Ц c 1. Ца таралълъ мегIер толеб. ca tara: mefer toleb. 2. Цаби гьечIеб кIал - гьобо гьечIеб гьабирукъ. cabi hezeb jal - hobo hezeb habiruq. 3. Цаби лълъикIал Аллагьассго рижарал, гьава лълъикIаб живго гIураб ракьалълъул. cabi :ijal allahaSgo ri$aral, hawa :ijab $iwgo furab rapa:ul. 4. Цабзакье гIолареб гIоссокье щвана. cab#ape folareb foSope &wana. 5. Цагъур лълъикIай – чехь лълъикIай, росс лълъикIай – жийго лълъикIай. cavur :ijay - xe% :ijay, roS :ijay - $iygo :ijay. 6. Цадахъ кваналезда гьикъун тIаме цIцIам. cada] kwanale#da hiqun Tame ~am. 7. Царада гьикъарабила дуе дур лълъади кинай йигейилан. Гьелълъ жаваб кьурабила - лълъадул эбел жиндирго россассе кинай йикIарай ятаниги, гьединай йигилан. carada hiqarabila duye dur :adi kinay yigeyilan. he: $awab purabila - :adul ebel $indirgo roSaSe kinay yijaray yatanigi, hedinay yigilan. 8. Царада макьилIги гIанкIуялила рихьулел. carada mapi/gi fanjuyalila ri%ulel. 9. Царада ракIалда - гIанкIуял, гIанкIуязда ракIалда - муч. carada rajalda - fabjuyal, fanjuya#da rajalda - mux. 10. Царае балагьалълъе ккараб жо жиндирго цIцIокойила. caraye balaha:e Karab $o $indirgo ~okoyila. 11. Царакьа хIинкъун, лIутиялдасса, цигун вагъун, хвей лълъикI. carapa \inqun, /utiyaldaSa, cigun wavun, [wey :ij. 12. Царал бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила, бацIил бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила. caral bipi qwarifuneb bajgi bujunebila, ba`il bipi qwarifuneb bajgi bujunebila. 13. Царал кIал гъунани, гъадиццаги букъулебила ракьа. caral jal vunani, vadiCagi buqulebila rapa. 14. Царал – рукIун, гъадил – бусен. caral - rujun, vadil - busen. 15. Царахъе щварабги – бацIие, бацIихъе щварабги – бацIие. cara]e &warabgi - ba`iye, ba`i]e &warabgi - ba`iye. 16. Царацца бацIида гьикъарабила гьадигIан цIакъ дур габур щиб гьабун биццалъарабилан. БацIицца жаваб кьурабила, жиндирго къваригIелалълъ жибго ун, биццалъанилан. caraCa ba`ida hiqarabila hadifan `aq dur gabur &ib habun biCa;arabilan. ba`iCa $awab purabila, $indirgo qwarifela: $ibgo un, biCa;anilan. 17. Царацца веццарухъанассул гъвесс кваналаребила. caraCa waCaru]anaSul vweS kwanalarebila. 18. Царацца тIанчIазда гьикъулебила - жинцца нуж лъабго къоялълъищила хьихьилел, лъабго моцIцIалълъищилан. ТIанчIаз жаваб кьолебила - лъабго къоялълъ хьихьеян. caraCa Tanza#da hiqulebila - $inCa nu$ ;abgo qoya:i&ila %i%ilel, ;abgo mo~a:i&ilan. Tanza# $awab polebila - ;abgo qoya: %i%eyan. 19. Царгъида нахъаги тушман ватулев, чолода нахъаги хъумур батулеб. carvida na]agi tu^man watulew, xoloda na]agi ]umur batuleb. 20. Цер кибе аниги – рачIчI ххадуб. cer kibe anigi - raZ {adub. 21. Цилгун гени кваналареб. cilgun geni kwanalareb. 22. Цида релълъарав вукIаниги, гьудул гьудул вуго. cida re:araw wujanigi, hudul hudul wugo. 23. Цидул кутакалдасса царал хIила бергьараб. cidul kutakaldaSa caral \ila berharab. 24. Цин бихьараб – беццаб, кIиабизе бихьараб – рекъаб. cin bi%arab - beCab, jiabi#e bi%arab - reqab. 25. Цилгун гени кванаге, гIабдалассулгун маххссара гьабуге. cilgun geni kwanage, fabdalaSulgun ma{Sara habuge. 26. Цин бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. cin bicani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 27. Цин вихьарав – гьобол, кIиабизе вихьарав – гьудул. cin wi%araw - hobol, jiabi#e wi%araw - hudul. 28. Цин вихьун чи лъаларев. cin wi%un xi ;alarew. 29. Цин гъол кьурдухъе кьурде, цинги дуего бокьухъе кьурде. cin vol purdu]e purde, cingi duyego bopu]e purde. 30. Цин гьабизе кIкIухIаллъани, кIицIцIул гьабизе кколеб. cin habi#e Ju\al;ani, ji~ul habi#e Koleb. 31. Цин гьабун, лълъикIлъи гIолареб. cin habun :ij;i folareb. 32. Цин гьабураб лълъикIлъи гIоларессе тIокIаб гьабуге. cin haburab :ij;i folareSe Tojab habuge. 33. Цин гьекъарав кIицIцIул меххтула. cin heqaraw ji~ul me{tula. 34. Цин гIакъилассда гьикъе, цинги мунго ургъе. cin faqilaSda hiqe, cingi mungo urve. 35. Цин – каралълъ чIван, цин – хIохьолI чIван. cin - kara: zwan, cin - \o%o/ zwan. 36. Цин кьалбал риччай, цинги эххедеги а. cin palbal riXay, cingi e{edegi a. 37. Цин кIал бухIарассила карщиде ххеххго пулеб. cin jal bu\araSila kar&ide {e{go _uleb. 38. Цин кIанцIана гарцIцI, мун – борчIана, кIиабизеги кIанцIана – борчIана, лъабабизеги кибе борчIулебан бихьила! cin jan`ana gar~, mun borzana, jiabi#egi jan`ana - borzana, ;ab'abi#egi kibe borzuleban bi%ila! 39. Цин кIодолъулел, кIицIцIул гьитIинлъулел. cin jodo;ulel, ji~ul hiTin;ulel. 40. Цин мекъсса кколел, цин ритIун кколел, битIун ккараб гьабе, мекъсса ккараб те. cin meqSa Kolel, cin riTun Kolel, biTun Karab habe, meqSa Karab te. 41. Цин ургъейила, ххадуб кьвагьейила. cin urveyila, {adub pwaheyila. 42. Цин хIама хIобода бухьейила, ххадуб Аллагьассул цIцIобалда тейила. cin \ama \oboda bu%eyila, {adub allahaSul ~obalda teyila. 43. Цин цIцIердассан хъущтIараб хIамагицин кIиабизе цIцIерде бахунаребила. cin ~erdaSan ]u&Tarab \amagicin jiabi#e ~erde ba[unarebila. 44. Цин чияде ккун чи ххутIуларев. cin xiyade Kun xi {uTularew. 45. Циналълъул гъоркьагьабихъила, циналълъул тIассагьабихъила (чияссул гIумру цо ккураб хIалалда букIунаребила). cina:ul vorpahabi]ila, cina:ul TaSahabi]ila (xiyaSul fumru co Kurab \alalda bujunarebila). 46. Циналълъул гIор кваналеб, циналълъул лъар кваналеб. vina:ul for kwanaleb, cina:ul ;ar kwanaleb. 47. Цингиялдасса гьанже лълъикI, эбелалдасса яс лълъикI. cingiyaldaSa han$e :ij, ebelaldaSa yas :ij. 48. Цин-цин битIараб рагIиги гьерессилъулеб, цо-цо меххалълъ битIун гьабураб хIалтIиги мекъсса кколеб. cin-cin biTarab rafigi hereSi;uleb, co-co me{a: biTun haburab \alTigi meqSa Koleb. 49. Цин-цин гьорчоги чи вихьунила гирулеб. cin-cin horxogi xi wi%unila giruleb. 50. Цин-цин гьудулги тушманлъулев, цин-цин тушманги гьудуллъулев. cin-cin hudulgi tu^man;ulew, cin-cin tu^mangi hudul;ulew. 51. Цин-цин гIабдалассги бицунеб гIакъилаб рагIи, цин-цин гIакъилги мекъсса ккезе бегьулев. cin-cin fabdalaSgi bicuneb faqilab rafi, cin-cin faqilgi meqSa Ke#e behulew. 52. Цин-цин гIакъилги къосунев, цо-цо гIайиб гIалимчияссдаги кколеб. cin-cin faqilgi qosunew, co-co fayib falimxiyaSdagi Koleb. 53. Цин-цин кьили чол мугъалда букIунебила, цин-цин бетIергьанчияссул мугъалда букIунебила. cin-cin pili xol muvalda bujunebila, cin-cin beTerhanxiyaSul muvalda bujunebila. 54. Цицца гъалбацI чIваларо, гъадицца цIцIум чIваларо. ciCa valba` zwalaro, vadiCa ~um zwalaro. 55. Цо багьана бугелда рекъечIесс кIиго багьана бугей хьихьизе кколей. co bahana bugelda reqezeS jigo bahana bugey %i%i#e Koley. 56. Цо бакIалда чIчIараб лълъим ххеххго махIцуна. co bajalda Zarab :im {e{go ma\cuna. 57. Цо бахIарчилъи лIугьунилан, реццги гьабуге, цо къадараб жо ккунилан, къадараб цIцIарги чIваге. co ba\arxi;i /uhunilan, reCgi habuge, co qadarab $o Kunilan, qadarab ~argi zwage. 58. Цо бер кьижун бугони, цоялълъ ворчIухъанлъи ккве. co ber pi$un bugoni, coya: worzu]an;i Kwe. 59. Цо берцинай ясалълъ тIад квер бахъидал, ТIасса унти унеб заман букIана. Ругел щинал ясал къочананиги, Къоял аралдасса сахлъулев гьечIо. co bercinay yasa: Tad kwer ba]idal, TaSa unti uneb #aman bujana. rugel &inal yasal qoxanigi, qoyal araldaSa sa[;uley hezo. 60. Цо бетIералда лълъикI лъала, кIиго бетIералда дагьабги лълъикI лъала. co beTeralda :ij ;ala, jigo beTeralda dahabgi :ij ;ala. 61. Цо бихьараб хьодуе те. co bi%arab %oduye te. 62. Цо бице, кIиго бице – гъваридаб бице. co bice, jigo bice - vwaridab bice. 63. Цо босизе кIоларесс - “КIиго кье дихъе”, – ян абурабила. co bosi#e jolareS - "jigo pe di]e", - yan aburabila. 64. Цо боххида чи вилълъунарев, цояб гьакибер чIчIун, цояб гирулареб. co bo{ida xi wi:unarew, coyab hakiber Zun, coyab girulareb. 65. Цо бугеб рукIкIенги – рорлъи тIекъаб, цо вугев васги – гIамал мекъав. co bugeb ruJengi ror;i Teqab, co wugew wasgi - famal meqaw. 66. Цо бугессул къосараб, къого бугессул битIараб гIи. co bugeSul qosarab, qogo bugeSul biTarab fi. 67. Цо ганчIил къед лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co ganzil qed /uhunaro, co voTol a[ /uhunaro. 68. Цо гулиццаги цер холеб, цо рагIуццаги кечI холеб. co guliCagi cer [oleb, co rafuCagi kej [oleb. 69. Цо гурони гIумру гьечIеб, кIицIцIул дунялалде риччаларел. co guroni fumru hezeb, ji~ul dunyalalde riXalarel. 70. Цо гъая гьечIеб берцинлъи букIунаребила. co vaya hezeb bercin;i bujunarebila. 71. Цо гъая гьечIого, гъветI бакъваларо, цо гIузру гьечIого, ракI бечIаларо. co vaya hezogo, vweT baqwalaro, co fu#ru hezogo, raj bezalaro. 72. Цо гъотIол ах лIугьунареб, цо хIамил гвай букIунареб, цо чияссул бо гIолареб. co voTol a[ /uhunareb, co \amil gway bujunareb, co xiyaSul bo folareb. 73. Цо гьабе – царал гьабе, хъергъуян гъеду ккоге. co habe - caral habe, ]ervuyan vedu Koge. 74. Цо гьабулев чиги вукIунев, цо тIад рекъолев чиги вукIунев. co habulew xigi wujunew, co Tad reqolew xigi wujunew. 75. Цо гьабураб бечеги тIасса цаби гьечIеб буго. co haburab bexegi TaSa cabi hezeb bugo. 76. Цо гьекъарасс кIигоги гьекъолеб. co heqaraS jigogi heqoleb. 77. Цо гьересси бицарасс нусгоги бицунеб. co hereSi bicaraS nusgogi bicuneb. 78. Цо гьересси бицарассда кIиабизе божуларел. co hereSi bicaraSda jiabi#e bo$ularel. РосулIе ахIи бан лълъикI, гIадамазул букIунеб кеп бихьизеян ракIалде ккун буго вехьассда. - БацI! БацI! ГIиялълъ бацI речIчIун буго! Ххеххго рачIа! – ян ахIдон вуго гьев. ХIалуцун тIаде щварал гIадамал, вехьассдеги хьандолаго, нахъ руссун руго. ГIемер кватIичIого, вехьассул гIиялълъ речIчIун руго бацIал. КигIан цIакъ вехьасс гьарай бачаниги, цо гIадамасс гIин тIамун гьечIо. БацIазги лълъикIаб хъвехъари гьабун буго. Вехьассго гIадал ххвелал гьарулел рукIаралила, жив гIуруцца восун унев вугилан, цо гIолохъанчияссги. КIиабизе, унго-унголъун гIуруцца восун унеб меххалълъ, лълъиццаго бер тIамичIебила гьессухъги. rosu/e a\i ban :ij, fadama#ul bujuneb ke_ bi%i#eyan rajalde Kun bugo we%aSda. - ba`! ba`! fiya: ba` reZun bugo! {e{go raza! - yan a\don wugo hew. \alucun Tade &waral fadamal, we%aSdegi %andolago, na] ruSun rugo. femer kwaTizogo, we%aSul fiya: reZun rugo ba`al. kifan `aq we%aS haray baxanigi, co fadamaS fin Tamun hezo. ba`a#gi :ijab ]we]ari habun bugo. we%aSgo fadal {welal harulel rujaralila, $iw furuCa wosun unew wugilan, co folo]anxiyaSgi. jiabi#e, ungo-ungo;un furuCa wosun uneb me{a:, :iCago ber Tamizebila heSu]gi. 79. Цо гIила гьечIого, гIадан мискинлъуларо. co fila hezogo, fadan miskin;ularo. 80. Цо гIила гьечIого, нухда моххмохх лъоларилан абурабила царацца. co fila hezogo, nu[da mo{mo{ ;olarilan aburabila caraCa. 81. Цо гIила гьечIого цIцIад балареб, цо гIила гьечIого бакъ щолареб. co fila hezogo ~ad balareb, co fila hezogo baq &olareb. 82. Цо гIиялълъажо хъунги, бертин гьабейила, цIцIалкIу кIутIунги, берталълъ роххел загьир гьабейила. co fiya:a$o ]ungi, bertin habeyila, ~alju juTungi, berta: ro{el #ahir habeyila. 83. Цо гIункIкI царгъикь гьабулебила, цо гIункIкI авлахъалда гьабулебила. co funJ carvip habulebila, co funJ awla]alda habulebila. 84. Цо жо бикъарасс кинабго бикъарабиланги кколеб, цо гьересси бихьарассул кинабго гьерессиянги кколеб. co $o biqaraS kinabgo biqarabilangi Koleb, co hereSi bi%araSul kinabgo hereSiyangi Koleb. 85. Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларин дуццаян абурабила бакьучалълъ бацIида. co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelarin duCayan aburabila bapuxa: ba`ida. БацIицца бакьуч гуккулеб букIанила, жиндир анцIгониги кьарияб куйги бугила, мун квине ракIалдецин ккезеги ккечIила, бачIайила картIинисса къватIибе. Гьедин батани, жиб щибизейила къваригIун бугебилан чIчIанила бакьуч. Жинда давла батун бугин, гьеб жиндир добе бехъерхъизе кумек къваригIун бугилан абунила бацIицца. Жинцца дуе бащдаб давлаги кьелила. - Валагь, бачIинаро! – ян абунила бакьучалълъ. – Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларо дуцца! ba`iCa bapux guKuleb bujanila, $indir an`gonigi pariyab kuygi bugila, mun kwine rajaldecin Ke#egi Kezila, bazayila karTiniSa qwaTibe. hedin batani, $ib &ibi#eyila qwarifun bugebilan Zanila bapux. $inda dawla batun bugin, heb $indir dobe be]er]i#e kumek qwarifun bugilan abunila ba`iCa. $inCa duye ba&dab dawlagi pelila. - walah, bazinaro! - yan abunila bapuxa:. - co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelaro duCa! 86. Цо каранда кIиго ракI букIунареб, цо кIазикь кIиго бетIер букIунареб. co karanda jigo raj bujunareb, co ja#ip jigo beTer bujunareb. 87. Цо кваритIа кIиго палугьан кьурдуларев. co kwariTa jigo _aluhan purdularew. 88. Цо квералълъ гарацIцI бухьунареб (цо квералълъ хъат чIвалареб). co kwera: gara~ bu%unareb (co kwera: ]at zwalareb). 89. Цо квешаб гIамал гьечIого чи бечелъуларев. co kwe^ab famal hezogo xi bexe;ularew. 90. Цо ккалараб мугьалълъ цогидабги хвезабулеб. co Kalarab muha: cogidabgi [we#abuleb. 91. Цо ккве, цер ккве. co Kwe, cer Kwe. 92. Цо куйдул рехъен лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co kudul re]en /uhunaro, co voTol a] /uhunaro. 93. Цо къадарав чиясс бодаго къадараб цIцIар чIвалеб. co qadaraw xiyaS bodago qadarab ~ar zwaleb. 94. Цо къвачIа кIиго гьабихъ балареб. co qwaza jigo habi] balareb. 95. Цо къоялълъ дудаго хIехьезе кIолареб жо гIумруялълъго хIехьезе тIамугеян гьарун буго вокьуларессе кьолей ясалълъ инссуда. co qoya: dudago \e%e#e jolareb $o fumruya:go \e%e#e Tamugeyan harun bugo wopulareSe poley yasa: inSuCa. 96. Цо къоялълъ гIодор чIчIани, кIиго къоялълъ хIалтIизе кколел. co qoya: fodor Zani, jigo qoya: \alTi#e Kolel. 97. Цо къоялълъ нахъбахъун тараб жо – нусго къоялълъ нахъбахъун тараб жо. co qoya: na]ba]un tarab $o - nusgo qoya: na]ba]un tarab $o. 98. Цо къоялълъ ццебе бекьараб анкьицца ццебе баккулеб. co qoya: Cebe beparab anpiCa Cebe baKuleb. 99. Цо кьабун бекичIелда цоги кьабе. co pabun bekizelda cogi pabe. 100. Цо кIалзул хIухьелгицин кIиго батIияб - гьохьани бахьараб, пуни цIцIорораб. co jal#ul \u%elgicin jigo baTiyab - ho%ani ba%arab, _uni ~ororab. 101. Цо кIатIи гьечIого, тIамах гуруларо, цо гIила гьечIого, гьумер багIарлъуларо. co jaTi hezogo, Tama[ gurularo, co fila hezogo, humer bafar;ularo. 102. Цо кIовокIе, кIкIвахI реххизе кIоларищан, кIвечIони, хвараб дур хIалтIи. co jowoje, Jwa\ re{i#e jorari&an, jwezoni, [warab dur \alTi. 103. Цо кIудиялдасса кIиго гьитIинаб бергьунеб. co judiyaldaSa jigo hiTinab berhuneb. 104. Цо кIудиялдасса кIиго рекъараб лълъикIаб. co judiyaldaSa jigo reqarab :ijab. 105. Цо лахIзаталда жанив бахIарчиги вахъунев, цо лахIзаталда жаниб чилъиги холеб. co la\#atalda $aniw ba\arxigi wa]unew, co la\#atalda $anib xi;igi [oleb. 106. Цо лъалиниб кIиго хханжар лъолареб. co ;alinib jigo {an$ar ;olareb. 