ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО

Росдал тарихх

   rosdal tari{  

رۈسدال تارێخ

 

Кудалиб кида гIуцIцIарабали мухӏканго гьанеб гьечIо хIераздагицин. Гьанже бугеб Кудалиб росо гIуцIцIун буго ичӏго росабаздассан. Гьелги руго Уххичур, Къавохъ, ЦIцIадгьарихъ, Гъунабазул болола, КIибичӏараб ганчIихъ, Сидохъ, Укикь, КIудаламаарда, Агьадиб, Кьодохъ, БагIаралълъул бакъдаб, ГIенчIассул гъегъ. Гьел росаби нахъа данделиня.

​

kudalib kida fu~arabali mu\kango haneb hezo \era#dagicin. hanGe bugeb kudalib roso fu~un bugo izgo rosaba#daSan. helgi rugo u{ixur, qawo], ukip, judalamaarda, ahadib, podo], bafara:ul baqdab, fenzaSul vev. hel rosabi na]a dandelinya.

​

كۇدلێب كێدا عۇڞارابالێ مۇحكانڬۈ هانېب هېڃۈ حېرازداڬێښێن. هانجې بۇڬېب كۇدالێب رۈسۈ عۇڞۇن بۇڬۈ ئێڃڬۈ رۈسابازداصان. هېلڬێ رۇڬۈ ئۇخێچۇر، قاوۈڅ، ڞادهارێڅ، غۇنابازۇل بۈلۈلا، گێبێڃاراب ڬانڃێڅ، سێدۈڅ، ئۇكێڨ، گۇدالامائاردا، اهادێب، ڨۈدۈڅ، باعاراڷۇل باقداب، عېنڃاصۇل غېغ. هېل رۈسابێ ناڅا داندېلێنيا.

​

Гьел росаби данделун ххадуб цIцIарги гьуна КIудаб росойилан. Ценги нахъа абде байбихьана Кудалибилан. Даб меххалълъа цо кощаб заманги букIун коделдерицца кулаби раде байбихьана. Гьединал кулаби Дарада, Мурада, Магӏлиб, Кулиб рукIана. 1837 соналълъа гьенив вукIарав цо гIурусав Костенецкияссда Мурада росолълъ ратун руго 125 сон барав цо хIерав, гьев хIерассул чIчIужуялълъеги 117 сон букIун буго, гьездасса ккомо рагIиня гьеб росоги, гьезул рукӏана 6 васги 4 ясги. Цо заманаялълъассан 100 чи гIуна гьеб ххизамалълъасса. Гьанжеги Хъвартихьуниб, Дарада, Мурада, Тунзиб, МагIлиб, Кулиб, Хъварада, Горгониб, Баганиб, Хъулиб, Сила, Укикь, Ипола, ГIахъушалиб росабазда ругел адамаз Кудалида КIудаб росо абинеб буго. Ценги гьел кинялго кIалгьанел руго коделдерил мацIцIалълъа. Коделдерил мацIцIги авар мацIцIалълъул ссверел ккенахха.

 

hel rosabi dandelun {adub ~argi huna judab rosoyilan. cengi na]a abde baybi%ana kudalibilan. dab me{a:a co ko^ab #amangi bujun kodelderiCa kulabi rade baybi%ana. hedinal kulabi darada, murada, maflib, kulib rujana. 1837 sona:a heniw wujaraw co furusaw kosteneckiyaSda murada roso: ratun rugo 125 son baraw co \eraw, hew \eraSul Zu$uya:egi 117 son bujun bugo, he#daSa Komo rafinya heb rosogi, he#ul rujana 6 wasgi 4 yasgi. co #amanaya:aSan 100 xi funa heb {i#ama:aSa. hanGegi ]warti%unib, darada, murada, tun#ib, maflib, kulib, ]warada, gorgonib, baganib, ]ulib, sila, ukip, i_ola, fa]u^alib rosaba#da rugel adama# kudalida judab roso abineb bugo. cengi hel kinyalgo jalhanel rugo kodelderil ma~a:a. kodelderil ma~gi awar ma~a:ul Swerel Kena{a.

