo, mun hanib &ib habulebin, :iCayin mun hanibe biXarabilan. ХIамицца гIила бачун буго, къойилго букIунеб, жиндир ругьунаб бакI бугин гьабилан. \amiCa fila baxun bugo, qoyilgo bujuneb, $indir ruhunab baj bugin habilin. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан, бацIицца хIама чIван буго. $aqa guroni $ib Tade Kezilan, ba`iCa \ama zwan bugo. Кици хIалтIизабула щибаб къоялълъ гьабулеб ххиянат цо къолъялъ къватIиб чIвала абураб магIнаялдаги. kici \alTi#abula &ibab qoya: habuleb {iyanat co qoya: qwaTib zwala aburab mafnayaldagi. Къокъид арав ххутIарав, ххалат арав вуссарав (Къокъиднухалълъ арав вуссинчIевила, шагьраялълъ арав вуссаравила). qoqid araw {uTaraw, {alat ataw wuSaraw (qoqidnu[a: araw wuSinzewila, ^ahraya: araw wuSarawila). Къойил шагьи нахъе реххе, къваригIараб къоялълъ чияда ццебе хъат ккунгутIизе. qoyil ^ahi na]e re{e, qwarifarab qoya: xiyada Cebe ]at KunguTi#e. Къолев чияссдасса бергьиналдасса бергьунев чияссдасса къейго лълъикIаб. qolew xiyaSdaSa berhinaldaSa berhunew xiyaSdaSa qeygo :ijab. Къолол гьаркьида бараб букIуна кьурдухъанассул хIатIил роси. qolol harpida barab bujuna purdu]anaSul \aTil rosi. Къолол дагIба бани, ссахIил ххайир кколеб (боххил дагIба бани, ратIагIаги камулареб). qolol dafba bani, Sa\il {ayir Koleb (bo{il dafba bani, raTafagi kamulareb). Къориниб бугеб анцIгоялдасса къвачIиниб бугеб цо лълъикIаб. qorinib bugeb an`goyaldaSa qwazinib bugeb co :ijab. Къоркъоцца тIанчIие рецц-бакъ гьабулебила, гьел дур беразулги берцинлъийила, тIомолги гьайбалъийила, кIварщалълъулги ххалалъийила. qorqoCa Tanziye reC-baq habulebila, hel dur bera#ulgi bercin;iyila, Tomolgi hayba;iyila, jwar&a:ulgi {ala;iyila. Къорола эххеде бахин – роцIцIадул гIаламат, гIодобе бачIин – кьерхадул гIаламат. qorola e{ede ba[in - ro~adul falamat, fodobe bazin - per[adul falamat. Къоролав чIчIужу абизе витIуларев. qorolaw Zu$u abi#e wiTularew. Къоролалълъ хьихьараб гIакаги босуге, къоролалълъ куцарай ясги ячунге. qorola: %i%arab fakagi bosuge, qorola: kucaray yasgi yaxunge. Къоролалълъ хьихьарав васасс къо хIехьолареб. qoro;a: %i%araw wasaS qo \e%olareb. Къоролалълъул макруялдасса цIунаги. qorola:ul makruyaldaSa `unagi. Къоролалълъул ракI – ихдалил къо (Къоролалълъул ракI ихдалил къо гIадин хисардулебила). qorola:ul raj - i[dalil qo (qorola:ul raj i[dalil qo fadin [isardulebila). Къоролалълъул рокъоб гIураб катицца гIункIкI кколаребила. qorola:ul roqob furab katiCa funJ Kolarebila. Къоролалълъул хIал къоролалда гурони бичIчIулареб. qorola:ul \al qorolalda guroni biZulareb. Къоролалълъул чехь мугъ ссверунги букIунеб. qorola:ul xe% muv Swerungi bujuneb. Къосунаревила мурид, къосине ккани, цIакъго къосуневила. qosunarewila murid, qosine Kani, `aqgo qosunewila. КъотIи тIубаларессда асскIовеги къаге, баркала лъаларессе кумекги гьабуге. qoTi TubalareSda aSjowegi qage, barkala ;alareSe kumekgi habuge. КъотIноб хIарщ букIунилан, хIама рокъоб толареб. qoTnob \ar& bujunilan, \ama roqob tolareb. 137. КъохIехьеялълъила иш гьабулеб. qo\e%eyaya:ila i^ habuleb. 138. Къохьол шарбал ретIарав, къадкил хьалбал гьарурав. qo%ol ^arbal reTaraw, qadkil %albal haruraw. 139. КъочIчIолIе гIебу гIадин. qoZo/e febu fadin. 140. Къоялълъги ассалълъги къадарлъи баххчулареб. qoya:gi aSa:gi qadar;i ba{xulareb. 141. Къоял тIагIун, киналго холел, анищ тIагIун, щивго холарев. qoyal Tafun, kinalgo [olel, ani& Tafun, &iwgo [olarew. 142. Къуват бугев гуревила кутакав, ццин бахъараб меххалълъ гьеб къулчIчIизе кIолевила кутакав. quwat bugew gurewila kutakaw, Cin ba]arab me{a: heb qulZi#e jolewila kutakaw. 143. Къуват бугелълъуб ссабру цIцIикIкIараб, ссабру цIцIикIкIарассул гIумру ххалатаб. quwat buge:ub Sabru ~iJarab, Sabru ~iJaraSul fumru {alatab. 144. Къуват къезабулеб къуват гIемер бугеб, ххалкъалълъул къуват ссунццаго къезабулареб. quwat qe#abuleb quwat femer bugeb, {alqa:ul quwat SunCago qe#abulareb. 145. Къуватав цояссдасса бергьунев, цIцIодорав анцIгояссдасса бергьунев. quwataw coyaSdaSa berhunew, ~odoraw an`goyaSdaSa berhunew. 146. Къуваталдасса гIакълу бергьунеб. quwataldaSa faqlu berhuneb. 147. Къуватассе хIелулев, хIал бугессе къулулев. quwataSe \elulew, \al bugeSe qululew. 148. Къуватассул ссабру букIуна, ссабруялълъул кIодолъи букIуна. quwaraSul Sabru bujuna, Sabruya:ul jodo;i bujuna. 149. Къулизе лъарассда ворххизеги лъала. quli#e ;alaSda wor{i#egi ;ala. 150. Къулиладаян могьода гьикъарай, къотIиладаян сумалда гьи - къарай. quliladayan mohoda hiqaray, qoTiladayan sumalda hi - qaray. 151. Къулилалде воржунге. qulilalde wor$unge. 152. КъуличIого ворххуге, чIамичIого къулчIуге. qulizogo wor{uge, zamizogo qulzuge. 153. КъуличIони ворххизе кIолареб. qulizoni wor{i#e jolareb. 154. КъулчIчIизе кIолареб жо хIанчIуге. qulZi#e jolareb $o \anzuge. 155. КъулчIчIилалде цIцIудуцца ракьа роццалда борцунебила. qulZilalde ~uduCa rapa roCalda borcunebila. 156. Къун вачIиналдасса хун вачIин лълъикIаб. qun wazinaldaSa [un wazin :ijab. 157. КъулчIчIун эххебеги унареб, аххун къватIибеги бачIунареб. qulZun e{ebegi unareb, a{un qwaTibegi bazunareb. 158. Къунмухьиде кьунилан ябучу босуге, бо бахъаралълъув нахъа ххутIула. qunmu%ide punilan yabuxu bosuge, bo ba]ara:uw na]a {uTula. 159. Къураб бакIалде ццин ххеххабила. qurab bajalde Cin {e{abila. 160. Къурассде ворта, хIалхвад! quraSde worta, \al[wad! 161. Къурассул рекIел унти – бергьарав чIвалеб чIор. quraSul rejel unti - berharaw zwaleb zor. 162. Къурбандил МухIумицца катида ниха гIадин. qurbandil mu\umiCa katida ni[a fadin. Къурбандил МухIумида мадугьаласс бицун буго жиндир катицца гьан кунарин, щиб кьуниги чIухIдарулилан. Къурбандил МухIумицца абун буго жиндир катиццани нихагицин кунилан. Мадугьаласс гьарун буго, бегьулеб батани, жиндир кетоги кьураб квен кваназе ругьун гьабеян. qurbandil mu\umida maduhalaS bicun bugo $indir katiCa han kunarin, &ib punigi zu\darulilan. qurbandil mu\umiCa abun bugo $indir katiCani ni]agicin kunilan. maduhalaS harun bugo, behuleb batani, $indir ketogi purab kwen kwana#e ruhun habeyan. Чанго къоялълъ МухIумицца мадугьалассул кето хIобода бухьун буго. Цинги, ххадув чиги витIун ахIун вачIарав мадугьалги валагьун, гьелда ццебе хъат цIураб ниха бан буго. Бакъараб катиццаги гьеб, цо мугь течIого, кванан буго. xango qoya: mu\umiCa maduhalaSul keto \oboda bu%un bugo. cingi, {aduw xigi wiTun a\un wazaraw maduhalgi walahun, helda Cebe ]at `urab ni[a ban bugo. baqarab katiCa heb, co muh tezogo, kwanan bugo.

Ц c 1. Ца таралълъ мегIер толеб. ca tara: mefer toleb. 2. Цаби гьечIеб кIал - гьобо гьечIеб гьабирукъ. cabi hezeb jal - hobo hezeb habiruq. 3. Цаби лълъикIал Аллагьассго рижарал, гьава лълъикIаб живго гIураб ракьалълъул. cabi :ijal allahaSgo ri$aral, hawa :ijab $iwgo furab rapa:ul. 4. Цабзакье гIолареб гIоссокье щвана. cab#ape folareb foSope &wana. 5. Цагъур лълъикIай – чехь лълъикIай, росс лълъикIай – жийго лълъикIай. cavur :ijay - xe% :ijay, roS :ijay - $iygo :ijay. 6. Цадахъ кваналезда гьикъун тIаме цIцIам. cada] kwanale#da hiqun Tame ~am. 7. Царада гьикъарабила дуе дур лълъади кинай йигейилан. Гьелълъ жаваб кьурабила - лълъадул эбел жиндирго россассе кинай йикIарай ятаниги, гьединай йигилан. carada hiqarabila duye dur :adi kinay yigeyilan. he: $awab purabila - :adul ebel $indirgo roSaSe kinay yijaray yatanigi, hedinay yigilan. 8. Царада макьилIги гIанкIуялила рихьулел. carada mapi/gi fanjuyalila ri%ulel. 9. Царада ракIалда - гIанкIуял, гIанкIуязда ракIалда - муч. carada rajalda - fabjuyal, fanjuya#da rajalda - mux. 10. Царае балагьалълъе ккараб жо жиндирго цIцIокойила. caraye balaha:e Karab $o $indirgo ~okoyila. 11. Царакьа хIинкъун, лIутиялдасса, цигун вагъун, хвей лълъикI. carapa \inqun, /utiyaldaSa, cigun wavun, [wey :ij. 12. Царал бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила, бацIил бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила. caral bipi qwarifuneb bajgi bujunebila, ba`il bipi qwarifuneb bajgi bujunebila. 13. Царал кIал гъунани, гъадиццаги букъулебила ракьа. caral jal vunani, vadiCagi buqulebila rapa. 14. Царал – рукIун, гъадил – бусен. caral - rujun, vadil - busen. 15. Царахъе щварабги – бацIие, бацIихъе щварабги – бацIие. cara]e &warabgi - ba`iye, ba`i]e &warabgi - ba`iye. 16. Царацца бацIида гьикъарабила гьадигIан цIакъ дур габур щиб гьабун биццалъарабилан. БацIицца жаваб кьурабила, жиндирго къваригIелалълъ жибго ун, биццалъанилан. caraCa ba`ida hiqarabila hadifan `aq dur gabur &ib habun biCa;arabilan. ba`iCa $awab purabila, $indirgo qwarifela: $ibgo un, biCa;anilan. 17. Царацца веццарухъанассул гъвесс кваналаребила. caraCa waCaru]anaSul vweS kwanalarebila. 18. Царацца тIанчIазда гьикъулебила - жинцца нуж лъабго къоялълъищила хьихьилел, лъабго моцIцIалълъищилан. ТIанчIаз жаваб кьолебила - лъабго къоялълъ хьихьеян. caraCa Tanza#da hiqulebila - $inCa nu$ ;abgo qoya:i&ila %i%ilel, ;abgo mo~a:i&ilan. Tanza# $awab polebila - ;abgo qoya: %i%eyan. 19. Царгъида нахъаги тушман ватулев, чолода нахъаги хъумур батулеб. carvida na]agi tu^man watulew, xoloda na]agi ]umur batuleb. 20. Цер кибе аниги – рачIчI ххадуб. cer kibe anigi - raZ {adub. 21. Цилгун гени кваналареб. cilgun geni kwanalareb. 22. Цида релълъарав вукIаниги, гьудул гьудул вуго. cida re:araw wujanigi, hudul hudul wugo. 23. Цидул кутакалдасса царал хIила бергьараб. cidul kutakaldaSa caral \ila berharab. 24. Цин бихьараб – беццаб, кIиабизе бихьараб – рекъаб. cin bi%arab - beCab, jiabi#e bi%arab - reqab. 25. Цилгун гени кванаге, гIабдалассулгун маххссара гьабуге. cilgun geni kwanage, fabdalaSulgun ma{Sara habuge. 26. Цин бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. cin bicani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 27. Цин вихьарав – гьобол, кIиабизе вихьарав – гьудул. cin wi%araw - hobol, jiabi#e wi%araw - hudul. 28. Цин вихьун чи лъаларев. cin wi%un xi ;alarew. 29. Цин гъол кьурдухъе кьурде, цинги дуего бокьухъе кьурде. cin vol purdu]e purde, cingi duyego bopu]e purde. 30. Цин гьабизе кIкIухIаллъани, кIицIцIул гьабизе кколеб. cin habi#e Ju\al;ani, ji~ul habi#e Koleb. 31. Цин гьабун, лълъикIлъи гIолареб. cin habun :ij;i folareb. 32. Цин гьабураб лълъикIлъи гIоларессе тIокIаб гьабуге. cin haburab :ij;i folareSe Tojab habuge. 33. Цин гьекъарав кIицIцIул меххтула. cin heqaraw ji~ul me{tula. 34. Цин гIакъилассда гьикъе, цинги мунго ургъе. cin faqilaSda hiqe, cingi mungo urve. 35. Цин – каралълъ чIван, цин – хIохьолI чIван. cin - kara: zwan, cin - \o%o/ zwan. 36. Цин кьалбал риччай, цинги эххедеги а. cin palbal riXay, cingi e{edegi a. 37. Цин кIал бухIарассила карщиде ххеххго пулеб. cin jal bu\araSila kar&ide {e{go _uleb. 38. Цин кIанцIана гарцIцI, мун – борчIана, кIиабизеги кIанцIана – борчIана, лъабабизеги кибе борчIулебан бихьила! cin jan`ana gar~, mun borzana, jiabi#egi jan`ana - borzana, ;ab'abi#egi kibe borzuleban bi%ila! 39. Цин кIодолъулел, кIицIцIул гьитIинлъулел. cin jodo;ulel, ji~ul hiTin;ulel. 40. Цин мекъсса кколел, цин ритIун кколел, битIун ккараб гьабе, мекъсса ккараб те. cin meqSa Kolel, cin riTun Kolel, biTun Karab habe, meqSa Karab te. 41. Цин ургъейила, ххадуб кьвагьейила. cin urveyila, {adub pwaheyila. 42. Цин хIама хIобода бухьейила, ххадуб Аллагьассул цIцIобалда тейила. cin \ama \oboda bu%eyila, {adub allahaSul ~obalda teyila. 43. Цин цIцIердассан хъущтIараб хIамагицин кIиабизе цIцIерде бахунаребила. cin ~erdaSan ]u&Tarab \amagicin jiabi#e ~erde ba[unarebila. 44. Цин чияде ккун чи ххутIуларев. cin xiyade Kun xi {uTularew. 45. Циналълъул гъоркьагьабихъила, циналълъул тIассагьабихъила (чияссул гIумру цо ккураб хIалалда букIунаребила). cina:ul vorpahabi]ila, cina:ul TaSahabi]ila (xiyaSul fumru co Kurab \alalda bujunarebila). 46. Циналълъул гIор кваналеб, циналълъул лъар кваналеб. vina:ul for kwanaleb, cina:ul ;ar kwanaleb. 47. Цингиялдасса гьанже лълъикI, эбелалдасса яс лълъикI. cingiyaldaSa han$e :ij, ebelaldaSa yas :ij. 48. Цин-цин битIараб рагIиги гьерессилъулеб, цо-цо меххалълъ битIун гьабураб хIалтIиги мекъсса кколеб. cin-cin biTarab rafigi hereSi;uleb, co-co me{a: biTun haburab \alTigi meqSa Koleb. 49. Цин-цин гьорчоги чи вихьунила гирулеб. cin-cin horxogi xi wi%unila giruleb. 50. Цин-цин гьудулги тушманлъулев, цин-цин тушманги гьудуллъулев. cin-cin hudulgi tu^man;ulew, cin-cin tu^mangi hudul;ulew. 51. Цин-цин гIабдалассги бицунеб гIакъилаб рагIи, цин-цин гIакъилги мекъсса ккезе бегьулев. cin-cin fabdalaSgi bicuneb faqilab rafi, cin-cin faqilgi meqSa Ke#e behulew. 52. Цин-цин гIакъилги къосунев, цо-цо гIайиб гIалимчияссдаги кколеб. cin-cin faqilgi qosunew, co-co fayib falimxiyaSdagi Koleb. 53. Цин-цин кьили чол мугъалда букIунебила, цин-цин бетIергьанчияссул мугъалда букIунебила. cin-cin pili xol muvalda bujunebila, cin-cin beTerhanxiyaSul muvalda bujunebila. 54. Цицца гъалбацI чIваларо, гъадицца цIцIум чIваларо. ciCa valba` zwalaro, vadiCa ~um zwalaro. 55. Цо багьана бугелда рекъечIесс кIиго багьана бугей хьихьизе кколей. co bahana bugelda reqezeS jigo bahana bugey %i%i#e Koley. 56. Цо бакIалда чIчIараб лълъим ххеххго махIцуна. co bajalda Zarab :im {e{go ma\cuna. 57. Цо бахIарчилъи лIугьунилан, реццги гьабуге, цо къадараб жо ккунилан, къадараб цIцIарги чIваге. co ba\arxi;i /uhunilan, reCgi habuge, co qadarab $o Kunilan, qadarab ~argi zwage. 58. Цо бер кьижун бугони, цоялълъ ворчIухъанлъи ккве. co ber pi$un bugoni, coya: worzu]an;i Kwe. 59. Цо берцинай ясалълъ тIад квер бахъидал, ТIасса унти унеб заман букIана. Ругел щинал ясал къочананиги, Къоял аралдасса сахлъулев гьечIо. co bercinay yasa: Tad kwer ba]idal, TaSa unti uneb #aman bujana. rugel &inal yasal qoxanigi, qoyal araldaSa sa[;uley hezo. 60. Цо бетIералда лълъикI лъала, кIиго бетIералда дагьабги лълъикI лъала. co beTeralda :ij ;ala, jigo beTeralda dahabgi :ij ;ala. 61. Цо бихьараб хьодуе те. co bi%arab %oduye te. 62. Цо бице, кIиго бице – гъваридаб бице. co bice, jigo bice - vwaridab bice. 63. Цо босизе кIоларесс - “КIиго кье дихъе”, – ян абурабила. co bosi#e jolareS - "jigo pe di]e", - yan aburabila. 64. Цо боххида чи вилълъунарев, цояб гьакибер чIчIун, цояб гирулареб. co bo{ida xi wi:unarew, coyab hakiber Zun, coyab girulareb. 65. Цо бугеб рукIкIенги – рорлъи тIекъаб, цо вугев васги – гIамал мекъав. co bugeb ruJengi ror;i Teqab, co wugew wasgi - famal meqaw. 66. Цо бугессул къосараб, къого бугессул битIараб гIи. co bugeSul qosarab, qogo bugeSul biTarab fi. 67. Цо ганчIил къед лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co ganzil qed /uhunaro, co voTol a[ /uhunaro. 68. Цо гулиццаги цер холеб, цо рагIуццаги кечI холеб. co guliCagi cer [oleb, co rafuCagi kej [oleb. 69. Цо гурони гIумру гьечIеб, кIицIцIул дунялалде риччаларел. co guroni fumru hezeb, ji~ul dunyalalde riXalarel. 70. Цо гъая гьечIеб берцинлъи букIунаребила. co vaya hezeb bercin;i bujunarebila. 71. Цо гъая гьечIого, гъветI бакъваларо, цо гIузру гьечIого, ракI бечIаларо. co vaya hezogo, vweT baqwalaro, co fu#ru hezogo, raj bezalaro. 72. Цо гъотIол ах лIугьунареб, цо хIамил гвай букIунареб, цо чияссул бо гIолареб. co voTol a[ /uhunareb, co \amil gway bujunareb, co xiyaSul bo folareb. 73. Цо гьабе – царал гьабе, хъергъуян гъеду ккоге. co habe - caral habe, ]ervuyan vedu Koge. 74. Цо гьабулев чиги вукIунев, цо тIад рекъолев чиги вукIунев. co habulew xigi wujunew, co Tad reqolew xigi wujunew. 75. Цо гьабураб бечеги тIасса цаби гьечIеб буго. co haburab bexegi TaSa cabi hezeb bugo. 76. Цо гьекъарасс кIигоги гьекъолеб. co heqaraS jigogi heqoleb. 77. Цо гьересси бицарасс нусгоги бицунеб. co hereSi bicaraS nusgogi bicuneb. 78. Цо гьересси бицарассда кIиабизе божуларел. co hereSi bicaraSda jiabi#e bo$ularel. РосулIе ахIи бан лълъикI, гIадамазул букIунеб кеп бихьизеян ракIалде ккун буго вехьассда. - БацI! БацI! ГIиялълъ бацI речIчIун буго! Ххеххго рачIа! – ян ахIдон вуго гьев. ХIалуцун тIаде щварал гIадамал, вехьассдеги хьандолаго, нахъ руссун руго. ГIемер кватIичIого, вехьассул гIиялълъ речIчIун руго бацIал. КигIан цIакъ вехьасс гьарай бачаниги, цо гIадамасс гIин тIамун гьечIо. БацIазги лълъикIаб хъвехъари гьабун буго. Вехьассго гIадал ххвелал гьарулел рукIаралила, жив гIуруцца восун унев вугилан, цо гIолохъанчияссги. КIиабизе, унго-унголъун гIуруцца восун унеб меххалълъ, лълъиццаго бер тIамичIебила гьессухъги. rosu/e a\i ban :ij, fadama#ul bujuneb ke_ bi%i#eyan rajalde Kun bugo we%aSda. - ba`! ba`! fiya: ba` reZun bugo! {e{go raza! - yan a\don wugo hew. \alucun Tade &waral fadamal, we%aSdegi %andolago, na] ruSun rugo. femer kwaTizogo, we%aSul fiya: reZun rugo ba`al. kifan `aq we%aS haray baxanigi, co fadamaS fin Tamun hezo. ba`a#gi :ijab ]we]ari habun bugo. we%aSgo fadal {welal harulel rujaralila, $iw furuCa wosun unew wugilan, co folo]anxiyaSgi. jiabi#e, ungo-ungo;un furuCa wosun uneb me{a:, :iCago ber Tamizebila heSu]gi. 79. Цо гIила гьечIого, гIадан мискинлъуларо. co fila hezogo, fadan miskin;ularo. 80. Цо гIила гьечIого, нухда моххмохх лъоларилан абурабила царацца. co fila hezogo, nu[da mo{mo{ ;olarilan aburabila caraCa. 81. Цо гIила гьечIого цIцIад балареб, цо гIила гьечIого бакъ щолареб. co fila hezogo ~ad balareb, co fila hezogo baq &olareb. 82. Цо гIиялълъажо хъунги, бертин гьабейила, цIцIалкIу кIутIунги, берталълъ роххел загьир гьабейила. co fiya:a$o ]ungi, bertin habeyila, ~alju juTungi, berta: ro{el #ahir habeyila. 83. Цо гIункIкI царгъикь гьабулебила, цо гIункIкI авлахъалда гьабулебила. co funJ carvip habulebila, co funJ awla]alda habulebila. 84. Цо жо бикъарасс кинабго бикъарабиланги кколеб, цо гьересси бихьарассул кинабго гьерессиянги кколеб. co $o biqaraS kinabgo biqarabilangi Koleb, co hereSi bi%araSul kinabgo hereSiyangi Koleb. 85. Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларин дуццаян абурабила бакьучалълъ бацIида. co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelarin duCayan aburabila bapuxa: ba`ida. БацIицца бакьуч гуккулеб букIанила, жиндир анцIгониги кьарияб куйги бугила, мун квине ракIалдецин ккезеги ккечIила, бачIайила картIинисса къватIибе. Гьедин батани, жиб щибизейила къваригIун бугебилан чIчIанила бакьуч. Жинда давла батун бугин, гьеб жиндир добе бехъерхъизе кумек къваригIун бугилан абунила бацIицца. Жинцца дуе бащдаб давлаги кьелила. - Валагь, бачIинаро! – ян абунила бакьучалълъ. – Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларо дуцца! ba`iCa bapux guKuleb bujanila, $indir an`gonigi pariyab kuygi bugila, mun kwine rajaldecin Ke#egi Kezila, bazayila karTiniSa qwaTibe. hedin batani, $ib &ibi#eyila qwarifun bugebilan Zanila bapux. $inda dawla batun bugin, heb $indir dobe be]er]i#e kumek qwarifun bugilan abunila ba`iCa. $inCa duye ba&dab dawlagi pelila. - walah, bazinaro! - yan abunila bapuxa:. - co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelaro duCa! 86. Цо каранда кIиго ракI букIунареб, цо кIазикь кIиго бетIер букIунареб. co karanda jigo raj bujunareb, co ja#ip jigo beTer bujunareb. 87. Цо кваритIа кIиго палугьан кьурдуларев. co kwariTa jigo _aluhan purdularew. 88. Цо квералълъ гарацIцI бухьунареб (цо квералълъ хъат чIвалареб). co kwera: gara~ bu%unareb (co kwera: ]at zwalareb). 89. Цо квешаб гIамал гьечIого чи бечелъуларев. co kwe^ab famal hezogo xi bexe;ularew. 90. Цо ккалараб мугьалълъ цогидабги хвезабулеб. co Kalarab muha: cogidabgi [we#abuleb. 91. Цо ккве, цер ккве. co Kwe, cer Kwe. 92. Цо куйдул рехъен лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co kudul re]en /uhunaro, co voTol a] /uhunaro. 93. Цо къадарав чиясс бодаго къадараб цIцIар чIвалеб. co qadaraw xiyaS bodago qadarab ~ar zwaleb. 94. Цо къвачIа кIиго гьабихъ балареб. co qwaza jigo habi] balareb. 95. Цо къоялълъ дудаго хIехьезе кIолареб жо гIумруялълъго хIехьезе тIамугеян гьарун буго вокьуларессе кьолей ясалълъ инссуда. co qoya: dudago \e%e#e jolareb $o fumruya:go \e%e#e Tamugeyan harun bugo wopulareSe poley yasa: inSuCa. 96. Цо къоялълъ гIодор чIчIани, кIиго къоялълъ хIалтIизе кколел. co qoya: fodor Zani, jigo qoya: \alTi#e Kolel. 97. Цо къоялълъ нахъбахъун тараб жо – нусго къоялълъ нахъбахъун тараб жо. co qoya: na]ba]un tarab $o - nusgo qoya: na]ba]un tarab $o. 98. Цо къоялълъ ццебе бекьараб анкьицца ццебе баккулеб. co qoya: Cebe beparab anpiCa Cebe baKuleb. 99. Цо кьабун бекичIелда цоги кьабе. co pabun bekizelda cogi pabe. 100. Цо кIалзул хIухьелгицин кIиго батIияб - гьохьани бахьараб, пуни цIцIорораб. co jal#ul \u%elgicin jigo baTiyab - ho%ani ba%arab, _uni ~ororab. 101. Цо кIатIи гьечIого, тIамах гуруларо, цо гIила гьечIого, гьумер багIарлъуларо. co jaTi hezogo, Tama[ gurularo, co fila hezogo, humer bafar;ularo. 102. Цо кIовокIе, кIкIвахI реххизе кIоларищан, кIвечIони, хвараб дур хIалтIи. co jowoje, Jwa\ re{i#e jorari&an, jwezoni, [warab dur \alTi. 103. Цо кIудиялдасса кIиго гьитIинаб бергьунеб. co judiyaldaSa jigo hiTinab berhuneb. 104. Цо кIудиялдасса кIиго рекъараб лълъикIаб. co judiyaldaSa jigo reqarab :ijab. 105. Цо лахIзаталда жанив бахIарчиги вахъунев, цо лахIзаталда жаниб чилъиги холеб. co la\#atalda $aniw ba\arxigi wa]unew, co la\#atalda $anib xi;igi [oleb. 106. Цо лъалиниб кIиго хханжар лъолареб. co ;alinib jigo {an$ar ;olareb. 107. Цо мокъида кIиго хIелкил бакъан рекъоларо, хIал рекъоларел росс-лълъадул ригьин ххалат ххутIуларо. co moqida jigo \elkil baqan reqolaro, \al reqolarel roS-:adul rihin {alat {uTularo. 108. Цо натIицца тIупила, тIеренчедалълъ юкъила. co naTiCa Tu_ila, Terenxeda: yuqila. 109. Цо нухалълъ ваччулев чи, хIатIал ххадур рехъерхъани, тIокIав ваччуларев. co nu[a: waXulew xi, \aTal {adur re]er]ani, Tojaw waXularew. 110. Цо нухалълъ дур узденг ккурассул кIицIцIул дуццаги ккве. co nu[a: dur u#deng KuraSul ji~ul duCagi Kwe. 111. Цо нухалълъ къун чIчIарав къого нухалълъ къун чIчIезе кколев. co nu[a: qun Zaraw qogo nu[a: qun Ze#e Kolew. 112. Цо нухалълъ мекъи ккезегIан, лъабго нухалълъ гьикъун лълъикI. co nu[a: meqi Ke#efan, ;abgo nu[a: hiqun :ij. 113. Цо нухалълъ чинхъани, ссабру гьабе, кIиабизе чинхъани, ххеххлъи гьабе. co nu[a: xin]ani, Sabru habe, jiabi#e xin]ani, {e{;i habe. 114. Цо пайда камураб квешлъи букIунареб. co _ayda kamurab kwe^;i bujunareb. 115. Цо рагIи гIоларессе нусго рагIиги гIолареб. co rafi folareSa nucgo rafigi folareb. 116. Цо рагIудалъун тIубалеб калам кIиго рагIудалъун бицунге. co rafuda;un Tubaleb kalam jigo rafuda;un bicunge. 117. Цо рагIуе цо рагIи гIолеб, цо бакIалдассан цо ригьин гIолеб. co rafuye co rafi foleb, co bajaldaSan co rihin foleb. 118. Цо рагIул чанго магIна букIинеги бегьулеб, чанго рагIул цо магIна букIинеги бегьулеб. co raful xango mafna bujinegi behuleb, xango raful co mafna bujinegi behuleb. 119. Цо рекIелI кIиго рокьи гьунареб. co reje/ jigo ropi hunareb. 120. Цо рекIелI кIигояссе бакI букIунареб. co reje/ jogoyaSe baj bujunareb. 121. Цо речIчIараб гIужда щвечIони, кIиабизеги речIчIе. co reZarab fu$da &wezoni, jiabi#egi reZe. 122. Цо речIчIаралълъ кIиго чIварав. co reZara: jigo zwaraw. 123. Цо речIчIе, гIужда щвеледухъ речIчIе, цо кьабе – ресалда ххадуб ккеледухъ кьабе. co reZe, fu$da &weledu] reZe, co pabe - resalda {adub Keledu] pabe. 124. Цо росулI цо гIабдал гIун вугилан абурабила ХIажихIума – дибирасс. co rosu/ co fabdal fun wugilan aburabila \a$i\uma - dibiraS. 125. Цо рузманалълъе цо ххутIба гIолебила. co ru#mana:e co {uTba folebila. 126. Цо сагIаталълъ ссабру гьабе, мунго бахIарчи вахъине. co safata: Sabru habe, mungo ba\arxi wa]ine. 127. Цо сон бараб меххалълъ гIорцIмада цо лълъикIаб гIамал кIочон толебила, кIиго квешаб гIамал лъалебила. co son barab me{a: for`mada co :ijab famal joxon tolebila, jigo kwe^ab famal ;alebila. 128. Цо сордо гурищилан, гъадил гIумру гъотIода арабила. co sordo guri&ilan, vadil fumru voToda arabila. 129. Цо сусур тIезеги гьелда рекъараб захIмат къваригIунеб. co susur Te#egi helda reqarab #a\mat qwarifaneb. 130. Цо тоххаб рагIиялълъ нусго гIакъилаб рагIи хвезабулеб, цо гьерессиялълъ нусго битIараб хвезабулеб. co to{ab rafiya: nusgo faqilab rafi [we#abuleb, co hereSiya: nusgo biTarab [we#abuleb. 131. Цо тушманги – гIемеравила, нусго гьудулги – дагьавила. co tu^mangi - femerawila, nusgo hudulgi - dahawila. 132. Цо тIуни щиб болъонидасса рас, кIиго тIуни щиб. co Tuni &ib bo;onidaSa ras, jigo Tuni &ib. 133. Цо ххинкI бикьун кьезеги чIчIужу йикIун лълъикIила. co {inj bipun pe#egi Zu$u yijun :ijila. 134. Цо ххунзахъев гьечIого, боги буцIцIунаребила, кIиго ххунзахъев гьоркьове ккани, боги биххулебила. co {un#a]ew hezogo, bogi bu~unarebila, jigo {un#a]ew horpowe Kani, bogi bi{ulebila. 135. Цо хъамураб хъандие гIолареб, цин чияссде ккун, чи ххутIуларев. co ]amurab ]andiye folareb, cin xiyaSde Kun, xi {uTularew. 136. Цо хъатIикь кIиго хъарпуз ккуни, кIиябго бортун унеб. co ]atip jigo ]ar_u# Kuni, jiyabgo bortun uneb. 137. Цо хъатикь – цIцIам, цо хъатикь – цIцIал. co ]atip - ~am, co ]atip - ~al. 138. Цо хIай букIунареб, кIиго чи бергьунеб. co \ay bujunareb, jigo xi berhuneb. 139. Цо хIал ккве, гьоркьохъеб ккве. co \al Kwe, horpo]eb Kwe. 140. Цо чиги бо букIуна, богIанаб ракI бугони, боги рехъен букIуна, чахъабилъун ругони. co xigi bo bujuna, bofanab raj bugoni, bogi re]en bujuna, xa]abi;un rugoni. 141. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вахъунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wa]unarew. 142. Цо-цо тушман камурав бахIарчи вукIунаро, Гьудул гьалмагъ тIагIарав цониги ватуларо. co-co tu^man kamuraw ba\arxi wujunaro, hudul halmav Tafaraw conigi watularo. 143. Цо цIцIогь гьабурасс анцIабилебги гьабулеб. co ~oh haburaS an`abilebgi habuleb. 144. Цо цIулал – раххан, цо маххул – газа. co `ulal - ra{an, co ma{ul - ga#a. 145. Цо цIураб бугьнаццаги лал лIугIулеб, цо тIамураб галуццаги мегIер бегулеб. co `urab buhnaCagi lal /ufuleb, co Tamurab galuCagi mefer beguleb. 146. Цо чахъдадасса кIиго тIехь бахъулареб, цо бахIарчи кIицIцIул холарев. co xa]dadaSa jigo Te% ba]ulareb, co ba\arxi ji~ul [olarew. 147. Цо чахъдае – квар, кIигоялълъе – тIил. co xa]daye - kwar, jigoya:e - Til. 148. Цо чахъу кIанцIаралълъуссан киналго кIанцIулел, цо чиясс гьабураб жо киназго гьабулеб. co xa]u jan`ara:uSan kinalgo jan`ulel, co xiyaS haburab $o kina#go habuleb. 149. Цо чиясс гьабураб къадараб жо нусгояссда бихьулеб, азаргояссда рагIулеб. co xiyaS haburab qadarab $o nusgoyaSda bi%uleb, a#argoyaSda rafuleb. 150. Цо чиясс гьабураб хIалихьатаб жоялълъ росуго ссурулеб. co xiyaS haburab \ali%atab $oya: rosugo Suruleb. 151. Цо чиясс росу берцин гьабулеб, цолоцца къед берцин гьабулеб. co xiyaS rosu bercin habuleb, coloCa qed bercin habuleb. 152. Цо чиясс ячарай кIиго чIчIужу – цо лъалиниб лъураб кIиго ххвалчен. co xiyaS yaxaray jigo Zu$u - co ;alinib ;urab jigo {walxen. 153. Цо чияссги бо буцIцIунеб, цо чияссги бо биххулеб. co xiyaSgi bo bu~uneb, co xiyaSgi bo bi{uleb. 154. Цо чияссда бицараб – ххалкъалдаго бицараб жо. co xiyaSda bicarab - {alqaldago bicarab $o. 155. Цо чияссе кIиго чиги бойила. co xiyaSe jigo xigi boyila. 156. Цо чияссул бахIарчилъиялълъ ЦIцIор бахъиларо. co xiyaSul ba\arxi;iya: ~or ba]ilaro. 157. Цо чияссул бо гIоларо, цо гьецIцIол си гIоларо. co xiyaSul bo folaro, co he~ol si folaro. 158. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вукIунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wujunarew. 159. Цо чIчIаралълъуб кIигоги чIчIун. co Zara:ub jigogi Zun. 160. Цо чIваралълъ хъумур гIорцIцIуларебила. co zwara: ]umur for~ularebila. 161. Цоги – гIемер, азаргоги – дагь. cogi - femer, a#argogi - dah. 162. Цогиязул адаб гьабунгутIи – жиндирго адаб гьабунгутIи. cogiya#ul adab habunguTi - $indirgo adab habunguTi. 163. Цого вас – рукъалълъул ххан. cogo was - ruqa:ul {an. 164. Цого вас эбел-инссуе Аллагь-аварагила. cogo was ebel-inSuye allah-awaragila. 165. Цого жо кIицIцIулги бицунге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. cogo $o ji~ulgi bicunge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 166. Цого инссул анцIабго лъимерги анцIго батIияб ххассияталълъул рукIунелила. cogo inSul an`abgo ;imergi an`go baTiyab {aSiyata:ul rujunelila. 167. Цого иш гIемер буго, бечедассе цIцIар щолеб, Гьебго иш гIелму буго, мискинчи инжилъулеб. cogo i^ femer bugo, bexedaSe ~ar &oleb, hebgo i^ felmu bugo, miskinxi in$i;uleb. 168. Цогърониб гъваргъвар гурев, гъабуда делдел гурев. covronib vwarvwar gurew, vabuda deldel gurew. 169. Цогърониб гьури барай, гьороб бакъ барай. covronib huri baray, horob baq baray. 170. ЦохIо бугеб бечеги тIехI бараб буго. co\o bugeb bexegi Te\ barab bugo. 171. ЦохIо гIонкIкIоццаги хвезабулеб зобгIанассеб чIагIдал рагI, цохIо чияссги хвезабулеб ххалкъалълъулго рахIат. co\o fonJoCagi [we#abuleb #obfanaSeb zafdal raf, co\o xiyaSgi [we#abuleb {alqa:ulgo ra\at. 172. ЦохIо килищ къотIани, тIолабго черххалда унтула. co\o kili& qoTani, Tolabgo xer{alda untula. 173. ЦохIо мугьалълъги цIцIалеб цIцIадиро цо рахъалде. co\o muha:gi ~aleb ~adiro co ra]alde. 174. ЦохIо цIияб кици лъазеги годекIаниб къо реххейила. co\o `iyab kici ;a#egi godejanib qo re{eyila. 175. Цо-цо бергьенлъи къеялдасса квешабги букIунеб. co-co berhen;i qeyaldaSa kwe^abgi bujuneb. 175. Цо-цо гьересси оцол багьаябги букIунебила. co-co hereSi ocol bahayabgi bujunebila. 176. Цо-цо къоялълъ цо-цо рагIиниги лъачIони, хIамилгIанги гIундул ххалалъулел. co-co qoya: co-co rafinigi ;azoni, \amilfangi fundul {ala;ulel. 177. Цо-цо кIалзул ссадакъа кверзулалдассаги къиматаб букIунеб. co-co jal#ul Sadaqa kwer#ulaldaSagi qimatab bujuneb. 178. Цо-цо меххалълъ квешаб гьойги лълъикI хIапдолебила. co-co me{a: kwe^ab hoygi :ij \a_dolebila. 179. Цо-цо меххалълъ чияссул гьоко гъоркьа тIадеги гирула. co-co me{a: xiyaSul hoko vorpa Tadegi girula. 180. Цо-цо ккун бищараб хьодол мугьалълъги къали цIолебила. co-co Kun bi&arab %odol muha:gi qali `olebila. 181. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъги гамачI борлIулеб. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:gi gamaz bor/uleb. 182. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъулги къечI хьвазе гIураб лълъим лIугьунебила. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:ulgi qez %wa#e furab :im /uhunebila. Цо гIолилав гIелму цIцIализе рикIкIаде ун вукIун вуго. Къоял ун руго, моцIцIал ун руго. ГIолилассда ракIалде ккун буго, унеб заманги бугила, цIцIалиялдассан жиндие гIураб лъайги щолеб гьечIилан. Реххун тун цIцIалигун, раччун тIахьазул цIурал ххулжалгун, рокъове вачIунев вукIун вуго. co folilaw felmu ~ali#e riJade un wujun wugo. qoyal un rugo, mo~al un rugo. folilaSda rajalde Kun bugo, uneb #amangi bugila, ~aliyaldaSan $indiye furab ;aygi &oleb hezilan. re{un tun ~aligun, raXun Ta%a#ul `ural {ul$algun, roqowe wazunew wujun wugo. БухIун щун бакъги букIун буго, бакъван гIолилассул щекIер-мукъулукъги букIун буго. Нухдани ицц-лъар бугеб бакI батун гьечIо. Аххирги гьав щун вуго лълъел къатIраби тIинкIулеб цо кьурда ццеве. ГIодор ххулжалги лъун, гIолиласс тIинкIулеб лълъеда гъоркье дангъура ккун буго. Заман гIемер аниги, гьассие къеч хьвазе гIураб лълъим щун буго. bu\un &un baqgi bujun bugo, baqwan folilaSul &eqer-muquluqgi bujun bugo. nu[dani iC-;ar bugeb baj batun hezo. a{irgi haw &un wugo :el qaTrabi Tinjuleb co purda Cewe. fodor {ul$algi ;un, folilaS Tinjuleb :eda vorpe danvura Kun bugo. #aman femer anigi, haSiye qex %wa#e furab :im &un bugo. - ВахI! – ан пикру гьабун буго гIолиласс. – ГьадигIан лъедерго тIинкIулел къатIрабазул къеч хьвазе гIураб лълъим лIугьунеб буго. Къол цо-цо рагIи лъазабуни, дие гIураб лъай щвезеги бегьулагури! ВукIарабго бакIалде нахъ вуссун вуго вас. ЛълъикIав гIалимчи вахъун гурони, рокъовеги вачIун гьечIо. - wa\! - an _ikru habun bugo folilaS. - hadifan ;edergo Tinjulel qaTraba#ul qex %wa#e furab :im /uhuneb bugo. qol co-co rafi ;a#abuni, diye furab ;ay &we#egi behulaguri! wujarabgo bajalde na] wuSun wugo was. :ijaw falimxi wa]un guroni, roqowegi wazun hezo. 183. Цо-цониги гIайиб хханассул ясалдаги кколебила. co-conigi fayib {anaSul yasaldagi Kolebila. 184. Цо-цониги гIакъилаб жо гIабдалассги бицунеб. co-conigi faqilab $o fabdalaSgi bicuneb. 185. Цо-цониги гIакъилги мекъи кколевила. co-conigi faqilgi meqi Kolewila. 186. Цо-цониги оцол багьаябги букІунебила гьересси. co-conigi ocol bahayabgi bujunebila hereSi. 187. ЦоцIцIул бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. co~ul bucani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 188. ЦоцIцIул кIодолъулевила чи, кIицIцIул гьитIинлъулевила. co~ul jodo;ulewila xi, ji~ul hiTin;ulewila. 189. ЦоцIцIул кIусизе кIкIухIаллъарав, кIицIцIул кIусизе кколев. co~ul jusi#e Ju\al;araw, ji~ul jusi#e Kolew. 190. ЦоцIцIул рижула, кIицIцIул хола. co~ul ri$ula, ji~ul [ola. 191. Цояб бер беццассда кIиябго бер беццасс беццук-беццукилан абурабила. coyab ber beCaSda jiyabgo ber beCaS beCuk-beCukilan aburabila. 192. Цояб бералълъе цояб бер бокьичIогойила гьоркьоб мегIер бижараб. coyab bera:e coyab ber bopizogoyila horpob mefer bi$arab. 193. Цояб бихьичIого, цояб лъаларебила. coyab bi%izogo, coyab ;alarebila. 194. Цояб гьабулаго, цогиябги кIочон тоге. coyab habulago, cogiyabgi joxon toge. 195. Цояб квер лIулIачIого, цояб квер бацIцIунареб. coyab kwer /u/azogo, coyab kwer ba~unareb. 196. Цояб сон цояб соналълъул лагъ. coyab son coyab sona:ul lav. 197. Цояб хъат данде къан, цояб гъоркье кквечIони, магIарухъ бетIер бахъулареб. coyab ]at dande qan, coyab vorpe Kwezoni, mafaru] beTer ba]ulareb. 198. Цояб цоялда релълъараб мегIер букIунареб, цоял цоязда релълъарал лъимал рукIунарел. coyab coyalda re:arab mefer bujunareb, coyal coya#da re:aral ;imal rujunarel. 199. Цояв виххичIого, цояв вуцIцIунарев. coyaw wi{izogo, coyaw wu~unarew. 200. Цояв гIабдал вугони, дандиявгIаги цIцIодорав вукIине ккола. coyaw fabdal wugoni, dandiyawfagi ~odoraw wujine Kola. 201. Цояв гIорцIцIун кIанцIолевила, цояв вакъун кIанцIолевила. coyaw for~un jan`olewila, coyaw waqun jan`olewila. 202. Цояз гIуцIцIулеб дуниял, цояз биххулеб. coya# fu~uleb duniyal, coya# bi{uleb. 203. Цоязе – ххунги ччунги, цогиязе – ччузецин щолареб дуниял. coya#e - {ungi Xungi, cogiya#e - Xu#ecin &olareb duniyal. 204. Цоялда тIад кIиго лъе, кIигоялда тIад лъабго лъе (къадахъанассул кици). coyalda Tad jigo ;e, jigoyalda Tad ;abgo ;e (qada]anaSul kici). 205. Цоялда тIад кIиго лъуни, лъабго гIола. coyalda Tad jigo ;uni, ;abgo fola. 206. Цояссе – авалалда, цояссе – аххиралда. coyaSe - awalalda, coyaSe - a{iralda. 207. Цояссе – цIа, цояссе – кIкIуй. coyaSe - `a, coyaSe - Juy. 208. Цояссул бер цIцIодораб, цояссул квер цIцIодораб. coyaSul ber ~odorab, coyaSul kwer ~odorab. 209. Цояссул ххвалчен бакIаб, цояссул зар бакIаб. coyaSul {walxen bajab, coyaSul #ar bajab. Цо рес къотIараб меххалълъ, бодуе хъвезежо кьеян гьарун, ХIажимурад живго ун вуго гІухьбузухъе. Жиндихъе вачIарав чи щивали лъачIев вехьасс гьессухъ гIин тIамун гьечIо. ХIажимурадги гьевги рагъизеги ккун руго. ЛълъикIго зарал вехьассдаги щун руго, дагьалги цIцIикIкIун ХIажимурадидаги щун руго. Валлагь, бахIарзал, заруе ХIажимурад ххвалчадуе гIадав ватичIилан гьалмагъзабазда бицараб меххалълъ, ХIажимурадил рекIарав КIудияв Таймасханицца ХIажимурадие гьаб кици тIамун буго. co res qoTarab me{a:, boduye ]we#e$o peyan harun, \a$imurad $iwgo un wugo fu%bu#u]e. $indi]e wazaraw xi &iwali ;azew we%aS heSu] fin Tamun hezo. \a$imuradgi hewgi ravi#egi Kun rugo. :ijgo #aral we%aSdagi &un rugo, dahalgi ~iJun \a$imuradidagi &un rugo. walah, ba\ar#al, #aruye \a$imurad {walxaduye fadaw watizilan halmav#aba#da bicarab me{a:, \a$imuradil rejaraw judiyaw taymas{aniCa \a$imuradiye hab kici Tamun bugo.

