ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО

1. Къабулаб ссадакъалъун батаги.

2. Къад гьабураб бихьулеб, къасси гьабураб рагIулеб.

3. Къад кьерхун, къасси роцIцIун – хур-ххералълъе балагь, херав чияссул бахIарай лълъади – рукъалълъе балагь.

4. Къад маккалълъ, къасси хIанчIчIалълъ.

5. Къадада гьикъарабила мун кида биххулебилан. Гьелълъ абурабила, кьекIкIелалда гьикъеян. ХIамица абурабила, цо гамачI кколеб кьекIкIлаццайищила мун кколеб, гьале гьаб жинцца кколилан.

6. Къададаги гIундул ругел, гIалххудаги берал ругел.

7. Къадал кьучIчI хIамайила, хIуби кьекIкIелила.

8. Къаданиб гIарцул таргьаги лъун, вакъуцца хварав.

9. Къадараб жо гьабизе бегьулареблъи лъалеб гIадин, къадараб цIцIар лъеларедухъ хьвадизеги лъазе кколеб.

10. Къадараб бакIалдассан ригьин гьабуни, къо ккедал ватуларев вас гьавулевила.

11. Къадараб чода рекIун иналдасса, раччиги баччун, лъелго ин лълъикIаб.

12. Къадарав гьудуласс унтидал тола, лълъикIав гьудуласс хабал рагIалда гурони толаро.

13. Къадарав чи къурассда тIасса вахъунарев, бергьарассда гъоркьа вахъунарев.

14. Къадарав чи сабаблъун нусгоявги ссурулев.

15. Къадарав чияссдасса къасси гъассдакквелалълъе бараб къвалиго лълъикIила.

16. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдул габуралда бараб месед.

17. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъиги – дуего балагьалъе, лебалав чияссе гьабураб квешлъиги – дуего балагьалъе.

18. Къадарав чияссе лълъикIаб бициналдасса лълъикIав чияссе наку чIвайго лълъикI.

19. Къадарав чияссул багьа – къан рачIчI ккун цIцIе.

20. Къадарав чияссул чIухIи кьолбол кIодолъиялдалъунги букIунеб.

21. Къадараван абизеги бокъуларев, къадарлъиги толарев.

22. Къадахъаби гIемерлъани, къед гьетIараб лIугьунеб.

23. Къаденахъе мегIерги бегуге, бакъанида росуги тоге.

24. Къадкиццагицин цин бусен гьабула, ххадур тIанчIи рахъула.

25. Къадру гIолохъанго цIунейила.

26. Къажар базаралда кинавго чи беццав ватани, гьезда релълъине цояб бер дуццаги къинкIейила.

27. Къажарасс хIамида тIилги, мухь кьечIого, кьабуларебила.

28. Къажарассулги хIамилги херлъи-бахIарлъи лъаларебила.

29. Къазе кIолареб кIалтIуги рагьуге, бичизе кIолареб гарацIцIги баге.

30. Къазе цаби гьечIони, кIутIбигIаги рукъе.

31. Къайи босе, дурго рокъоб рекъараб, чIчIужу яче, дургун гIамал рекъарай.

32. Къали цIцIамул цадахъ чIчIикIичIого, чи лъаларев.

33. Къалмил мацIцI – бегIераб жо.

34. Къалмицца басанщинаб жоялълъул ххабар лIугьунареб, ракIалде щванщиналълъул кечI лIугьунареб.

35. Къалмицца хъваге, гIакълуялълъ хъвай.

36. Къалмицца хъвараб гIощтIоцца къотIулареб.

37. Къалъизеган гIадамалгун къаццандулев, къалъудасса нахъе Аллагьгун къаццандулев.

38. КъалъичIого къо беццуге, къинлъичIого нус еццуге.

39. Къан зарукьги ккогейила, квер биххунги биччагейила.

40. Къан хIамил рачIчI чIчIолареб, рахъдал гьабун чед чIчIолареб.

41. Къан цIцIуледухъ виччизеги вукIунге, векиледухъ вакъвазеги вукIунге.

42. Къани зарукьеги унев, виччан тани дунялги цIолев.

43. Къанщарал беракьа чи нечоларев.

44. Къараб квер рагьуларев, къараб нуцIцIа ричIуларев.

