ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО

1. Лълъадал берищ, рокьол гIусищ?

Гьал рагIаби абуралила хIара чIварай ралила лълъадул угьи-зигараялде бер-ракI щвечIеб щайтIаналълъ. Кици тIамула бералълъулги гIусалълъулгигIан захIматаб унти гьечIебилан абураб магIнаялда.

 

1. Лълъадал къатIраялълъги гамачI борлIулеб, цIадул хIенехIалълъги дунял бухIулеб.

2. Лълъадаццаги жиндиего нух бахъула.

3. Лълъади гьечIев россги росс гьечIей чIчIужуги – чIобогояб рукъ.

4. Лълъади квешассул гIумру гIазабалда гирула.

5. Лълъади лълъикIав лълъикI вуго, лълъади квешав квеш вуго.

Кици гIунтIизабула Шамилил наиб Инквачилассде. Гьев цо росулIе щвараб меххалълъ, гIадамал гьессда гьикъарун руго: «Росу-жамагIат кин бугеб?» – ан. Гьесс жаваб кьун буго: «Лълъади квешав квеш вуго, лълъади лълъикIав лълъикI вуго», - ян.

 

1. Лълъади чиярай лълъикIайлъун йихьулейила, чу нилIерабго цIакъаблъун бихьулебила.

2. Лълъади ячине анцIгоявгун ургъе, йиччазе нусгоявгун ургъе.

3. Лълъадигун вагъуларев лълъикьаниги къоларев.

4. Лълъадул букIунебила букарулеб бакI, буххичIони букари къотIулареб.

5. Лълъадул гIагарав чияссул яс васассе ячунге.

6. Лълъадул ригьнивги вукIунге, лълъадул гIакаги хьихьуге.

7. Лълъадулгун кколеб къеццалдасса тIагIам гьечIеб дандежо букIунареб.

8. Лълъеда бараб полоп гIадаб жойила росс-лълъадиялда гьоркьоб кколеб кьал.

9. Лълъеда бахъун накъищ чIчIолареб.

10. Лълъеда тIад хъвадарун, ххатI лIугьунареб.

11. Лълъеда хIал барасс бахъухъ цIцIикIкIун кваналеб, хIохь бахъарасс хIалтIи цIцIикIкIун гьабулеб.

Дибирасс къулгьудалълъе цадахъ васги вачун вукIун вуго. Васассни лълъим гIемер гьекъей рекIее гIечIев дибир васассухъ квеш валагьулев вукIун вуго. Рокъоре щвараб меххалълъ, дицца мун къулгьудалълъе лълъим гьекъезе вачун вукIинчIин, бахъухъ квине вачун вукIанилан, дибирасс вас вуххун вуго. Дадайилан абун буго «гъадидасса цIцIодораб тIанчIицца», жинда рагIун букIанила, лълъим гьекъани, бахъухъ гIемер кваназе кIолилан. Дуцца дида гьеб некIого щайин бицун букIинчIебилан дибирасс вас кIиабизеги вацIун вуго.

 

1. Лълъедасса лълъетIахъан хIинкъуларо, хIалтIудасса хIалтIухъан лIутуларо.

2. Лълъеде мугъ чIваге, гьерссиде ракI гъоге.

3. Лълъел къимат лъалебила къиндал, чияссул къимат лъалебила хведал.

4. Лълъел цIолеб къулгIаялда асскIоб рукъ бугей эбелалълъул яс ячунге.

5. Лълъел къимат лъалебила къиндал, чияссул къимат лъалебила хведал.

6. Лълъел цIолеб къулгIаялда асскIоб рукъ бугей эбелалълъул яс ячунге.

7. Лъелго вилълъинчIессда рекIадул къимат лъалареб.

8. ЛълъетIа хIуччалги рахъуге, цIцIалкIуялълъ ралъадги буххуге.

9. ЛълъетIасса тIорахь бахъулев.

10. Лълъецца – гьобо, цIецца – кор.

11. Лълъеца ордек биччулареб, бугьтаналълъ чи хъублъуларев.

12. Лълъецца нух балагьулеб, гулица тушман валагьулев.

13. Лълъида бихьарабги – «жиндаго бихьарав», лълъида рагIарабги – «жиндаго рагIарав».

14. Лълъиданиги нилI инжит гьаризе кIоларелила, нилIеццаго гьаричIони, лълъиццаниги гIодорегIанги гьаруларелила, нилIеццаго гьаричIони.

15. ЛълъикI букIаго, патихIа.

16. ЛълъикI вугилан чIухIуге, квеш вукIараб меххги ракIалде щва.

17. ЛълъикI вукIани, вокьулев, квеш вукIани, рихунев.