П _ Пагьму гьечIессда гьабида гIентIеро базецин лъалареб. _ahmu hezeSda habida fenTero ba#ecin ;alareb. Пайда гьечIеб гIелмуялдассаги цIунаги, гIамал гьечIеб черххалдассаги цIунаги. _ayda hezeb felmuyaldaSagi `unagi, famal hezeb xer{aldaSagi `unagi. Пакъирзаби, мискинал бечедал чагIи! _aqir#abi, miskinal bexedal xafigi! Палугьан гурони, квариде вахунаро. _aluhan guroni, kwaride wa[unaro. Панкъ гьабизе лълъим щвечIей, лълъелIе базе цIцIам щвечIей. _anq habi#e :im &wezey, :e/e ba#e ~am &wezey. Панкъил къулгьу, къолол бертин. _anqil qulhu, qolol bertin. ПасихIал рагIабацца богIол цагъур цIеларо. _asi\al rafabaCa bofol cavur `elaro. Пахьул бетIералда жанир меседил пикраби рукIунарел. _a%ul beTeralda $anir mesedil _ikrabi rujunarel. Пашманассул магIу гIемераб, рокьи ккарассул ххабар гIемераб. _a^manaSul mafu femerab, ropi KaraSul {abar femerab. Пашманлъи гьоркьоб гьечIеб роххелги букIунаребила, роххел лъалареб пашманлъиги бачIунаребила. _a^man;i horpob hezeb ro{elgi bujunarebila, ro{el ;alareb _a^man;igi bazunarebila. Пер кунаресс хъал кунеб. _er kunareS ]al kuneb. Пикраби – магIарда, къварилъи – мугъзада нахъа. _ikrabi - mafarda, qwari;i - muv#ada na]a. Пикру гIемерлъани, чи гIадаллъулев. _ikru femer;ani, xi fadal;ulew. Пикру – ццебе, ццим – ххадуб. _ikru - Cebe, Cim - {adub. ПиргIавние Муса камуларев. _irfawniye musa kamularew. Пири пирхханщинахъе зоб гъугъалареб. _iri _ir{an&ina]e #ob vuvalareb. Пириялълъеги гъветI кIудияб бокьулеб. _iriya:egi vweT judiyab bopuleb. Питна бокьарасс багьана, ракь хъвалхьун, балагьулеб. _itna boparaS bahana, rap ]wal%un, balahuleb. Питнабазул мугьал хьани, балагьазул гьирал раччулел. _itnadul muhal %ani, balaha#ul hiral raXulel. Питнадул мугьал хьани, балагьалълъул тIор бала. _itnadul muhal %ani, balaha:ul Tor bala. Пихъ бижулареб гъветI гьурщулареб. _i] bi$ulareb vweT hur&ulareb. Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIулареб, лълъим гьечIеб иццухъе гел бегьулареб. _i] hezeb voToda Til reZulareb, :im hezeb iCu]e gel behulareb. ПицIцIил рукъи гIадин, рекIунги вукIунге, цIакъго чияссдасса рикIкIалъунги вукIунге. _i~il ruqi fadin, rejungi wujunge, `aqgo xiyaSdaSa riJa;ungi wujunge. ПонцIон рагIи бицунессул хIассил хIалакъаб. _on`on rafi bicuneSul \aSil \alaqab. Пударулев чияссул гьабихъ рищни гIемераб. _udarulew xiyaSul habi] ri&ni femerab. Пуланав чиясс мун чIвазехъин вугилан абидал, гьесс данде абурабила, «ВахI, дицца гьессие лълъикIлъи гьабун букIинчIо гури!» _ulanaw xiyaS mun zwa#e]in wugilan abidal, heS dande aburabila, «wa\, diCa heSiye :ij;i habun bujinzo guri!» Пурцциде бараб гIазу гулидеги балеб. _urCide barab fa#u gulidegi baleb. Пурцциде саву ккани, нилъалдеги кколеб. _urCide sawu Kani, ni;aldegi Koleb. Пурцциде цIцIер бани, рии квачараб бачIунеб. _urCide ~er bani, rii kwaxarab bazuneb. Пурццил гIоркь ккурав вакъуларев, къохьол къимат лъалев вугьунарев. _urCil forp Kuraw waqularew, qo%ol qimat ;alew wuhunarew. Пурццил хъвари къотIани, къолол бетIер дагьлъула. _urCil ]wari qoTani, qolol beTer dah;ula.

У u 1. «Уйилан» тезе лъачIев къаралав къо бакъинегIан вагъизе ккаравила. «uyilan» te#e ;azew qaralaw qo baqinefan wavi#e Karawila. 2. Умумуз дуниял лъималазе гьабулеб, лъималаз дуниял жидеего гьабулеб. umumu# duniyal ;imala#e habuleb, ;imala# duniyal $ideyego habuleb. 3. Умумузул адаб тарасс ххалкъалълъул нусцIцIул толеб. umumu#ul adab taraS {alqa:ul nus~ul toleb. 4. Умумузул кици цониги гIодоб ххутIулареб. umumu#ul kici conigi fodob {uTulareb. 5. Умумузул малълъ – магъилIе балеб цIцIад. umumu#ul ma: - mavi/e baleb ~ad. 6. Умумузул хIурмат тарассе – нагIана. umumu#ul \urmat taraSe - nafana. 7. Умумул кинал рукIаралали бицунге, мунго кинав вугевали бице. umumul kinal rujaralali bicunge, mungo kinaw wugewali bice. 8. Ун бахъунареб сагIат, тун бахъунареб нух. un ba]unareb safat, tun ba]unareb nu[. 9. Унареб гIеретIалълъухъ балагьун, унеб парччи толареб. unareb fereTa:u] balahun, uneb _arXi tolareb. Кициялълъул магIна буго, росс щоларей кIудияй яццалълъухъ балагьун, росс щолей гьитIинай яцц рокъой тогеян абураб. kiciya:ul mafna bugo, roS &olarey judiyay yaCa:u] balahun, roS &oley hiTinay yaC roqoy togeyan aburab. 10. Унареб гIарацги гьаруларей ясги цого жойила. unareb faracgi harularey yasgi cogo $oyila. 11. Унаревила кIкIвахIал рохьове, ани, рохьго баччун, вачIуневила. unarewila Jwa\al ro%owe, ani, ro%go baXun, wazunewila. 12. Унго-унгояв гьудул – лIугIел гьечIеб ххазина. ungo-ungoyaw hudul - /ufel hezeb {a#ina. 13. «Унго, кийгIагидай дун тоххлъарай, ссундулIдай дицца гъалатI биччараб?» – ан ракI унтун абулебила эбелалълъ, санаде яхинчIей ясалълъул гьитIинабго гъалатI бихьидалги. «ungo, kiyfagiday dun to{;aray, Sundu/day diCa valaT biXarab?» - an raj untun abulebila ebela:, sanade ya[inzey yasa:ul hiTinabgo valaT bi%idalgi. 14. Унев-унев вукIунев, Унеб бакIги лъаларев. Кваналевги чIчIоларев, Кунеб жоги лъаларев. unew-unew wujunew, uneb bajgi ;alarew. kwanalewgi Zolarew, kuneb $ogi ;alarew. 15. Унелълъул ццеве валагье, кIалъалелълъул нахъ валагье. une:ul Cewe walahe, ja;ale:ul na] walahe. 16. Унессе нух битIаги, чIчIолессе рукъ битIаги. uneSe nu[ biTagi, ZoleSe ruq biTagi. 17. Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги. unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi. ЦIцIоралдасса, давлаги гьабун, лIутун вачIунев вукIун вуго цо магIарулав. Гьессда ххадур ахIуд рахъун рачIунел рукIун руго кIартIулал, эменги лъабго васги. Инссуцца лъималазда абун буго жиндие магIарулассул чол ссипат-ссурат гьабеян. Лъималаз бицун буго гьеб чу ункъабго хIетIеги хъахIаб магIарул гIаларча бугилан. Цинги инссуцца лъималазда абун буго - «Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги! Гьеб магIарул гIаларчаялда ххадур нилI гъоларо, нахъ русса», – ян. Цо-цояз абула ункъабго хIетIе хъахIаб чол бетIергьанчи холевилан. Гьелълъие гIолойила гьеб тайпаялълъул чоде хьандараб гьаб кици бугебилан. ~oraldaSa, dawlagi habun, /utun wazunew wujun wugo co mafarulaw. heSda {adur a\ud ra]un razunel rujun rugo jarTulal, emengi ;abgo wasgi. inSuCa ;imala#da abun bugo $indiye mafarulaSul xol Si_at-Surat hebeyan. ;imala# bicun bugo heb xu unqabgo \eTegi ]a\ab mafarul falarxa bugilan. cingi inSuCa ;imala#da abun bugo - «unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi! heb mafarul falarxayalda {adur ni/ volaro, na] ruSa», - yan %andarab hab kici bugebilan. 18. Ункъабго хIетIе хъахIаб чуги босуге, чараб гьойги хьихьуге. unqabgo \eTe ]a\ab xugi bosuge, xarab hoygi %i%uge. 19. Ункъида вукIана – кIийиде ккана, кIийида вукIана – лъабиде ккана, гIагарда вукIана – рикIкIаде ккана. unqida wujana - jiyide Kana, jiyida wujana - ;abide Kana, fagarda wujana - riJade Kana. 20. Унтараб бакI беццабила (ссундаго тункулеб). untarab baj beCabila (Sundago tunkuleb). 21. Унтараб гIусалда тIадила мацIцI ссверулеб. untarab fusalda Tadila ma~ Sweruleb. 22. Унтарав чи меседил таххалдассаги разилъуларевила. untaraw xi mesedil ta{aldaSagi ra#i;ularewila. 23. Унтарав чияссе берцинаб рагIиги сахлъи буго. untaraw xiyaSe bercinab rafigi sa[;i bugo. 24. Унтарал щинал холарел, херал бахIарлъуларел. untaral &inal [olarel, [eral ba\ar;ularel. 25. Унтарассда кванил тIагIам лъалареб, рокьи ккарассда макьил тIагIам лъалареб. untaraSda kwanil Tafam (mef) ;alareb, ropi KaraSda mapil Tafam (mef) ;alareb. 26. Унтарассда къаданив къо щваравила. untaraSda qadaniw qo &warawila. 27. Унтарассе – бусен, хварассе – хоб. untaraSe - busen, [waraSe - [ob. 28. Унтарассе маххссара щай, ссвакарассе расанди щай? untaraSe ma{Sara &ay, SwakaraSe rasandi &ay? 29. Унти балъго гьабурав ххеххгого тIатун хола. unti ba;go haburaw {e{gogo Tatun [ola. 30. Унти – барти. unti - barti. 31. Унти бицарасс бакъул кеп босула, баххчун тарасс хабалIе нух босула. unti bicaraS baqul ke_ bosula, ba{xun taraS [aba/e nu[ bosula. 32. Унти гьечIеб черхх букIунареб, ургъел гьечIеб ракI букIунареб. unti hezeb xer{ bujunareb, urvel hezeb raj bujunareb. 33. Унти – квачалълъ, балагь – кIалалълъ. unti - kwaza:, balah - jala:. 34. Унти лълъикIаб жони, гьелда гьеб цIцIар лъелароанила. unti :ijab $oni, helda heb ~ar ;elaroanila. 35. Унти раххнацца чIвалебила, рукIкIацца бищулебила. unti ra{naCa zwalebila, ruJaCa bi&ulebila. 36. Унти сахлъулебила, гIамал ххутIулебила. unti sa[;ulebila, famal {uTulebila. 37. Унтиги, тушманги, цIаги хIакъираллъун рихьугейила. untigi, tu^mangi, `agi \aqiral;un ri%ugeyila. 38. Унтидалги херлъидалгийила хвел ракIалде щолеб. untidalgi [er;idalgiyila [wel rajalde &oleb. 39. Унтизе нилIго лълъикI, хвезе чIчIужу лълъикI. unti#e ni/go :ij, [we#e Zu$u :ij. 40. Унтизе унти ххутIичIев, хвезе хIара ххутIичIев. unti#e unti {uTizew, [we#e \ara {uTizew. 41. УнтичIеб бакI ххутIичIев, хвезе къоялги щвечIев. untizeb baj {uTizew, [we#e qoyalgi &wezew. 42. УнтичIев зигардуларев, бухIичIев гIодуларев. untizew #igardularew, bu\izew fodularew. 43. УнтичIессда сахлъиялълъул къимат лъалареб, живго херлъичIессда херлъиги бичIчIулареб. untizeSda sa[;iya:ul qimat ;alareb, $iwgo [er;izeSda [er;igi biZulareb. 44. УнтичIессда унтул бицунге, тIехх тIагIинчIессда тIоххол бицунге. untizeSda untul bicunge, Te{ TafinzeSda To{ol bicunge. 45. УнтичIого хогеги, хваразда урхъараб къо бачIунгеги! untizogo [ogegi, [wara#da ur]arab qo bazungegi! 46. Унтулареб бетIер хабалI гурони букIунареб. untulareb beTer [aba/ guroni bujunareb. 47. Унтулареб гьан букIунареб, бакъвалареб ракI букIунареб. untulareb han bujunareb, baqwalareb raj bujunareb. 48. Унтулареб гьаналдасса цIунаги, чурулареб боцIцIудасса цIунаги. untulareb hanaldaSa `unagi, xurulareb bo~udaSa `unagi. 49. Унтулареб черхх букIунареб, дару гьечIеб унти букIунареб. untulareb xer{ bujunareb, daru hezeb unti bujunareb. 50. Унтулеб бакI гьечIого, инсан зигардуларо. untuleb baj hezogo, insan #igardularo. 51. УнтулI хIалценгIанги, берталълъа камуларев, бакIвалиялда къечI гIадин, къулгьу-алхIамалда рекIун вукIунев. untu/ \alcenfangi, berta:a kamularew, bajwaliyalda qez fadin, qulhu-al\amalda rejun wujunew. 52. Унтун ххалалъугеги, херлъун басралъугеги (Ххалатаб чIвагеги, чIамучIаб ккогеги). untun {ala;ugegi, [er;un basra;ugegi ({alatab zwagegi, zamuzab Kogegi). 53. Ургъалида тIаде тIенкелгIанай ясги гьаюнила. urvalida Tade Tenkelfanay yasgi hayunila. 54. Ургъалицца черхх чIварабила, чоцца гьор кварабила. urvaliCa xer{ zwarabila, xoCa hor kwarabila. 55. Ургъел бегьуларев, багьа кьун, восуларев. urvel behularew, baha pun, wosularew. 56. Ургъел бикьуларев вокьулев хваги, Рокьул бицунарей йокьулей хваги. urvel bipularew wopulew [wagi, ropul bicunarey yopuley [wagi. 57. Ургъел гуребаб ургъеллъугеги, рухIел гуребаб рухIеллъугеги. urvel gurebab urvel;ugegi, ru\el gurebab ru\el;ugegi. 58. Ургъел гьечIеб жо ракIалда чIчIолареб. urvel hezeb $o rajalda Zolareb. 59. Ургъел гьечIеб жоялълъе шакдари дагьаб. urvel hezeb $oya:e ^akdari dahab. 60. Ургъел гьечIессул гIумру ххалатаб, хIалтIи бокьуларессул гьанта ххалатаб. urvel hezeSul fumru {alatab, \alTi bopulareSul hanta {alatab. 61. Ургъел гьечIессул макьу щулияб. urvel hezeSul mapu &uliyab. 62. Ургъел гьитIинассул гIагIай кIудияб. urvel hiTinaSul fafay judiyab. 63. Ургъел кьижараб, рокьи борчIараб. urvel pi$arab, ropi borzarab. 64. Ургъел кIудияссе сордо кIудияб. urvel judiyaSe sordo judiyab. 65. Ургъел макьигъдулеб, рокьи гьабудулеб. urvel mapivduleb, ropi habuduleb. 66. Ургъел тIасса ингун, беццаб бералда канлъи бихьулеб. urvel TaSa ingun, beCab beralda kan;i bi%uleb. 67. УргъичIого вагъани, вагъичIого холев (къолев). urvizogo wavani, wavizogo [olew (qolew). 68. УргъичIого иш гьабулелги рукIунелила гIадамал, ишго гьечIого, ургъулелги рукIунелила гIадамал. urvizogo i^ habulelgi rujunelila fadamal, i^go hezogo, urvulelgi rujunelila fadamal. 69. УргъичIого кьвагьараб рагIи – ишан кквечIого, речIчIараб чIор. urvizogo pwaharab rafi - i^an Kwezogo, reZarab zor. 70. УргъичIого кIалъарав кIицIцIул холев. urvizogo jalaraw ji~ul [olew. 71. УргъичIого рагIи бицунге, чIамичIого квен кванаге. urvizogo rafi bicunge, zamizogo kwen kwanage. 72. УргъичIого реххараб рагIиялълъухъ ххонжрол жаваб щвезе бегьулеб. urvizogo re{arab rafiya:u] {on$rol $awab &we#e behuleb. 73. УргъичIого тIамураб цо галиялълъ тIолабго гIумруялда гIуж лъолеб. urvizogo Tamurab co galiya: Tolabgo fumruyalda fu$ ;oleb. 74. Ургъун бецце, беццараб кIалалълъ какизе ккезе гурин. urvun beCe, beCarab jala: kaki#e Ke#e gurin. 75. Ургъун гьабе, аралда ххадуб ракI бухIуге. urvun habe, aralda {adub raj bu\uge. 76. Ургъун гьабуралълъул рогьо дагьаб. urvun habura:ul roho dahab. 77. Ургъун гьагIеян абурабила игьалиссесс хIамида. urvun hafeyan aburabila ihaliSeS \amida. 78. Ургъун рагIи бицунев, борцун гали тIамулев. urvun rafi bicunew, borcun gali Tamulew. 79. Ургъун рагIи гъваридаб, гъвалил тIатIи биццатаб. urvun rafi vwaridab, vwalil TaTi biCatab. 80. Ургъун хIалтIичIони, хIассил кколаро, Кверда гьечIеб гьунар камиллъуларо. urvun \alTizoni, \aSil Kolaro, kwerda hezeb hunar kamil;ularo. 81. Ургьиб циги ккун, царал рачIчI кIалдибги ккун. urhib cigi Kun, caral eaZ jaldib Kun. 82. Ургьибе борохь биччани, тIулищ кваналеб, ракIищ борлIилебан гьикъулебила. urhibe boro% biXani, Tuli& kwanaleb, raji& bot/ileban hiqulebila. 83. Ургьибе ккараб жоялде саву кколареб. urhibe Karab $oyalde sawu Kolareb. 84. Ургьибеги лIугьунеб, нахъеги бачIунеб борохь. urhibegi /uhuneb, na]egi bazuneb boro%. 85. Урхъукье вачIа, дадал! ur]upe waza, dadal! 86. Устар лъала, къайи бихьун. ustar ;ala, qayi bi%un. 87. Устарассда релълъараб букIуна хIалтIиги. ustaraSda re:arab bujuna \alTigi. 88. Устарассул къед квешаб, къебедассул нус квешаб (Устарассул хьит гьечIеб, къебедассул нус гьечIеб). ustaraSul qed kwe^ab, qebedaSul nus kwe^ab (ustaraSul %it hezeb, qebedaSul nus hezeb). 89. Устарассул роцц - роццго устарабила. usataSul roC - roCgo ustarabila. Цо чияссул ххвалчен гьетIун букIанила. Гьебги босун, битIизабизе къебедассухъе анила. co xiyaSul {walxen heTun bujanila. hebgi bosun, biTi#abi#e qebedaSu]e anila. Къебедасс ххвалчен, кIиябго квералълъ аххалъи-тIаралъиги ккун, цо кIиго нухалълъ роццалда тунканила. qebedaS {walxen, jiyabgo kwera: a{a;i-Tara;igi Kun, co jigo nu[a: roCalda tunkanila. - ВахI, гьебни дихъагоги бажарулеб хIалтIи букIун буго. Дицца дуе гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ мухьги кьеларо, – ян абунила ххвалчадул бетIергьанасс. - wa\, hebni di]agogi ba$aruleb \alTi bujun bugo. diCa duye hedifan hiTinab \alTu] mu%gi pelaro, - yan abunila {walxadul beTerhanaS. - Бажарулеб батани, махха, дуццаго битIизабе, – янги абун, накалдаги тункун, къебедасс ххвалчен бетIергьанассухъе кьунила. - ba$aruleb batani, ma{a, duCago biTi#abe, - yangi abun, nakaldagi tunkun, qebedaS {walxen beTerhanaSu]e punila. Ххвалчадул бетIергьан, къебедго гIадин, накалдаги тункун, ххвалчен битIизабизе лIугьанила. КигIанни гьесс жигар бахъаниги, ххвалчен, гьетIун гурони, битIизабизе кIун гьечIо. ЦIакъго гьесс хIал гьабидал, бекунги ун буго. Валлагьин, унтарассул роцц - роццго устараб букIунеб букIун бугилан абурабила чара хварав ххвалчадул бетIергьанасс. {walxadul beTerhan, qebedgo fadin, nakaldagi tunkun, {walxen biTi#abi#e /uhanila. kifanni heS $igar ba]anigi, {walxen heTun guroni biTi#abi#e jun hezo. `aqgo heS \al habidal, bekungi un bugo. walahin, ustaraSul roC - roCgo ustarab bujuneb bujun bugilan aburabila xara [waraw {walxadul beTerhanaS. 90. Устарассул хIатIалги устарал. ustaraSul \aTalgi ustaral. 91. Устарги вукIуна, хIуртIаустарги вукIуна. ustargi wujuna, \urTaustargi wujuna. 92. Устарзаби гIемер рукIуна, маххщел бугел дагьал рукIуна. ustar#abi femer rujuna, ma{&el bugel dahal rujuna. 93. «Ухха» гIемерассул гIакълу мукъссанаб, калам лълъамияссул керен махIцараб. «u{a» femeraSul faqlu muqSanab, kalam :amiyaSul keren ma\carab. 94. Уххи дуцца гьабидал, моцIцIаби диццайищ гъелел? u{i duCa habidal, mo~abi diCayi& velel? 95. Учузаб жо босизегIан бечедав гьечIила живан абулебила жугьутIасс. uxu#ab $o bosi#efan bexedaw hezila $iwan abulebila $uhuTaS. 96. Учузабги лълъикIабги жо букIунаребила. uxu#abgi :ijabgi $o bujunarebila. 97. Учузго кьолеб лълъикIаб жоги лълъикIго кколеб ххеххаб жоги букIунареб. uxu#go poleb :ijab $ogi :ijgo Koleb {e{ab $ogi bujunareb. 98. Уяб батани, цIун бачIаги! uyab batani, `un bazagi!