107. Цо мокъида кIиго хIелкил бакъан рекъоларо, хIал рекъоларел росс-лълъадул ригьин ххалат ххутIуларо. co moqida jigo \elkil baqan reqolaro, \al reqolarel roS-:adul rihin {alat {uTularo. 108. Цо натIицца тIупила, тIеренчедалълъ юкъила. co naTiCa Tu_ila, Terenxeda: yuqila. 109. Цо нухалълъ ваччулев чи, хIатIал ххадур рехъерхъани, тIокIав ваччуларев. co nu[a: waXulew xi, \aTal {adur re]er]ani, Tojaw waXularew. 110. Цо нухалълъ дур узденг ккурассул кIицIцIул дуццаги ккве. co nu[a: dur u#deng KuraSul ji~ul duCagi Kwe. 111. Цо нухалълъ къун чIчIарав къого нухалълъ къун чIчIезе кколев. co nu[a: qun Zaraw qogo nu[a: qun Ze#e Kolew. 112. Цо нухалълъ мекъи ккезегIан, лъабго нухалълъ гьикъун лълъикI. co nu[a: meqi Ke#efan, ;abgo nu[a: hiqun :ij. 113. Цо нухалълъ чинхъани, ссабру гьабе, кIиабизе чинхъани, ххеххлъи гьабе. co nu[a: xin]ani, Sabru habe, jiabi#e xin]ani, {e{;i habe. 114. Цо пайда камураб квешлъи букIунареб. co _ayda kamurab kwe^;i bujunareb. 115. Цо рагIи гIоларессе нусго рагIиги гIолареб. co rafi folareSa nucgo rafigi folareb. 116. Цо рагIудалъун тIубалеб калам кIиго рагIудалъун бицунге. co rafuda;un Tubaleb kalam jigo rafuda;un bicunge. 117. Цо рагIуе цо рагIи гIолеб, цо бакIалдассан цо ригьин гIолеб. co rafuye co rafi foleb, co bajaldaSan co rihin foleb. 118. Цо рагIул чанго магIна букIинеги бегьулеб, чанго рагIул цо магIна букIинеги бегьулеб. co raful xango mafna bujinegi behuleb, xango raful co mafna bujinegi behuleb. 119. Цо рекIелI кIиго рокьи гьунареб. co reje/ jigo ropi hunareb. 120. Цо рекIелI кIигояссе бакI букIунареб. co reje/ jogoyaSe baj bujunareb. 121. Цо речIчIараб гIужда щвечIони, кIиабизеги речIчIе. co reZarab fu$da &wezoni, jiabi#egi reZe. 122. Цо речIчIаралълъ кIиго чIварав. co reZara: jigo zwaraw. 123. Цо речIчIе, гIужда щвеледухъ речIчIе, цо кьабе – ресалда ххадуб ккеледухъ кьабе. co reZe, fu$da &weledu] reZe, co pabe - resalda {adub Keledu] pabe. 124. Цо росулI цо гIабдал гIун вугилан абурабила ХIажихIума – дибирасс. co rosu/ co fabdal fun wugilan aburabila \a$i\uma - dibiraS. 125. Цо рузманалълъе цо ххутIба гIолебила. co ru#mana:e co {uTba folebila. 126. Цо сагIаталълъ ссабру гьабе, мунго бахIарчи вахъине. co safata: Sabru habe, mungo ba\arxi wa]ine. 127. Цо сон бараб меххалълъ гIорцIмада цо лълъикIаб гIамал кIочон толебила, кIиго квешаб гIамал лъалебила. co son barab me{a: for`mada co :ijab famal joxon tolebila, jigo kwe^ab famal ;alebila. 128. Цо сордо гурищилан, гъадил гIумру гъотIода арабила. co sordo guri&ilan, vadil fumru voToda arabila. 129. Цо сусур тIезеги гьелда рекъараб захIмат къваригIунеб. co susur Te#egi helda reqarab #a\mat qwarifaneb. 130. Цо тоххаб рагIиялълъ нусго гIакъилаб рагIи хвезабулеб, цо гьерессиялълъ нусго битIараб хвезабулеб. co to{ab rafiya: nusgo faqilab rafi [we#abuleb, co hereSiya: nusgo biTarab [we#abuleb. 131. Цо тушманги – гIемеравила, нусго гьудулги – дагьавила. co tu^mangi - femerawila, nusgo hudulgi - dahawila. 132. Цо тIуни щиб болъонидасса рас, кIиго тIуни щиб. co Tuni &ib bo;onidaSa ras, jigo Tuni &ib. 133. Цо ххинкI бикьун кьезеги чIчIужу йикIун лълъикIила. co {inj bipun pe#egi Zu$u yijun :ijila. 134. Цо ххунзахъев гьечIого, боги буцIцIунаребила, кIиго ххунзахъев гьоркьове ккани, боги биххулебила. co {un#a]ew hezogo, bogi bu~unarebila, jigo {un#a]ew horpowe Kani, bogi bi{ulebila. 135. Цо хъамураб хъандие гIолареб, цин чияссде ккун, чи ххутIуларев. co ]amurab ]andiye folareb, cin xiyaSde Kun, xi {uTularew. 136. Цо хъатIикь кIиго хъарпуз ккуни, кIиябго бортун унеб. co ]atip jigo ]ar_u# Kuni, jiyabgo bortun uneb. 137. Цо хъатикь – цIцIам, цо хъатикь – цIцIал. co ]atip - ~am, co ]atip - ~al. 138. Цо хIай букIунареб, кIиго чи бергьунеб. co \ay bujunareb, jigo xi berhuneb. 139. Цо хIал ккве, гьоркьохъеб ккве. co \al Kwe, horpo]eb Kwe. 140. Цо чиги бо букIуна, богIанаб ракI бугони, боги рехъен букIуна, чахъабилъун ругони. co xigi bo bujuna, bofanab raj bugoni, bogi re]en bujuna, xa]abi;un rugoni. 141. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вахъунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wa]unarew. 142. Цо-цо тушман камурав бахIарчи вукIунаро, Гьудул гьалмагъ тIагIарав цониги ватуларо. co-co tu^man kamuraw ba\arxi wujunaro, hudul halmav Tafaraw conigi watularo. 143. Цо цIцIогь гьабурасс анцIабилебги гьабулеб. co ~oh haburaS an`abilebgi habuleb. 144. Цо цIулал – раххан, цо маххул – газа. co `ulal - ra{an, co ma{ul - ga#a. 145. Цо цIураб бугьнаццаги лал лIугIулеб, цо тIамураб галуццаги мегIер бегулеб. co `urab buhnaCagi lal /ufuleb, co Tamurab galuCagi mefer beguleb. 146. Цо чахъдадасса кIиго тIехь бахъулареб, цо бахIарчи кIицIцIул холарев. co xa]dadaSa jigo Te% ba]ulareb, co ba\arxi ji~ul [olarew. 147. Цо чахъдае – квар, кIигоялълъе – тIил. co xa]daye - kwar, jigoya:e - Til. 148. Цо чахъу кIанцIаралълъуссан киналго кIанцIулел, цо чиясс гьабураб жо киназго гьабулеб. co xa]u jan`ara:uSan kinalgo jan`ulel, co xiyaS haburab $o kina#go habuleb. 149. Цо чиясс гьабураб къадараб жо нусгояссда бихьулеб, азаргояссда рагIулеб. co xiyaS haburab qadarab $o nusgoyaSda bi%uleb, a#argoyaSda rafuleb. 150. Цо чиясс гьабураб хIалихьатаб жоялълъ росуго ссурулеб. co xiyaS haburab \ali%atab $oya: rosugo Suruleb. 151. Цо чиясс росу берцин гьабулеб, цолоцца къед берцин гьабулеб. co xiyaS rosu bercin habuleb, coloCa qed bercin habuleb. 152. Цо чиясс ячарай кIиго чIчIужу – цо лъалиниб лъураб кIиго ххвалчен. co xiyaS yaxaray jigo Zu$u - co ;alinib ;urab jigo {walxen. 153. Цо чияссги бо буцIцIунеб, цо чияссги бо биххулеб. co xiyaSgi bo bu~uneb, co xiyaSgi bo bi{uleb. 154. Цо чияссда бицараб – ххалкъалдаго бицараб жо. co xiyaSda bicarab - {alqaldago bicarab $o. 155. Цо чияссе кIиго чиги бойила. co xiyaSe jigo xigi boyila. 156. Цо чияссул бахIарчилъиялълъ ЦIцIор бахъиларо. co xiyaSul ba\arxi;iya: ~or ba]ilaro. 157. Цо чияссул бо гIоларо, цо гьецIцIол си гIоларо. co xiyaSul bo folaro, co he~ol si folaro. 158. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вукIунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wujunarew. 159. Цо чIчIаралълъуб кIигоги чIчIун. co Zara:ub jigogi Zun. 160. Цо чIваралълъ хъумур гIорцIцIуларебила. co zwara: ]umur for~ularebila. 161. Цоги – гIемер, азаргоги – дагь. cogi - femer, a#argogi - dah. 162. Цогиязул адаб гьабунгутIи – жиндирго адаб гьабунгутIи. cogiya#ul adab habunguTi - $indirgo adab habunguTi. 163. Цого вас – рукъалълъул ххан. cogo was - ruqa:ul {an. 164. Цого вас эбел-инссуе Аллагь-аварагила. cogo was ebel-inSuye allah-awaragila. 165. Цого жо кIицIцIулги бицунге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. cogo $o ji~ulgi bicunge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 166. Цого инссул анцIабго лъимерги анцIго батIияб ххассияталълъул рукIунелила. cogo inSul an`abgo ;imergi an`go baTiyab {aSiyata:ul rujunelila. 167. Цого иш гIемер буго, бечедассе цIцIар щолеб, Гьебго иш гIелму буго, мискинчи инжилъулеб. cogo i^ femer bugo, bexedaSe ~ar &oleb, hebgo i^ felmu bugo, miskinxi in$i;uleb. 168. Цогърониб гъваргъвар гурев, гъабуда делдел гурев. covronib vwarvwar gurew, vabuda deldel gurew. 169. Цогърониб гьури барай, гьороб бакъ барай. covronib huri baray, horob baq baray. 170. ЦохIо бугеб бечеги тIехI бараб буго. co\o bugeb bexegi Te\ barab bugo. 171. ЦохIо гIонкIкIоццаги хвезабулеб зобгIанассеб чIагIдал рагI, цохIо чияссги хвезабулеб ххалкъалълъулго рахIат. co\o fonJoCagi [we#abuleb #obfanaSeb zafdal raf, co\o xiyaSgi [we#abuleb {alqa:ulgo ra\at. 172. ЦохIо килищ къотIани, тIолабго черххалда унтула. co\o kili& qoTani, Tolabgo xer{alda untula. 173. ЦохIо мугьалълъги цIцIалеб цIцIадиро цо рахъалде. co\o muha:gi ~aleb ~adiro co ra]alde. 174. ЦохIо цIияб кици лъазеги годекIаниб къо реххейила. co\o `iyab kici ;a#egi godejanib qo re{eyila. 175. Цо-цо бергьенлъи къеялдасса квешабги букIунеб. co-co berhen;i qeyaldaSa kwe^abgi bujuneb. 175. Цо-цо гьересси оцол багьаябги букIунебила. co-co hereSi ocol bahayabgi bujunebila. 176. Цо-цо къоялълъ цо-цо рагIиниги лъачIони, хIамилгIанги гIундул ххалалъулел. co-co qoya: co-co rafinigi ;azoni, \amilfangi fundul {ala;ulel. 177. Цо-цо кIалзул ссадакъа кверзулалдассаги къиматаб букIунеб. co-co jal#ul Sadaqa kwer#ulaldaSagi qimatab bujuneb. 178. Цо-цо меххалълъ квешаб гьойги лълъикI хIапдолебила. co-co me{a: kwe^ab hoygi :ij \a_dolebila. 179. Цо-цо меххалълъ чияссул гьоко гъоркьа тIадеги гирула. co-co me{a: xiyaSul hoko vorpa Tadegi girula. 180. Цо-цо ккун бищараб хьодол мугьалълъги къали цIолебила. co-co Kun bi&arab %odol muha:gi qali `olebila. 181. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъги гамачI борлIулеб. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:gi gamaz bor/uleb. 182. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъулги къечI хьвазе гIураб лълъим лIугьунебила. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:ulgi qez %wa#e furab :im /uhunebila. Цо гIолилав гIелму цIцIализе рикIкIаде ун вукIун вуго. Къоял ун руго, моцIцIал ун руго. ГIолилассда ракIалде ккун буго, унеб заманги бугила, цIцIалиялдассан жиндие гIураб лъайги щолеб гьечIилан. Реххун тун цIцIалигун, раччун тIахьазул цIурал ххулжалгун, рокъове вачIунев вукIун вуго. co folilaw felmu ~ali#e riJade un wujun wugo. qoyal un rugo, mo~al un rugo. folilaSda rajalde Kun bugo, uneb #amangi bugila, ~aliyaldaSan $indiye furab ;aygi &oleb hezilan. re{un tun ~aligun, raXun Ta%a#ul `ural {ul$algun, roqowe wazunew wujun wugo. БухIун щун бакъги букIун буго, бакъван гIолилассул щекIер-мукъулукъги букIун буго. Нухдани ицц-лъар бугеб бакI батун гьечIо. Аххирги гьав щун вуго лълъел къатIраби тIинкIулеб цо кьурда ццеве. ГIодор ххулжалги лъун, гIолиласс тIинкIулеб лълъеда гъоркье дангъура ккун буго. Заман гIемер аниги, гьассие къеч хьвазе гIураб лълъим щун буго. bu\un &un baqgi bujun bugo, baqwan folilaSul &eqer-muquluqgi bujun bugo. nu[dani iC-;ar bugeb baj batun hezo. a{irgi haw &un wugo :el qaTrabi Tinjuleb co purda Cewe. fodor {ul$algi ;un, folilaS Tinjuleb :eda vorpe danvura Kun bugo. #aman femer anigi, haSiye qex %wa#e furab :im &un bugo. - ВахI! – ан пикру гьабун буго гIолиласс. – ГьадигIан лъедерго тIинкIулел къатIрабазул къеч хьвазе гIураб лълъим лIугьунеб буго. Къол цо-цо рагIи лъазабуни, дие гIураб лъай щвезеги бегьулагури! ВукIарабго бакIалде нахъ вуссун вуго вас. ЛълъикIав гIалимчи вахъун гурони, рокъовеги вачIун гьечIо. - wa\! - an _ikru habun bugo folilaS. - hadifan ;edergo Tinjulel qaTraba#ul qex %wa#e furab :im /uhuneb bugo. qol co-co rafi ;a#abuni, diye furab ;ay &we#egi behulaguri! wujarabgo bajalde na] wuSun wugo was. :ijaw falimxi wa]un guroni, roqowegi wazun hezo. 183. Цо-цониги гIайиб хханассул ясалдаги кколебила. co-conigi fayib {anaSul yasaldagi Kolebila. 184. Цо-цониги гIакъилаб жо гIабдалассги бицунеб. co-conigi faqilab $o fabdalaSgi bicuneb. 185. Цо-цониги гIакъилги мекъи кколевила. co-conigi faqilgi meqi Kolewila. 186. Цо-цониги оцол багьаябги букІунебила гьересси. co-conigi ocol bahayabgi bujunebila hereSi. 187. ЦоцIцIул бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. co~ul bucani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 188. ЦоцIцIул кIодолъулевила чи, кIицIцIул гьитIинлъулевила. co~ul jodo;ulewila xi, ji~ul hiTin;ulewila. 189. ЦоцIцIул кIусизе кIкIухIаллъарав, кIицIцIул кIусизе кколев. co~ul jusi#e Ju\al;araw, ji~ul jusi#e Kolew. 190. ЦоцIцIул рижула, кIицIцIул хола. co~ul ri$ula, ji~ul [ola. 191. Цояб бер беццассда кIиябго бер беццасс беццук-беццукилан абурабила. coyab ber beCaSda jiyabgo ber beCaS beCuk-beCukilan aburabila. 192. Цояб бералълъе цояб бер бокьичIогойила гьоркьоб мегIер бижараб. coyab bera:e coyab ber bopizogoyila horpob mefer bi$arab. 193. Цояб бихьичIого, цояб лъаларебила. coyab bi%izogo, coyab ;alarebila. 194. Цояб гьабулаго, цогиябги кIочон тоге. coyab habulago, cogiyabgi joxon toge. 195. Цояб квер лIулIачIого, цояб квер бацIцIунареб. coyab kwer /u/azogo, coyab kwer ba~unareb. 196. Цояб сон цояб соналълъул лагъ. coyab son coyab sona:ul lav. 197. Цояб хъат данде къан, цояб гъоркье кквечIони, магIарухъ бетIер бахъулареб. coyab ]at dande qan, coyab vorpe Kwezoni, mafaru] beTer ba]ulareb. 198. Цояб цоялда релълъараб мегIер букIунареб, цоял цоязда релълъарал лъимал рукIунарел. coyab coyalda re:arab mefer bujunareb, coyal coya#da re:aral ;imal rujunarel. 199. Цояв виххичIого, цояв вуцIцIунарев. coyaw wi{izogo, coyaw wu~unarew. 200. Цояв гIабдал вугони, дандиявгIаги цIцIодорав вукIине ккола. coyaw fabdal wugoni, dandiyawfagi ~odoraw wujine Kola. 201. Цояв гIорцIцIун кIанцIолевила, цояв вакъун кIанцIолевила. coyaw for~un jan`olewila, coyaw waqun jan`olewila. 202. Цояз гIуцIцIулеб дуниял, цояз биххулеб. coya# fu~uleb duniyal, coya# bi{uleb. 203. Цоязе – ххунги ччунги, цогиязе – ччузецин щолареб дуниял. coya#e - {ungi Xungi, cogiya#e - Xu#ecin &olareb duniyal. 204. Цоялда тIад кIиго лъе, кIигоялда тIад лъабго лъе (къадахъанассул кици). coyalda Tad jigo ;e, jigoyalda Tad ;abgo ;e (qada]anaSul kici). 205. Цоялда тIад кIиго лъуни, лъабго гIола. coyalda Tad jigo ;uni, ;abgo fola. 206. Цояссе – авалалда, цояссе – аххиралда. coyaSe - awalalda, coyaSe - a{iralda. 207. Цояссе – цIа, цояссе – кIкIуй. coyaSe - `a, coyaSe - Juy. 208. Цояссул бер цIцIодораб, цояссул квер цIцIодораб. coyaSul ber ~odorab, coyaSul kwer ~odorab. 209. Цояссул ххвалчен бакIаб, цояссул зар бакIаб. coyaSul {walxen bajab, coyaSul #ar bajab. Цо рес къотIараб меххалълъ, бодуе хъвезежо кьеян гьарун, ХIажимурад живго ун вуго гІухьбузухъе. Жиндихъе вачIарав чи щивали лъачIев вехьасс гьессухъ гIин тIамун гьечIо. ХIажимурадги гьевги рагъизеги ккун руго. ЛълъикIго зарал вехьассдаги щун руго, дагьалги цIцIикIкIун ХIажимурадидаги щун руго. Валлагь, бахIарзал, заруе ХIажимурад ххвалчадуе гIадав ватичIилан гьалмагъзабазда бицараб меххалълъ, ХIажимурадил рекIарав КIудияв Таймасханицца ХIажимурадие гьаб кици тIамун буго. co res qoTarab me{a:, boduye ]we#e$o peyan harun, \a$imurad $iwgo un wugo fu%bu#u]e. $indi]e wazaraw xi &iwali ;azew we%aS heSu] fin Tamun hezo. \a$imuradgi hewgi ravi#egi Kun rugo. :ijgo #aral we%aSdagi &un rugo, dahalgi ~iJun \a$imuradidagi &un rugo. walah, ba\ar#al, #aruye \a$imurad {walxaduye fadaw watizilan halmav#aba#da bicarab me{a:, \a$imuradil rejaraw judiyaw taymas{aniCa \a$imuradiye hab kici Tamun bugo.