​

هېل رۈسابێ داندېلۇن خادۇب ڞارڬێ هۇنا گۇداب رۈسۈيێلان. ښېنڬێ ناڅا ابدې بايبێڮانا كۇدالێبێلان. داب مېخاڷا ښۈ كۈشاب زامانڬێ بۇگۇن كۈدېلدېرێڛا كۇلابێ رادې بايبێڮانا. هېدێنيال كۇلابێ دارادا، مۇرادا، ماعلێب، كۇلێب رۇگانا. ۱۷۳۷ سۈناڷا هېنێو وۇگاراو ښۈ عۇرۇساو كۈستېنېښكێياڷاصا مۇرادا رۈسۈڷ راتۇن رۇڬۈ  ۱۲۵ سۈن باراو ښۈ حېراو، هېو حېراصۇل ڄۇجۇياڷېڬێ ۱۱۷ سۈن بۇگۇن بۇڬۈ، هېزداصا ڭۈمۈ راعێنيا هېب رۈسۈڬێ، هېزۇل رۇگانا ۶ واسڬێ ۴ ياسڬێ. ښۈ زاماناياڷاصان ۱۰۰ چێ عۇنا هېب خێزاماڷاصان. هانجېڬێ څوارتێڮۇنێب، دارادا، مۇرادا، تۇنزێب، ماعلێب، كۇلێب، څوارادا، ڬۈرڬۈنێب، باڬانێب، څۇلێب، سێلا، ئۇكێڨ، ئێفۈلا، عاڅۇشالێب رۈسابازدا رۇڬېل اداماز كۇدالێدا گۇداب رۈسۈيێلان ابێنېب بۇڬۈ. ښېنڬێ هېل كێنيالڬۈ گالهانېل رۇڬۈ كۈدېلدېرێل ماڞاڷا. كۈدېلدېرێل ماڞڬێ  اوار ماڞاڷۇل صوېرېل ڭېناخا.

​

Ццере рукIарал коделдерил росабазул бицлин гьанже. Укикь цIцIар букIун буго Икикь. Ик цIулакьода абиня коделдерил мацIцIалълъа. Гьанжеги гьеб бакIалълъа руго икил (цIулакьодул) гъутIби. Уххичурги уххи чуринеб бакIги букIараб батла. ЦIцIадгьарихъги цIцIад гьаринеб бакI ккена. Гьанжеги гьеб бакIалълъе цIцIад гьарде регьиня. Сидохъ росоги букIун буго бищун боркIадаб 2005 метра бугеб маарда. Гьеб бакI букIана гъаравули бунеб бакI. КIибичIараб ГанчIихъ росоги букIана кIибичIараб ганчIида. Къавохъ букIараб росолълъ гьанже коделдерицца гIиял-гIачиял хьихьиня. Гъуниб буго Рохьдол Къавохъ букIараб росо. Гьунабазул болола букIараб росо букIана Уххичурги КIибичIараб ганчихъги рукIарал росабазда гъуниб. КIудаламаарда букIана Рохьомеэралълъа. ГIенчIассул гъегъ букIана Агьадиб гьарала гъуниб.

​

Cere rujaral kodelderil rosaba#ul biclin hanGe. ukip ~ar bujun bugo ikip. ik `ulapoda abinya kodelderil ma~a:a. hanGegi heb baja:a rugo ikil (`ulapodol) vuTbi. u{ixur u{i xurineb baj Kena. hanGegi heb baja:e ~ad harde rehinya. sido] rosogi bujun bugo bi&un borjadab 2005 metra bugeb maarda. heb baj bujana varawuli buneb baj. jibizarab ganzi] rosogi bujana jibizarab ganzida abineb baja:a. qawo] bujarab roso: hanGe kodelderiCa fiyal-faxiyal %i%inya. vunib bugo ro%dol qawo] bujarab roso. hunaba#ul bolola bujarab roso bujana u{ixurgi jibizarab ganzi]gi rujaral rosaba#da vunib. judalamaarda bujana ro%omeera:a. fenzaSul vev bujana ahadib harala vunib.

​

ڛېرې رۇگارال كۈدېلدێرێل رۈسابازۇل  بێښلێن هانجې. ئۇكێڨ ڞار بۇگۇن بۇڬۈ ئێكێڨ ئێلان. ئێك ڝۇلاڨۈدا ابێنيا كۈدېلدېرێل ماڞاڷا . هانجېڬێ هېب باگاڷا رۇڬۈ ئێكێل (ڝۇلاڨۈدۈل) غۇطبێ. ئۇخێچۇرڬێ  ئۇخێ چۇرێنېب باگڬێ بۇگاراب باتلا. ڞادهارێڅڬێ  ڞاد هارێنېب باگ ڭېنا. هانجېڬێ هېب باگاڷې ڞاد هاردې رېهێنيا. سێدۈڅ رۈسۈڬێ بۇگۇن بۇڬۈ بێۺۇن بۈرگاداب ۲۰۰۵ مېترا بۇڬېب مائاردا. هېب باگ بۇگانا غاراوۇلێ بۇنېب باگ.  گێبێڃاراب ڬانڃێڅ رۈسۈڬێ بۇگانا گێبێڃاراب ڬانڃێدا. قاوۈڅ بۇگاراب رۈسۈڷ هانجې كۈدېلدېرێڛا عێيال - عاچێ ڮێڮێنيا. غۇنێب بۇگۇن بۇڬۈ رۈڮدۈل څاوۈڅ بۇگاراب رۈسۈ. هۇنابازۇل بۈلۈلا بۇگاراب رۈسۈ بۇگانا ئۇخێچۇرڬێ گێبێڃاراب ڬانڃێڅڬێ رۇگارال  رۈسابازداڬێ غۇنێب. گۇدالامائاردا بۇگانا رۈڮۈمېئېراڷا. عېنڃاصۇل غېغ بۇگانا اهادێب هارالا غۇنێب. 

​