ЦI ` 1. ЦIа бакаралълъуве кIкIвелун, кIкIуй баккаралълъуве гьелун. `a bakara:uwe Jwelun, Juy baKara:uwe helun. 2. ЦIа босизе арай гьолокьей россассе арайила. `a bosi#e aray holopey roSaSe arayila. 3. ЦIа гьечIеб кIкIуйги кIкIуй гьечIеб цIаги букIунареб. `a hezeb Juygi Juy hezeb `agi `agi bujunareb. 4. ЦIа гьечIелълъуб кIкIуй букIунареб, лълъим гьечIелълъуб хьуцIцI букIунареб. `a heze:ub Juy bujunareb, :im heze:ub %u~ bujunareb. 5. ЦIа рокъоб ккурай, бакъ рагъида ккурай. `a roqob Kuray, baq ravida Kuray. 6. ЦIа ссвараб ццунтуралда кан бакизе кIоларо. `a Swarab Cunturalda kan baki#e jolaro. 7. ЦIаги лълъимги асскIоб чIчIоларо, гьекъолдухъанассул чвантиниб гIарац чIчIоларо. `agi :imgi aSjob Zolaro, heqoldu]anaSul xwantinib farac Zolaro. 8. ЦIаги лълъимги гIадин рукIунге. `agi :imgi fadin rujunge. 9. ЦIаго бакилалде, кIкIуй бахъарал. `ago bakilalde, Juy ba]aral. 10. ЦIагIел – дур, сакI – дир. `afel - dur, saj - dir. 11. ЦIадаб бачIеб чед кунев Бигищ гIадин. `adab bazeb xed kunew bigi& fadin. Гъассда кIиябго рахъ кьеризабураб, жиги цIадаб бачIеб (тIаде цIа хъван бежизабичIеб) чедги корол хIамаялда базабун, цо гьитIинаб къваригIелалълъ къватIие ун йиго Бигищил чIчIужу. Гьагъаб параялда рокъове щварав Бигищ чед квине лIугьун вуго. - Вуйгь! Дуцца гьабулеб жо щиб, Бигищ, цIадаб бачIеб чед кунев! – ан чIчIужуялълъе кIудияб кеп щвараб меххалълъ, Бигищицца абун буго. - Рецц Аллагьассе буго! Унго, гьединищ иш букIараб! Валлагь-биллагь, дида ккун букIана дунго унтун ватилилан! vaSda jiyabgo ra] peri#aburab, $igi `adab bazeb (Tade `a ]wan be$i#abizeb) xedgi korol \amayalda ba#abun, co hiTinab qwarifela: qwaTiye un yigo bigi&il Zu$u. havab _arayalda roqowe &waraw bigi& xed kwine /uhun wugo. - wuyh! duCa habuleb $o &ib, bigi&, `adab bazeb xed kunew! - an Zu$uya:e judiyab ke_ &warab me:a:, bigi&iCa abun bugo. - reC allahaSe bugo! ungo, hedini& i^ bujarab! walah-bilah, dida Kun bujana dungo untun watilalin! 12. ЦIадабе бегьараб квер бухIичIого ххутIуларо. `adabe beharab kwer bu\izogo {uTularo. 13. ЦIадабе нарт тIолареб. `adabe nart Tolareb. 14. ЦIадул кутак лълъецца чIвалеб, загьрудал кутак даруялълъ чIвалеб, хIалхъублъиялълъул кутак ссунццаниги чIвалареб. `adul kutak :eCa zwaleb, #ahrudal kutak daruya: zwaleb. \al]ub;iya:ul kutak SunCanigi zwalareb. 15. ЦIадулгун маххссара те, лълъадалгун божилъи те. `adulgun ma{Sara te, :adalgun bo$i;i te. 16. ЦIакъ ворххани, тIепула, тIепун чIчIани, ворххула. `aq wor{ani, Te_ula, Te_un Zani, wor{ula. 17. ЦIакъ къвакIани, бекула, тамахлъани, гьетIула. `aq qwajani, bekula, tama[;ani, heTula. 18. ЦIакъ лъала гIонкIкIода мугьал щолеб бакI. `aq ;ala fonJoda muhal &oleb baj. 19. ЦIакъ хIапулелълъ хIанчIулареб, ккун чIчIоларесс кьабулареб. `aq \a_ule: \anzulareb, Kun ZolareS pabulareb. 20. ЦIакъав чини вугоанила мун, дагьав гIантав гьечIевани. `aqaw xini wugoanila mun, dahaw fantaw hezewani. 21. ЦIакъалдасса цIакъаб жо камулареб. `aqaldaSa `aqab $o kamulareb. 22. ЦIакъго витIаравлъунги вукIунгейила, цIакъго гIакъилавлъунги вукIунгейила. `aqgo wiTaraw;ungi wujungeyila, `aqgo faqilaw;ungi wujungeyila. 23. ЦIакъго гьаракь борххунги кIалъаге, кето гIадин, мимидизеги мимидуге. `aqgo harap bor{ungi ja;age, keto fadin, mimidi#egi mimiduge. 24. ЦIакъго гIакъилассул гьудулзаби дагьалила. `aqgo faqilaSul hudul#abi dahabila. 25. ЦIакъго гIемераб бечелъи бокьарав бугелдассаги ватIалъизе бегьула. `aqgo femerab bexe;i boparaw bugeldaSagi waTa;i#e behula. 26. ЦIакъго рецц бокьулев ххадув беццлъизеги бегьулев, гIинкълъизеги бегьулев. `aqgo reC bopulew {aduw beC;i#egi behulew, finq;i#egi behulaw. 27. ЦIакъго рокьиялълъила катицца жиндирго тIанчIи кваналел. `aqgo ropiya:ila katiCa $indirgo Tanzi kwanalel. 28. ЦIакъго хIинкъарассда асскIореги къаларелила щайтIаби, ракI кьвагьун, гьев хвезе гурилан, цIакъав бахIарчияссда асскIореги къаларелила, жидеего зарал гьабиялда хIинкъун. `aqgo \inqaraSda aSjoregi qalarelila &ayTabi, raj pwahun, hew [we#e gurilan, `aqaw ba\arxiyaSda aSjoregi qalarelila, $ideyego #aral habiyalda \inqun. 29. ЦIакъго чIухIарав чIвалев, унти баххчарав холев. `aqgo zu\araw zwalew, unti ba{xaraw [olew. 30. ЦIакъго эххеде ворххарав гIодов квеш речIчIулев. `aqgo e{ede wor{araw fodow kwe^ reZulew. 31. ЦIаялде гIагараб гIарахъ бухIичIого ххутIулареб. `ayalde fagarab fara] bu\izogo {uTulareb. 32. ЦIаялълъила цIа бакулеб. `aya:ila `a bakuleb. 33. ЦIел хIалтIи цIецца гурони гьабулареб. `el \alTi `eCa guroni habulareb. 34. ЦIеххезе чи щвечIони, хIохьода цIеххонги, цIеххечIого тогейила. `e{e#e xi &wezoni, \o%oda `e{ongi, `e{ezogo togeyila. 35. ЦIибаккараб босе, басралъун хвараб нахъе реххе. `ibaKarab bose, basra;un [warab na]e re{e. 36. ЦIиданделъарал росс-лълъади ругеб рокъобе илбис лIугьунаребила, базаралдеги бачун, бичилебилан хIинкъун. `idande;aral roS-:adi rugeb roqobe ilbis /uhunarebila, ba#araldegi baxun, bixilebilan \inqun. 37. ЦIида бацIцIунилан бацIицца бацIил гIамал толареб. `ida ba~unilan badiCa ba`il famal tolareb. 38. ЦIидалълъго раса-цIцIалкIу магIидайила. `ida:go rasa-~alju mafidayila. 39. ЦIиял башмакъазул къуцIи берцинаб, цIияй бахIаралълъул гIеретI гвангъараб. `iyal ba^maqa#ul qu`i bercinab, `iyay ba\ara:ul fereT gwanvarab. 40. ЦIияб жо лъималазда лъала, умумузда басриябги лълъикI лъала, цIиябги бихьула. `iyab $o ;imala#da ;ala, umumu#da basriyabgi :ij ;ala, `iyabgi bi%ula. 41. ЦIияб нух – цIияб рукъ. `iyab nu[ - `iyab ruq. 42. ЦIияб ретIел ретIараб басрияб щайтIан. `iyab reTel reTarab basriyab &ayTan. 43. ЦIиябги босе, басриялълъулги къимат гьабе. `iyabgi bose, basriya:ulgi qimat habe. 44. ЦIиябищ, гьанже гьабурабищ? `iyabi&, han$e haburabi&? 45. ЦIиялълъ басрияб хисулеб, басиялълъ оц хисулеб. `iya: basriyab [isuleb, basiya: oc [isuleb. 46. ЦIубанагIан тIор гIодобе къулула, бечелъанагIан чи эххеде валагьула. `ubanafan Tor fodobe qulula, bexe;anafan xi e{ede walahula. 47. ЦIул бугони гIащтIи камиларо. `ul bugoni fa&Ti kamilaro. 48. ЦIулада бараххщун, цIа ссвине тарай, ЦIцIилцIцIида бараххщун, рукъ чорок тарай. `ulada bara{&un, `a Swine taray, ~il~ida bara{&un, ruq xorok taray. 49. ЦIулада рекIараб цIа ссунеб, тIулида рекIараб цIа ссунареб. `ulada rejarab `a Suneb, Tulida rejarab `a Sunareb. 50. ЦIулада цIа рекIани, бухIун лIугIула, ссуна, рекIеда рекIараб цIа кидаго ссунаро. `ulada `a rejani, bu\un /ufula, Suna, rejeda rejarab `a kidago Sunaro. 51. ЦIулакьодул гъотIода микьир бижуларо. `ulapodul voToda mipir bi$ularo. 52. ЦIулалълъ рекъолареб канал ноцIцI гIадав, къадалI рекъолареб гьецIцIо гIадинав. `ula: reqolareb kanal no~ fadaw, qada/ reqolareb he~o fadinaw. 53. ЦIуна-къай гьечIезул къоял, чияда ццере квералги ккун, унелила. `una-qay heze#ul qoyal, xiyada Cere kweralgi Kun, unelila. 54. ЦIуна-къай Ираналълъулгун даран-базаралдасса бергьунебила. `una-qay irana:ulgul daran-ba#araldaSa berhunebila. 55. ЦIуна-къай къарумлъи гуро. `una-qay qarum;i guro. 56. ЦIуна-къараб жоялълъе къо камулареб. `una-qarab $oya:e qo kamulareb. 57. ЦIураб гIертIинибе лълъим тIолареб. `urab ferTinibe :im Tolareb. 58. ЦIураб рагIинибе лълъимги тIоге, лълъеда накъищги бахъуге. `urab rafinibe :imgi Toge, :eda naqi&gi ba]uge. 59. ЦIуралълъухъ цIураб кьолеб жойила гIорто. `ura:u] `urab poleb $oyila forto. 60. ЦIураххинкIазулцин лълъикI гурила бо. `ura{inja#ulcin :ij gurila bo.

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. rav Karab me{a: gurebila yarav \aduruleb, rav Kelaldeyila. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. ravaldaSa reqel :ijab. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. rava: was hawularo, hawuraw zwan guroni. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. rava: qed balaro, barab bi{un guroni. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. ravda &iw berharawali, rav /ufidal ;ala, Zu$uya: wasi& hawilewali, qin;idal ;ala. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. ravde wa]inalde mungogi ;ay, durgo tu^manaSul quwatgi ;ay. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. ravde /uti#e gurebila unel, ravi#eyila. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. jiyidegi reqaw co ravu]an ravde ubew wujanila. dande KaraS heSda abunila, - le tali\qad! /uti#e Kani, duCa &ib habileb? bi&un Cewe {aduw vuraS zwan re{ila guri mun! - ravde /uti#e guro unel, ravi#egi berhinegi una! - yan $awab punila reqaw ravu]anaS. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. ravidago - baq, qoTnobgo - ma$git. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. ravulebgo fadat, reqolebgi fadat. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. ravun ri%unila bele% reqaral. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. rahuge raj, rahani, qage. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. rahuma\ufan begi#e #a\matab mefer hezeb. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. rafaba# gurebila kalam bercin habuleb, mafnaya:ila. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. rafal ba]arab, rapan ba]izeb kalamaldaSa `unagi. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. rafal ba]un, [ur bepe, rapan ba]un, bop ]wa&Te. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. rapal hezeb maydan bujunareb. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. rafalaldaSa rapan :ijab. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. rafan&inab bicarawgi - herSi]an, bi%an&inab bicarawgi - ma~i]an. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. rapan&inab bicingi munahila. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. rafan&inab bicine gurebila jal bujuneb. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. rafaraw nudgo nufaSdaSa bi%araw co nufgo :ijawila. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. rafaraldaSa bi%arab biTarab. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. rafi abilalde ;ab~ul boTronib Sweri#abeyila. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. rafi badibe :ijab, Til muvalde :ijab. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. rafi baj bi%unila abi#e Koleb. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. rafi baXulareS #ar baXuleb. 27. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. 28. РагIи бице магIна бугеб, кици тIаме гогьар бугеб. rafi bice mafna bugeb, kici Tame gohar bugeb. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. rafi bugeb ruqaldaSa mafu bugeb ruqgo :ijab. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. rafi habi#e - nus, nisu kwana#e - yas. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. rafi habulareS bo~i %i%ularo. 32. РагIи гьечIони кечI букIунареб, гамачI гьечIони къед букIунареб. rafi hezoni kez bujunareb, gamaz hezoni qed bujunareb. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. rafi horoye biXalew horol mu\uma. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! rafi huinab bicun, holo kunew beTerqoT! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. rafi huinaSul hudul femeraw, jal ]azaSul tu^man femeraw. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. rafi faqil - faqluhez, huri jodo - _i^ahez. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. rafi femeraw waqaraw, bufa femeraw for~araw. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. rafi femeraw «faqil» fadama#da zalfuna, zalfade gargadulew {alqaldago ri[una. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. rafi $anib ;olareSda bicinefan, kwenZel `un qwaTibe baygo :ijila ba;go;iya:e. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. rafi qoqab :ijabila, far& {alatab :ijabila. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. rafi qoqal, qadar {alatal ratagi. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. rafi para bugo - pey \alaq bugo. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. rafi pwararab bice, pabi#e Kani, /uta. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. rafi pogeyila, puni Tuba#abeyila. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. rafi puZaw xi xodagi ;alew. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. rafi ;alew - hakida, hakil beTerhan - fodow. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. rafi ;alew fabdalaSdaSa ma~ ;alarew ~odor :ijaw. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. rafi rafude bazuna, for podupe bazuna. 49. РагIи – рекIел кIул. rafi - rejel jul. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. rafi Tafuna, Tolalgo fadamal [warab me{a:, fayib Tafuna, &iwnigi Tad ja;azogo tarab me{a:. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. rafi urvun bice, gali borcun Tame. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. rafi {alat, {abar qoqo. 54. РагIи хвани, чи холев. rafi [wani, xi [olew. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. rafi [waraw xi - $iwgo [waraw xi. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. rafi [olew xiyaSulgun hudul;igi habuge, [olarew re{ungi toge. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. rafi-{oz {alataSul {iyanat kamulareb. 58. РагIи ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). rafi {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju ({arab Zijuleb zujna). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. rafi \alaqab bice, han pariyab kwanay. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. rafi - CebeSan, Til - na]aSan. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. rafi ~aljuleb ~alju, ~ad Kolareb burtina. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. rafi `e{oge, \alTi `e{e. 63. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. rafi xol bahayaw - $iwgo xa]dal bahayaw. 64. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. rafi Zedal - faqil, palda berhindal - bahadur. 65. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. rafigi pun, Tubazogo teyaldaSa, rafi pezogo te#e bihayabila. 66. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. rafi#e bopulareb $o rafulareb. 67. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. rafiya: fadan ;ala, famal bi%un re{Sola. 68. РагIуд гIорцIцIиги тIохход вакъиги – цого жо. rafud for~igi To{od waqigi - cogo $o. 69. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. rafud raqagi, bofod for~agi. 70. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. rafuda bo$uge, \alTuda bo$a. 71. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). rafuda kurpbal rujunel (ca tara: mefer toleb). 72. РагIуда ххадуб рагIийила. rafuda {adub rafiyila. 73. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. rafuda \aTal vuray, \alTude nu~a qaray. 74. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. rafudagi \alTudagi horpob qol nu[ila. 75. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. rafuye rafi kamulareb, yarviye yarav kamulareb. 76. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. rafuqaw&inaw finqaw wujunew. 77. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. raful guhar hezin, hural $algo te. 78. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. raful fomo habuge, fabdalgun &avaduge. 79. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. raful fomoya:ul far&al haruge. 80. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. raful kamital kwaraS keren {axa#e Karab. 81. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. raful kwe^;i - {ala;i, {arbil kwe^;i - femer;i. 82. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. raful kumek bo~ul kumekaldaSa judiyab. 83. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. raful mafna biZulareS biTarab hereSi;un, hereSi biTarab;un habulebila. 84. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. raful mafna biZuleb, baj bi%un. 85. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. rafu/ :ij;igi bujunebila, fa$algi batulebila. 86. РагIулIе загьру жубаге. rafu/e #ahru $uba#e. 87. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. rafu] ralahuge, \alTu] ralahe. 88. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. rafuCa ba]ulareb ]ala bujunebila. 89. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. rafuCa fadan ;ala, daruya: to{tir ;ala. 90. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. rafuCa /uqulel, rafuCa sa[gi harulel. 91. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. rafuCa rafi ba]ula, zafdaCa fu_ ba]ula. 92. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. rafuCa [ur been habularo, huri-muxa: zaralaro. 93. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. radal bafar - qinab, qaSi bafar - \orab. 94. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. radal bar&ani, qaSi reqolel ni/eralgo :ijila. 95. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. radal bicarab qorqoye aray, qaSi bicarab bor%iye aray. 96. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. radal wa]arawgi hiTingo Zu$u yaxarawgi na]a wo{ulew. 97. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. radal wa]araSul pefer ~uyab. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. $uray qin;uleb #amanalda co-co yav#inaw we%aS, radalgo wa]un, $indirgo lemagalda xiyar ~uyab pefer bosi#abuleb bujun bugo, xiyaralda $indirgo bi%inab pefer bosi#abuleb bujun bugo. hedinab ]ub;iyalda Tad bi$arab hab kici $aqa \alTi#abula radal wa]araSul \alTi /uhuna, i^ biTun Kola aburab mafnayalda. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. radal wa]araSul pefer ~uyab, Cudun wa]araSul sa[;i :ijab. 99. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. radal wa]inzeSe qo qwaridab. 100. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. radal wa]udaSa fadin qarqalagi bujunarebila, xi [owudaSa fadin rajgi bujunarebila. 101. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. radal wazaraw hobol {e{go unew. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). (habib hobol Kola Tabifat. umumu#ul abi bugo radal razaral naJal {e{go na]e unilan). 102. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. radal kwanazogo, qwaTiwegi wa]unge, qwaTul {arbal rosun, roqowegi wazunge. 103. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. radal qa;i#efan bugoni &ib qolol mavalo, qa;udaSa na]e bugoni &ib rosdal jodo;i. 104. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. radal - qa;i#efan qulhu ~alulew, qa;udaSa na]e xavir heqolew. 105. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. radal - qa;i#efan qur'an ~alulew, qa;udaSa na]e \amul riqulew. 106. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. radal - qwaTiwe, qaSi - $aniwe. 107. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. radal - ro%do/e, qaSi - bopobe. 108. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. radal ro~un, qa;uda per[un. 109. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. radal ya]ara:ul ba; Tojab. 110. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. radalgi qaSigi kwen roSaSul bugoni, qadekwenfagi Zu$uya:ulgi bujine Koleb. 111. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. radalgo haburab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. 112. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. radaliSa ma~iCa xangi xi mujur;ulew, ma~ida raj reqaraw baq un {aduSa ;alew. 113. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. radalkwen duCago kwanay, qadekwen halmavgun cada] kwanay, qaSikwen tu^manaSe pe. 114. Ражи мискинчияссул дандежойила. ra$i miskinxiyaSul dande$oyila. 115. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху-ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуццаги те, хIалихьат! ra$i Tafindal Turab ~amu/in fadaw. - ra$i {u-{un, {injal kwin duCagi te, {abarat! - {inja#da fu$al rayi duCagi re, \ali%at! 116. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. ra$i ~oroleb mo~a: ~oloda ro%owegi unge, ~ani qin;u/ munderil a[apegi unge. 117. РажидулI анкьго дару букIунеб. ra$idu/ anpgo daru bujuneb. 118. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. ra#i;i hezogo yas rihnade peygi judiyab munahila. 119. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). ra#iyab qoya: furusa#ul haTanqo fadaw, _a^manab qoya: $uhuTa#ul ^amatqo fadaw. (wiTani - haTan, heTani - ^amat). 120. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. rak barab [uriwe allah walahunew, bexedab roqoye yas yalahuley. 121. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. rak bara:ub \alu]in \alifarab bujuna. 122. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. rak hezogo, bop bixuge, bepizogo [ur bixuge. 123. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. rak \al;anafan, \alu]in har#a;uleb, kici femer;anafan, kalam bercin;uleb. 124. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. rak zwazeb [uraldaSagi `unagiyila [ur hezeb ruqaldaSagi `unageyila. 125. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. rak zwazoni, rapa: _ayda polareb, ]ulu] habizoni, a[ip _i] bi$ulareb. 126. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. rakwa heTunilan, hobo [isulareb, hobo bekunilan, rakwa [isulareb. 127. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. rakugo\ [isunilan ]ab]al za\a;ilaro. 128. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. raqdadagi wujun gurebila Xufa Koleb. 129. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. raqdada /uharab \or {e{gogo qunebila. 130. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. raqi - %ul, jwa\ - Swak. 131. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. raqugegi, for~ugegi, ra]ap [wagi. _ati\a. 132. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. raquda nix hezeb, bexe;iya:e fey hezeb. 133. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. raqun kwanani, kwen huin;ula, himun bicani, rafi huin;ula. 134. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. raqul qali juTugegi, qo%ol Ta$u reTungegi, xiyaq;un xi {uTugegi. 135. Ракъусоналълъ месед учузаб. raqusona: mesed uxu#ab. 136. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. raqusona: ru~un Zaral, for~unsona: re;an]aral mafarulal. raqusona:, ]abinib beTergi qan, godejaniSan uneb hoyda &iwgo we;izewila. [ur bazarab sona:, hebgi rajalde &un, kinalgo re;aralila. 137. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас чохьодасса ун хваравила. raqusona: ebel yaquCa [warayila, was xo%odaSa un [warawila. 138. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. rap bu]ani, mesed batulebila, rafi bu]ani, fa$al batulebila. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. wujun wugo co bexedaw xi. bujun bugo heSul judiyab a[gi faTidab _asTan-qonogi. kidago heS jiyawgo wasaSda abuleb bujun bugo - "rapu/ mesed bugeb{a, dir ;imal, rafu/ fa$al bugeb. wore{a, nu$eCa rap femer bu]e, rafi dahabgi bu]uge!" - yan. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. $inCa rapu/ ba{xarab &ibnigi $o hezogo, inSuCa kidago ni/eda hadal rafabi femer abilaroanilan rajaldegi Kun, jiyawgo waCaS rap femer bu]uleb bujun bugo. mesed-farac $inda-$inda - batilarodayan, coca#daSa ba;gogi ]ir&adulel rujun rugo. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Цо заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. qoTun bugo _aydayab $o batiyaldaSa %ul. re{un tun bugo waCa# rap, rapa: halgi tun rugo. co #amanaldaSan hiTinaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi judiyaw waCaSul \eleko ]a#;un bi%un bugo. Judiyaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi Kun bugo vo#ul ]a# waraniyilan. judiyaSu]e &un batilin dahabnigi mesedilan hiTinaw, hiTinab fonJoCa guKun watilin $iwilan judiyaw, coca#degi ^akdarun, rafi bu]i#e /uhun rugo. ruXaba#e riXan rugo raful {alatal ra{Sal. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. inSuCa mesedilan Sunde abuleb bujarabali biZizel ;imala#da rafu/ fa$al `aqgo judiyab batun bugo. 139. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. rap kinab bujanigi, he: guroni ni/ %i%ularel. 140. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. rapa hezeb han bujunareb. 141. Ракьа гьечIеб гьанги, хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. rapa hezeb hangi, \e hezeb ho~ogi bujunareb. 142. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. rapalda bi%izonigi, \aram #obalda bi%uleb. 143. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. rapaldaSa ber for~ulareb, farac TaSan xwa{ulareb. 144. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. rap-rapa:ul fadat baTiyab, fadama#ul {aSiyatgi baTiyab. 145. Ракьа бугони, гьан камиларо. rapa bugoni, han kamilaro. 146. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. rapa bugonigi folebila fandiSa xoye. 147. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. rapaldaSan ri$aral ni/ rapalde Tad ruSuna. 148. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. rapalda TadaldaSa {iyanatxiyaSe rapul xo%onibgo :ijila. 149. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. rapul beTerhan wugo rap \alTi#aburaw xi. 150. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. rapul fanJ rapul hoyCa guroni Kolareb. 151. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. rapu/ ba{xanigi balahulebila hunara: qwaTibe nu[. 152. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. rapu/e Karab muh Tir&izogo {uTulareb. 153. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. rapu/e rehel - rapu/an Tor&el. 154. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. rapu/e re{anigi, mesed [olareb, [aba/e anigi, ba\arxi [olarew. 155. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. rapuCa kwana#awi#e boparaS rapgi kwana#abe. 156. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. raj ba\ar;unilan, xer{ `i;ularo, xor{ol lugbu#ul han gur-gurun {adub, gorbol &ej ~abu~un, muv biTularo, muv#al hod qulareb qo bazun {adub. 157. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. raj ba&a;ulareSulgun hudul;igi habuge, xe% ba&a;ulareSulgun halmav;igi habuge. 158. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. raj baqwani - #akil ruq, Cim ba]ani - {i#ril ruq. 159. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. raj ba&a;un kwarab gurga :ijabila, meqSa ruSun kwarab xadidaSa. 160. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. raj beC;iyaldaSa ber beC;i :ijab. 161. РакI бечедассул рукъ мискинаб. raj bexedaSul ruq miskinab. 162. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. raj biTi#efan, ma~ biTulareb. 163. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тушман лълъикIав. raj bi%ularew hudulaSdaSa beral ri%ulew tu^man :ijaw. 164. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. raj gur\un, aSjobe baxarab buruT, Cim ba]un, baxa]i#e Karabila. 165. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. raj fedefaraSe nu[ {alatab. 166. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. raj kweviyaldaSa xer{ kwevi bihayabila. 167. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. raj qwari;i - [er;iya:ul ba&a;i. 168. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. raj per[araSe dunyalgi per;un bujuneb. 169. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. raj rahulareSulgun hudul;igi habuge, sa_ar \e%olareb \amagun nu[dagi unge. 17o. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. raj [er;izogoyilan, qarqala [er;izogo bujunareb. 171. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. raj untun fodani, beCab badiSagi mafu baKuleb. 172. РакI херлъугеги, хоб билугеги. raj [er;ugegi, [ob bilugegi. 173. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. raj Zarab $o - fayilan xed. 174. РакI щваралълъубе хIетIги щун. raj &wara:ube \eTgi &un. 175. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. raj &uliyaSul xer{gi &uliyab, raj tama[aSul xer{gi tama[ab. 176. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. rajal faTida:ub bajgi faTidab. 177. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. rajalda bugeb $o bicinzogoyila bu]a Zefer;arab. 178. РакIалда бугеб щинаб гьурщизе кколареб. rajalda bugeb &inab hur&i#e Kolareb. 179. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. rajalda hezeb muvalda na]a batugegi. 180. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. rajalda qarab qwaTibe re{izogo {uTulareb. 181. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. rajaldaSa {e{ab $ogi hezeb, {e{go [isuleb $ogi hezeb. 182. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. raja: borce, faqluya: qoTe. 183. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. raja: _ikru habizoni, kanal bera#dagi &ibnigi bi%ulareb. 184. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. raja: [wel haruley, jala: sa[;i haruley. 185. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. raja-ra[ari heze#ul qo, qwarifarab $o balahulago, unebila. 186. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. ra;ad vwaridabfagi, he:ulgi Tinu bugeb, mefer bor{atabfagi, he:ulgi beTer bugeb. 187. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. ra;ad :eCa for~ulareb, bo~i fun, xi [olarew. 188. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. ra;dadagi gel ;e, femer bugilan isra_ habuge. 189. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). ra;daye &ub qwarifuneb, &ubayegi baq qwarifuneb (ra;daye - &ub, &ubayegi - baq). 190. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. ra;dal karaxelalda rejinzoni, ho~o &olaro. 191. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. ra;dal :ima:egi _asa;i behularebila. 192. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. ra;dal :im ~iJuna Tade razunel fora#da;un, TadxiyaSul ;ay ~iJuna xiyaCa bicune:u] finTamiyalda;un. 193. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. ra;dal Tinu hezeb, for`madul Tinz hezeb. 194. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. ra;da/e bo{ biXan _a{ru;aray mun, ra;ad qunday bugeb, mun qulun yigin. mesedil mali zwan #odoy ya[aray, molol fuz bekunday, fodoy zwan yigin. 195. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. ra;da/e :imgi baXuge, ro%obe Tilgi bosuge. 196. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. ra;da/e re{arab ruJada {aduwgi unge, [waraw xiyaSde fayibgi re{uge. 197. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. ras bi$anafanila funJ buhuneb, bexe;anafanila xi bara{&ulew. 198. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. ras {ala;unilan {anaS mun yaxinaro. 199. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. ras \erenab bi%unila \anziCa ru# beTuleb. 200. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. raTa - bi{aro, bo{ - fu~aro. 201. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. ratel hezeb \alTi - me{tulareb zafa. 202. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. raTalgi &olarogo, &igatgi folarogo. 203. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. raTaya: horpob;i Te#abuleb, bo{a: fu~uleb. 204. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. raTlid wu~araSul \urmat judiyab, Tavur \ularaSu] fin Tamulareb. 205. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. raTliye e{etaraw To{oye behularew. 206. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. raTlil isbahi;i - har#a;i, xor{ol isbahi;i - {ala;i. 207. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. raTli] balahun - dandzway, {arbi] balahun - TowiTi. 208. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. raTliCa xiyilan, xu]a reTaraw, xoCa bahaduran, yabu rejaraw. 209. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. raTliCa - xi, xoCa - bahadur. 210. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. ra[ap \ebTaraw \al Kedal qwaTiw zwalew. 211. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. ra[al riJunew hezew xiyaS kwe^ wugilan abuge. 212. Рахараб гъамассги, буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. ra[arab vamaSgi, bu~arab jalgi - jiyabgo bexedab $o. 213. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. ra[en hezeb for bujunareb, nu[ hezeb mefer bujunareb. 214. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. ra[en hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. 215. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. ra]da/ bugonigi, xinigi ;ala, xuru/ bugunigi, mesedgi ;ala. 216. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. ra% baKulareb fakdaye xuri poge. 217. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. ra% hezeb fakdaCa farti/ mal bala. 218. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. ra% femer uneb bugilan, funJ qan ~uray, fadada $o telarilan, [warab faka beZaray. 219. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. ra% polareb fakdaye xuri poge, _ayda ba[unareb $oya:e {ar$ habuge. 220. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ule:ul bexe \alaqab. 221. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. ra%da/ ras {e{go bi%uleb. 222. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). ra%-na[ boparaS faka :ij %i%e (fakdalgun ni/er bugeb $o - daran). 223. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. ra\at hezeb \alTudaSagi `unagi, \alTi hezeb ra\ataldaSagi `unagi. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабасс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. - ra\at, \a$i, ra\at! - an aburabila farabaS warani cogida#ulalda {adub ve#abeyan aburaw \e$ bor{ulew mafarulaSda. ra\at bujuna diye, dir waraniya:ul beTer cogida#ulalda ba&a;arab me{a:! - an $awab purabila mafarulaSgi. ra\atab fumru bopani, duCago xiyaye habuge na;i, xiyada duyegogi habuge. ra\atal har#a;ani, faqlu hezew zu\ula, balahal Tade &wani, {e{gogo qwari;ula. 224. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. ra\ata:e fey hezeb, ropuye fur]i hezeb. 225. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. ra\ata:e fey hezebila, bo~i fun, fadangi [wezebila. 226. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. ra\ata:e fey hezilan, fakuliCa busen bor/arabila. 227. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. ra\atgun - \ali%a;i, #a\matgun - ba\arxi;i. 228. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. ra~a;i habuley gureyila ya~aday, ra~a;i `unuleyila. 229. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. ra~a;i - sa[;iya:ul beTer, xorok;i - untul hudul. 230. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. ra~a-raqa;i habi#eyaldaSa `uni#e ;a#e Kola. 231. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. ra~a-raqa;i habule:ub gurebila bujuneb, `unule:ubila. 232. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. raxara# :udbi %i%agi, harura# ;imal %i%agi. 233. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. razela: ze% qaraw, xoCa han qaraw. 234. Рачиде баче чаран. raxide baxe xaran. 235. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. rax-raxagi, a-agi, irga didegi &wagi. 236. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. raXlide fi ara:uSan \aTida fi~go ine Kagi. 237. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. raXi baXe xer{alda reqarab, kwen kwanay xe%alda reqarab. 238. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. raXu/ \ama qin;ugegi, \alTu/ :adi qin;ugegi. 239. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). raZ bu%un, \ama Zolareb (\amil raZ bu%un Zolareb). 240. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. raZ qoTun, boro% qe/e biXage. 241. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. raZ judiyab /uhineyila, defen %i%un bujarabila, /urdul judiyal /uhun, xe% bi]i#e Karabila. 242. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. raZ {alatab hoygi %i%uge, hod {alatab xugi bosuge. 243. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. raZaldaSa zu\arab \eleko fadin. 244. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. razen hezeb ruq - o{ uneb hobo. 245. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. ra&a;i habunafan, huin;i (hudul;i) ~iJuneb. 246. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. ra&a;iya:ul aSlu - riTu];i. 247. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. rehel fura:ube &ub foleb. 248. Регьел хIалалълъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. rehel \ala:ub xed judiyab, xi \ala:ub \alTi judiyab. 249. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. rehelgi {in;igi fedalila fodobe bortarab muh Tir&aleb. 250. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. rafarab me{a: gurebila kumek habuleb, qwarifarab me{a:ila. 251. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. refarab me{a: habililan fadan;igi toge, [er;arab me{a: habililan dingi toge. 252. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. refarab me{a: habililan kumekgi toge, &warab me{a: be`ililan na;igi toge. 253. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. «refularo», «&olaro» fila;un riJunaro. 254. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. refun fumru agi, \e%e#e faqlu pegi. 255. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. reqaw xiyaSul rafad qoqab bujuna. 256. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. reqarab famal Kuraw fadama#e wopula. 257. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. reqarab re]a: ]umur reZulareb. 258. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. reqaS qwal `urabila, qoqaS mah baXarabila. 259. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. reqel bugila maSli\atxafa#ul i^, cin \arigabur;i begeyila. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. yas uney yigo wasaSda {aduy /utun. he#iye \inqi bugo a\ud ba]un bazarab yasa:ul fagar;iya: $al zwaya:ul. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, масслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. yasa: wasaSda abuleb bugo, ungo, umumul ni/eda TaSafagi /uhinaroday, hel ni/gun reqe#arulew xigo wujinarodayilan. wasaS yasalda abun bugo, cin \inqi bugeb bajaldaSa rorzilin, maSli\ata:e xi kamilarew watililan. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. kiciya:ul mafna bugo - «cin \inqiyaldaSa `une, {aduSeb {adub habe», - yan aburab. 260. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. reqezeb bicaraSda bopulareb rafuleb, {walxadul ruvnadaSa raful ruvun untuleb. 261. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. reqeze:ub jal vuray, jwarize:ub ber vuray. 262. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. reqolareb ganziCa qed Suruq habula. 263. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. reqon kwanay, qeC ban \alTe. 264. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. reqon \alTara#ul \alTi femerab, reqon a\ara#ul baqan reqarab. 265. Рекъон чIчIикIаре. reqon Zijare. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. $ibgo hiTinab «famal judiyab» jigo rafiyaldaSan fu~arab hab kiciya:ul haybat;igi bercin;igi! wi%i#e hiTinaw, hunar judiyaw xiyaSde mafarula# abula Tade wugewfanaSew rapu/egi wugew xiyilan. ni/ $indaSa zu\i#e behuleb hab jigo rafiya:ul palbal vwaridal rugo. ha: bicuna co;iya:u/ gux bujina:ulgi, rosdal ga#a purda rejina:ulgi, jigo beTergi reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq bexe;iya:ul, insaniyat reqon \alTanafan, kinabgo ra] CebeTeya:ulgi, bi&ungo insanaSe \a$atab, rejeye ra\at bugeb, \inqi hezeb fumruya:ulgi. helda Tad bi$ana - «reqon \alTanafan cada]ab mafi^at bexedab», - an aburab `iyab kicigi. 266. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. rejarab xuyalda purdaraw dun, polozeb for`mada rejaraw mun. 267. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. rejara:uw re&Tagi, borxara:ub bixagi. 268. РекIарассда лъелав велъуларев. rejaraSda ;elaw we;ularew. 269. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. rejara#ul boda habi#e jolareb faqilaSul jalalda habi#e joleb. 270. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. rejaraSu] ralahun, reja, re&TaraSu] ralahun, re&Ta. 271. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! rejeda balareb huriyaldaSa huri-baq zwalareb Zefer rapu/ :ij! 272. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. rejeda barab \a_aro fadaw xi. 273. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. rejeda julal raraw, jaldib kilas paburaw. 274. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. rejeda TaTi rejaraw mun, Tulida na~ baraw dun. 275. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. rejeda TaTi rejaraw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw wiZilaro. 276. РекIедасса рекIеде – кьо. rejedaSa rejede - po. 277. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. rejeye boparab habuni, i{tiyar hezeb bajalde Kolew. 278. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. rejeye boparab $o - xor{oye mar\am. 279. