top of page

ЦIцI ~

1. ЦIцIад байдал биччараб, бакъ щвейдал бакъвалеб.

  • ~ad baydal biXarab, baq &weydal baqwaleb.

2. ЦIцIад бан ххадуб буртина хIажалъулареб.

  • ~ad ban {adub burtina \a$a;ulareb.

3. ЦIцIад бачIони, рукъ гIекколаро.

  • ~ad bazoni, ruq feKolaro.

4. ЦIцIад хIаллъани рокъове, бакъ хIаллъани гьорове.

  • ~ad \al;ani roqowe, baq \al;ani horowe.

5. ЦIцIад чIчIун ххадуб дугъ кIочарав, рещтIун ххадуб чу кIочарав.

  • ~ad Zun {adub duv joxaraw, re&Tun {adub xu joxaraw.

6. ЦIцIадакьаги ворчIун, гонгикье ккана.

  • ~adapagi worzun, gongipe Kana.

7. ЦIцIадакьаги лIутун, гонгикь чIчIарав.

  • ~adapagi /utun, gongip Zaraw.

8. ЦIцIадал барти – буртина, гьорол къолден – къехь.

  • ~adal barti - burtina, horol qolden - qe%.

9. ЦIцIадал къалиялдасса бакъул ссахI бергьунеб.

  • ~adal qaliyaldaSa baqul Sa\ berhuneb.

10. ЦIцIадал къоялълъе бакъул къо камулареб, лабалда хуралълъе цIцIадал къо камулареб.

  • ~adal qoya:e baqul qo kamulareb, labalda [ura:e ~adal qo kamulareb.

11. ЦIцIадал сон бакъараб, бакъул сон гIорцIцIараб.

  • ~adal son baqarab, baqul son for~arab.

12. ЦIцIадалаб сон ххарилаб, бакъулаб сон хурулаб.

  • ~adalab son {arilab, baqulab son [urulab.

13. ЦIцIадалабги гьекъана, бакъулабги къулчIчIана.

  • ~adalabgi heqana, baqulabgi qulZana.

14. ЦIцIал кьун гIоларессе, чу кьуниги гIолареб.

  • ~al pun folareSe, xu punigi folareb.

15. ЦIцIалани, гIелму щолеб, хIалтIани, боцIцIи щолеб.

  • ~alani, felmu &oleb, \alTani, bo~i &oleb.

16. ЦIцIаланщинав чи Къудукьа Мусалав вукIунарев, кьалде анщинав ХIажимурад вукIунарев.

  • ~alan&inaw xi qudupa musalaw wujunarew, palde an&inaw \a$imurad wujunarew.

17. ЦIцIаланщинав чияссул гIалимчи вакъунарев, цо-цо гIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев, ххутIарал чIчIинкIилалги рукIунел.

  • ~alan&inaw xiyaSul falimxi waqunare, co-co falimxigi wujunew, co-co ~alunxigi wujunew, {uTaral Zinjilalgi rujunel.

18. ЦIцIалараб гIоларебила, цIцIалкIизеги кколебила.

  • ~alarab folarebila, ~alji#egi Kolebila.

19. ЦIцIаларассда гIелму лъала, бихьарассда дунял лъала.

  • ~alaraSda felmu ;ala, bi%araSda dunyal ;ala.

20. ЦIцIалацца буххугейила жиб, кIалцIуцца буххеян абулебила чоцца.

  • ~alaCa bu{ugeyila $ib, jal`uCa bu{eyan abulebila xoCa.

21. ЦIцIалдохъан лълъикIав вугилан, мекъсса кьураб жавабалълъе лълъикIаб къимат лъолареб.

  • ~aldo]an :ijaw wugilan, meqSa purab $awaba:e :ijab qimat ;olareb.

22. ЦIцIалкIал рекьарулел, гьакьал лъилъарулел.

  • ~aljal reparulel, hapal ;i;arulel.

Абиялълъ бицунеб буго цоцазде гIагарал кIиго магIарул росдал рикIкIадаб тIабигIаталълъул (рии чIчIейгун рекьуда байбихьулеб ЦIцIалкIитIа росдалги, гьебго заманалда нилъ бегьулеб Гьолокь росдалги).

