ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО

1. ЦIцIад байдал биччараб бакъ щвейдал бакъвалеб.

2. ЦIцIад бан ххадуб буртина хIажалъулареб.

3. ЦIцIад бачIони, рукъ гIекколаро.

4. ЦIцIад хIаллъани, рокъове, бакъ хIаллъани, гьорове.

5. ЦIцIад чIчIун ххадуб дугъ кIочарав, рещтIун ххадуб чу кIочарав.

6. ЦIцIадакьаги ворчIун, гонгикье ккана.

7. ЦIцIадакьаги лIутун, гонгикь чIчIарав.

8. ЦIцIадал барти – буртина, гьорол къолден – къехь.

9. ЦIцIадал къалиялдасса бакъул ссахI бергьунеб.

10. ЦIцIадал къоялълъе бакъул къо камулареб, лабалда хуралълъе цIцIадал къо камулареб.

11. ЦIцIадал сон бакъараб, бакъул сон гIорцIцIараб.

12. ЦIцIадалаб сон ххарилаб, бакъулаб сон хурулаб.

13. ЦIцIадалабги гьекъана, бакъулабги къулчIчIана.

14. ЦIцIал кьун гIоларессе, чу кьуниги, гIолареб.

15. ЦIцIалани, гIелму щолеб, хIалтIани, боцIцIи щолеб.

16. ЦIцIаланщинав чи Къудукьа Мусалав вукIунарев, кьалде анщинав ХIажимурад вукIунарев.

17. ЦIцIаланщинав чияссул гIалимчи вакъунарев: цо-цо гIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев, ххутIарал чIчIинкIилалги рукIунел.

18. ЦIцIалараб гIоларебила, цIцIалкIизеги кколебила.

19. ЦIцIаларассда гIелму лъала, бихьарассда дунял лъала.

20. ЦIцIалацца буххугейила жиб, кIалцIуцца буххеян абулебила чоцца.

21. ЦIцIалдохъан лълъикIав вугилан, мекъсса кьураб жавабалълъе лълъикIаб къимат лъолареб.

22. ЦIцIалкIал рекьарулел, гьакьал лъилъарулел.

Абиялълъ бицунеб буго цоцазде гIагарал кIиго магIарул росдал рикIкIадаб тIабигIаталълъул (рии чIчIейгун рекьуда байбихьулеб ЦIцIалкIитIа росдалги, гьебго заманалда нилъ бегьулеб Гьолокь росдалги).

Гьелдаго цадахъ буго умумузул цо биценги. Цогидал магIарулалго гIадин, цIцIалкIалги ихдалил моцIцI хвараб меххалълъ рекьарулел рукIаралила. ЦIцIалкIитIасса цо бечедав чиясс гуржиязул довасса кквезе щварав цIияв лагъ ихдал векьаризе витIаравила. Хуриве щваравго, гьесс цо рахъ барабила, цинги, бахъун шарбалгун, рахънив гIодов чIчIаравила. Жеги ракьулIе ххинлъиго ккун гьечIилан, нахъ вуссаравила. Гьедин ун, нахъ вуссун вачIун, лагъасс хур бекьичIибила рии чIчIезегIан. Гьедин бекьи лълъикIабги батарабила.

23. ЦIцIалкIараб – росониб, цIцIалкIичеб - тIопониб.

24. ЦIцIалкIиниб камугеги, ссанкIиниб тIагIунгеги.

25. ЦIцIалкIиниб лълъимгIанги гIемераб бугила гьессул гIакълу.

26. ЦIцIалкIинисса жо тIагIани, росс-лълъадул дагIба-къецц гIемерлъулеб.

27. ЦIцIалкIицца лълъалъалареб.

28. ЦIцIалкIицца лълъим баччуге, лъаницца сали босуге.

29. ЦIцIалкIу кIутIун, кеп гьабунги, цо чед бекун, кванай гьабунги, бертин гьабичIого тогейила.

30. ЦIцIамул къали цадахъ чIчIикIичIого, гьудулассул (чияссул) хIал лъаларебила.

31. ЦIцIамул тIагIам лъаларессда лълъадал гьуинлъи лъалареб.

32. «ЦIцIам, Бичассул авараг, цIцIам»!

Сулайман аварагассде киналго рухIчIаголъаби мутIигIал рукIаралила. Гьессда киназулго мацIцIги лъалеб букIарабила. Цо нухалда Сулайманицца киназего буюрухъ кьурабила цо-цо квен гьабун рачIайилан. Малълъухъе рачIаралила киналго. ЦIцIунцIцIрадулгIан тIагIам бугеб квен батичIебила.