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. rejel ber balahizoni, beralda kan;i bi%ulareb. 280. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. rejel bexe;iyalda bo~ul bexe;i ba&a;ularebila. 281. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. rejel fadlu bi{ugegi, xor{ol famal [isugegi. 282. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. rejel fin feneKizoni, finalda rafi rafulareb. 283. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. rejel qwari;iya: haqlide ~alel, dafba-qeCa: palde a\ulel. 284. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. rejel _a^man;i ]amuleb huri - \alTi. 285. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. rejel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. 286. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. reje/ bugeb ;alareb, ;orob bugeb bi%ulareb. 287. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. reje/ bugeb me{a: ni/ ba;go;iya:ul {an#abiyila, cab#a#daSa borzani, ni/ he:ul lav#alila. 288. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. reje/ bugeb ]ub;i hurmadagi bi%ulebila. 289. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. reje/ cogi Kun, jala: baTiyab bicunge. 290. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. reje/ `unarab co \ar_ :ijabila kavtida `unarab nusgo rafiyaldaSa. 291. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. reje/ xaran bugeSe xinaridul Tilgi TaSan Karab yaravila. 292. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. reje/a ropi jaldiSa fus fadin ba]ularo. 293. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. reje/an bazarab rafi guroni, reje/e unareb. 294. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. rejindal allah joxon taraw, re&Tindal xu joxon taraw. 295. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. rejindal xu ;aleb, wi:indal reqaw ;alew. 296. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъай. rejine ;arab fadin, rejarab xol kwe: Kwe#egi ;ay. 297. РекIинеги лъай, рещтIинеги лъай. rejinegi ;ay, re&Tinegi ;ay. 298. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. rejinzogo xu ;alareb, xiyaq;izogo xi ;alarew. 299. РекIун бихьун чу босе, лъун бихьун кьили босе. rejun bi%un xu bose, ;un bi%un pili bose. 300. РелъанагIан гIодизе кколел. re;anafan fodi#e Kolel. 301. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? re;edal mapi/ &ib bi%ulareb, wopularew xiyaS &ib bicunareb? 302. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. re;i bujunebila bazarabgi bazine haburabgi. 303. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. re;i femera:ub tali\ femerab. 304. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. re:ara#da re:arabila roS-:adi dande zwalel. 305. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. re:aralda re:arabila raTlida ruqi baleb. 306. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. re:aralda re:arabila ro%do/ \aywangi dande;uleb. 307. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. «res buge#ul vala:», - an hagay bikaya: mesed vala#da horpob %u%un bujarabila. 308. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. res hezeb son - sawud bu\arab duniyal. 309. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. res qoTidal wavularew xi wujunarew, ruxnibe Tamidal bavulareb hoy bujunareb. 310. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. res qoTidal \inqarawgi qwajulew. 311. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. res meqab vweT kamurab ro% bujunareb, fabdal kamurab rosu bujunareb. 312. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. res reqarawfan xi - qarumaw, miskinawfan xi - sa{awataw. 313. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. res &ibila xakaril, moxol [uriy yatidal. 314. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. resgi bugoni, re#gi bugoni, ]arbejalda goral Tami#e bihayab $oyila. 315. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. reTel in$it habuni, raTliq;igi bi%uleb, xed in$it habuni, xadiq;igi bi%uleb. 316. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. reTel qadarab buja abe, qamarTgo Za, miskinxi. 317. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. reTel bi%un, qabul harulel, faqlu bi%un, ToriTulel. 318. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. reTel bi%un - xi, xu bi%un - ba\arxi. 319. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. reTel TuTuraSde habigi rortulel, Tavur \ularaSda To\okgi we;ulew. 320. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. reTel {a^aw xiyaSde {e{go rafi re{uge, ]abxi/ bahadur watun, rejeq;i#e behula. 321. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. reTel `ida;go `une, namus hiTingo `une. 322. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул ццевегоссев лълъикIав. reTel `iyab :ijab, hudul CewegiSew :ijaw. 323. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! reTine guroni qogi bazinzo, qoyil reTun [warab daraydul gurde! 324. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. reTine kamugugi, kwana#e Tafungegi. 325. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. reTine ;alareSe xiteri puraw allah, xuri#e ;alareSe mandari puraw allah. 326. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. re{an&inab zor fu$da &olareb. 327. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. re{ara:ub Tenkel, Tamura:ub turut fadin. 328. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb beze;i. Ххунздерил хханассулги гьидалIессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. {un#deril {anaSulgi hida/eSulgi bexe;i sabab;un dafba-qeC Kanila. $iw bexedaw wugilan {an, gurila, $iw bexedaw wugilan hida/ew Zanila. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугеб щинаб гIарац-меседги, гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIесс гьеб бечелъи. a\anila {anaS hida/ew {un#a]e, bi%anila heSda $indirgo bugeb &inab farac-mesedgi, farac-meseda:ul haburab qayigi. $oyidego habizila hida/eS heb bexe;i. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. anila {an hida/e hida/eSulgi bexe;i bi%i#e. co\ogo co cavurgi Sanjalgi `urab ro/ bugila heSul, ya farac gurila, ya mesed gurila. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. hida/eSul bexe;iyalde ber-rajgo &wezogo, na] wuSanila {un#deril {angi. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе ролI босизе. ГьидалIесс, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун ролIги битIанила ххунздерил хханассе. anila co son, anila jigo son, bazanila {un#a] Ta;iyaldago `aq [uruqab son. {anaS, mesed-faracgi bosun, hakalgi raxun, $indirgo fadamal riTanila hida/e ro/ bosi#e. hida/eS &ibgo $ogi abizogo {anaSul mesed-farac xuri Toleb rosonibe banila, Tade hoygi biXanila. he: xurigi Zijun mesed-farac co misqal kamizogo, rosol Tinalda {uTanila. «re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb nu$ergo mesed-farac na]e bose», - yan abunila hida/eS. razaral hakal `un ro/gi biTanila {un#deril {anaSe. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. han$e biZanila {anaSda hida/eS $iwgo &ay bexedaw;un riJunewali. 329. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila mala naSrudiniCa, waraniyalda kurpbal ri$un ratize:ul. 330. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila \amiCa, Zu$ufadan;un bi$un batize:ul. 331. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. reC bopularew {an wujunarewil, {ar$ bopularew nukar wujunarewila. 332. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. reC bopularew xi qanafataw, ri^wat bosularew \akim dahaw. 333. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. reC habun gargadiya: beC harula, funguTabi ricina: kanTi#arula. 334. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. reCa: beC hawi#e wujungeyila. 335. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. reCa: gurewila xi hawulew. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. «Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула», – ян абунила гьелълъ. iCu] dandzwanila ;abgo Zu$ufadan. ToCeyeSey /uhanila \ataldaSa un $indirgo was weCi#e. «dir fadaw ma:arabgi habulew, hiqarabgi bicunew was rosu/go hezo. :iCa kiwe wiTanigi, inkar habizogo, una, &ib Tad qanigi, Tuba#abula», - yan abunila he:. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. «Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула», – ян бицанила гьелълъги. jiabile:gi baybi%anila $indirgo was weCi#e. «walah, dirgi wugo `aqaw was. za\iya#ul adabgi habula heS, fiSina#ul ]atirgi habula. co :iyenigi kumek habi#e &wani, Tojab &ibnigi qwarifunaro dir darmanaSe. &ib habi#e dun /uhanigi, Cewe-Cewe jan`un, habula» , - yan bicanila he:gi. Лъабабилей гьезухъги гIенеккун юцIцIун чIчIанила. ;ababiley he#u]gi feneKun yu~un Zanila. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIадамалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. heb kinabgo rafanila co [eraSda. heSda rajalde Kanila hey ;ababiley fadama:ul ;imergo batilarilan. batabigi, heb batilin Jwa\alab, \alTi ri[arab, ebel-inSuye adab hezeb ri$i. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIадамалда асскIове векерун анила. «Дихъе кье, баба», – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. ruXaba# ferTalgi ]ubigi :el `unila. cingi, va$alda ferTalgi ran, kodor ]ubigi Kun, godejan qoTun, unel rujanila. heniw ganzida fodow Zun wujaraw co hiTinaw was doy &ibgo $o abizey fadamalda aSjowe wekerun anila. «di]e pe, abab », - yangi abun, he:u]a ]abagi bosanila. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - «Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони». reCarulel rujaral ruXaba#ul dobgo ganzida fodor Zun rujaral ;imalin abuni Tadecin ra]inzila. heb kinabgo bi%araw [eraS, beTergi jibijun, abunila - «reCa: fadan hawularo, famala: guroni ». 336. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. reZani, qe/e unew, qani, \obo/e unew. 337. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. reZulew-reZulew wuja, coyab &wezoni, cogiyab &oleb. 338. Ращалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. ra&a;arab me{a: mo~ TaSa bekula, bar&arab me{a: beTizeb _i] bortula. 339. РещтIине лъаларев рекIинавуге. re&Tine ;alarew rejinawuge. 340. РещтIине чIчIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. re&Tine Ze_ gureb, Ze#e moq gureb, bi:aya, baxinin mungo bixi#e. 341. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. rih zu\araw gurewila bexedaw, [ur zu\arawila. 342. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. rihda rega, rihda ra]a, ru#il famal $ibgo te. 343. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. rihin guro ba`ilgi hoydulgi fadab reqel, hudul;i guro caralgi nu[lulaSulgi fadab bo$i;i. 344. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. rihin - reCa:ul, daran - reJa:ul. 345. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). rihin xiyargun :ijab, xi ni/ergo :ijaw (rihin xiyargun habe, xi ni/ergo Kwe). 346. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. rihingi rihgi urvun habe. 347. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. rihnadaSa wo{araw kidago berta: wugo, rihin-`a bivari#e daimab fa#ab bugo. 348. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). rihniSa hural uneb, horoSa gur`al uneb ({asel ba&a;iya:ul falamatal). 349. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. ridi hari#e uneS ]aba ba{xuleb. 350. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. ridi daru;i ;alebani, na]iyaSe &welaroanila. 351. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila. 352. Рии аги бугIа гIезе, ххасел аги рагIи гIезе. rii agi bufa fe#e, {asel agi rafi fe#e. 353. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. rii pariyab, pin \alaqab. 354. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. rii pi$un araSe i[dal miskin;iya: mapu tolareb. 355. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. rii na[ulab bazagi, {asel bexedab bazagi. 356. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал ххер бецарав. rii Zedal [ur beparaw, {asel Zedal {er becaraw. 357. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. riida - Tinvi/, {asalo - xu]i/. 358. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. riidal baqnal raxuney yijaray {asalo purduley yija. 359. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. riidal baqud muv bu\izoni, {asalo zafdad xe% bu\ularo. 360. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. riidal boro% bi%araw {asalo far&ipa \inqulewila. 361. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. riidal harural ganzal peyan abulebila {asalo faxiya#. 362. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. riidal hekizoni, {asalo hun&ularel. 363. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. riidal fadalna[ halizoni, {asalo %ag halularo. 364. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. riidal fodobe beharab kwer zobogo bazunareb. 365. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. riidal habizeb {asalo batulareb. 366. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. riidal $indiye folo zwayan abulebila xoCa Tuqbi, {asalo nu$eyego folo zwayila. 367. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. riidal pi$ani, pindal faka [oleb. 368. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? riidal pi$aray para fa^ura, pindal faka [oleb rafizi& duda? 369. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. riidal ridi heqe, {asalo na[ kwanay. 370. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. riidal Timuv bose, {asalo burtina bose. 371. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. riidal - {alunxakar, {asalo - gwangwaxakar. 372. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. riidal [erabgi bosuge, {asalo \alaqabgi bosuge. 373. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. riidal [ur bepe, {asalo kor bake. 374. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. riidal [uriw [wa, {asalo roqow [wa. 375. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. riidal \alTaraw pindal kwanala. 376. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. riidal xer{ bercin habula u#danab reTela:, {asalo - {inab reTela:. 377. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. riidal zaradizoni, {asalo horob $o bujunareb. 378. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. riidala - {asbika, {asalo - qwaTulbika. 379. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo [ur, {asalo fa#up qarab, {asalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. 380. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. rii-riidal - zor-zorol, {asa-{asalo - gud-gudux. 381. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). ripi baleb qwazinibe qali ba#e behularo (ripunibe qali ze%olareb). 382. Рикьун гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. ripun harural {injal rihda kunew ala#an. 383. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. riJada bugeb fagar;iyaldaSa aSjow wugew maduhalgo :ijila. 384. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. riJada mesed bugilan rafani, aSjore &weydal _a% batuleb. 385. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. riJada rugel fagaral xafi, untun rafilalde, [un ratula, [un rafilalde, ruqun ratula. 386. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qaliyaldaSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. 387. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. riJadaSan yi%i#e :ijay xiyar yas aSjore &un yi%i#e $o gurey $o yatula. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. nejo femeriSel mafarul rosaba/ fadat bujana aburay yas $indirgo abruraSa yi%i#e Zolareb. to{;upe dande zwan, was ja;anigi, yas ja;alaroan. xangi yaxunaan ber zwan yi%izeygi. he:ul \aSilalda hadab kiciya: bicuneb $ogi femer Kolaan. riJadaSan guroni xiyada ri%ularel bexedal xafa#ul $anir tun `unaral co-co yasal kan;uqal, rafuqal ratulaan. 388. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. riJade bor$arab fumru qoqab ~um. 389. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. riTu];i {walxadaSagi rejarab. 390. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. riTu];i `uni#e;un ru\aldagi bara{&uge. 391. РитIарал щинал рагIаби берцинал рукIунарел, берцинал щинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. riTaral &inal rafabi bercinal rujunarel, bercinal &inal rafabi hereSiyalgi rujunarel. 392. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). riTu];i vorpe, Teq;i Tade Karab #amangi bujunebila (ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila #aman). 393. РитIухълъиялде нух ххалатаб. riTu];iyalde nu[ {alatab. 394. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. riTu];iya:e diwan \a$a;ularo. 395. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. riTu];iya:ul nu[ faTidab. 396. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. ri[arab {o{oCa {er femer kwanaleb. 397. Риханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. ri[an$oya:ul $o folareb, gurgil xed /uhunareb. 398. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. riCata#e - Tora%, Terena#e ridi. 399. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдасса къадараб тIагъур букIунареб. ri~il Tilada TorXol ber vuraw wugonigi, xo{To-zinzuyaldaSa qadarab Tavur bujunareb. 400. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. ri^wat bosularew \akim dahaw, \aram habularew daranxi dahaw. 401. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. rododaSa na[ bu{araw, [warab \amidaSa Tuqbi ra]araw. 402. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. roqob bugeb - qwaTul :im, qwaTib bugeb - ha~ul :im. 403. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. roqob gamaz qulZi#e Kanigi, qwaTib ;a#e togeyila. 404. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. roqob hoy - qwaTibgi hoy, roqob ba` - qwaTibgi ba`. 405. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. roqob kak balarew gogol faliCa, gamayalde wa[un, $amafat bana. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. kici;un /uharal hal rafaba# bicuneb bugo {alqalda horpor rujaral $ideCago kakcin balarel, $amafata:e diniyab Cebe[an;i habulel rujaral fadama#ul. 406. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. roqob qadru hezeSul qwaTibgi bujunareb. 407. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. roqob qwaqwaduleb, qwaTib qin;uleb. 408. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. roqob qir-qir bugoni, duniyal qwari;ula. 409. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. roqob pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salTaSe:. 410. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. roqob {am bugoni, {alatab gurde, {arab $o bugoni, za\iyal {injal. 411. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. roqob xed bugeSda xiyar ma~ ;alaro. 412. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. roqobgo qulfagi tun, qwaTiSa :im baXaray. 413. Рокъобе нух кидаго гIагараб. roqobe nu[ kidago fagarab. 414. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). roqow wujun [ur bosuleb, [uriw wujun ruq bosulareb (\a$atab Cebe bose, cogidab {adub bose). 415. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. roqow valba~ - qwaTiw fanJ. 416. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. roqow - defen, qwaTiw - ~e. 417. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. roqow ~ohor [wagi, ~orow dibir [wagi. 418. Рокъой йигей меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. roqoy yigeb me{a: inSul ruq, roqoye yuSindal - xiyal ruq. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIарай меххалълъ, гьелълъул къадру холилан. kiciya: bicuneb bugo, roSaSe puray yas Tad yuSun yazaray me{a:, he:ul qadru [olilan. 419. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. roqoy yigey :adul «:ij;i» batila, :imcin []an hezo dur ^arbalalda. 420. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. roqoy :adi yopun, qwaTiy dun yopun, qwalap hudul yopun, beral diy qwajun. 421. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. roqoy Zu$u - baqgi mo~gi 422. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. ropara#ul taqsir - hiTinab munah, ri[ara#ul {aTa - judiyab munah. 423. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. ropi basandizoni, \alTul ]ur ba]unareb. 424. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. ropi berharab $o Kola, ebel-emenni ra#i harigi insanaSul borx Kola. 425. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. ropi biqaraw ~ohor Kolaro. 426. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. ropi bi&ungo Cidalab cidulgi Kolebila. 427. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалхул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. ropi habi#egi was qwarifunew, yaravgi borxaraw, xugi rejaraw. balay habi#egi yas qwarifuney, fal[ul xundu#da vor/ riTuz fadiney. 428. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. ropi hezeb xer{ - xed hezeb tarha. 429. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. ropi hezeb reje/ Cin bujunaro. 430. Рокьи ккани кочIохъан яхъуна, чехь бухIани магIихъан яхъуна. ropi Kani kozo]an ya]una, xe% bu\ani mafi]an ya]una. 431. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. ropi Kara#e busen nosol balaldagi folebila. 432. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. ropi Kara#e no]ogi - jalfa. 433. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. ropi Karay yas pera: bicuna. 434. Рокьи ккечIей гIаданалда росода нахъа чIчIун квен гьабизе лъаларебила. ropi Kezey fadanalda rosoda na]a Zun kwen habi#e ;alarebila. 435. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. ropi Kezogo haburab rihin - hodorab. 436. Рокьи кьерилI букIунеб. ropi peri/ bujuneb. 437. Рокьи кьолбода гьикъун гьабулареб, кьал годекIаниб гьурщун гьабулареб. ropi polboda hiqun habulareb, pal godejanib hur&un habulareb. 438. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. ropi :ilgo Koleb - ropuye qwal qa#e xi qwarifunew. balay :ilgo berhuneb - balay \e%e#egi was qwarifunew. 439. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 440. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. ropul Cebe]an - ma{Sara, palul Cebe]an - kwejen, per[adul Cebe]an - huri. 441. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. ropuCa rapa biuneb, balaya: ber#ul nur uneb. 442. РолI бекьарасс ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. ro/ beparaS ro/ ;i;uleb, mux beparaS mux ;i;uleb. 443. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. ro/uda vor/ susur fadin wujungeyila. 444. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. ro/ul [urir gan&algi tun, Sanda rugel baxa#e fadlu habulel. 445. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. rool qo {asalil anpida ba&a;ulebila. 446. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – лълъади. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - :adi. 447. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. ror$unel $ala#da vor/ Zeferab laxen fadaw. 448. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. roS wopularey Zu$uyalda girun bazuneb horxogi heSul fayibalda;un bazuneb bugilan Kolebila. 449. Росс какулаго рукъ кварай, гIака какулаго нах кварай. roS kakulago ruq kwaray, faka kakulago na[ kwaray. 450. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. roS :ijay Zu$u - :ijay, ruSun :ijab xu - :ijab. 451. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. roS re{uleb Jalgi - :adi, roS wa[uneb &obgi - :adi. 452. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. roS ri[ara: abulebila $inda roS &akdarulilan, ~ali ri[araS abulebila $iw dibiraSe wopularilan. 453. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. roSal ruge# roqob bicuneb, qorol#aba# koro] bicuneb. 454. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. roSaS faTada \uXal ]way - Zu$uya:ul fayib, yapada: carvida julal ray - nusa:ul fayib. 455. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. roSaS :adi %i%e, :eCa hobo {ene. 456. Россасс цIияй чIчIужу ячарай сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. roSaS `iyay Zu$u yaxaray sordoya:, [waray $u$uya:ul beTer gorbodaSa baTa;ulebila. 457. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. roSaSda :adi ;abgo qoya: yu\uleyila, :aduda roS ;abgo mo~a: wu\ulewila. 458. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. roSaSda reqarabila :adul ja# bujuneb. 459. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. roSaSda Cim ba]ani, Zu$uya: ;imal ru{ulel, roSaSul Cim ba]ani, Zu$u yu{uley. 460. Россассе индал – хIанкIач, хIорго йикIиндал – мокъокъ. roSaSe indal - \anjaz, \orgo yijindal - moqoq. 461. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманассул рукъ. roSaSe inefan - ebel-inSul ruq, Tad yuSun yazindal - tu^manaSul ruq. 462. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. roSaSe inzey yas yatagiyin, Zu$u yaxinzew was watagiyilan harulebila hardu]anaS. 463. Россассе инчIого гIабдал лъаларей. roSaSe inzogo fabdal ;alarey. 464. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». roSaSe uney yasalda ebela: ma:arabila - «do#ul doba ]a\alda Zeferabilan abuleb batani, duCagi hedin abe, dir yas, Zeferalda ]a\abilan abuleb batani, hedingi abe». 465. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? roSaSegi ina, wasgi hawila, waC kiSa wa]ilew? 466. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. roSaSul qadru-qimat :adudaSan bujuneb. 467. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. roSaSul reje/ bugeb $o Zu$uya:ul jaldib bujuneb. Цо ххан вукIаравила киданиги къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. co {an wujarawila kidanigi qwaTiwe wa]unarew «roqow quru&». heS qoyal inarulel rujaralila, ]uTa\eleko fadin, coyalgun wavun, coyalgun semun, ruXaba#da vor/. heSiye ulka-rapa:ul urvelgi bujunzila. ulkaya:ul ba;go;abigi, wa#ir#aba#da ;alaldego, ruXaba#da ;alel rujaralila. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. maduhalaSul xux;i bi%araw cogi {anaS heSda ;a#aburabila - «bopani ravde wa]a, bopizoni diye _ulanal rosabi pe!» - yan. {anaS heb ba;go;i bi&ungo yopuley Zu$uyalda bicarabila, he:gi kinalgo ruXaba#da finzarabila. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. xara [waraw {an co qoya: qwaTiwe wa]arawila. qadal rapandegi rajarun, hal fiSin;imala# bicuneb $ogo &ibdayan feneKanila. bugila he# bicuneb, maduhali] wugew {anaS ni/er {anaSda rav ;a#abun rafulila. wavi#e quwatgi hezogo, xara [un ni/er {angi rafulila. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. heb me{a: kanTarawila {an $indirgo valaTa#degi {alqiyab kici biTarab bujinaldegi. 468. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo haburab ]ulu]. 469. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat haburaw rosdal `eCa wu\agi. 470. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. 471. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. rosdal ga#a purdagi rejuneb. 471. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. rosdal {abar fabdalaSda hiqe, ruqa:ul {abar ;imala#da hiqe. 472. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. rosdaCa \ukmu puni, \ar_iyegi buTa pe#e Koleb. 473. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. roS-:adi co;izoni, ruq be{e balahula, roqob qir-qir ~iJani, dunyalgo qwari;ula. 474. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтарал меххалълъ. roS-:adi coca#da :ij ;ala, coyal untaral me{a:. 475. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. roS-:adiyalda horpowe /uharaw - fabdal, horoda badiwe jur&araw - a\maq. 476. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьарав меххалълъ. roS-:adiya:ul horpob;i ;ala, roS $indirgo gurdeyalda ruqi ba#e /uharaw me{a:. 477. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. roS-ruq awadan habi :adul hunar-~ar bugo. 478. Росол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. rosol rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 479. Росу балагьун къватIив чIвагеги, къватI балагьун басралъугеги. rosu balahun qwaTiw zwagegi, qwaT balahun basra;ugegi. 480. Росу бахъун кьурарай, кьибил бахъун дургъарай. rosu ba]un puraray, pibil ba]un durvaray. 481. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. rosu baTiya:u] ropi Kogegi, pibil baTiyaygun qadar []agegi. 482. Росу бихьун си борххатаб бай. rosu bi%un si bor{atab bay. 483. Росу кIодо, ясал гIемер. rosu jodo, yasal femer. 484. Росу лIугьун къачIарав, кьибил лIугьун вессарав. rosu /uhun qazaraw, pibil /uhun weSaraw. 485. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. rosu riJun - fadat, fadan riJun - {aSiyat. 486. Росу тани, росдаццаги толев. rosu tani, rosdaCagi tolew. 487. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. rosu tun araw [we#e rosu/e wazunew. 488. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. rosu - co ra]alda, himat - co ra]alda. 489. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. rosugo reqarab pal bujunareb, pibilgo reqarab rihin bujunareb. 490. Росугун дагIбадани чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани кваникълъула. rosugun dafbadani xiyaq;ula, Zu$ugun dafbadani kwaniq;ula. 491. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. rosu/ hudul hawe, nu[da halmav Kwe. 492. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. 493. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. 494. Роххел гIемералълъуб кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъуб магIихъаби рахъунел. ro{el femera:ub purdu]abi ra]unel, [wel femera:ub mafi]abi ra]unel. 495. Рохол багьа къого гъурущ. ro[ol baha qogo vuru&. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. kici;un /uharal hal rafabi abun rugo ba#aralda ra[i bixulew wujaraw co mafarulaS. co ro[o] qogo vuru& abi fad habun bugo ra[i bosulaeS. 496. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. ro[oCa fabdalgi, faqilgi, kwe^algi, :ijalgi fadamal $anire raxuna. heldegi uxu# bugo hab, - an $awab pun bugo ra[i bixuleS. 497. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. ro]dol xed haburay, xiyar weedaray. 498. Рохьалълъ тала босичIого толаро. ro%a: tala bosizogo tolaro. 499. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! ro%do/ bujunareb zu\u]analde zalfarab salam dir ma[il Tila:ul! 500. РохьдолI тIохIок камулареб. ro%di/ To\ok kamulareb. 501. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. ro%do/ Za, ro%do/ [wa. 502. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. ro%do/ Zolareb \aywanalda Til &ola. 503. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. ro%il \aywan ro%ob guroni Zolaro. 504. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. ro%ob voTodagi kidago cogo \al bujunarebila. 505. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. ro%ob %arab %odul _ayda &ibila. 506. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. 507. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. ro%obgi cigi {uTugegi, cogo Tinzalda bo$un. 508. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. ro%ob xan kamulareb, xor{o/ unti kamulareb. 509. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. ro%obgo hezeb talma, talmipgo hezeb fanJ. 510. Рохьобе гIащтIийила, гIалхуде таргьайила. ro%obe fa&Tiyila, fal[ude tarhayila. 511. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. ro%obe kwaTi guroni, hab _i^aya:ul _ayda hezilan aburabila vadiCa. 512. Рохьобе тIил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. ro%obe Til bosuge, ra;da/e :imgi Toge. 513. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. ro%obe Til bosuge, TiliCa [ur bepuge. 514. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. ro%owgi wujun, za\ida `a bakaraw. 515. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. ro%or vuTbigi ra&adal rujunarelila. 516. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. ro%oSa wuSunago, ;abo{ida waza, dadal. 517. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. roCalda reqarabila ruqi bujuneb. 518. Роцц унтичIого хоно букIунареб (роцц унтичIого гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). roC untizogo [ono bujunareb (roC untizogo fanjuya: [onogi habulareb). 519. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIуларо. roCadaSa ~iJun xugi jan`ularo. 520. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. rocen hezeb femerab kwenaldaSa co roCada kuneb dahab kwen :ijab. 521. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. rocen hezeb Te{ {anaSul te_siyalda bujunareb. 522. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan burTal. 523. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. ro~arab #odiSan ~er balew allah. 524. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. ro~arab qoya: ~ana#de ~aladeril yasalgi unel. 525. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. roXu]e dunyalgi bujunarebila, wazu]e hobolgi wujunarewila. 526. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. ruge#da hezelani&an, heze#da rugelani&an Karal $alila ;imal. 527. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. rugel-hezel ;alarel &ayTabapa &ayila \inqulel, hal qoyil ri%ulel &ayTabi-fadamapa &ayila \inqularel. 528. РугънатIе цIцIам щвалареб. ruvnaTe ~am &walareb. 529. Ругъун лъечIого би бецIцIулареб, цIцIад бачIого тIох гIекколареб. ruvun ;ezogo bi be~ulareb, ~ad bazogo To[ feKolareb. 530. Ругъун сахлъаниги гIуж кибего унареб. ruvun sa[;anigi fu$ kibego unareb. 531. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. ruhunab gureb roCalda Ta$u reqolarebila. 532. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. ruhunab oca: fadin [ur bepularo. 533. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. ru#ida qad kan;i bi%unguTi baqul fayib gureb. 534. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. ru#man zirziduleb, ^amat badaruleb. 535. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. ru#manqo biTani, kinalgo qoyal riTulel. 536. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. ruq baqarab Sadaqa habuge. 537. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. ruq baqarab Sadaqa - xe% baqarab qadekwen. 538. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. ruq bala fadamal `uni#e, yarav bala fadamal vuri#e. 539. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. ruq bercin;ula qazaya:, xi bercin;ula felmuya:. 540. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. ruq bexe;agi, xi femer;agi. 541. Рукъ бикъидал къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). ruq biqidal qono Tamuraw (ruq biqun {adub gurebila qono Tamuleb). 542. Рукъ босилалде мадугьал цIеххе. ruq bosilalde maduhal `e{e. 543. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. ruq habulareb $oya: qwaT habulareb. 544. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. ruq heze:ub ]o^gi ruqila. 545. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. ruq hezeSda xi ;ala, xed hezeSda ma~ ;ala. 546. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. ruq hiTinab bujin hobolaSdayila ;aleb. 547. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. ruq qwaridaw xi - :adi kwe^aw. 548. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. ruq :u%arab me{a:, \ur ba]uneb fadat. 549. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. ruq ruqa: Tubagi, qayi qayiya: `unagi. 550. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. ruqalda aSjob ~ororab iCgi tun, %u~il :eda {aduw dowefan unarew. 551. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). ruqalda :alareb qwaTalda ;an batuleb, ni/edago bi%izeb xiyada bi%un batuleb (ni/er - xiyada, xiyar - ni/eda). 552. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. ruqalda na[ ba[unareb darangi habuge, hoydul ba; habulew xi fadin, fadadagi \alTuge. 553. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. ruqalde nu~a hezew, a[ipe valdu hezew. 554. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. ruqalda nu~a ;oleb rahi#egi qa#egi. 555. Рукъалдасса ххирияб бакI гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqaldaSa {iriyab baj hezeb, ;imadaSa {iriyab $o hezeb. 556. Рукъалълъ басра гьавурав, къватIалълъ ццеве кколарев. ruqa: basra hawuraw, qwaTa: Cewe Kolarew. 557. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. ruqa: beTerhanxi gurew bercin hawulew, beTerhanxiyaS ruqin habuleb. 558. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. ruqa:e kinab bugonigi _ayda habizeb qo - fadada arab qo. 559. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. ruqa:ul aSlu - puZ, ]i#ama:ul aSlu - Zu$u. 560. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битIичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. ruqa:ul beTerhanxiyaS humer biTizoni, hobol Tojaw wazunarew, Tilil bu\i fe#abuni, keto baKarulareb. 561. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. ruqa:ul beTerhanaSde muTif;ulareb roqob fadlu bujunareb. 562. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. ruqa:ul hezo;i carviCa ba{xula, xer{a:ul hezo;i TinviCa ba{xula. 563. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. ruqa:ul i{tiyar beTerhanxiyaSu] teyila. 564. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, дир рекIел къварилъи дидаго лъала. ruqa:ul qwari;i qada#da ;ala, dir rejel qwari;i didago ;ala. 565. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. ruqa:ul qwari;i qwaTib ;agegi, qwaTul {abar roqob ;agegi. 566. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. ruqa:ul jalTa \elekogi bavuleb, kawudal jalTa ;imalgi ravulel. 567. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. ruqa:ul judiyaw me{tizoni, bertin betulareb. 568. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. ruqa:ul \al ;imala#da ;ala, qwaTa:ul \al fabdalaSda ;ala. 569. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. ruqa:ul urvel qada#dagi ;aleb. 570. Рукъи бай каратI кIодолъилалде, дару гьабе унти ххалалъилалде. ruqi bay karaT jodo;iyalde, daru habe unti {ala;ilalde. 571. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. ruqi barab reTel reTunarewgi xi gurewila, ruqiyalda Tad ruqi barawgi xi gurewila. 572. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. ruq#al kunarel, kuli reTunareb. 573. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. ruqilan aburab bajalde ruqfanaSeb he~o bosuleb. 574. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. ruJadul ror/ifanaSeb karTiniSan ocol beTerfanaSeb kwax bazunebila. 575. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб. ruJen ara:ubeyila kungi uneb. 576. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. rujnib bujun vulvudun, valba`a: xan zwalaro. 577. Румазул гулгун гIадин габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин гIодовеги къулуге. ruma#ul gulgun fadin gabur ~abu~ungi wujunge, ebel-emen [waraw fadin fodowegi quluge. 578. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. ruSun [er;izoni, xu [er;ularo. 579. Рухьен тIун, тIил бекун виччарав. ru%en Tun, Til bekun wiXaraw. 580. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! ru\ ba&ad bugo, rup ba&ad ~ay! 581. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKuleb. 582. РухI речIчIилалде тушман чIваларев, рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. ru\ reZilalde tu^man zwalarew, ru\ reZarab me:a: tu^manaS zwalew. 583. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. ru\alda reqonila bigi Tinjuleb. 584. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. ru\aliCa fadin xi [er;ularo, miskin;iya: fadin xi qulularo. 585. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. ru\el joxon te#abuleb raqiya:, kwen joxon te#abuleb CidaCa. 586. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. ruxun judiyab - $anib rak hezeb, Tinu judiyab - $anib muh hezeb. 587. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. ruXaba#da ba;goyab $o $undu# bicunebila. 588. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tolaro. 589. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. ruXabi jodo harulel :ijaw xiyaS, yatim in$it hawulew \ali%ataw xiyaS. 590. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. ru&ada haburab musrada guroni tolareb. 591. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. ru&i &wara:ube fanju bazuneb, $algo reedara:ure ;imal razunel. 592. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула. ru&i &wara:ube fanju buSuna, kawu judiya:uwe hardo]an Swerula.