Гьелдаго цадахъ буго умумузул цо биценги. Цогидал магIарулалго гIадин, цIцIалкIалги ихдалил моцIцI хвараб меххалълъ рекьарулел рукIаралила. ЦIцIалкIитIасса цо бечедав чиясс КIартIулилIа довасса кквезе щварав цIияв лагъ ихдал векьаризе витIаравила. Хуриве щваравго, гьесс цо рахъ барабила, цинги, бахъун тIажугун, рахънив гIодов чIчIаравила. Жеги ракьулIе ххинлъиго ккун гьечIилан, нахъ вуссаравила. Гьедин ун, нахъ вуссун вачIун, лагъасс хур бекьичIибила рии чIчIезегIан. Гьедин бекьи лълъикIабги батарабила.

abiya: bicuneb bugo coca#de fagaral jigo mafarul rosdal riJadab Tabifata:ul (rii Zeygun repuda baybi%uleb ~aljiTa rosdalgi, hebgo #amanalda ni; behuleb holop rosdalgi).

heldago cada] bugo umumu#ul co bicengi. cogidal mafarulalgo fadin, ~aljalgi i[dalil mo~ [warab me{a: reparulel rujaralila. ~aljiTaSa co bexedaw xiyaS jarTuli/a dowaSa Kwe#e &waraw `iyaw lav i[dal wepari#e wiTarawila. [uriwe &warawgo, heS co ra] barabila, cingi, ba]un Ta$ugun, ra]niw fodow Zarawila. $egi rapu/e {in;igo Kun hezilan, na] wuSarawila. hedin un, na] wuSun wazun, lavaS [ur bepizibila rii Ze#efan. hedin bepi :ijabgi batarabila.

23. ЦIцIалкIараб – росониб, цIцIалкIичеб - тIопониб.

  • ~aljarab - rosonib, ~aljizeb - To_onib.

24. ЦIцIалкIиниб камугеги, ссанкIиниб тIагIунгеги.

  • ~aljinib kamugegi, Sanjinib Tafungegi.

25. ЦIцIалкIиниб лълъимгIанги гIемераб бугила гьессул гIакълу.

  • ~aljinib :imfangi femerab bugila heSul faqlu.

26. ЦIцIалкIинисса жо тIагIани, росс-лълъадул дагIба-къецц гIемерлъулеб.

  • ~aljiniSa $o Tafani, roS-:adul dafba-qeC femer;uleb.

27. ЦIцIалкIицца лълъалъалареб.

  • ~aljiCa :a;alareb.

28. ЦIцIалкIицца лълъим баччуге, лъаницца сали босуге.

  • ~aljiCa :im baXuge, ;aniCa sali bosuge.

29. ЦIцIалкIу кIутIун, кеп гьабунги, цо чед бекун, кванай гьабунги, бертин гьабичIого тогейила.

  • ~alju juTun, ke_ habungi, co xed bekun, kwanay habungi, bertin habizogo togeyila.

30. ЦIцIамул къали цадахъ чIчIикIичIого, гьудулассул (чияссул) хIал лъаларебила.

  • ~amul qali cada] Zijizogo, hudulaSul (xiyaSul) \al ;alarebila.

31. ЦIцIамул мегI лъаларессда лълъадал гьуинлъи лъалареб.

  • ~amul mef ;alareSda :adal huin;i ;alareb.

32. «ЦIцIам, Бичассул авараг, цIцIам»!

~am, bixaSul awarag, ~am!

Сулайман аварагассде киналго рухIчIаголъаби мутIигIал рукIаралила. Гьессда киназулго мацIцIги лъалеб букIарабила. Цо нухалда Сулайманицца киназего буюрухъ кьурабила цо-цо квен гьабун рачIайилан. Малълъухъе рачIаралила киналго. ЦIцIунцIцIрадулгIан мегI бугеб квен батичIебила.

- Кин дуцца гьаб квен гьабураб? Щиб дуцца гъорлIе жубараб? – ан гьикъараб меххалълъ, цIцIунцIцIра бицинарилан лIутун унеб букIарабила. Сулайманицца, гъванкан нуцIцIаги къан, гьоркьобе ккезабураб меххалълъ, цIцIунцIцIраялълъ гьадал рагIаби ахIаралила. Гьедин нуцIцIида гьоркьоб къан букIиналълъила цIцIунцIцIра бакьулIа къарабги лIугьараб.

sulayman awaragaSde kinalgo ru\zago;abi muTifal rujaralila. heSda kina#ulgo ma~gi ;aleb bujarabila. co nu[alda sulaymaniCa kina#ego buyuru] purabila co-co kwen habun razayilan. ma:u]e razaralila kinalgo. ~un~radulfan mef bugeb kwen batizebila.

