﷽
دۇن ماعارۇلاو وۇڬۈ
ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
dun mafarulaw wugo
ГI f
1. ГIаба ретIарассе дунги инчIила, чухъа ретIарав диеги щвечIила (чухъа ретIарасс дунги ячинчIила).
faba reTaraSe dungi inzila, xu]a reTaraw diyegi &wezila (xu]a reTaraS dungi yaxinzila).
2. ГIабдал берталълъе ахIани, жив анивго чIчIелилан лIугьуневила.
fabdal berta:e a\ani, $iw aniwgo Zelilan /uhunewila.
3. ГIабдал бищун ццеве гIиссинлъималаздайила лъалев.
fabdal bi&un Cewe fiSin;imala#dayila ;alew.
4. ГIабдал вукIаниги, цIцIодор вукIаниги, аххир цойила.
fabdal wujanigi, ~odor wujanigi, a{ir coyila.
5. ГIабдал гьечIони, цIцIогьорассе боцIцIи кисса?
fabdal hezoni, ~odoraSe bo~i kiSa?
6. ГIабдал гIодиларо, цIцIодор велъиларо.
fabdal fodilaro, ~odor we;ilaro.
7. ГIабдал кьурдуларевила, кьурдани, чIчIоларевила (чIчIезе лъаларебила).
fabdal purdularewila, purdani, Zolarewila (Ze#e ;alarebil).
8. ГIабдал кIалъалелълъул, цIцIодор вуцIцIун чIчIолев.
fabdal ja;ale:ul, ~odor wu~un Zolew.
9. ГIабдал лумо гьавизе росу бахъараб меххалълъ, гьесс гьикъарабила - «Чан мали бугонидай зодоре гIунтIила?».
fabdal lumo hawi#e rosu ba]arab me{a:, heS hiqarabila - «xan mali bugoniday #odore funTila?».
10. ГIабдал рокъове виччаялдасса гIакъил лъорове виччай лълъикIаб.
fabdal roqowe wiXayaldaSa faqil ;orowe wiXay :ijab.
11. ГIабдал хIалтIизеги вачунге, гIабдалассда цадахъги хIалтIуге.
fabdal \alTi#egi waxunge, fabdalaSda cada]gi \alTuge.
12. ГIабдаласс боцIцIи балагьула, цIцIодорасс гIакълу балагьула.
fabdalaS bo~i balahula, ~odoraS faqlu balahula.
13. ГIабдаласс вецциялдасса цIцIодорасс какиго лълъикIила.
fabdalaS weCiyaldaSa ~odoraS kakigo :ijila.
14. ГIабдаласс гурони гIабдалассе гIакълу кьоларебила.
fabdalaS guroni fabdalaSe faqlu polarebila.
15. ГIабдаласс гурони гIунгутIаби ралагьуларел.
fabdalaS guroni funguTabi ralahularel.
16. ГIабдаласс гьедун бицунебила, гIакъиласс кици тIамун бицунебила.
fabdalaS hedun bicunebila, faqilaS kici Tamun bicunebila.
17. ГIабдаласс гIодобе бала, цIцIодорасс бищула. (ГIабдаласс гIодобе бараб цIцIодорасс бищула).
fabdalaS fodobe bala, ~odoraS bi&ula. (fabdalaS fodobe barab ~odoraS bi&ula).
18. ГIабдаласс квараб жоялълъул бицунеб, цIцIодорасс лъараб жоялълъул бицунеб.
fabdalaS kwarab $oya:ul bicuneb, ~odoraS ;arab $oya:ul bicuneb.
19. ГIабдаласс малълъулелдеги гIин тIаме, битIараб батичIони гьабичIого те.
fabdalaS ma:uleldegi fin Tame, biTarab batizoni habizogo te.
20. ГIабдаласс нилIее лъабго гIакълу кьуни, цоябниги битIараб батизе бегьулеб.
fabdalaS ni/eye ;abgo faqlu puni, coyabnigi biTarab bati#e behuleb.
21. ГIабдалассда бицараб жо – базаралда ахIараб гIакIа.
fabdalaSda bicarab $o - ba#aralda a\arab faja.
22. ГIабдалассда гуребила гIайиб букIунеб, гIабдал валъаргъарассдайила.
fabdalaSda gurebila fayib bujuneb, fabdal wa;arvaraSdayila.
23. ГIабдалассда гIайиб чIчIоларебила.
fabdalaSda fayib Zolarebila.
24. ГIабдалассда данде мунги гIабдаллъун чIчIайила.
fabdalaSda dande mungi fabdal;un Zayila.
25. ГIабдалассда кигIан малълъараниги, гьесс жиндирабго гурони гьабулареб.
fabdalaSda kifan ma:aranigi, heS $indirabgo guroni habulareb.
26. ГIабдалассда малълъараб жо – гIодобе бортараб чIор.
fabdalaSda ma:arab $o - fodobe bortarab zor.
27. ГIабдалассда малълъарани мунго рихунев.
fabdalaSda ma:arani mungo ri[unew.
28. ГIабдалассда нич гьечIеб, цIцIогьорассда яхI гьечIеб.
fabdalaSda nix hezeb, ~ohoraSda ya\ hezeb.
29. ГIабдалассе бертин къойил букIунеб.
fabdalaSe bertin qoyil bujuneb.
30. ГIабдалассе гIабдал вокьулев, гIакъилассе гIакъил вокьулев.
fabdalaSe fabdal wopulew, faqilaSe faqil wopulew.
31. ГIабдалассе гIакъил вокьуларев, меххтарассе вигьарав вокьуларев.
fabdalaSe faqil wopularew, me{taraSe wiharaw wopularew.
32. ГIабдалассе дару – данде кIалъачIого тей.
fabdalaSe daru - dande ja;azogo tey.
33. ГIабдалассе гIадлу гьечIеб.
fabdalaSe fadlu hezeb.
34. ГIабдалассул гIеч гIадин гьоркьов инеги чIчIоге.
fabdalaSul fex fadin horpow inegi Zoge.
35. ГIабдалассул – зар, гIакъилассул – хIал.
fabdalaSul - #ar, faqilaSul - \al.
36. ГIабдалассул кочIохъ гIенеккиялдасса цIцIодорассул семиялълъухъ гIенеккиго лълъикIила.
fabdalaSul kozo] feneKiyaldaSa ~odoraSul semiya:u] feneKizogo :ijila.
37. ГIабдалассул кумекалдасса кумекчи гьечIого лълъикI.
fabdalaSul kumekaldaSa kumekxi hezogo :ij.
38. ГIабдалассул кIалалда гIакIа гьечIеб.
fabdalaSul jalalda faja hezeb.
39. ГIабдалассул – мацIцIалда, цIцIодорассул – рекIеда.
fabdalaSul - ma~alda, ~odoraSul - rejeda.
40. ГIабдалассул мацIцIалълъги хIикматаб жо бицуна, щиб гьессул рагIийилан, гIин тIамичIого тоге.
fabdalaSul ma~a:gi \ikmatab $o bicuna, &ib heSul rafiyilan, fin Tamizogo toge.
41. ГIабдалассул ракI – мацIцIалдайила, цIцIодорассул мацIцI – ракIалдайила.
fabdalaSul raj - ma~aldayila, ~odoraSul ma~ - rajaldayila.
42. ГIабдалассул рекIелгъей умумузул асс-къоялде букIуна, гIакъилассул рекIелгъей лълъикIабщиналде букIуна.
fabdalaSul rejelvey umumu#ul aS-qoyalde bujuna, faqilaSul rejelvey :ijab&inalde bujuna.
43. ГIабдалассулги гIакъилассулги аххир цойила (ГIабдал вегулебги – хоб, гIакъил вукъулебги – хоб).
fabdalaSulgi faqilaSulgi a{ir coyila (fabdal wegulebgi - [ob, faqil wuqulebgi - [ob).
44. ГIабдалгун кваназегIан, цIцIодоргун вакъиго лълъикI.
fabdalgun kwana#efan, ~odorgun waqigo :ij.
45. ГIабдалгун къаццандулев гьессдассаги гIантавила.
fabdalgun qaCandulew heSdaSagi gantawila.
46. ГIабдалассулгун гьудуллъиги гьабуге, гьойдулгун маххссараги гьабуге.
fabdalaSulgun hudul;i habuge, hoydulgun ma{Saragi habuge.
47. ГIабдалги ахIмакъги рекъон чIчIоларо.
fabdalgi a\maqgi reqon Zolaro.
48. ГIабдалги гуккуге, гIабдаласс гуккизеги чIчIоге.
fabdalgi guKuge, fabdalaS guKi#egi Zoge.
49. ГIабдалги гIакъилги киназдаго лъала.
fabdalgi faqilgi kina#dago ;ala.
50. ГIабдалгун къаццандуге, мунго къунгутIизе.
fabdalgun qaCanduge, mungo qunguTi#e.
51. ГIабул чехъечIого, хоноги кунаро.
fabul xe[ezogo, [onogi kunaro.
52. ГIагарав чияссул гьан кваниги, ракьа гIодобе реххизе бегьулареб.
fagaraw xiyaSul han kwanigi, rapa fodobe re{i#e behulareb.
53. ГIагарлъи лъала къо ккедал, гьудул лъала къваригIел ккедал.
fagar;i ;ala qo Kedal, hudul ;ala qwarifel Kedal.
54. ГIагарлъи лъаларессе алжан гьечIебила.
fagar;i ;alareSe al$an hezebila.
55. ГIагарлъи цIуне чIаго рукIаго, хвараб меххалълъ «гIагарал чагIи» чанги ратулел.
fagar;i `une zago rujago, [warab me{a: «fagaral xafi» xangi ratulel.
56. ГIагарлъиялълъул гьуинлъи гьоркьобакI цIцIикIкIанагIан цIцIикIкIунебила.
fagar;iya:ul huin;i horpobaj ~iJanafan ~iJunebila.
57. ГIада-гIадамазе чваххун цIцIад байдал, дие горо бараб дуниял!
fada-fadama#e xwa{un ~ad baydal, diye goro barab duniyal!
58. ГIадада бицараб рагIи – гIадада реххараб чIор.
fadada bicarab rafi - fadada re{arab zor.
59. ГIадалаб бетIералълъ хIатIазе гIазаб кьолебила.
fadalab beTera: \aTa#e fa#ab polebila.
60. ГIадалаб гъурщидасса цIцIодораб нус лълъикIаб.
fadalab vur&idaSa ~odorab nus :ijab.
61. ГIадалаб заманалда гIакъилзабигицин гIадаллъулелила.
fadalab #amanalda faqil#abigicin fadal;ulelila.
62. ГIадалав вехь хвани боцIцIуе рахIат, гIадалав ххан хвани ххалкъалълъе рахIат.
fadalaw we% [wani bo~uye ra\at, fadalaw {an [wani {alqa:e ra\at.
63. ГIадалав гьудулассдасса гIакъилав тушманго лълъикIила.
fadalaw hudulaSdaSa faqilaw tu^mango :ijila.
Циги чиги цоцазе цIакъ рокьулел рукIун руго.
Цицца чи ссундассаго цIунулев вукIун вуго.
Гьессда асскIобе чIагояб жо къазе биччалеб букIун гьечIо.
Цо нухалда чи кьижун вукIун вуго, ци жиндирго гIадаталда рекъон хъаравуллъуда букIун буго.
ТIутI рещтIун буго чияссул надалда.
Ццин бахъараб цицца тIотIода кьабураб квачIалълъ тIутIги хун буго, чиги хун вуго.
cigi xigi coca#e `aq ropulel rujun rugo.
ciCa xi SundaSago `unulew wujun wugo.
heSda aSjobe zagoyab $o qa#e biXaleb bujun hezo.
co nu[alda xi pi$un wujun wugo, ci $indirgo fadatalda reqon ]arawul;uda bujun bugo.
TuT re&Tun bugo xiyaSul nadalda.
Cin ba]arab ciCa ToToda paburab kwaza: TuTgi [un bugo, xigi [un wugo.
64. ГIадалав гIагарав чияссдасса цIцIодорав мадугьал анцIцIцIул лълъикIав.
fadalaw fagaraw xiyaSdaSa ~odoraw maduhal an`~ul :ijaw.
65. ГIадалав ххан – къвачIинибе бараб цIулакьо.
fadalaw {an - qwazinibe barab `ulapo.
66. ГIадалав чи ЯхIия гудрадаго гIанкIкI тарав.
fadalaw xi ya\ya gudradago fanJ taraw.
67. ГIадалай бикаялдасса гIакъилай гъарабашго лълъикI.
fadalay bikayaldaSa faqilay varaba^go :ij.
68. ГIадалнахги ххунчIрулги цоцалълъ журараб меххалълъ гIолохъанчи вукIунарев (кколарев).
fadalna[gi {unzrulgi coca: $urarab me{a: folo]anxi wujunarew (Kolarew).
69. ГIадамаз гьагу бачани дуццаги гьагу баче, гIадамаз цIцIекIу бачани, дуццаги цIцIекIу баче.
fadama# hagu baxani duCagi hagu baxe, fadama# ~eju baxani duCagi ~eju baxe.
70. ГIадамаз квешав чи вугилан абиялдасса кватIичIого хабалIе инго лълъикI.
fadama# kwe^aw xi wugilan abiyaldaSa kwaTizogo [aba/e ingo :ij.
71. ГIадамаз къимат гьабулареб кIиго жойила дунялалда бугеб - сахлъиги эркенаб заманги.
fadama# qimat habulareb jigo $oyila dunyalalda bugeb - sa[;igi erkenab #amangi.
72. ГIадамаз малълъухъе гьабуге, гьез гьабухъе гьабе.
fadama# ma:u]e habuge, he# habu]e habe.
73. ГIадамаз ракь кваназабула – ракьалълъ гIадамал кваназарула.
fadama# rap kwana#abula - rapa: fadamal kwana#arula.
74. ГIадамазда гъорлI вукIине лъайги кIудияб гIелму буго.
fadama#da vor/ wujine ;aygi judiyab felmu bugo.