Э e 1. Эбел гьечIев вукIунаревила, яцц гьечIев ватуларевила. ebel hezew wujunarewila, yaC hezew watularewila. 2. Эбел-инссуе гьабураб хъулухъ – дуего нухде бараб тIехх. ebel-inSuye haburab ]ulu] - duyego nu[de barab Te{. 3. Эбел-инссуе жалго кигIан рокьулел рукIаралали лъазе, лъимер щвечIого, щивниги хогегийила. ebel-inSuye $algo kifan ropulel rujaralali ;a#e, ;imer &wezogo, &iwnigi [ogegiyila. 4. Эбел-инссуе кьураб гIакъуба – дурго нухде бан тараб заз. ebel-inSuye purab faquba - durgo nu[de ban tarab #a#. 5. Эбел-инссуе нужецца гьабураб, нужер лъималаз нужееги гьабулеб. ebel-inSuye nu$eCa haburab, nu$er ;imala# nu$eyegi habuleb. 6. Эбел-инссул адабгьечI жужахIалълъул тIинде реххулевила. ebel-inSul adabhez $u$a\a:ul Tinde re{ulewila. 7. Эбел-инссул бечелъиялълъила лъимал хвезарулел. ebel-inSul bexe;iya:ila ;imal [we#arulel. 8. Эбел-инссул дуцца гьабулеб адаб – дурго лъималаздассан дуего щвезессеб давла. ebel-inSul duCa habuleb adab - durgo ;imala#daSan duyego &we#eSeb dawla. 9. Эбел-инссул ракI – лъималазда, лъималазул ракI – гьаваялда. ebel-inSul raj - ;imala#da, ;imala#ul raj - hawayalda. 10. Эбел-инссул талихIги талихIкъосинги лъималазулIила букIунеб. ebel-inSul tali\gi tali\qosingi ;imala#u/ila bujuneb. 11. Эбел-инссул хIурмат тарав ххалкъалълъе басралъула. ebel-inSul \urmat taraw {alqa:e basra;ula. 12. Эбел йигей ясалълъул къаданижо борххатаб. ebel yigey yasa:ul qadani$o bor{atab. 13. Эбел йихьун яс йосе, мицIцIир бихьун ххам босе. ebel yi%un yas yose, mi~ir bi%un {am bose. 14. Эбел йихьун яс яче, эмен вихьун дурцц гьаве. ebel yi%un yas yaxe, emen wi%un durC hawe. 15. Эбел лълъикIай гурейила ячуней, жийго лълъикIайила. ebel :ijay gureyila yaxuney, $iygo :ijayila. 16. Эбел ракI-ракIалълъ гIодулей, ххутIарал ххвалие гIодулел. ebel raj-raja: foduley, {uTaral {waliye fodulel. 17. Эбел-лъимал тIезарулебги – мацIцI, росс-лълъади ратIа гьарулебги – мацIцI. ebel-;imal Te#arulebgi - ma~, roS-:adi raTa harulebgi - ma~. 18. Эбел-лъималазда гьоркьоб ккараб рагIи – гIурччинаб ххарде ккараб гIазу. ebel-;imala#da horpob Karab rafi - furXinab {arde Karab fa#u. 19. Эбел разилъичIого, яс чIчIужулъун ячунге. ebel ra#i;izogo, yas Zu$u;un yaxunge. 20. Эбел хвараб кьегIер кьурде бахунебила. ebel [warab pefer purde ba[unebila. 21. Эбел цадахъал – царгъинире, эбел гьечIел – къватIире. ebel cada]al - carvinire, ebel hezel - qwaTire. 22. Эбел ясандухъан йигони, яс кьурдухъан йикIуна. ebel yasandu]an yigoni, yas purdu]an yijuna. 23. Эбел-эмен разияб лъимер – лIугIи гьечIеб ххазина. ebel-emen ra#iyab ;imer - /ufi hezeb {a#ina. 24. Эбел-эмен ххер гьарулелги – лъимал, бахIар гьарулелги – лъимал. ebel-emen {er harulelgi - ;imal, ba\ar harulelgi - ;imal. 25. Эбел-ясалда гьоркьобги меседил баргъич биларабила. ebel-yasalda horpobgi mesedil barvix bilarabila. 26. Эбелаб балагь бачIунгеги, ракъул къали кIутIугеги. ebelab balah bazungegi, raqul qali juTugegi. 27. Эбелаб росуги инссулаб нухги кIочонгейила. ebelab rosugi inSulab nu[gi joxongeyila. 28. Эбелалда ургьиссанго гурев гьекъолдухъан вахъунев, жакъа парччи гьекъон, метер хъаба гьекъонила. ebelalda urhiSango gurew heqoldu]an wa]unew, $aqa _arXi heqon, meter ]aba heqolebila. 29. Эбелалълъ гьавичIевги вацц гIемер вукIунев. ebela: hawizewgi waC femer wujunew. 30. Эбелалълъ еццарай ячунгейила, авал-къоноялълъ еццарай ячейила. ebela: yeCaray yaxungeyila, awal-qonoya: yeCaray yaxeyila. 31. Эбелалълъ еццичIей лълъицца еццилей? Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней? ebela: yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney? 32. Эбелалълъ малълъун гуро милъиршоялълъ бусен гьабулеб, инссуцца малълъун гуро устарассул вас устар лIугьунев. ebela: ma:un guro mi;ir^oya: busen habuleb, inSuCa ma:un guro ustaraSul was ustar /uhunew. 33. Эбелалълъе васги вукIине кколев бахIарчи, ясалълъе россги вукIине кколев. ebela:e wasgi wujine Kolew ba\arxi, yasa:e roSgi wujine Kolew. 34. Эбелалълъе ясги вугев дун, ясалълъе россги вугев дун. ebela:e yasgi wugew dun, yasa:e roSgi wugew dun. 35. Эбелалълъул квешай ясги якьадалълъул лълъикIай нусги йикIунарей. ebela:ul kwe^ay yasgi yapada:ul :ijay nusgi yijunarey. 36. Эбелалълъул ракI – васассул каранда, васассул ракI – ЦIцIоралълъул мугIрузда. ebela:ul raj - wasaSul karanda, wasaSul raj - ~ora:ul mufru#da. 37. Эбелалълъул ракI лъималазда лъалебани, гьей егараб бакIалда тIад квер бахъун гурони, кьижилароанила. ebela:ul raj ;imala#da ;alebani, hey yegarab bajalda Tad kwer ba]un guroni, pi$ilaroanila. – Эбелалълъул рокъой бакъ унеб бугин, Балъида цIцIал кIутIе, бахIар руччаби. - Бакъараб чехьалда къоно чIван бугин, Бакъуда цIцIал кIутIе, малаикзаби. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби ТIелекь росулI рижун руго. Хур нуцалчияссул букIун буго. Росдал руччаби гьессие жидеда тIадаб къо гьабулел, гьессул чIахIиял хурзал лъилъулел рукIун руго. Бакъ гIебеде балагьун бихьараб меххалълъ, хъантIарав нуцалчиясс руччабазда гьадал рагIаби абун руго. Ракъуцца хIалги гьабун, къо кидадай инаян ругел руччабазги нуцалчияссул чара хвараб гьадаб жаваб кьун буго. - ebela:ul roqoy baq uneb bugin, ba;ida ~al juTe, ba\ar ruXabi. - baqarab xe%alda qono zwan bugin, baquda ~al juTe, malaik#abi. kici;un /uharal bujun bugo. rosdal ruXabi heSiye $ideda Tadab qo habulel, heSul za\iyal [ur#al ;i;ulel rujun rugo. baq febede balahun bi%arab me{a:, ]anTaraw nucalxiyaS ruXaba#da hadal rafabi abun rugo. raquCa \algi habun, qo kidaday inayan rugel ruXaba#gi nucalxiyaSul xara [warab hadab $awab pun bugo. 38. Эбелалълъул рокьи ккечIони, ясалълъе росс щоларев. ebela:ul ropi Kezoni, yasa:e roS &olarew. 40. Эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила, инссул рокьи ккун, васассе ячарайила. ebela:ul ropi Kun, yas purayila, inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila. 41. Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ квананила. ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] kwananila. 42. Эбелалълъул цого жо – царгъиниве гъецIеро. ebela:ul cogo $o - carviniwe ve`ero. 43. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев «багьадур». ebela:ul ~aljil harap rafulare bajalda sordo balarew «bahadur». 44. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев вас, хIамил рачIчI ккуниги, кверда пинкь бахъуней къоролалълъуй яс. ebela:ul ~aljil harap rafulareb bajalda sordo balarew was, \amil raZ Kunigi, kwerda _inp ba]uney qorola:ul yas. 45. Эбелалълъухъ гIенеккуларел ВатIаналълъеги мутIигIлъуларел. ebela:u] feneKularel waTana:egi muTif;ularel. 46. Эбелалълъухъ гIин тIамуларей ясалълъ чияхъги гIин тIамиларо. ebela:u] fin Tamularey yasa: xiya]gi fin Tamilaro. 47. Эбелги ясги – расаги гIункIкIги, нусги якьадги – ракьаги нусги. ebelgi yasgi - rasagi funJgi, nusgi yaoadgi - rapagi nusgi. 48. Эбелдахъан – асс, инссухъан – къо. ebelda]an - aS, inSu]an - qo. 49. Эбелдахъан гIагарлъиялълъул гурхIел цIцIикIкIарабила. ebelda]an fagar;iya:ul gur\el ~iJarabila. 50. Эбеллъун яхъине – бигьаяб жо, эбеллъи гьабизе – захIматаб жо. ebel;un ya]ine - bihayab $o, ebel;i habi#e - #a\matab $o. 51. Эбел-эмен лъималазе алжаналълъул кавабийила. ebel-emen ;imala#e al$ana:ul kawabiyila. 52. Эбел-эмен рукIунелила кидадай лъимал кIудиял гIелаян, лъимал рукIунелила кидадай гьел хвелаян. ebel-emen runelila kidaday ;imal judiyal felayan, ;imal rujunelila kidaday hel [welayan. 53. Эгъе кьуранани кьолбое гIолев, кьурун вуссанани росдае гIолев. eve puranani polboye folew, purun wuSanani rosdaye folew. 54. Элтир бихьун кьегIер хъве, гIала бихьун чу босе. eltir bi%un pefer ]we, fala bi%un xu bose. 55. Эмен беццав, вацц гIинкъав. emen beCaw, waC finqaw. 56. Эмен васаб, вас эменаб къайи-ссвериялдасса цIунагийила. emen wasab, was emenab qayi-SweriyaldaSa `unagiyila. 57. Эмен вукIаго – бессдалал, росс вукIаго – къоролай. emen wujago - beSdalal, roS wujago - qorolay. 58. Эмен гъоркье реххараб гьегь мунгоги херлъилалде нахъе цIуне. emen vorpe re{arab heh mungogi [er;iyalde na]e `une. Хханассул бюрухъ букIун буго хIалтIул гIумруялдасса арал херал эбел-эмен, гьагьинирги лъун, кьурсса гъоркье реххеян. Гьедин киназго реххулелги рукIун руго. Цо херай эбел гъоркье реххулеб меххалълъилан бицен буго, гьелълъ васассда гьарарабила - «Ворехха, дир вас, хIатIил кьватIараб бакI тункиларедухъ реххе», – ян. Эмен реххулеб меххалълъ, гьесс гьабураб васигат батIияб буго. «Ворехха, дир вас, – ан абун буго гьесс, – херлъарав меххалълъ мунгоги реххизе, гьаб гьегь нахъе цIунун те!» {anaSul buyuru] bujun bugo \alTul fumruyaldaSa aral [eral ebel-emen, hahinirgi ;un, purSa vorpe re{eyan. hedin kina#go re{ulelgi rujun rugo. co [eray vorpe re{uleb me{a:ilan bicen bugo, he: wasaSda hararabila - «wore{a, dir was, \aTil pwaTarab baj tunkilaredu] re{e», - yan. emen re{uleb me{a:, heS haburab wasigat baTiyab bugo. «wore{a, dir was, - an abun bugo heS, - [er;araw me{a: mungogi re{i#e, hab heh na]e `unun te!» Инссуда цIакъ ракIги гурхIун, жинццаго эмен реххарав гIадин, жиндир васасс живги реххизе вукIиналълъул ххиялги гьабун, гьесс эмен гъоркье реххун гьечIо. Хханассдасса балъго, нахъарокъов тун, хьихьун вуго. Хханзабазул букIараб гIадаталда рекъон, цо хханасс гIадамал гъоркье ралев хханассе цо оц битIун бачIун буго. Кагътида хъван букIун буго, гьаб оцол хIалалабги хIарамабги гьан батIа гьабизе лъани, жинцца дуе пуланаб росуги кьелила, лъачIони, цо росу дуцца диеги кьезе кколилан. inSuda `aq rajgi gur\un, $inCago emen re{araw fadin, $indir wasaS $iwgi re{i#e wujina:ul {iyalgi habun, heS emen vorpe re{un hezo. {anaSdaSa ba;go, na]aroqow tun, %i%un wugo. {an#aba#ul bujarab fadatalda reqon, co {anaS fadamal vorpe ralew {anaSe co oc biTun bazun bugo. kavtida ]wan bujun bugo, hab ocol \alalabgi \aramabgi han baTa habi#e ;ani, $inCa duye _ulanab rosugi pelila, ;azoni, co rosu duCa diyegi pe#e Kolilan. Жиндирго ххалкъги данде гьабун, хханасс гьеб суалалда тIад ургъизе лъабго къо кьун буго. Нахъа рокъов ваххчизавурав инсуцца гьикъун буго, щайин жакъа хханасс ххалкъ данде гьабун букIарабилан. Васассги бицун буго хханассда чIван бугеб кIудияб ургъалил. Инссуцца васассда малълъун буго, дуцца абейила хханассда, гьеб оцги хъун, гIадамал кваназарейин, цаби рикIкIараб гьанги, гIодобе реххизе биччачIого, цо бакIалде бакIаризе гьабейилан. Цинги гьеб гьанги битIейин дов хханассухъе, дуцца нижее битIараб оцода гьабгощинаб гьан хIарамаб батанин, хIалалабщинаб нижеццаги кванилан. $indirgo {alqgi dande habun, {anaS heb sualalda Tad urvi#e ;abgo qo pun bugo. na]a roqow wa{xi#awuraw inSuCa hiqun bugo, &ayin $aqa {anaS {alq dande habun bujarabilan. wasaSgi bicun bugo {anaSda zwan bugeb judiyab urvalil. inSuCa wasaSda ma:un bugo, duCa abeyila {anaSda, heb ocgi ]un, fadamal kwana#areyin, cabi riJarab hangi, fodobe re{i#e biXazogo, co bajalde bajari#e habeyilan. cingi heb hangi biTeyin dow {anaSu]e, duCa ni$eye biTarab ocoda habgo&inab han \aramab batanin, \alalab&inab ni$eCa kwanilan. Хханасс лъабго къоялдассан ххалкъ данде гьабун буго. Жаваб кьезе кIолев чи гьадав ваххчарав инссул вас гурони ватун гьечIо. Киназго гьев гIолохъанчияссул жаваб битIараблъун рикIкIун буго. Гьесс абухъе гьабураб меххалълъ, гьезул хханги дандияссдасса бергьун вуго. {anaS ;abgo qoyaldaSan {alq dande habun bugo. $awab pe#e jolew xi hadaw wa{xaraw inSul was guroni watun hezo. kina#go hew folo]anxiyaSul $awab biTarab;un riJun bugo. heS abu]e haburab me{a:, he#ul {angi dandiyaSdaSa berhun wugo. Нахъе-нахъеги рачIарал гьададиналго гъваридал суалазе гIакъилал жавабал гьавго васасс кьураб меххалълъ, ххан щаклъун вуго, чIчIезабун буго, гьав гIолохъанчиясс ургъарал жавабал гьал гурин, гьалда жаниб жив ххадув гъолареб цо хIикмат батизе кколилан. na]e-na]egi razaral hadadinalgo vwaridal suala#e faqilal $awabal hawgo wasaS purab me{a:, {an &ak;un wugo, Ze#abun bugo, haw folo]anxiyaS urvaral $awabal hal gurin, halda $anib $iw {aduw volareb co \ikmat bati#e Kolilan. АсскIовеги ахIун, хханасс гIолохъанчияссда абун буго, гьал захIматал суалазе жавабал кьей дур гьунар гуреблъи лъалин дида, щив гIакъиласс дуда гьал жавабал малълъулел ратаниги, гьев щив чиян жинда бицеян. ГIолохъанчиясс кинабго жо битIун бицун буго. aSjowegi a\un, {anaS folo]anxiyaSda abun bugo, hal #a\matal suala#e $awabal pey dur hunar gureb;i ;alin dida, &iw faqilaS duda hal $awabal ma:ulel ratanigi, hew &iw xiyan $inda biceyan. folo]anxiyaS kinabgo $o biTun bicun bugo. Гьеб меххалълъ хханассда бичIчIун буго, хханлъи цIунизе ккани, гIумру бихьарал, хIалбихьи бугел херал, гIакъилал гIадамал къваригIунел рукIин. ЦIияб буюрухъ кьун буго - «Херал эбел-эмен гъоркьеги реххуге, гьезул хIурматги цIуне», – ян. heb me{a: {anaSda biZun bugo, {an;i `uni#e Kani, fumru bi%aral, \albi%i bugel [eral, faqilal fadamal qwarifunel rujin. `iyab buyuru[ pun bugo - «[eral ebel-emen vorpegi re{uge, he#ul \urmatgi `une», - yan. 59. Эмен гьечIессдасса, эбел гьечIев цIцIикIкIун бессдалавила. emen hezeSdaSa, ebel hezew ~iJun beSdalawila. 60. Эмен гьечIессул кIудияв эмен валагьуге. emen hezeSul judiyaw emen walahuge. 61. Эмен гьобол гIадав чи, рукъалълъул хIал эбелалда лълъикI лъала. emen hobol fadaw xi, ruqa:ul \al ebelalda :ij ;ala. 62. Эмен къолохъан вугони, вас кьурдухъан вахъуневила. emen qolo]an wugoni, was purdu]an wa]unewila. 63. Эмен къваригIунареб къо бачIунареб. emen qwarifunareb qo bazunareb. 64. Эмен лълъикIассдасса живго лълъикIав лълъикI, эбел лълъикIалдасса яс лълъикIай лълъикI. emen :ijaSdaSa $iwgo :ijaw :ij, ebel :ijaldaSa yas :ijay :ij. 65. Эмен рихарав васассда живгоги рихунев. emen ri[araw wasaSda $iwgogi ri[unew. 66. Эмен цин кваналев, эбел кIицIцIул кваналей, лъимал лъабцIцIул кваналел. emen cin kwanalew, ebel ji~ul kwanaley, ;imal ;ab~ul kwanalel. 67. Эменлъи гьабурассе васлъи гьабе, ваццлъи гьабурассе ваццлъи гьабе. emen;i haburaSe was;i habe, waC;i haburaSe waC;i habe. 68. Эххебе араб гIор нахъ буссунареб. e{ebe arab for na] buSunareb. 69. Эххебе араб лълъецца гьобо хIалтIулареб. e{ebe arab :eCa hobo \alTulareb. 70. Эххебе битIараб хIетIе сабаблъунги кколебила росс-лълъадиялда гьоркьоб рагIи. e{ebe biTarab \eTe sabab;ungi Kolebila roS-:adiyalda horpob rafi. 71. ЭххеберегIел гьечIеб эххедерегIел букIунареб. e{eberefel hezeb e{ederefel bujunareb. 72. Эххеде валагьарав гIодов ххутIаравила, гIодове валагьарав вахъун ккаравила. e{ede walaharaw fodow {uTarawila, fodowe walaharaw wa]un Karawila. 73. Эххеде ваханагIан гьури кутакаб. e{ede wa[anafan huri kutakab. 74. Эххеде йорххани рокьи бугилан абула, гIодое къулани къинай йигилан абула. e{ede yor{ani ropi bugilan abula, fodoye qulani qinay yigilan abula. 75. Эххеде мохъалълъ – чотIахъан, чи гьечIелълъув – багьадур. e{ede mo]a: - xoTa]an, xi heze:uw - bahadur. 76. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги бихьинчияссе хIалхьи лълъикIаб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi bi%inxiyaSe \al%i :ijab. 77. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги чияссул бахIарчилъи лIугьунеб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi xiyaSul ba\arxi;i /uhuneb. 78. Эххеде унелълъул, нахъвуссине ккеялълъулги хIисаб гьабе. e:ede une:ul, na]wuSine Keya:ulgi \isab habe. 79. Эххедераялълъ – чотIацIакъ, чияр рокъов – саххават. e{ederaya: - xoTa`aq, xiyar roqow - sa{awat.