Н n На бокьарассе – на, никIкI бокьарассе – никIкI. na boparaSe - na, niJ - boparaSe - niJ. На лълъикIаб ссунтIур ххалатаб, гIака лълъикIаб гьанарачIчI ххалатаб. na :ijab SunTur {alatab, faka :ijab hanaraZ {alatab. На тIогьода чIчIола, тIутI къеда чIчIола. na Tohoda Zola, TuT qeda Zola. На – тIогьоде, тIутI – гъоссоде. na - Tohode, TuT - voSode. Нагагь жиб хванани, гIадамал лълъиццадай къосинарилаян ургъел чIванила хераб щайтIаналда. МахIги ургъел чIвагейин, мун хвани, гьел къосинаризе желкьал ругелъулан абурабила гьелълъул россасс. nagah $ib [wanani, fadamal :iCaday qosinarilayan urvel zwanila [erab &ayTanalda. ma\gi urvel zwageyin, mun [wani, hel qosinari#e $elpal ruge;ulan aburabila he:ul roSaS. Нагагь ккелеб лъаларилан, лъабго хьит гьабизабурабила. nagah Keleb ;alarilan, ;abgo %it habi#aburabila. Нагагьаб балагьалдассаги цIунаги, заман щвечIеб хвелалдассаги цIунаги. nagahab balahaldaSagi `unagi, #aman &wezeb [welaldaSagi `unagi. Наги тIутIги цадахъ хIалтIуларел. nagi TuTgi cada] \alTularel. Нагизил къватIал руччун рукIаго, роцIцIаде божи лъоге. nagi#il qwaTal ruXun rujago, ro~ade bo$i ;oge. НагIадалаялълъул бетIер чIахъаги! nafadalaya:ul beTer za]agi! Надиршагьассул боял кутакал, чабхъенал гьаризе магIарулал цIакъал. nadir^ahaSul boyal kutakal, xab]enal hari#e mafarulal `aqal. Наиб аралълъуссан нукарги ине кколевила. naib ara:uSan nukargi ine Kolewila. ГIарахъмегIер къотIун, цо росулIе берталIе унел рукIанила наибги гьессул нукарги. Наиб ригь арав чи вукIанила, нукарин абуни гIолохъанчи вукIанила. Анила къоги, щванила сордоги. fara]mefer qoTun, co rosu/e berta/e unel rujanila naibgi heSul nukargi. naib rih araw xi wujanila, nukarin abuni folo]anxi wujanila. anila qogi, &wanila sordogi. Ццеве-ццеве наибги, ххаду-ххадув нукарги вукIанила. Цо заманалдассан гьал цо хIоринире кканила. Чанго гали лълъелIан тIамун ххадуб, наибасс абунила. Cewe-Cewe naibgi, {adu-{aduw nukargi wujanila. co #amanaldaSan hal co \orinire Kanila. xango gali :e/an Tamun {adub, naibaS abunila. - Я вацц, дунни канлъи бихьичIого, ккун ватилин хIориниве. ГIолохъанав мунгIаги кин гьаниве ккарав? - ua waC, dunni kan;i bi%izogo, Kun watilin \oriniwe. folo]anaw munfagi kin haniwe Karaw? Нукарасс абунила, Наиб аралълъуссан нукарги ине ккола! – ян. nukaraS abunila, naib ara:uSan nukargi ine Kola! - yan. Найицца тIегь кванала, ТIотIоцца гъвесс кванала. ГъоссолI букIун тIотIоцца ТIогьолI бугеб наялде, Дун лъаларищ, гьвел роццан, Рогьо къабихIаб бала. nayiCa Teh kwanala, ToToCa vweS kwanala. voSo/ bujun ToToCa Toho/ bugeb nayalde, dun ;alari&, hwel roCan, roho qabi\ab bala. Кицилъун лIугьарал гьал мухъал руго пасихIлъиялълъул цIцIар арав Инххосса ГIалихIажияссул. Гьесс гьал рагIаби абун руго, кIал квешай мадугьалалълъ, рогьоги бан, цIакъго жив инжит гьавураб меххалълъ. НаккдалI баххчун варани тIубаларо. naKda/ ba{xun warani Tubalaro. НаккдалI каржин къинлъарабила, ххарилI борохь къинлъарабила. naKda/ kar$in qin;arabila, {ari/ boro% qin;arabila. Накку гьечIеб гьороре къадакаби унаро, гIатI-тIехх гьечIеб къвачIиде гIункIкIаз къассд гьабуларо. naKu hezeb horore qadakabi unaro, faT-Te{ hezeb qwazide funJa# qaSd habularo. Накку хъирщун, мугь бищун, Наккдагьороб букIаго, ТIил речIчIун, бохх бекана, Жул речIчIун, бер бахъана. naKu ]ir&un, muh bi&un, naKdahorob bujago, Til reZun, bo{ bekana, $ul reZun, ber ba]ana. Наку щвараб меххалълъ щибго кьурдула. naku &warab me{a: &ibgo purdula. НакIкI гьечIого цIцIад балареб, цIцIорол гIор щвечIого хур бачIунареб. naJ hezogo ~ad balareb, ~orol for &wezogo [ur bazunareb. НакIкIаз тIанчIи риччани, кьерхен ххалалъулеб. naJa# Tanzi riXani, per[en {ala;uleb. НакIкIал тIад тIупараб кьурул гIус гIадин. naJal Tad Tu_arab purul fus fadin. НакIкIигъотIода пихъ бижуларо. naJivoToda _i] bi$ularo. НакIкIикартIиниссан бакъ баккиларо, къарумассдассан жо баккиларо. naJikarTiniSan baq baKilaro, qarumaSdaSan $o baKilaro. НакIкIицца цIцIадги бакI бихьун гурони кьолареб, бакъул канлъиги киназего бащад щолареб. naJiCa ~adgi baj bi%un guroni polareb, baqul kan;igi kina#ego ba&ad &olareb. Налъи бецIичIого доб дунялалде аравги, кIудияб мунагьги гьабун арав чийила. na;i be`izogo dob dunyalalde arawgi, judiyab munahgi habun araw xiyila. Налъи бугев къурав, къо бугев бергьарав. na;i bugew quraw, qo bugew berharaw. Налъи бугелълъубе кьезе кIоларев, кьвагьи бугелълъуве ине кIоларев. na;i buge:ube pe#e jolarew, pwahi buge:uwe ine jolarew. Налъи гьабизе бигьаяб жо бугоан, бецIизе кколеб къо бачIунаребани. na;i habi#e bihayab $o bugoan, be`i#e Koleb qo bazunarebani. Налъи гьабуна – гьудуллъи хвана. na;i habuna - hudul;i [wana. Налъи гьечIев чи – бечедав чи, дагIба-къецц гьечIеб рукъ – рагьараб алжан. na;i hezew xi - bexedaw xi, dafba-qeC hezeb ruq - raharab al$an. Налъи тIубан хварав алжаналълъуве реххулевила. na;i Tiban [waraw al$ana:uwe re{ulewila. Налъи холареб, би бакъвалареб. na;i [olareb, bi baqwalareb. Налъуе босулареб рагIи, гIадан божулареб гIумру. na;uye bosulareb rafi, fadan bo$ulareb fumru. Налъукье ккарав эмен васассеги вокьуларев. na;upe Karaw emen wasaSegi wopularew. Налъул берцинлъи бецIийила. na;ul bercin;i be`iyila. Налъул хIуби бекулареб. na;ul \ubi bekulareb. Налъуцца чи бечелъуларев, бичалълъ рукъ ццебетIолареб. na;uCa xi bexe;ularew, bixa: ruq CebeTolareb. Намус билизегIан бетIер ками лълъикI. namus bili#efan beTer kami :ij. Намус бичани, мун чи вукIунарев, чилъи хвани, дур багьа букIунареб. namus bixani, mun xi wujunarew, xi;i [wani, dur baha bujunareb. Намус гьечIеб черххалдассаги цIунаги, чи божулареб гIумруялдассаги цIунаги. namus hezeb xer{aldaSagi `unagi, xi bo$ulareb fumruyaldaSagi `unagi. Намусалда хъубаб тIанкI лъезе тоге, нахъе бацIцIине захIмалъула. namusalda ]ubab Tanj ;e#e toge, na]e ba~ine #a\ma;ula. Намусалълъе нугI хIажалъуларебила. namusa:e nuf \a$a;ularebila. Намусалълъул лагълъунги напсалълъул хханлъунги вукIине ккола бихьинчи. namusa:ul lav;ungi na_sa:ul {an;ungi wujine Kola bi%inxi. 44. Намусги цIунани, черххги цIунани, чияр ракI релълъараб къо бачIунареб. namusgi `unani, xer{gi `unani, xiyar raj re:arab qo bazunareb. 45. Напакъа ххараб сордо – ххинкIал чIахIияб сордо. na_aqa {arab sordo - {injal za\iyab sordo. 46. Насибалдасса ратIалъиларо, гIажалалдасса ххвассарлъиларо. nasibaldaSa raTa;ilaro, fa$alaldaSa {waSar;ilaro. 47. Насслу гьечIев эмен – гьан гьечIеб ракьа. naSlu hezew emen - han hezeb rapa. 48. Нах гIемерлъунилан, карщ холареб. na[ femer;unilan, kar& [olareb. 49. Нах дараялда бахунге, къохьода бахе, ссадакъа бечедазе кьоге, мискинзабазе кье. na[ darayalda ba[unge, qo%oda ba[e, Sadaqa bexeda#e poge, miskin#aba#e pe. 50. Нах кваниги – хIажатххана, хIан кваниги – хIажатххана. na[ kwanigi - \a$at{ana, \an kwanigi - \a$at{ana. 51. Нах тIад кколеб, риди гъоркь кколеб. na[ Tad Koleb, ridi vorp Koleb. 52. Нахуда букIараб гьой чуруде ккани, чури хIехьолеб, чуруда букIараб гьой нахуде ккани, нах хIехьолареб. na[uda bujarab hoy xurude Kani, xuri \e%oleb, xuruda bujarab hoy na[ude Kani, na[ \e%olareb. 53. НахулI букIараб гел лълъелI чIчIарабила, лълъелI букIараб гел нахулI чIчIечIебила. na[u/ bujarab gel :e/ Zarabila, :e/ bujarab gel na[u/ Zezebila. 54. НахулIе квер биччарай, квасулIе бохх биччарай. na[u/e kwer biXaray, kwasu/e bo{ biXaray. 55. Нахъ буссун дудаго речIчIулеб чIор реххуге. na] buSun dudago reZuleb zor re{uge. 56. Нахъа букIунеб куйдасса кодоб бугеб гIечго лълъикI. na]a bujuneb kuydaSa kodob bugeb fexgo :ij. 57. Нахъа мунго рекIекълъулеб рагIи бицунге. na]a mungo rejeq;uleb rafi bicunge. 58. Нахъа ххутIараб боцIцIи бацIицца чIвалеб. na]a {uTarab bo~i ba`iCa zwaleb. 59. Нахъарукъалда рахал гьечIев (рагIи жаниб лъезе кIоларев чи). na]aruqalda ra[al hezew (rafi $anib ;e#e jolarew). 60. Нахъассан кIалъалев чи камуларев, чорокаб мацIцI камулареб. na]aSan ja;alew xi kamularew, xorokab ma~ kamulareb. 61. Нахъассан чухъа ккурассул чухъил квенчIчIел дуццаги ккве. na]aSan xu]a KuraSul xu]il kwenZel duCagi Kwe. 62. Нахъе бахъа, мискинлъи, диеги бакI биччаян абурабила чахъдацца. na]e ba]a miskin;i, diyegi baj biXayan aburabila xa]daCa. ВукIун вуго цо мискинчи. Гьессул рукъалълъул ункъабго бокIонги ккун букIун буго мискинлъиялълъ. Гьесс босун буго цо чахъу. Цо заманалдассан чахъдацца абун буго бокIон ккун чIчIараб мискинлъиялда. wujun wugo co miskinxi. heSul ruqa:ul unqabgo bojongi Kun bujun bugo miskin;iya:. heS bosun bugo co xa]u. co #amanaldaSan xa]daCa abun bugo bojon Kun Zarab miskin;iyalda. - Нахъе бахъа гьенисса, гьеб бакI дие дунго гIодоб чIчIезе къваригIун буго, – ян. Мискинлъи къватIибе ун буго. Цоги бокIоналде унги, чахъдацца абун буго, жиндир тIанчIиеги бакI теян. Нахъеги жиндирго нухиялълъе, ххадубги тIанчIил нухиялълъе цо-цоккун бокIналги рахъулаго, гьелълъ мискинлъи киссаго нахъе гъун буго. - na]e ba]a heniSa, heb baj diye dungo fodob Ze#e qwarifun bugo, - yan. miskin;i qwaTibe un bugo. cogi bojonalde ungi, xa]daCa abun bugo, $indir Tanziyegi baj teyan. na]egi $indirgo nu[iya:e, {adubgi Tanzil nu[iya:e co-coKun bojnalgi ra]ulago, he: miskin;i kiSago na]e vun bugo. 63. Нахъе валагьун, гьури биччай, ццеве валагьун, гьорчо биччай. na]e walahun, huri biXay, Cewe walahun, horxo biXay. 64. Нахъе лъуна – батана, бичун ана – камуна. na]e ;una - batana, bixun ana - kamuna. 65. Нахъе лъураб жо лъималазегIаги батулеб. na]e ;urab $o ;imala#efagi batuleb. 66. Нахъе нух къокъаб букIунебила. na]e nu[ qoqab bujunebila. 67. Нахъе тараб квен катицца унеб. na]e tarab kwen katiCa uneb. 68. Нахъе тараб порччое гьобол лълъикIав вачIунев. na]e tarab _orXoye hobol :ijaw wazunew. 69. Нахъе цIцIодорлъизе бихьараб батагиян абурабила царацца бацIида. na]e ~odor;i#e bi%arab batagiyan aburabila caraCa ba`ida. 70. Нахъеги рагьизе кколеб рагьу бекиледухъ къаге. na]egi rahi#e Koleb rahu bekiledu] qage. 71. Нахъеккей – нич. na]eKey - nix. 72. Нахъияссул хIетI ххеххаб, тушманассул квер ххеххаб. na]iyaSul \eT {e{ab, tu^manaSul kwer {e{ab. 73. Нахърател гьечIого, гьабураб дунял – бухъулаго квараб къвали. na]ratel hezogo, haburab dunyal - bu]ulago kwarab qwali. 74. Нахърател лъимал гIиссин рукIаго гьабе. na]ratel ;imal fiSin rujago habe. 75. НацIцI чIвазе зар къваригIунареб. na~ zwa#e #ar qwarifunareb. 76. НацIцIал гъана, тIигьа бана. na~al vana, Tiha bana. 77. НацIцIида ццин бахъун, цIцIаха цIадае реххулареб. na~ida Cin ba]un, ~a[a `adaye re{ulareb. 78. НацIцIие квешезе цIцIаха бухIарабила. na~iye kwe^e#e ~a[a bu\arabila. 79. НацIцIие хIалае хIанкIич бахъараб. na~iye \alaye \anjix ba]arab. 80. НацIцIицца къо гуккараб, къвалуцца бо гуккараб. na~iCa qo guKarab, qwaluCa bo guKarab. 81. Наял рагъила – гьоцIцIо тIагIина, гIадамал рагъила – рукъ тIеренлъила. nayal ravila - ho~o Tafina, fadamal ravila - ruq Teren;ila. 82. Некьида некь бижулеб, мичIчIида мичIчI бижулеб. nepida nep bi$uleb, miZida miZ bi$uleb. 83. НекIо лъимадасса лъимаде бихьулеб букIарабила бадибчIвай, гьанже бадисса бадибе бихьулеб бугила. nejo ;imadaSa ;imade bi%uleb bujarabila badibzway, han$e badiSa badibe bidibe bi%uleb bugila. 84. НекIссияб гIумру анищ, гьанжессеб гIакълу анищ! (НекIссиял сонал анищ, жакъассеб гIакълу анищ!) nejSiyab fumru ani&, han$eSeb faqlu ani&! (nejSiyal sonal ani&, $aqaSeb faqlu ani&!) 85. НекIссияб сон гуро, сонссияб къо гуро. nejSiyab son guro, sonSiyab qo guro. 86. НекIссияб сонги букIунареб, сонссияб къоги букIунареб. nejSiyab songi bujunareb, sonSiyab qogi bujunareb. 87. Нечарав хIажиясс хIеж борххулареб. nexaraw \a$iyaS \e$ bor{ulareb. 88. Нечарассе хIетI кьурав, хIинкъарассе ракI кьурав. nexaraSe \eT puraw, \inqaraSe raj puraw. 89. Нечоларищин мун, гьедигIан цIакъ бади-бадиссан баккун букIинеян абурабила къадкида. Нечани жиндие чед щоларилан абурабила къадкицца. nexolari&in mun, hedifan `aq badi-badiSan baKun bujineyan aburabila qadkiCa. nexani $indiye xed &olarilan aburabila qadkiCa. 90. Нигат бихьун гIамалила, гIамал бихьун жазайила. nigat bi%un famalila, famal bi%un $a#ayila. 91. НигIматазул бетIер-чед, чилъиялълъул бетIер – намус. nifmata#ul beTer-xed, xi;iya:ul beTer - namus. 92. НигIматазул кIулги – мацIцI, балагьазул кIулги – мацIцI. nifamata#ul julgi - ma~, balaha#ul julgi - ma~. 93. «Нижецца бекьана!» – ян абурабила хур бекьулелълъул оцол лIаратIа рещтIараб тIотIоцца. «ni$eCa bepana!» - yan aburabila [ur bepule:ul ocol /araTa re&Tarab ToToCa. 94. Низам гьечIеб бодуе рагъда талихI кьолареб. ni#am hezeb boduye ravda tali\ polareb. 95. НилI кьижаниги, мегъ кьижулареб. ni/ pi$anigi, mev pi$ulareb. 96. НилI кьижидалила царгъинире гIункIкIал раккулел. ni/ pi$idalila carvinire funJal raKulel. 97. «НилI кIиялго ращалъизе, цо анцIго шагьиги тIаде жубай», – ян гьарарабила мискинав вехьасс мегIер-гIалахго цIураб гIи бугев бечедав чияссда (...мусру босизе камураб 10 шагьи). «ni/ jiyalgo ra&a;i#e, co an`go ^ahigi Tade $ubay», - yan hararabila miskinaw we%aS mefer-fala[go `urab fi bugew bexedaw xiyaSda (...musru bosi#e kamurab 10 ^ahi). 98. НилI рокьуларезда бугIа рихаги. ni/ ropulare#da bufa ri[agi. 99. НилI рокьулел гьурмахъ ралагьулел, рокьуларел ратIлихъ ралагьулел. ni/ ropulel hurma] ralahulel, ropularel raTli] ralahulel. 100. НилI рокьулелги нилIее бокьухъе ххутIаги, нилI рокьуларелги нилIее бокьухъе ххутIаги. ni/ ropulelgi ni/eye bopu]e {uTagi, ni/ ropularelgi ni/eye bopu]e {uTagi. 101. НилI хъурмидасса хIинкъулел ратани, хъумур нилIедасса нусцIцIул хIинкъулеб. ni/ ]urmidaSa \inqulel ratani, ]umur ni/edaSa nus~ul \inquleb. 102. НилI чиялълъуре ани, нилIер хIал чияда лъала, чи нилIеде вачIани, гьессул хIал нилIеда лъала. ni/ xiya:ure ani, ni/er \al xiyada ;ala, xi ni/ede wazani, heSul \al ni/eda ;ala. 103. «НилIги магIарда гIала къинлъун гьарурал чагIи гурелълъулхха», - ян абурабила гIандиссесс. «ni/gi mafarda fala qin;un harural xafi gure:ul{a» - yan aburabila fandiSeS. 104. НилIго нилIехъангойилан абулебила гIатIаххинкIазги. ni/go ni/e]angoyilan abulebila faTa{inja#. 105. НилIго рижараб бакI – ссверун алжан, бакьулI хIеж. ni/go ri$arab baj - Swerun al$an, bapu/ \e$. 106. НилIго херлъаниги, ракI бахIарго букIунебила. ni/go [er;anigi, raj ba\argo bujunebila. 107. НилIеда бихьичIеб беццассда бихьун батулебила, нилIеда рагIичIеб гIинкъассда рагIун батулебила. ni/eda bi%izeb beCaSda bi%un batulebila, ni/eda rafizeb finqaSda rafun batulebila. 108. НилIеда гьикъун гуребила талихIги балагьги бачIунеб. ni/eda hiqun gurebila tali\gi balahgi bazuneb. 109. НилIеда лъалелдасса лъалареб гIемер букIунебила. ni/eda ;aleldaSa ;alareb femer bujunebila. 110. НилIеда лълъикI бихьараб балагьалълъе батула, квешабилан ккарабги лълъикIлъиялде буссуна. ni/eda :ij bi%arab balaha:e batula, kwe^abilan Karabgi :ij;iyalde buSuna. 111. НилIеда ракь кIочани, ракьалда нилIги кIочонел. ni/eda rap joxani, rapalda ni/gi joxonel. 112. НилIеда сон рекъечIони, соналда нилI рекъезе ккола. ni/eda son reqezoni, sonalda ni/ reqe#e Kola. 113. НилIедего цIцIачIеб цIцIахдацца нилI ххинлъуларел ni/edego ~azeb ~a[daCa ni/ {in;ularel. 114. НилIедасса бечедаб бакIалде ригьин гьабиялдасса, гьорода бадире ралагьун, кIущи лълъикIаб. ni/edaSa bexedab bajalde rihin habiyaldaSa, horoda badire ralahun, ju&i :ijab. 115. НилIедасса къварилъиялда вугев чиго ватиладаян гьикъарабила, гамаги гъанкъун, цо хъорщода ххутIарав васасс инссуда. НилIедасса къварилъиялда вугин чIчIужуялълъул рокъов вугев россилан абурабила инссуцца. ni/edaSa qwari;iyalda wugew xigo watiladayan hiqarabila, gamagi vanqun, co ]or&oda {uTaraw wasaS inSuda. ni/edaSa qwari;iyalda wugin Zu$uya:ul roqow wugew roSilan aburabila inSuCa. 116. НилIее бокьараб гуребила букIунеб, Аллагьасс хъварабила. ni/eye boparab gurebila bujuneb, allahaS ]warabila. 117. НилIее гьалулареб хьагиниб гьвел бетIер белъа абе. ni/eye halulareb %aginib hwel beTer be;a abe. 118. НилIее зарал гьечIони, инсан Аллагьасс вижахъе къабул гьавизе кколевила. ni/eye #aral hezoni, insan allahaS wi$a]e qabul hawi#e Kolewila. 119. НилIее кIал кьолев, чияе ракI кьолев гьудулассдасса цIунаги. ni/eye jal polew, xiyaye raj polew hudulaSdaSa `unagi. 120. НилIее пуй гуреб, гьорой хьвай гуреб. ni/eye _uy gureb, horoy %way gureb. 121. НилIее хъвараб чияда бихьулареб. ni/eye ]warab xiyada bi%ulareb. 122. НилIее чед гурев, чияе гурга гурев. ni/eye xed gurew, xiyaye gurew. 123. НилIеего тараб – месед, течIого бицараб – гIарац. ni/eyego tarab - mesed, tezogo bicarab - farac. 124. НилIер балагьалдасса чи цIунаги, чияр балагьалдасса нилI цIунаги. ni/er balahaldaSa xi `unagi, xiyar balahaldaSa ni/ `unagi. 125. НилIер бихьун, чи кантIугеги, чияр бихьун, нилI кантIаги. ni/er bi%un, xi kanTugegi, xiyar bi%un, ni/ kanTagi. 126. НилIер вугони – цIцIодор, чияр вугони – гIабдал. ni/er wugoni - ~odor, xiyar wugoni - fabdal. 127. НилIер гIайиб чияда лъалеб, чияр гIайиб нилIеда лъалеб. ni/er fayib xiyada ;aleb, xiyar fayib ni/eda ;aleb. 128. НилIер гIодизегIан, эбел чияр гIоди лълъикIаб. ni/er fodi#efan, ebel xiyar fodi :ijab. 129. НилIер къвачIицца кквечIеб чияр таргьицца кколареб. ni/er qwaziCa Kwezeb xiyar tarhiCa Kolareb. 130. НилIер кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. ni/er jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 131. НилIер лъимер – гъветI, лъимадул лъимер – пихъ. ni/er ;imer - vweT, ;imadul ;imer - _i]. 132. НилIер хъахIба чияда лъалей, чияр хъахIба нилIеда лъалей (НилIер хъахIба - чияда, чияр хъахIба - нилIеда). ni/er ]a\ba xiyada ;aley, xiyar ]a\ba ni/eda ;aley (ni/er ]a\ba - xiyada, xiyar ]a\ba - ni/eda) 133. НилIер хIалтIудасса Аллагьассул къоял гIемерал. ni/er \alTudaSa allahaSul qoyal femeral. 134. НилIер чехь унтун букIин чияда лъалареб. ni/er xe% untun bujin xiyada ;alareb. 135. НилIер чехьги бугилан, чияр тIеххги бугилан, чохьол чIоло бичуге. ni/er xe%gi bugilan, xiyar Te{gi bugilan, xo%ol zolo bixuge. 136. НилIер чи хвей – тушманассе бертин. ni/er xi [wey - tu^manaSe bertin. 137. НилIер-чияр чи лъазе, чи чIвалареб кьал ккаги, кьолбол гьуинлъи лъазе, холареб унти чIваги. ni/er-xiyar xi ;a#e, xi zwalareb pal Kagi, polbol huin;i ;a#e, [olareb unti zwagi. 138. НилIерабго баххчун, чияраб гьурщун. ni/erabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 139. НилIерабго – чинква, чияраб – курак. ni/erabgo - xinkwa, xiyarab - kurak. 140. НилIерал чияда лъалел, чиярал нилIеда лъалел. ni/eral xiyada ;alel, xiyaral ni/eda ;alel. 141. НилIералго чинква гьарун, чиярал цIулакьо гьарун, хьвадугейила. ni/eralgo xinkwa harun, xiyaral `ulapo harun, %wadugeyila. 142. НилIерго бакI – алжан, чияр бакI – жужахI. ni/ergo baj - al$an, xiyar baj - $u$a\. 143. НилIерго васассул вас лIугьинчIони, нусалълъулги яс лIугьунарей. ni/ergo wasaSul was /unizoni, nusa:ulgi yas /uhunarey. 144. НилIерго вугониги, чияр анищан ккаравги вукIуневила чи. ni/ergo wugonigi, xiyar ani&an Karawgi wujunewila xi. 145. НилIерго гъоссодассанила нилIго хъущтIулел. ni/ergo voSodaSanila ni/go ]u&Tulel. 146. НилIерго квенги кванан, нилIерго ретIелги ретIун, чияр ургъалида рукIунгейила. ni/ergo kwengi kwanan, ni/ergo reTelgi reTun, xiyar urvalida rujungeyila. 147. НилIерго лаченалълъул чияр бакIалдасса бачIараб гъадилгIан къимат гьабуларебила. ni/ergo laxena:ul xiyar bajaldaSa bazarab vadilfan qimat habularebila. 148. НилIерго лъарацца чияр гIурул хъуй рагIизе толаребила (нилIерго лъарал гьаракь бугони, чияр гIурул гьаракь рагIулареб) ni/ergo ;araCa xiyar furul ]uy rafi#e tolarebila (ni/ergo ;aral harap bugoni, xiyar furul harap rafulareb. 149. НилIерго лъимал – “кIарчанал”, чияр лъимал – “гIадалал”. ni/ergo ;imal - "jarxamal", xiyar ;imal - "fadalal". 150. НилIерго лъималги ццере тун, чияразда малълъаруларел. ni/ergo ;imalgi Cere tun, xiyara#da ma:arularel. 151. НилIерго малъаз гIадин нилIер мугъ хъассулареб. ni/ergo ma;a# fadin ni/er muv ]aSulareb. 152. НилIерго рукъ гIадаб бакI гьечIеб, хъизамалде гIадаб рекIелгъей букIунареб. ni/ergo ruq fadab baj hezeb, ]i#amalde fadab rejelvey bujunareb. 153. НилIерго реццалълъ гIадин, чияр реццалълъ нилIее зарал гьабуларебила. ni/ergo reCa: fadin, xiyar reCa: ni/eye #aral habularebila. 154. НилIерго хъорщода чиниги тун, чияр горда бугеб щагIида баххиллъуге. ni/ergo ]or&oda xinigi tun, xiyar gorda bugeb &afida ba{il;uge. 155. НилIерго хьитинибе ккечIеб цIаялълъ хIетIе бухIуларо. ni/ergo %itinibe Kezeb `aya: \eTe bu\ularo. 156. НилIерго хIал нилIеда лъала, чияр хIал чияда лъала. ni/ergo \al ni/eda ;ala, xiyar \al xiyada ;ala. 157. НилIерго чарухъ чияр чакмаялдасса лълъикIаб. ni/ergo xaru] xiyar xakmayaldaSa :ijab. 158. НилIерго чи – чинкир, чияр чи – курак. ni/ergo xi - xinkir, xiyar xi - kurak. 159. НилIерго чияссда асскIове арав гIодулаго вачIуневила, чияда асскIове арав гIагIадулаго вачIуневила. ni/ergo xiyaSda aSjowe araw fodulago wazunewila, xiyada aSjowe araw fafadulago wazunewila. 160. НилIерго чияссда гIайиб чIвани, «лъаларо валагь», – ан абулебила. ni/ergo xiyaSda fayib zwani, «;alaro walah», - an abulebila. 161. НилIерго чияссул гIамал хераб оцол гIадаб букIунеб, чияр чияссул гIамал хIал кколареб басидул гIадаб букIунеб. ni/ergo xiyaSul famal [erab ocol fadab bujuneb, xiyar xiyaSul famal \al Kolareb basidul fadab bujuneb. 162. НилIерго чияссул хIалтIудасса хIал хьолареб, чияцца гьабулеб гIемерлъун бихьулеб. ni/ergo xiyaSul \alTudaSa \al %olareb, xiyaCa habuleb femer;un bi%uleb. 163. НилIерго чундул гIадал ясал – чияе, чияр пахълаби – нилIее. ni/ergo xundul fadal yasal - xiyaye, xiyar _a]labi - ni/eye. 164. НилIерго ябучу чияр бекерухъаналдасса нусцIцIул лълъикIаб. ni/ergo yabuxu xiyar bekeru]analdaSa nus~ul :ijab. 165. НилIецца вахине гохI балагьарасс нилI реххизе кIкIал балагьулебила. ni/eCa wa[ine go\ balaharaS ni/ re{i#e Jal balahulebila. 166. НилIецца лъималазе цо гьересси бицани, лъималаз нилIее къого бицунеб. ni/eCa ;imala#e co hereSi bicani, ;imala# ni/eye qogo bicuneb. 167. НилIецца ракь цоцIцIул маххссараде ккуни, ракьалълъ нилI нусцIцIул кколел. ni/eCa rap co~ul ma{Sarade Kuni, rapa: ni/ nus~ul Kolel. 168. НилIецца цIцIали лъабго къоялълъ тани, цIцIалиялълъ нилI лъабго моцIцIалълъ тола. ni/eCa ~ali ;abgo qoya: tani, ~aliya: ni/ ;abgo mo~a: tola. 169. НилIецца чIолорхъо бачIеб чияр чол ургъел гьабизе кколареб. ni/eCa zolor]o bazeb xiyar xol urvel habi#e Kolareb 170. НилIеццаго абураб берцинаб, чияцца абураб ссурукъаб. ni/eCago aburab bercinab, xiyaCa aburab Suruqab. 171. НилIеццаго гьабичIеб нилIее батулареб. ni/eCago habizeb ni/eye - :ijab, xiyaCa habun&inab - kwe^ab. НилIеццаго гьабунщинаб – лълъикIаб, чияцца гьабунщинаб – квешаб. 172. Нисул даран лъалев, дадил хIал лъалев. nisul daran ;alew, dadil \al ;alew. 173. Нису тIамун тIехх кванан рукIин лълъикI, тIад вугев чияссе наку чIвазегIан. nisu Tamun Te{ kwanan rujin :ij, Tad wugew xiyaSe naku zwa#efan. 174. Нису тIамун тIеххгIагийищин гьезул гьечIебилан абурабила Бахху-бикацца. nisu Tamun Te{fagiyi&in he#ul hezebilan aburabila ba{u-bikaCa. Аваразул ххан Бахху-бикада бицарабила хханлъиялълъул ххалкъ бакъун-къечон бугилан. Гьелълъги данде гьадинаб жаваб кьурабила. awara#ul {an ba{u-bikada bicarabila {an;iya:ul {alq baqun-qexon bugilan. he:gi dande hadinab $awab purabila. 175. Нич бахъарассдасса бер бахъарав лълъикIав. nix ba]araSdaSa ber ba]araw :ijaw. 176. Нич бугессда намусги букIуна. nix bugeSda namusgi bujuna. 177. Нич буго чилъиялълъул гIаламат. nix bugo xi;iya:ul falamat. 178. Нич гьечIелълъуб намус гьечIеб, намус гьечIелълъуб нич гьечIеб. nix heze:ub namus hezeb, namus heze:ub nix hezeb. 179. Нодо берцинлъизе – кьенссер, кьибил берцинлъизе – цо чи. nodo bercin;i#e - penSer, pibil bercin;i#e - co xi. 180. Нодо букIкIарассул гьобол ххеххго унев. nodo buJaraSul hobol {e{go unew. 181. НолIссиялда саву ккарав, сонссиялде гIазу барав. no/Siyalda sawu Karaw, sonSiyalde fa#u baraw. 182. Носол балалда бараб жойила чияссул ияхI. nosol balalda barab $oyila xiyaSul iya\. 183. Носол мацIцIалълъ цIцIам босарай, цIцIел лIаралълъ бог босарай. nosol ma~a: ~am bosaray, ~el /ara: bog bosaray. 184. Носоцца гуро къотIулеб, квералълъин. nosoCa guro qoTuleb, kwera:in. 185. Носоцца тIад лъураб жо гурони къотIулареб, мацIцIалълъ кинабго къотIулеб. nosoCa Tad ;urab $o guroni qoTulareb, ma~a: kinabgo qoTuleb. 186. Нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони. no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni. «Нохъо чорок! Нохъо чорок!» абун рогьо бан буго цо хIинчIчIалълъ кидаго жиндир бусен бигун букIунеб цоги хIинчIчIалде. Чорокаб хIинчIчIалълъ абун буго - «Доб нохъояли некIого тараб дицца». Рогьо баралълъ жаваб кьун буго - «Нохъо тунилан, нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони». «no]o xorok! no]o xorok!» abun roho ban bugo co \inZa: kidago $indir busen bigun bujuneb cogi \inZalde. xorokab \inZa: abun bugo - «dob no]oyali nejogo tarab diCa». roho bara: $awab pun bugo - «no]o tunilan, no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni». 187. НугI гьечIеб жо – гьересси. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу квешал квеш руго. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу лълъикIал лълъикI руго. nuf hezeb $o - hereSi. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u kwe^al kwe^ rugo. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u :ijal :ij rugo. 188. Нуж лълъикIанила гъолълъухъ дир бадиссан ралагьизеян абурабила гIолиласс (дур йокьулей ссурукъай йигилан абидал). nu$ :ijanila vo:u] dir badiSan ralahi#eyan aburabila folilaS (dur yopuley Suruqay yigilan abudal). 189. Нуж цIакъалилан реццани, хIамикIучIалги кьурдулелила. nu$ `aqalilan reCani, \amijuzalgi purdulelila. 190. Нужее нужерго лъимал гIадиналин эбел-инссуе нужги рукIарал. nu$eye nu$ergo ;imal fadinalin ebel-inSuye nu$gi rujaral. 191. Нужее нужерго лъимал гIадинин чияе жидерго лъималги рокьулел. nu$eye nu$ergo ;imal fadinin xiyaye $idergo ;imalgi ropulel. 192. Нус йокьуларей якьадалълъул вас хваги! nus yopularey yapada:ul was [wagi! 193. Нус лълъикIаб жоани, васассул чIчIужуялдеги нусилан абилароан. nus :ijab $oani, wasaSul Zu$uyaldegi nusilan abilaroan. 194. Нус ячунеб меххалълъ ххинкI къаниги гIолилан абулеб, ячараб меххалълъ чед гьабуниги гIолареб. nus yaxuneb me{a: {inj qanigi folilan abuleb, yaxarab me{a: xed habunigi folareb. 195. Нусал барщани, ваццалги барщулел. nusal bar&ani, waCalgi bar&ulel. 196. Нусалда бичIчIизе ясалда абулеб, оцода бичIчIизе булагьиналда кьабулеб. nusalda biZi#e yasalda abuleb, ocoda biZi#e bulahinalda pabuleb. 197. Нусги якьадги – ракьаги нусги. nusgi yapadgi - rapagi nusgi. 198. Нусго гурила, дирай, ххвалчен йигила. nusgo gurila, diray, {walxen yigila. 199. Нусго гъурущ гьечIони, азарго гъурщил зарал кколебила. nusgo vuru& hezoni, a#argo vur&il #aral Kolebila. 200. Нусго гьудулассул ххайиралдасса цо тушманассул зарал кIудияб. nusgo hudulaSul {ayiraldaSa co tu^manaSul #aral judiyab. 201. Нусго къоялълъ борчунебила ярагъ, цо къоялълъ къваригIунебила. nusgo qoya: borxunebila yaeav, co qoya: qwarifunebila. 202. Нусго къоялълъ гIанкIулъуналдасса цо къоялълъ хIелеколъунго лълъикIила. nusgo qoya: fanju;unaldaSa co qoya: \eleko;ungo :ijila. 203. Нусго оцол бетIергьанасс чияда чIвантI гьарарабила. nusgo ocol beTerhanaS xiyada zwanT hararabila. 204. Нусго соналълъ рарал каказдасса ритIухълъиялълъул сагIат бергьунебила. nusgo sona: raral kaka#daSa riTu];iya:ul safat berhunebila. 205. Нусго томеналълъул багьаябги букIунебила гьересси. nusgo tomena:ul bahayabgi bujunebila hereSi. 206. Нусгоялда гьоркьой цо гурони чIчIужуги ятуларей, нусгоялда гъорлI цо гурони чуги батулареб. nusgoyalda horpoy co guroni Zu$u yatularey, nusgoyalda vor/ co guroni xugi batulareb. 207. Нусгоясс гьабураб цоясс биххулеб. nusgoyaS haburab coyaS bi{uleb. 208. Нух бачине гъеду тани, рещтIен рощногохIда гьабулеб. nu[ baxine vedu tani, re&Ten ro&nogo\da habuleb. 209. Нух бихьидал хьит букъарай, гьобол вачIиндал рукъ лълъухьарай. nu[ bi%idal %it buqaray, hobol wazindal ruq :u%aray. 210. Нух гьечIеб кьуру букIунареб, кьо гьечIеб гIор букIунареб. nu[ hezeb puru bujunareb, po hezeb for bujunareb. 211. Нух къваридав чи – хьитал къваридав чи. nu[ qwaridaw xi - %ital qwaridaw xi. 212. Нух гьечIеб кьурулIе кьоялги лъоге, кьолареб бакIалде ххиялги лъоге. nu[ hezeb puru/e poyalgi ;oge, polareb bajalde {iyalgi ;oge. 213. Нух къокъ гьабулеб жо – ххабарила, ххабар къокъ гьабулеб жо – гIакълуйила. nu[ qoq habuleb $o - {abarila, {abar qoq habuleb $o - faqluyila. 214. Нух лълъикIабани, нухда ххер бижилаан. nu[ :ijabani, nu[da {er bi$ilaan. 215. Нух цо гьабе, роцен кIиго гьабе. nu[ co habe, rocen jigo habe. 216. Нухда вахъунелълъул нухлулавги вище. nu[da wa]une:ul nu[lulawgi wi&e. 217. Нухда гIажал батугеги, гIодоб балагь батугеги. nu[da fa$al batugegi, fodob balah batugegi. 218. Нухда данде ккезе бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарав чи; къавулIе вачIине бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарулев гьудул. nu[da dande Ke#e bi&ungo qwarifel hezew xi - me{taraw xi, qawu/e wazine bi&ungo qwarifel hezew xi - me{tarulew hudul. 219. Нухда данде ккун чи лъаларо, черххалълъул гIамалал цIцIан рихьичIони. nu[da dande Kun xi ;alaro, xer{a:ul famalal ~an ri%izoni. 220. Нухда дарулъун ккаги, данде сабаблъун чIваги. nu[da daru;un Kagi, dande sabab;un zwagi. 221. Нухда иналде гьалмагъ валагье, рукъ босилалде мадугьал цIеххе. nu[da inalde halmav walahe, ruq bosilalde maduhal `e{e. 222. Нухда унелълъул радал ххеххго вахъа, бакъанида ххеххго рещтIа. nu[da une:ul radal {e{go wa]a, baqanida {e{go re&Ta. 223. Нухдаги данде чIвагеги баракат гьечIев чи. nu[dagi dande zwagegi barakat hezew xi. 224. Нухлул кIалтIу – гъанссито. nu[lul jalTu - vanSito. 225. Нухлул ххалалъиялде валагьуге, чIчIолелълъуве валагье. nu[lul {ala;iyalde walahuge, Zole:uwe walahe. 226. НухтIе щвезегIан – тIехх, тIохтIе щвезегIан – карщ. nu[Te &we#efan - Te{, To[Te &we#efan - kar&. 227. Нухъа бахъаралълъуб хъвек рещтIунеб. nu]a ba]ara:ub ]wek re&Tuneb. 228. Нухъаялълъ абурабила, роццалда рекъараб гурони, чIимихх къулчIчIугейилан. nu]aya: aburabila, roCalda reqarab guroni, zimi{ qulZugeyilan. 229. Нухъил бер гъадицца бахъарабила nu]il ber vadiCa ba]arabila. 230. Нуцалчияссе киве аниги – бертин. nucalxiyaSe kiwe anigi - bertin. 231. Нуцалчияссул квергIанаб гьан тIокIаб, гъудгIанаб би тIокIаб. nucalxiyaSul kwerfanab han Tojab, vudfanab bi Tojab. Гьаб букIана рагIияталда тIад жидер иххтияр щулалъизе, гьезда гьоркьоб жидер къадру-хIурмат букIине нуцабаз, хханзабаз ургъун бахъараб кици. 232. НуцIцIа гъезегIан – гъелдареч, хур бачIинегIан – пурчIина. nu~a ve#efan - veldarex, [ur bazinefan - _urzina. 233. НуцIцIа гьадил бугониги, нукьдул меседилал руго диралълъул. nu~a hadil bugonigi, nupdul mesedilal rugo dira:ul. 234. - НуцIцIа къире, къоролай, къватIив ххутIулев вугин, къоно ричIе, хIурулгIин, хIатIал квачалел ругин. - nu~a qire, qorolay, qwaTiw {uTulew wugin, qono rize, \urulfin, \aTal kwaxalel rugin. - Божиларо, гьабигьан, хIурул цIураб магжида. - bo$ilaro, habihan, \urul `urab mag$ida. - Божа, божа, къоролай, дурго къвачIаги ххинин. - bo$a, bo$a, qorolay, durgo qwazagi {inin. 235. НуцIцIида нахъа хьитги батугеги тIинчI-якьадалълъул. nu~ida ba]a %itgi batugegi Tinz-yapada:ul. 236. НуцIцIида нахъе ялагьарай яс гьаюгеги, кIалалълъе валагьарав вас гьавугеги. nu~ida na]e yalaharay yas hayugegi, jala:e walaharaw was hawugegi. НуцIцIил кIалтIаго – хIеж, хIобокьго – алжан (лълъадилъун ячинессей яс мадугьалихъго ятидал...).