75. ГIадамазда гьоркьов - лълъикIав чи, живго ххутIидал – ххиянатчи.
fadama#da horpow - :ijaw xi, $iwgo {uTidal - {iyanatxi.
76. ГIадамазда гьоркьой хханассул бика гIадай, балъда нахъа хъартил тIинчI гIадай.
fadama#da horpoy {anaSul bika faday, ba;da na]a ]artil Tinz faday.
77. ГIадамазда чIалгIарав, Аллагьассда рихарав (ГIиссиназда чIалгIарав, чIахIиязда рихарав).
fadama#da zalfaraw, allahaSda ri[araw (fiSina#da zalfaraw, za\iya#da ri[araw).
78. ГIадамаздасса ццевеги кIанцIуге, нахъаги ххутIуге.
fadama#daSa Cewegi jan`uge, na]agi {uTuge.
79. ГIадамазе вокьарав Аллагьассеги вокьулев.
fadama#e woparaw allahaSegi wopulew.
80. ГIадамазе баркала кьоларесс Аллагьассеги кьоларо.
fadama#e barkala polareS allahaSegi polaro.
81. ГIадамазе – гьан, гьабзазе – рукьби, мискинассе – ратIа, бечедассе – бохх.
fadama#e - han, hab#a#e - rupbi, miskinaSe - raTa, bexedaSe - bo{.
82. ГIадамазе гьойлъарав, гьабзазе ракьалъарав.
fadama#e hoy;araw, hab#a#e rapa;araw.
83. ГIадамазе рикъзи кьеги, Аллагь, дие чорххое сахлъи кьеги.
fadama#e riq#i pegi, allah, diye xor{oye sa[;i pegi.
84. ГIадамазул абундачаз азбаралълъул гъапу къани, къватIир ххутIулелила.
fadama#ul abundaxa# a#bara:ul va_u qani, qwaTir {uTulelila.
85. ГIадамазул гIабдал – чанахъан, чуязул гIабдал – юргъачу.
fadama#ul fabdal - xana]an, xuya#ul fabdal - yurvaxu.
86. ГIадамазул кIал бухьине кIолареб.
fadama#ul jal bu%ine jolareb.
87. ГIадамазул хIурмат гьабунгутIи дурго хIурмат гьабунгутIи ккола.
fadama#ul \urmat habunguTi durgo \urmat habunguTi Kola.
88. ГIадамазухъего иш гьабизе лIугьунге.
fadama#u]ego i^ habi#e /uhunge.
89. ГIадамал ахIуд унелълъул - чехь унтарав, бахIарзал кьалде щолелълъул - мугъ унтарав.
fadamal a\ud une:ul - xe% untaraw, ba\ar#al palde &ole:ul - muv untaraw.
90. ГIадамал бакъвараб бакIалдассан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа, хIарщулIан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа.
fadamal baqwarab bajaldaSan ri:ani, mungi heniSan wi:a, \ar&u/an ri:ani, mungi heniSan wi:a.
91. ГIадамал берталълъ кьурдулел, цIцIогьор нуцIцIида кIулал ран ратидал кьурдулев.
fadamal berta: purdulel, ~ohor nu~ida julal ran ratidal purdulew.
92. ГIадамал гурхIизеян гIодарай, давла щвезеян щокълъарай.
fadamal gur\i#eyan fodaray, dawla &we#eyan &oq;aray.
93. ГIадамал гIемералълъуб чехь къай, чи гIемералълъуб бер къай.
fadamal femera:ub xe% qay, xi femera:ub ber qay.
94. ГIадамал какуге, мунго веццуге.
fadamal kakuge, mungo weCuge.
95. ГIадамал киналго лълъикIал рукIинаан, «кIиго рагIи» лълъиццаниги бицунаребани.
fadamal kinalgo :ijal rujinaan, «jigo rafi» :iCanigi bicunarebani.
96. ГIадамал къулухъе къула, гIадамал рорххухъе ворхха.
fadamal qulu]e qula, fadamal ror{u]e wor{a.
97. ГIадамал кьурдахъе кьурдизеги лъаларев, кьурдичIого чIчIезеги лъаларев.
fadamal purda]e purdi#egi ;alarew, purdizogo Ze#egi ;alarew.
98. ГIадамал лъанагIан гьаби рокьулел рукIун руго.
fadamal ;anafan habi ropulel rujun rugo.
99. ГIадамал ритIизаризе лIугьарав тIекъав чи – рагIад битIулареб тIил.
fadamal riTi#ari#e /uharaw Teqaw xi - rafad biTulareb Til.
100. ГIадамал рихьизе – берал, нилIго рихьизе – матIу.
fadamal ri%i#e - beral, ni/go ri%i#e - maTu.
101. ГIадамал хваралълъув хва, гIадамал рахъаралълъув вахъа.
fadamal [wara:uw [wa, fadamal ra]ara:uw wa]a.
102. ГIадамал хваралълъув хвезеги вас вукIин талихI.
fadamal [wara:uw [we#egi was wujin tali\.
103. ГIадамал хола, бахIарчи даим чIаго вукIуна.
fadamal [ola, ba\arxi daim zago wujuna.
104. ГIадамалгун кьал ахIи ахIмакъассул иш буго.
fadamalgun pal a\i a\maqaSul i^ bugo.
105. ГIадамалълъ вукIине лъаларессе дуниялги къваридаб, бетIербахъиги мукъссанаб.
fadama: wujine ;alareSe duniyalgi qwaridab, beTerba]igi muqSanab.
106. ГIадамалI хва, гIадамалI вахъа (болI хва, болI вахъа).
fadama/ [wa, fadama/ wa]a (bo/ [wa, bo/ wa]a).
107. ГIадамассдасса – боцIцIи, боцIцIудасса – цIарагI.
fadamaSdaSa - bo~i, bo~udaSa - `araf.
Кици буго гьадинаб божиялда тIад гIуцIцIараб, тIаде рачIунел балагьаздасса бетIергьаби цIунизе холебила хIайван. Гьединалго балагьаздасса хIайванал цIунизе бекулебила цIарагI.
kici bugo hadinab bo$iyalda Tad fu~arab, Tade razunel balaha#daSa beTerhabi `ini#e [olebila \aywan.
hedinalgo balaha#daSa \aywanal `uni#e bekulebila `araf.
108. ГIадамассе гIаданлъун вукIа, гьойда данде бацIлъун вукIа.
fadamaSe fadan;un wuja, hoyda dande ba`;un wuja.
109. ГIадамассе къимат хIалтIи бихьун кье, хIайваналълъе къимат пайда бихьун кье.
fadamaSe qimat \alTi bi%un pe, \aywana:e qimat _ayda bi%un pe.
110. ГIадамассе рецц – черххалда бахине нах.
fadamaSe reC - xer{alda ba[ine na[.
111. ГIадамассул бищун кIудияб гIадаллъи – гIадамал жиндасса гIадалал ругилан ккей.
fadamaSul bi&un judiyab fadal;i - fadamal $indaSa fadalal rugilan Key.
112. ГIадамассул квешлъи – гIамал кIодолъи, гIакдал квешлъи – рахь биччангутIи.
fadamaSul kwe^;i - famal jodo;i, fakdal kwe^;i - ra% biXanguTi.
113. ГIадамассул ракI дуниял рагIалда, гIажалалълъул мугьру мугъалда нахъа.
fadamaSul raj duniyal rafalda, fa$ala:ul muhru muvalda na]a.
114. ГIадамассул хIал кунеб, хIайваналълъул гьан кунеб.
fadamaSul \al kuneb, \aywana:ul han kuneb.
Кици буго къокъаб, тIассан пасихIаб букIиналда цадахъ жаниссан магIнаги гъваридаб. Абулеб буго, хIайван хьихьиялдассан асслияб мурад гьанги нахги бугеб гIадин, гIадан тIасса вищизе ккани, асслияб жо – хIал лълъикIлъи, тIабигIат лълъикIав вукIин бугилан.
kici bugo qoqab, TaSan _asi\ab bujinalda cada] $aniSan mafnagi vwaridab. abuleb bugo \aywan %i%iyaldaSan aSliyab murad hangi na[gi bugeb fadin, fadan TaSa wi&i#e Kani aSliyab $o - \al :ij;i, Tabifat :ijaw wujin bugilan.
115. ГIадамассул чорххое гIелму – гIатIгояб гъотIое регьел.
fadamaSul xor{oye felmu - faTgoyab voToye rehel.
116. ГIадамассулIан гуребила канлъи бихьулеб, рагIулIанила.
fadamaSu/an gurebila kan;i bi%uleb, rafu/anila.
117. ГIадан адабалълъила берцин гьавулев.
fadan adaba:ila bercin hawulew.
118. ГIадан басра гьави мунгоги басра гьави ккола.
fadan basra hawi mungogi basra hawi Kola.
119. ГIадан басра гьавурассда басрияб къо бихьула.
fadan basra hawuraSda basriyab qo bi%ula.
120. ГIадан божулареб гIумруялдасса цIунаги.
fadan bo$ulareb fumruyaldaSa `unagi.
121. ГIадан ватани гIадамалълъ вукIа, гурев ватани хIайваналълъ вукIа.
fadan watani fadama: wuja, gurew watani \aywana: wuja.
122. ГIадан вижулевила, гIакълу бачIунебила.
fadan wi$ulewila, faqlu bazunebila.
123. ГIадан вихьун чучуге, чи вихьун рагIи бицунге.
fadan wi%un xuxuge, xi wi%un rafi bicunge.
124. ГIадан вукIуневила богIолI гьоло гIадавги гьалилI сусур гIадавги.
fadan wujunewila bofo/ holo fadawgi hali/ susur fadawgi.
125. ГIадан гогь гьавулебги – боцIцIи, пашман гьавулебги – боцIцIи.
fadan goh hawulebgi - bo~i, _a^man hawulebgi - bo~i.
126. ГIадан гурев чияссда жо малълъи – лълъеда бикIараб накъищ.
fadan gurew xiyaSda $o ma:i - :eda bujarab naqi&.
127. ГIадан гIадамассде кколевила, мегIер мегIералде кколаребила.
fadan fadamaSde Kolewila, mefer meferalde Kolarebila.
128. ГIадан гIадамассе – матIу.
fadan fadamaSe - maTu.
129. ГIадан гIакълуялълъ берцин гьавула, ретIел букъиялълъ берцин гьабула.
fadan faqluya: bercin hawula, reTel buqiya: bercin habula.
130. ГIадан – гIатIгояб жо.
fadan - faTgoyab $o.
131. ГIадан гIодов ватуларев, вичун восизе щоларев.
fadan fodow watularew, wixun wosi#e &olarew.
132. ГIадан гIорцIцIидал гIергIедулевила, хIайван бакъидал гIергIедулебила.
fadan for~idal ferfedulewila, \aywan baqidal ferfedulebila.
133. ГIадан квегъе берцинаб рагIиялълъ, бугъа квегъе биццатаб тIилалълъ.
fadan kweve bercinab rafiya:, buva kweve biCatab Tila:.
134. ГIадан кколеб жо – бугIа, гIадан чIвалеб жо – чIагIа.
fadan Koleb $o - bufa, fadan zwaleb $o - zafa.
135. ГIадан кIиго нухалълъила загIипав вукIунев, вижулагоги холагоги.
fadan jigo nu[a:ila #afi_aw wujunew, wi$ulagogi [olagogi.
136. ГIадан рагIуцца реххулев, хIайван чохьоцца реххулеб.
fadan rafuCa re{ulew, \aywan xo%oCa re{uleb.
137. ГIадан ракьулIе уна, хIайван хьагинибе уна, лълъикIаб иш нахъе ххутIула.
fadan rapu/e una, \aywan %aginibe una, :ijab i^ na]e {uTula.
138. ГIадан рекIинчIеб чуги, чи кIалъачIей ясги рукIунарел.
fadan rejinzeb xugi, xi ja;azey yasgi rujunarel.
139. ГIадан рикIкIун – хIал, хIайван рикIкIун – лIар.
fadan riJun - \al, \aywan riJun - /ar.
140. ГIадан ссипат-ссураталълъ гуревила берцин гьавулев, захIматалълъила.
fadan Si_at-Surata: gurewila bercin hawulew, #a\mata:ila.
141. ГIадан хола, гIаданлъи нахъе ххутIула, хIама хола, тIом гурони ххутIуларо.
fadan [ola, fadan;i na]e {uTula, \ama [ola, Tom guroni {uTularo.
142. ГIадан хIал бихьун вецце, хIайван гьан бихьун бецце.
fadan \al bi%un weCe, \aywan han bi%un beCe.
143. ГIадан чIвалеб жо – чIухIи.
fadan zwaleb $o - zu\i.
144. ГIадан щола ракIалълъ къотIараб бакIалде.
fadan &ola raja: qoTarab bajalde.
145. ГIаданилан гIадамалълъ гурев, хIайванилан хIайваналълъ гурев.
fadanilan fadama: gurew, \aywanilan \aywana: gurew.
146. ГIаданлъи гьабизе кватIун букIунареб.
fadan;i habi#e kwaTun bujunareb.
147. ГIаданлъи гьечIеб черхх – чилъи гьечIеб ракI.
fadan;i hezeb xer{ - xi;i hezeb raj.
148. ГIаданлъи гьечIелълъуб гьудуллъи чIчIолареб.
fadan;i heze:ub hudul;i Zolareb.
149. ГIаданлъиялълъулги цIезе бегьулебила таргьа.
fadan;iya:ulgi `e#e behulebila tarha.
150. Чачаналде гьирихъ ун рукIанила гIандал.
xaxanalde hiri] un rujanila fandal.
151. ТIад руссун рачIунаго, цо росулI гьезда кверкьаби ратанила. Цадахъ рукIаразда цоясс абунила - «Гьаниб хвел ккун бихьула. РачIа нилIецца, гьагъазда зигараги бан, гIаданлъи гьабизин».
Tad ruSun razunago, co rosu/ he#da kwerbaqi ratanila. cada] rujara#da coyaS abunila - «hanib [wel Kun bi%ula. raza ni/eCa hava#da #igaragi ban, fadan;i habi#in».