С s 1. Сабаб тIагIараб жо – гIажал, гIадан холеб жо – ххиял. sabab Tafarab $o - fa$al, fadan [oleb $o - {iyal. 2. Саву кьарияб, кьаву хIалакъаб. sawu pariyab, pawu \alaqab. 3. Саву кьун, кьаву босуге. sawu pun, pawu bosuge. 4. СагърикьотIа гьабураб ГьимагIурухъ батулеб. savripoTa haburab himafuru] batuleb. 5. СагIат гьечIеб рукъ – гIака гьечIеб бокь. safat hezeb ruq - faka hezeb bop. 6. СагIат гьечIев беццав, рузнама гьечIев рекъав. safat hezew beCaw, ru#nama hezew reqaw. 7. СагIатгIан ххалатабги букIунебила къо, лъагIелгIан ххалатабги букIунебила. safatfan {alatabgi bujunebila qo, ;afelfan {alatabgi bujunebila. 8. Сайигъат бачIарав – таххида, бачIинчIев – туртида. sayivat bazaraw - ta{ida, bazinzew - turtida. 9. Сайигъаталълъе кьоло-гъолон чу щварасс цадахъ ярагъги щай гьечIебилан абурабила. sayivata:e polo-volon xu &waraS cada] yaravgi &ay hezebilan aburabila. 10. Сапаралде вахъунесс хъабарча рокъоб тоге. sa_aralde wa]uneS ]abarxa roqob toge. 11. Сапар цадахъ лъазе бокьани, гьессул хьитинибе чIимихх реххейила. sa_ar cada] ;a#e bopani, heSul %itinibe zimi{ re{eyila. 12. Сапнацца чурунилан чIчIегIерцIцIвак хъахIлъиларо. sa_naCa xurunilan Zefer~wak ]a\;ilaro. 13. Сариси гуреб букIун бугеб, тIатIи букIун буго (ХIамида оххцер квине щибила лъалеб). sarisi gureb bujun bugeb, TaTi bujun bugo (\amida o{cer kwine &ibila ;aleb). 14. Сардил ххалалъи лъалеб унтарассда, къойил ххалалъи лъалеб вакъарассда. sardil {ala;i ;aleb untaraSda, qoyil {ala;i ;aleb waqaraSda. 15. Сасу бекуларо, кун тIечIелдасса. sasu bekularo, kun TezeldaSa. 16. Сасу кьун, рукIкIен кьунила рокьи гьабулеб. sasu pun, ruJen punila ropi habuleb. 17. Сахаб гьой гважуда тIад речIчIулареб. sa[ab hoy gwa$uda Tad reZulareb. 18. Сахав бахIарчияссе нусго гьунарги дагьаб. sa[aw ba\arxiyaSe nusgo hunargi dahab. 19. Саххаватасс мусру чиядаги балебила, къарумасс жиндаго барабги кIкIунебила. sa{awataS musru xiyadagi balebila, qarumaS $indago barabgi Junebila. 20. Сахлъи бокьани, бетIер гьогьмада, хIатIал ххинлъуда, чехь бакъун хьихьейила. sa[;i bopani, beTer hohmada, \aTal {in;uda, xe% baqun %i%eyila. 21. Сахлъи букIаго хIалтIи гьабе, черхх букIаго ретIел ретIе. sa[;i bujago \alTi habe, xer{ bujago reTel reTe. 22. Сахлъи гьечIеб унтудассаги нагагьаб балагьалдассаги цIунаги. sa[;i hezeb untudaSagi nagahab balahaldaSagi `unagi. 23. Сахлъи гьечIев хханассдасса сахлъи бугев лагъго талихIавила. sa[;i hezew {anaSdaSa sa[;i bugew lavgo tali\awila. 24. Сахлъи гьечIессе бечелъи ссундуе? sa[;i hezeSe bexe;i Sunduye? 25. Сахлъиги кьун унти босарав. sa[;igi pun unti bosaraw. 26. Сег кванараб чода канлъи бихьулареб, бечелъараб меххалълъ чияссда чияр гIакълу берцин бихьулареб. seg kwanarab xoda kan;i bi%ulareb, beze;arab me:a: xiyaSda xiyar faqlu bercin bi%ulareb. 27. СихIираб гьимиялдассаги цIунаги, гьуинаб реццалдассаги цIунаги. si\irab himiyaldaSagi `unagi, huinab reCaldaSagi `unagi. 28. СихIирав гIабдал. si\iraw fabdal. 29. СихIирав чияссулгун даранги гьабуге, гIантав чияссулгун оцги баге. si\iraw xiyaSulgun darangi habuge, fantaw xiyaSulgun ocgi bage. 30. Сордо базеян гъотIода рещтIараб гъеду гIумруялълъго гьениб ххутIун рагIула. sordo ba#eyan voToda re&Tarab vedu fumruya:go henib {uTun rafula. 31. Сордо бачIунареб къо букIунареб. sordo bazunareb qo bujunareb. 32. Сордо бецIцIаб бугогIан, цIцIваби гвангъун рукIуна. sordo be~ab bugofan, ~wabi gwanvun rujuna. 33. Сордо къватIиб – ххинкI рокъоб. sordo qwaTib - {inj roqob. 34. Сордо сардие те. soedo sardiye. 35. Сордойилго вачIани, вокьулевги чIалгIуна. sordoyilgo wazani, wopulewgi zalfuna. 36. Сордо-къо цIцIикIкIарассул гIакълу цIцIикIкIараб. sordo-qo ~iJaraSul faqlu ~iJarab. 37. Суалалда рекъон, къокъ гьабун, кье жаваб. sualalda reqon, qoq habun, pe $awab. 38. Сумал чIалу гьабуге, гьалил михир гьабуге. sumal zalu habuge, halil mi[ir habuge. 39. Сумалда сум лъуни, гул лIугьунеб. sumalda sum ;uni, gul /uhuneb. 40. Сусур цIцIикIкIаралълъуб бугIа дагьаб, рагIи гIемералълъуб гIакълу дагьаб. susur ~iJara:ub bufa dahab, rafi femera:ub faqlu dahab. 41. Сусур чIаралаго, ролIул чIорал гьоркьоре ккунги ратулел, гIакайилан ккун, хIама бечIчIулелги ратулел. susur zaralago, ro/ul zoral horpore Kungi ratulel, fakayilan Kun, \ama beZulelgi ratulel.

Ч x 1. Чабхъадул боцIцIи чабхъацца унеб. xab]adul bo~i xab]aCa uneb. 2. ЧагIиги чIвачIого, чуги хвечIого хъала бахъулареб. xafigi zwazogo, xugi [wezogo ]ala ba]ulareb. 3. Чадикълъи бихьаниги, чиякълъи бихьугеги. xadiq;i bi%anigi, xiyaq;i bi%ugegi. 4. Чадил къимат гьабичIессда къо квешаб бихьулеб. xadil qimat habizeSda qo kwe^ab bi%uleb. 5. Чадихъ гьан бичарав, дур чара хваяв, Чохьоцца реххарав, дур чилъи хваяв. xadi] han bixaraw, dur xara [wayaw, xo%oCa re{araw, dur xi;i [wayaw. 6. Чадицца цIунилилан цIцIодорлъи гIодоб тоге. xadiCa `unililan ~odor;i fodob toge. 7. Чали гъазихъацца кколеб, гъарим пакъирасс кколев. xali va#i]aCa Koleb, varim _aqiraS Kolew. 8. Чалуххай чIчIужу россассеги йокьулейила, росдаеги йокьулейила. xalu{ay Zu$u roSaSegi yopuleyila, rosdayegi yopuleyila. 9. Чан батIияв, чан тIекъав, чан гIажизав, чан гIабдал. xan baTiyaw, xan Teqaw, xan fa$i#aw, xan fabdal. 10. Чан бахIарчи къосарав кухIлу бугел берацца, каранзул кIичIал ричIун, жаниве ваккизегIан. Чан меседу къосарай, къачIарал васал рихьун, къвал байдал, борохь батун, хьолбода жемизегIан. xan ba\arxi qosaraw ku\lu bugel beraCa, karan#ul jizal rizun, $aniwe waKi#efan. xan mesedu qosaray, qazaral wasal ri%un, qwal baydal, boro% batun, %olboda $emi#efan. 11. Чан боцIцIи гьечIев гIалим гIодов ххутIарав, чан боцIцIи гIемерав гIабдал гIаршалде вахарав. xan bo~i hezew falim fodow {uTaraw, xan bo~i femeraw fabdal far^alde wa[araw. 12. Чан гьабизе бигьаяб жо буго, чилъи гьабизе захIматаб буго. xan habi#e bihayab $o bugo, xi;i habi#e #a\matab bugo. 13. Чан гьитIинаб бетIералълъ кIудияб бетIер къотIараб, чан гьитIинаб къукъа кIудиялдасса бергьараб! xan hiTinab beTera: judiyab beTer qoTarab, xan hiTinab quqa judiyaldaSa berharab! 14. Чан гIакъил вугев гIабдалассул малълъалда гъоркь! xan faqil wugew fabdalaSul ma:alda vorp! 15. Чан гIалимассул гIелму мискинлъиялълъ каранда жаниб ххутIараб! xan falimaSul felmu miskin;iya: karanda $anib {uTarab! 16. Чан жагьилав гIабдал боцIцIуцца жаниве вачарав! xan $avilaw fabdal bo~uCa $aniwe waxaraw! 17. Чан пайдаяб иш бугеб, жиндасса чи тIурулеб, чан заралаб жо бугеб, жиб тун чи вукIунареб. xan _aydayab i^ bugeb, $indaSa xi Turuleb, xan #aralab $o bugeb, $ib tun xi wujunareb. 18. Чанаре рачиналде гьаби кваназаруларел. xanare raxinalde habi kwana#arularel. 19. Чанахъанассул гьан биццатаб, гьабигьанассул чед биццатаб. xana]anaSul han biCatab, habihanaSul xed biCatab. 20. Чанахъанассул пишаялда баракат букIунареб. xana]anaSul _i^ayalda barakat bujunareb. 21. Чангит барабщинаб чу букIунаро, чухъа ретIунщинав чи вукIунаро. xangit barab&inab xu bujunaro, xu]a reTun&inaw xi wujunaro. 22. Чанго бихьичIого, рохьобе туманкI (ГIила гьечIого чияда гIайиб чIваге). xango bi%izogo, ro%obe tumanj (fila hezogo xiyada fayib zwage). 23. Чание мегIер лълъикIаб, чодуе авлахъ лълъикIаб. xaniye mefer :ijab, xoduye awla] :ijab. 24. Чанил бице чанахъанассе, чол бице чотIахъанассе. xanil bice xana]anaSe, xol bice xoTa]anaSe. 25. Чаницца кьуру тун буго. xaniCa puru tun bugo. 26. ЧанцIцIул борцаниги, хIамил рачIчIалда цого натIила. xan~ul borcanigi, \amil raZalda cogo naTila. 27. Чара хвани, лочноцца гъадилгун чан гьабула. xara [wani, loxnoCa vadilgun xan habula. 28. Чаран къвакIула бацIанагIан, бахIарчиясс къо хIехьола хIал цIцIикIкIанагIан. xaran qwajula ba`anafan, ba\arxiyaS qo \e%ola \al ~iJanafan. 29. Чаран мугъалде ккун буго. xaran muvalde Kun bugo. 30. Чаранги биунеб, цIел хIал батани, гамущги меххтулеб, гIемер гьекъани. xarangi biuneb, `el \al batani, gamu&gi me{tuleb, femer heqani. 31. Чаргъеду парххунилан, бакъул нур ссвинаро. xarvedu _ar{unilan, baqul nur Swinaro. 32. Чарухъаз гьабун, чакмабаз кваналеб заман бачIун буго. xaru]a# habun, xakmaba# kwanaleb #aman bazun bugo. 33. Чахъаби ругони, вехь камиларо. xa]abi rugoni, we% kamilaro. 34. Чахъабиги цIунун, бацIалги гIорцIцIун. xa]abigi `unun, ba`algi for~un. 35. Чахъдал къинлъиялдасса куйдул багьлъи бергьунеб. xa]dal qin;iyaldaSa kuydul bah;i berhuneb. 36. Чахъдал тIом ретIараб чакъал гIемераб. xa]dal Tom reTarab xaqal femerab. 37. Чахъдал цIцIолъи бихьидал, цIцIе белъарабила. xa]dal ~o;i bi%idal, ~e ba;arabila. 38. Чахъдацца цIцIараб цIцIеде бачунге. xa]daCa ~arab ~ede baxunge. 39. Чахъу гIорцIцIулареб, гIорцIен къинлъулареб. xa]u for~ulareb, for`en qin;ulareb. 40. Чахъу чIваниги, багIарабила бацIил кIал, чIвачIониги багIарабила. xa]u zwanigi, bafarabila ba`il jal, zwazonigi bafarabila. 41. Чванта тIадагьлъани, гьудулзаби дагьлъулел. xwanta Tadah;ani, hudul#abi dah;ulel. 42. Чвантида кIулал рарав. xwantida julal raraw. 43. Чвантиниб гIарац бугони, магIардаги ах гьабулеб. xwantinib farac bugoni, mafarda a[ habuleb. 44. Чвантиниб гIарац бугони, эбелалълъул къвалакьа яхъунги, яс кьолейила. xwantinib farac bugoni, ebela:ul qwlapa ya]ungi, yas poleyila. 45. Чвантиниб гIарац гьечIого, базаралде инегIан, гIащтIи кодоб гьечIого, рохьове инго лълъикIаб. xwantinib farac hezogo, ba#aralde inefan, fa&Ti kodob hezogo, ro%owe ingo :ijab. 46. Чвантиниб месед бугони, росулI яс камуларо. xwantinib mesed bugoni, rosu/ ya kamularo. 47. Чваххулеб лълъадае нух камулареб. xwa{uleb :adaye nu[ kamulareb. 48. Чваххун балеб цIцIад гIадав, щун бачIунеб гIор гIадав. xwa{un baleb ~ad fadaw, &un bazuneb for fadaw. 49. Черхх херлъаниги ракI херлъулареб. xer{ [er;anigi raj [er;ulareb. 50. Черххалда гIакъуба бихьичIони, чехьалда рахIат бихьулареб. xer{alda faquba bi%izoni, xe%alda ra\at bi%ulareb. 51. Черххалда ракI чIчIоге, чи данде ккезе гурин! xer{alda raj Zoge, xi dande Ke#e gurin! 52. Черххалда хIур бахинчIони, хIарччида нах бахунареб. xer{alda \ur ba[inxoni, \arXida na[ ba[unareb. 53. Черххалдасса гIорцIцIуге, къуваталдасса чIухIуге. xer{aldaSa for~uge, quwataldaSa zu\uge. 54. Черххалълъул цIцIайи цIцIадирабаз бицуна, чилъиялълъул цIцIайи мацIцIалълъ бицуна. xer{a:ul ~ayi ~adiraba# bicuna, xi;iya:ul ~ayi ma~a: bicuna. 55. Чехь бакъарав, рукъ мискинав – умумузул къо-ассалдасса чIухIарав. xe% baqaraw, ruq miskinaw - umumu#ul qo-aSaldaSa xu\araw. 56. Чехь бакъунилан, рукъи балареб. xe% baqunilan, ruqi balareb. 57. Чехь бухIуларессде рекIел ургъел бикьуге. xe% bu\ulareSde rejel urvel bipuge. 58. Чехь бухIун гIодани, беццаб бадиссаги магIу бачIунеб. xe% bu\un fodani, beCab badiSagi mafu bazuneb. 59. Чехь бухIун ракIалда ккураб жо киданиги кIочонареб. xe% bu\un rajalda Kurab $o kidanigi joxonareb. 60. Чехь гIорцIцIаниги, бер гIорцIцIуларев. xe% for~anigi, ber for~ularew. 61. Чехь гIорцIцIарав – бер бакъарав, рукъ бечедав – ракI мискинав. xe% for~araw - ber baqaraw, ruq bexedaw - raj miskinaw. 62. Чехь квешай кIалалълъе ккогеги, кIал квешай мадугьалихъе ккогеги. xe% kwe^ay jala:e Kogegi, jal kwe^ay maduhali]e Kogegi. 63. Чехь квешасс рукъги бичулеб, ракI квешасс боги бичулеб. xe% kwe^aS ruqgi bixuleb, raj kwe^aS bogi bixuleb. 64. Чехь сабаблъун бетIер ссуризе тогейила. xe% sabab;un beTer Suri#e togeyila. 65. Чехь сабаблъун бетIер хварав бетIеркъотI. xe% sabab;un beTer [waraw beTerqoT. 66. Чехь цIезегIан кванаялълъ кIкIухIаллъи тIад гьабулеб. xe% `e#efan kwanaya: Ju\al;i Tad habuleb. 67. Чехь чIвалеб жо – квен, черхх чIвалеб жо – рахIат. xe% zwaleb $o - kwen, xer{ zwaleb $o - ra\at. 68. Чехьалда рихараб жо нус гурони гьечIебила. xe%alda ri[arab $o nus guroni hezebila. 69. Чехьалълъ бетIер какарав бетIеркъотI. xe%a: beTer kakaraw beTerqoT. 70. Чехьалълъеги черххалълъеги бокьанщинаб гьабуни, чи бокьове ккола. xe%a:egi xer{a:egi bopan&inab habuni, xi bopowe Kola. 71. Чи вихьун, квен кьурал, чу бихьун, ххер кьурал. xi wi%un kwen pural, xu bi%un {er pural. 72. Чи вихьун чухъа гьабе, гьудул вихьун ракI рагье. xi wi%un xu]a habe, hudul wi%un raj rahe. 73. Чи вуххуге – малълъе, чу буххуге – кIалцIи бай. xi wu{uge - ma:e, xu bu{uge - jal`i bay. 74. Чи гурессда гьаруге, дурго хIурмат хунгутIизе. xi gureSda haruge, durgo \urmat [unguTi#e. 75. Чи гьечIелълъув гIакъиллъун вукIиналдасса гIадамазда гъорлI гIабдаллъун вукIинго лълъикIила. xi heze:uw faqil;un wujinaldaSa fadama#da vor/ fabdal;un wujingo :ijila. 76. Чи гIемер – чи дагь, чу гIемер – чи дагь (Нагагь гурони чу батуларо, надир гурони чи ватуларо). xi femer - xi dah, xu femer - xi dah (nafah guroni xu batularo, nadir guroni xi watularo). 77. Чи гIемералълъуб гIакълу цIцIикIкIараб. xi femera:ub faqlu ~iJarab. 