45. Къараб нуцIцIидаги – анцIго бер, рахараб рукъалдаги – нусго гIин.

46. Къарассда гурони, заз унтуларо, ккарассда гурони, рокьи лъаларо.

47. Къарз босулеб къоялълъ – гьоцIцIокIал, бецIизе ккараб къоялълъ – букIкIараб нодо.

48. Къарз ваццассеги гьабуге, гьоркьоблъи хунгутIизе.

49. Къарзалълъе жо кьей – рокьи къотIулеб кIвекьмахх гIадаб жо.

50. Къаркъала бугъилав, ракI хIанчIчIилав.

51. Къаркъала турула, лълъикIлъи холаро.

52. Къаркъала херлъаниги, ракI херлъулареб (Дун жеги бахIарго бугилан абурабила ракIалълъ. Бугищан бихьизе цо дихъ балагьеян абурабила къаркъалаялълъ).

53. Къарумав мадугьалассдассаги цIунаги, рекIел гьава кIудияв мискинчияссдассаги цIунаги!

54. Къарумассул боцIцIи ирга щоларесс кунеб.

55. Къарумассул квер къараб – кIал рагьараб, саххаватассул кIал къараб – квер рагьараб.

56. Къарумассулгун даранги гьабуге, къохIехьоларессда цадахъ кьалдеги унге.

57. КъартI гьечIей яс – рас гьечIеб бетIер.

58. Къассд бихьун, гIамалила, гIамал бихьун, хIалтIийила.

59. Къасси бусада лъечIеб бетIер радал тIаде борххизе батулареб.

60. Къасси вахъун, къад кьижун, рузил гIамал жибго те.

61. Къасси лъолеб тIагъур къадги лъоге, къад лъолеб тIагъур къассиги лъоге.

62. Къасси роцIцIун, къад кьерхун – хуруе балагь, херав чиясс бахIарай чIчIужу ячин – рукъалълъе балагь.

63. КъатIраби данделъунила лълъадал ралъад лIугьунеб.

64. КъачIеб ххариниб ххер бижуларо.

65. Къвакъвай – хъазил, хоно – къурщил.

66. Къвали бахъулаго, тIилал тIехIарав,
    ТIин-хоро кунаго, кIал гIурччинлъарав.

67. КъваригIани ахIизе ХIохьочида цIцIар лъала.

68. КъваригIараб меххалълъ – КъурамухIума, къваригIинчIеб меххалълъ – Бабал МухIума.

69. КъваригIел гьечIого гIегIедараб хIелеко царал кIалдибе ккарабила.

70. КъваригIел гьечIого хIапулеб гьой ххеххго херлъулеб.

71. КъваригIел ккун, ахIулеб меххалълъ – ХIажимурадил Давуд; къваригIел гьечIеб меххалълъ – ХIанкIил Давуд.

72. КъваригIинарилан ккараб жо цо къоялълъ къваригIунеб.

73. КъваригIинарила анцIго рукъалълъе къого гьобо.

74. КъваригIинчIеб босани, къваригIараб бичизе ккола.

75. Къварилъи бихьичIессда гIатIилъиялълъул къимат лъалареб.

76. Къварилъи бищун ццебе къобухIаралълъубейила бачIунеб.

77. Къварилъи кидаго букIунареб, гьеб хисизе гIатIилъи бачIунеб.

78. Къварилъи ккарасс цохIо бугеб оц хъвелиланги абулебила.

79. Къварилъи ккедалила чи лъалев.

80. Къварилъиги къадарги къед борлIунги рачIунелила.

81. КъватIиб гьури-муч кIудияв, рокъоб, оц тIурани, лIарада базе жо гьечIев.

82. КъватIиб чан гьабуни, чи гьалаглъулев.

83. КъватIиве ккараб меххалълъ къватIулжо гIадин вукIа.

84. КъватIисса чIчIужу ячани, рукъалда асскIоб рукъ букIунаро, хуралда асскIоб хур букIунаро.

85. КъватIисса чIчIужу ячани, таргьида рухьен биццатаб базе кколебила.

86. КъватIисса чIчIужу ячарав чи – нух бичун босарав чи.

87. КъватIисса щолеб гIарацалдасса рокъоб щолеб пахьго лълъикI.

88. КъватIул цIцIогьор кIулаз кколевила, рукъалълъул цIцIогьор ссунццаго кколаревила.