152. ГIаданлъиялълъул цIун буго! ГIаданлъиялълъул! – ан абунила гьесс гьалмагъзабазда…
fadan;iya:ul `un bugo! fadan;iya:ul! - an abunila heS halmav#aba#da...
153. ГIадат бугила, бетIергьанчиясс бачунеб хIама гIадин, бачухъе билълъунеб жо
(Гьабухъе букIунеб жойила гIадат).
fadat bugila beTerhanxiyaS baxuneb \ama fadin baxu]e bi:uneb $o
(habu]e bujuneb $oyila fadat).
154. ГIадлу – алжаналълъул кIул.
fadlu - al$ana:ul jul.
155. ГIадлу – багIараб месед.
fadlu - bafarab mesed.
156. ГIадлу гьечIеб рокъоб рекъел букIунареб.
fadlu hezeb roqob reqel bujunareb.
157. ГIадлу гьечIеб росулI гIакIа гIемераб ахIула.
fadlu hezeb rosu/ faka femerab a\ula.
158. ГIадлу гьечIев хIаким – рехъен бихьуларев вехь.
fadlu hezew \akim - re]en bi%ularew we%.
159. ГIадлу гьечIев цIцIалдохъанассул цIцIар гIемер ахIизе ккола.
fadlu hezew ~aldo]anaSul ~ar femer a\i#e Kola.
160. ГIадлу цIцIикIкIаралълъуб цIцIогь дагьаб.
fadlu ~iJara:ub ~oh dahab.
161. ГIадлуялълъулI гIажал гьечIеб, вуххиялълъул ххайир гьечIеб.
fadluya:u/ fa$al hezeb, wu{iya:ul {ayir hezeb.
162. ГIажал лъала ганчIида.
fa$al ;ala ganzida.
МагIарулазул гIадат буго, жал мурадалде щолищан бихьизе, «бичч-бакъ» реххулеб.
Алмасил МухIумиццаги реххун буго «бичч-бакъ», чанцIцIул рехханиги, гьессул анищалда рекъон ккун гьечIо эххеде реххараб гамачI. Цинги Алмасиласс гамачI, гьадал рагIабиги абун, хьуризабун буго.
mafarula#ul fadat bugo, $al muradalde &oli&an bi%i#e, «biX-baq» re{uleb.
almasil mu\umiCagi re{un bugo «biX-baq», xan~ulni re{anigi, heSul ani&alda reqon Kun hezo e{ede re{arab gamaz. cingi almasilaS gamaz, hadal rafabi abun, %uri#abun bugo.
163. ГIажалалда гъураб меххалълъ гIункIкIал кутулгун расандулел.
fa$alalda vurab me{a: funJal kutulgun rasandulel.
164. ГIажалалде гъейгун, болъон гохIде бахунебила.
fa$alalde veygun bo;on go\de ba[unebila.
165. ГIажалан абурассда унтиян абулеб, унтиян абурассда толоян абулеб.
fa$alan aburaSda untiyan abuleb, untiyan aburaSda toloyan abuleb.
166. ГIажамиясс къуръан гIадин гьабила, къулгьу! – ян абурабила гIарабалълъ бечIчIизе букIунареб гIакдада.
fa$amiyaS qur'an fadin habila, qulhu! - yan aburabila faraba: beZi#e bujunareb fakdada.
167. ГIазаб чIамичIого, мурадалде щоларел.
fa#ab zamizogo muradalde &olarel.
168. ГIаздатIаги лъалкI толарев.
fa#daTagi ;alj tolarew.
169. ГIазукь букIаниги дерец тIегь ккола, тIалтIа бижаниги хъутур чIахI ккола.
fa#up bujanigi derec Teh Kola, TalTa bi$anigi ]utur za\ Kola.
170. ГIазулI вачIунге, гьоролI вачIаян абулебила цIцIогьорасс гьалмагъассда.
fa#up wazunge, horo/ wazayan abulebila ~ohoraS halmavaSda.
171. ГIазулIги хIур букIунеб.
fa#u/gi \ur bujuneb.
172. ГIайиб бадибе гьаби бадибе рецц гьабиялдасса нусцIцIул лълъикIаб.
fayib badibe habi badibe reC habiyaldaSa nus~ul :ijab.
173. ГIайиб буго вокьуларев чияссда букIунеб жо.
fayib bugo wopularew xiyaSda bujuneb $o.
174. ГIайиб буго къурассда букIунеб жо.
fayib bugo quraSda bujuneb $o.
175. ГIайиб гьечIев гьудул ватуларев, багьана гьечIей лълъади йикIунарей.
fayib hezew hudul watularew, bahana hezey :adi yijunarey.
176. ГIайиб гьечIессе кьураб нагIана дудего буссунебила.
fayib hezeSe purab nafana dudego buSunebila.
177. ГIайиб ГIумарида – хъапасал дида.
fayib fumarida - ]a_asal dida.
178. ГIайиб камурав чи вукIунарев, цо рахъ камичIеб хIалтIи букIунареб.
fayib kamuraw xi wujunarew, co ra] kamizeb \alTi bujunareb.
179. ГIайиб кколареб черххги букIунареб, гIазу балареб мегIерги букIунареб.
fayib Kolareb xer{gi bujunareb, fa#u balareb mefergi bujunareb.
180. ГIайиб кколарев чи вукIунарев, гIамал гьечIеб черхх букIунареб.
fayib Kolarew xi wujunarew, famal hezeb xer{ bujunareb.
181. ГIайиб кколарей чIчIужу ялагьулев, чIчIужу гьечIого ххутIулев.
fayib Kolarey Zu$u yalahulew, Zu$u hezogo {uTulew.
182. ГIайиб кIалалда кколеб, зар бетIералда щолеб.
fayib jalalda Koleb, #ar beTeralda &oleb.
183. ГIайиб – къватIиб, дун – рокъов.
fayib - qwaTib, dun - roqow.
184. ГIайиб лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила.
fayib :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila.
185. ГIайибал рорцани меххелалда жаниб 200 россассда 200 чIчIужуялда кколебила.
РорцинчIого тани, цониги кколаребила.
fayibal rorcani me{elalda $anib 200 roSaSda 200 Zu$uyalda Kolebila.
rorcinzogo tani, conigi Kolarebila.
186. ГIайибалда къвал барав, мунагьалда кьан барав.
fayibalda qwal baraw, munahalda pan baraw.
187. ГIайибалдасса къадарабги гIила букIунебила.
fayibaldaSa qadarabgi fila bujunebila.
188. ГIайибалдасса нечоларев, мунагьалдасса хIинкъуларев.
fayibaldaSa nexolarew, munahaldaSa \inqularew.
189. ГIайибалълъ чехь бихъулареб носоцца гурони.
fayiba: xe% bi]ulareb nosoCa guroni.
190. ГIайибав тамихIалълъукьа хIинкъулевила, гIайиб гьечIев къисматалълъукьа хIинкъулевила.
fayibaw tami\a:upa \inqulewila, fayib hezew qismata:upa \inqulewila.
191. ГIака балагье рахь-нахалълъе лълъикIаб, чIчIужу ялагье гIамал-ххассият лълъикIай.
faka balahe ra%-na[a:e :ijab, Zu$u yalahe famal-{aSiyat :ijay.
192. ГIака бечIчIизе лъаларелълъ азбар (лолон) гьетIараб бугилан абурабила.
faka beZi#e ;alare: a#bar (lolon) heTarab bugilan aburabila.
193. ГIака бечIчIулелилан хIама бечIчIулел ратугеги.
faka beZulelilan \ama beZulel ratugegi.
194. ГIака бичаравги, туххум таравги чи бечелъуларо.
faka bixarawgi, tu{um tarawgi xi bexe;ularo.
195. ГIака биче бечIчIизе букIунареб, ригьин биххе дургун хIал рекъолареб.
faka bixe beZi#e bujunareb, rihin bi{e durgun \al reqolareb.
196. ГIака бокьула нахулаб, гIадан вокьула гIамал лълъикIав.
faka bopula na[ulab, fadan wopula famal :ijaw.
197. ГIака босейила рахьдалаб, чIчIужу ячейила гIамал берцинай.
faka boseyila ra%dalab, Zu$u yaxeyila famal bercinay.
198. ГIака босилалде бокь гьабе, чIчIужу ячиналде рукъ гьабе.
faka bosilalde bop habe, Zu$u yaxinalde ruq habe.
199. ГIака гьечIеб къайи – гIи гьечIеб ручун.
faka hezeb qayi - fi hezeb ruxun.
200. ГIака какун нах кварай, росс какун рукъ кварай.
faka kakun na[ kwaray, roS kakun ruq kwaray.
201. ГIака кьанагъдичIони кьандиб жо бугъилги багъарулареб.
faka panavdizoni pandib $o buvilgi bavarulareb.
202. ГIака лъала лъабцIцIул къинлъидал, вас лъала эмен херлъидал.
faka ;ala ;ab~ul qin;idal, was ;ala emen [er;idal.
203. ГIака ххаххаралълъул – бече хIалакъаб, кето кьариялълъул – хIама хIалакъаб.
faka {a{ara:ul - bexe \alaqab, keto pariya:ul - \ama \alaqab.
204. ГIака чIчIегIераб бугониги, рахь хъахIаб букIуна.
faka Zeferab bugonigi, ra% ]a\ab bujuna.
205. ГIакайилан ккун хIама бечIчIарай.
fakayilan Kun \ama beZaray.
206. ГIакарумагIарда гIодоб чIчIараб оцгIанаб гIазу бугони, Ххунзахъ рекьи хъукьлъулареб.
fakarumafarda fodob Zarab ocfanab fa#u bugoni, {un#a] repi ]up;ulareb.
207. ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран.
fakdalgun ni/er bugeb $o - daran.
208. ГIакдацца гуребила рахь кьолеб, чуруццайила.
fakdaCa gurebila ra% poleb, xuruCayila.
209. ГIакдацца рачIчI хьвагIичIони бугъа ххадуб унареб.
fakdaCa raZ %wafizoni buva {adub unareb.
210. ГIакъил гIадада кIалъаларев.
faqil fadada ja;alarew.
211. ГIакъил гIодове виччан кIалъала, гIабдал ахIдола.
faqil fodowe wiXan ja;ala, fabdal a\dola.
212. ГIакъил кици тIамун кIалъала, гIабдаласс гьедун бицуна.
faqil kici Tamun ja;ala, fabdalaS hedun bicuna.
213. ГIакъил къадруялде вахани мегIергIан кьуруларев, гIабдал даражаялде вахани хIотол сум гIадин гьетIарулев.
faqil qadruyalde wa[ani meferfan purularew, fabdal dara$ayalde wa[ani \otol sum fadin heTarulew.
214. ГIакъил мекъи ккани, гIемерал мекъи ккола.
faqil meqi Kani, femeral meqi Kola.
215. ГIакъил тIоццеве гIакъилассда лъала, гIабдал тIоццеве гIиссинлъималазда лъала.
faqil ToCewe faqilaSda ;ala, fabdal ToCewe fiSin;imala#da ;ala.
216. ГIакъилчи хвани нахъе лълъикIаб цIцIар ххутIула, гIалимчи хвани лълъикIаб асар ххутIула.
faqilxi [wani na]e :ijab ~ar {uTula, falimxi [wani :ijab asar {uTula.
217. ГIакъилаб бетIералълъе тIил къваригIунареб.
faqilab beTera:e Til qwarifunareb.
218. ГIакъилаб гьой гIадада хIапдолареб, гIакъилав чи гIадада чвархъоларев.
faqilab hoy fadada \a_dolareb, faqilaw xi fadada xwar]olarew.
219. ГIакъилаб жо бицине ххалатаб калам къваригIунаро.
faqilab $o bicine {alatab kalam qwarifunaro.
220. ГIакъилав мискинчи къого бечедассдасса лълъикIав.
faqilaw miskinxi qogo bexedaSdaSa :ijaw.
221. ГIакъилав чияссул гIантал лъималги рукIунел, гIантав чияссул гIакъилалги рукIунел.
faqilaw xiyaSul fantal ;imalgi rujunel, fantaw xiyaSul faqilalgi rujunel.
222. ГIакъилавлъун вукIине квалквал гьабула гIакъилавлъун вукIине жигар бахъиялълъ.
faqilaw;un wujine kwalkwal habula faqilaw;un wujine $igar ba]iya:.
223. ГIакъилал руцIцIун чIчIарабги заман бачIунебила.
faqilal ru~un Zarabgi #aman bazunebila.
224. ГIакъилал эбел-инссулги рукIине бегьулелила гьагал лъимал.
faqilal ebel-inSulgi rujine behulelila hagal ;imal.
225. ГIакъиласс бихьараб-рагIараб бицуна, гIабдаласс чохьол бицуна.
faqilaS bi%arab-rafarab bicuna, fabdalaS xo%ol bicuna.
226. ГIакъиласс гIакъилай чIчIужу ялагьула, гIабдаласс гьумер берцинай ялагьула.
faqilaS faqilay Zu$u yalahula, fabdalaS humer bercinay yalahula.
227. ГIакъиласс магIардаги ах гьабулеб, гIабдаласс гIанкIудул ханазул тIамуниги лал бокъинабулареб.
faqilaS mafardagi a[ habuleb, fabdalaS fanjudul [ana#ul Tamunigi lal boqinabulareb.
228. ГIакъиласс ургъун бицуна, гIабдаласс кьвагьун биччала.
faqilaS urvun bicuna, fabdalaS pwahun biXala.
229. ГIакъиласс цо чIчIужу ячуней, гIабдаласс чан щваниги ячуней.
faqilaS co Zu$u yaxuney, fabdalaS xan &wanigi yaxuney.
230. ГIакъилассда малълъе, гIабдал гурони вуххуге.
faqilaSda ma:e, fabdal guroni wu{uge.
231. ГIакъилассдасса ватIалъуге, гIабдалассда нахъвилълъунге.
faqilaSdaSa waTa;uge, fabdalaSda na]wi:unge.
232. ГIакъилассдассан гIакълу щола, гIабдалассдассан щибго щоларо.
faqilaSdaSan faqlu &ola, fabdalaSdaSan &ibgo &olaro.