- Кин дуцца гьаб квен гьабураб? Щиб дуцца гъорлIе жубараб? – ан гьикъараб меххалълъ, цIцIунцIцIра бицинарилан лIутун унеб букIарабила. Сулайманицца, гъванкан нуцIцIаги къан, гьоркьобе ккезабураб меххалълъ, цIцIунцIцIраялълъ гьадал рагIаби ахIаралила. Гьедин нуцIцIида гьоркьоб къан букIиналъила цIцIунцIцIра бакьулIа къарабги лIугьараб.

33. ЦIцIам гьечIеб хоно, ражи гьечIеб ххинкI.

34. ЦIцIам гьечIони, гьан махIцунеб, гьури гьечIони, гьава махIцунеб.

35. ЦIцIам гьечIони, квен щай? Квен гьечIони, хIерчч щай?

36. ЦIцIар батIияб лъунилан, бацIида божиларо.

37. ЦIцIам тIамураб тIидукарщ гIадав чи.

38. ЦIцIар бахъараб бацI гIадин.

39. ЦIцIар бахъиялдасса бер бахъиго лълъикI.

40. ЦIцIар кIудияв ретIелгьечI, бетIер кIудияв гIакълугьечI.

41. ЦIцIар хисунилан, гъадил цIцIум лIугьунареб.

42. ЦIцIаруе рагIад кIудияв, гIалххуда гьаракь борххатав.

43. ЦIцIаруе ссадакъа кьурав, ссиялълъе къурбан хъурав.

44. ЦIцIваби гIемер рукIуна, моцIцI цо гурони букIунаро.

45. ЦIцIваби гIемерлъанагIан, зоб гвангъулеб, кверал гIемерлъанагIан, хIалтIи ццебе тIолеб.

46. ЦIцIвайиде бакъ щвела, лълъимацца хIетI бахъила, хIоржоялълъ бетIер бахъила, гIеркъикьан къвали баккила, къадакьан мичIчI баккила.

Аби бачIун буго, ракъун ругилан лъимал зигардараб меххалълъ, эбелалълъ лъималазе бицунеб букIараб берцинаб мацIцIалдассан.

47. ЦIцIекIаб кваначIого, гьуиналълъул тIагIам лъалареб.

48. ЦIцIибил гьаркьадерил босейила, гьоло ххунздерил босейила.

49. ЦIцIикIкIараб цIцIайи мачIчIадалда лълъикIаб, гьоркьохъеб цIцIайи черххалълъе лълъикIаб.

50. ЦIцIилицIцI хвелебилан лъехьоларей, лълъим тIагIинебилан чероларей.

51. ЦIцIогь – хханассдассаги бергьараб жо.

52. ЦIцIогьги ххиянатги хабалI гурони баххчулареб (ЦIцIогьги ххиянатги хабалIги тIатунеб).

53. ЦIцIогьодун чи бечелъуларев.

Цо чиясс тукадасса ххамил туп бикъун буго. Гьеб бихьарав тукенчиясс, ххадувги ун, чи ккун вуго ва гьикъун буго чахъдацца чан квегIерин гьабулеб. ЦIцIогьорасс жаваб кьун буго цо кьегIер гьабулин, нагагь-надир кIи-кIиги гьабулилан. Ххадубги бацIицца тIинчI чан гьабулебанги цIеххон буго тукенчиясс. Анкьго-микьгоги гьабулилан жаваб кьун буго цIцIогьорасс. «ВахI! – ан абун буго тукенчиясс. – Цо-цо гурони кьегIер гьабуларел чахъабазул рехъаби гIолел руго, анкьго-микьго тIинчI гьабулел бацIазул рехъаби гIолел гьечIо. Гьелълъие гIила щибдай?»

 ЦIцIогьор вуцIцIун чIчIун вуго.

Чахъаби зарал гьечIел жал руго. БацIал цIцIогьал руго. Гьединлъидал гIадамаз гьел гъурула, гьезул рехъабиги лIугьунаро. ЦIцIогьодун чиги бечелъуларо. Ххамил тупги букIаралъуб лъе, мунги дурго нухда а! – ян абун буго тукенчиясс гьессда.

54. ЦIцIогьор бечелъуларевила, баххил кьаралъуларевила.

55. ЦIцIогьор гьедула, хъахIба гIодула.

56. ЦIцIогьор гIорцIцIуларев, гIалим вакъуларев.

57. ЦIцIогьор жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев.

58. ЦIцIогьор тIаргъил щомериялдассанги ватIа гьавизе лъалевила.

59. ЦIцIогьорассул берал мугъалда нахъаги рукIунелила.

