ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО

Росдал тарихх  رۈسدال تارێخ

 

Кудалиб кида гIуцIцIарабали мухӏканго гьанеб гьечIо хIераздагицин. Гьанже бугеб Кудалиб росо гIуцIцIун буго ичӏго росабаздассан. Гьелги руго Уххичур, Къавохъ, ЦIцIадгьарихъ, Гъунабазул болола, КIибичӏараб ганчIихъ, Сидохъ, Укикь, КIудаламаарда, Агьадиб, Кьодохъ, БагIаралълъул бакъдаб, ГIенчIассул гъегъ. Гьел росаби нахъа данделиня.

​

كۇدلێب كێدا عۇڞارابالێ مۇحكانڬۈ هانېب هېڃۈ حېرازداڬێښێن. هانجې بۇڬېب كۇدالێب رۈسۈ عۇڞۇن بۇڬۈ ئێڃڬۈ رۈسابازداصان. هېلڬێ رۇڬۈ ئۇخێچۇر، قاوۈڅ، ڞادهارێڅ، غۇنابازۇل بۈلۈلا، گێبێڃاراب ڬانڃێڅ، سێدۈڅ، ئۇكێڨ، گۇدالامائاردا، اهادێب، ڨۈدۈڅ، باعاراڷۇل باقداب، عېنڃاصۇل غېغ. هېل رۈسابێ ناڅا داندېلێنيا.

​

Гьел росаби данделун ххадуб цIцIарги гьуна КIудаб росойилан. Ценги нахъа абде байбихьана Кудалибилан. Даб меххалълъа цо кощаб заманги букIун коделдерицца кулаби раде байбихьана. Гьединал кулаби Дарада, Мурада, Магӏлиб, Кулиб рукIана. 1837 соналълъа гьенив вукIарав цо гIурусав Костенецкияссда Мурада росолълъ ратун руго 125 сон барав цо хIерав, гьев хIерассул чIчIужуялълъеги 117 сон букIун буго, гьездасса ккомо рагIиня гьеб росоги, гьезул рукӏана 6 васги 4 ясги. Цо заманаялълъассан 100 чи гIуна гьеб ххизамалълъассан. Гьанжеги Хъвартихьуниб, Дарада, Мурада, Тунзиб, МагIлиб, Кулиб, Хъварада, Горгониб, Баганиб, Хъулиб, Сила, Укикь, Ипола, ГIахъушалиб росабазда ругел адамаз Кудалида КIудаб росо абинеб буго. Ценги гьел кинялго кIалгьанел руго коделдерил мацIцIалълъа. Коделдерил мацIцIги авар мацIцIалълъул ссверел ккенахха.

​

هېل رۈسابێ داندېلۇن خادۇب ڞارڬێ هۇنا گۇداب رۈسۈيێلان. ښېنڬێ ناڅا ابدې بايبێڮانا كۇدالێبێلان. داب مېخاڷا ښۈ كۈشاب زامانڬێ بۇگۇن كۈدېلدېرێڛا كۇلابێ رادې بايبێڮانا. هېدێنيال كۇلابێ دارادا، مۇرادا، ماعلێب، كۇلێب رۇگانا. ۱۷۳۷ سۈناڷا هېنێو وۇگاراو ښۈ عۇرۇساو كۈستېنېښكێياڷاصا مۇرادا رۈسۈڷ راتۇن رۇڬۈ  ۱۲۵ سۈن باراو ښۈ حېراو، هېو حېراصۇل ڄۇجۇياڷېڬێ ۱۱۷ سۈن بۇگۇن بۇڬۈ، هېزداصا ڭۈمۈ راعێنيا هېب رۈسۈڬێ، هېزۇل رۇگانا ۶ واسڬێ ۴ ياسڬێ. ښۈ زاماناياڷاصان ۱۰۰ چێ عۇنا هېب خێزاماڷاصان. هانجېڬێ څوارتێڮۇنێب، دارادا، مۇرادا، تۇنزێب، ماعلێب، كۇلێب، څوارادا، ڬۈرڬۈنێب، باڬانێب، څۇلێب، سێلا، ئۇكێڨ، ئێفۈلا، عاڅۇشالێب رۈسابازدا رۇڬېل اداماز كۇدالێدا گۇداب رۈسۈيێلان ابێنېب بۇڬۈ. ښېنڬێ هېل كێنيالڬۈ گالهانېل رۇڬۈ كۈدېلدېرێل ماڞاڷا. كۈدېلدېرێل ماڞڬێ  اوار ماڞاڷۇل صوېرېل ڭېناخا.

​

Ццере рукIарал коделдерил росабазул бицлин гьанже. Укикь цIцIар букIун буго Икикь. Ик цIулакьода абиня коделдерил мацIцIалълъа. Гьанжеги гьеб бакIалълъа руго икил (цIулакьодул) гъутIби. Уххичурги уххи чуринеб бакIги букIараб батла. ЦIцIадгьарихъги цIцIад гьаринеб бакI ккена. Гьанжеги гьеб бакIалълъе цIцIад гьарде регьиня. Сидохъ росоги букIун буго бищун боркIадаб 2005 метра бугеб маарда. Гьеб бакI букIана гъаравули бунеб бакI. КIибичIараб ГанчIихъ росоги букIана кIибичIараб ганчIида. Къавохъ букIараб росолълъ гьанже коделдерицца гIиял-гIачи хьихьиня. Гъуниб буго Рохьдол Хъавохъ букIараб росо. Гьунабазул болола букIараб росо букIана Уххичурги КIибичIараб ганчихъги рукIарал росабазда гъуниб. КIудаламаарда букIана Рохьомеэралълъа. ГIенчIассул гъегъ букIана Агьадиб гьарала гъуниб.

​

ڛېرې رۇگارال كۈدېلدێرێل رۈسابازۇل  بێښلێن هانجې. ئۇكێڨ ڞار بۇگۇن بۇڬۈ ئێكێڨ ئێلان. ئێك ڝۇلاڨۈدا ابێنيا كۈدېلدېرێل ماڞاڷا . هانجېڬێ هېب باگاڷا رۇڬۈ ئێكێل (ڝۇلاڨۈدۈل) غۇطبێ. ئۇخێچۇرڬێ  ئۇخێ چۇرێنېب باگڬێ بۇگاراب باتلا. ڞادهارێڅڬێ  ڞاد هارێنېب باگ ڭېنا. هانجېڬێ هېب باگاڷې ڞاد هاردې رېهێنيا. سێدۈڅ رۈسۈڬێ بۇگۇن بۇڬۈ بێۺۇن بۈرگاداب ۲۰۰۵ مېترا بۇڬېب مائاردا. هېب باگ بۇگانا غاراوۇلێ بۇنېب باگ.  گێبێڃاراب ڬانڃێڅ رۈسۈڬێ بۇگانا گێبێڃاراب ڬانڃێدا. قاوۈڅ بۇگاراب رۈسۈڷ هانجې كۈدېلدېرێڛا عێيال - عاچێ ڮێڮێنيا. غۇنێب بۇگۇن بۇڬۈ رۈڮدۈل څاوۈڅ بۇگاراب رۈسۈ. هۇنابازۇل بۈلۈلا بۇگاراب رۈسۈ بۇگانا ئۇخێچۇرڬێ گێبێڃاراب ڬانڃێڅڬێ رۇگارال  رۈسابازداڬێ غۇنێب. گۇدالامائاردا بۇگانا رۈڮۈمېئېراڷا. عېنڃاصۇل غېغ بۇگانا اهادێب هارالا غۇنێب. 

​