- kin duCa hab kwen haburab? &ib duCa vor/e $ubarab? - an hiqarab me{a:, ~un~ra bicinarilan /utun uneb bujarabila. sulaymaniCa, vwankan nu~agi qan, horpobe Ke#aburab me{a:, ~un~raya: hadal rafabi a\aralila. hedin nu~ida horpob qan bujina:ila ~un~ra bapu/a qarabgi /uharab.

33. ЦIцIам гьечIеб хоно, ражи гьечIеб ххинкI.

  • ~am hezeb [ono, ra$i hezeb {inj.

34. ЦIцIам гьечIони, гьан махIцунеб, гьури гьечIони, гьава махIцунеб.

  • ~am hezoni, han ma\cuneb, huri hezoni, hawa ma\cuneb.

35. ЦIцIам гьечIони, квен ссундуе? Квен гьечIони, хIерчч ссундуе?

  • ~am hezoni, kwen Sunduye? kwen hezoni, \erX Sunduye?

36. ЦIцIар батIияб лъунилан, бацIида божиларо.

  • ~ar baTiyab ;unilan, ba`ida bo$ilaro.

37. ЦIцIам тIамураб тIидукарщ гIадав чи.

  • ~am Tamurab Tidukar& fadaw xi.

38. ЦIцIар бахъараб бацI гIадин.

  • ~ar ba]arab ba` fadin.

39. ЦIцIар бахъиялдасса бер бахъиго лълъикI.

  • ~ar ba]iyaldaSa ber ba]igo :ij.

40. ЦIцIар кIудияв ретIелгьечI, бетIер кIудияв гIакълугьечI.

  • ~ar judiyaw reTelhez, beTer judiyaw faqluhez.

41. ЦIцIар хисунилан, гъадил цIцIум лIугьунареб.

  • ~ar [isunilan, vadil ~um /uhunareb.

42. ЦIцIаруе рагIад кIудияв, гIалххуда гьаракь борххатав.

  • ~aduye rafad judiyaw, fal{uda harap bor{ataw.

43. ЦIцIаруе ссадакъа кьурав, ссиялълъе къурбан хъурав.

  • ~aruye Sadaqa puraw, Siya:e qurban ]uraw.

44. ЦIцIваби гIемер рукIуна, моцIцI цо гурони букIунаро.

  • ~wabi femer rujuna, mo~ co guroni bujunaro.

45. ЦIцIваби гIемерлъанагIан, зоб гвангъулеб, кверал гIемерлъанагIан, хIалтIи ццебе тIолеб.

  • ~wabi femer;anafan, #ob gwanvuleb, kweral femer;anafan, \alTi Cebe Toleb.

46. ЦIцIвайиде бакъ щвела, лълъимацца хIетI бахъила, хIоржоялълъ бетIер бахъила, гIеркъикьан къвали баккила, къадакьан мичIчI баккила.

  • ~wayide baq &wela, :imaCa \eT ba]ila, \or$oya: beTer ba]ila, ferqipan qwali baKila, qadapan miZ baKila.

Аби бачIун буго, ракъун ругилан лъимал зигардараб меххалълъ, эбелалълъ лъималазе бицунеб букIараб берцинаб мацIцIалдассан.

abi bazun bugo, raqun rugilan ;imal #igardarab me{a:, ebela: ;imala#e bicuneb bujarab bercinab ma~aldaSan.

47. ЦIцIекIаб кваначIого, гьуиналълъул мегI лъалареб.

  • ~ejab kwanazogo, huina:ul mef ;alareb.

48. ЦIцIибил гьаркьадерил босейила, гьоло ххунздерил босейила.

  • ~ibil harpaderil boseyila, holo {un#deril boseyila.

49. ЦIцIикIкIараб цIцIайи мачIчIадалда лълъикIаб, гьоркьохъеб цIцIайи черххалълъе лълъикIаб.