18. ЛълъикI хьвадарав квеш холаро, квеш хьвадарав лълъикI холаро.

19. ЛълъикI хьвадизеги дурго чорххол иххтияр – духъ, квеш хьвадизеги – духъ.

20. ЛълъикIаб батани – канае, квешаб батани – цIулае.

21. ЛълъикIаб бугъицца къуралде лIар хьвагIулареб, лълъикIав чиясс чияе чIухIи гьабулареб.

22. ЛълъикIаб гара-чIвариялдаги киналълъулго бицунареб.

23. ЛълъикIаб гьудуллъи ххазинаялдасса лълъикIабила.

24. ЛълъикIаб – гьурщулеб, квешаб – баххчулеб.

25. ЛълъикIаб дару кьогIаб букIунеб, лълъикIай чIчIужу хIеренай йикIуней.

26. ЛълъикIаб жо беццизе кколареб; беццунилан квешаб жо лълъикIлъулареб.

27. ЛълъикIаб жоялълъе къей гьечIеб, къадаралълъе бергьенлъи гьечIеб.

28. ЛълъикIаб кечI чIалгIунареб, лълъикIаб ххабар рихунареб.

29. ЛълъикIаб кициялълъул баракат насслабазего щолебила.

30. ЛълъикIаб къайи босеян гьаризе кколаро, лълъикIай яс ячине чи камуларо.

31. ЛълъикIаб къверкъ жибго бижараб хьуцIцIилI чIчIолеб.

32. ЛълъикIаб кIалдибе босе, квешаб гIодобе реххе.

33. ЛълъикIаб лъазе азарго къоги дагьила, квешалде ругъунлъизе цо къоги гIемерила.

34. ЛълъикIаб малълъ босичIессда лълъикIаб къо бихьуларо, эбел-эмен разияв кинго басралъуларо.

35. ЛълъикIаб нассихIат босулареб бетIер – рагьлил асар босулареб ссинухIатI.

36. ЛълъикIаб рагIи – рукъалълъе ххайир, квешаб рагIи – гIадалI базе зар.

37. ЛълъикIаб рагIуда мал бани, квешаб хIехьезе кколеб.

38. ЛълъикIаб рагIул багьа – кьолораб чу.

39. ЛълъикIаб ретIел ретIани, ссурукъайги берцинлъулейила.

40. ЛълъикIаб ххассият берцинлъиялдасса лълъикIаб.

41. ЛълъикIаб ххатIги – бащдаб гIелму.

42. ЛълъикIаб хьоналда – лълъикIаб, квешаб хьоналда – квешаб.

43. ЛълъикIаб хIайваналълъ нилI хьихьулел, квешаб хIайван нилIецца хьихьизе кколеб.

44. ЛълъикIаб хIалалълъ гьарани, эххебе унеб лълъимги лъалхъулебила.

45. ЛълъикIаб цIарагIалда цIадул бетIер букIунеб.

46. ЛълъикIаб цIцIаргун хвейго лълъикI, ххалкъалълъе инжилъун, чIаго вукIинегIан.

47. ЛълъикIаб чое даран гIемераб, лълъикIав чияссе гьудулзаби гIемерал.

48. ЛълъикIаб чое хIалхьи толареб, лълъикIаб хIамие хIалтIи камулареб.

49. ЛълъикIаб чое – цо цIцIал, лълъикIав чияссе – цо рагIи.

50. ЛълъикIаб шитил – лълъикIаб бачIен.

51. ЛълъикIабги бихьагийила, квешабги бихьагийила.

КвешлъигIаги щай къваригIараб жоян гьикъараб меххалълъ, магIаруласс жаваб кьун буго: квешлъи бихьичIони, лълъикIлъиялълъул къиматги лъаларила, дагьабниги квешлъи  бихьичIев чиясс къо ккараб бакIалда къвалги къаларилан.

 

1. ЛълъикIабщинаб жубан гьабураб меххалълъ, квешаб жо лIугьунареб.

2. ЛълъикIав Аллагьасс квешаб жо гьабулареб.

3. ЛълъикIав багьадур вагъун хола, хIамабагьадур чIухIун хола.

4. ЛълъикIав бахIарчи лълъикIаб рагIиялълъ тамахлъулев, къадарав бихьинчи лълъикIаб бицанагIан къвакIулев.

5. ЛълъикIав бахIарчи ццеве тамахлъулев, нахъа къвакIулев; къадарав бахIарчи ццеве къвакIулев, нахъа тамахлъулев.

6. ЛълъикIав бахIарчиги вукIунев, цIакъав бахIарчиги вукIунев.

7. ЛълъикIав бахIарчияссдасса щивниги хIинкъуларев, къадарав чияссдасса киналго хIинкъулел.