78. Чи гIемерлъани, гIадлу холеб. xi femer;ani, fadlu [oleb. 79. Чи даражаялде, захIмат бихьун, вахунев, гIодове бигьаго кколев. xi dara$ayalde #a\mat bi%un wa[unew, fodowe bihago Kolew. 80. Чи къварид гьавурав воххун ххутIуларев. xi qwarid hawuraw wo{un {uTularew. 81. Чи лъала рагIудассан, чу лъала рилълъадассан. xi ;ala rafudaSan, xu ;ala ri:adaSan. 82. Чи лъазе бокьани, гьессие хIакимлъи кьейила. xi ;a#e bopani, heSiye \akim;i peyila. 83. Чи лъазе бокьани, гьессул гьалмагъассухъ ралагьейила (Чи лъазе бокьан, гьудул цIеххе). xi ;a#e bopani, heSul halmavaSu] ralaheyila (xi ;a#e bopan, hudul `e{e). 84. Чи лъалилан абуге, лъороб гьецIцIо батизе гурин. xi ;alilan abuge, ;orob he~o bati#e gurin. 85. Чи чохьоццайила мискин гьавулев. xi xo%oCayila miskin hawulew. 86. Чи хвезе бегьулев жинда чилъун вихьуларев чияссдассанги, чи хвезе бегьулев жинда жолъун бихьулареб унтиялдассанги. xi [we#e behulew $inda xi;un wi%ularew xiyaSdaSangi, xi [we#e behulew $inda $o;un bi%ulareb untiyaldaSangi. 87. Чи чIваларилан кьалги гьабуге, чу ссвакаларилан ахIудги рахъунге. xi zwalarilan palgi habuge, xu Swakalarilan a\udgi ra]unge. 88. Чи чIван, балагьги бачIунгеги, чияда ццере къулизе ккарал къоялги рачIунгеги. xi zwan, balahgi bazungegi, xiyada Cere quli#e Karal qoyalgi razungegi. 89. Чидай хIелиялдасса вакъи рекъон букIуна, яхI тун хьвадиялдасса къадру рекъон бихьула. xiday \eliyaldaSa waqi reqon bujuna, ya\ tun %wadiyaldaSa qadru reqon bi%ula. 90. Чилъун лIугьине гIумруги дагьаб. xi;un /uhine fumrugi dahab. 91. Чилъун лIугьинеялдасса гIалимчилъун вахъине бигьаябила. xi;un /uhineyaldaSa falimxi;un wa]ine bihayabila. 92. Чини лъалин, ракI лълъида бихьулеб? xini ;alin, raj :ida bi%uleb? 93. Чирахъ баканиги, чIчIужугIадан гьечIеб рукъалда нур букIунаребила. xira] bakanigi, Zu$ufadan hezeb ruqalda nur bujunarebila. 94. Чирахъ гьечIеб рукъ – хIайван гьечIеб бокь. xira] hezeb ruq - \aywan hezeb bop. 95. Чирахъул канлъи гIоларессе бакъул канлъиги гIолареб. xira]ul kan;i folareSe baqul kan;igi folareb. 96. Чияда базе бигьаяб жойила зигара. xiyada ba#e bihayab $oyila #igara. 97. Чияда бицараб жо – росдадаго лъараб жо. xiyada bicarab $o - rosdadago ;arab $o. 98. Чияда божараб карщ лълъамияб букIуна. xiyada bo$arab kar& :amiyab bujuna. 99. Чияда велъуге, дудаго бадибчIвай бихьизе гурин. xiyada we;uge, dudago badibzway bi%i#e gurin. 100. Чияда гьардоге, дуццаго гьабе, гIедегIуге, лълъикI гьабе. xiyada hardoge, duCago habe, fedefuge, :ij habe. 101. Чияда гьикъарав – гIакъил, гIакъилассда нахъвилълъарав – цIцIодор. xiyada hiqaraw - faqil, faqilaSda na]wi:araw - ~odor. 102. Чияда гьикъаралълъе дуцца жаваб кьоге - «ГьикъичIогобиц», – ан дудаго цIцIар лъолеб. xiyada hiqara:e duCa $awab poge - «hiqizogobic», - an dudago ~ar ;oleb. 103. Чияда зигара базе инчIев жиндирго къварилъигун ххутIулев. xiyada #igara ba#e inzew $indirgo qwari;igun {uTulew. 104. Чияда кверщел гьабизе лIугьарав лълъиего вокьуларевила. xiyada kwer&el habi#e /uharaw :iyego wopularewila. 105. Чияда ццебе хъат кквеялдасса хъирул къоно тIад байго лълъикIаб. xiyada Cebe ]at KeyaldaSa ]irul qono Tad baygo :ijab. 106. Чияда ццебе хъат ккурасс черхх бичула, чияе наку чIварасс намус бичула. xiyada Cebe ]at KuraS xer{ bixula, xiyaye naku zwaraS namus bixula. 107. Чияда – цедер, дудаго – рокьо. xiyada - ceder, dudago - ropo. 108. Чиядасса тIокIлъарассул тушман гIемер вукIуна, бажари-гьунар бугев ххашазе тушманлъула. xiyadaSa Toj;araSul tu^man femer wujuna, ba$ari-hunar bugew {a^a#e tu^man;ula. 109. Чияде абулелълъул, дурго эбелалълъулги пикру гьабе. xiyade abule:ul, durgo ebela:ulgi _ikru habe. 110. Чияде хьамураб жиндего буссунеб, чияде абураб жиндего бачIунеб. xiyade %amurab $indego buSuneb, xiyade aburab $indego bazuneb. 111. Чияе бухъаралълъуре нилIго кколел. xiyaye bu]ara:ure ni/go Kolel. 112. Чияе гьабураб кумек – дуего гьабураб кумек. xiyaye haburab kumek - duyego haburab kumek. 113. Чияе гьересси бицарасс дуеги бицунеб, чияе ххиянат гьабурасс дуеги гьабулеб. xiyaye hereSi bicaraS duyegi bicuneb, xiyaye {iyanat haburaS duyegi habuleb. Искандар Зулкъарнайидаги Дарвануш абулев хханассдаги гьоркьор ккаралила кIикъого къоялълъ гьоркьосса къотIичIел роркьарал рагъал. Дандеяссул къуват цIцIикIкIараб меххалълъ, Искандар хIилаялълъе ургъизе ккаравила. Искандарицца, цIцIикIкIараб къадар гIарац-месед кьезе къотIиги гьабун, Дарванушил кквезе щварав божарав гьалмагъ тIамуравила гьессда хвалил ругънал лъезе. iskandar #ulqarnayidagi darwawu^ abulew {anaSdagi horpor Karalila jiqogo qoya: horpoSa qoTizel rorparal raval. dandeyaSul qadar ~iJarab me{a:, iskandar \ilaya:e urvi#e Karawila. iskandariCa, ~iJarab qadar farac-mesed pe#e qoTigi habun, darwanu^il Kwe#e &waraw bo$araw halmav Tamurawila heSda [walil ruvnal ;e#e. Боги биххун гъоркь ххутIарав Дарвануш хханассда Искандарицца абурабила - «Рецц Аллагьассе, дир квердассан гурев, дурго бищун божарав гьалмагъассул квердассан мун холев вукIин!». Дарванушицца абурабила - «Дун дудасса тIасса лIугьана, лълъикIав бахIарчи, диени ххиянат гьабурасс дуеги ххиянат гьабизе бугебхха!». ГьебсагIаталълъго Искандарицца ххиянатчи гьессул хханассда ццевеги вачун чIваравила. bogi bi{un vorp {uTaraw darwanu^ {anaSda iskandariCa aburabila - «reC allahaSe, dir kwerdaSan gurew, durgo bi&un bo$araw halmavaSul kwerdaSan mun [olew wujin!». darwanu^iCa aburabila - «dun dudaSa TaSa /uhana, :ijaw ba\arxi, diyeni {iyanat haburaS duyegi {iyanat habi#e bugeb{a!» hebsafata:go iskandariCa {iyanatxi heSul {anaSda Cewegi waxun zwarawila. 114. Чияе ккараб къварилъиялдасса воххарав ххалат воххун ххутIуларев. xiyaye Karab qwari;iyaldaSa wo{araw {alat wo{un {uTularew. 115. Чияе нассихIат гьабун, дуццаго мунагь гьабуге. xiyaye naSi\at habun, duCago munah habuge. 116. Чияе рагIи бицунге, бицун ххадуб хвезе тоге. xiyaye rafi bicunge, bicun {adub [we#e toge. 117. Чияе хвел гьаричIого, дуего гIумру гьаре. xiyaye [wel harizogo, duyego fumru hare. 118. Чияеги гьабе, дуего гьабизеги кIочон тоге. xiyaye habe, duyego habi#egi joxon toge. 119. Чиякъасс ургъел катиде бикьулеб, вехьасс ургъел гьойде бикьулеб. xiyaqaS urvel katide bipuleb, we%aS urvel hoyde bipuleb. 120. Чиякълъиялдасса чадикълъи лълъикIаб. xiyaq;iyaldaSa xadiq;i :ijab. 121. Чиякълъун чи ххутIугеги. xiyaq;un xi {uTugegi. 122. Чиякьа мунго къезе ххиянат гьабуге. xiyapa mungo qe#e {iyanat habuge. 123. Чиякье кIалги ккоге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гьоркьоссанги раккуге. xiyape jalgi Koge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda horpoSangi raKuge. 124. Чияр бадибе унеб рас бихьулев, жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев. xiyar badibe uneb ras bi%ulew, $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew. 125. Чияр бакI бихьичIого, нилIералълъулго къимат лъалареб. xiyar baj bi%izogo, ni/era:ulgo qimat ;alareb. 126. Чияр бакIалде араб лочнол нилIерго бакIалда бугеб гъадилгIан къимат букIунареб. xiyar bajalde arab loxnol ni/ergo bajalda bugeb vadilfan qimat bujunareb. 127. Чияр бахъухъалдасса нилIерго ххинкI лълъикIабила. xiyar ba]u]aldaSa ni/ergo {inj :ijabila. 128. Чияр бихьизе – канав, жиндирго бихьизе – беццав. xiyar bi%i#e - kanaw, $indirgo bi%i#e - beCaw. 129. Чияр бицин буго чияр гьан кванай. xiyar bicin bugo xiyar han kwanay. 130. Чияр бициналде дургоги пикру гьабе. xiyar bicinalde durgogi _ikru habe. 131. Чияр боцIцIиялда баххиллъизе бегьулареб. xiyar bo~iyalda ba{il;i#e behulareb. 132. Чияр боцIцIутIа бер биххуге. xiyar bo~uTa ber bi{uge. 133. Чияр васассдасса нилIерго яс лълъикI. xiyar wasaSdaSa ni/ergo yas :ij. 134. Чияр гьанадасса нилIерго гьуэр лълъикIаб. xiyar hanadaSa ni/ergo huer :ijab. 135. Чияр гьорохъе кьурдуге. xiyar horo]e purduge. 136. Чияр гIадалI къараб чIор – гIеркъилI къараб чIор. xiyar fada/ qarab zor - ferqi/ qarab zor. 137. Чияр гIайиб ккола бачIараб балагь, нилIер гIайиб ккола бачараб балагь. xiyar fayib Kola bazarab balah, ni/er fayib Kola baxarab balah. 138. Чияр гIайибал рицунелълъул, мукъулукъ гIатIидав, жиндирго гIайибал рицунелълъул, гIундул раххчулев. xiyar fayibal ricune:ul, muquluq faTidaw, $indirgo fayibal ricune:ul, fundul ra{xulew. 139. Чияр гIакълу босулареб бетIералдассаги цIунаги, бетIер гьечIей чIчIужуялдассаги цIунаги. xiyar faqlu bosulareb beTeraldaSagi `unagi, beTer hezey Zu$uyaldaSagi `unagi. 140. Чияр гIачIар какилалде, нилIерго басидулги багьа гьабе. xiyar fazar kakilalde, ni/ergo basidulgi baha habe. 141. Чияр жо бикъарассул квер цIцIогьорабила, чияр жо ккурассул кверги кIалги цIцIогьорабила. xiyar $o biqaraSul kwer ~ohorabila, xiyar $o KuraSul kwergi jalgi ~ohorabila. 142. Чияр жо чияе те. xiyar $o xiyaye te. 143. Чияр квен гьуинав, чвантил кIал къваридав. xiyar kwen huinaw, xwantil jal qwaridaw. 144. Чияр квен гьуинлъугеги, чияр рукъ гьуинлъугеги. xiyar kwen huin;ugegi, xiyar ruq huin;ugegi. 145. Чияр кверацца мичIчI бетIизе бигьаяб жойила. xiyar kweraCa miZ beTi#e bihayab $oyila. 146. Чияр квеш бихьараб тезе кIваги. xiyar kwe^ bi%arab te#e jwagi. 147. Чияр кумекалде хьул лъоге, хIалтIун балагье. xiyar kumekalde %ul ;oge, \alTun balahe. 148. Чияр куц-бегIалълъул бициналде цин матIуялълъуве валагье. xiyar kuc-befa:ul bicinalde cin maTuya:uwe walahe. 149. Чияр къварилъи жиндего бачIиндалила бичIчIулеб. xiyar qwari;i $indego bazindalila biZuleb. 150. Чияр къимат гьабуларесс жиндиргоги гьабулареб. xiyar qimat habulareS $indirgogi habulareb. 151. Чияр кIиго шагьи ккурав чияссул багьа – кIиго кепек. xiyar jigo ^ahi Kuraw xiyaSul baha - jigo ke_ek. 152. Чияр мажгиталълъуб как ахIулареб. xiyar ma$gita:ub kak a\ulareb. 153. Чияр масслихIаталълъ росс-лълъади рекъон чIчIоларо, гъоркьагьобоги тIассагьобоги гIадин, цоцалI ххенон, жалго рекъон ккани гурони. xiyar maSli\ata: roS-:adi reqon Zolaro, vorpahobogi TaSahobogi fadin, coca/ {enon, $algo reqon Kani guroni. 154. Чияр мегеж кквелалде, дургояб къунцIейила. xiyar mege$ Kwelalde, durgoyab qun`eyila. 155. Чияр нахуде хьул лъун, нахударахъал гьаруге. xiyar na[ude %ul ;un, na[udara]al haruge. 156. Чияр оц кваналевилан дирго ссан кваналев ватана. xiyar oc kwanalewilan dirgo San kwanalew watana. 157. Чияр рагIи – тIохде балеб цIцIад (РагIи – къватIиб, дун – рокъов). xiyar rafi - To[de baleb ~ad (rafi - qwaTib, dun - roqow). 158. Чияр ракьалда хханлъун вукIинегIан, нилIерго ракьалда узденлъун вукIинго лълъикI. xiyar rapalda {an;un wujinefan, ni/ergo rapalda u#den;un wujingo :ij. 159. Чияр ракьалда чи беццав. xiyar rapalda xi beCaw. 160. Чияр ракI релъиледухъ, накуги чIваге, чи чилъун вихьичIого, гьаваялдеги вахунге. xiyar raj re;iledu], nakugi zwage, xi xi;un wi%izogo, hawayaldegi wa[unge. 161. Чияр ригьиналда гьоркьове, гIабдал гурони, лIугьунаревила. xiyar rihinalda horpowe, fabdal guroni, /uhunarewila. 162. Чияр риди рахьилан ккогеги, рагьтIа гIака гьечIого ххутIугеги. xiyar ridi ra%ilan Kogegi, rahTa faka hezogo {uTugegi. 163. Чияр рокъоб квен тIагIамабила. xiyar roqob kwen Tafamabila. 164. Чияр рокъов вугониги, чи лъала, чияда гъоркь бугониги, чу лъала. xiyar roqow wugonigi, xi ;ala, xiyada vorp bugonigi, xu ;ala. 165. Чияр рокъов дегIенлъунги вукIунге, дурго рокъов цIцIелъунги вукIунге. xiyar roqow defen;ungi wujunge, durgo roqow ~e;ungi wujunge. 166. Чияр ролIул чедалдасса нилIерго мочол гурга лълъикIаб. xiyar ro/ul xedaldaSa ni/ergo moxol gurga :ijab. 167. Чияр ссадакъаялде саххаватго хьвадулев, жинццаго къватIибеххун къараб гурга кьоларев. xiyar Sadaqayalde sa{awatgo %wadulew, $inCago qwaTibe{un qarab gurga polarew. 168. Чияр ссурукъ бихьараб дуццаго гьабуге. xiyar Suruq bi%arab duCago habuge. 169. Чияр тIагъур бахъани, нилIерабго къвалакь кквезе ккола. xiyar Tavur ba]ani, ni/erabgo qwalap Kwe#e Kola. 170. Чияр хурибе рак баге. xiyar [uribe rak bage. 171. Чияр цIакъалдасса нилIерго къадараб лълъикIаб. xiyar `aqaldaSa ni/ergo qadarab :ijab. 172. Чияр цIцIоб батуларо, лълъадал нах бахъуларо. xiyar ~ob batularo, :adal na[ ba]ularo. 173. Чияр цIцIоб – лълъадал щар. xiyar ~ob - :adal &ar. 174. Чияр цIцIобалде ккогеги. xiyar ~obalde Kogegi. 175. Чияр чода рекIарав ххеххго рещтIуневила. xiyar xoda rejaraw {e{go re&Tunewila. 176. Чияр чода рекIарав хIарщукъотIнов рещтIунев. xiyar xoda rejaraw \ar&uqoTnow re&Tunew. 177. Чияр чороклъи бихьизабулеб килищ бацIцIадаб букIине ккола. xiyar xorok;i bi%i#abuleb kili& ba~adab bujine Kola. 178. Чияр чурпадулIе цIцIам жинццаго тIамизе те. xiyar xur_adu/e ~am $inCago Tami#e te. 179. Чияр чIчIужу берцинайила, чияр чу цIакъабила. xiyar Zu$u bercinayila, xiyar xu `aqabila. 180. Чияраб ссурун бихьун, нилIго кантIаги. xiyarab Surun bi%un, ni/go kanTagi. 