ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО

ХЪАБЧИЛӏ ВАТАРАВ ГІАКЪИЛ

​

Цо нухалълъ хханасс пуланаб росулӏе ххеххаб кагъат босун чапар витӀун вачӀанила. Хханассул цӀцӏаралдассан гьениб хъвалеб букӀанила гӀакъилзабазул бищун гӀакъилав лъазе нилӏер вилаяталълъул киналго гӀакълучагӀи данде ракӀарулел ругин, цинги гӀакъилзабазул мажлисалде нужеццаги росулӏго бищун цӀцӏодорав вакил витӀеян абун. Гьеб рагӀидал, жамагӀаталълъул пикру кканила хханассухъе цӀцӏодорав чи витӀичӀого, ххан маххссараде кквезелъун, росулӏго гӀабдалин тарав Ххатанил XӀурхӀи абулев рохьдохъан витӀизе.

ХӀурхӀи хханассухъе кӀудияб гъираялда анила, хханассулги кӀалгӀаялда жаниб гӀакъилзаби ракӀарараб рукъалълъул букІнилӏ, рагьда нахъа гӀодов чӀчӏанила. Ссверухълъиялдассаго рачӀарал цӀцӏар бугел, чӀухӀун къачӀарал гӀакъилзаби, гьурмада лълъим хъвачӀев, тӀутӀураб ретӀелалъул гьассда тӀад релъанхъулел, гьев маххссараде кколел рукӀанила. ХӀурхӀиян абуни, жинда щибго рагӀулеб гьечӀеб ххвелги гьабун, ссабуралда гӀенеккун чӀчӏанила.

Байбихьанила хханасс суалал кьезе. Киназдеххунго вуссун, хханасс цо нухалълъ кӀалдибе реххун кунеб бищунго тlarlaмаб квен щиб кколебан гьикъанила. Киналго гӀенеккун чӀчӏедал, ХӀурхӀицца абунила:

- БетӀерчӀахъаяв ххан, бицине бегьилищ? – ан. – Гьеб гӀанкӀудул хоно ккола.

Гьессул жавабалълъ ххан кутакалда хӀайран гьавунила.

Ххадуб хханасс цӀехханила, лълъида кӀвелеб жиндие дунялалда гьечӀеб кьералъул оц бачун бачӀинеян. ГӀакъилзаби цоцахъ ралагьанила, гьурмал кьер хисанила, бан гӀетІгун, гӀодоре руссун чӀчӏанила. Гьезда ццин бахъарав ХӀурхӀицца, цо жо ккелин гьалълъулилан абун ракӀалдеги ккун, тӀаде вахъун, жинда кӀвела гӀакълу тӀадегӀанав хханилан абунила.

- Кида мун вачӀинев? - ан цӀехханила тамашалъарав хханасс.

- АрбагІ гуреб, ххамиз гуреб, рузман гуреб, итни гуреб, талат гуреб, гьатӀан гуреб, шамат гуреб - бокьараб къоялълъ радалго вахъун вачӀина, — ян жаваб кьунила ХӀурхӀицца.

Гьессул жавабалълъ виххун ккарав хханасс мун киссайилан цӀехханила, дур росдал гӀадамалги кин ругелали баян гьабеян абунила. ГӀемерго ургъичӏого, XӀурхӀицца жаваб кьунила:

- ЧӀчӏужу лълъикӀал - лълъикӀ руго, чӀчӏужу квешал - квеш руго, - ян.

Ххассмуш гӀадав гьессие цӀцӏодорлъиялълъул цӀцӏар кьезе бокьичӀев хханасс аххирги гьикъанила, нужер росулӏ бищун лълъикӀаб жо щиб бугебилан.

ХӀурхӀида бичӏчӀанила гьессул пикру, цинги байбихьанила тӀуванго ххан маххссараде кквезе:

- Валлагь, ххан, нижер росдал кьурулӏ бижун буго унтулареб, холареб, херлъулареб пихъ, - ан жаваб кьунила гьесс.

Гьессда божарав хханассда ракӀалде кканила гьелдасса жиндие хӀажатаб жого щибхха бугебан, цинги гьоркьов тархъичӀого цӀехханила, кидахха мун гьебги босун вачӀине вугеван. Хханасс гьедин цӀеххезе бугеблъи ццебеккунго лъалеб букӀараб гӀадин, ХӀурхӀицца ххеххго жаваб кьунила чи гьечӀеб базар- къоялълъ вачӀине кӀвелилан. Гьессул кьварарал кӀалъаялги, цӀцӏодорал жавабалги рекӀее гӀедал, хханасс жиндассан тӀубазе бокьараб мурад гьечӀищан цӀехханила.

- ХӀурмат тӀадегӀанав ххан, риидалил рукъги рукъалълъул хӀубиги кьуни дие гӀелаанхха, - ян абунила гьесс.

Ххан дагьалълъ лъалхъанила, цинги гьессие мукӀурлъун бетӀерги кӀибикӀун, магӀидасса бахъун буртинаги гьессухъе кьун, абунила:

- Ма дуе риидалил рукъ, рукъалълъул хӀубиги росула балагье, - ян.

Рукъ цӀурал гӀакъилзаби ХІурхӀиде ццидаханила, цинги гьев къолеб хӀилаялълъеги ургъанила. Гьезда ракӀалде кканила ХӀурхӀил ххучарал, ххалатал михъал, гьоцӀцӏогун тӀехх кунаго, данд седезе ругилан, гьессдаги ццебе хӀерчч цӀураб тӀеххги хъаба гьацӀцӏулги лъунила. ХӀурхӀида жинда тӀад релъанхъизе бокьун букӀин бичӀчӀанила, цинги кваналалде цин гьацӀцӏулӏ килщалги ччун, лълъикӀ михъал кьуранила.

ГӀорцІцӏизегӀан кваназеги кванан, чехь цӀедал, ххадур балагьун гӀакъилзабиги тун, хханасс кьураб буртинаги босун, рукъалълъул хӀуби – чӀчӏужу щийдай ячун лълъикӀилан пикрабиги гьарулаго, рокъобе ххазабунила гьесс.

Гьелдасса нахъе щуго сон ун букӀанила, цинги жиндирго богун ххан сапаралдасса вачӀунев вукӀанила. Гьеб заманалда гъоркьан тӀаде вачӀунев довго ХӀурхӀи вихьидал, вакъун вукӀарав хханассда гӀанкӀудул хоно ракӀалде щванила.

- Асаламу гӀалайкум, хоно щибгун? - ан гьикъанила гьесс.

- ВагӀалайкум салам, цӀцӏамгун, - ан салам буссинабунила ХӀурхӀиццаги.

- Ялъачи, нужер гьаниб багӀаргьалида накъишал рахъизе вачӀун вукӀарав чиго щив? - ан гьикъанила нахъеги хханасс, гьеб суалалълъгӀаги гьев мекъи ккелин абураб пикруялда.

- Нужер чӀчӏегІергьалида сагъри биччарав устар вачӀун вукӀана, - ян жаваб кьунила ХӀурхӀиццаги.

- ГӀакъилзабиги хъабчилӏ рукӀунел руго, - ян абун, ххан жиндирго нухда анила.