8. ЛълъикIав бахIарчияссул вас къадаравиланги тоге, къадарав чияссул вас бахIарчийиланги тоге.

9. ЛълъикIав бихьинчи чIчIужугIадангун вагъуларев, лълъикIаб хIелеко гIанкIугун багъулареб.

10. ЛълъикIав гьудул гьечIессда жиндирго гIайибал лъаларел.

11. ЛълъикIав гьудулассда данделъараб къо – тIолабго дуниял дуе щвараб къо.

12. ЛълъикIав инссул квешав васги, квешав инссул лълъикIав васги вукIине бегьулев.

13. ЛълъикIав-квешав чи лъала, гьудулассухъ балагьун (Дур гьудул щивали бице, цинги дицца мун щивали бицина).

14. ЛълъикIав мадугьал гьечIев чи – бищунго чиякъав чи.

15. ЛълъикIав мадугьал кинав ватаниги ваццассдасса лълъикIав.

16. ЛълъикIав хIакимасс гIадлу жиндассангойила байбихьулеб.

17. ЛълъикIав чиясс квешлъи гьабурассеги лълъикIлъи гьабулеб, хIалихьатав чиясс лълъикIлъи гьабурассеги квешлъи гьабулеб.

18. ЛълъикIав хIалтIухъанассул кIал чIчIун букIуна, кверал хIалтIулел рукIуна; квешав хIалтIухъанассул кIал хIалтIулеб букIуна, кверал чIчIун рукIуна.

19. ЛълъикIав чигун квараб ххинкI квешав чигун квараб гьоцIцIоялдасса гьуинаб.

20. ЛълъикIав чиясс жибги чIваларин, къадарасс чIвазе жибги чIчIеларилан абурабила гIодоб рещтIараб хIанчIчIицца.

21. ЛълъикIав чияссда гIадамал цIакъаллъун рихьулел, квешав чияссда бищунго цIакъавлъун живго вихьулев.

22. ЛълъикIав чияссе гьабураб лълъикIлъи – нухде бараб тIехх; квешав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдуе гьабураб хьит.

23. ЛълъикIав чияссе гIумру дагьаб, гIабдалассе хвел дагьаб.

24. ЛълъикIав чияссе лълъикIаб мацIцI рекъола, квешав чияссе квешаб мацIцI рекъола.

25. ЛълъикIав чияссе лълъикIлъи гьабуни, лълъикIлъиялълъе батулеб, квешав чияссе лълъикIлъи гьабуни, бадиб багъизе батулеб.

26. ЛълъикIав чияссе рецц-бакъ къваригIунаро.

27. ЛълъикIав чияссе – цо рагIи, лълъикIаб чое – цо цIцIал.

28. ЛълъикIав чияссул багьа – данд цIцIараб месед.

29. ЛълъикIав чияссул букIунеб жо – гьари, квешав чияссул букIунеб жо – хьами.

30. ЛълъикIав чияссул васассулI, кигIан квешав вугониги, цогIаги инссул гIаркьел камулареб.

31. ЛълъикIавги квешавги ватIа гьавизе гьойдаги лъалев.

32. ЛълъикIавги квешавги чи чодаги лъалевила.

33. ЛълъикIавги рагIулевила, квешавги рагIулевила.

34. ЛълъикIавги хола, цин-цин лълъикIлъиги хола.

35. ЛълъикIай лълъадиялда бащадаб жо щибго гьечIеб.

36. ЛълъикIай чIчIужу – анибго алжан, квешай чIчIужу – анибго жужахI.

37. ЛълъикIай чIчIужу горбогьод гIадай йикIуней.

38. ЛълъикIай чIчIужу, нуцIцIихъан къватIие йитIани, гордухъан нахъ юссун ячIунейила.

39. ЛълъикIазулIа хъамурай, хъахIазулIа йищарай бищун квешай ятарай.

40. ЛълъикIал ракьулIе уна, квешал кьочIчIокье уна.

41. ЛълъикIалда мал бани, квешалда къвал базе кколеб.

42. ЛълъикIассда ккараб налъи – нахъарукъ, квешассда ккараб налъи – магIирукъ.

43. ЛълъикIассдассан – лълъикIлъи, квешассдассан – квешлъи.

44. ЛълъикIассул лълъикIлъиги квешассул квешлъиги кидаго кIочонареб.

45. ЛълъикIго кьолеб микьирги, тIадго арав гьоболги.

46. ЛълъикIлъи бихьарассул – кар, квешлъи бихьарассул – малъ.

47. ЛълъикIлъи гьабе дуе квешлъи гьабурассеги, тIасса лIугьа дудасса къолессдассаги.