233. ГIакъилассе вокьула жиндасса гIакъилав чи, хханассе бокьула бищунго гIакъилавлъун живго вукIине.
faqilaSe wopula $indaSa faqilaw xi, {anaSe bopula bi&ungo faqilaw;un $iwgo wujine.
234. ГIакъилассе – ишан, гIабдалассе – бугI-бугI.
faqilaSe - i^an, fabdalaSe - buf-buf.
235. ГIакъилассе къварилъи – гIабдалассе роххел.
faqilaSe qwari;i - fabdalaSe ro{el.
236. ГIакъилассул газа кьурдаги рекIунеб, лълъим лъалессул квер гIордаги балеб.
faqilaSul ga#a purdagi rejuneb, :im ;aleSul kwer fordagi baleb.
237. ГIакъилассул гIакълу къалмиццаги бицунеб.
faqilaSul faqlu qalmiCagi bicuneb.
238. ГIакъилассул гIакълу рекIелI букIуна, гIабдалассул гIакълу мацIцIалда букIуна.
faqilaSul faqlu reje/ bujuna, fabdalaSul faqlu ma~alda bujuna.
239. ГIакъилассул къассдал дагьал, къассдал гIемерассул гIакълу дагьаб.
faqilaSul qaSdal dahal, qaSdal gemeraSul faqlu dahab.
240. ГIакъилассда рагIи рагIал баккарабго бичIчIулеб, гIабдалассда бугIизе кколеб.
faqilaSda rafi rafal baKarabgo biZuleb, fabdalaSda bufi#e Koleb.
241. ГIакъилассул ссабру кIудияб, жагьилассул ццин ххеххаб.
faqilaSul Sabru judiyab, $ahilaSul Cin {e{ab.
242. ГIакъиласс ункъо жо гьитIинаблъун рикIкIунареб - цIаги, унтиги, тушманлъиги, налъиги.
faqilaS unqgo $o hiTinab;un riJunareb - `agi, untigi, tu^man;igi, na;igi.
243. ГIакъилассул хвел цо буго.
faqilaSul [wel co bugo.
244. ГIакъилассул хIалтIи гIемераб, гIабдалассул чIанда гIемераб.
faqilaSul \alTi femerab, fabdalaSul zanda femerab.
245. ГIакъилги къосунев, гIабдалассулги цIцIодораб жо кколеб.
faqilgi qosunew, fabdalaSulgi ~odorab $o Koleb.
246. ГIакъилгун ургъун давла босе, гIабдалгун ургъун балагь тIаде цIцIаге.
faqilgun urvun dawla bose, fabdalgun urvun balah Tade ~age.
247. ГIакъилзаби гIемерлъиялълъ гIакълу босизе чиго гьечIого ххутIун ругила.
faqil#abi femer;iya: faqlu bosi#e xigo hezogo {uTun rugila.
248. ГIакъиллъи ботIролI бугев ссабруялда хьвадула, ссабруялда хьвадарав мурадалде вахуна.
faqil;i boTro/ bugew Sabruyalda %wadula, Sabruyalda %wadaraw muradalde wa[una.
249. ГIакъиллъи тIаде ккола, ахIмакълъи гъоркье ккола.
faqil;i Tade Kola, a\maq;i vorpe Kola.
250. ГIакълу бугел кантIулел, жо бичIчIулез росулел жалила кицаби.
faqlu bugel kanTulel, $o biZule# rosulel $alila kicabi.
251. ГIакълу бикъулареб, я гIодобе бортулареб.
faqlu biqulareb, ya fodobe bortulareb.
252. ГIакълу бикьулелълъул бакъалда тарав, намус бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав.
faqlu bipule:ul baqalda taraw, namus bipule:ul horpow {uTaraw.
253. ГIакълу бикьулелълъул нахъа ххутIарай, ххабар бикьулелълъул ццее кIанцIарай.
faqlu bipule:ul na]a {uTaray, {abar bipule:ul Ceye jan`aray.
254. ГIакълу ботIрол кIодолъиялда бараб букIунебани, ганщил бищунго кIудияб букIинаанила.
faqlu boTrol jodo;iyalda barab bujunebani, gan&il bi&ungo judiyab bujinaanila.
255. ГIакълу бугев инссуцца вас бергьине толарев.
faqlu bugew inSuCa was berhine tolarew.
256. ГIакълу бугила нилIее къваригIараб меххалълъ чияхъ батулеб, чияе къваригIараб меххалълъ нилIехъ батулеб жо.
faqlu bugila ni/eye qwarifarab me{a: xiya] batuleb, xiyaye qwarifarab me{a: ni/e] batuleb $o.
257. ГIакълу гьаре, боцIцIи гьаруге.
faqlu hare, bo~i haruge.
258. ГIакълу гьечIеб бетIер, чIобогояб ракI, гIадалал ххиялаз хвана гIадада.
faqlu hezeb beTer, zobogoyab raj, fadalal {iyala# [wana fadada.
259. ГIакълу гьечIеб бетIералда жаниб бугеб гIелму – бетIер гьечIеб къаркъалаялда лъураб тIагъур.
faqlu hezeb beTeralda $anib bugeb felmu - beTer hezeb qarqalayalda ;urab Tavur.
260. ГIакълу гьечIеб къаркъала – къебелъухъ лълъадаричIеб нус.
faqlu hezeb qarqala - qebe;u] :adarizeb nus.
261. ГIакълу гьечIеб гьавали гьаваялда хьвадула.
faqlu hezeb hawali hawayalda %wadula.
262. ГIакълу гьечIев «гIакъил», бо гьечIев «ццевехъан».
faqlu hezew «faqil», bo hezew «Cewe]an»
263. ГIакълу гьечIев васассдасса гьевги хун гьабураб бахъухъ лълъикIаб.
faqlu hezew wasaSdaSa hewgi [un haburab ba]u] :ijab.
264. ГIакълу гьечIевгIан чи мекъав вукIуневила.
faqlu hezewfan xi meqaw wujunewila.
265. ГIакълу гьечIей бика – рахь гьечIеб гIака.
faqlu hezey bika - ra% hezeb faka.
266. ГIакълу гьечIел данде чIвагеги, гIажал щварал цадахъ ккогеги.
faqlu hezel dande zwagegi, fa$al &waral cada] Kofogegi.
267. ГIакълу гьечIессе гIакълу кьоге.
faqlu hezeSe faqlu poge.
268. ГIакълу гьечIессул берал гIемер гIодулел.
faqlu hezeSul beral femer fodulel.
269. ГIакълу гьикъизе херав чи гьечIони, хераб хIохьода гьикъе.
faqlu hiqi#e [eraw xi hezoni, [erab \o%oda hiqe.
270. ГIакълу гIемерассул калам дагьаб.
faqlu femeraSul kalam dahab.
271. ГIакълу гIолеб гьечIони, ганчIида гьикъунги, гьикъичIого тоге.
faqlu foleb hezoni, ganzida hiqungi, hiqizogo toge.
272. ГIакълу дагьал, цIцIалукагътал щварал жал рихьулахха, дир лъимал, нуж!
(Ххунзахъа Аталазул Катуралълъ абурал кицилъун лIугьарал рагIаби).
faqlu dahal, ~alukavtal &waral $al ri%ula{a, dir ;imal, nu$!
({un#a]a atala#ul katura: abural kici;un /uharal rafabi).
273. ГIакълу дагьассул мацIцI кIудияб.
faqlu dahaSul ma~ judiyab.
274. ГIакълу дагьассул рагIи гIемераб.
faqlu dahaSul rafi femerab.
275. ГIакълу заргIанав – гIамал зобгIанав.
faqlu #arfanaw - famal #obfanab.
276. ГIакълу – къокъаб, чIанда – ххалатаб.
faqlu - qoqab, zanda - {alatab.
277. ГIакълу къокъассул мацIцI ххалатаб.
faqlu qoqaSul ma~ {alatab.
278. ГIакълу кьеги къвачIа цIун, къвачIа кьеги гIарцул цIун.
faqlu pegi qwaza `un, qwaza pegi farcul `un.
279. ГIакълу ресалълъ малълъулеб.
faqlu resa: ma:uleb.
280. ГIакълу саналI гуребила букIунеб, ботIролIила.
faqlu sana/ gurebila bujuneb, boTro/ila.
281. ГIакълу тIагърикь гуребила букIунеб, ботIролIила.
faqlu Tavrip gurebila bujuneb, boTro/ila.
282. ГIакълу тIатине ссабруги кьеги, ссабру алжаналълъул кIул букIин лъазе гъваридаб пикруги кьеги.
faqlu Tatine Sabru pegi, Sabru al$ana:ul jul bujin ;a#e vwaridab _ikrugi pegi.
283. ГIакълу – ццебе, ццин – нахъе.
faqlu - Cebe, Cin - na]e.
Цо росулI гIумру гьабулел рукIанила эбелги васги. Ххеххгого россги хун, гьев васассе гIумру бичарай гIадан йикIанила эбел. Балугълъиялде вас вахиндал, чIчIужу ячине йигин, дир вас, диеги кумек букIинеян лIугьанила эбел.Вас разилъулев вукIинчIила. Эбелни тIасса йичIичIелълъул, цо релълъаралда рекъараб бакIги тIасса бищун, чIчIужуги ячанила, бертинги гьабунила. Гьедин дагьал моцIцIал анила.
co rosu/ fumru habulel rujanila ebelgi wasgi. {e{gogo roSgi [un, hew wasaSe fumru bixaray fadan yijanila ebel. baluv;iyalde was wa[indal, Zu$u yaxine yigin, dir was, diyegi kumek bujineyan /uhanila ebel. was ra#i;ulew wujinzila. ebelni TaSa yizize:ul, co re:aralda reqarab bajgi TaSa bi&un, Zu$ugi yaxanila, bertingi habunila. hedin dahal mo~al anila.
Цо къоялълъ, сапаралдасса вуссиндал, гьессда эбелалълъул берал риччун рихьанила. Щиб-кинилан цIеххедал, щибго гьечIин, херал руччабазул берал чваххулин, гьедин батилилан, тIасса вихьизавунила гьелълъ вас. КIиабилеб къоялълъги гьединго кканила. Щаклъун васасс ххал ккунила. Эбелалълъ цо абулила, нусалълъ анцIго гIезабулила…
co qoya:, sa_araldaSa wuSindal, heSda ebela:ul beral riXun ri%anila. &ib-kinilan `e{edal, &ibgo hezin, [eral ruXaba#ul beral xwa{ulin, hedin batilin, TaSa wi%i#awunila he: was. jiabileb qoya:gi hedin Kanila. &ak;un wasaS {al Kunila. ebela: co abulila, nusa: an`go fe#abulila...
Гьа, гьадинищхха иш букIарабилан, ццин бахъанила васассул. Дицца дуда абунин дие лълъади ячунгейилан, дуццаго ячанин, гьанже лълъикIго рукIайин, дун нужеда тIокIав вихьулариланги абун, унаго-унаго вас рикIкIаде, цо базаргабазул росулIе щванила. Гьенив цо бечедав базарганасс жиндирго ххамил тукада вичаризе тIамунила. Гьедин анила чанго сон.
ha, hadini&{a i^ bujarabilan, Cin ba]anila wasaSul. diCa duda abunin diye :adi yaxungeyila, duCago yaxanin, han$e :ijgo rajayin, dun nu$eda Tojaw wi%ularilangi abun, unago-unago was riJade, co ba#argaba#ul rosu/e &wanila. heniw co bexedaw ba#arganaS $indirgo {amil tukada wixari#e Tamunila. hedin anila xango son.
Цо къоялълъ базарганассда гьав, кIалдиб полопги бан, квешго лIугьун ватанила. Щиб-кинилан гьикъидал, валагьин, эбелги ракIалде щванин, гьелълъ тамахлъизе гьавунилан бицанила.
co qoya: ba#arganaSda haw, jaldib _olo_gi ban, kwe^go /uhun watanila. &ib-kinilan hiqidal, walahin, ebelgi rajalde &wanin, he: tama[;i#e hawunilan bicanila.
«Рокъове тIад вуссине бокьиларищ дуе?» – ян цIехханила базарганасс. Бокьилаанилан жаваб кьунила гьассги.
РекIине чуги кьунила, базе ярагъги кьунила. ЛълъикIаб бихьун ххамил ххулжалги цIезарунила. «Дуда тIад вуссине ракIалде ккани, эбелги лълъадиги цадахъ рачун, гьанивеги вачIа. Сордо кIудияссул гIакълуги цIцIикIкIарабилан абулелълъул, цо дихъги гIенеккеян, - абунила базарганасс, - росулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. Гьоболассда къваригIел гьечIеб жоги цIеххоге, ццин нахъе ккезабуни, мун мекъссаги ккеларо. Гьанже дуе нух битIаги», – ян гьессул квер босанила.
«roqowe Tad wuSine bopilari& duye?» - yan `e{anila ba#arganaS. bopilaanilan $awab punila haSgi.
rejine xugi punila, ba#e yaravgi punila. :ijab bi%un {amil {ul$algi `e#arunila. «duda Tad wuSine rajalde Kani, ebelgi :adigi cada] raxun, haniwegi waza. sordo judiyaSul faqlugi ~iJarabilan abule:ul, co di]gi feneKeyan, - abunila ba#arganaS, - rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. hobolaSda qwarifel hezeb $ogi `e{oge, Cin na]e Ke#abuni, mun meqSagi Kelaro. han$e duye nu[ biTagi», - yan heSul kwer bosanila.