181. Чияралда бер биххарав, жиндирабго цагъриниб лъурав. xiyaralda ber bi{araw, $indirabgo carvinib ;uraw. 182. Чияралда хъваге, дурабго цIуне. xiyaralda ]wage, durabgo `une. 183. Чияразул бицунаго, дургоязулги пикру гьабе. xiyara#ul bicunago, durgoya#ulgi _ikru habe. 184. Чияргун гIахьалаб гIаладай, дунго бетIергьанаб хIамадай? xiyargun fa%alab faladay, dungo beTerhanab \amaday? 185. Чиясс дуе лълъикIлъи гьабуниги, квешлъи гьабуниги, гьелда нахъа цо гъваца батулебила. xiyaS duye :ij;i habunigi, kwe^;i habunigi, helda na]a co vwaca batulebila. 186. Чиясс чи кIодо гьавуни, кIиялго кIодолъулел, чиясс чи инжит гьавуни, кIиялго инжилъулел. xiyaS xi jodo hawuni, jiyalgo jodo;ulel, xiyaS xi in$it hawuni, jiyalgo in$i;ulel. 187. Чияссда рекъаралила ишалги рукIунел. xiyaSda reqaralila i^algi rujunel. 188. Чияссдасса гьессул рагIад ххалатабила, гьессул гьунаралдасса рецц-бакъ борххатабила. xiyaSdaSa heSul rafad {alatabila, heSul hunaraldaSa reC-baq bor{atabila. 189. Чияссе гьабураб лълъикIлъиялдасса кIудияб ссадакъа гьечIебила. xiyaSe haburab :ij;iyaldaSa judiyab Sadaqa hezebila. 190. Чияссе – гIамал берцинлъи, къохьое – нах, ратIлие – цIуни. xuyaSe - famal bercin;i, qo%oye - na[, raTliye - `uni. 191. Чияссе – рагIи, хIамие – тIил. xiyaSe - rafi, \amiye - Til. 192. Чияссе ссундулго гIей гьечIебила. xiyaSe Sundulgo fey hezebila. 193. Чияссул бахIарчилъи борохь чIвазеги къваригIунеб. xiyaSul ba\arxi;i boro% zwa#egi qwarifuneb. 194. Чияссул бахIарчилъи – ссабру гьабизе кIвей. xiyaSul ba\arxi;i - Sabru habi#e jwey. 195. Чияссул чилъи жиндирго хъатикь букIунеб. xiyaSul xi;i $indirgo ]atip bujuneb. 196. Чияссул гIамал хIакимлъун ккедалила лъалеб. xiyaSul famal \akim;un Kedalila ;aleb. 197. Чияссул ияхI – носол бал гIадаб жо. xiyaSul iya\ - nosol bal fadab $o. 198. Чияссул квешаб гIамал бахунеб унтиялдасса квешаб. xiyaSul kwe^ab famal ba[uneb untiyaldaSa kwe^ab. 199. Чияссул къунтIаб гIамал-ххассият цо рагIудассанги бичIчIулеб. xiyaSul qunTab famal-{aSiyat co rafudaSangi biZuleb. 200. Чияссул кьучIчIлъи – рагIи, рагIул кьучIчIлъи – тIубай. xiyaSul puZ;i - rafi, raful puZ;i - Tubay. 201. Чияссул кIодолъи рарал соназулI гуребила букIунеб, гIакълуялълъулIила. xiyaSul jodo;i raral sona#u/ gurebila bujuneb, faqluya:u/ila. 202. Чияссул хвел чияда бараб гьечIеб. xiyaSul [wel xiyada hezeb. 203. Чияссул хвелгицин берцинаб букIине ккола. xiyaSul [welgicin bercinab bujine Kola. 204. Чияссул тушманила жиндаго лъалареб жо. xiyaSul tu^manila $indago ;alareb $o. 205. Чияхъе тIагIел кьезе рокъотел виччай. xiya]e Tafel pe#e roqotel wiXay. 206. Чияцца гьабичIелълъул бициналде, дуццаго гьабуралълъулги багьа гьабе. xiyaCa habize:ul bicinalde, duCago habura:ulgi baha habe. 207. Чияцца гьабуралълъе къимат кьезе цIакъ бигьаяб жойила. xiyaCa habura:e qimat pe#e `aq bihayab $oyila. 208. Чияцца гьабуралълъул гурони, жинццаго гьабуралълъул рогьо букIунарев. xiyaCa habura:ul guroni, $inCago habura:ul roho bujunarew. 209. Чияцца гьавун, чи лIугьунарев, жинццаго живго лIугьинавизе кколев. xiyaCa hawun, xi /uhunarew, $inCago $iwgo /uhinawi#e Kolew. 210. Чияцца гьумер бухIизегIан, цIадуцца мегеж чIурхIаги. xiyaCa humer bu\i#efan, `aduCa mege$ zur\agi. 211. Чияцца гIакълу малълъун, гIабдал цIцIодорлъуларо. xiyaCa faqlu ma:un, fabdal ~odor;ularo. 212. Чияцца кьураб бищунго лълъикIаб жо – гьáричIого кьураб жо. xiyaCa purab bi&ungo :ijab $o - harizogo purab $o. 213. Чияцца кьураб жа гьекъеялдасса живго бетIергьанаб лълъадал рагI гьекъей лълъикIаб. xiyaCa purab $a heqeyaldaSa $iwgo beTerhanab :adal raf heqey :ijab. 214. Чияцца чи инжит гьавуларо, цин жинццаго живго инжит гьавичIони. xiyaCa xi in$it hawularo, cin $inCago $iwgo in$it hawizoni. 215. Чияццаниги кваналел Хъилидал багIаргIечал нилIеццаго кванан лълъикIила. xiyaCanigi kwanalel ]ilidal bafarfexal ni/eCago kwanan :ijila. 216. Чода рекъаралила тIукъбиги чIвалел. xoda reqaralila Tuqbigi zwalel. 217. Чода чIвалел магIазул гъанссида чIвалел магIал гьарурав Аллагь! xoda zwalel mafa#ul vanSida zwalel mafal haruraw allah! Маххукъебедассул йикIун йиго цIакъ берцинай чIчIужу. Хханассе бокьун буго, гьелълъул россги тIагIинавун, жинццаго гьелдассан кеп босизе. Хханасс лъазабун буго къебедассда, метер радалалде нусго чодуе тIикъва-магI къотIичIони, жинцца мун чIвазе вугилан. Маххукъебедасс рокьукъаб ххабар чIчIужуялълъе бицун буго, кIвелародай рухI ххвассар гьабизеян хIалтIизе къассдги гьабун буго. ГIакъилай чIчIужуялълъ гьессда абун буго - дудассан тIалаб гьабулеб буго инсанассухъан гьабун бажарулареб жо. РачIа, къасси нилI регилин, метералде щиб бугониги ккелеб батила. Цониги магIги къотIичIого, росс-лълъади регун руго. ma{uqebedaSul yijun yigo `aq bercinay Zu$u. {anaSe bopun bugo, he:ul roSgi Tafinawun, $inCago heldaSan ke_ bosi#e. {anaS ;a#abun bugo qebedaSda, meter radalalde nucgo xoduye Tiqwa-maf qoTizoni, $inCa mun zwa#e wugilan. ma{uqebedaS ropuqab {abar Zu$uya:e bicun bugo, jweladay ru\ {waSar nabi#eyan \alTi#e qaSdgi habun bugo. faqilay Zu$uya: heSda abun bugo - dudaSan Talab habuleb bugo insanaSu]an habun ba$arulareb $o. raza, qaSi ni/ regilin, meteralde &ib bugonigi Keleb batila. conigi mafgi qoTizogo, roS-:adi regun rugo. Радакь, нуцIцIидаги тункун, хханассул нукарасс абун буго - «Ххан хун вуго, ххеххго гьессул гъанссида чIвазе магIал къотIизе тIаде вахъа», – ян. Маххукъебедасс гьурмада квер бахъун буго, ццереххун реххссарал рагIабиги абулаго, гъанссида чIвазе магIалги гьарун руго. radap, nu~idagi tunkun, {anaSul nukaraS abun bugo - «{an [un wugo, {e{go heSul vanSida zwa#e mafal `oTi#e Tade wa]a», - yan. ma{uqebedaS hurmada kwer ba]un bugo, Cere{un re{Saral rafabigi abulago, vanSida zwa#e mafalgi harun rugo. 218. Чодасса гьоко ццебе унеб. xodaSa hoko Cebe uneb. 219. Чодасса рещтIун, хIамида рекIун. xodaSa re&Tun, \amida rejun. 220. Чодуе – цIцIал, хIамие – хIенссеркIо. xoduye - ~al, \amiye - \enSerjo. 221. Чое – кьили, хIамие – гъалдибер. xoye - pili, \amiye - valdiber. 222. Чое хъулухъ гьабичIони, лъелго рилълъине ккола, хIама лълъикI хьихьичIони, рохь мугъалълъ баччизе ккола. xoye ]ulu] habizoni, ;elgo ri:ine Kola, \ama :ij %i%izoni, ro% muva: baXi#e Kola. 223. Чол жал кколебилан, хIамил рачIчI ккоге. xol $al Kolebilan, \amil raZ Koge. 224. Чол къимат лъаларев лъелго вилълъине кколев. xol qimat ;alarew ;elgo wi:ine Kolew. 225. Чол хIал, гъогъолIе бачани, лъала, чияссул хIал, сапаралде цадахъ ккани, лъала. xol \al, vovo/e baxani, ;ala, xiyaSul \al, sa_aralde cada] Kani, ;ala. 226. Чордезе бокьарав лълъекьа хIинкъуларев, хIалтIи бокьулев бокьун вегуларев. xorde#e boparaw :epa \inqulerew, \alTi bopulew bopun wegularew. 227. Чорххое рахIат гIемер гьабурав нахъа воххуларо. xor{oye ra\at femer haburaw na]a wo{ularo. 228. Чорххол гьава цIцIикIкIарав цо хIалалда ххутIуларо. xor{ol hawa ~iJaraw co \alada {uTularo. 229. Чорххол гIамал хисугеги, рекIел гIадлу биххугеги. xor{ol famal [isugegi, rejel fadlu bi{ugegi. 230. Чорххол гIамал хисугеги, хурул талихI бекугеги. xor{ol famal [isugegi, [urul tali\ bekugegi. 231. Чорххол сахлъи бараб буго роццада кванаялда, рукъалълъул ракIа-раххари – босаралълъуб босараб лъеялда. xor{ol sa[;i barab bugo roCada kwanayalda, ruqa:ul raja-ra{ari - bosara:ub bosarab ;eyalda. 232. Чорххол тIабигIат буго, керен тIуни, батIалъун чIчIолеб, тIечIони, кидаго хахулеб лъимер гIадаб жо. xor{ol Tabifat bugo, keren Tuni, baTa;un Zoleb, Tezoni, kidago [a[uleb ;imer fadab $o. 233. ЧорххолI бугонани, нилIерго рухIги, махIалда бугони, нилIерго хIалги. xor{o/ bugonani, ni/ergo ru\gi, ma\alda bugoni, ni/ergo \algi. 234. ЧорххолI бугони – рухI, чвантиниб бугони – гIарац. xor{o/ bugoni - ru\, xwantinib bugoni - farac. 235. ЧорххолI бугони – хIал, рокъоб бугони – махIал. xor{o/ bugoni - \al, roqob bugoni - ma\al. 236. ЧорххолI витIарассе кинабго квен татуяб. xor{o/ wiTaraSe kinabgo kwen tatuyab. 237. ЧорххолI витIи гIадаб чода чи рекIунарев. xor{o/ wiTi fadab xoda xi rejunarew. 238. ЧорххолI гьечIеб гьунаралълъ чи ццеветIун инаро. xor{o/ hezeb hunara: xi CeweTun inaro. 239. ЧотIахъанасс чу беццулеб, векьарухъанасс оц беццулеб. xoTa]anaS xu beCuleb, weparu]anaS oc beCuleb. 240. Чохьое ияхI гьечIев, ракъуе ссабру гьечIев. xo%oye iya\ hezew, raquye Sabru hezew. 241. Чохьоеги рихьиеги бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколел. xo%oyegi ri%iyegi boparab habuni, i{tiyar hezeb balalde Kolel. 242. Чохьол бухIиялда щибго релълъунареб. xo%ol bu\iyalda &ibgo re:unareb. 243. Чохьол гурони мацIцI лъаларев, чадил гурони бицунарев. xo%ol guroni ma~ ;alarew, xadil guroni bicunarew. 244. Чохьол гьудулзаби чанги ратулел, къваригIиндал гьудул дагьав ватулев. xo%ol hudul#abi xangi ratulel, qwarifindal hudul dahaw watulew. 245. Чохьол дару – гьан, гьанал дару – рокьи. xo%ol daru - han, hanal daru - ropi. 246. Чохьол унти тIад чIвани, ботIрол унти тIагIуна. xo%ol unti Tad zwani, boTrol unti Tafuna. 247. Чохьол ургъел гьабуларесс ботIролги гьабулареб. xo%ol urvel habulareS boTrolgi habulareb. 248. Чохьониб гьунареб, кIалдибги гьунареб. xo%onib hunareb, jaldibgi hunareb. 249. Чохьоцца гIадин чи реххуларо. xo%oCa fadin xi re{ularo. 250. Чоцца хIатIал росулел, тIад рекIарассухъ ралагьун (Чоцца юргъаги бачунеб чи вихьун). xoCa \aTal rosulel, Tad rejaraSu] ralahun (xoCa yurva baxuneb xi wi%un). 251. Чоцца чал кIанцIидал, оцоеги баркала кье. xoCa xal jan`idal, ocoyegi barkala pe. 252. Чоцца чи хIурулI речIчIулев, гIорцIмацца гъогъолI речIчIулев. xoCa xi \uru/ reZulew, for`maCa vovo/ reZulew. 253. Чу берцин гьабула кьилиялълъ, чи берцин гьавула захIматалълъ. xu bercin habula piliya:, xi bercin hawula #a\mata:. 254. Чу щведал, кьили щвечIо, кьили щведал, чу щвечIо. xu &wedal, pili &wexo, pili &wedal, xu &wezo. 255. Чу беэдун квегъе, чIчIужу еццун куцай (Чу беэде чIчIужу ецце). xu beedun kweve, Zu$u yeCun kucay (xu beede Zu$u yeCe). 256. Чу босе гьод къокъаб, гьалмагъ ккве калам дагьав. xu bose hod qoqab, halmav Kwe kalam dahaw. 257. Чу босе юргъа бихьун, налъи гьабе чи вихьун. xu bose yurva bi%un, na;i habe xi wi%un. 258. Чу босулесс гьелълъул рилълъин цIеххедал, чол бетIергьанасс абурабила мавлидалде ахIун унев дибирассулалдасса ххеххаб бугилан. xu bosuleS he:ul ri:in `e{edal, xol beTerhanaS aburabila mawlidalde a\un unew dibiraSulaldaSa {e{ab bugilan. 259. Чу гьечIелълъуб хIамаги чуйилан толебила (тейила). xu heze:ub \amagi xuyilan tolebila (teyila). 260. Чу кIалдиб ххер ккун холеб, къарум дунялалда ххутIанщиналда ххадув ххачадулаго холев. xu jaldib {er Kun [oleb, qarum dunyalalda {uTan&inalda {aduw {axadulago [olew. 261. Чу лъала кьолокье ккедал, чи лъала кьалде ккедал. xu ;ala polope Kedal, xi ;ala palde Kedal. 262. Чу лълъикIаб чияцца рекIинчIеб, лълъади лълъикIай чияе инчIей. xu :ijab xiyaCa rejinzeb, :adi :ijay xiyaye inzey. 263. Чу лълъикIасс чодуе хIалхьи толареб, ретIел лълъикIав хьвадулев чIчIоларев. xu :ijaS xoduye \al%i tolareb, reTel :ijaw %wadulew Zolarew. 264. Чу рилълъадассан лъала, чи рагIудассан лъала. xu ri:adaSan ;ala, xi rafudaSan ;ala. 265. Чу хIалае ккун, хIамие кIалцIи щварабила. xu \alaye Kun, \amiye jal`i &warabila. 266. Чу щолаго, гIорцIен гIабдаласс гурони рекIунареб. xu &olago, for`un fabdalaS guroni rejunareb. 267. Чу щолебги букIун, хIамихъ анищ гьабуге. xu &oleb bujun, \ami] ani& habuge. 268. Чу-ярагъ лълъикIавилан лълъиданиги цIцIар лъоге, лъалабалълъги ратулел тадбир бугел гIадамал. xu-yarav :ijawilan :idanigi ~ar ;oge, ;alaba:gi ratulel tadbir bugel fadamal. 269. Чуги чIвачIого, чиги чIвачIого, хъала бахъулареб. xugi zwazogo, xigi zwazogo, ]ala ba]ulareb. 270. Чуги ццебе тун, лъалкI балагьулев. xugi Cebe tun, ;alj balahulew. 271. Чуги цIцIалги гIола гIолохъанчияссе. xugi ~algi fola folo]anxiyaSe. 272. Чудкие балкан кинаб бугониги батIалъи букIунареб. xudkiye balkan kinab bugonigi baTa;i bujunareb. 273. Чундузул убуразулI лIар биццатаб бис гIадав, лъарал лълъимазда гьоркьов хъахIилаб ралъад гIадав. xundu#ul ubura#u/ /ar biCatab bis fadaw, ;aral :ima#da horpow ]a\ilab ra;ad fadaw. 274. Чури бухIараб бахIри гIадин. xuri bu\arab ba\ri fadin. 275. Чурпадул хIал гъодода лъала. xur_adul \al vododa ;ala. 276. Чурул росода чIван, чIулгIи бекуге (Чи гурев чияссе кьун, лълъикIай яс хвезаюге). xurul rosoda zwan, zulfi bekuge (xi gurew xiyaSe pun, :ijay yas [we#ayuge). 277. ЧурулIа бахъараб гIункIкI гIадин. xuru/a ba]arab funJ fadin. 278. Чурунилан щагIил чини лIугьинаро, чол русснада бухьунилан, хIамил чу лIугьинаро. xurunilan &afil xini /uhinaro, xol ruSnada bu%unilan, \amil xu /uhinaro. 279. Чухъида квер бахъула, хъабчиде квер хьвагIула. xu]ida kwer ba]ula, ]abxide kwer %wafula. 280. Чуял гIемер руго – тулпар цо буго, гIадамал гIемер руго – бахIарчи цо вуго. xuyal femer rugo - tul_ar co bugo, fadamal femer rugo - ba\arxi co wugo.