48. ЛълъикIлъи гьабе, квешлъияли жибго бачIина.

49. ЛълъикIлъи гьабизе кIолареб батани, квешлъигIаги гьабуге.

50. ЛълъикIлъи гьабулел Аллагьассда кIочон толарел.

51. ЛълъикIлъи гьабурав аххир воххулев.

52. ЛълъикIлъи гьабурассе баркала кьейги – мухьалда бащалъулеб.

53. ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьабичIого, сордо рогьунаребила.

54. ЛълъикIлъи гьабурассул квешлъиялдасса цIунаги.

55. ЛълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги квешлъи гьабурассул квешлъиги аххир-къадги жидеего ратулелила.

56. ЛълъикIлъи гьоркьоб гьечIеб квешлъиги, квешлъи гьоркьоб гьечIеб лълъикIлъиги букIунаребила.

57. ЛълъикIлъи гIадада холареб.

58. ЛълъикIлъи кватIулебила, квешлъи ххеххго тIаде щолебила.

59. ЛълъикIлъи-кумек гIагаразе гIадин гьабе, даран-базар чияразе гIадин гьабе.

60. ЛълъикIлъи лъаларев чияссе лълъикIлъи гьабурав чи – хIамида меседил кIиликI барав чи.

61. ЛълъикIлъи лълъикIав чияссда гурони лъалареб.

62. ЛълъикIлъи малълъарав – тушман, тIад рекъарав – гьудул.

63. ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларебила.

64. ЛълъикIлъи хIехьечIесс, квешлъи хIехьолеб.

65. ЛълъикIлъиги бихьаги, лълъикIлъиялълъул къимат лъазе; квешлъиги бихьаги, квешлъиялълъул кьогIлъи лъазе.

66. ЛълъикIлъиги квешлъиги – кIиябго чияссдассан.

67. ЛълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги, квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги камулареб.

68. ЛълъикIлъиялда ццебе – квешлъи, квешлъиялда ццебе – лълъикIлъи.

69. ЛълъикIлъиялда данде лълъикIлъи гьабизе кIвечIони, кIочонтунгутIиги – мадар.

70. ЛълъикIлъиялдасса квешлъи бергьунареб.

71. ЛълъикIлъиялълъ квешлъи гьабулареб, квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабулареб.

72. ЛълъикIлъялълъе бицараб рагIи ссадакъа бугила.

73. ЛълъикIлъиялълъе гIей гьечIебила.

74. ЛълъикIлъиялълъул лълъикIлъиги холареб, квешлъиялълъул квешлъиги холареб.

75. ЛълъикIлъиялълъулги квешлъиялълъулги тIанчIи гIемерал.

76. Лълъим бахунелълъул гурони, чахъдада бацI кIочонареб.

77. Лълъим бегараб гьобо гIадин.

78. Лълъим бегараб гьобо гIадинги вукIунгейила, цIцIадае гъугъалеб зоб гIадинги вукIунгейила.

79. Лълъим гьечIеб кIкIалахъ вукIун, лълъадад чи гIорцIцIуларев.

80. Лълъим гьечIеб магIарда чу кIутIулареб, къачIеб магIардасса ххер бецулареб.

81. Лълъим гIемерабгIан гIор – гIодобе биччараб, гIакълу цIцIикIкIаравгIан чи – гIамал берцинав.

82. Лълъим гIемерлъунилан ралъад гьалаглъулареб, гIелмуялълъул цIунилан керен хIалуцунареб.

83. Лълъим гIодобе тIолебилан, цадахъ лъимерги реххуге.

84. Лълъим дагьлъани, гьобо чIчIола, кванил низам биххани, черхх загIиплъула.

85. Лълъим дагьлъигун, гьабил гIузраби тIатуна, херлъараб меххалълъ чорххол гIузраби тIатуна.

86. Лълъим рахънибе ккола, чи нухде ккола.

87. Лълъим ссвакаларебила, сабаб тIагIунаребила.

88. Лълъим тIад речIчIичIони, раква ссверулареб.

89. Лъимадул бетIер унтани, эбелалълъул ракI унтулебила.

90. - Лълъицца вакарав?
    - Дадацца.
    - Лъицца хьихьарав?
    - Дадацца.

91. Лълъицца хъван бугебали балагьугейила, кин хъван бугебали балагьейила.

92. Лълъицца щиб бицаниги, бацIицца ххер кунаро.

93. Лълъицца щиб бицаниги, бищунго гIакълу бергьуна.

Лълъудби гIемерав чи холаревани,
Инсудада жеги херлъилароан.
Руччабазул даран беццарабани,
Дарбищил каранда маххел балаан.