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. rav Karab me{a: gurebila yarav \aduruleb, rav Kelaldeyila. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. ravaldaSa reqel :ijab. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. rava: was hawularo, hawuraw zwan guroni. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. rava: qed balaro, barab bi{un guroni. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. ravda &iw berharawali, rav /ufidal ;ala, Zu$uya: wasi& hawilewali, qin;idal ;ala. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. ravde wa]inalde mungogi ;ay, durgo tu^manaSul quwatgi ;ay. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. ravde /uti#e gurebila unel, ravi#eyila. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. jiyidegi reqaw co ravu]an ravde ubew wujanila. dande KaraS heSda abunila, - le tali\qad! /uti#e Kani, duCa &ib habileb? bi&un Cewe {aduw vuraS zwan re{ila guri mun! - ravde /uti#e guro unel, ravi#egi berhinegi una! - yan $awab punila reqaw ravu]anaS. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. ravidago - baq, qoTnobgo - ma$git. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. ravulebgo fadat, reqolebgi fadat. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. ravun ri%unila bele% reqaral. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. rahuge raj, rahani, qage. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. rahuma\ufan begi#e #a\matab mefer hezeb. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. rafaba# gurebila kalam bercin habuleb, mafnaya:ila. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. rafal ba]arab, rapan ba]izeb kalamaldaSa `unagi. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. rafal ba]un, [ur bepe, rapan ba]un, bop ]wa&Te. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. rapal hezeb maydan bujunareb. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. rafalaldaSa rapan :ijab. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. rafan&inab bicarawgi - herSi]an, bi%an&inab bicarawgi - ma~i]an. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. rapan&inab bicingi munahila. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. rafan&inab bicine gurebila jal bujuneb. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. rafaraw nudgo nufaSdaSa bi%araw co nufgo :ijawila. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. rafaraldaSa bi%arab biTarab. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. rafi abilalde ;ab~ul boTronib Sweri#abeyila. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. rafi badibe :ijab, Til muvalde :ijab. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. rafi baj bi%unila abi#e Koleb. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. rafi baXulareS #ar baXuleb. 27. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. 28. РагIи бице магIна бугеб, кици тIаме гогьар бугеб. rafi bice mafna bugeb, kici Tame gohar bugeb. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. rafi bugeb ruqaldaSa mafu bugeb ruqgo :ijab. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. rafi habi#e - nus, nisu kwana#e - yas. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. rafi habulareS bo~i %i%ularo. 32. РагIи гьечIони кечI букIунареб, гамачI гьечIони къед букIунареб. rafi hezoni kez bujunareb, gamaz hezoni qed bujunareb. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. rafi horoye biXalew horol mu\uma. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! rafi huinab bicun, holo kunew beTerqoT! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. rafi huinaSul hudul femeraw, jal ]azaSul tu^man femeraw. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. rafi faqil - faqluhez, huri jodo - _i^ahez. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. rafi femeraw waqaraw, bufa femeraw for~araw. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. rafi femeraw «faqil» fadama#da zalfuna, zalfade gargadulew {alqaldago ri[una. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. rafi $anib ;olareSda bicinefan, kwenZel `un qwaTibe baygo :ijila ba;go;iya:e. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. rafi qoqab :ijabila, far& {alatab :ijabila. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. rafi qoqal, qadar {alatal ratagi. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. rafi para bugo - pey \alaq bugo. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. rafi pwararab bice, pabi#e Kani, /uta. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. rafi pogeyila, puni Tuba#abeyila. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. rafi puZaw xi xodagi ;alew. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. rafi ;alew - hakida, hakil beTerhan - fodow. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. rafi ;alew fabdalaSdaSa ma~ ;alarew ~odor :ijaw. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. rafi rafude bazuna, for podupe bazuna. 49. РагIи – рекIел кIул. rafi - rejel jul. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. rafi Tafuna, Tolalgo fadamal [warab me{a:, fayib Tafuna, &iwnigi Tad ja;azogo tarab me{a:. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. rafi urvun bice, gali borcun Tame. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. rafi {alat, {abar qoqo. 54. РагIи хвани, чи холев. rafi [wani, xi [olew. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. rafi [waraw xi - $iwgo [waraw xi. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. rafi [olew xiyaSulgun hudul;igi habuge, [olarew re{ungi toge. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. rafi-{oz {alataSul {iyanat kamulareb. 58. РагIи ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). rafi {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju ({arab Zijuleb zujna). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. rafi \alaqab bice, han pariyab kwanay. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. rafi - CebeSan, Til - na]aSan. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. rafi ~aljuleb ~alju, ~ad Kolareb burtina. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. rafi `e{oge, \alTi `e{e. 63. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. rafi xol bahayaw - $iwgo xa]dal bahayaw. 64. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. rafi Zedal - faqil, palda berhindal - bahadur. 65. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. rafigi pun, Tubazogo teyaldaSa, rafi pezogo te#e bihayabila. 66. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. rafi#e bopulareb $o rafulareb. 67. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. rafiya: fadan ;ala, famal bi%un re{Sola. 68. РагIуд гIорцIцIиги тIохход вакъиги – цого жо. rafud for~igi To{od waqigi - cogo $o. 69. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. rafud raqagi, bofod for~agi. 70. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. rafuda bo$uge, \alTuda bo$a. 71. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). rafuda kurpbal rujunel (ca tara: mefer toleb). 72. РагIуда ххадуб рагIийила. rafuda {adub rafiyila. 73. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. rafuda \aTal vuray, \alTude nu~a qaray. 74. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. rafudagi \alTudagi horpob qol nu[ila. 75. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. rafuye rafi kamulareb, yarviye yarav kamulareb. 76. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. rafuqaw&inaw finqaw wujunew. 77. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. raful guhar hezin, hural $algo te. 78. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. raful fomo habuge, fabdalgun &avaduge. 79. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. raful fomoya:ul far&al haruge. 80. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. raful kamital kwaraS keren {axa#e Karab. 81. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. raful kwe^;i - {ala;i, {arbil kwe^;i - femer;i. 82. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. raful kumek bo~ul kumekaldaSa judiyab. 83. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. raful mafna biZulareS biTarab hereSi;un, hereSi biTarab;un habulebila. 84. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. raful mafna biZuleb, baj bi%un. 85. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. rafu/ :ij;igi bujunebila, fa$algi batulebila. 86. РагIулIе загьру жубаге. rafu/e #ahru $uba#e. 87. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. rafu] ralahuge, \alTu] ralahe. 88. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. rafuCa ba]ulareb ]ala bujunebila. 89. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. rafuCa fadan ;ala, daruya: to{tir ;ala. 90. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. rafuCa /uqulel, rafuCa sa[gi harulel. 91. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. rafuCa rafi ba]ula, zafdaCa fu_ ba]ula. 92. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. rafuCa [ur been habularo, huri-muxa: zaralaro. 93. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. radal bafar - qinab, qaSi bafar - \orab. 94. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. radal bar&ani, qaSi reqolel ni/eralgo :ijila. 95. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. radal bicarab qorqoye aray, qaSi bicarab bor%iye aray. 96. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. radal wa]arawgi hiTingo Zu$u yaxarawgi na]a wo{ulew. 97. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. radal wa]araSul pefer ~uyab. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. $uray qin;uleb #amanalda co-co yav#inaw we%aS, radalgo wa]un, $indirgo lemagalda xiyar ~uyab pefer bosi#abuleb bujun bugo, xiyaralda $indirgo bi%inab pefer bosi#abuleb bujun bugo. hedinab ]ub;iyalda Tad bi$arab hab kici $aqa \alTi#abula radal wa]araSul \alTi /uhuna, i^ biTun Kola aburab mafnayalda. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. radal wa]araSul pefer ~uyab, Cudun wa]araSul sa[;i :ijab. 99. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. radal wa]inzeSe qo qwaridab. 100. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. radal wa]udaSa fadin qarqalagi bujunarebila, xi [owudaSa fadin rajgi bujunarebila. 101. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. radal wazaraw hobol {e{go unew. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). (habib hobol Kola Tabifat. umumu#ul abi bugo radal razaral naJal {e{go na]e unilan). 102. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. radal kwanazogo, qwaTiwegi wa]unge, qwaTul {arbal rosun, roqowegi wazunge. 103. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. radal qa;i#efan bugoni &ib qolol mavalo, qa;udaSa na]e bugoni &ib rosdal jodo;i. 104. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. radal - qa;i#efan qulhu ~alulew, qa;udaSa na]e xavir heqolew. 105. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. radal - qa;i#efan qur'an ~alulew, qa;udaSa na]e \amul riqulew. 106. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. radal - qwaTiwe, qaSi - $aniwe. 107. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. radal - ro%do/e, qaSi - bopobe. 108. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. radal ro~un, qa;uda per[un. 109. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. radal ya]ara:ul ba; Tojab. 110. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. radalgi qaSigi kwen roSaSul bugoni, qadekwenfagi Zu$uya:ulgi bujine Koleb. 111. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. radalgo haburab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. 112. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. radaliSa ma~iCa xangi xi mujur;ulew, ma~ida raj reqaraw baq un {aduSa ;alew. 113. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. radalkwen duCago kwanay, qadekwen halmavgun cada] kwanay, qaSikwen tu^manaSe pe. 114. Ражи мискинчияссул дандежойила. ra$i miskinxiyaSul dande$oyila. 115. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху-ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуццаги те, хIалихьат! ra$i Tafindal Turab ~amu/in fadaw. - ra$i {u-{un, {injal kwin duCagi te, {abarat! - {inja#da fu$al rayi duCagi re, \ali%at! 116. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. ra$i ~oroleb mo~a: ~oloda ro%owegi unge, ~ani qin;u/ munderil a[apegi unge. 117. РажидулI анкьго дару букIунеб. ra$idu/ anpgo daru bujuneb. 118. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. ra#i;i hezogo yas rihnade peygi judiyab munahila. 119. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). ra#iyab qoya: furusa#ul haTanqo fadaw, _a^manab qoya: $uhuTa#ul ^amatqo fadaw. (wiTani - haTan, heTani - ^amat). 120. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. rak barab [uriwe allah walahunew, bexedab roqoye yas yalahuley. 121. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. rak bara:ub \alu]in \alifarab bujuna. 122. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. rak hezogo, bop bixuge, bepizogo [ur bixuge. 123. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. rak \al;anafan, \alu]in har#a;uleb, kici femer;anafan, kalam bercin;uleb. 124. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. rak zwazeb [uraldaSagi `unagiyila [ur hezeb ruqaldaSagi `unageyila. 125. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. rak zwazoni, rapa: _ayda polareb, ]ulu] habizoni, a[ip _i] bi$ulareb. 126. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. rakwa heTunilan, hobo [isulareb, hobo bekunilan, rakwa [isulareb. 127. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. rakugo\ [isunilan ]ab]al za\a;ilaro. 128. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. raqdadagi wujun gurebila Xufa Koleb. 129. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. raqdada /uharab \or {e{gogo qunebila. 130. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. raqi - %ul, jwa\ - Swak. 131. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. raqugegi, for~ugegi, ra]ap [wagi. _ati\a. 132. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. raquda nix hezeb, bexe;iya:e fey hezeb. 133. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. raqun kwanani, kwen huin;ula, himun bicani, rafi huin;ula. 134. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. raqul qali juTugegi, qo%ol Ta$u reTungegi, xiyaq;un xi {uTugegi. 135. Ракъусоналълъ месед учузаб. raqusona: mesed uxu#ab. 136. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. raqusona: ru~un Zaral, for~unsona: re;an]aral mafarulal. raqusona:, ]abinib beTergi qan, godejaniSan uneb hoyda &iwgo we;izewila. [ur bazarab sona:, hebgi rajalde &un, kinalgo re;aralila. 137. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас чохьодасса ун хваравила. raqusona: ebel yaquCa [warayila, was xo%odaSa un [warawila. 138. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. rap bu]ani, mesed batulebila, rafi bu]ani, fa$al batulebila. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. wujun wugo co bexedaw xi. bujun bugo heSul judiyab a[gi faTidab _asTan-qonogi. kidago heS jiyawgo wasaSda abuleb bujun bugo - "rapu/ mesed bugeb{a, dir ;imal, rafu/ fa$al bugeb. wore{a, nu$eCa rap femer bu]e, rafi dahabgi bu]uge!" - yan. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. $inCa rapu/ ba{xarab &ibnigi $o hezogo, inSuCa kidago ni/eda hadal rafabi femer abilaroanilan rajaldegi Kun, jiyawgo waCaS rap femer bu]uleb bujun bugo. mesed-farac $inda-$inda - batilarodayan, coca#daSa ba;gogi ]ir&adulel rujun rugo. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Цо заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. qoTun bugo _aydayab $o batiyaldaSa %ul. re{un tun bugo waCa# rap, rapa: halgi tun rugo. co #amanaldaSan hiTinaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi judiyaw waCaSul \eleko ]a#;un bi%un bugo. Judiyaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi Kun bugo vo#ul ]a# waraniyilan. judiyaSu]e &un batilin dahabnigi mesedilan hiTinaw, hiTinab fonJoCa guKun watilin $iwilan judiyaw, coca#degi ^akdarun, rafi bu]i#e /uhun rugo. ruXaba#e riXan rugo raful {alatal ra{Sal. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. inSuCa mesedilan Sunde abuleb bujarabali biZizel ;imala#da rafu/ fa$al `aqgo judiyab batun bugo. 139. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. rap kinab bujanigi, he: guroni ni/ %i%ularel. 140. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. rapa hezeb han bujunareb. 141. Ракьа гьечIеб гьанги, хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. rapa hezeb hangi, \e hezeb ho~ogi bujunareb. 142. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. rapalda bi%izonigi, \aram #obalda bi%uleb. 143. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. rapaldaSa ber for~ulareb, farac TaSan xwa{ulareb. 144. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. rap-rapa:ul fadat baTiyab, fadama#ul {aSiyatgi baTiyab. 145. Ракьа бугони, гьан камиларо. rapa bugoni, han kamilaro. 146. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. rapa bugonigi folebila fandiSa xoye. 147. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. rapaldaSan ri$aral ni/ rapalde Tad ruSuna. 148. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. rapalda TadaldaSa {iyanatxiyaSe rapul xo%onibgo :ijila. 149. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. rapul beTerhan wugo rap \alTi#aburaw xi. 150. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. rapul fanJ rapul hoyCa guroni Kolareb. 151. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. rapu/ ba{xanigi balahulebila hunara: qwaTibe nu[. 152. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. rapu/e Karab muh Tir&izogo {uTulareb. 153. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. rapu/e rehel - rapu/an Tor&el. 154. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. rapu/e re{anigi, mesed [olareb, [aba/e anigi, ba\arxi [olarew. 155. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. rapuCa kwana#awi#e boparaS rapgi kwana#abe. 156. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. raj ba\ar;unilan, xer{ `i;ularo, xor{ol lugbu#ul han gur-gurun {adub, gorbol &ej ~abu~un, muv biTularo, muv#al hod qulareb qo bazun {adub. 157. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. raj ba&a;ulareSulgun hudul;igi habuge, xe% ba&a;ulareSulgun halmav;igi habuge. 158. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. raj baqwani - #akil ruq, Cim ba]ani - {i#ril ruq. 159. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. raj ba&a;un kwarab gurga :ijabila, meqSa ruSun kwarab xadidaSa. 160. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. raj beC;iyaldaSa ber beC;i :ijab. 161. РакI бечедассул рукъ мискинаб. raj bexedaSul ruq miskinab. 162. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. raj biTi#efan, ma~ biTulareb. 163. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тушман лълъикIав. raj bi%ularew hudulaSdaSa beral ri%ulew tu^man :ijaw. 164. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. raj gur\un, aSjobe baxarab buruT, Cim ba]un, baxa]i#e Karabila. 165. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. raj fedefaraSe nu[ {alatab. 166. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. raj kweviyaldaSa xer{ kwevi bihayabila. 167. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. raj qwari;i - [er;iya:ul ba&a;i. 168. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. raj per[araSe dunyalgi per;un bujuneb. 169. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. raj rahulareSulgun hudul;igi habuge, sa_ar \e%olareb \amagun nu[dagi unge. 17o. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. raj [er;izogoyilan, qarqala [er;izogo bujunareb. 171. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. raj untun fodani, beCab badiSagi mafu baKuleb. 172. РакI херлъугеги, хоб билугеги. raj [er;ugegi, [ob bilugegi. 173. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. raj Zarab $o - fayilan xed. 174. РакI щваралълъубе хIетIги щун. raj &wara:ube \eTgi &un. 175. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. raj &uliyaSul xer{gi &uliyab, raj tama[aSul xer{gi tama[ab. 176. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. rajal faTida:ub bajgi faTidab. 177. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. rajalda bugeb $o bicinzogoyila bu]a Zefer;arab. 178. РакIалда бугеб щинаб гьурщизе кколареб. rajalda bugeb &inab hur&i#e Kolareb. 179. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. rajalda hezeb muvalda na]a batugegi. 180. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. rajalda qarab qwaTibe re{izogo {uTulareb. 181. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. rajaldaSa {e{ab $ogi hezeb, {e{go [isuleb $ogi hezeb. 182. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. raja: borce, faqluya: qoTe. 183. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. raja: _ikru habizoni, kanal bera#dagi &ibnigi bi%ulareb. 184. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. raja: [wel haruley, jala: sa[;i haruley. 185. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. raja-ra[ari heze#ul qo, qwarifarab $o balahulago, unebila. 186. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. ra;ad vwaridabfagi, he:ulgi Tinu bugeb, mefer bor{atabfagi, he:ulgi beTer bugeb. 187. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. ra;ad :eCa for~ulareb, bo~i fun, xi [olarew. 188. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. ra;dadagi gel ;e, femer bugilan isra_ habuge. 189. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). ra;daye &ub qwarifuneb, &ubayegi baq qwarifuneb (ra;daye - &ub, &ubayegi - baq). 190. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. ra;dal karaxelalda rejinzoni, ho~o &olaro. 191. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. ra;dal :ima:egi _asa;i behularebila. 192. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. ra;dal :im ~iJuna Tade razunel fora#da;un, TadxiyaSul ;ay ~iJuna xiyaCa bicune:u] finTamiyalda;un. 193. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. ra;dal Tinu hezeb, for`madul Tinz hezeb. 194. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. ra;da/e bo{ biXan _a{ru;aray mun, ra;ad qunday bugeb, mun qulun yigin. mesedil mali zwan #odoy ya[aray, molol fuz bekunday, fodoy zwan yigin. 195. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. ra;da/e :imgi baXuge, ro%obe Tilgi bosuge. 196. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. ra;da/e re{arab ruJada {aduwgi unge, [waraw xiyaSde fayibgi re{uge. 197. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. ras bi$anafanila funJ buhuneb, bexe;anafanila xi bara{&ulew. 198. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. ras {ala;unilan {anaS mun yaxinaro. 199. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. ras \erenab bi%unila \anziCa ru# beTuleb. 200. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. raTa - bi{aro, bo{ - fu~aro. 201. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. ratel hezeb \alTi - me{tulareb zafa. 202. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. raTalgi &olarogo, &igatgi folarogo. 203. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. raTaya: horpob;i Te#abuleb, bo{a: fu~uleb. 204. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. raTlid wu~araSul \urmat judiyab, Tavur \ularaSu] fin Tamulareb. 205. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. raTliye e{etaraw To{oye behularew. 206. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. raTlil isbahi;i - har#a;i, xor{ol isbahi;i - {ala;i. 207. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. raTli] balahun - dandzway, {arbi] balahun - TowiTi. 208. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. raTliCa xiyilan, xu]a reTaraw, xoCa bahaduran, yabu rejaraw. 209. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. raTliCa - xi, xoCa - bahadur. 210. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. ra[ap \ebTaraw \al Kedal qwaTiw zwalew. 211. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. ra[al riJunew hezew xiyaS kwe^ wugilan abuge. 212. Рахараб гъамассги, буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. ra[arab vamaSgi, bu~arab jalgi - jiyabgo bexedab $o. 213. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. ra[en hezeb for bujunareb, nu[ hezeb mefer bujunareb. 214. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. ra[en hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. 215. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. ra]da/ bugonigi, xinigi ;ala, xuru/ bugunigi, mesedgi ;ala. 216. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. ra% baKulareb fakdaye xuri poge. 217. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. ra% hezeb fakdaCa farti/ mal bala. 218. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. ra% femer uneb bugilan, funJ qan ~uray, fadada $o telarilan, [warab faka beZaray. 219. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. ra% polareb fakdaye xuri poge, _ayda ba[unareb $oya:e {ar$ habuge. 220. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ule:ul bexe \alaqab. 221. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. ra%da/ ras {e{go bi%uleb. 222. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). ra%-na[ boparaS faka :ij %i%e (fakdalgun ni/er bugeb $o - daran). 223. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. ra\at hezeb \alTudaSagi `unagi, \alTi hezeb ra\ataldaSagi `unagi. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабасс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. - ra\at, \a$i, ra\at! - an aburabila farabaS warani cogida#ulalda {adub ve#abeyan aburaw \e$ bor{ulew mafarulaSda. ra\at bujuna diye, dir waraniya:ul beTer cogida#ulalda ba&a;arab me{a:! - an $awab purabila mafarulaSgi. ra\atab fumru bopani, duCago xiyaye habuge na;i, xiyada duyegogi habuge. ra\atal har#a;ani, faqlu hezew zu\ula, balahal Tade &wani, {e{gogo qwari;ula. 224. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. ra\ata:e fey hezeb, ropuye fur]i hezeb. 225. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. ra\ata:e fey hezebila, bo~i fun, fadangi [wezebila. 226. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. ra\ata:e fey hezilan, fakuliCa busen bor/arabila. 227. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. ra\atgun - \ali%a;i, #a\matgun - ba\arxi;i. 228. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. ra~a;i habuley gureyila ya~aday, ra~a;i `unuleyila. 229. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. ra~a;i - sa[;iya:ul beTer, xorok;i - untul hudul. 230. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. ra~a-raqa;i habi#eyaldaSa `uni#e ;a#e Kola. 231. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. ra~a-raqa;i habule:ub gurebila bujuneb, `unule:ubila. 232. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. raxara# :udbi %i%agi, harura# ;imal %i%agi. 233. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. razela: ze% qaraw, xoCa han qaraw. 234. Рачиде баче чаран. raxide baxe xaran. 235. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. rax-raxagi, a-agi, irga didegi &wagi. 236. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. raXlide fi ara:uSan \aTida fi~go ine Kagi. 237. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. raXi baXe xer{alda reqarab, kwen kwanay xe%alda reqarab. 238. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. raXu/ \ama qin;ugegi, \alTu/ :adi qin;ugegi. 239. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). raZ bu%un, \ama Zolareb (\amil raZ bu%un Zolareb). 240. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. raZ qoTun, boro% qe/e biXage. 241. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. raZ judiyab /uhineyila, defen %i%un bujarabila, /urdul judiyal /uhun, xe% bi]i#e Karabila. 242. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. raZ {alatab hoygi %i%uge, hod {alatab xugi bosuge. 243. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. raZaldaSa zu\arab \eleko fadin. 244. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. razen hezeb ruq - o{ uneb hobo. 245. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. ra&a;i habunafan, huin;i (hudul;i) ~iJuneb. 246. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. ra&a;iya:ul aSlu - riTu];i. 247. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. rehel fura:ube &ub foleb. 248. Регьел хIалалълъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. rehel \ala:ub xed judiyab, xi \ala:ub \alTi judiyab. 249. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. rehelgi {in;igi fedalila fodobe bortarab muh Tir&aleb. 250. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. rafarab me{a: gurebila kumek habuleb, qwarifarab me{a:ila. 251. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. refarab me{a: habililan fadan;igi toge, [er;arab me{a: habililan dingi toge. 252. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. refarab me{a: habililan kumekgi toge, &warab me{a: be`ililan na;igi toge. 253. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. «refularo», «&olaro» fila;un riJunaro. 254. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. refun fumru agi, \e%e#e faqlu pegi. 255. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. reqaw xiyaSul rafad qoqab bujuna. 256. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. reqarab famal Kuraw fadama#e wopula. 257. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. reqarab re]a: ]umur reZulareb. 258. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. reqaS qwal `urabila, qoqaS mah baXarabila. 259. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. reqel bugila maSli\atxafa#ul i^, cin \arigabur;i begeyila. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. yas uney yigo wasaSda {aduy /utun. he#iye \inqi bugo a\ud ba]un bazarab yasa:ul fagar;iya: $al zwaya:ul. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, масслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. yasa: wasaSda abuleb bugo, ungo, umumul ni/eda TaSafagi /uhinaroday, hel ni/gun reqe#arulew xigo wujinarodayilan. wasaS yasalda abun bugo, cin \inqi bugeb bajaldaSa rorzilin, maSli\ata:e xi kamilarew watililan. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. kiciya:ul mafna bugo - «cin \inqiyaldaSa `une, {aduSeb {adub habe», - yan aburab. 260. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. reqezeb bicaraSda bopulareb rafuleb, {walxadul ruvnadaSa raful ruvun untuleb. 261. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. reqeze:ub jal vuray, jwarize:ub ber vuray. 262. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. reqolareb ganziCa qed Suruq habula. 263. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. reqon kwanay, qeC ban \alTe. 264. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. reqon \alTara#ul \alTi femerab, reqon a\ara#ul baqan reqarab. 265. Рекъон чIчIикIаре. reqon Zijare. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. $ibgo hiTinab «famal judiyab» jigo rafiyaldaSan fu~arab hab kiciya:ul haybat;igi bercin;igi! wi%i#e hiTinaw, hunar judiyaw xiyaSde mafarula# abula Tade wugewfanaSew rapu/egi wugew xiyilan. ni/ $indaSa zu\i#e behuleb hab jigo rafiya:ul palbal vwaridal rugo. ha: bicuna co;iya:u/ gux bujina:ulgi, rosdal ga#a purda rejina:ulgi, jigo beTergi reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq bexe;iya:ul, insaniyat reqon \alTanafan, kinabgo ra] CebeTeya:ulgi, bi&ungo insanaSe \a$atab, rejeye ra\at bugeb, \inqi hezeb fumruya:ulgi. helda Tad bi$ana - «reqon \alTanafan cada]ab mafi^at bexedab», - an aburab `iyab kicigi. 266. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. rejarab xuyalda purdaraw dun, polozeb for`mada rejaraw mun. 267. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. rejara:uw re&Tagi, borxara:ub bixagi. 268. РекIарассда лъелав велъуларев. rejaraSda ;elaw we;ularew. 269. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. rejara#ul boda habi#e jolareb faqilaSul jalalda habi#e joleb. 270. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. rejaraSu] ralahun, reja, re&TaraSu] ralahun, re&Ta. 271. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! rejeda balareb huriyaldaSa huri-baq zwalareb Zefer rapu/ :ij! 272. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. rejeda barab \a_aro fadaw xi. 273. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. rejeda julal raraw, jaldib kilas paburaw. 274. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. rejeda TaTi rejaraw mun, Tulida na~ baraw dun. 275. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. rejeda TaTi rejaraw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw wiZilaro. 276. РекIедасса рекIеде – кьо. rejedaSa rejede - po. 277. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. rejeye boparab habuni, i{tiyar hezeb bajalde Kolew. 278. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. rejeye boparab $o - xor{oye mar\am. 279. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. rejel ber balahizoni, beralda kan;i bi%ulareb. 280. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. rejel bexe;iyalda bo~ul bexe;i ba&a;ularebila. 281. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. rejel fadlu bi{ugegi, xor{ol famal [isugegi. 282. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. rejel fin feneKizoni, finalda rafi rafulareb. 283. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. rejel qwari;iya: haqlide ~alel, dafba-qeCa: palde a\ulel. 284. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. rejel _a^man;i ]amuleb huri - \alTi. 285. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. rejel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. 286. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. reje/ bugeb ;alareb, ;orob bugeb bi%ulareb. 287. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. reje/ bugeb me{a: ni/ ba;go;iya:ul {an#abiyila, cab#a#daSa borzani, ni/ he:ul lav#alila. 288. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. reje/ bugeb ]ub;i hurmadagi bi%ulebila. 289. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. reje/ cogi Kun, jala: baTiyab bicunge. 290. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. reje/ `unarab co \ar_ :ijabila kavtida `unarab nusgo rafiyaldaSa. 291. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. reje/ xaran bugeSe xinaridul Tilgi TaSan Karab yaravila. 292. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. reje/a ropi jaldiSa fus fadin ba]ularo. 293. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. reje/an bazarab rafi guroni, reje/e unareb. 294. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. rejindal allah joxon taraw, re&Tindal xu joxon taraw. 295. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. rejindal xu ;aleb, wi:indal reqaw ;alew. 296. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъай. rejine ;arab fadin, rejarab xol kwe: Kwe#egi ;ay. 297. РекIинеги лъай, рещтIинеги лъай. rejinegi ;ay, re&Tinegi ;ay. 298. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. rejinzogo xu ;alareb, xiyaq;izogo xi ;alarew. 299. РекIун бихьун чу босе, лъун бихьун кьили босе. rejun bi%un xu bose, ;un bi%un pili bose. 300. РелъанагIан гIодизе кколел. re;anafan fodi#e Kolel. 301. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? re;edal mapi/ &ib bi%ulareb, wopularew xiyaS &ib bicunareb? 302. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. re;i bujunebila bazarabgi bazine haburabgi. 303. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. re;i femera:ub tali\ femerab. 304. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. re:ara#da re:arabila roS-:adi dande zwalel. 305. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. re:aralda re:arabila raTlida ruqi baleb. 306. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. re:aralda re:arabila ro%do/ \aywangi dande;uleb. 307. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. «res buge#ul vala:», - an hagay bikaya: mesed vala#da horpob %u%un bujarabila. 308. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. res hezeb son - sawud bu\arab duniyal. 309. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. res qoTidal wavularew xi wujunarew, ruxnibe Tamidal bavulareb hoy bujunareb. 310. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. res qoTidal \inqarawgi qwajulew. 311. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. res meqab vweT kamurab ro% bujunareb, fabdal kamurab rosu bujunareb. 312. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. res reqarawfan xi - qarumaw, miskinawfan xi - sa{awataw. 313. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. res &ibila xakaril, moxol [uriy yatidal. 314. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. resgi bugoni, re#gi bugoni, ]arbejalda goral Tami#e bihayab $oyila. 315. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. reTel in$it habuni, raTliq;igi bi%uleb, xed in$it habuni, xadiq;igi bi%uleb. 316. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. reTel qadarab buja abe, qamarTgo Za, miskinxi. 317. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. reTel bi%un, qabul harulel, faqlu bi%un, ToriTulel. 318. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. reTel bi%un - xi, xu bi%un - ba\arxi. 319. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. reTel TuTuraSde habigi rortulel, Tavur \ularaSda To\okgi we;ulew. 320. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. reTel {a^aw xiyaSde {e{go rafi re{uge, ]abxi/ bahadur watun, rejeq;i#e behula. 321. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. reTel `ida;go `une, namus hiTingo `une. 322. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул ццевегоссев лълъикIав. reTel `iyab :ijab, hudul CewegiSew :ijaw. 323. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! reTine guroni qogi bazinzo, qoyil reTun [warab daraydul gurde! 324. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. reTine kamugugi, kwana#e Tafungegi. 325. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. reTine ;alareSe xiteri puraw allah, xuri#e ;alareSe mandari puraw allah. 326. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. re{an&inab zor fu$da &olareb. 327. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. re{ara:ub Tenkel, Tamura:ub turut fadin. 328. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb beze;i. Ххунздерил хханассулги гьидалIессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. {un#deril {anaSulgi hida/eSulgi bexe;i sabab;un dafba-qeC Kanila. $iw bexedaw wugilan {an, gurila, $iw bexedaw wugilan hida/ew Zanila. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугеб щинаб гIарац-меседги, гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIесс гьеб бечелъи. a\anila {anaS hida/ew {un#a]e, bi%anila heSda $indirgo bugeb &inab farac-mesedgi, farac-meseda:ul haburab qayigi. $oyidego habizila hida/eS heb bexe;i. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. anila {an hida/e hida/eSulgi bexe;i bi%i#e. co\ogo co cavurgi Sanjalgi `urab ro/ bugila heSul, ya farac gurila, ya mesed gurila. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. hida/eSul bexe;iyalde ber-rajgo &wezogo, na] wuSanila {un#deril {angi. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе ролI босизе. ГьидалIесс, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун ролIги битIанила ххунздерил хханассе. anila co son, anila jigo son, bazanila {un#a] Ta;iyaldago `aq [uruqab son. {anaS, mesed-faracgi bosun, hakalgi raxun, $indirgo fadamal riTanila hida/e ro/ bosi#e. hida/eS &ibgo $ogi abizogo {anaSul mesed-farac xuri Toleb rosonibe banila, Tade hoygi biXanila. he: xurigi Zijun mesed-farac co misqal kamizogo, rosol Tinalda {uTanila. «re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb nu$ergo mesed-farac na]e bose», - yan abunila hida/eS. razaral hakal `un ro/gi biTanila {un#deril {anaSe. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. han$e biZanila {anaSda hida/eS $iwgo &ay bexedaw;un riJunewali. 329. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila mala naSrudiniCa, waraniyalda kurpbal ri$un ratize:ul. 330. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila \amiCa, Zu$ufadan;un bi$un batize:ul. 331. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. reC bopularew {an wujunarewil, {ar$ bopularew nukar wujunarewila. 332. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. reC bopularew xi qanafataw, ri^wat bosularew \akim dahaw. 333. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. reC habun gargadiya: beC harula, funguTabi ricina: kanTi#arula. 334. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. reCa: beC hawi#e wujungeyila. 335. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. reCa: gurewila xi hawulew. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. «Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула», – ян абунила гьелълъ. iCu] dandzwanila ;abgo Zu$ufadan. ToCeyeSey /uhanila \ataldaSa un $indirgo was weCi#e. «dir fadaw ma:arabgi habulew, hiqarabgi bicunew was rosu/go hezo. :iCa kiwe wiTanigi, inkar habizogo, una, &ib Tad qanigi, Tuba#abula», - yan abunila he:. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. «Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула», – ян бицанила гьелълъги. jiabile:gi baybi%anila $indirgo was weCi#e. «walah, dirgi wugo `aqaw was. za\iya#ul adabgi habula heS, fiSina#ul ]atirgi habula. co :iyenigi kumek habi#e &wani, Tojab &ibnigi qwarifunaro dir darmanaSe. &ib habi#e dun /uhanigi, Cewe-Cewe jan`un, habula» , - yan bicanila he:gi. Лъабабилей гьезухъги гIенеккун юцIцIун чIчIанила. ;ababiley he#u]gi feneKun yu~un Zanila. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIадамалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. heb kinabgo rafanila co [eraSda. heSda rajalde Kanila hey ;ababiley fadama:ul ;imergo batilarilan. batabigi, heb batilin Jwa\alab, \alTi ri[arab, ebel-inSuye adab hezeb ri$i. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIадамалда асскIове векерун анила. «Дихъе кье, баба», – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. ruXaba# ferTalgi ]ubigi :el `unila. cingi, va$alda ferTalgi ran, kodor ]ubigi Kun, godejan qoTun, unel rujanila. heniw ganzida fodow Zun wujaraw co hiTinaw was doy &ibgo $o abizey fadamalda aSjowe wekerun anila. «di]e pe, abab », - yangi abun, he:u]a ]abagi bosanila. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - «Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони». reCarulel rujaral ruXaba#ul dobgo ganzida fodor Zun rujaral ;imalin abuni Tadecin ra]inzila. heb kinabgo bi%araw [eraS, beTergi jibijun, abunila - «reCa: fadan hawularo, famala: guroni ». 336. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. reZani, qe/e unew, qani, \obo/e unew. 337. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. reZulew-reZulew wuja, coyab &wezoni, cogiyab &oleb. 338. Ращалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. ra&a;arab me{a: mo~ TaSa bekula, bar&arab me{a: beTizeb _i] bortula. 339. РещтIине лъаларев рекIинавуге. re&Tine ;alarew rejinawuge. 340. РещтIине чIчIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. re&Tine Ze_ gureb, Ze#e moq gureb, bi:aya, baxinin mungo bixi#e. 341. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. rih zu\araw gurewila bexedaw, [ur zu\arawila. 342. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. rihda rega, rihda ra]a, ru#il famal $ibgo te. 343. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. rihin guro ba`ilgi hoydulgi fadab reqel, hudul;i guro caralgi nu[lulaSulgi fadab bo$i;i. 344. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. rihin - reCa:ul, daran - reJa:ul. 345. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). rihin xiyargun :ijab, xi ni/ergo :ijaw (rihin xiyargun habe, xi ni/ergo Kwe). 346. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. rihingi rihgi urvun habe. 347. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. rihnadaSa wo{araw kidago berta: wugo, rihin-`a bivari#e daimab fa#ab bugo. 348. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). rihniSa hural uneb, horoSa gur`al uneb ({asel ba&a;iya:ul falamatal). 349. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. ridi hari#e uneS ]aba ba{xuleb. 350. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. ridi daru;i ;alebani, na]iyaSe &welaroanila. 351. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila. 352. Рии аги бугIа гIезе, ххасел аги рагIи гIезе. rii agi bufa fe#e, {asel agi rafi fe#e. 353. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. rii pariyab, pin \alaqab. 354. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. rii pi$un araSe i[dal miskin;iya: mapu tolareb. 355. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. rii na[ulab bazagi, {asel bexedab bazagi. 356. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал ххер бецарав. rii Zedal [ur beparaw, {asel Zedal {er becaraw. 357. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. riida - Tinvi/, {asalo - xu]i/. 358. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. riidal baqnal raxuney yijaray {asalo purduley yija. 359. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. riidal baqud muv bu\izoni, {asalo zafdad xe% bu\ularo. 360. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. riidal boro% bi%araw {asalo far&ipa \inqulewila. 361. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. riidal harural ganzal peyan abulebila {asalo faxiya#. 362. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. riidal hekizoni, {asalo hun&ularel. 363. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. riidal fadalna[ halizoni, {asalo %ag halularo. 364. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. riidal fodobe beharab kwer zobogo bazunareb. 365. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. riidal habizeb {asalo batulareb. 366. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. riidal $indiye folo zwayan abulebila xoCa Tuqbi, {asalo nu$eyego folo zwayila. 367. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. riidal pi$ani, pindal faka [oleb. 368. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? riidal pi$aray para fa^ura, pindal faka [oleb rafizi& duda? 369. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. riidal ridi heqe, {asalo na[ kwanay. 370. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. riidal Timuv bose, {asalo burtina bose. 371. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. riidal - {alunxakar, {asalo - gwangwaxakar. 372. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. riidal [erabgi bosuge, {asalo \alaqabgi bosuge. 373. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. riidal [ur bepe, {asalo kor bake. 374. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. riidal [uriw [wa, {asalo roqow [wa. 375. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. riidal \alTaraw pindal kwanala. 376. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. riidal xer{ bercin habula u#danab reTela:, {asalo - {inab reTela:. 377. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. riidal zaradizoni, {asalo horob $o bujunareb. 378. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. riidala - {asbika, {asalo - qwaTulbika. 379. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo [ur, {asalo fa#up qarab, {asalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. 380. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. rii-riidal - zor-zorol, {asa-{asalo - gud-gudux. 381. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). ripi baleb qwazinibe qali ba#e behularo (ripunibe qali ze%olareb). 382. Рикьун гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. ripun harural {injal rihda kunew ala#an. 383. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. riJada bugeb fagar;iyaldaSa aSjow wugew maduhalgo :ijila. 384. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. riJada mesed bugilan rafani, aSjore &weydal _a% batuleb. 385. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. riJada rugel fagaral xafi, untun rafilalde, [un ratula, [un rafilalde, ruqun ratula. 386. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qaliyaldaSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. 387. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. riJadaSan yi%i#e :ijay xiyar yas aSjore &un yi%i#e $o gurey $o yatula. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. nejo femeriSel mafarul rosaba/ fadat bujana aburay yas $indirgo abruraSa yi%i#e Zolareb. to{;upe dande zwan, was ja;anigi, yas ja;alaroan. xangi yaxunaan ber zwan yi%izeygi. he:ul \aSilalda hadab kiciya: bicuneb $ogi femer Kolaan. riJadaSan guroni xiyada ri%ularel bexedal xafa#ul $anir tun `unaral co-co yasal kan;uqal, rafuqal ratulaan. 388. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. riJade bor$arab fumru qoqab ~um. 389. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. riTu];i {walxadaSagi rejarab. 390. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. riTu];i `uni#e;un ru\aldagi bara{&uge. 391. РитIарал щинал рагIаби берцинал рукIунарел, берцинал щинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. riTaral &inal rafabi bercinal rujunarel, bercinal &inal rafabi hereSiyalgi rujunarel. 392. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). riTu];i vorpe, Teq;i Tade Karab #amangi bujunebila (ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila #aman). 393. РитIухълъиялде нух ххалатаб. riTu];iyalde nu[ {alatab. 394. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. riTu];iya:e diwan \a$a;ularo. 395. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. riTu];iya:ul nu[ faTidab. 396. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. ri[arab {o{oCa {er femer kwanaleb. 397. Риханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. ri[an$oya:ul $o folareb, gurgil xed /uhunareb. 398. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. riCata#e - Tora%, Terena#e ridi. 399. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдасса къадараб тIагъур букIунареб. ri~il Tilada TorXol ber vuraw wugonigi, xo{To-zinzuyaldaSa qadarab Tavur bujunareb. 400. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. ri^wat bosularew \akim dahaw, \aram habularew daranxi dahaw. 401. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. rododaSa na[ bu{araw, [warab \amidaSa Tuqbi ra]araw. 402. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. roqob bugeb - qwaTul :im, qwaTib bugeb - ha~ul :im. 403. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. roqob gamaz qulZi#e Kanigi, qwaTib ;a#e togeyila. 404. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. roqob hoy - qwaTibgi hoy, roqob ba` - qwaTibgi ba`. 405. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. roqob kak balarew gogol faliCa, gamayalde wa[un, $amafat bana. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. kici;un /uharal hal rafaba# bicuneb bugo {alqalda horpor rujaral $ideCago kakcin balarel, $amafata:e diniyab Cebe[an;i habulel rujaral fadama#ul. 406. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. roqob qadru hezeSul qwaTibgi bujunareb. 407. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. roqob qwaqwaduleb, qwaTib qin;uleb. 408. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. roqob qir-qir bugoni, duniyal qwari;ula. 409. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. roqob pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salTaSe:. 410. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. roqob {am bugoni, {alatab gurde, {arab $o bugoni, za\iyal {injal. 411. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. roqob xed bugeSda xiyar ma~ ;alaro. 412. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. roqobgo qulfagi tun, qwaTiSa :im baXaray. 413. Рокъобе нух кидаго гIагараб. roqobe nu[ kidago fagarab. 414. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). roqow wujun [ur bosuleb, [uriw wujun ruq bosulareb (\a$atab Cebe bose, cogidab {adub bose). 415. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. roqow valba~ - qwaTiw fanJ. 416. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. roqow - defen, qwaTiw - ~e. 417. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. roqow ~ohor [wagi, ~orow dibir [wagi. 418. Рокъой йигей меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. roqoy yigeb me{a: inSul ruq, roqoye yuSindal - xiyal ruq. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIарай меххалълъ, гьелълъул къадру холилан. kiciya: bicuneb bugo, roSaSe puray yas Tad yuSun yazaray me{a:, he:ul qadru [olilan. 419. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. roqoy yigey :adul «:ij;i» batila, :imcin []an hezo dur ^arbalalda. 420. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. roqoy :adi yopun, qwaTiy dun yopun, qwalap hudul yopun, beral diy qwajun. 421. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. roqoy Zu$u - baqgi mo~gi 422. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. ropara#ul taqsir - hiTinab munah, ri[ara#ul {aTa - judiyab munah. 423. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. ropi basandizoni, \alTul ]ur ba]unareb. 424. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. ropi berharab $o Kola, ebel-emenni ra#i harigi insanaSul borx Kola. 425. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. ropi biqaraw ~ohor Kolaro. 426. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. ropi bi&ungo Cidalab cidulgi Kolebila. 427. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалхул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. ropi habi#egi was qwarifunew, yaravgi borxaraw, xugi rejaraw. balay habi#egi yas qwarifuney, fal[ul xundu#da vor/ riTuz fadiney. 428. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. ropi hezeb xer{ - xed hezeb tarha. 429. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. ropi hezeb reje/ Cin bujunaro. 430. Рокьи ккани кочIохъан яхъуна, чехь бухIани магIихъан яхъуна. ropi Kani kozo]an ya]una, xe% bu\ani mafi]an ya]una. 431. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. ropi Kara#e busen nosol balaldagi folebila. 432. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. ropi Kara#e no]ogi - jalfa. 433. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. ropi Karay yas pera: bicuna. 434. Рокьи ккечIей гIаданалда росода нахъа чIчIун квен гьабизе лъаларебила. ropi Kezey fadanalda rosoda na]a Zun kwen habi#e ;alarebila. 435. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. ropi Kezogo haburab rihin - hodorab. 436. Рокьи кьерилI букIунеб. ropi peri/ bujuneb. 437. Рокьи кьолбода гьикъун гьабулареб, кьал годекIаниб гьурщун гьабулареб. ropi polboda hiqun habulareb, pal godejanib hur&un habulareb. 438. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. ropi :ilgo Koleb - ropuye qwal qa#e xi qwarifunew. balay :ilgo berhuneb - balay \e%e#egi was qwarifunew. 439. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 440. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. ropul Cebe]an - ma{Sara, palul Cebe]an - kwejen, per[adul Cebe]an - huri. 441. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. ropuCa rapa biuneb, balaya: ber#ul nur uneb. 442. РолI бекьарасс ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. ro/ beparaS ro/ ;i;uleb, mux beparaS mux ;i;uleb. 443. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. ro/uda vor/ susur fadin wujungeyila. 444. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. ro/ul [urir gan&algi tun, Sanda rugel baxa#e fadlu habulel. 445. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. rool qo {asalil anpida ba&a;ulebila. 446. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – лълъади. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - :adi. 447. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. ror$unel $ala#da vor/ Zeferab laxen fadaw. 448. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. roS wopularey Zu$uyalda girun bazuneb horxogi heSul fayibalda;un bazuneb bugilan Kolebila. 449. Росс какулаго рукъ кварай, гIака какулаго нах кварай. roS kakulago ruq kwaray, faka kakulago na[ kwaray. 450. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. roS :ijay Zu$u - :ijay, ruSun :ijab xu - :ijab. 451. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. roS re{uleb Jalgi - :adi, roS wa[uneb &obgi - :adi. 452. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. roS ri[ara: abulebila $inda roS &akdarulilan, ~ali ri[araS abulebila $iw dibiraSe wopularilan. 453. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. roSal ruge# roqob bicuneb, qorol#aba# koro] bicuneb. 454. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. roSaS faTada \uXal ]way - Zu$uya:ul fayib, yapada: carvida julal ray - nusa:ul fayib. 455. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. roSaS :adi %i%e, :eCa hobo {ene. 456. Россасс цIияй чIчIужу ячарай сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. roSaS `iyay Zu$u yaxaray sordoya:, [waray $u$uya:ul beTer gorbodaSa baTa;ulebila. 457. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. roSaSda :adi ;abgo qoya: yu\uleyila, :aduda roS ;abgo mo~a: wu\ulewila. 458. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. roSaSda reqarabila :adul ja# bujuneb. 459. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. roSaSda Cim ba]ani, Zu$uya: ;imal ru{ulel, roSaSul Cim ba]ani, Zu$u yu{uley. 460. Россассе индал – хIанкIач, хIорго йикIиндал – мокъокъ. roSaSe indal - \anjaz, \orgo yijindal - moqoq. 461. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманассул рукъ. roSaSe inefan - ebel-inSul ruq, Tad yuSun yazindal - tu^manaSul ruq. 462. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. roSaSe inzey yas yatagiyin, Zu$u yaxinzew was watagiyilan harulebila hardu]anaS. 463. Россассе инчIого гIабдал лъаларей. roSaSe inzogo fabdal ;alarey. 464. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». roSaSe uney yasalda ebela: ma:arabila - «do#ul doba ]a\alda Zeferabilan abuleb batani, duCagi hedin abe, dir yas, Zeferalda ]a\abilan abuleb batani, hedingi abe». 465. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? roSaSegi ina, wasgi hawila, waC kiSa wa]ilew? 466. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. roSaSul qadru-qimat :adudaSan bujuneb. 467. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. roSaSul reje/ bugeb $o Zu$uya:ul jaldib bujuneb. Цо ххан вукIаравила киданиги къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. co {an wujarawila kidanigi qwaTiwe wa]unarew «roqow quru&». heS qoyal inarulel rujaralila, ]uTa\eleko fadin, coyalgun wavun, coyalgun semun, ruXaba#da vor/. heSiye ulka-rapa:ul urvelgi bujunzila. ulkaya:ul ba;go;abigi, wa#ir#aba#da ;alaldego, ruXaba#da ;alel rujaralila. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. maduhalaSul xux;i bi%araw cogi {anaS heSda ;a#aburabila - «bopani ravde wa]a, bopizoni diye _ulanal rosabi pe!» - yan. {anaS heb ba;go;i bi&ungo yopuley Zu$uyalda bicarabila, he:gi kinalgo ruXaba#da finzarabila. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. xara [waraw {an co qoya: qwaTiwe wa]arawila. qadal rapandegi rajarun, hal fiSin;imala# bicuneb $ogo &ibdayan feneKanila. bugila he# bicuneb, maduhali] wugew {anaS ni/er {anaSda rav ;a#abun rafulila. wavi#e quwatgi hezogo, xara [un ni/er {angi rafulila. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. heb me{a: kanTarawila {an $indirgo valaTa#degi {alqiyab kici biTarab bujinaldegi. 468. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo haburab ]ulu]. 469. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat haburaw rosdal `eCa wu\agi. 470. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. 471. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. rosdal ga#a purdagi rejuneb. 471. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. rosdal {abar fabdalaSda hiqe, ruqa:ul {abar ;imala#da hiqe. 472. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. rosdaCa \ukmu puni, \ar_iyegi buTa pe#e Koleb. 473. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. roS-:adi co;izoni, ruq be{e balahula, roqob qir-qir ~iJani, dunyalgo qwari;ula. 474. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтарал меххалълъ. roS-:adi coca#da :ij ;ala, coyal untaral me{a:. 475. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. roS-:adiyalda horpowe /uharaw - fabdal, horoda badiwe jur&araw - a\maq. 476. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьарав меххалълъ. roS-:adiya:ul horpob;i ;ala, roS $indirgo gurdeyalda ruqi ba#e /uharaw me{a:. 477. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. roS-ruq awadan habi :adul hunar-~ar bugo. 478. Росол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. rosol rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 479. Росу балагьун къватIив чIвагеги, къватI балагьун басралъугеги. rosu balahun qwaTiw zwagegi, qwaT balahun basra;ugegi. 480. Росу бахъун кьурарай, кьибил бахъун дургъарай. rosu ba]un puraray, pibil ba]un durvaray. 481. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. rosu baTiya:u] ropi Kogegi, pibil baTiyaygun qadar []agegi. 482. Росу бихьун си борххатаб бай. rosu bi%un si bor{atab bay. 483. Росу кIодо, ясал гIемер. rosu jodo, yasal femer. 484. Росу лIугьун къачIарав, кьибил лIугьун вессарав. rosu /uhun qazaraw, pibil /uhun weSaraw. 485. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. rosu riJun - fadat, fadan riJun - {aSiyat. 486. Росу тани, росдаццаги толев. rosu tani, rosdaCagi tolew. 487. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. rosu tun araw [we#e rosu/e wazunew. 488. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. rosu - co ra]alda, himat - co ra]alda. 489. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. rosugo reqarab pal bujunareb, pibilgo reqarab rihin bujunareb. 490. Росугун дагIбадани чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани кваникълъула. rosugun dafbadani xiyaq;ula, Zu$ugun dafbadani kwaniq;ula. 491. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. rosu/ hudul hawe, nu[da halmav Kwe. 492. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. 493. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. 494. Роххел гIемералълъуб кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъуб магIихъаби рахъунел. ro{el femera:ub purdu]abi ra]unel, [wel femera:ub mafi]abi ra]unel. 495. Рохол багьа къого гъурущ. ro[ol baha qogo vuru&. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. kici;un /uharal hal rafabi abun rugo ba#aralda ra[i bixulew wujaraw co mafarulaS. co ro[o] qogo vuru& abi fad habun bugo ra[i bosulaeS. 496. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. ro[oCa fabdalgi, faqilgi, kwe^algi, :ijalgi fadamal $anire raxuna. heldegi uxu# bugo hab, - an $awab pun bugo ra[i bixuleS. 497. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. ro]dol xed haburay, xiyar weedaray. 498. Рохьалълъ тала босичIого толаро. ro%a: tala bosizogo tolaro. 499. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! ro%do/ bujunareb zu\u]analde zalfarab salam dir ma[il Tila:ul! 500. РохьдолI тIохIок камулареб. ro%di/ To\ok kamulareb. 501. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. ro%do/ Za, ro%do/ [wa. 502. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. ro%do/ Zolareb \aywanalda Til &ola. 503. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. ro%il \aywan ro%ob guroni Zolaro. 504. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. ro%ob voTodagi kidago cogo \al bujunarebila. 505. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. ro%ob %arab %odul _ayda &ibila. 506. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. 507. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. ro%obgi cigi {uTugegi, cogo Tinzalda bo$un. 508. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. ro%ob xan kamulareb, xor{o/ unti kamulareb. 509. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. ro%obgo hezeb talma, talmipgo hezeb fanJ. 510. Рохьобе гIащтIийила, гIалхуде таргьайила. ro%obe fa&Tiyila, fal[ude tarhayila. 511. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. ro%obe kwaTi guroni, hab _i^aya:ul _ayda hezilan aburabila vadiCa. 512. Рохьобе тIил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. ro%obe Til bosuge, ra;da/e :imgi Toge. 513. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. ro%obe Til bosuge, TiliCa [ur bepuge. 514. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. ro%owgi wujun, za\ida `a bakaraw. 515. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. ro%or vuTbigi ra&adal rujunarelila. 516. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. ro%oSa wuSunago, ;abo{ida waza, dadal. 517. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. roCalda reqarabila ruqi bujuneb. 518. Роцц унтичIого хоно букIунареб (роцц унтичIого гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). roC untizogo [ono bujunareb (roC untizogo fanjuya: [onogi habulareb). 519. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIуларо. roCadaSa ~iJun xugi jan`ularo. 520. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. rocen hezeb femerab kwenaldaSa co roCada kuneb dahab kwen :ijab. 521. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. rocen hezeb Te{ {anaSul te_siyalda bujunareb. 522. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan burTal. 523. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. ro~arab #odiSan ~er balew allah. 524. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. ro~arab qoya: ~ana#de ~aladeril yasalgi unel. 525. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. roXu]e dunyalgi bujunarebila, wazu]e hobolgi wujunarewila. 526. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. ruge#da hezelani&an, heze#da rugelani&an Karal $alila ;imal. 527. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. rugel-hezel ;alarel &ayTabapa &ayila \inqulel, hal qoyil ri%ulel &ayTabi-fadamapa &ayila \inqularel. 528. РугънатIе цIцIам щвалареб. ruvnaTe ~am &walareb. 529. Ругъун лъечIого би бецIцIулареб, цIцIад бачIого тIох гIекколареб. ruvun ;ezogo bi be~ulareb, ~ad bazogo To[ feKolareb. 530. Ругъун сахлъаниги гIуж кибего унареб. ruvun sa[;anigi fu$ kibego unareb. 531. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. ruhunab gureb roCalda Ta$u reqolarebila. 532. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. ruhunab oca: fadin [ur bepularo. 533. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. ru#ida qad kan;i bi%unguTi baqul fayib gureb. 534. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. ru#man zirziduleb, ^amat badaruleb. 535. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. ru#manqo biTani, kinalgo qoyal riTulel. 536. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. ruq baqarab Sadaqa habuge. 537. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. ruq baqarab Sadaqa - xe% baqarab qadekwen. 538. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. ruq bala fadamal `uni#e, yarav bala fadamal vuri#e. 539. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. ruq bercin;ula qazaya:, xi bercin;ula felmuya:. 540. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. ruq bexe;agi, xi femer;agi. 541. Рукъ бикъидал къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). ruq biqidal qono Tamuraw (ruq biqun {adub gurebila qono Tamuleb). 542. Рукъ босилалде мадугьал цIеххе. ruq bosilalde maduhal `e{e. 543. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. ruq habulareb $oya: qwaT habulareb. 544. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. ruq heze:ub ]o^gi ruqila. 545. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. ruq hezeSda xi ;ala, xed hezeSda ma~ ;ala. 546. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. ruq hiTinab bujin hobolaSdayila ;aleb. 547. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. ruq qwaridaw xi - :adi kwe^aw. 548. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. ruq :u%arab me{a:, \ur ba]uneb fadat. 549. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. ruq ruqa: Tubagi, qayi qayiya: `unagi. 550. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. ruqalda aSjob ~ororab iCgi tun, %u~il :eda {aduw dowefan unarew. 551. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). ruqalda :alareb qwaTalda ;an batuleb, ni/edago bi%izeb xiyada bi%un batuleb (ni/er - xiyada, xiyar - ni/eda). 552. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. ruqalda na[ ba[unareb darangi habuge, hoydul ba; habulew xi fadin, fadadagi \alTuge. 553. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. ruqalde nu~a hezew, a[ipe valdu hezew. 554. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. ruqalda nu~a ;oleb rahi#egi qa#egi. 555. Рукъалдасса ххирияб бакI гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqaldaSa {iriyab baj hezeb, ;imadaSa {iriyab $o hezeb. 556. Рукъалълъ басра гьавурав, къватIалълъ ццеве кколарев. ruqa: basra hawuraw, qwaTa: Cewe Kolarew. 557. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. ruqa: beTerhanxi gurew bercin hawulew, beTerhanxiyaS ruqin habuleb. 558. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. ruqa:e kinab bugonigi _ayda habizeb qo - fadada arab qo. 559. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. ruqa:ul aSlu - puZ, ]i#ama:ul aSlu - Zu$u. 560. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битIичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. ruqa:ul beTerhanxiyaS humer biTizoni, hobol Tojaw wazunarew, Tilil bu\i fe#abuni, keto baKarulareb. 561. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. ruqa:ul beTerhanaSde muTif;ulareb roqob fadlu bujunareb. 562. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. ruqa:ul hezo;i carviCa ba{xula, xer{a:ul hezo;i TinviCa ba{xula. 563. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. ruqa:ul i{tiyar beTerhanxiyaSu] teyila. 564. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, дир рекIел къварилъи дидаго лъала. ruqa:ul qwari;i qada#da ;ala, dir rejel qwari;i didago ;ala. 565. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. ruqa:ul qwari;i qwaTib ;agegi, qwaTul {abar roqob ;agegi. 566. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. ruqa:ul jalTa \elekogi bavuleb, kawudal jalTa ;imalgi ravulel. 567. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. ruqa:ul judiyaw me{tizoni, bertin betulareb. 568. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. ruqa:ul \al ;imala#da ;ala, qwaTa:ul \al fabdalaSda ;ala. 569. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. ruqa:ul urvel qada#dagi ;aleb. 570. Рукъи бай каратI кIодолъилалде, дару гьабе унти ххалалъилалде. ruqi bay karaT jodo;iyalde, daru habe unti {ala;ilalde. 571. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. ruqi barab reTel reTunarewgi xi gurewila, ruqiyalda Tad ruqi barawgi xi gurewila. 572. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. ruq#al kunarel, kuli reTunareb. 573. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. ruqilan aburab bajalde ruqfanaSeb he~o bosuleb. 574. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. ruJadul ror/ifanaSeb karTiniSan ocol beTerfanaSeb kwax bazunebila. 575. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб. ruJen ara:ubeyila kungi uneb. 576. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. rujnib bujun vulvudun, valba`a: xan zwalaro. 577. Румазул гулгун гIадин габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин гIодовеги къулуге. ruma#ul gulgun fadin gabur ~abu~ungi wujunge, ebel-emen [waraw fadin fodowegi quluge. 578. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. ruSun [er;izoni, xu [er;ularo. 579. Рухьен тIун, тIил бекун виччарав. ru%en Tun, Til bekun wiXaraw. 580. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! ru\ ba&ad bugo, rup ba&ad ~ay! 581. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKuleb. 582. РухI речIчIилалде тушман чIваларев, рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. ru\ reZilalde tu^man zwalarew, ru\ reZarab me:a: tu^manaS zwalew. 583. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. ru\alda reqonila bigi Tinjuleb. 584. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. ru\aliCa fadin xi [er;ularo, miskin;iya: fadin xi qulularo. 585. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. ru\el joxon te#abuleb raqiya:, kwen joxon te#abuleb CidaCa. 586. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. ruxun judiyab - $anib rak hezeb, Tinu judiyab - $anib muh hezeb. 587. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. ruXaba#da ba;goyab $o $undu# bicunebila. 588. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tolaro. 589. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. ruXabi jodo harulel :ijaw xiyaS, yatim in$it hawulew \ali%ataw xiyaS. 590. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. ru&ada haburab musrada guroni tolareb. 591. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. ru&i &wara:ube fanju bazuneb, $algo reedara:ure ;imal razunel. 592. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула. ru&i &wara:ube fanju buSuna, kawu judiya:uwe hardo]an Swerula.