Гьедин гьасс ватIаналде сапар бухьанила. Гьессда нухда цадахъ кканила, варанабазда лъун гIемераб къайи-къоногун, гьеб бичизе унел базаргаби. ЛълъикIго ссваканги рукIун, сордоги щолеб букIун, цо ссанагIатаб бакIалда рещтIине ракIалде кканила къайицадахъазда. Гьасс абунила, жинда гьабзазул хIапиги хIелказул гIегIедиги рагIанин, гIагардегIан росу батиялда щаклъи гьечIин, гьанир рещтIун лълъикI гурилан. Васассул гIакълуялълъухъ гьел гIенеккичIила, гьенирго чIчIанила.
hedin haS waTanalde sa_ar bu%anila. heSda nu[da cada] Kanila, waranaba#da ;un femerab wayi-qonogun, heb bixi#e unel ba#argabi. :ijgo Swakan rujun, sordogi &oleb bujun, co Sanafatab bajalda re&Tine rajalde Kanila qayicada]a#da. haS abunila, $inda hab#a#ul \a_igi \elka#ul fefedigi rafanin, fagardefan rosu batiyalda &ak;i hezin, hanir re&Tun :ij gurilan. wasaSul faqluya:u] hel feneKizila, henirgo Zanila.
Вас росулIе вилълъанила. Саламги кьун, росдал годекIаниве щванила. Рокъо-рокъоре гIадамалги ун, цо чи ххутIанила, кагътида тIад лъураб гьанал кесекги кодоб ккун, гьенивго. Гьобол вугищан гьикъанила гьесс васассда. ГьечIилан гьессги жаваб кьунила. ХIинкъиларев ватани, дида цадахъ вилълъаян абунила гьев чиясс. Щай хIинкъулев, мунги дунго гIадав гIадан гурищилан, ххадуб чуги цIцIан, гьавги гьессда ххадув анила.
was rosu/e wi:anila. salamgi pun, rosdal godejaniwe &wanila. roqo-roqore fadamalgi un, co xi {uTanila, kavtida Tad ;urab hanal kesekgi kodob Kun, heniwgo. hobol wugi&an hiqanila heS wasaSda. hezilan heSgi $awab punila. \inqilarew watani, dida cada] wi:ayan abunila hew xiyaS. &ay \inqulew, mungi dungo fadaw fadan guri&ilan, {adub xugi ~an, hawgi heSda {aduw anila.
Азбаралълъуре лIугьиндал, гьой гIадин раххссидаги бан, хIапулей йигила чIчIужугIадан. БетIергьанчиясс гьей раххссидасса йичанила. Жанире щванила. Таххида тIад, гIадан гIадин, бегун бугила гьой. Гъой чIчIужуялълъ гьоболассул чодуе кIалцIи-ххерги банила. Доб гьанги белъун, ххинкIалги гьарунила, квенги гьазда ццебе лъунила. Цинги рукъалълъул бетIергьанасс чIчIужугIадан йикIаралълъуйго юхьанила. Ххадур кIиялгоги квананила, ххутIараб ракьа-макъарги чуриги дой чIчIужуялълъеги кьунила.
a#bara:ure /uhindal, hoy fadin ra{Sidagi ban, \a_uley yigila Zu$ufadan. beTerhanxiyaS hey ra{SidaSa yixanila. $anire &wanila. ta{ida Tad, fadan fadin, begun bugila hoy. voy Zu$uya: hobolaSul xoduye jal`i-{ergi banila. dob hangi be;un, {injalgi harunila, kwengi ha#da Cebe ;unila. cingi ruqa:ul beTerhanaS Zu$ufadan yijara:uygo yu%anila. {adur jiyalgogi kwananila, {uTarab rapa-maqargi xurigi doy Zu$uya:egi punila.
Къасси макьуги щвечIила васассда, кин букIаниги хIал лъазеги течIила, радал вахъун нухда ине къачIанила. Додинго кваназеги гьавун, инехъин вукIарав вас гьоболасс тIад вуссине гьавунила.
- Дуда гьаниб щибго гIажаиблъи гьабизе жого бихьичIищ? – ан гьикъанила.
- Валлагь, дуда берцин бихьараб гуреяб, дида щибго гIажаибаб жо бихьичIо, – ян чIчIанила гьав.
- Гьанже дида ххадув вачIа, – ян цо гвенд бихьизабунила гьасс гьоболассда. Цо рахъалде бутIрул, цоги рахъалде къаркъалаби ран ругила чIварал чагIазул. – КъваригIел гьечIеб жо цIеххон вукIарабани, мунги гьазда асскIов вукIинаан. Мун цIцIодорав чи вихьула, дицца дуда кинабго бицина.
qaSi mapugi &wezila wasaSda, kin bujanigi \al ;a#egi tezila, radal wa]un nu[da ine qazanila. dodingo kwana#egi hawun, ine]in wujaraw was hobolaS Tad wuSine hawunila.
- duda hanib &ibgo fa$aib;i habi#e $ogo bi%izi&? - an hiqanila.
- walah, duda bercin bi%arab gureyab, dida &ibgo fa$aibab $o bi%izo, - yan Zanila haw.
- han$e dida {aduw waza, - yan co gwend bi%i#abunila haS hobolaSda. co ra]alde buTrul, cogi ra]alde qarqalabi ran rugila zwaral xafa#ul. - qwarifel hezeb $o `e{on wujarabani, mungi ha#da aSjow wujinaan. mun ~odoraw xi wi%ula, diCa duda kinabgo bicina.
Гьагъай гIадан дир яццгIал йиго. Ниж гьитIинго рукIаго, хвана нижер эбел-эмен. Гьелълъул эбелалълъ холелълъул дида гьарана кIудияй гIезегIан гьелълъул тIалаб гьабейила, ваццги яццги гIадинги рукIайилан. КIудиял гIедалги, бокьани, дуего тейила, бокьичIони, абун вачIарассе кьейила. Абун чи вачIиндал, дицца гьелда гьикъана - «Мун гьессиейищ кьелей, диегойищ телей?» – ян. «Дуего те», – ян абуна гьелълъ. Диццаги гьедин гьабуна.
havay fadan dir yaCfal yigo. ni$ hiTingo rujago, [wana ni$er ebel-emen. he:ul ebela: [ole:ul dida harana judiyay fe#efan he:ul Talab habeyila, waCgi yaCgi fadin rujayila. judiyal fedalgi, bopani, duyego teyila, bopizoni, abun wazaraSe peyila. abun xi wazindal, diCa helda hiqana - «mun heSiyeyi& peley, diyegoyi& teley?» - yan. «duyego te», - yan abuna he:. diCagi hedin habuna.
Дун кьижун ккаравго, гьей къватIие уней йикIун йиго. Щаклъун цо сордоялълъ ххадуб ххал ккуна. Росу рагIалда бугеб цо рокъое тIерхьун гьейги ана, ххадувго дунги вилълъана.
dun pi$un Karawgo, hey qwaTiye uney yijun yigo. &ak;un co sordoya: {adub {al Kuna. rosu rafalda bugeb co roqoye Ter%un heygi ana, {aduwgo dungi wi:ana.
Дицца нуцIцIа ричIеян ахIана. РичIизе рахараб гурилан ахIана жаниссан. Бараб малалълъ нуцIцIаги речIчIизабун, дун жаниве кIанцIана. Жанив вукIарав дида тIад речIчIана. Гьессдасса дун къолев вукIана. Дицца гьелда гьарана дие дагьаб кумек гьабеян. Гьелълъни гьабичIо. Дида ххадуб бачIун букIун буго гьаб гьой. РечIчIун тIадгун, гьелълъ гьев тIутIун вана. Гьеб къоялдасса нахъе дицца гьей раххссида бана, гьелълъул бакIалда гьой рокъобеги бачана. ЯццгIал йикIун, чIвазеги кIвечIо, – ян лIугIизабунила гьесс жиндирго ххабар.
diCa nu~a rizeyan a\ana. rizi#e ra[arab gurilan a\ana $aniSan. barab mala: nu~agi reZi#abun, dun $aniwe jan`ana. $aniw wujaraw dida Tad reZana. heSdaSa dun qolew wujana. diCa helda harana diye dahab kumek habeyan. he:ni habizo. dida {adub bazun bujun bugo hab hoy. reZun Tadgun, he: hew TuTun wana. heb qoyaldaSa na]e diCa hey ra{Sida bana, he:ul bajalda hoy roqobe baxana. yaCfal yijun, zwa#egi jwezo, - yan /ufi#abunila heS $indirgo {abar.
Вас нухда вахъанила. Дол цадахъ рукIарал базаргаби, хъачагъалги тIаде кIанцIун, кодосса къайиги бахъун, ратанила.
Щванила гьав жиндирго росулIе. Рукъалълъул кIалтIеги ун, гордухъан жаниве валагьанила. Дой гьассул чIчIужуги йигила гIодой йикIун. Гьелълъул накабазда бетIерги лъун, кьижун цо гIолохъанчиги вугила, гьессул бетIер лълъухьулей гьейги йигила.
was nu[da wa]anila. dol cada] rujaral ba#argabi, ]axavalgi Tade jan`un, kodoSa qayigi ba]un, ratanila.
&wanila haw $indirgo rosu/e. ruqa:ul jalTegi un, gordu]an $aniwe walahanila. doy haSul Zu$ugi yigila fodoy yijun. he:ul nakaba#da beTergi ;un, pi$un co folo]anxigi wugila, heSul beTer :u%uley heygi yigila.
Цин ххиял гьабунила, бахъун хханжаргун, жаниве кIанцIизе, нахъеги ургъанила, базарганассул гIакълу гIадахъ босиялълъ гьанжелъагIанги мекъи ккечIин, гьаб нухалълъги, гIакълу ццебе, ццин нахъе ккезабун лълъикIилан кканила. Гьав эбелалълъухъе вилълъанила. Гьобол вокьиларищан, жаниве лIугьанила. Валлагь, вокьилинхха, нусго вугонигиян, херай разиго данде яхъанила.
cin {iyal habunila, ba]un {an$argun, $aniwe jan`i#e, na]egi urvanila, ba#arganaSul faqlu fada] bosiya: han$e;afangi meqi Kezin, hab nu[a:gi, faqlu Cebe, Cin na]e Ke#abun :ijanilan Kanila. haw ebela:u]e wi:anila. hobol wopilari&an, $aniwe /uhanila. walah, wopilin{a, nusgo wugonigiyan, [eray ra#igo dande ya]anila.
Квана-гьекъон вахъаравго, гьав цIеххолданила, дур лъимал-чагIиго гьечIищин, нахъе щал ругелилан. Гьалълъги ккараб жо бицанила, васги вукIанин жиндир. Цо пайда гьечIеб кIалъай жиндирги нусалълъулги ккунилан, къватIиве арав гьевги тIокIав тIад вуссинчIила. ГIемер мехх иналде нусалълъ месед гIадав васги гьавунила. Гьанже гьез тIалаб-агъазги гьабун, жийги йигила, васассулги щибго ххабар лъачIила.
kwana-heqon wa]arawgo, haw `e{oldanila, dur ;imal-xafigo hezi&an, na]e &al rugelilan. ha:gi Karab $o bicanila, wasgi wujanin $indir. co _ayda hezeb ja;ay $indirgi nusa:ulgi Kunilan, qwaTiwe araw hewgi Tojaw Tad wuSinzila. femer me{ inalde nusa: mesed fadaw wasgi hawunila. han$e he# Talab-ava#gi habun, $iygi yigila, wasaSulgi &ibgo {abar ;azila.
Гьеле гьев вас жив вугилан, эбелалда гьавги ххурхханила.
Гьеб меххалдасса нахъе эбелги, васги, хъизанги цадахъ талихIаб гIумруялда ругила.
hele hew was $iw wugilan, ebelalda hawgi {ur{anila.
heb me{aldaSa na]e ebelgi, wasgi, ]i#angi cada] tali\ab fumruyalda rugila.
284. ГIакълу цIцIикIкIарассул гIамал гьитIинаб.
faqlu ~iJaraSul famal hiTinab.
285. ГIакълу цIцIикIкIарассул нигат бацIцIадаб.
faqlu ~iJaraSul nigat ba~adab.
286. ГIакълуги пагьмуги хIуруцца баххчулареб.
faqlugi _ahmugi \uruCa ba{xulareb.
287. ГIакълуялда къуват бащалъулеб жо гьечIебила.
faqluyalda quwat ba&a;uleb $o hezebila.
288. ГIакълуялълъул бетIергьан хIасад гьечIеб вукIуна.
faqluya:ul beTerhan \asad hezeb wujuna.
289. ГIакълуялълъул эбел – калам дагь гьаби, дарабазул эбел – квен дагь гьаби.
faqluya:ul ebel - kalam dah habi, daraba#ul ebel - kwen dah habi.
290. ГIакъуба бихьичIесс къо хIехьолареб.
faquba bi%izeS qo \e%olareb.
291. ГIала бекерун цIцIар босиларо, цIцIуяй гьаюдун рукъ бечелъиларо.
fala bekerun ~ar bosilaro, ~uyay hayudun ruq bexe;ilaro.
292. ГIала – чармил, чу – маххул.
fala - xarmil, xu - ma{ul.
293. ГIалимчи гIалимчияссда лъала, гIакъил гIакъилассда лъала, гIарцул бацIцIалъи къебедассда лъала.
falimxi falimxiyaSda ;ala, faqil faqilaSda ;ala, farcul ba~a;i qebedaSda ;ala.
294. ГIалимзабазда асскIов – жагьилчи, жагьилзабазда асскIов – гIалимчи.
falim#aba#da aSjow - $ahilxi, $ahil#aba#da aSjow - falimxi.
295. ГIалимчи вукIине кколев гьулчун бачIунеб ралъад гIадавги щун бачIунеб гIор гIадавги.
falimxi wujine Kolew hulxun bazuneb ra;ad fadawgi &un bazuneb for fadawgi.
296. ГIалимчи лъалев живго гIадав гIалимчияссда, устар лъалев живго гIадав устарассда.
falimxi ;alew $iwgo fadaw falimxiyaSda, ustar ;alew $iwgo fadaw ustaraSda.
297. ГIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев.
falimxigi wujunew, co-co ~alunxigi wujunew.
298. ГIалихъиличил хъиртIеги ине бегьула яс гьаризе, Хъарагищил гьинтIеги ине бегьула.
fali]ilixil ]irTegi ine behula yas hari#e, ]aragi&il hinTegi ine behula.
299. ГIалххуда мокъокъги къороллъугеги, мокъокъил тIанчIиги бессдаллъугеги.
fal{uda moqoqgi qorol;ugegi, moqoqil Tanzigi beSdal;ugegi.