  • ~iJarab ~ayi ma~adalda :ijab, horpo]eb ~ayi xer{a:e :ijab.

50. ЦIцIилицIцI хвелебилан лъехьоларей, лълъим тIагIинебилан чероларей.

  • ~ili~ [welebilan ;e%olarey, :im Tafinebilan xerolarey.

51. ЦIцIогь – хханассдассаги бергьараб жо.

  • ~oh - {anaSdaSagi berharab $o.

52. ЦIцIогьги ххиянатги хабалI гурони баххчулареб (ЦIцIогьги ххиянатги хабалIги тIатунеб).

  • ~ohgi {iyanatgi [aba/ guroni ba{xulareb (~ohgi {iyanatgi [aba/gi Tatuneb).

53. ЦIцIогьодун чи бечелъуларев.

  • ~ohodun xi bexe;ularo.

Цо чиясс тукадасса ххамил туп бикъун буго. Гьеб бихьарав тукенчиясс, ххадувги ун, чи ккун вуго, цинги гьикъун буго чахъдацца чан квегIерин гьабулеб. ЦIцIогьорасс жаваб кьун буго цо кьегIер гьабулин, нагагь-надир кIи-кIиги гьабулилан. Ххадубги бацIицца тIинчI чан гьабулебанги цIеххон буго тукенчиясс. Анкьго-микьгоги гьабулилан жаваб кьун буго цIцIогьорасс. «ВахI! – ан абун буго тукенчиясс. – Цо-цо гурони кьегIер гьабуларел чахъабазул рехъаби гIолел руго, анкьго-микьго тIинчI гьабулел бацIазул рехъаби гIолел гьечIо. Гьелълъие гIила щибдай?»

 ЦIцIогьор вуцIцIун чIчIун вуго.

Чахъаби зарал гьечIел жал руго. БацIал цIцIогьал руго. Гьединлъидал гIадамаз гьел гъурула, гьезул рехъабиги лIугьунаро. ЦIцIогьодун чиги бечелъуларо. Ххамил тупги букIаралълъуб лъе, мунги дурго нухда а! – ян абун буго тукенчиясс гьессда. 

co xiyaS tukadaSa {amil tu_ biqun bugo. heb bi%araw tukenxiyaS, {aduwgi un, xi Kun wugo, cingi hiqun bugo xa]daCa xan kweferin habuleb. ~ohoraS $awab pun bugo co pefer habulin, nagah-nadir ji-jigi habulilan. {adubgi ba`iCa Tinz xan habulebangi `e{on bugo tukenxiyaS. anpgo-mipgogi habulilan $awab pun bugo ~ohoraS. «wa\! - an abun bugo tukenxiyaS, - co-co guroni pefer habularel xa]aba#ul re]abi folel rugo, anpgo-mipgo Tinz habulel ba`a#ul re]abi folel hezo. he:iye fila &ibday?»

~ohor wu~un Zunwugo.

xa]abi #aral hezel $al rugo. ba`al ~ohal rugo. hedin;idal fadama# hel vurula, he#ul re]abigi /uhunaro. ~ohodun xigi bexe;ilaro. {amil tu_gi bujara:ub ;e, mungi durgi durgo nu[da a! - yan abun bugo tukenxiyaS heSda.

54. ЦIцIогьор бечелъуларевила, баххил кьаралъуларевила.

  • ~ohor bexe;ularewila, ba{il para;ularewila.

55. ЦIцIогьор гьедула, хъахIба гIодула.

  • ~ohor hedula, ]a\ba fodula.

56. ЦIцIогьор гIорцIцIуларев, гIалим вакъуларев.

  • ~ohor for~ularew, falim waqularew.

57. ЦIцIогьор жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев.

  • ~ohor $indirgo ra;ada:upagi \inqulew.

58. ЦIцIогьор тIаргъил щомериялдассанги ватIа гьавизе лъалевила.

  • ~ohor Tarvil &omeriyaldaSangi waTa hawi#e ;alewila.

59. ЦIцIогьорассул берал мугъалда нахъаги рукIунелила.

  • ~ohoraSul beral muvalda na]agi rujunelila.

60. ЦIцIогьоран абизе бокьичIони, бикъуге, хъахIбаян абизе бокьичIони, черхх цIуне.