Лълъ : Лълъадал берищ, рокьол гIусищ? :adal beri&, ropol fusi&? Гьал рагIаби абуралила хIара чIварай ралила лълъадул угьи-зигараялде бер-ракI щвечIеб щайтIаналълъ. Кици тIамула бералълъулги гIусалълъулгигIан захIматаб унти гьечIебилан абураб магIнаялда. hal rafabi aburalila \ara zwaray ralila :adul uhi-#igarayalde ber-raj &wezeb ^ayTana:. kici Tamula bera:ulgi fusa:ulgifan #a\matab unti hezebilan aburab mafnayalda. Лълъадал къатIраялълъги гамачI борлIулеб, цIадул хIенехIалълъги дунял бухIулеб. :adal qaTraya:gi gamaz bor/uleb, `adul \ene\a:gi dunyal bu\uleb. Лълъадаццаги жиндиего нух бахъула. :adaCagi $indiyego nu[ ba]ula. Лълъади гьечIев россги, росс гьечIей чIчIужуги – чIобогояб рукъ. :adi hezew roSgi, roS hezey Zu$ugi - zobogoyab ruq. Лълъади квешассул гIумру гIазабалда гирула. :adi kwe^aSul fumru fa#abalda girula. Лълъади лълъикIав лълъикI вуго, лълъади квешав квеш вуго. :adi :ijaw :ij wugo, :adi kwe^aw kwe^ wugo. Кици гIунтIизабула Шамилил наиб Инквачилассде. Гьев цо росулIе щвараб меххалълъ, гIадамал гьессда гьикъарун руго, - «Росу-жамагIат кин бугеб?» – ан. Гьесс жаваб кьун буго - «Лълъади квешав квеш вуго, лълъади лълъикIав лълъикI вуго», - ян. kici funTi#abula ^amilil naib inkwaxilaSde. hew co rosu/e &warab me{a:, fadamal heSda hiqarun rugo, - «rosu-$amafat kin bugeb?» - an. heS $awab pun bugo - «:adi kwe^aw kwe^ wugo, :adi :ijaw :ij wugo», - yan. Лълъади чиярай лълъикIайлъун йихьулейила, чу нилIерабго цIакъаблъун бихьулебила. :adi xiyaray :ijay;un yi%uleyila, xu ni/erabgo `aqab;un bi%ulebila. Лълъади ячине анцIгоявгун ургъе, йиччазе нусгоявгун ургъе. :adi yaxine an`goyawgun urve, yiXa#e nusgoyawgun urve. Лълъадигун вагъуларев лълъикьаниги къоларев. :adigun wavularew :ipanigi qolarew. Лълъадул букIунебила букарулеб бакI, буххичIони букари къотIулареб. :adul bujunebila bukaruleb baj, bu{izoni bukari qoTulareb. Лълъадул гIагарав чияссул яс васассе ячунге. :adul fagaraw xiyaSul yas wasaSe yaxunge. Лълъадул ригьнивги вукIунге, лълъадул гIакаги хьихьуге. :adul rihniwgi wujunge, :adul fakagi %i%uge. Лълъадулгун кколеб къеццалдасса тIагIам гьечIеб дандежо букIунареб. :adulgun Koleb qeCaldaSa Tafam hezeb dande$o bujunareb. Лълъеда бараб полоп гIадаб жойила росс-лълъадиялда гьоркьоб кколеб кьал. :eda barab _olo_ fadab $oyila roS-:adiyalda horpob Koleb pal. Лълъеда бахъун накъищ чIчIолареб. :eda ba]un naqi& Zolareb. Лълъеда тIад хъвадарун, ххатI лIугьунареб. :eda Tad ]wadarun, {aT /uhunareb. Лълъеда хIал барасс бахъухъ цIцIикIкIун кваналеб, хIохь бахъарасс хIалтIи цIцIикIкIун гьабулеб. :eda \al baraS ba]u] ~iJun kwanaleb, \o% ba]araS \alTi ~iJun habuleb. Дибирасс къулгьудалълъе цадахъ васги вачун вукIун вуго. Васассни лълъим гIемер гьекъей рекIее гIечIев дибир васассухъ квеш валагьулев вукIун вуго. Рокъоре щвараб меххалълъ, дицца мун къулгьудалълъе лълъим гьекъезе вачун вукIинчIин, бахъухъ квине вачун вукIанилан, дибирасс вас вуххун вуго. Дадайилан абун буго «гъадидасса цIцIодораб тIанчIицца», жинда рагIун букIанила, лълъим гьекъани, бахъухъ гIемер кваназе кIолилан. Дуцца дида гьеб некIого щайин бицун букIинчIебилан дибирасс вас кIиабизеги вацIун вуго. dibiraS quluda:e cada] wasgi waxun wujun wugo. wasaSni :im femer heqey rejeye hezew dibir wasaSu] kwe^ walahulew wujun wugo. roqore &warab me{a:, diCa mun qulhuda:e :im heqe#e waxun wujinzin, ba]u] kwine waxun wujarawilan, dibiraS was wu{un wugo. dadayilan abun bugo «vadidaSa ~odorab TanziCa», $inda waxun bujanila, :im heqani, ba]u] femer kwana#e jolilan. duCa dida heb nejogo &ayin bicun bujinzebilan dibiraS was jiabi#e wa`un wugo. Лълъедасса лълъетIахъан хIинкъуларо, хIалтIудасса хIалтIухъан лIутуларо. :edaSa :eTa]an \inqularo, \alTudaSa \alTu]an /utularo. Лълъеде мугъ чIваге, гьерссиде ракI гъоге. :ede mug zwagr, herSide raj voge. Лълъел къимат лъалебила кьиндал, чияссул къимат лъалебила хведал. :el qimat ;alebila pindal, xiyaSul qimat ;alebila [wedal. Лълъел цIолеб къулгIаялда асскIоб рукъ бугей эбелалълъул яс ячунге. :el `oleb qulfayalda aSjob ruq bugey ebela:ul yas yaxunge. ЛълъетIа хIуччалги рахъуге, цIцIалкIуялълъ ралъадги буххуге. :eTa \uXalgi ra]uge, ~aljuya: ra;adgi bu{uge. ЛълъетIасса тIорахь бахъулев. :eTaSa Tora% ba]ulew. Лълъецца – гьобо, цIецца – кор. :eCa - hobo, `eCa - kor. Лълъецца ордек биччулареб, бугьтаналълъ чи хъублъуларев. :eCa ordek biXulareb, buhtana: xi ]ub;ularew. Лълъецца нух балагьулеб, гулица тушман валагьулев. :eCa nu[ balahuleb, guliCa tu^man walahulew. Лълъида бихьарабги – «жиндаго бихьарав», лълъида рагIарабги – «жиндаго рагIарав». :ida bi%arabgi - «$indago bi%araw», :ida rafarabgi - «$indago rafaraw» Лълъиданиги нилI инжит гьаризе кIоларелила, нилIеццаго гьаричIони, лълъиццаниги гIодорегIанги гьаруларелила, нилIеццаго гьаричIони. :idanigi ni/ in$it hari#e jolarelila, ni/eCago harizoni, :iCanigi fodorefangi harularila, ni/eCago harizoni. ЛълъикI букIаго патихIа. :ij bujago _ati\a. ЛълъикI вугилан чIухIуге, квеш вукIараб меххги ракIалде щва. :ij wugilan zu\uge, kwe^ wujarab me{gi rajalde &wa. ЛълъикI вукIани, вокьулев, квеш вукIани, рихунев. :ij wujani, wopulew, kwe^ wujani, ri[unew. ЛълъикI хьвадарав квеш холаро, квеш хьвадарав лълъикI холаро. :ij %wadaraw kwe^ [olaro, kwe^ %wadaraw :ij [olaro. ЛълъикI хьвадизеги дурго чорххол иххтияр – духъ, квеш хьвадизеги – духъ. :ij %wadi#egi durgo xor{ol i{tyar - du], kwe^ %wadi#egi - du]. ЛълъикIаб батани – канае, квешаб батани – цIулае. :ijab batani - kanaye, kwe^ab batani - `ulaye. ЛълъикIаб бугъицца къуралде лIар хьвагIулареб, лълъикIав чиясс чияе чIухIи гьабулареб. :ijab buviCa quralde /ar %wafulareb, :ijaw xiyaS xiyaye zu\i habulareb. ЛълъикIаб гара-чIвариялдаги киналълъулго бицунареб. :ijab gara-zwariyaldagi kina:ulgo bicunareb. ЛълъикIаб гьудуллъи ххазинаялдасса лълъикIабила. :ijab hudul;i {a#inayaldaSa :ijabila. ЛълъикIаб – гьурщулеб, квешаб – баххчулеб. :ijab - hur&uleb, kwe^ab - ba{xuleb. ЛълъикIаб дару кьогIаб букIунеб, лълъикIай чIчIужу хIеренай йикIуней. :ijab daru pofab bujuneb, :ijay Zu$u \erenay yijuney. ЛълъикIаб жо беццизе кколареб, беццунилан квешаб жо лълъикIлъулареб. :ijab $o beCi#e Kolareb, beCunilan kwe^ab $o :ij;ulareb. ЛълъикIаб жоялълъе къей гьечIеб, къадаралълъе бергьенлъи гьечIеб. :ijab $oya:e qey hezeb, qadara:e berhen;i hezeb. ЛълъикIаб кечI чIалгIунареб, лълъикIаб ххабар рихунареб. :ijab kez zalfunareb, :ijab {abar ri[unareb. ЛълъикIаб кициялълъул баракат насслабазего щолебила. :ijab kiciya:ul barakat naSlaba#ego &olebila. ЛълъикIаб къайи босеян гьаризе кколаро, лълъикIай яс ячине чи камуларо. :ijab qayi boseyan hari#e Kolaro, :ijay yas yaxine xi kamularo. ЛълъикIаб къверкъ жибго бижараб хьуцIцIилI чIчIолеб. :ijab qwerq $ibgo bi$arab %u~i/ Zoleb. ЛълъикIаб кIалдибе босе, квешаб гIодобе реххе. :ijab jaldibe bose, kwe^ab fodobe re{e. ЛълъикIаб лъазе азарго къоги дагьила, квешалде ругъунлъизе цо къоги гIемерила. :ijab ;a#e a#argo qogi dahila, kwe^alde ruvun;i#e co qogi femerila. ЛълъикIаб малълъ босичIессда лълъикIаб къо бихьуларо, эбел-эмен разияв кинго басралъуларо. :ijab ma: bosizeSda :ijab qo bi%ularo, ebel-emen ra#iyaw kingo basra;ularo. ЛълъикIаб нассихIат босулареб бетIер – рагьлил асар босулареб ссинухIатI. :ijab naSi\at bosulareb beTer - rahlil asar bosulareb Sinu\aT. ЛълъикIаб рагIи – рукъалълъе ххайир, квешаб рагIи – гIадалI базе зар. :ijab rafi - ruqa:e {ayir, kwe^ab rafi - fada/ ba#e #ar. ЛълъикIаб рагIуда мал бани, квешаб хIехьезе кколеб. :ijab rafuda mal bani, kwe^ \e%e#e Koleb. ЛълъикIаб рагIул багьа – кьолораб чу. :ijab raful baha - polareb xu. ЛълъикIаб ретIел ретIани, ссурукъайги берцинлъулейила. :ijab reTel reTani, Suruqaygi bercin;uleyila. ЛълъикIаб ххассият берцинлъиялдасса лълъикIаб. :ijab {aSiyat bercin;iyaldaSa :ijab. ЛълъикIаб ххатIги – бащдаб гIелму. :ijab {aTgi - ba&dab felmu. ЛълъикIаб хьоналда – лълъикIаб, квешаб хьоналда – квешаб. :ijab %onalda - :ijab, kwe^ab %onalda - kwe^ab. ЛълъикIаб хIайваналълъ нилI хьихьулел, квешаб хIайван нилIецца хьихьизе кколеб. :ijab \aywana: ni/ %i%ulel, kwe^ab \aywan ni/eCa %i%i#e Koleb. ЛълъикIаб хIалалълъ гьарани, эххебе унеб лълъимги лъалхъулебила. :ijab \ala: harani, e{ebe uneb :imgi ;al]ulebila. ЛълъикIаб цIарагIалда цIадул бетIер букIунеб. :ijab `arafalda `adul beTer bujuneb. ЛълъикIаб цIцIаргун хвейго лълъикI, ххалкъалълъе инжилъун, чIаго вукIинегIан. :ijab ~argun [weygo :ij, {alqa:e in$i;un, zago wujinefan. ЛълъикIаб чое даран гIемераб, лълъикIав чияссе гьудулзаби гIемерал. :ijab xoye daran femerab, :ijaw xiyaSe hudul#abi femeral. ЛълъикIаб чое хIалхьи толареб, лълъикIаб хIамие хIалтIи камулареб. :ijab xoye \al;i tolareb, :ijab \amiye \alTi kamulareb. ЛълъикIаб чое – цо цIцIал, лълъикIав чияссе – цо рагIи. :ijab xoye - co ~al, :ijaw xiyaSe - co rafi. ЛълъикIаб шитил – лълъикIаб бачIен. :ijab ^itil - :ijab bazen. ЛълъикIабги бихьагийила, квешабги бихьагийила. :ijabgi bi%agiyila, kwe^abgi bi%agiyila. КвешлъигIаги щай къваригIараб жоян гьикъараб меххалълъ, магIаруласс жаваб кьун буго, квешлъи бихьичIони, лълъикIлъиялълъул къиматги лъаларила, дагьабниги квешлъи бихьичIев чиясс къо ккараб бакIалда къвалги къаларилан. kwe^;ifagi &ay qwarifarab $oyan hiqarab me{a:, mafarulaS $awab pun bugo, kwe^;i bi%izoni, :ij;iya:ul qimatgi ;alarila, dahabnigi kwe^;i bi%izew xiyaS qo Karab bajalda qwalgi qalarilan. ЛълъикIабщинаб жубан гьабураб меххалълъ, квешаб жо лIугьунареб. :ijab&inab $uban haburab me{a:, kwe^ab $o /uhunareb. ЛълъикIав багьадур вагъун хола, хIамабагьадур чIухIун хола. :ijaw bahadur wavun [ola, \amabahadur zu\un [ola. ЛълъикIав бахIарчи лълъикIаб рагIиялълъ тамахлъулев, къадарав бихьинчи лълъикIаб бицанагIан къвакIулев. :ijaw ba\arxi :ijab rafiya: tama[;ulew, qadaraw bi%inxi :ijab bicanafan qwajulew. ЛълъикIав бахIарчи ццеве тамахлъулев, нахъа къвакIулев, къадарав бахIарчи ццеве къвакIулев, нахъа тамахлъулев. :ijaw ba\arxi Cewe tama[;ulew, na]a qwajulew, qadaraw ba\arxi Cewe qwajulew, na]a tama[;ulew. ЛълъикIав бахIарчиги вукIунев, цIакъав бахIарчиги вукIунев. :ijaw ba\arxigi wujunew, `aqaw ba\arxigi wujunew. ЛълъикIав бахIарчияссдасса щивниги хIинкъуларев, къадарав чияссдасса киналго хIинкъулел. :ijaw ba\arxiyaSdaSa &iwnigi \inqularew, qadaraw xiyaSdaSa kinalgo \inqulel. ЛълъикIав бахIарчияссул вас къадаравиланги тоге, къадарав чияссул вас бахIарчийиланги тоге. :ijaw ba\arxiyaSul was qadarawilangi toge, qadaraw xiyaSul was ba\arxiyilangi toge. ЛълъикIав бихьинчи чIчIужугIадангун вагъуларев, лълъикIаб хIелеко гIанкIугун багъулареб. :ijaw bi%inxi Zu$ufadangun wavularew, :ijab \eleko fanjugun bavulareb. ЛълъикIав гьудул гьечIессда жиндирго гIайибал лъаларел. :ijaw hudul hezeSda $indirgo fayibal ;alarel. ЛълъикIав гьудулассда данделъараб къо – тIолабго дуниял дуе щвараб къо. :ijaw hudulaSda dande;arab qo - Tolabgo duniyal duye &warab qo. ЛълъикIав инссул квешав васги, квешав инссул лълъикIав васги вукIине бегьулев. :ijaw inSul kwe^aw wasgi, kwe^aw inSul :ijaw wasgi wujine behulew. ЛълъикIав-квешав чи лъала гьудулассухъ балагьун (Дур гьудул щивали бице, цинги дицца мун щивали бицина). :ijaw-kwe^aw xi ;ala hudulaSu] balahun (dur hudul &iwali bice, cingi diCa mun &iwali bicina). ЛълъикIав мадугьал гьечIев чи – бищунго чиякъав чи. :ijaw maduhal hezew xi - bi&ungo xiyaqaw xi. ЛълъикIав мадугьал кинав ватаниги ваццассдасса лълъикIав. :ijaw maduhal kinaw watanigi waCaSdaSa :ijaw. ЛълъикIав хIакимасс гIадлу жиндассангойила байбихьулеб. :ijaw \akimaS fadlu $indaSangoyila baybi%uleb. ЛълъикIав чиясс квешлъи гьабурассеги лълъикIлъи гьабулеб, хIалихьатав чиясс лълъикIлъи гьабурассеги квешлъи гьабулеб. :ijaw ziyaS kwe^;i haburaSegi :ij;i habuleb, \ali%ataw xiyaS :ij;i habulareSegi kwe^;i habuleb. ЛълъикIав хIалтIухъанассул кIал чIчIун букIуна, кверал хIалтIулел рукIуна, квешав хIалтIухъанассул кIал хIалтIулеб букIуна, кверал чIчIун рукIуна. :ijaw \alTu]anaSul jal Zun bujuna, kweral \alTulel rujuna, kwe^aw \alTu]anaSul jal \alTulaeb bujuna, kweral Zun rujuna. ЛълъикIав чигун квараб ххинкI, квешав чигун квараб гьоцIцIоялдасса гьуинаб. :ijaw xigun kwarab {inj, kwe^aw xigun kwarab ho~oyaldaSa huinab. ЛълъикIав чиясс жибги чIваларин, къадарасс чIвазе жибги чIчIеларилан абурабила гIодоб рещтIараб хIанчIчIицца. :ijaw xiyaS $ibgi zwalarin, qadaraS zwa#e $ibgi Zelarilan aburabila fodob re&Tarab \anZiCa. ЛълъикIав чияссда гIадамал цIакъаллъун рихьулел, квешав чияссда бищунго цIакъавлъун живго вихьулев. :ijaw xiyaSda fadamal `aqal;un ri%ulel, kwe^aw xiyaSda bi&ungo `aqaw;un $iwgo wi%ulew. ЛълъикIав чияссе гьабураб лълъикIлъи – нухде бараб тIехх, квешав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдуе гьабураб хьит. :ijaw xiyaSe haburab :ij;i - nu[de barab Te{, kwe^aw xiyaSe haburab :ij;i - hoyduye haburab %it. ЛълъикIав чияссе гIумру дагьаб, гIабдалассе хвел дагьаб. :ijaw xiyaSe fumru dahab, fabdalaSe [wel dahab. ЛълъикIав чияссе лълъикIаб мацIцI рекъола, квешав чияссе квешаб мацIцI рекъола. :ijaw xiyaSe :ijab ma~ reqola, kwe^aw xiyaSe kwe^ab ma~ reqola. ЛълъикIав чияссе лълъикIлъи гьабуни, лълъикIлъиялълъе батулеб, квешав чияссе лълъикIлъи гьабуни, бадиб багъизе батулеб. :ijaw xiyaSe :ij;i habuni, :ij;iya:e batuleb, kwe^aw xiyaSe :ij;i habuni, badib bavi#e batuleb. ЛълъикIав чияссе рецц-бакъ къваригIунаро. :ijaw xiyaSe reC-baq qwarifunaro. ЛълъикIав чияссе – цо рагIи, лълъикIаб чое – цо цIцIал. :ijaw xiyaSe - co rafi, :ijab xoye - co ~al. ЛълъикIав чияссул багьа – данд цIцIараб месед. :ijaw xiyaSul baha - dabd ~arab mesed. ЛълъикIав чияссул букIунеб жо – гьари, квешав чияссул букIунеб жо – хьами. :ijaw xiyaSul bujuneb $o - hari, kwe^aw xiyaSul bujuneb $o - %ami. ЛълъикIав чияссул васассулI, кигIан квешав вугониги, цогIаги инссул гIаркьел камулареб. :ijaw xiyaSul wasaSu/, kifan kwe^aw wugonigi, cofagi inSul farpel kamulareb. ЛълъикIавги квешавги ватIа гьавизе гьойдаги лъалев. :ijawgi kwe^awgi waTa hawi#e hoydagi ;alew. ЛълъикIавги квешавги чи чодаги лъалевила. :ijawgi kwe^awgi xi xodagi ;alewila. ЛълъикIавги рагIулевила, квешавги рагIулевила. :ijawgi rafulewila, kwe^awgi rafulewila. ЛълъикIавги хола, цин-цин лълъикIлъиги хола. :ijawgi [ola, cin-cin :ij;igi [ola. ЛълъикIай лълъадиялда бащадаб жо щибго гьечIеб. :ijay :adiyalda ba&adab $o &ibgo hezeb. ЛълъикIай чIчIужу – анибго алжан, квешай чIчIужу – анибго жужахI. :ijay Zu$u - anibgo al$an, kwe^ay Zu$u - anibgo $u$a\. ЛълъикIай чIчIужу горбогьод гIадай йикIуней. :ijay Zu$u gorbohod faday yijuney. ЛълъикIай чIчIужу, нуцIцIихъан къватIие йитIани, гордухъан нахъ юссун ячIунейила. :ijay Zu$u, nu~i]an qwaTiye yiTani, gordu]an na] yuSun yazuneyila. ЛълъикIазулIа хъамурай, хъахIазулIа йищарай бищун квешай ятарай. :ija#u/a ]amuray, ]a\a#u/a yi&aray bi&un kwe^ay yataray. ЛълъикIал ракьулIе уна, квешал кьочIчIокье уна. :ijal rapu/e una, kwe^al poZope una. ЛълъикIалда мал бани, квешалда къвал базе кколеб. :ijalda mal bani, kwe^alda qwal ba#e Koleb. ЛълъикIассда ккараб налъи – нахъарукъ, квешассда ккараб налъи – магIирукъ. :ijaSda Karab na;i - na]aruq, kwe^aSda Karab na;i - mafiruq. ЛълъикIассдассан – лълъикIлъи, квешассдассан – квешлъи. :ijaSdaSan - :ij;i, kwe^aSdaSan - kwe^;i. ЛълъикIассул лълъикIлъиги квешассул квешлъиги кидаго кIочонареб. :ijaSul :ij;igi kwe^aSul kwe^;igi kidago joxonareb. ЛълъикIго кьолеб микьирги, тIадго арав гьоболги. :ijgo poleb mipirgi, Tadgo araw hobolgi. ЛълъикIлъи бихьарассул – кар, квешлъи бихьарассул – малъ. :ij;igi bi%araSul - kar, kwe^;i bi%araSul - ma;. ЛълъикIлъи гьабе дуе квешлъи гьабурассеги, тIасса лIугьа дудасса къолессдассаги. :ij;i habe duye kwe^;i haburaSegi, TaSa /uha dudaSa qoleSdaSagi. ЛълъикIлъи гьабе, квешлъияли жибго бачIина. :ij;i habe, kwe^;iyali $ibgo bazina. ЛълъикIлъи гьабизе кIолареб батани, квешлъигIаги гьабуге. :ij;i habi#e jolareb batani, kwe^;ifagi habuge. ЛълъикIлъи гьабулел Аллагьассда кIочон толарел. :ij;i habulel allahaSda joxon tolarel. ЛълъикIлъи гьабурав аххир воххулев. :ij;i haburaw a{ir wo{ulew. ЛълъикIлъи гьабурассе баркала кьейги – мухьалда бащалъулеб. :ij;i haburaSe barkala peygi - mu%alda ba&a;uleb. ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьабичIого, сордо рогьунаребила. :ij;i haburaSe kwe^;i habizogo, sordo rohunarebila. ЛълъикIлъи гьабурассул квешлъиялдасса цIунаги. :ij;i haburaSul kwe^;iyaldaSa `unagi. ЛълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги квешлъи гьабурассул квешлъиги аххир-къадги жидеего ратулелила. :ij;i haburaSul :ij;igi kwe^;i haburaSul kwe^;igi a{ir-qadgi $ideyego ratulelila. ЛълъикIлъи гьоркьоб гьечIеб квешлъиги, квешлъи гьоркьоб гьечIеб лълъикIлъиги букIунаребила. :ij;i horpob hezeb kwe^;igi, kwe^;i horpob hezeb :ij;igi bujunarebila. ЛълъикIлъи гIадада холареб. :ij;i fadada [olareb. ЛълъикIлъи кватIулебила, квешлъи ххеххго тIаде щолебила. :ij;i kwaTulebila, kwe^;i {e{go Tade &olebila. ЛълъикIлъи-кумек гIагаразе гIадин гьабе, даран-базар чияразе гIадин гьабе. :ij;i-kumek fagara#e fadin habe, daran-ba#ar xiyara#e fadin habe. ЛълъикIлъи лъаларев чияссе лълъикIлъи гьабурав чи – хIамида меседил кIиликI барав чи. :ij;i ;alarew xiyaSe :ij;i haburaw xi - \amida mesedil jilij baraw xi. ЛълъикIлъи лълъикIав чияссда гурони лъалареб. :ij;i :ijaw xiyaSda guroni ;alareb. ЛълъикIлъи малълъарав – тушман, тIад рекъарав – гьудул. :ij;i ma:araw - tu^man, Tad reqaraw - hudul. ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларебила. :ij;i \e%a#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolarebila. ЛълъикIлъи хIехьечIесс, квешлъи хIехьолеб. :ij;i \e%ezeS, kwe^;i \e%oleb. ЛълъикIлъиги бихьаги, лълъикIлъиялълъул къимат лъазе, квешлъиги бихьаги, квешлъиялълъул кьогIлъи лъазе. :ij;igi bi%agi, :ij;iya:ul qimat ;a#e, kwe^;igi bi%agi, kwe^;ya:ul pof;i ;a#e. ЛълъикIлъиги квешлъиги – кIиябго чияссдассан. :ij;igi kwe^;igi - jiyabgo xiyaSdaSan. ЛълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги, квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги камулареб. :ij;iyalda {adub kwe^;igi, kwe^;iyalda {adub :ij;igi kamulareb. ЛълъикIлъиялда ццебе – квешлъи, квешлъиялда ццебе – лълъикIлъи. :ij;iyalda Cebe - kwe^;i, kwe^;iyalda Cebe - :ij;i. ЛълъикIлъиялда данде лълъикIлъи гьабизе кIвечIони, кIочонтунгутIиги – мадар. :ij;iyalda dande :ij;i habi#e jwezoni, joxonguTigi - madar. ЛълъикIлъиялдасса квешлъи бергьунареб. :ij;iyaldaSa kwe^;i berhuneb. ЛълъикIлъиялълъ квешлъи гьабулареб, квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабулареб. :ij;iya: kwe^;i habulareb, kwe^;iya: :ij;i habulareb. ЛълъикIлъялълъе бицараб рагIи ссадакъа бугила. :ij;iya:e bicarab rafi Sadaqa bugila. ЛълъикIлъиялълъе гIей гьечIебила. :ij;iya:e fey hezebila. ЛълъикIлъиялълъул лълъикIлъиги холареб, квешлъиялълъул квешлъиги холареб. :ij;iya:ul :ij;igi [olareb, kwe^;iya:ul kwe^;igi [orareb. ЛълъикIлъиялълъулги квешлъиялълъулги тIанчIи гIемерал. :ij;iya:ulgi kwe^;iya:ulgi Tanzi femeral. Лълъим бахунелълъул гурони, чахъдада бацI кIочонареб. :im ba[une:ul guroni, xa]dada ba` joxonareb. Лълъим бегараб гьобо гIадин. :im begarab hobo fadin. Лълъим бегараб гьобо гIадинги вукIунгейила, цIцIадае гъугъалеб зоб гIадинги вукIунгейила. :im begarab hobo fadingi wujungeyila, ~adaye vuvaleb #ob fadingi wujungeyila. Лълъим гьечIеб кIкIалахъ вукIун, лълъадад чи гIорцIцIуларев. :im hezeb Jala] wujun, :adad xi for~ularew. Лълъим гьечIеб магIарда чу кIутIулареб, къачIеб магIардасса ххер бецулареб. :im hezeb mafarda xu juTulareb, qazeb mafardaSa {er beculareb. Лълъим гIемерабгIан - гIор гIодобе биччараб, гIакълу цIцIикIкIаравгIан - гIамал берцинав чи. :im femerabfan - for fodobe biXarab, faqlu ~iJarawfan - famal bercinaw xi. Лълъим гIемерлъунилан ралъад гьалаглъулареб, гIелмуялълъул цIунилан керен хIалуцунареб. :im femer;unilan ra;ad halag;ulareb, felmuya:ul `unilan keren \alucunareb. Лълъим гIодобе тIолебилан, цадахъ лъимерги реххуге. :im fodobe Tolebilan, cada] ;imergi re{uge. Лълъим дагьлъани, гьобо чIчIола, кванил низам биххани, черхх загIиплъула. :im dah;ani, hobo Zola, kwanil ni#am bi{ani, xer{ #afi_;ula. Лълъим дагьлъигун, гьабил гIузраби тIатуна, херлъараб меххалълъ чорххол гIузраби тIатуна. :im dah;igun, habil fu#rabi Tatuna, [er;arab me{a: xor{ol fu#rabi Tatuna. Лълъим рахънибе ккола, чи нухде ккола. :im ra]nibe Kola, xi nu[de Kola. 151. Лълъим ссвакаларебила, сабаб тIагIунаребила. :im Swakalarebila, sabab Tafunarebila. 152. Лълъим тIад речIчIичIони, раква ссверулареб. :im Tad reZizoni, rakwa Swerulareb. 153. Лълъицца хъван бугебали балагьугейила, кин хъван бугебали балагьейила. :iCa ]wan bugebali balahugeyila, kin ]wan bugebali balaheyila. 154. Лълъицца щиб бицаниги, бацIицца ххер кунаро. :iCa &ib bicanigi, ba`iCa {er kunaro. 155. Лълъицца щиб бицаниги, бищунго гIакълу бергьуна. :iCa &ib bicanigi, bu&ungo faqlu berhuna. 156. Лълъудби гIемерав чи холаревани, Инссудада жеги херлъилароан. Руччабазул даран беццарабани, Дарбищил каранда маххел балаан. :udbi femeraw xi [olarewani, inSudada $egi [er;ilaroan. ruXaba#ul daran beCarabani, darbi&il karanda ma{el balaan.

Й y 1. «Юргъа бачани, бетIергьанчихвад, мун чияцца рекIуна». yurva baxani, beTerhanxi[wad, mun xiyaCa rejuna. Мискинав магIарулассул букIун буго лълъикIаб тайичу. Гьеб лIугьун буго юргъа бачине. Кицилъун лIугьарал гьадал рагIабиги абун, мискинчиясс тайичу тамахлъизегIан бухун буго. miskinaw mafarulaSul bujun bugo :ijab tayixu. heb /uhun bugo yurva baxine. kici;un /uharal hadal rafabigi abun, miskinxiyaS tayixu tama[;i$efan bu[un bugo. 2. Юргъаялълъ – чу, ишалълъ – чи. yurvaya: - xu, i^a: - xi. 3. Я гьанив гурев, я дова гурев. ya haniw gurew, ya dowa gurew. 4. Я гIарцул чванта цIела, я салул гвангвара цIела. ya farcul xwanta `ela, ya salul gwangwara `ela. 5. Я гIурул рагIал, я мугIрул ракьан. ya furul rafal, ya mufrul rapan. КIартIулилIа вачIарав гьобол вукIаравила. Хханасс гьессда гьикъарабила кив мун чIчIелев, кинаб бакI дуе бокьилебан. Гьесс тIасса рищаралила магIарул ххалкъалда гьоркьор абилъун ххутIарал гьадал бакIал. jarTuli/a wazaraw hobol wujarawila. {anaS heSda hiqarabila kiw mun Zelew, kinab baj duye bopileban. heS TaSa ri&aralila mafarul {alqa#da horpor abi;un {uTaral hadal bajal. 6. Я зурзур те, я квен те. ya #ur#ur te, ya kwen te. 7. Я къали чIвай, я зурма пуй. ya wali zway, ya #urma _uy. 8. Якьадалълъ лълъухьизе нусалълъ тун, нусалълъ лълъухьизе якьадалълъ тун. yapada: :u%i#e nusa: tun, nusa: :u%i#e yapada: tun. 9. Я хIама хвела, я ххан хвела. ya \ama [wela, ya {an [wela. 10. Я мими гурев, я дуду гурев. ya mimi gurew, ya dudu gurew. 11. Я нилIерго хIал, я хIалае чи. ya ni/ergo \al, ya \alaye xi. 12. Я ракьа гуреб, я гьан гуреб. ya rapa gureb, ya han gureb. 13. Я тIинай кIудияй гIела, я кIудиялълъул росс хвела. ya Tinay judiyay fela, ya judiya:ul roS [wela. 14. Я хваралълъ гурев, я гIуралълъ гурев. ya [wara: gurew, ya fura: gurew. 15. Я ццее гурей, я нахъа гурей. ya Ceye gurey, ya na]a gurey. 16. Я ццудунав вас лълъикIав, я хъукьав вацц лълъикIав. ya Cudunaw was :ijaw, ya ]upaw waC :ijaw. 17. Я чехь цIцIалтараб квен, я квер цIцIалтараб мухь. ya xe% ~altarab kwen, ya kwer ~altarab mu%. 18. Я чи хIинкъулеб черхх, я чиякьа хIинкъулареб ракI. ya xi \inquleb xer{, ya xiyapa \inqulareb raj. 19. Ябуялда юргъачу белъулеб, юргъачуялда ябучу белъулеб. yabuyalda yurvaxu be;uleb, yurvaxuyalda yabuxu be;uleb. 20. Ябуялълъ ябу кколеб, бидаялълъ бида кколеб. yabuya: yabu Koleb, bidaya: bida Koleb. 21. Ярагъ борчинеги мун нечолелълъул, Дуе тIил къотIизе дун кие иней? Чода рекIинеги мун хIинкъулелълъул, Дуй хIама босизе дун кие иней? yarav borxinegi mun nexole:ul, duye Til qoTi#e dun kiye iney? xoda rejinegi mun \inqule:ul, duy \ama bosi#e dun kiye iney? 22. Ярагъ борчинеги чи къваригIуна, чода рекIинеги вас къваригIуна. yarav borxinegi xi qwarifuna, xoda rejinegi was qwarifuna. 23. Ярагъ гьечIого чанаве арав, чан щвечIого вуссуна. yarav hezogo xanawe araw, xan &wezogo wuSuna. 24. Ярагъ гьечIого чи вагъуларо. yarav hezogo xi wavularo. 25. Ярагъ гIумруялълъ борчунеб, цо къоялълъ къваригIунеб. yarav fumruya: borxuneb, co qoya: qwarifuneb. 26. Ярагъ къеда бай, къалам кодоб ккве. yarav qeda bay, qalam kodob Kwe. 27. Ярагъ лъалиниб цIуне, рагIи гIаданиб цIуне. yarav ;alinib `une, rafi fadanib `une. 28. Ярагъги борчине, чуги рекIинейин вас гьавулев. yaravgi borxine, xugi rejineyin was hawulew. 29. Яргъил кьвагьиялдасса квартIил кIутIи берцинаб. yarvil pwahiyaldaSa kwarTil juTi bercinab. 30. Яргъил рагъ букIунареб, кIиябго рахъалдассан би баккулареб. yarvil rav bujunareb, jiyabgo ra]aldaSan bi baKulareb. 31. Яргъицца цояв чIвалевила, мацIцIицца анцIгояв чIвалевила. yarviCa coyaw zwalewila, ma~iCa an`goyaw zwalewila. 32. Яс абизе рачIарал жидерго бечелъиялълъул бицине лIугьиндал, инссуцца абурабила - «Гьеб гIолеб батани, лълъидассаго лълъикI гьай хьихьизе дидаги кIола». yas abi#e razaral $idergo bexe;iya:ul bicine /uhindal, inSuCa aburabila - «heb foleb batani, :idaSago :ij hay %i%i#e didagi jola». 33. Яс абураб соналълъ васгун кIалъаге, яс унеб нухдаги чIчIоге. yas aburab sona: wasgun ja;age, yas uneb nu[dagi Zoge. 34. Яс гьайилалде дурцц гьавуге, гьезул къадар Аллагьассда гурони лъаларо. yas hayilalde durC hawuge, he#ul qadar allahaSda guroni ;alaro. 35. Яс гьаюраб къоялдасса нахъе къайи босарай эбелалълъул ражихо камун батарабила. yas hayurab qoyaldaSa na]e qayi bosaray ebela:ul ra$i[o kamun batarabila. 36. Яс гьаюраб къоялълъ чехь бухIулеб, гIураб къоялълъ рукъ бухIулеб. yas hayurab qoya: xe% bu\uleb, furab qoya: ruq bu\uleb. 37. Яс гьечIей эбел, унти чIварабго холейила. yas hezey ebel, unti zwarabgo [oleyila. 38. Яс гIейгун гIеретI бекулеб гIадат. yas feygun fereT bekuleb fadat. 39. Яс йичуге, нус йосуге. yas yixuge, nus yosuge. 40. Яс йокьун дурцц вокьулев, нус рихун вас рихунев. yas yopun durC wopulew, nus ri[un was ri[unew. 41. Яс цIцIодорай лIугьаги, вас лумияв лIугьаги. yas ~odoray /uhagi, was lumiyaw /uhagi. 42. Яс цIунизе вас тоге, гIи цIунизе бацI тоге. yas `uni#e was toge, fi `uni#e ba` toge. 43. Яс юххичIей эбелалълъ накаби руххизе кколел. yas yu{izey ebela: nakabi ru{i#e Kolel. 44. Яс эбелалда, вас инссуда релълъаралила лIугьунел. yas ebelalda, was inSuda re:aralila /uhunel. 45. Яс эбелалда релълъарай яче, чу гIалаялда релълъараб босе. yas ebelalda re:aray yaxe, xu falayalda re:arab bose. 46. Ясалдасса лълъикIай нус йикIинеги бегьулей, васассдасса лълъикIав дурцц вукIинеги бегьулев. yasaldaSa :ijay nus yijinegi behuley, wasaSdaSa :ijaw durC wujinegi behulew. 47. Ясалълъе рагIи бициналде дурцц сапаралълъ цадахъ ккезаве. yasa:e rafi bicinalde durC sa_ara: cada] Ke#awe. 48. Яхине кьуру гуреб, кьурдизе майдан гуреб. ya[ine puru gureb, purdi#e maydan gureb. 49. ЯхI бичун чед босуге, чилъи бичун багьа босуге. ya\ bixun xed bosuge, xi;i bixun baha bosuge. 50. ЯхI бугессе дуниялги хоб. ya\ bugeSe duniyal [ob. 51. ЯхI бугей лълъади россассдасса бергьинаро. ya\ bugey :adi roSaSdaSa berhinaro. 52. ЯхI гьечIессул цIцIобалде ккогеги, цIцIоб гьечIессул кверщаликье ккогеги. ya\ hezeSul ~obalde Kogegi, ~ob hezeSul kwer&alipe Kogegi. 53. ЯхI цIецца бухIулареб, гIакълу гIоралълъ унареб. ya\ `eCa bu\ulareb, faqlu fora: unareb. 54. ЯхIалълъ къо реххугеги, къуваталълъ некь реххугеги. ya\a: qo re{ugegi, quwata: nep re{ugegi. 55. ЯхIги рухIги – бащадаб жо. ya\gi ru\gi - ba&adab $o. 56. ЯхI-намус гьечIев нусго бечедассдасса намус бугев цо мискинчиго лълъикI. ya\-namus hezew nusgo bexedaSdaSa namus bugew co miskinxigo :ij. 57. Яццалълъул ракI – ваццгун, ваццассул ракI – рохьоб. yaCa:ul raj - waCgun, waCaSul raj - ro%ob. 58. Ячеян дуда гьардезе ккогеги, ячIаян мун гьардезе ккогеги. yaxeyan duda harde#e Kogegi, yazayan mun harde#e Kogegi. 59. ЯчинегIан «эбелхвад», ячун ххадуй «мунгохвад». yaxinefan «ebel[wad», yaxun {aduy «mungo[wad» 60. Ячудасса нусалълъ вакьадассде дадайилан абулебила, дагьаб ххадуб дандамадилан абулебила. yaxudaSa nusa: wapadaSde dadayilan abulebila, dahab {adub dandamadilan abulebila. 61. Ячун щваралдасса ячIун щварай лълъикIила. yaxun &waraldaSa yazun &waray :ijila. 62. Ячунги ячуней лълъади, ячIунги ячуней лълъади. yaxungi yaxuney :adi, yazungi yaxuney :adi. 63. Ячуней мекълъугеги, ячIуней тIекълъугеги. yaxuney meq;ugegi, yazuney Teq;ugegi. 64. ЯчIунелълъул – «далалай», дун толелълъул – «вабабай». yazune:ul - «dalalay», dun tole:ul - «wababay».

Т t 1. Таваккал гьечIессул бахIарчи вахъунарев. tawaKal hezeSul ba\arxi wa]unarew. 2. Таваккал тIаме, хIамаги бухьун. tawaKal Tame, \amagi bu%un. 3. Таваккал тIамурассул мурад тIубалеб. tawaKal TamuraSul murad Tubaleb. 4. Тайи кIийиллъуда квегъе, лъабиллъуда рекIа. tayi jiyil;uda kweve, ;abil;uda reja. 5. Тайидул чу лIугьинегIан, бетIергьанчияссул гьой лIугьунебила. tayidul xu /uhinefan, beTerhanxiyaSul hoy /uhunebila. 6. Такъсирчияссда тIад рекъейги такъсирила. taqsirxiyaSda Tad reqeygi taqsirila. 7. Талган кваназе лъачIого хварав эмен. talgan kwana#e ;azogo [waraw emen. Аби буго талган даруяб жо букIиналълъул хIакъалълъулI. abi bugo talgan daruyab $o bujina:ul \aqa:u/. Цо чияссул даимго чехь унтулеб букIарабила. Гьесс лъималазде васигат гьабун тарабила, щибгIаги жиндир чохьониб бугебали бихьизе, жив хвараб меххалълъ жанире раккичIого рукIунгеян. Гьагъабго чохьол унтиги бахъун, эмен хваравила. Цинги, лъимал чохьонире раккараб меххалълъ, батарабила ххалатккараб цо магьи гIадаб жо. co xiyaSul daimgo xe% untuleb bujarabila. heS ;imala#de wasigat habun tarabila, &ibfagi $indir xo%onib bugebali bi%i#e, $iw [warab me{a: $anire raKizogo rujungeyan. havabgo xo%ol untigi ba]un, emen [warawila. cingi, ;imal xo%onire raKarab me{a:, batarabila {alatKarab co mahi fadab $o. Эмен ракIалде щвеялълъе васасс гьеб къвакIараб жоялълъул гьабурабила носое тIагъи. Цо нухалълъ, талган чехъолаго, носол тIагьиялълъул талган хъвара-хъвараб бакI биун арабила. Гьеб меххалълъ васасс гьадал рагIаби абуралила. emen rajalde &weya:e wasaS heb qwajarab $oya:ul haburabila nosoye Tavi. co nu[a:, talgan xe]olago, nosol Tahiya:ul talgan ]wara-[]warab baj biun arabila. heb me{a: wasaS hadal rafabi aburabila. 8. ТалихI бугеб рокъобе «ТуржагIун» лIугьинаро. tali\ bugeb roqobe «tur$afun» /uhinaro. «ТуржагIун» буго чи хвараб бакIалда цIцIалулеб «Ясеналълъул» цо бутIаялда жаниб бугеб рагIи. «tur$afun» bugo xi [warab bajalda ~aluleb «yasena:ul» co buTayalda $anib bugeb rafi. Щибаб сордоялълъ вачIун, будун-дибирасс “Ясен” цIцIалулеб меххалълъ, хварассул лълъадуда гIемерго рагIулеб букIун буго гьаб рагIи. Гьелълъ абун руго кицилъун лIугьарал гьадал рагIаби. &ibab sordoya: wazun, budun-dibiraS «yasen» ~aluleb me{a:, [waraSul :aduda femergo rafuleb bujun bugo hab rafi. he: abun rugo kici;un /uharal hadal rafabi. 9. ТалихI бугеб рокъое Къоркъочилай лIугьинаро. tali\ bugeb roqoye qorqoxilay /uhinaro. ТIелекь росдал гIадамазда тIадаб букIун буго лъагIалида жаниб щибаб рукъалълъ жидер нуцалчияссе цо-цо хIалтIул къо гьабизе. Нагагь гьеб тIадаб хIалтIуде щивниги чи камуни, нуцабаз гьессул рокъое Къоркъочилай абулей жидерго гъарабаш йитIулей йикIун йиго. Къоркъочилалълъул иххтияр букIун буго гьеб рокъосса кинаб бугониги цо тIагIел тIасса бищизеги годикIанибеги босун бекизе. Telep rosdal fadama#da Tadab bujun bugo ;afalida $anib &ibab ruqa: $ider nucalxiyaSe co-co \alTul qo habi#e. nagah heb Tadab \alTude &iwnigi xi kamuni, nucaba# heSul roqoye qorqoxilay abuley $idergo varaba^ yiTuley yijun yigo. qorqoxila:ul i{tiyar bujun bugo heb roqoSa kinab bugonigi co Tafel TaSa bi&i#egi, godejanibegi bosun beki$e. 10. ТалихI бугеб чорххол рокьи ккеларо, нухда рилълъин буго дида кIочон тун. tali\ bugeb xor{ol ropi Kelaro, nu[da ri:in bugo dida joxon tun. 11. ТалихI бугев чияссул чухъил къвал хIулиларо. tali\ bugew xiyaSul xu]il qwal \ulilaro. 12. ТалихI бугезда ккеларо бицун гIадан божулареб, гIодун Аллагь гурхIулареб гьуразул унти. tali\ buge#da Kelaro bicun fadan bo$ulareb, fodun allah gur\ulareb hura#ul unti. 13. ТалихI бугессул бихьинхIамаги къинлъулебила. tali\ bugeSul bi%in\amagi qin;ulebila. Мискинчияссул букIун буго цо хIама-кIерт. Ма, цо бечедав чи чIчIун вуго гьеб кIерт жиндир бугилан. Ккун руго диваналде. Диваналде вачIине кколеб куц лъалев бечедав чи цояб рахъалдеги цIцIан вачIун вуго. Мискинчи, гъарим, чIового вачIун вуго. Диваналълъ хIамикIерт бечедав чияссул букIин чIчIезабураб меххалълъ, мискинчиясс диванчияссда гьикъун буго - miskinxiyaSul bujun bugo co \ama-jert. ma, co bexedaw xi Zun wugo heb jert $indir bugilan. Kun rugo diwanalde. diwanalde wazine Koleb kuc ;alew bexedaw xi coyab ra]aldegi ~an wazun wugo. miskinxi, varim, zowogo wazun wugo. diwana: \amijert bexedaw xiyaSul bujin Ze#aburab me{a:, miskinxiyaS diwanxiyaSda hiqun bugo - - Ассул бихьинаб гурони хIамаги гьечIеб меххалълъ, ссунццагIаги ассие гьаб кIерт гьабураб? – ан. - aSul bi%inab guroni \amagi hezeb me{a:, SunCafagi aSiye hab jert haburab? - an. Диванчиясс жаваб кьун буго, diwanxiyaS $awab pun bugo, - ТалихI бугев чияссул бихьинхIамаги къинлъула. - tali\ bugew xiyaSul bi%in\amagi qin;ula. 14. ТалихI бугессул гвай къаццандулеб. tali\ bugeSul gway qaCanduleb. 15. ТалихI бугессул оц ияхI бугессухъе ккела. tali\ bugeSul oc iya\ bugeSu]e Kela. 16. ТалихI бугессул хIама хIортIа къинлъулебила. tali\ bugeSul \ama \orTa qin;ulebila. 17. ТалихI, гьакил милъир гIадин, ссверулеб, цин тIаде кколеб, цин гъоркье кколеб. tali\, hakil mi;ir fadin, Sweruleb, cin Tade Koleb, cin vorpe Koleb. 18. ТалихI гIодобе бортун батулареб, чIобого кьолеб жо букIунареб. tali\ fodobe bortun batulareb, zobogo poleb $o bujunareb. 19. ТалихI духъан бугони, гIадамалги духъан рукIунел, дур талихI къосани, гIадамазда мунги къосунев. tali\ du]an bugoni, fadamalgi du]an rujunel, dur tali\ qosani, fadama#da mungi qosunew. – ТалихI, кибе бахъараб? - tali\, kibe ba]arab? – Гьудуллъи бугелълъубе. - hudul;i buge:ube. 20. ТалихI къарал гурони, къороллъиларо, къо бухIарал гурони, бессдаллъиларо. tali\ qaral guroni, qorol;ilaro, qo bu\aral guroni, beSdal;ilaro. 21. ТалихI къарасс гурони, къоролай ячинаро, къо бигъарай гурони, къоролассе ккеларо. tali\ qaraS guroni, qorolay yaxinaro, qo bivaray guroni, qorolaSe Kelaro. 22. ТалихI къойил такрарлъуларебила. tali\ qoyil takrar;ularebila. 23. ТалихI къосарассул кверде къо бухIарав кколевила. tali\ qosaraSul kwerde qo bu\araw Kolewila. 24. ТалихI къосиналдасса къо тIагIинго лълъикIила. tali\ qosinaldaSa qo Tafingo :ijila. 25. ТалихI кьезеги – цо пара, талихI къинеги – цо пара, кIодолъи щвезеги – цо пара, тIасса инеги – цо пара. tali\ pe#egi - co _ara, tali\ qinegi - co _ara, jodo;i &we#egi - co _ara, TaSa inegi - co _ara. 26. ТалихIабгIан заман ххеххго унебила. tali\abfan #aman {e{go unebila. 27. ТалихIалълъе гIорхъи гьечIебила. tali\a:e for]i hezebila. 28. Тайпа лълъикIалдасса жибго лълъикIаб лълъикIила. tay_a :ijaldaSa $ibgo :ijab :ijila. 29. Талмикьа талмикье – хьиндаллъи. talmipa talmipe - %indal;i. 30. Тамахаб бихьунила хIамицца заз хIанчIулеб. tama[ab bi%unila \amiCa #a# \anzileb. 31. Тамахьо гьечIев ссонтIохъан – къвачIа гьечIев гьардохъан. tama%o hezew SonTo]an - qwaza hezew hardo]an. 32. Таргьа ракул – гьир богIол. tarha rakul - hir bofol. 33. Таргьидаго къачIони къвачIида букIунареб. tarhidago qazoni qwazida bujunareb. 34. Таргьида рекъарабила рукъи балеб. tarhida reqarabila ruqi bakeb. 35. Тариххалълъул дарс – бищун гIакъилаб дарс. tari{a:ul dars - bi&un faqilab dars. 36. Тарщида гьабураб гьойда толареб. tar&ida haburab hoyda tolareb. 37. ТечIони, катиццаги хъат балеб. tezoni, katiCagi ]at baleb. 38. Тирибашицца жинццаго гьабулеб, кIкIухIал, чияцца гьабизегIан, валагьун чIчIун вукIунев. tiriba^iCa $inCago habuleb, Ju\al, xiyaCa habi#efan, walahun Zun wujunew. 39. Тоххав вехьассул гIи бацIиццаги гъурулеб, гъараялълъги унеб. to{aw we%aSul fi ba`iCagi vuruleb, varaya:gi uneb. 40. ТуманкI гьечIев чанахъан, чухъа гьечIев багьадур. tumanj hezew xana]an, xu]a hezew bahadur. 41. ТуманкI лълъикIаб – ххалкъалълъ цIураб, рагIи лълъикIаб – киназулго данде ккараб. tumanj :ijab - {alqa: `urab, rafi :ijab - kina#ulgo dande Karab. 42. Тури гьекъон, къеч хьвалареб, дуниял кваниги, къарум гIорцIцIуларев. turi heqon, qex %walareb, duniyal kwanigi, qarum for~ularew. 43. Туркидул кири гьечIеб, кочIол хIакъ гьечIеб. turkidul kiri hezeb, kozol \aq hezeb. 44. Туххум лълъикIай дуего те, жийго лълъикIай дие кье. tu{um :ijay duyego te, $iygo :ijay diye pe. 45. Тушманзабаздасса диццаго цIунила, Аллагь, гьудулзабаздасса дуцца цIуне. tu^man#aba#daSa diCago `unila, allah, hudul#aba#daSa duCa `une. 46. Тушман вукIа абе, гьобол басра гьавуге. tu^man wuja abe, hobol basra hawuge. 47. Тушман гьавизе бокьани, къарзалълъ гIарац кьейила. tu^man hawi#e bopani, qar#a: farac peyila. 48. Тушман гьекъезаве, гьудул кваназаве. tu^man heqe#awe, hudul kwana#awe. 49. Тушман гьечIолъиги рахIатила. tu^man hezo;igi ra\atila. 50. Тушман гIемерлъани, рахIат дагьлъулеб. tu^man femer;ani, ra\at dah;uleb. 51. Тушман камурав бахIарчи вукIунарев, жахIда камурав гIалимчи вукIунарев. tu^man kamuraw ba\arxi wujunarew, $a\da kamuraw falimxi wujunarew. 52. Тушман цоги гIемерила, гьудул нусгоги дагьила. tu^man cogi femerila, hudul nusgogi dahila. 53. Тушманасс веццулелълъул, щайдаян пикру гьабе. tu^manaS weCule:ul, &aydayan _ikru habe. 54. Тушманасс дуе гьабураб лълъикIлъи дагьабги цIцIикIкIун бецIе, тIокIав асскIовеги къаге. tu^manaS duye haburab :ij;i dahabgi ~iJun be`e, Tojaw aSjowegi qage. 55. Тушманасс мун веццулев вугони, биччараб гъалатIалълъул пикру гьабейила. tu^manaS mun weCulew wugoni, biXarab valaTa:ul _ikru habeyila. 56. Тушманасс чIвазе бегьула, гьудул ххилиплъизе бегьула, ургъел гьечIесс чIвазеги чIвала, ххилиплъизеги ххилиплъула. tu^manaS zwa#e behula, hudul {ili_;i#e behula, urvel hezeS zwa#egi zwala, {ili_;i#egi {ili_;ula. 57. Тушманассда бицунареб жо гьудулассдаги бицунге. tu^manaSda bicunareb $o hudulaSdagi bicunge. 58. Тушманассдассанги мисал босизе бегьулебила. tu^manaSdaSangi misal bosi#e behulebila. 59. Тушманассе – кIал, ватIаналълъе – ракI. tu^manaSe - jal, waTana:e - raj. 60. Тушманассе наку чIвазегIан, жиндирго къаданиб зани чIвайго лълъикI. tu^manaSe naku zwa#efan, $indirgo qadanib #ani zwaygo :ij. 61. Тушманассе нусго къоги – цо къо. tu^manaSe nusgo qogi - co qo. 62. Тушманассе цIакъго кIудияб цIа бакуге, цадахъ мунгоги вухIизе гурин. tu^manaSe `aqgo judiyab `a bakuge, cada] mungogi wu\i#e gurin. 63. Тушманассул бетIер, нах бахун, къотIе. tu^manaSul beTer, na[ ba[un, qoTe. 64. Тушманассул рокъоб чIчIегIераб кето ххутIаги. tu^manaSul roqob Zeferab keto {uTagi. 65. Тушманассухъе кваранаб рахъ кьоге. tu^manaSu]e kwaranab ra] poge.