300. ГIалххудаги берал ругел, къададаги гIундул ругел.
fal{udagi beral rugel, qadadagi fundul rugel.
301. ГIалххул чанги цIунулеб жибго жинццаго, гIонкIкIол тIинчIги цIунулеб жибго жинццаго.
fal{ul xangi `unuleb $ibgo $inCago, fonJol Tinzgi `unuleb $ibgo $inCago.
302. ГIамал бихьун хIалтIе, хIал бихьун хьвагIе.
famal bi%un \alTe, \al bi%un %wafe.
303. ГIамал гьечIев гIалимчи – бакъ гьечIеб рагIад.
famal hezew falimxi - baq hezeb rafad.
304. ГIамал зобгIан кIудияссда гIакълу заргIан гурони букIунаребила.
famal #obfan judiyaSda faqlu #arfan guroni bujunarebila.
305. ГIамал къадаразе гьабураб лълъикIлъи – дуйго квешлъиялълъе батулеб бакIлъи.
famal qadara#e haburab :ij;i - duygo kwe^;iya:e batuleb baj;i.
306. ГIамал кIудияв, гьунар гьитIинав.
famal judiyaw, hunar hiTinaw.
307. ГIамал кIудияв чи – гIадамазул тушман, лIар бегIераб хIайван – хIайваназул тушман.
famal judiyaw xi - fadama#ul tu^man, /ar beferab \aywan - \aywana#ul tu^man.
308. ГIамал кIудияссул гIакълу гьитIинаб.
famal judiyaSul faqlu hiTinab.
309. ГIамал лълъикIаб чода нахъа-ццере рекIунел.
famal :ijab xoda na]a-Cere rejunel.
310. ГIамал рекъечIеб ригьиналдассаги цIунаги, цIуна-къай гьечIеб хъизаналдассаги цIунаги.
famal reqezeb rihinaldaSagi `unagi, `una-qay hezeb ]i#analdaSagi `unagi.
311. ГIамал рекъонила къадарги хъвалеб.
famal reqonila qadargi ]waleb.
312. ГIамал рекъолареб къадаралдасса, къадарги щун хабалIе инго лълъикI.
famal reqolareb qadaraldaSa, qadargi &un [aba/e ingo :ij.
313. ГIамалалда рекъарабила гIумруги букIунеб.
famalalda reqarabila fumrugi bujuneb.
314. ГIамалалълъ басра гьавурав асс-къоялълъ кIодо гьавуларев.
famala: basra hawuraw aS-qoya: jodo hawularew.
315. ГIамалалълъ басра гьавурав насибалълъ кIодо гьавуларев.
famala: basra hawuraw nasiba: jodo hawularew.
316. ГIамаликъаб цIцIуяб жоялдассаги цIунаги, цIцIад гьечIеб рииялдассаги цIунаги.
famaliqab ~uyab $oyaldaSagi `unagi, ~ad hezeb riiyaldaSagi `unagi.
317. ГIанабазда гIи хьихьуларо, гъалазда чу бухьунаро.
fanaba#da fi %i%ularo, vala#da xu bu%unaro.
318. ГIанкIкI гьойдасса хIинкъарабила, гьой гIанкIкIидасса хIинкъарабила.
fanJ hoydaSa \inqarabila, hoy fanJidaSa \inqarabila.
319. ГIанкIкI кколареб жоялълъ цер кквеларо.
fanJ Kolareb $oya: cer Kwelaro.
320. ГIанкIкI чIвазе унелълъул, бацI чIвазе гIадин айила.
fanJ zwa#e une:ul, ba` zwa#e fadin ayila.
321. ГIанкIкIгун вагъизе, гъалбацIгун вагъизе гIадин къачIай.
fanJgun wavi#e, valba`gun wavi#e fadin qazay.
322. ГIанкIкIида гIарада речIчIулареб, чIчIотIоде ххвалчен хьвагIулареб.
fanJida farada reZulareb, ZoTode {walxen %wafulareb.
323. ГIанкIкIил бихьинлъи-цIцIулъи хханассда гурони лъаларебила.
fanJil bi%in;i-~u;i {anaSda guroni ;alarebila.
Гьалълъул магIна гуро ххан гIакъилав вугилан, ялъуни гьессул лъай цIцIикIкIараб бугилан абураб. МагIна буго, гьесс бихьинабан абураб бихьинабан тезе ккола, цIцIуябан абураб цIцIуябан тезе ккола, гьессие бокьаралда ххадур рилълъинчIого чара гьечIоян абураб. ХIакъикъаталда ххалкъалълъ жидедаго гьоркьов ххан маххссара-ххочIалълъе гьавулев вуго.
ha:ul mafna guro {an faqilaw wugilan, ya;uni heSul ;ay ~iJarab bugilan aburab. mafna bugo, heS bi%inaban aburab bi%inaban te#e Kola, ~uyaban aburab ~uyaban te#e Kola, heSiye boparalda {adur ri:inzogo xara hezoyan aburab. \aqiqatalda {alqa: $idedago horpow {an ma{Sara-{oza:e hawulew wugo.
324. ГIанкIкIие хIетI кьалаб, мокъокъие кIал кьалаб.
325. ГIанкIкIицца чIвараб цIцIум, цIцIецца ккураб бацI.
326. ГIанкIкIиццаги беццулеб жиндирго рукIун, гIонкIкIоццаги беццулеб жиндирго каратI.
327. ГIанкIу бикъарасс оцги бикъулебила.
328. ГIанкIу кинаб бугониги, хханил тIагIам цо букIунеб.
329. ГIанкIу къинлъулареб, хоно гъоркь течIони, хIалтIуде гъира балареб, рахъи гьечIони.
330. ГIанкIу холеб хъирщадулаго, гIадан холев бечелъизе чIучIадулаго.
331. ГIанкIу чIчIегIераб бугониги, хоно хъахIаб гьабула.
332. ГIанкIудал мокъида мокъокъ чIчIоларо, хIамил руссуналда чу бухьунаро.
333. ГIанкIудал ханазул тIамуниги, лал бокъунарев.
334. ГIанкIуялълъ квегъулеб хIелеко.
335. ГIанкIуялълъ хъирщи таниги, чиясс ругьунаб гIамал толареб.
336. ГIантаб рагIи тIад буссун дудаго речIчIулеб.
337. ГIантаб суалалълъе жавабги гIантаб букIуна.
338. ГIантаб томеналдасса цIцIодораб шагьи лълъикIаб.
339. ГIантав бахIарчияссдасса хIинкъарав цIцIодор лълъикIав.
340. ГIантав вукIа абе, гIадалав вукIа абе – цого жо.
341. ГIантав гьудулассдасса цIцIодорав тушманго лълъикIавила.
342. ГIантал чагIи гьечIони, гIакъилассе боцIцIи кисса щвелеб?
343. ГIантасс лълъади какулейила, квешасс гьудул какулевила.
344. ГIантассда цIеххезе кколареб, цIеххечIониги гьесс жинццаго бицунеб.
345. ГIантассе – бухъарабго хоб, чIварабго лахIту.
346. ГIантассе кици тIамуни, гьелълъул магIнаги бицине кколебила.
347. ГIаракъи – ургьибе, гIакълу – гьаваялде.
348. ГIаракъидул шишаялълъ борлIулареб къед гьечIебила.
349. ГIарахъмагIардаги ссверун ралагье (ссверухъе ралагьичIого, рагIи кьвагьун биччаге).
350. ГIарац балагьизе бигьаяб, кквезе захIматаб жойила.
351. ГIарац бекьани, месед бижулеб.
352. ГIарац бугев гуревила бечедав, гIакълу бугевила.
353. ГIарац бугессул рилълъингицин батIияб.
354. ГIарац бугони, магIардаги ах гьабула.
355. ГIарац гьечIессе буххча щай, нич гьечIессе ххабар щай?
356. ГIарац гьечIев чияссул чвантил кIалтIу къваридаб.
357. ГIарац гьечIолъи – гIагарал чагIи гьечIолъи.
358. ГIарац гIемерлъиялдасса гьудулзаби гIемерлъи лълъикIаб.
359. ГIарац дагьаб бугониги гIола, гIемерлъанищ, гьелълъие гIей гьечIеб.
360. ГIарац жо гуро, живго чи вукIине ккола.
361. ГIарац кьавуцца кварав (ГIарцуда кьаву чIварав).
362. ГIарац кьун босараб жойилан, жугьтIицца ссапун кварабила.
363. ГIарац кIалъалеб меххалълъ, ритIухълъи буцIцIун чIчIола.
364. ГIарац рикIкIун босе, ххам борцун босе.
365. ГIарац тIагIинабизеги чу хIалакъ гьабизеги – бигьаяб жо.
366. ГIарац хъирис буго, букаричIого букIунаро.
367. ГIарац-меседалълъул багьа гьабизе бегьула, лълъикIаб рагIул багьа гьабун бажаруларо.
368. ГIаркьел бекунилан, гъветI бакъвалареб.
369. ГIарцул горал раниги, гуржи ганжалъиларо, горал рахъун лъуниги, хъирмил багьа хвеларо.
370. ГIарцул гьудуллъиги гьудуллъи гуребила, боцIцIул ригьинги ригьин гуребила.
371. ГIарцул квешлъи – гьечIолъи, гьанал квешлъи – хIалакълъи.
372. ГIарцул кисаялдасса кIудияв чияссул гIакълу лълъикIаб.
373. ГIарцул ссахIалдасса кIудияв чияссул гIакълу бергьунебила.
374. ГIарцуцца бацIцIуна, боцIцIуцца чурула.
375. ГIарцуцца хханассул лагъги лагъассул хханги гьавулев.
376. ГIатI бугони – ххинкIал, ххам бугони – ретIел.
377. ГIатI лълъамалъи – чохьол талихI.
378. ГIатIада хIучч хъвалев, ххинкIазда гIуж балев.
379. ГIатIалълъ лъурай гIунарай, гIазулI лъурай йорчIарай (гIуничIей).
ХIинкьи букIун, эбелалълъ жиндирго яс гIатIалълъ яххчун йиго, бессдал яс, квачангIаги хвелародаян, гIазулI къазаюн йиго...
380. ГIатIго букIаго, кьуризе дидаги лъачIо, бакъвадго кьурулаго, къваркьан бекана
(Хьопода кьуричIони, гIоркьида бекулеб).
381. ГIатIго цIцIачIеб ботIил чIор, бучIулI цIцIани, бекула, борчIулI квер щвечIеб кеке хIасралъуда ххутIула.
382. ГIатIиги тIатIиги – цого жо.
385. ГIатIидаб дунялалда кьечIеб талихI къваридаб хобалълъубги кьеларо.
386. ГIатIидал къоял ххеххго къокъунел, къваридал ун рахъунарел.
387. ГIатIидассе кьурул нохъоги гIатIидаб, къваридассе тIолго дуниялги къваридаб.
388. ГIатIилъиялде ккани, къварилъи кIочон толеб.
389. ГIахьалаб гьойдасса нилIго бетIергьанаб кетого лълъикIила.
390. ГIачигъовулI вищарав, бакъанида реххарав (рехьед биххулI реххарав).
391. ГIачиялълъе чу гъурай, чахъабалълъе росс гъурай.
392. ГIачIрал гьаналги гьагIуйила, бачил гьаналги гьагIуйила.
393. ГIашилтIа Манташ гIадин.
Манташ вукIун вуго бечедав инссул вас, гьагав гIоркьилав. ГIолохъанлъиялде вахаралдасса нахъего тIеренаб дарайдул гвердилI реххулел рукIун руго Манташицца ххасалил кьварарал къоял. «Ххасало гвала ретIе, Манташ, риидал гвердилI вукIа!» – ян гIадамаз гIакълу кьураб меххалълъ, гьесс абулеб букIун буго ххасалил лъабго моцIцIалълъе гIоло Манташицца чIухIи гIодобе реххуларилан. Гьеб чIухIиялълъ Манташ нуха регIун вуго кIикъого соналълъул гIумруялде вахиналдего.
Гьаб буго гIемерал магIарулазда гьоркьоб тIибитIун араб дандекквеялълъулаб кици. Кин, щиб хIалалда вугеван гьикъараб меххалълъ, тIассан борчIараб эркенлъиялда вугилан абураб магIнаялда, цо-цояз жаваб кьола ГIашилтIа Манташ гIадин вугилан.
394. ГIащтIи хвезе ноцIцI гIадав, цIцIам гьечIеб чурпа гIадав.
395. ГIашура къваридаб, къурбан гIатIидаб.
396. ГIашурадул моцIцIилан абула моцIцIрол соналълъул мухIарам моцIцIалде, къурбанаб моцIцIиланги абула зулхIижат моцIцIалде. Гьеб кIиябго моцIцIалда жаниб кколеб хис-басалълъул хIакъалълъулI буго кици. «МухIарам моцIцI кьерхадул, зулхIижат моцIцI роцIцIадул» абураб магIнаялдаги хIалтIизабула.
397. ГIебуда зар баге, зазида хIетIе чIчIоге.
398. ГIебуялдасса бегIераб жо – гIолохъанчияссул ракI, моххмоххидасса кьарияб жо – мегIер.
399. ГIебуялълъ гIебу борлIулареб.
400. ГIедал течIони, хведал толебила.
401. ГIедал щарги чIвалеб, ккедал (щведал) чиги чIвалев.
Ццебе, чабхъадул заманалда, Мусал ГIадалаван вукIун вуго цIцIар рагIарав ццевехъан. Чабхъад живги вачеян гьаризе арав цо гIолохъанчияссда гьев ватун вуго щар чIвалев.
Дуцца, цIцIар рагIарав бахIарчиясс, щаргIаги щай чIвалебан гьикъараб меххалълъ, гьесс жаваб кьун буго.
БахIарчи эбалълъе ясги вукIине кколев, ясалълъе россги вукIине кколев. ГIедал щарги чIвалеб нилIецца, ккедал чиги чIвалев нилIецца.
402. ГIедал яс раса-цIцIалкIугун ягъулей.