У u 1. «Уйилан» тезе лъачIев къаралав къо бакъинегIан вагъизе ккаравила. «uyilan» te#e ;azew qaralaw qo baqinefan wavi#e Karawila. 2. Умумуз дуниял лъималазе гьабулеб, лъималаз дуниял жидеего гьабулеб. umumu# duniyal ;imala#e habuleb, ;imala# duniyal $ideyego habuleb. 3. Умумузул адаб тарасс ххалкъалълъул нусцIцIул толеб. umumu#ul adab taraS {alqa:ul nus~ul toleb. 4. Умумузул кици цониги гIодоб ххутIулареб. umumu#ul kici conigi fodob {uTulareb. 5. Умумузул малълъ – магъилIе балеб цIцIад. umumu#ul ma: - mavi/e baleb ~ad. 6. Умумузул хIурмат тарассе – нагIана. umumu#ul \urmat taraSe - nafana. 7. Умумул кинал рукIаралали бицунге, мунго кинав вугевали бице. umumul kinal rujaralali bicunge, mungo kinaw wugewali bice. 8. Ун бахъунареб сагIат, тун бахъунареб нух. un ba]unareb safat, tun ba]unareb nu[. 9. Унареб гIеретIалълъухъ балагьун, унеб парччи толареб. unareb fereTa:u] balahun, uneb _arXi tolareb. Кициялълъул магIна буго, росс щоларей кIудияй яццалълъухъ балагьун, росс щолей гьитIинай яцц рокъой тогеян абураб. kiciya:ul mafna bugo, roS &olarey judiyay yaCa:u] balahun, roS &oley hiTinay yaC roqoy togeyan aburab. 10. Унареб гIарацги гьаруларей ясги цого жойила. unareb faracgi harularey yasgi cogo $oyila. 11. Унаревила кIкIвахIал рохьове, ани, рохьго баччун, вачIуневила. unarewila Jwa\al ro%owe, ani, ro%go baXun, wazunewila. 12. Унго-унгояв гьудул – лIугIел гьечIеб ххазина. ungo-ungoyaw hudul - /ufel hezeb {a#ina. 13. «Унго, кийгIагидай дун тоххлъарай, ссундулIдай дицца гъалатI биччараб?» – ан ракI унтун абулебила эбелалълъ, санаде яхинчIей ясалълъул гьитIинабго гъалатI бихьидалги. «ungo, kiyfagiday dun to{;aray, Sundu/day diCa valaT biXarab?» - an raj untun abulebila ebela:, sanade ya[inzey yasa:ul hiTinabgo valaT bi%idalgi. 14. Унев-унев вукIунев, Унеб бакIги лъаларев. Кваналевги чIчIоларев, Кунеб жоги лъаларев. unew-unew wujunew, uneb bajgi ;alarew. kwanalewgi Zolarew, kuneb $ogi ;alarew. 15. Унелълъул ццеве валагье, кIалъалелълъул нахъ валагье. une:ul Cewe walahe, ja;ale:ul na] walahe. 16. Унессе нух битIаги, чIчIолессе рукъ битIаги. uneSe nu[ biTagi, ZoleSe ruq biTagi. 17. Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги. unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi. ЦIцIоралдасса, давлаги гьабун, лIутун вачIунев вукIун вуго цо магIарулав. Гьессда ххадур ахIуд рахъун рачIунел рукIун руго кIартIулал, эменги лъабго васги. Инссуцца лъималазда абун буго жиндие магIарулассул чол ссипат-ссурат гьабеян. Лъималаз бицун буго гьеб чу ункъабго хIетIеги хъахIаб магIарул гIаларча бугилан. Цинги инссуцца лъималазда абун буго - «Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги! Гьеб магIарул гIаларчаялда ххадур нилI гъоларо, нахъ русса», – ян. Цо-цояз абула ункъабго хIетIе хъахIаб чол бетIергьанчи холевилан. Гьелълъие гIолойила гьеб тайпаялълъул чоде хьандараб гьаб кици бугебилан. ~oraldaSa, dawlagi habun, /utun wazunew wujun wugo co mafarulaw. heSda {adur a\ud ra]un razunel rujun rugo jarTulal, emengi ;abgo wasgi. inSuCa ;imala#da abun bugo $indiye mafarulaSul xol Si_at-Surat hebeyan. ;imala# bicun bugo heb xu unqabgo \eTegi ]a\ab mafarul falarxa bugilan. cingi inSuCa ;imala#da abun bugo - «unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi! heb mafarul falarxayalda {adur ni/ volaro, na] ruSa», - yan %andarab hab kici bugebilan. 18. Ункъабго хIетIе хъахIаб чуги босуге, чараб гьойги хьихьуге. unqabgo \eTe ]a\ab xugi bosuge, xarab hoygi %i%uge. 19. Ункъида вукIана – кIийиде ккана, кIийида вукIана – лъабиде ккана, гIагарда вукIана – рикIкIаде ккана. unqida wujana - jiyide Kana, jiyida wujana - ;abide Kana, fagarda wujana - riJade Kana. 20. Унтараб бакI беццабила (ссундаго тункулеб). untarab baj beCabila (Sundago tunkuleb). 21. Унтараб гIусалда тIадила мацIцI ссверулеб. untarab fusalda Tadila ma~ Sweruleb. 22. Унтарав чи меседил таххалдассаги разилъуларевила. untaraw xi mesedil ta{aldaSagi ra#i;ularewila. 23. Унтарав чияссе берцинаб рагIиги сахлъи буго. untaraw xiyaSe bercinab rafigi sa[;i bugo. 24. Унтарал щинал холарел, херал бахIарлъуларел. untaral &inal [olarel, [eral ba\ar;ularel. 25. Унтарассда кванил тIагIам лъалареб, рокьи ккарассда макьил тIагIам лъалареб. untaraSda kwanil Tafam (mef) ;alareb, ropi KaraSda mapil Tafam (mef) ;alareb. 26. Унтарассда къаданив къо щваравила. untaraSda qadaniw qo &warawila. 27. Унтарассе – бусен, хварассе – хоб. untaraSe - busen, [waraSe - [ob. 28. Унтарассе маххссара щай, ссвакарассе расанди щай? untaraSe ma{Sara &ay, SwakaraSe rasandi &ay? 29. Унти балъго гьабурав ххеххгого тIатун хола. unti ba;go haburaw {e{gogo Tatun [ola. 30. Унти – барти. unti - barti. 31. Унти бицарасс бакъул кеп босула, баххчун тарасс хабалIе нух босула. unti bicaraS baqul ke_ bosula, ba{xun taraS [aba/e nu[ bosula. 32. Унти гьечIеб черхх букIунареб, ургъел гьечIеб ракI букIунареб. unti hezeb xer{ bujunareb, urvel hezeb raj bujunareb. 33. Унти – квачалълъ, балагь – кIалалълъ. unti - kwaza:, balah - jala:. 34. Унти лълъикIаб жони, гьелда гьеб цIцIар лъелароанила. unti :ijab $oni, helda heb ~ar ;elaroanila. 35. Унти раххнацца чIвалебила, рукIкIацца бищулебила. unti ra{naCa zwalebila, ruJaCa bi&ulebila. 36. Унти сахлъулебила, гIамал ххутIулебила. unti sa[;ulebila, famal {uTulebila. 37. Унтиги, тушманги, цIаги хIакъираллъун рихьугейила. untigi, tu^mangi, `agi \aqiral;un ri%ugeyila. 38. Унтидалги херлъидалгийила хвел ракIалде щолеб. untidalgi [er;idalgiyila [wel rajalde &oleb. 39. Унтизе нилIго лълъикI, хвезе чIчIужу лълъикI. unti#e ni/go :ij, [we#e Zu$u :ij. 40. Унтизе унти ххутIичIев, хвезе хIара ххутIичIев. unti#e unti {uTizew, [we#e \ara {uTizew. 41. УнтичIеб бакI ххутIичIев, хвезе къоялги щвечIев. untizeb baj {uTizew, [we#e qoyalgi &wezew. 42. УнтичIев зигардуларев, бухIичIев гIодуларев. untizew #igardularew, bu\izew fodularew. 43. УнтичIессда сахлъиялълъул къимат лъалареб, живго херлъичIессда херлъиги бичIчIулареб. untizeSda sa[;iya:ul qimat ;alareb, $iwgo [er;izeSda [er;igi biZulareb. 44. УнтичIессда унтул бицунге, тIехх тIагIинчIессда тIоххол бицунге. untizeSda untul bicunge, Te{ TafinzeSda To{ol bicunge. 45. УнтичIого хогеги, хваразда урхъараб къо бачIунгеги! untizogo [ogegi, [wara#da ur]arab qo bazungegi! 46. Унтулареб бетIер хабалI гурони букIунареб. untulareb beTer [aba/ guroni bujunareb. 47. Унтулареб гьан букIунареб, бакъвалареб ракI букIунареб. untulareb han bujunareb, baqwalareb raj bujunareb. 48. Унтулареб гьаналдасса цIунаги, чурулареб боцIцIудасса цIунаги. untulareb hanaldaSa `unagi, xurulareb bo~udaSa `unagi. 49. Унтулареб черхх букIунареб, дару гьечIеб унти букIунареб. untulareb xer{ bujunareb, daru hezeb unti bujunareb. 50. Унтулеб бакI гьечIого, инсан зигардуларо. untuleb baj hezogo, insan #igardularo. 51. УнтулI хIалценгIанги, берталълъа камуларев, бакIвалиялда къечI гIадин, къулгьу-алхIамалда рекIун вукIунев. untu/ \alcenfangi, berta:a kamularew, bajwaliyalda qez fadin, qulhu-al\amalda rejun wujunew. 52. Унтун ххалалъугеги, херлъун басралъугеги (Ххалатаб чIвагеги, чIамучIаб ккогеги). untun {ala;ugegi, [er;un basra;ugegi ({alatab zwagegi, zamuzab Kogegi). 53. Ургъалида тIаде тIенкелгIанай ясги гьаюнила. urvalida Tade Tenkelfanay yasgi hayunila. 54. Ургъалицца черхх чIварабила, чоцца гьор кварабила. urvaliCa xer{ zwarabila, xoCa hor kwarabila. 55. Ургъел бегьуларев, багьа кьун, восуларев. urvel behularew, baha pun, wosularew. 56. Ургъел бикьуларев вокьулев хваги, Рокьул бицунарей йокьулей хваги. urvel bipularew wopulew [wagi, ropul bicunarey yopuley [wagi. 57. Ургъел гуребаб ургъеллъугеги, рухIел гуребаб рухIеллъугеги. urvel gurebab urvel;ugegi, ru\el gurebab ru\el;ugegi. 58. Ургъел гьечIеб жо ракIалда чIчIолареб. urvel hezeb $o rajalda Zolareb. 59. Ургъел гьечIеб жоялълъе шакдари дагьаб. urvel hezeb $oya:e ^akdari dahab. 60. Ургъел гьечIессул гIумру ххалатаб, хIалтIи бокьуларессул гьанта ххалатаб. urvel hezeSul fumru {alatab, \alTi bopulareSul hanta {alatab. 61. Ургъел гьечIессул макьу щулияб. urvel hezeSul mapu &uliyab. 62. Ургъел гьитIинассул гIагIай кIудияб. urvel hiTinaSul fafay judiyab. 63. Ургъел кьижараб, рокьи борчIараб. urvel pi$arab, ropi borzarab. 64. Ургъел кIудияссе сордо кIудияб. urvel judiyaSe sordo judiyab. 65. Ургъел макьигъдулеб, рокьи гьабудулеб. urvel mapivduleb, ropi habuduleb. 66. Ургъел тIасса ингун, беццаб бералда канлъи бихьулеб. urvel TaSa ingun, beCab beralda kan;i bi%uleb. 67. УргъичIого вагъани, вагъичIого холев (къолев). urvizogo wavani, wavizogo [olew (qolew). 68. УргъичIого иш гьабулелги рукIунелила гIадамал, ишго гьечIого, ургъулелги рукIунелила гIадамал. urvizogo i^ habulelgi rujunelila fadamal, i^go hezogo, urvulelgi rujunelila fadamal. 69. УргъичIого кьвагьараб рагIи – ишан кквечIого, речIчIараб чIор. urvizogo pwaharab rafi - i^an Kwezogo, reZarab zor. 70. УргъичIого кIалъарав кIицIцIул холев. urvizogo jalaraw ji~ul [olew. 71. УргъичIого рагIи бицунге, чIамичIого квен кванаге. urvizogo rafi bicunge, zamizogo kwen kwanage. 72. УргъичIого реххараб рагIиялълъухъ ххонжрол жаваб щвезе бегьулеб. urvizogo re{arab rafiya:u] {on$rol $awab &we#e behuleb. 73. УргъичIого тIамураб цо галиялълъ тIолабго гIумруялда гIуж лъолеб. urvizogo Tamurab co galiya: Tolabgo fumruyalda fu$ ;oleb. 74. Ургъун бецце, беццараб кIалалълъ какизе ккезе гурин. urvun beCe, beCarab jala: kaki#e Ke#e gurin. 75. Ургъун гьабе, аралда ххадуб ракI бухIуге. urvun habe, aralda {adub raj bu\uge. 76. Ургъун гьабуралълъул рогьо дагьаб. urvun habura:ul roho dahab. 77. Ургъун гьагIеян абурабила игьалиссесс хIамида. urvun hafeyan aburabila ihaliSeS \amida. 78. Ургъун рагIи бицунев, борцун гали тIамулев. urvun rafi bicunew, borcun gali Tamulew. 79. Ургъун рагIи гъваридаб, гъвалил тIатIи биццатаб. urvun rafi vwaridab, vwalil TaTi biCatab. 80. Ургъун хIалтIичIони, хIассил кколаро, Кверда гьечIеб гьунар камиллъуларо. urvun \alTizoni, \aSil Kolaro, kwerda hezeb hunar kamil;ularo. 81. Ургьиб циги ккун, царал рачIчI кIалдибги ккун. urhib cigi Kun, caral eaZ jaldib Kun. 82. Ургьибе борохь биччани, тIулищ кваналеб, ракIищ борлIилебан гьикъулебила. urhibe boro% biXani, Tuli& kwanaleb, raji& bot/ileban hiqulebila. 83. Ургьибе ккараб жоялде саву кколареб. urhibe Karab $oyalde sawu Kolareb. 84. Ургьибеги лIугьунеб, нахъеги бачIунеб борохь. urhibegi /uhuneb, na]egi bazuneb boro%. 85. Урхъукье вачIа, дадал! ur]upe waza, dadal! 86. Устар лъала, къайи бихьун. ustar ;ala, qayi bi%un. 87. Устарассда релълъараб букIуна хIалтIиги. ustaraSda re:arab bujuna \alTigi. 88. Устарассул къед квешаб, къебедассул нус квешаб (Устарассул хьит гьечIеб, къебедассул нус гьечIеб). ustaraSul qed kwe^ab, qebedaSul nus kwe^ab (ustaraSul %it hezeb, qebedaSul nus hezeb). 89. Устарассул роцц - роццго устарабила. usataSul roC - roCgo ustarabila. Цо чияссул ххвалчен гьетIун букIанила. Гьебги босун, битIизабизе къебедассухъе анила. co xiyaSul {walxen heTun bujanila. hebgi bosun, biTi#abi#e qebedaSu]e anila. Къебедасс ххвалчен, кIиябго квералълъ аххалъи-тIаралъиги ккун, цо кIиго нухалълъ роццалда тунканила. qebedaS {walxen, jiyabgo kwera: a{a;i-Tara;igi Kun, co jigo nu[a: roCalda tunkanila. - ВахI, гьебни дихъагоги бажарулеб хIалтIи букIун буго. Дицца дуе гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ мухьги кьеларо, – ян абунила ххвалчадул бетIергьанасс. - wa\, hebni di]agogi ba$aruleb \alTi bujun bugo. diCa duye hedifan hiTinab \alTu] mu%gi pelaro, - yan abunila {walxadul beTerhanaS. - Бажарулеб батани, махха, дуццаго битIизабе, – янги абун, накалдаги тункун, къебедасс ххвалчен бетIергьанассухъе кьунила. - ba$aruleb batani, ma{a, duCago biTi#abe, - yangi abun, nakaldagi tunkun, qebedaS {walxen beTerhanaSu]e punila. Ххвалчадул бетIергьан, къебедго гIадин, накалдаги тункун, ххвалчен битIизабизе лIугьанила. КигIанни гьесс жигар бахъаниги, ххвалчен, гьетIун гурони, битIизабизе кIун гьечIо. ЦIакъго гьесс хIал гьабидал, бекунги ун буго. Валлагьин, унтарассул роцц - роццго устараб букIунеб букIун бугилан абурабила чара хварав ххвалчадул бетIергьанасс. {walxadul beTerhan, qebedgo fadin, nakaldagi tunkun, {walxen biTi#abi#e /uhanila. kifanni heS $igar ba]anigi, {walxen heTun guroni biTi#abi#e jun hezo. `aqgo heS \al habidal, bekungi un bugo. walahin, ustaraSul roC - roCgo ustarab bujuneb bujun bugilan aburabila xara [waraw {walxadul beTerhanaS. 90. Устарассул хIатIалги устарал. ustaraSul \aTalgi ustaral. 91. Устарги вукIуна, хIуртIаустарги вукIуна. ustargi wujuna, \urTaustargi wujuna. 92. Устарзаби гIемер рукIуна, маххщел бугел дагьал рукIуна. ustar#abi femer rujuna, ma{&el bugel dahal rujuna. 93. «Ухха» гIемерассул гIакълу мукъссанаб, калам лълъамияссул керен махIцараб. «u{a» femeraSul faqlu muqSanab, kalam :amiyaSul keren ma\carab. 94. Уххи дуцца гьабидал, моцIцIаби диццайищ гъелел? u{i duCa habidal, mo~abi diCayi& velel? 95. Учузаб жо босизегIан бечедав гьечIила живан абулебила жугьутIасс. uxu#ab $o bosi#efan bexedaw hezila $iwan abulebila $uhuTaS. 96. Учузабги лълъикIабги жо букIунаребила. uxu#abgi :ijabgi $o bujunarebila. 97. Учузго кьолеб лълъикIаб жоги лълъикIго кколеб ххеххаб жоги букIунареб. uxu#go poleb :ijab $ogi :ijgo Koleb {e{ab $ogi bujunareb. 98. Уяб батани, цIун бачIаги! uyab batani, `un bazagi!

Цц C Ццебе бекьарассул хур кIудияб, ххадуб бекьарассул ссан кIудияб. Cebe beparaSul [ur judiyab, {adub beparaSul San judiyab. Ццебе кIал биххарав кIалъан къола. Cebe jal bi{araw ja;an qola. Ццебе лъураб кванида щибго кIалъай гьабуге. Cebe ;urab kwanida &ibgo ja;ay habuge. Ццебе рукIкIен бахъун, ххадуб кун бахъун. Cebe ruJen ba]un, {adub kun ba]un. Ццебе цIа гьечIони, нахъа рахъу кколареб. Cebe `a hezoni, na]a ra]u Kolareb. Ццебе цIакъаб чиярлъаги, нахъа цIакъаб нилIерлъаги. Cebe `aqab xiyar;agi, na]a `aqab ni/er;agi. Ццебессеб ццебе гьабе, ххадуссеб ххадуб гьабе. CebeSeb Cebe habe, {aduSeb {adub habe. Ццебеккунго ургъарав нахъа воххула, ригьда нахърател гьабичIев нахъа пашманлъула. CebeKungo urvaraw na]a wo{ula, rihda na]ratel habizew na]a _a^man;ula. ЦцебетIамалълъе тIил бигъараб, витIунчияссе росу хвараб. CebeTama:e Til bivarab, wiTunxiyaSe rosu [warab. Ццебехъанлъун гъеду тани, рещтIен рощногохIда гьабулебила. Cebe]an;un vedu tani, re&Ten ro&nogo\da habulebila. Ццеве валагьун, вилълъа, нахъе валагьун, гьури биччай. Cewe walahun, wi:a, na]e walahun, huri biXay. Ццеве вугессул хIетIе хъущтIани, нахъияв цIцIодорлъула. Cewe wugeSul \eTe ]u&Tani, na]iyaw ~odor;ula. Ццеве къвакIуге, нахъа чучуге. Cewe qwajuge, na]a xuxuge. Ццеве кIанцIани, гIадалI щола, нахъа чIчIани, гъванщилI щола. Cewe jan`ani, fada/ &ola, na]a Zani, vwan&i/ &ola. Ццеве хварав мискинчи ххадув вукъула, ххадув хварав бечедав ццеве вукъула. Cewe [waraw miskinxi {aduw wuqula, {aduw [waraw bexedaw Cewe wuqula. Ццевесса инчIого, чияссул къимат лъаларо. CeweSa inzogo, xiyaSul qimat ;alaro. Ццевехъан живго ццеве унев чи гуревила, цогидалги цадахъ рачунев чийила. Cewe]an $iwgo Cewe unew xi gurewila, cogidalgi cada] raxunew xiyila. Ццее – Ххалун, ххадув – ГIабас. Ceye - {alun, {aduw - fabas. Ццидадассан – ццин, цIадудассан – цIа. CidadaSan - Cin, `adudaSan - `a. Ццидал къали гьекъечIесс бакъул кеп босуларо. Cidal qali heqezeS baqul ke_ bosularo. Ццидал къали гьекъечIесс инссул росу кколаро. Cidal qali heqezeS inSul rosu Kolaro. Ццидалав чи жанисса махIцаравила вукIунев. Cidalaw xi $aniSa ma\carawila wujunew. Ццидалассе роххел гьечIеб, баххилассе гьудул гьечIев. CidalaSe ro{el hezeb, ba{ilaSe hudul hezew. Ццидацца гIакълу инабулеб, ургъалицца квен тезабулеб. CidaCa faqlu inabuleb, urvaliCa kwen te#abuleb. Ццидацца лълъикIаб жо гьабуларебила. CidaCa :ijab $o habularebila. Ццин бахъарав воххичIо, ххеххлъарав разилъичIо. Cin ba]araw wo{izo, {e{;araw ra#i;izo. Ццин бахъарав чияссда канлъи бихьулареб. Cin ba]araw xiyaSda kan;i bi%ulareb. Ццин бахъарай якьад цIарагI чуризе йиччаге. Cin ba]aray yapad `araf xuri#e yiXage. Ццин бахъиналълъ гIакълу унеб, гIамал кIодолъиялълъ къадру холеб. Cin ba]ina: faqlu uneb, famal jodo;iya: qadru [oleb. Ццин бахъун реххараб гьан гьойццаги кваналареб. Cin ba]un re{arab han hoyCagi kwanalareb. Ццин бугеб цIцIодораб жо, къурассде гурони бахъунареб. Cin bugeb ~odorab $o, quraSde guroni ba]unareb. Ццин къулчIчIе, къурассда тIасса лIугьа. Cin qulZe, quraSda TaSa /uha. Ццин къулчIчIи буго бахIарчилъиялълъул гIаламат. Cin qulZi bugo ba\arxi;iya:ul falamat.