  • ~ohoran abi#e bopizoni, biquge, ]a\bayan abi#e bopizoni, xer{ `une.

61. ЦIцIогьорасс гурони, цIцIогьор веццуларев.

  • ~ohoraS guroni, ~ohor weCularew.

62. ЦIцIогьорасс жиндирго каву щула гьабулеб.

  • ~ohoraS $indirgo kawu &ula habuleb.

63. ЦIцIогьорассда бикъун щвараб гъурущ кепеклъун кколебила, бетIергьанчияссда бикъун араб кепек гъурущлъун бихьулебила.

  • ~ohoraSda biqun &warab vuru& ke_ek;un Kolebila, beTerhanxiyaSda biqun arab ke_ek vuru&;un bi%ulebila.

64. ЦIцIогьорассе нух камулареб.

  • ~ohoraSe nu[ kamulareb.

65. ЦIцIогьорассул бералго цIцIогьорал рукIуна.

  • ~ohoraSul beralgo ~ohoral rujuna.

66. ЦIцIогьорассул гьодил чIоло битIулебила, бетIергьанчиясс рукъалда кIулал рахан ратараб меххалълъ.

  • ~ohoraSul hodil zolo biTulebila, beTerhanxiyaS ruqalda julal ra[an ratarab me{a:.

67. ЦIцIогьорассул гIадалI цIа.

  • ~ohoraSul fada/ `a.

68. ЦIцIодораб бералда ралъдал тIиналда бугебги бихьулеб, тоххаб бералда берзул тIелехалда бугебги бихьулареб.

  • ~odorab beral ra;dal Tinalda bugebgi bi%uleb, to{ab beralda ber#ul Tele[alda bugebgi bi%ulareb.

69. ЦIцIодораб гIакълуялълъул калам къокъаб букIуна.

  • ~odorab faqluya:ul kalam qoqab bujuna.

70. ЦIцIорорав ургъун вахъинегIан, гIабдалассе вас гьавулевила.

  • ~odoraw urvun wa]inefan, fabdalaSe was hawulewila.

71. ЦIцIодорассул ххвалчадулалдасса гIабдалассул ххонжрол хIинкъи цIцIикIкIарабила.

  • ~odoraSul {walxadulaldaSa fabdalaSul {on$rol \inqi ~iJarabila.

72. ЦIцIодорлъи бахIарчияссеги къваригIунеб (Гулида ХIажимурад лъаларев).

  • ~odor;i ba\arxiyaSegi qwarifuneb (gulida \a$imurad ;alarew).

73. ЦIцIодорлъиялълъул зарал гьечIеб.

  • ~odor;iya:ul #aral hezeb.

74. ЦIцIолокье гъураб чодаги божуге, ЦIцIорове арав васассдаги божуге.

  • ~olope vurab xodagi bo$uge, ~orowe araw wasaSdagi bo$uge.

75. ЦIцIороб бицараб гьересси ИццугохIде данде бачIарабила.

  • ~orob bicarab hereSi iCugo\de dande bazarabila.

76. ЦIцIоробе нух гIагараб (Ине бокьараб бакIалде нух гIагараб).

  • ~orobe nu[ fagarab (ine boparab bajalde nu[ fagarab).

77. ЦIцIоробе унилан гъеду лаченлъиларо.

  • ~orobe unilan vedu laxen;ilaro.

78. ЦIцIорове унев чияссда аянги абуге, унгеянги абуге.

  • ~orowe unew xiyaSda ayangi abuge, ungeyangi abuge.

79. ЦIцIудуцца тIутIал кколарел.

  • ~uduCa TuTal Kolarel.

80. ЦIцIукIа жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев.

  • ~uja $indirgo rafada:upagi \inqulew.

81. ЦIцIукIа къойил холевила, чIчIужугIадан, россасс тIаде цоги чIчIужу ячараб меххалълъ, холейила.

  • ~uja qoyil [olewila, Zu$ufadan, roSaS Tade cogi Zu$u yaxarab me{a:, [oleyila.

82. ЦIцIукIа рукъалълъул рахал тIаде рортун рачIиниланги хIинкъулевила.

  • ~uja ruqa:ul ra[al Tade rortun razinilangi \inqulewila.