403. ГIедал яс россассе кье, яс йиго цIцIорол цIарагI.
404. ГIедал ясалълъе росс щваги, бокъиндал лалие гьури бачIаги.
405. ГIедегIараб гважуцца беццаб когIо гьабулебила.
406. ГIедегIараб гIанкIкI гьакицца кколеб.
407. ГIедегIараб гIор ралъдахъе щолареб.
408. ГIедегIун вачIарав гьобол гIедегIун уневила.
409. ГIедегIун гьабурабгIан, мурадалде щоларел.
410. ГIедегIун хверхараб ххеххго биххулеб.
411. ГIедегIунги гьабуге, гIададаги вукIунге.
412. ГIей гьечIеб боцIцIиялдасса цIунаги.
413. ГIейдал течIони, хвейдал толебила.
414. ГIелалдего херлъарав, хвелалдего шапарав.
415. ГIелалълъ гIел ккола, кьералълъ кьер ккола.
416. ГIелму асслу буго, пагьму кьучIчI буго, кьучIчIалда гурони къедги чIчIоларо.
417. ГIелму бигьаяб жояни, гIундулххалатиццаги гьабилаан.
418. ГIелму бикъуларо, гIакълу бахъуларо.
419. ГIелму бокьарассда макьу щоларо.
420. ГIелму бугев гIабдалги вукIунев, гIакълу бугев жагьилги ватулев.
421. ГIелму – гъветI, гIамал – пихъ.
422. ГIелму гьечIеб ххалгIаталълъги лъай гьечIеб бетIералълъги чи алжаналълъуве вачинаро.
423. ГIелму гьечIев – рекъав, гIакълу гьечIев – беццав.
424. ГIелму – гIакълуялълъул черхх.
425. ГIелму гIодоб батулареб, гIакълу бичун босулареб.
426. ГIелму дагьав гIалимчи росугун къаццандула.
427. ГIелму жавгьар буго, жагьлу загьру буго.
428. ГIелму – канлъи, жагьлу – бецIцIлъи.
429. ГIелму къарзалълъе кьолареб.
430. ГIелму тIалаб гьабейила, киниялдассан байбихьун, лахIтуялде щвезегIан.
431. ГIелму цIцIали – бигьаяб жо, гIадан лIугьин – захIматаб жо.
432. ГIелмудал лълъалъ щвараб лъайги камилаб,
433. ГIакълудал нур гIураб гIадлуги лълъикIаб.
434. ГIелмуялдасса бергьараб жо – гIакълу.
435. ГIелмуялълъ гIакълу кьола, гIакълуялълъ пайда кьола.
436. ГIелмуялълъ гIодовегIанав чи тIадегIан гьавула, жагьиллъиялълъ тIадегIанав чи гIодовегIан гьавула.
437. ГIелмуялълъ лълъалъачIого, гIакълуялда тIегь балареб.
438. ГIелмуялълъе къадаравгIан гIалимчияссул нух къваридаб.
439. ГIелмуялълъул бетIер – гIакълу, гIакълуялълъул бетIер – ссабру, ссабруялълъул бетIер – пикру.
Цо гIолилав ун вукIаравила рикIкIадаб улкаялде цIцIализе. ЦIцIалун вачIунаго, щваравила цо херав чияссда асскIове. Гьикъарабила херав чиясс.
- ГIелму щварабищ, гьудул?
- Щвана, цIцIалун вахъана.
- ГIелмуялълъул бетIер щибхха?
- Лъаларо.
- Лъалареб батани, – ян абун буго херасс, – мун дагьавги цIцIализе ккелахха.
Нахъвуссун вуго. Гьанжесса жиндирго устарассдассан гьассда лъан буго гIелмуялълъул бетIер щибали.
ГIолилав гьанжеги вачIун вуго кIудияв чияссухъе.
- Щиб ккараб? Лъарабищ гIелмуялълъул бетIер щибали? – ян гьикъун буго кIудияв чиясс.
- ГIелмуялълъул бетIер гIакълу буго, – ян жаваб кьун буго гIолиласс.
- БитIун буго. Элълъулги бетIер щибхха? – ян гьикъун буго херасс.
Лъаларилан жаваб кьун буго гIолиласс.
КIудияв чиясс гIолохъанчи нахъвуссинавун вуго. «ГIелмуялълъул бетIер гIакълу, гIакълуялълъул бетIер ссабру, ссабруялълъул бетIер пикру буго», – ян жаваб кьезегIан.
440. ГIемер бихьани, гIемер лъалеб, гIемер цIцIалани, дагьабги цIцIикIкIун лъалеб.
441. ГIемер бицани, цого жо чIалгIунеб, гIемер чIамуни, ссакъисс бутIунеб.
442. ГIемер букIине ккани, гIемер хIалтIизеги кколев.
443. ГIемер вачIани, гьобол чIалгIуна, гIемер чIамуни, ссакъисс бутIуна.
444. ГIемер велъани, велъаравгIан гIодизеги ккола.
445. ГIемер гаргади гIарац батани, гаргадичIого чIчIей месед буго.
446. ГIемер гаргадулел Аллагьассеги рокьуларел.
447. ГIемер гьеданищ – гьеб буго гьересси.
448. ГIемер гьедарулесс гIемер гьерссал рицунел.
449. ГIемер гIодой къуларай балъго хъахIба ятула, кIал чалуххай чидар яс черхх цIунарай ятула.
450. ГIемер гIорцIцIизабуни, катицца гIункIкI кколареб, цIакъго гогьдаризаруни, лъималаз дунял гьабулареб.
451. ГIемер жо лъанилан гIакъил вахъунарев.
452. ГIемер кванани, гьоцIцIоги кьогIлъулеб.
453. ГIемер кванани, кванил тIагIам хола, гIемер бицани, рагIул магIна хола.
454. ГIемер кванани, чехь унтулеб, гIемер гаргадани, бетIер унтулеб.
455. ГIемер кванарассул квандаса хьул буссуна, гIемер гаргадулессдасса гIадамазул ракI буссуна.
456. ГIемер кванаялълъ кечI ахIиларо.
457. ГIемер квер – кьарияб, цо квер – хIалакъаб.
458. ГIемер къвакъвадулеб къурщицца хоно гьабуларебила.
459. ГIемер къвакъвадулелълъул ханал дагьал рукIуна.
460. ГIемер кьвагьуге, ишан ккун кьвагье.
461. ГIемер кIалъай гIарац батани, кIалъачIого чIчIей меседила.
462. ГIемер кIалъалессул хIалтIи дагьаб.
463. ГIемер лълъадахъани, гIеретI бекула.
464. ГIемер лъай, дагь кIалъай.
465. ГIемер лълъухьун рукъ бацIцIалъулареб, рацIцIалъи цIунулеб гьечIони, гIемер чурун ретIел бацIцIалъулареб, бацIцIад цIунизе лъачIони.
466. ГIемер мехх барассда гуребила лъалеб, гIемер бихьарассдайила.
467. ГIемер мехх барассда гIемераб лъалеб (дудасса цо къоялълъ кIудияссул цо къоялълъул гIакълу цIцIикIкIун букIунеб).
468. ГIемер мехх барассда гIемер лъала, дуниял бихьарассда дагьабги цIцIикIкIун лъала.
469. ГIемер меххалълъ чIчIараб жоги – хIама, чIчIечIого вилълъаравги – гIабдал.
470. ГIемер тIад тенкани, ганчIидаги гвенд лIугьуна.
471. ГIемер чIчIейги цIцIар гуро, чIчIечIого вилълъинги рецц гуро.
472. ГIемераб беццараб роццаххун уна.
473. ГIемераб бокьарассе дагьабгицин щоларо.
474. ГIемераб гIазу – гIемераб тIорщел.
475. ГIемераб – гIорцIцIизегIан, дагьаб – тIагIинегIан.
476. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикIго лъай лълъикIабила.
Цо къоялълъ хъаз къуркъбузул хIорихъе бачIун буго. Жидерго хIорде хъаз бачIин къуркъбузе рекIее гIун гьечIо. КIиялго къаццандизе, цоцазде рогьрал разе лIугьун руго. Хъаз чIухIун кIалъан буго - «Дида лълъедезеги лъала, ракъдассан билълъинеги лъала, гьаваялдассан боржинеги кIола…»
Гьелълъ бицунебги гьоркьоб къотIизабун, цо къверкъалълъ гьелълъие жаваб кьун буго - «Дуда чан жо лъалеб батаниги, цонигияб рагIа-ракьанде щун лъаларо. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикI лъай лълъикIаб буго»
477. ГIемераб зигардиялдасса дагьаб жигар лълъикIаб.
478. ГIемераб кванани, гьоцIцIоги загьрулъулебила.
479. ГIемераб рахIаталдасса рагIулареб хIалтIи лълъикIаб.
480. ГIемераб рокъоб лълъикIаб, рекъараб ургьиб лълъикIаб.
481. ГIемераб цIцIад бани, ххер лълъикI бижула, гIемер кIалъанани, калам хола.
482. ГIемер бицардана – дагьаб бичIчIана.
483. ГIемерав бицардани, гIемерав мекъи ккола.
486. ГIемерав вегиялълъ габур гьетIарав, гIемерав кьижиялълъ рукъби унтарав.
487. ГIемерал санал рарассда гуребила лъалеб, гIемераб бихьарассдайила.
488. ГIемерги гаргадуге, мунго гIантав гьечIолъиги лъазабичIогоги тоге.
489. ГIемерго бакъваги гьабуге, бакъалда балеб хIалалълъ лълъамаги гьабуге.
490. ГIемерго веццулев вугони, гьелда нахъа бугеб гъвацилги хIисаб гьабейила.
491. ГIемерго къвакъвадани, цо балагьалде ккола.
492. ГIемерго къвакIани, къвакIан бекула.
493. ГIемерго къваригIани, къатIраги щолареб.
494. ГIемерго нечарав бихьинчиги лълъикIав вукIунарев, нич бахъарай чIчIужугIаданги лълъикIай йикIунарей.
495. ГIемерго пударун, бакъул ххинлъи хвезабуге.
496. ГIемерго сихIирлъиги хIалихьалъийила.
497. ГIемерго ххиралъиялълъ катицца тIинчI кванарабила.
498. ГIемерго хIалимлъиги хIалихьалъийила.
499. ГIемериссеб балагь – мацIцIалълъул балагь.
500. ГIемериссел мунагьал мацIцIалдалъун рукIунел.
501. ГIемерлъани меседилги къимат холебила.
502. ГIенеккулезухъ балагьун бице, бицаралълъухъ балагьун борце.
503. ГIенеккун чIчIейги жавабила.
504. ГIергIедулеб басиялълъ рохьдой хIалхьи толаро, кIалдисса хъачIав чиясс жамагIатги квегъула.
505. ГIерещмухIумил гьобо гIадин ссвакан бугила.
506. ГIетI баккичIеб бетIер батIаргьиналълъ къазе кколеб.
507. ГIетI баккулел кверазда нах бахинчIого ххутIулареб.
508. ГIетIуца ссвак бахъулеб, ссапнацца гъиз бахъулеб.
509. ГIечугъотIодасса цIулакьо чIвалареб.
510. ГIеч квани – гага, гени квани – гIоркь.
511. ГIечудасса Хважа гIадин вуссанила.
512. ГIи бугев чийилан, чияссе ратIа кьечIев, чанаве ун, чияда маза гьанал бихьичIев.
513. ГIи бугони – чаландар, чу бугони – багьадур.
514. ГIи гьабилалде гIиял хьон гьабе (ГIиял хьон – ххер, ххарил хьон – беэнлъи).
515. ГIи гьечIеб бечелъиги бечелъи гуро, тIеренаб хьвацIцIил чаранлъиги чаранлъи гуро.
516. ГIи гьечIессул гьан дагьаб, хIама гьечIессул цIул дагьаб.
517. ГIи кьаралъи – вехьассул гьунар, гIака кьаралъи – чIчIужуялълъул гьунар.
518. ГIи мискинасс хьихьулеб, гьан бечедасс кваналеб.
519. ГIи тIуридалила гIангис тIурулеб (Радал гIи тIурулеб, гIангис къаденахъе тIурулеб).
520. ГIи хьихьичIесс хьолбол гьан кунареб.
521. ГIи цIунизе бацI тоге, яс цIунизе вас тоге.
522. ГIи цIунизе бацI тарав.
523. ГIи чохьоцца гъурула, базар гъараялълъ уна, на гьороцца босула, гьабал ихицца уна. Хур босе! Хур босе!
(Гьидерил кици).
524. ГIибрат босун хIалтIарав хIалтIулI нахъа кколаро, гIумруялълъул нух лъарав нахъа пашманлъуларо.
525. ГIигIлу – гIадамассул, къадар – Аллагьассул.
526. ГIила гьечIеб жо гьечIеб, гIайиб гьечIев чи гьечIев.
527. ГIила гьечIого, барщарав, мухь кьечIого, рекъолевила.
528. ГIила гьечIого, гIемер велъулев чи – черххалълъул цо чIил камурав чи.
529. ГIин тIаме, битIаралда гурони божуге.
530. ГIин цIуне къваригIел гьечIеб рагIиялдасса, бер цIуне къваригIел гьечIеб жоялдасса
(къваригIел гьечIеб рагIугеги, ссурукъаб бихьугеги).
531. ГIиналдасса бер ццебессеб.
532. ГIинкъав беццассда баххиллъулевила, беццав гIинкъассда баххиллъулевила.
533. ГIинкъав нечоларев, беццав хIинкъуларев.
534. ГIинкъав чияссе кIицIцIул как ахIулареб.
535. ГIинкъай бахIарай гIадин.
БахIаралда рагIулеб букIун гьечIо асскIор ругез бицунеб жо. Гьелълъ асскIой йигей гьудулалада гьарун буго, цогидал релъулеб меххалълъ, жиндаги тункейилан.
Гьудул, цо рахъалде юссунаго, бахIаралда дагьайго хъван йиго, бахIаралълъги гьабун буго цо кIудияб релъи.
536. ГIинкъаллъун жанире айила, беццаллъун къватIире лIугьайила.