60. ЦIцIогьоран абизе бокьичIони, бикъуге, хъахIбаян абизе бокьичIони, черхх цIуне.

61. ЦIцIогьорасс гурони, цIцIогьор веццуларев.

62. ЦIцIогьорасс жиндирго каву щула гьабулеб.

63. ЦIцIогьорассда бикъун щвараб гIурущ кепеклъун кколебила, бетIергьанчияссда бикъун араб кепек гъурущлъун бихьулебила.

64. ЦIцIогьорассе нух камулареб.

65. ЦIцIогьорассул бералго цIцIогьорал рукIуна.

66. ЦIцIогьорассул гьодил чIоло битIулебила, бетIергьанчиясс рукъалда кIулал рахан ратараб меххалълъ.

67. ЦIцIогьорассул гIадалI цIа.

68. ЦIцIодораб бералда ралъдал тIиналда бугебги бихьулеб, тоххаб бералда берзул тIелехалда бугебги бихьулареб.

69. ЦIцIодораб гIакълуялълъул калам къокъаб букIуна.

70. ЦIцIорорав ургъун вахъинегIан, гIабдалассе вас гьавулевила.

71. ЦIцIодорассул ххвалчадулалдасса гIабдалассул ххонжрол хIинкъи цIцIикIкIарабила.

72. ЦIцIодорлъи бахIарчияссеги къваригIунеб (Гулида ХIажимурад лъаларев).

73. ЦIцIодорлъиялълъул зарал гьечIеб.

74. ЦIцIолокье гъураб чодаги божуге, цIцIорове арав васассдаги божуге.

75. ЦIцIороб бицараб гьересси ИццугохIде данде бачIарабила.

76. ЦIцIоробе нух гIагараб (Ине бокьараб бакIалде нух гIагараб).

77. ЦIцIоробе унилан гъеду лаченлъиларо.

78. ЦIцIорове унев чияссда аянги абуге, унгеянги абуге.

79. ЦIцIудуцца тIутIал кколарел.

80. ЦIцIукIа жиндирго рагIадалълъукьаги хIинхъулев.

81. ЦIцIукIа къойил холевила, чIчIужугIадан, россасс тIаде цоги чIчIужу ячараб меххалълъ, холейила.

82. ЦIцIукIа рукъалълъул рахал тIаде рортун рачIиниланги хIинкъулевила.

83. ЦIцIукIа хIинкъун вукIуневила, кIуликартIиниссанги тушман вачIиневилан.

84. ЦIцIумагъудул раххчи – кьерхадул гIаламат, къватIире рахъин – роцIцIадул гIаламат.

85. ЦIцIумлъун воржарав гьанатIа рещтIаравила, гъедулъун воржарав гъоссогохIтIа рещтIаравила.

86. ЦIцIунцIцIрабазул бо гъалбацIидасса бергьунебила.

87. ЦIцIунцIцIрадул пилги гьабуге, гъалбацIил гIанкIкIги гьабуге.

88. ЦIцIунцIцIраялълъе гохIги – мегIер, дагIнил лIарги – хъинс.

89. ЦIцIуяв чи бергьунгеги, квешаб чехь къинлъугеги.

90. ЦIцIаназейилан бокьги баге, наязейилан рукъги баге.

Кициялълъ бицунеб буго цIцIаниги цо ххассаб унтиялълъ хвезе бегьулел, магIарухъ наялги цин гIемерлъулел, циндаго тIагIине, гьороцца ине бегьулел жал ругилан.

Цо бечедав ххарачΙиссессул рукIун руго гIемерал наялги кIудияб цIцIаназул рехьедги. Жиндир цIцIаназул рехьед рохьосса гъоркье бачIунеб меххалълъ, чуязул илхъи бачIунеб гIадаб гьаракь букIунилан веццарулев вукIун вуго гьев. Бан букIун буго кIудияб кули. РукIун руго наязе рукъзал, цIцIаназе бокьал.

Нухда чуги хун, баччун гIарцуцца къачIараб кьилигун сапаралдасса вачIунев ххарайчIиссев жиндирго колоде щвараб меххалълъ, цо течIого наги тIагIун батун буго, тIагIуналъул унти щвараб гIадин, цIцIаниги гъурун ратун руго.

- Гьале! Умумузул кициялълъ абухъе ккана! КIал кьураги тIоццебе квешаб пал къотIарассул! – ан абун буго гьев пакъирасс.

91. ЦIцIани гIодизарун, гIи боххизабуге (ЦIцIани гIодараб, гIиял роххараб хIалтIи).

92. ЦIцIе кIанцIаралълъуссан бурутIги кIанцIулеб.