83. ЦIцIукIа хIинкъун вукIуневила, кIуликартIиниссанги тушман вачIиневилан.

  • ~uja \inqun wujunewila, julikarTiniSangi tu^man wazinewilan.

84. ЦIцIумагъудул раххчи – кьерхадул гIаламат, къватIире рахъин – роцIцIадул гIаламат.

  • ~umavudul ra{xi - per[adul falamat, qwaTire ra]in - ro~adul falamat.

85. ЦIцIумлъун воржарав гьанатIа рещтIаравила, гъедулъун воржарав гъоссогохIтIа рещтIаравила.

  • ~um;un wor$araw hanaTa re&Tarawila, vedu;un wor$araw voSogo\Ta re&Tarawila.

86. ЦIцIунцIцIрабазул бо гъалбацIидасса бергьунебила.

  • ~un~raba#ul bo valba`idaSa berhunebila.

87. ЦIцIунцIцIрадул пилги гьабуге, гъалбацIил гIанкIкIги гьабуге.

  • ~un~radul _ilgi habuge, valba`il fanJgi habuge.

88. ЦIцIунцIцIраялълъе гохIги – мегIер, дагIнил лIарги – хъинс.

  • ~un~raya:e go\gi - mefer, dafnil /argi - ]ins.

89. ЦIцIуяв чи бергьунгеги, квешаб чехь къинлъугеги.

  • ~uyaw xi berhungegi, kwe^ab xe% qin;ugegi.

90. ЦIцIаназейилан бокьги баге, наязейилан рукъги баге.

  • ~ana#eyilan bopgi bage, naya#eyilan ruqgi bage.

Кициялълъ бицунеб буго цIцIаниги цо ххассаб унтиялълъ хвезе бегьулел, магIарухъ наялги цин гIемерлъулел, циндаго тIагIине, гьороцца ине бегьулел жал ругилан.

Цо бечедав ххарачIиссессул рукIун руго гIемерал наялги кIудияб цIцIаназул рехьедги. Жиндир цIцIаназул рехьед рохьосса гъоркье бачIунеб меххалълъ, чуязул илхъи бачIунеб гIадаб гьаракь букIунилан веццарулев вукIун вуго гьев. Бан букIун буго кIудияб кули. РукIун руго наязе рукъзал, цIцIаназе бокьал.

Нухда чуги хун, баччун гIарцуцца къачIараб кьилигун сапаралдасса вачIунев ххарачIиссев жиндирго колоде щвараб меххалълъ, цо течIого наги тIагIун батун буго, тIагIиналълъул унти щвараб гIадин, цIцIаниги гъурун ратун руго.

- Гьале! Умумузул кициялълъ абухъе ккана! КIал кьураги тIоццебе квешаб пал къотIарассул! – ан абун буго гьев пакъирасс.

kiciya: bicuneb bugo ~anigi co {aSab untiya: [we#e behulel, mafaru] nayalgi cin femer;ulel, cindago Tafine, horoCa ine behulel $al rugilan.

co bexedaw {araziSeSul rujun rugo femeral nayalgi judiyab ~ana#ul re%edgi. $indir ~ana#ul re%ed ro%oSa vorpe bazuneb me{a:, xuya#ul il]i bazuneb fadab harap bujunilan weCarulew wujun wugo hew. 

ban bujun bugo judiyab kuli. rujun rugo naya#e ruq#al, ~ana#e bopal.

nu[da xugi [un, baXun farcuCa qazarab piligun sa_araldaSa wazunew {araziSew $indirgo kolode &warab me{a:, co tezogo nagi Tafun batun bugo, Tafina:ul unti &warab fadin, ~anigi vurun ratun rugo.

- hale! umumu#ul kiciya: abu]e Kana! jal puragi ToCebe kwe^ab _al qoTaraSul! - an abun bugo hew _aqiraS.

91. ЦIцIани гIодизарун, гIи боххизабуге (ЦIцIани гIодараб, гIиял роххараб хIалтIи).

  • ~ani fodi#arun, fi bo{i#abuge (~ani fodarab, fiyal ro{arab \alTi).

92. ЦIцIе кIанцIаралълъуссан бурутIги кIанцIулеб.

  • ~e jan`ara:uSan buruTgi jan`uleb.

bottom of page