537. ГIинкъассда вихьизе чIчIоге, беццассухъе кквезе чIчIоге.
538. ГIинкъассда щуруге, беццассде къинкIуге.
539. ГIинтIи квараб меххалълъ буртIал гIадин.
540. ГIинтIи кварасс бакI-бакI хъассизе кколебила, ургъичIого кIалъарасс бакI-бакIги бетIерги хъассизе кколебила.
541. ГIинтIизе ццевеги кIанцIуге, речIчIизе нахъаги чIчIоге.
542. ГIисси-бикъинал накIкIал бакъуцца кунел, дагьа-макъаб унти кваницца унеб.
543. ГIиссинал чIинххазулги кIудияб гохI лIугьунеб.
544. ГIиссинккун тIинкIулебги лълъим лъарахъе щолебила.
545. ГIиссинлъималазул лъелав ццевехъан
546. ГIишкъуе чIалгIен гьечIеб, балаялъе ссвак гьечIеб.
547. ГIиядеги инаро, чуриги чIчIикIиларо.
548. ГIияе бокьухъе бацI хвеларо.
549. ГIи къинлъиялдаги хурул хьоналдаги ххадув чи гъоларев.
550. ГIиял рехъеналълъе цо бацIги гIемераб.
551. ГIиялI цIцIелълъуналдасса цIцIаналI дегIенлълъунго лълъикI.
552. ГIодизе ккедал – йоххарай, йоххизе ккедал – гIодарай.
553. ГIодичIони лъимадуе керен кьолареб.
554. ГIодоб батани, катан кьолев, куй къинлъани, кьегIер кьолев.
555. ГIодоб лъезе тIину гуреб, кодобе босизе гIоркь гуреб.
556. ГIодоб ракь босарасс тIад битIун зобги босулеб.
557. ГIодоб – турут, таххида – маххмар.
558. ГIодобакI – бечедаб жо.
559. ГIодобе биччараб накIкIил кьерххен ххалатаб.
560. ГIодобе реххараб жоялълъе кодобе босулев чи камуларевила.
561. ГIодобе реххуге, гIодосса босе.
562. ГIодобе туни – мегеж, эххеде туни – михъал.
563. ГIодобе тIураб лълъим тIад буссунареб.
564. ГIодов – гIадатав, чотIа – аздагьо (ХIажимурадил хIакъалълъулI).
565. ГIодов чIчIолелълъул къулиялълъухъ ралагье, тIаде вахъунелълъул ворххиялълъухъ ралагье.
566. ГIодов чIчIун вукIинегIан чIобого хIалтIулев вукIинги лълъикIаб.
567. ГIодове валагьичIого векерарассул квергIаги гIодоб чIвала.
568. ГIодове виччан вилълъа, унелълъуве щвезе, ххеххлъичIого кIалъай, мекъсса ккунгутIизе.
569. ГIодове виччан вилълъарасс нух гIемер толеб.
570. ГIодой йикIун, тIала гурей, тIаде яхъун, мерго гурей.
571. ГIодой чIчIани, квенчIчIел цIурай, тIаде яхъани, бащдаб щущарай.
572. ГIодор ккун, тIаде рахъунила кIудиял гIолел, гъалатIал гьарулагойила гIакълуялде щолел.
573. ГIодорчIчIей хIалхьияб жо бугоанила, гIодор чIчIарабгIан меххалълъ рахъун чIчIезе кколарелани.
574. ГIодоре риччан гьабураб хIалтIи лIугIулеб, цо хIохьолI, цо каралълъ чIван гьабураб ххутIулеб.
574. ГIодосса кибего унарин, цин туртидасса кванаян абулебила бакъалда бараб ролI кваназе рачIарал тIанчIазда къадкицца.
576. ГIодоссан зваргъи рагIарав, зодоссан дваргъи рагIарав.
577. ГIодоссан регьел кьун, тIегь баккуларо, тIассан бакъуццаги ххинлъи кьечIони.
578. ГIодулаго аниги ине ккола Гула гвандинибе, квен босун, гIагIадулаго аниги, ине ккола.
ХIажимурад гIурусазул рахъалде араб меххалълъ, Шамилицца гьессул хъизан тусснахъ гьабун буго.
КIодоэбелалълъ ХIажимурадил гьитIинав вас Гула гвандинир тIамуразе квен босун витIулев вукIун вуго. Гула, гьениве унаго, цин гIодулев вукIун вуго, нахъеги, жинццаго жиндиего гьадаб кицилъун ккараб гIакълуги кьун, вуцIцIунев вукIун вуго.
Жакъа гьаб кици хIалтIизабула, бокьаниги бокьичIониги, тIадаб иш тIубазабизе кколилан абураб магIнаялда.
579. ГIодулареб бералдассаги цIунаги, гIорцIцIулареб чехьалдассаги цIунаги.
580. ГIодун бахъараб хъала бихьичIо, гьардон щвараб гьунар бихьичIо.
581. ГIодун–руцIцIунила лъимал гIолел.
582. ГIолохъанаб меххалълъ хIамаги берцинаб.
583. ГIолохъанго бахъинчIони, чодул нухда хIур херлъараб меххалълъ бахъунаребила.
584. ГIолохъанлъи мудалълъ кьолеб букIараб батани, херлъи ссахIицца кьолеб буго.
585. ГIолохъанлъиялълъул рахIат босарав херлъидал зигардулев.
586. ГIолохъанлъуда лъачIеб рокьи щай, вакъидал щвечIеб квен щай?
587. ГIолохъанчи диццаги рехханин, херав чиясс дунги рехханилан абурабила нухалълъ.
588. ГIолохъанчи нухалълъ чIвалевила, херав чиясс нух чIвалебила.
589. ГIолохъанчияссул кутак бергьараб, херав чияссул маххщел бергьараб.
590. ГIолохъанчияссул ракI – заз гIадаб жо.
591. ГIондокь кьиндал хисулеб, кьерагъо къойил хисулеб.
592. ГIонкIкIода данде кетолъун вукIа, бацIида данде гъалбацIлъун вукIа.
593. ГIонкIкIодассан ккараб тIинчIалълъ къвачIа букъичIого толареб.
594. ГIонкIкIое кетоги гъалбацIила.
595. ГIонкIкIол кето гьабуге, катил гъалбацI гьабуге.
596. ГIонкIкIотIинчIалълъ къвачIа букъула, хъурмил тIинчIалълъ кьегIер чIвала.
597. ГIонкIкIолаб гьабурассе катилаб гьабе.
598. ГIонкIкIолги букIунеб жиндаго рекъараб цIуна-къай, гIанххрилги букIунеб жиндаго рекъараб рукъалълъул низам.
599. ГIонкIкIоцца букъун, къвачIа тIагIинаро.
600. ГIонкIкIоцца инкар ккун, кето чIчIоларо, квегIенлъи ккарабго, тIад речIчIичIого.
601. ГIор бахун ххадуб кьо щай?
602. ГIор бахунеб меххалълъ гурони, чIчIегIерабги хъахIабги нахъияб рахъ лъалареб.
603. ГIор кьодухъе буссуна, чу кьолокье буссуна.
604. ГIор кIодолъизейилан кIващ биччалареб.
605. ГIор ххалалъухъе кьо балареб.
606. ГIор щун букIаго, цIул бахъе.
607. ГIорал ралъдахъе уна, гьерссал гьороцца уна.
608. ГIоралдасса хоно тIокIлъаниги, гIемерал ругилан эбел-инссуе лъимал тIокIлъуларел.
609 .ГIоралълъ восун унесс хIотол нихьваялдеги квер ххапулеб.
610. ГIорго бихьилалде хьитал рахъуге (гIорго бихьилалде хьитал рахъарай).
611. ГIоркь-рачIчI гьечIеб рагIи бицун, мунго учуз гьавуге, дурго гIайибалги раххчун, чиядеги бугъуге.
612. ГIоркь-рачIчI гьечIел рагIаби гIадамалълъе росуге.
613. ГIоркьилав рокъов цIакъав, бахIарчи кьалда цIакъав.
614. ГIорхъолIа борчIараб бечелъи – баччизе захIматаб гьир.
615. ГIорцIцIараб къоялълъ михъал кIичIун, нахъиссеб къоялълъ михъал далун, нахърател букIунареб.
616. ГIорцIцIараб рокъоб бакъараб кето.
617. ГIорцIцIарав гIеркъолевила, вакъарав семулевила.
618. ГIорцIцIаразул ракI гъезе годекIанире унге.
619. ГIорцIцIарал бубудула, ракъарал мимидула.
620. ГIорцIцIарассда вакъарав лъаларев, ххинлъарассда вугьарав лъаларев.
621. ГIорцIцIарассеялдасса вакъарассе кумек гьабизе бигьаябила.
622. ГIорцIцIиялълъул макруялдассаги цIунаги, ракъиялълъул балагьалдассаги цIунаги.
623. ГIорцIмада эмен цIеххедал, эбел гIала кколилан абурабила.
624. ГIорцIцIул балагь ракъул балагьалдасса кIудияб.
625. ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан бакъун эркенлъиялдаго лълъикIила.
Кваназе жо балагьизе бачIунеб бацIида гьой данделъанила.
- Дур кьаралъиго щиб? ЛълъиццагIаги мун гьеб хIалалълъ хьихьулеб? – ан гьикъанила бацIицца.
- Рукъ-бакI цIунаралълъухъ бетIергьанасс хьихьула, – ян абунила гьойцца.
Жинццаги цIунилаанин рукъ-бакI, кваназе жо кьолеб батаниян абунила бацIицца.
Разилъанила гьой бацI росулIе бачине.
Гьой ццебе-ццебе букIанила, бацI ххадуб букIанила.
БацIицца гьойда гьикъанила гьеб дур габуралълъе лIугьараб жо щибилан.
Раххссицца хIулизабун бугилан абунила гьойцца.
- Гьедин батани, билълъинаро дун дуда цадахъ! ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан, бакъун эркенлъиялдаго бокьила!
Гьединги абун, бацI рохьобехун балагьун анила.
626. ГIорцIцIун ххадуб квараб – щайтIаналълъейила.
627. ГIочIотIа чIван, чIалитIа ххун.
628. ГIощтIода рекъарабила гIоркьги букIунеб.
629. ГIощтIода ххадуб гIоркь реххуге.
630. ГIощтIое рохь гурев, рохьдое мегIер гурев.
631. ГIощтIолгун кьал ахIун, гIоркьгун рекъоге.
632. ГIужда квегъичIеб барти квегъуд буссунаро, гIужда хIалтIичIел кверал нахъа ругьунлъуларо.
633. ГIужда чIор гIабдалассухъаги щвезе бегьулеб.
634. ГIужилав чанахъанассул гула алххунаро, гIакъилав чияссул рагIи гIодоб ххутIуларо.
635. ГIужрукъалълъ тIанчIазда абулебила, нуж бищунго хIеренал, хIули гIадал тамахал.
636. ГIужрукъалълъул багьа цIакихъ кьоге, гIадамассе къимат ратIлихъ кьоге.
637. ГIумру бугила гIурччинаб ххер гIадаб жо, балагьалдасса ххвасарлъаниги, ххарицелалдасса борчIулареб.
638. ГIумру кьурасс хвелги кьолебила.
639. ГIумруги бихьарав, бихьанщинабги хIехьарассул гурони, чIара-хьараб гIамал-ххассият букIунареб.
640. ГIумруги талихIила, хвелги талихIила.
641. ГIумруялда рекъарабила хвел букIунеб.
642. ГIумруялълъул аххир къанда хIарщ речIчIидал лъала.
643. ГIун бачIунеб гIелалълъ тараб цIцIали – гIун бачIунеб гъотIода бараб хIапаро.
644. ГIунараб катицца гIорчо кIудияб хъамулеб (ГIунараб катицца гьорчо кIудияб биччалеб).
645. ГIунарассул лъорове вугьарав лIугьаравила.
646. ГIундул рихьун – хIама, рачIчI бихьун – дегIен.
647. ГIункIкI бечIчIулев, кIкIара чIунтIулев (ГIункIкIбечIчI, кIкIарачIунтI).
648. ГIункIкI кIурщунилан лъар хъублъулареб.
649. ГIункIкIаз гIащтIи букъи – багьана.
650. ГIункIкI кквезегIан, кетоги беццуге, цер кквезегIан, бахIриги беццуге.
651. ГIункIкI – цагъринибе, цер – авлахъалде.
652. ГIункIкIги кетоги рекъани, бакъал тукен ххараблъула.
653. ГIурав васасс корол хIамул рухъулел.
654. ГIурай яс гIодизе бачIараб бацIие кье.
655. ГIурай яс рокъой йигони, нусалълъе рахIат толареб.
656. ГIурай яцц рокъой йигони, ваццассда вегун макьу щолареб.
657. ГIурассдасса воххуларев, хварассухъ гIодуларев.
658. ГIурда хIал гьабуге, хурда дагь гьабуге (ГIуру гIемер суге, хур дагьаб бекьун тоге).
659. ГIурул хханазул гьабун, къед чIчIолареб.
660. ГIурул хъуй тIагIаниги, гьекъолдухъанассул рокъоб питна тIагIунареб.
661. ГIурул хIари гIуруцца уна, лъарал хIари лъарацца уна.
662. ГIурул чваххи хисаниги, чияссул гIамал хисуларебила.
663. ГIурулI вукIун, лълъим щоларев, лъаргIив вукIун, ххер щоларев.
664. ГIуруцца лъарал гьаракь къотIизарурал къоял рачIунгеги, къоязул сардал гьарурал сонал рачIунгеги.
665. ГIурхъиги аххирги ссундулго букIунебила.
666. ГIурччингобарщ.
667. ГIурччинлъи савуялълъ бухIула, гIадан рекIел гьаваялълъ вухIула.
668. ГIусазда хIал букIаго бекейила гьоло.
669. ГIусал рикIунилан, чехь гIорцIцIулареб.
670. ГIухьби гIемераб гIи бацIицца гъурулеб.
671. ГIухьби гIемерлъанагIан, гIи дагьлъулеб.