89. КъвачIа ххун къо – лълъикIаб къо, нахъияб къо – квешаб къо.

90. КъвачIида рекъараб рукъи камулареб.

91. КъвачIил кIал бухьунареб.

92. КъвачIил ххеней барай, хведрал цIа барай.

93. КъвачитIа къачIони, гьиритIа букIунареб.

94. Къади чIвалароанила, къасси бетIер къаданижоялда лъун букIарабани.

СардилI Шайиххил МухIумида рагIулеб букIун буго гIадамазул гара-чIвари, рихха-ххочарал гьаркьал. МухIумил нуцIцIидаги кIутIун, цоясс абун буго:

- Мун щай тIаде вахъунарев? Дур мадугьал Къади чIван вуго!

НуцIцIида тункарассе Шайиххил МухIумицца кицилъун лIугьарал гьадал рагIабаздалъун жаваб кьун буго.

 

1. Къебедассул квер меседил, кочIохъанассул рагIи меседил.

2. Къед биххараб меххалълъ бахъинчIеб хIур нахъа бахъунареб.

3. Къеллеб ракьа квараб гьой ГьидалI чIчIолареб (КъватIиссан щвараб ххинкI гьуинлъарав чи рокъов чIчIоларев).

4. КъелI хъазан речIчIараб къо бачIунгеги.

5. Къечон гуребила чIагIа гьекъолеб.

6. Къечедал гуребила гъуй бухъулеб.

7. Къимат кьезе гIедегIуге, гIадан дуе ралъад гурев.

8. Къинаб квер хIорго тани, хIажатаб жо щолареб (Къинал кверал хIор гьарун, хIалихьалъи баччуге).

9. Къинлъуларей чIчIужуялдасса къинлъулеб гIанкIуго лълъикIила.

10. Къинлъун хоно гуреб, хун гьан гуреб.

11. Къисматги къадарги къед борлIунги бачIунебила.

12. Къирбалалъул гьури – кьерхадул ццебехъан, тIассагьури – квачалълъул ццебехъан.

13. Къо арабгIан лъалареб лъагIелги букIунеб, лъагIелгIан ххалатаб къоги букIунеб.

14. Къо бихьичIессул чи лIугьунарев.

15. Къо бихьичIого щвараб бечелъи гьороцца унебила.

16. Къо бихьичIого щвараб боцIцIи хIехьоларебила.

17. Къо бихьун щвараб гъурущ къо бихьичIого щвараб туменалдасса къиматаб.

18. Къо бихьун щварабгIан ххинкI гьуинабила.

19. Къо бихьунила меседо гьинде яхуней.

20. Къо гьечIебани, сардил бецIлъи лъалароан.

21. Къо гьечIелълъуб асс гьечIеб.

22. Къо кинаб букIарабали пикру къасси гьабе.

23. Къо ккани, къоркъолги бацI лIугьунебила.

24. Къого бихьичIого чилъи бокьарасс, ярагъго гьечIого, рагъде къассд гьабе.

25. Къойил гъеду ахIданиги, бачIунаребила их, цо къоялълъ гагу ахIдани, бачIунебила.

26. Къойилго букIунаан дун анибилан абурабила хIамицца. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан абурабила бацIицца.

ХхарибакIалда кваналеб хIамида тIаде ккун буго бацI.

Гьеб чIвазе багьанаги балагьун, бацI хIамиде хъихъидун буго: мун гьаниб щиб гьабулебин, лълъиццайин мун гьанибе биччарабилан.

ХIамицца гIила бачун буго: къойилго букIунеб, жиндир ругьунаб бакI бугин гьабилан.

Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан, бацIицца хIама чIван буго.

Кици хIалтIизабула щибаб къоялълъ гьабулеб ххиянат цо къолъялъ къватIиб чIвала абураб магIнаялдаги.

 

1. Къокъид арав ххутIарав, ххалат арав вуссарав (Къокъиднухалълъ арав вуссинчIевила, шагьраялълъ арав вуссаравила).

2. Къойил шагьи нахъе реххе, къваригIараб къоялълъ чияда ццебе хъат ккунгутIизе.

3. Къолев чияссдасса бергьиналдасса бергьунев чияссдасса къейго  лълъикIаб.

4. Къолол гьаркьида бараб букIуна кьурдухъанассул хIатIил роси.

5. Къолол дагIба бани, ссахIил ххайир кколеб (боххил дагIба бани, ратIагIаги камулареб).

6. Къориниб бугеб анцIгоялдасса къвачIиниб бугеб цо лълъикIаб.

7. Къоркъоцца тIанчIие рецц-бакъ гьабулебила: гьел дур беразулги берцинлъийила, тIомолги гьайбалъийила, кIварщалълъулги ххалалъийила.

8. Къорола эххеде бахин – роцIцIадул гIаламат, гIодобе бачIин – кьерхадул гIаламат.

9. Къоролав чIчIужу абизе витIуларев.

10. Къоролалълъ хьихьараб гIакаги босуге, къоролалълъ куцарай ясги ячунге.

11. Къоролалълъ хьихьарав васасс къо хIехьолареб.

12. Къоролалълъул макруялдасса цIунаги.

13. Къоролалълъул ракI – ихдалил къо (Къоролалълъул ракI ихдалил къо гIадин хисардулебила).

14. Къоролалълъул рокъоб гIураб катицца гIункIкI кколаребила.

15. Къоролалълъул хIал къоролалда гурони бичIчIулареб.

16. Къоролалълъул чехь мугъ ссверунги букIунеб.

17. Къосунаревила мурид, къосине ккани, цIакъго къосуневила.

18. КъотIи тIубаларессда асскIовеги къаге, баркала лъаларессе кумекги гьабуге.

19. КъотIноб хIарщ букIунилан, хIама рокъоб толареб.

20. КъохIехьеялъила иш гьабулеб.

21. Къохьол шарбал ретIарав, къадкил хьалбал гьарурав.

22. КъочIчIолIе гIебу гIадин

23. Къоялълъги ассалълъги къадарлъи баххчулареб.

24. Къоял тIагIун, киналго холел, анищ тIагIун, щивго холарев.

25. Къуват бугев гуревила кутакав, ццин бахъараб меххалълъ гьеб къулчIчIизе кIолевила кутакав.

26. Къуват бугелълъуб ссабру цIцIикIкIараб, ссабру цIцIикIкIарассул гIумру ххалатаб.

27. Къуват къезабулеб къуват гIемер бугеб, ххалкъалълъул къуват ссунццаго къезабулареб.

28. Къуватав цояссдасса бергьунев, цIцIодорав анцIгояссдасса бергьунев.

29. Къуваталдасса гIакълу бергьунеб.

30. Къуватассе хIелулев, хIал бугессе къулулев.

31. Къуватассул ссабру букIуна, ссабруялълъул кIодолъи букIуна.

32. Къулизе лъарассда ворххизеги лъала.

33. Къулиладаян могьода гьикъарай, къотIиладаян сумалда гьи - къарай.

34. Къулилалде воржунге.

35. КъуличIого ворххуге, чIамичIого къулчIуге.

36. КъуличIони ворххизе кIолареб.

37. КъулчIчIизе кIолареб жо хIанчIуге.

38. КъулчΙчIилалде цΙцIудуцца ракьа роццалда борцунебила.

39. Къун вачIиналдасса хун вачIин лълъикIаб.

40. КъулчIчIун эххебеги унареб, аххун къватIибеги бачIунареб.

41. Къунмухьиде кьунилан ябучу босуге: бо бахъаралълъув нахъа ххутIула.

42. Къураб бакIалде ццин ххеххабила.

43. Къурассде ворта, хIалхвад!

44. Къурассул рекIел унти – бергьарав чIвалеб чIор.

45. Къурбандил МухIумицца катида ниха гIадин.

Къурбандил МухIумида мадугьаласс бицун буго жиндир катицца гьан кунарин, щиб кьуниги чIухIдарулилан. Къурбандил МухIумицца абун буго жиндир катиццани нихагицин кунилан. Мадугьаласс гьарун буго, бегьулеб батани, жиндир кетоги кьураб квен кваназе ругьун гьабеян.

Чанго къоялълъ МухIумицца мадугьалассул кето х1обода бухьун буго. Цинги, ххадув чиги витIун ахIун вачIарав мадугьалги валагьун, гьелда ццебе хъат цIураб ниха бан буго. Бакъараб катиццаги гьеб, цо мугь течого, кванан буго.