Д d 1. Давла хуриссан кьеги, хвел бусадассан кьеги. dawla [uriSan pegi, [wel busadaSan pegi. 2. Давладулал гIемерлъани, давлаги дагьаб щолебила. dawladulal femer;ani, dawlagi dahab &olebila. 3. Дагь гурони гьечIони учузаб ххиралъула. dah guroni hezoni uxu#ab {ira;ula. 4. Дагьаб боцIцIи бугез риба гьабула, рибадул хIилаби лъазеги гьарун. БоцIцIи цIцIикIкIарацца даран гьабула, дарман тIагIанщинал маххссараде ккун. dahab bo~i buge# riba habula, ribadul \ilabi ;a#egi harun. bo~i ~iJaraCa daran habula, darman Tafan&inal ma{Sarade Kun. 5. Дагьаб гIоларессе гIемерги гIолареб. dahab folareSe femergi folareb. 6. Дагьаб кьурассе дагьабги къваригIунеб, гIемер кьурассе тIолабго къваригIунеб. dahab puraSe dahabgi qwarifuneb, femer puraSe Tolabgo qwarifuneb. 7. Дагьаб меххалълъ лагълъи баччани, гIемер меххалълъ хханлъи щолеб. dahab me{a: lav;i baXani, femer me{a: {an;i &oleb. 8. Дагьаб налъиялълъ – гьудулила, кIудияб налъиялълъ – тушманила. dahab na;iya: - hudulila, judiyab na;iya: - tu^manila. 9. Дагьаб ххарж гьабичIони, гIемер щоларо. dahab {ar$ habizoni, femer &olaro. 10. Дагьабго жо лъазеги гIемераб жо цIцIализе кколеб. dahabgo $o ;a#egi femerab $o ~ali#e Koleb. 11. Дагьабниги гIантлъи гъорлI гьечIев чияссул бахIарчи вахъунарев (ХIажимурадил рагIаби). dahabnigi fant;i vor/ hezew xiyaSul ba\arxi wa]unarew (\a$imuradil rafabi). 12. Дагьабниги лълъикIлъи гъорлI гьечIеб квешлъи букIунареб. dahabgi :ij;i vor/ hezeb kwe^;i bujunareb. 13. Дагьав гаргаде, гIемер хIалтIе. dahaw fargade, femer \alTe. 14. Дагьав кIалъалессул хIалтIи гIемераб. dahaw ja;aleSul \alTi femerab. 15. Дагьалда гIей гьабуларессе гIемерабги щолареб. dahalgi fey habulareSe femerabgi &olareb. 16. Дагь-дагьккун баччани, мегIерги баччизе кIолеб, циндаго баччизе лIугьани, мунго молоцца ваччизе кколев. dah-dahKun baXani, mefergi baXi#e joleb, cindago baXi#e /uhani, mungo moloCa waXi#e Kolew. 17. Дагь-дагьккун гъоркьан бикIани, борххатаб мегIерги ччукIун бачIунеб. dah-dahKun vorpan bijani, bor{atab mefergi Xujun bazuneb. 18. ДагIбадулав къела, къадар бергьина. dafbadulaw qela, qadar berhina. 19. ДагIнида чIахI-ххералълъул, гьойда ракьа-гьаналълъул гурони мацIцI бичIчIуларебила. dafniCa za\-{era:ul, hoyda rapa-hana:ul guroni ma~ biZularebila. ЦIцIализе араб бакIалдассан жиндирго эбелалълъухъе дагIницца битIун бачIараб кагъат цIцIалулеб меххалълъ, гIенеккун букIун буго гьойги. Салам-каламалдасса ххадуб кагътида хъван букIун буго исана бижараб керчаб ххарил, рокъоб жиндиего кьолеб букIараб кIалцIул, чед-ххинкIалълъул хIакъалълъулI. ЦIцIалулеб кагъатги гьоркьоб къотIизабун, гьойцца цIцIеда гьикъун буго, гьеб кагътида гьанал яги ракьа-къедалълъул хъвараб жого гьечIищилан. ГьечIилан цIцIецца абидал, пашманго гьойцца абун буго, цо рагIиги ракьа-гьаналълъул хIакъалълъулI гьечIеб гьеб кагъат цIцIаличIониги бегьилаанилан. ~ali#e arab bajaldaSan $indirgo ebela:u]e dafniCa biTun bazarab kavat ~aluleb me{a:, feneKun bujun bugo hoygi. salam-kalamaldaSa {adub kavtida ]wan bujun bugo isana bi$arab kerxab {aril, roqob $indiyego poleb bujarab jal`ul, xed-{inja:ul \aqa:u/. ~aluleb kavatgi horpob qoTi#abun, hoyCa ~eda hiqun bugo, heb kavtida hanal yagi rapa-qeda:ul ]warab $ogo hezi&ilan. hezilan ~eCa abidal, _a^mango hoyCa abun bugo, co rafigi rapa-hana:ul \aqa:u/ hezeb heb kavat ~alizonigi behilaanilan. 20. ДагIние – цIцIар, цIцIедуе – рогьо. dafniye - ~ar, ~eduye - roho. 21. ДагIнил цIцIокоги кьун, цIцIел хъвайи босулареб. dafnil ~okogi pun, ~el ]wayi bosulareb. 22. Дад бекарав къоролав гIадин ххутIун вугила. dad bekaraw qorolaw fadin {uTun wugila. 23. Дадал къимат хведал лъала. dadal qimat [wedal ;ala. 24. Дадил ургъел – гIоркь ккурасс, гIиял ургъел – тIил ккурасс. dadil urvel - forp KuraS, fiyal urvel - Til KuraS. 25. Дадил роцен цIеххезе арав мискинчи гIадин. dadil rocen `e{e#e araw miskinxi fadin. Мискинабго хъизан букIанила. Гьезул цо гIакаги букIанила, рахь гьализениги, квен гьабизениги цо цIетIа лъолеб хъазанги букIанила. ЧIчIужу щар чIвазе цо дадгIаги бугебанищан зигардулей йикIанила. Цо къоялълъ гьелълъ вугIа-восун росс базаралде витIанила. Гьенисса цо гьитIинабго дадги босун, гьевги тIад вуссанила. ЧIчIужуялълъ алълъубе кигIан балебан гьикъанила. Валагьин, гьелда жанибе кигIан балебали диццаги гьикъичIин, гьадигIан балаян бичулессги бицинчIилан, мискинчи нахъ вуссун базаралде вилълъанила. Дова речIчIун, гъова речIчIун, щегI бичулев валагьанила, доб дуцца дие бичараб дадинибе кигIан балебилан гьикъанила. КIиго къолонибе лъаб балаян абунила щегI бичулессги. КIочонгутIизе - «КIиго къолонибе лъаб, кIиго къолонибе лъаб», – ан абулаго, рокъове вачIунев вукIанила мискинчи. miskinab ]i#an bujanila. he#ul co fakagi bujanila, ra% hali#enigi, kwen habi#enigi co `eTa ;oleb ]a#angi bujanila. Zu$u &ar zwa#e co dadfagi bugebani&an #igarduley yijanila. co qoya: he: wufa-wosun roS ba#aralde wiTanila. heniSa co hiTinabgo dadgi bosun, hewgi Tad wuSanila. Zu$uya: a:ube kifan baleban hiqanila. walahin, helda $anibe kifan balebali diCagi hiqizin, hadifan balayan bixuleSgi bicinzilan, miskinxi na] wuSun ba#aralde wi:anila. dowa reZun, vowa reZun, &ef bixulew walahanila, dob duCa diye bixarab dadinibe kifan balebilan hiqanila. jigo qolonibe ;ab balayan abunila &ef bixuleSgi. joxonguTi#e - «jigo qolonibe ;ab, jigo qolonibe ;ab», - an abulago, roqowe wazunew wujanila miskinxi. Цо бертин бугеб росулIе щванила гьав. Берталълъ ругел гIолохъаби меххтун, гьаглъун рукIанила. ТIаде щварав гьасс «Салам гIалайкум, кIиго къолонибе лъаб», – ан абунила. ГIолохъаби ххантIан тIаде рахъанила, гьединищин абулеб гьадинаб данделъиялде вачIарав чияссан, рак гIадин вухханила гьев. Ххадуб гьасс гьикъун буго щибиланхха жинцца абизе кколеб букIарабан. Щибилан гуреб, роххел тIасса унгегиян абизе кколаанилан малълъанила гьез. ГIемер кватIичIого, гьав цо кверкьаби ругеб бакIалде щванила. «Салам гIалайкум, роххел тIасса унгеги!» – ян ахIанила гьасс. Дур маххссараялде регIунищин жал ругеланги абун, вухханила гьав кверкьабаза рукIаразги. Щибиланхха дицца абизе кколеб букIарабан гьикъанила гьасс. Щиб гурелълъул, хварассе аххират лълъикIаб кьегиян абизе кколилан малълъанила гьазги. co bertin bugeb rosu/e &wanila haw. berta: rugel folo]abi me{tun, hag;un rujanila. Tade &waraw haS «salam falaykum, jigo qolonibe ;ab», - an abunila. folo]abi {anTan Tade ra]anila, hedini&in abuleb hadinab dande;iyalde wazaraw xiyaSan, rak fadin wu{anila hew. {adub haS hiqun bugo &ibilan{a $inCa abi#e Koleb bujarab. &ibilan gureb, ro{el TaSa ungegiyan abi#e Kolaanilan ma:anila he#. femer kwaTizogo, haw co kwerpabi rugeb bajalde &wanila. «salam falaykum, ro{el TaSa ungegi!» - yan a\anila haS. dur ma{Sarayalde refuni&in $al rugelangi abun, wu{anila haw kwerpaba#a rujara#gi. &ibilan{a diCa abi#e Koleb bujaraban hiqanila haS. &ib gure:ul, [waraSe a{irat :ijab pegiyan abi#e Kolilan ma:anila ha#gi. Кинасса абуниги рекъоларел алго кинал гIадамалилан ракIалдеги ккун, вилълъанила ав жиндирго нухда. Тайи квегъулел цо чагIи ратанила гьассда. Гьелълъ гьезие цIакъ гIакъуба кьолеб бугоанила. КIобокIун тIимугъгун, гьесс гьазда - «Салам гIалайкум, хварассе аххират лълъикIаб кьеги!» – ян абунила. Капурго хвараб хIама, дуцца аххират лълъияб кьун батагиян абизе ккани, ниж хунищ ругелан, гьезги лълъикI зуранила гьав. Щибиланхха абизе кколебан гьикъанила гьаздаги. Щибилан гуреб, гьабулеб битIагиян абизе кколилан малълъанила гьезги. Гьеле гьедин, чангояз вуххун, щванила рокъове дадил роцен цIеххезе арав мискинчи.. kinaSa abunigi reqolarel algo kinal fadamalilan rajalde Kun, wi:anila aw $indirgo nu[da. tayi kwevulel co xafi ratanila haSda. he: he#iye `aq faquba poleb bugoanila. jobojun Timuvgun, heS ha#da - «salam falaykum, [waraSe a{irat :ijab pegi!» - yan abunila. ka_urgo [warab \ama, duCa a{irat :iyab pun batagiyan abi#e Kani, ni$ [uni& rugelan, he#gi :ij #uranila haw. &ibilan{a abi#e Koleban hiqanila ha#dagi. &ibilan gureb, habuleb biTagiyan abi#e Kolilan ma:anila he#gi. hele hedin, xangoya# wu{un, &wanila roqowe dadil rocen `e{e#e araw miskinxi... 26. Дадил хьибил ккурав, хьагил гIоркь ккурав. dadil %ibil Kuraw, %agil forp Kuraw. 27. Даимаб роххелги букIунареб, тIасса унареб ургъелги букIунареб. daimab ro{elgi bujunareb, TaSa unareb urvelgi bujunareb. 28. Далалда гъоркь абизе лъалеб гIадин, мималда тIад абизеги лъазе ккола. dalalda vorp abi#e ;aleb fadin, mimalda Tad abi#egi ;a#e Kola. Кици буго «дие» – ян гурони, «ма» – ян абизе лъаларев чияссул хIакъалълъулI. «Далалда гъоркь» абураб жоялдассан бичIчIула – д-хIарпалда ххадуб рагьараб – и-хIарп букIине ккей (ди). Мималда тIад абураб рагIудассан бичIчIула – м-хIарпалда ххадуб рагьараб – а-букIине ккей (ма). kici bugo «diye» - yan guroni, «ma» - yan abi#e ;alarew xiyaSul \aqa:u/. «dalalda vorp» aburab $oyaldaSan biZula - d-\ar_alda {adub raharab - i-\ar_ bujine Key (di). mimalda Tad aburab rafudaSan biZula - m-\ar_alda {adub rahab - a-bujine Key (ma). 29. Дарабазде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукь ккогеги. daraba#de xer{ Kogegi, xiyar ~obalde rup Kogegi. 30. Дам-дам бугеб, чIам-чIам гьечIеб бертин гIадаб жойила. dam-dam bugeb, zam-zam hezeb bertin fadab $oyila. 31. Дангизеги дун дангун, донкIинейги дун тIамун (Эбелги дир юххун, гIакIаги дир бахъун). dangi#egi dun dangun, donjineygi dun Tamun (ebelgi dir yu{un, fakagi dir ba]un). 32. Данде ккарав чи чIвараб, чанай араб гьой чIвараб. dande Karaw xi zwarab, xanay arab hoy zwarab. 33. Дандежо бугони, кванил тIагIам цIцIикIкIуна, кодоб жо бугони, чияссул къадру цIцIикIкIуна. dande$o bugoni, kwanil Tafam ~iJuna, kodob $o bugoni, xiyaSul qadru ~iJuna. 34. Дандеяссдассан би баккани, дудассанги рахь баккулареб. dandeyaSdaSan bi baKani, dudaSangi ra% baKulareb. 35. Дандрарал тIанчIазулгийищила дир-дурал рукIунел. dandraral Tanza#ulgiyi&ila dir-dural rujunel. 36. Далил бачун, боцIцIи чурулебила, далил бачун, боцIцIи хъвалебила. dalil baxun, bo~i xurulebila, dalil baxun, bo~i ]walebila. 37. Дарай ретIаниги – гьадабго ланжу, хIебет ретIаниги – гьадабго ланжу. daray reTanigi - hadabgo lan$u, \ebet reTanigi - hadabgo lan$u. 38. Дарай ретIаниги кIкIухIалги лъала, хIебет ретIаниги лаченги лъала. daray reTanigi Ju\algi ;ala, \ebet reTanigi laxengi ;ala. 39. Даран лълъикIаб маян диццаги кьураб, маян дуццаги кьураб (ма – дуе, ма – дие). daran :ijab mayan diCagi purab, mayan duCagi purab (ma - duye, ma - diye). 40. Даран буго даран, хъатир буго хъатир. daran bugo daran, ]atir bugo ]atir. 41. Даран рекIкIалълъ гьабуге, ригьин реццалълъ гьабуге. daran reJa: habuge, rihin reCa: habuge. 42. Даран хIажатассулгун гьабе, ригьин гIел бащадазулгун гьабе. daran \a$ataSulgun habe, rihin fel ba&ada#ulgun habe. 43. Даран хIилаялълъул жо буго. daran \ilaya:ul $o bugo. 44. Дараялда бозги баге, бозида дарайги баге. darayalda bo#gi bage, bo#ida daraygi bage. 45. Дарманан абурассда гIажаланги абулареб, гIажалан абурассда дармананги абулареб. darmanan aburaSda fa$alangi abulareb, fa$alan aburaSda darmanangi abulareb. 46. Дармида гьоркьов эмен-вацц вукIунарев. darmida horpow emen-waC wujunarew. 47. Дармил эбел-эмен гьечIелила. darmil ebel-emen hezebila. Къокъалго рагIабаз гьадин малълъулеб буго, цо чанго чияссда цо учуз кьолеб жо данде чIванилан, цогидаздаги гьеб батуларебила, цо жо ххираго бичун унилан, киназго ххира босизеги кколаребила. qoqalgo rafaba# hadin ma:uleb bugo, co xango xiyaSda co uxu# poleb $o dande zwanilan, cogida#dagi heb batularebila, co $o {irago bixun unilan, kina#go {ira bosi#egi Kolarebila. 48. Дармицца къей – анкьил ургъел, хуруцца къей – лъагIалил ургъел, ригьнацца къей – гIумруялълъулго ургъел. darmiCa qey - anpil urvel, [uruCa qey - ;afalil urvel, rihnaCa qey - fumruya:ulgo urvel. 49. Дару камураб унти букIунареб, багьана камураб гьересси букIунареб. daru kamurab unti bujunareb, bahana kamurab hereSi bujunareb. 50. Даруялде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. daruyalde xer{ Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. 51. Дебул каратIгун семарай, салул каратIгун ягъарай (рохьи-жужай гьечIей). debul karaTgun semaray, salul karaTgun yavaray (ro%i-$u$ay hezey). 52. Дибир вакъуларев, къебед вугьунарев. dibir waqularew, qebed wuhunarew. 53. Дибирасс малълъараб гьабуге, гъосс гьабураб гьабе. dibiraS ma:arab habuge, voS haburab habe. 54. Дибирассул бечелъи – росу кIодолъи. dibiraSul bexe;i - rosu jodo;i. 55. Дибирги къезавулей, къадиги чIчIезавулей. dibirgi qe#awulew, qadigi Ze#awuley. 56. Дида бихьичIеб къварилъи – ботIротIа ххенолеб гьобо. dida bi%izeb qwari;i - boTroTa {enoleb hobo. 57. Дида вихьун вукIанила, вухьахъе тейила. dida wi%un wujanila, wuja]e teyila. 58. Дида гъоркь лъун букIараб бакI босун вачIа. dida vorp ;un bujarab baj bosun waza. МагIарулаз гьаб кици тIамула гIадамазе жинцца щибго адаб – хIурматги гьабуларев, гIадамаздассан жиндиего хIурматги лълъикIлъиги къваригIарав чияссе. mafarula# hab kici Tamula fadama#e $inCa &ibgo adab-\urmat habularew, fadama#daSan $indiyego \urmatgi :ij;igi qwarifaraw xiyaSe. 59. - Дида ххан кIалъана! - Щибиланхха эсс абураб? - Яре ццевесса! – ян абуна. - dida {an ja;ana! - &ibilan{a eS aburab? - yare CeweSa! - yan abuna. 60. Дидаги хъвагегийила, хъухьи лIугIугегийила. didagi ]wageyila, ]u%i /ufugegiyila. 61. Дидаги букIараб бахIараб заман, махIу беканиги галадулареб. didagi bujarab ba\arab #aman, ma\u bekanigi galadulareb. 62. Дидаги гурхIулев – дир чедги бикъулев. didagi gur\ulew - dir xedgi biqulew. 63. Дидаго квер чIвазеян ХIава ячун йикIана, ХIавада кIиябго квер диццаго чIвазе ккана. didago kwer zwa#eyan \awa yaxun yijana, \awada jiyabgo kwer diCago zwa#e Kana. 64. Дидасса бергьарав чи вугеб бакIалде жив вачIинарилан (вачунге - ян) абурабила хханассги. didaSa berharaw xi wugeb bajalde $iw wazinarilan (wazunge - yan) aburabila {anaSgi. Ххан ахIулев вукIун вуго гьоболлъухъ. Гьесс абун буго, гьенив жиндасса бергьунев чи ватани, вилълъинарилан. Хханассдассаги бергьунев чи вукIуневищан, релъун руго гIадамал. Гьенив хханассдасса бергьуневни чи ватун вуго, жиндие бокьарабщинаб гьабун гурони чIчIолареб гьитIинаб лъимер. {an a\ulew wujun wugo hobol;u]. heS abun bugo, heniw $indaSa berhunew xi watani, wi:inarilan. {anaSdaSagi berhunew xi wujunewi&an, re;un rugo fadamal. heniw {anaSdaSa berhunewni xi watun wugo, $indiye boparab&inab habun guroni Zolareb ;imer. 65. Дие вас гьавизегIанищ букIараб бо багъаризе! diye was hawi#efani& bujarab bo bavari#e! 66. Дие гIанкIу кьурасс бокьосса баси ана. diye fanju puraS bopoSa basi ana. 67. Дие гIунин, ГIисае бай, баркаман. diye funin, fisaye bay, barkaman. 68. – Дие моххмохх бокьуларо дада. – Щай дир вас? – ГьечIогохха дада! - diye mo{mo{ bopularo, dada. - &ay dir was? - hezogo{a dada! 69. Дие хъвалеб чагъана, чахъабазе бачунеб наку. diye ]waleb xavana, xa]aba#e baxuneb naku. Кици буго Шамилил заманалда бижараб. Шамил-имам божулев вукIун вуго бицараб жоялда. Гьесс абулебги букIун буго, кIветIалда михъги бугев бихьинчиясс гьересси бицунебилан кколарин жиндаян. Гьессул гьеб загIипаб рахъалдассан пайдаги босун, цо-цо гIадамаз, «гьав Аллагьассда божуларо, досс как баларо», – ян имамассде мацIцIал гьарулел рукIун руго, имамассги гьезие тамихI гьабизе изну кьолеб букIун буго. Гьадин, жиндир гьан кваназелъун, имамассде мацIцI гьабурал гIадамазде гIиял бетIергьанасс абурал руго гьал рагIаби. Цогиясс абураб гьалълъулго цоги къагIидаги буго - «Диццани бала, имам, как, дирни куйдуцца балеб гьечIо». kici bugo ^amilil #amanalda bi$arab. ^amil imam bo$ulew wujun wugo bicarab $oyalda. heS abulebgi bujun bugo, jweTalda mi]gi bugew bi%inxiyaS hereSi bicunebilan Kolarin $indayan. heSul heb #afi_ab ra]aldaSan _aydagi bosun, co-co fadama#, «haw allahaSda bo$ularo, doS kak balaro», - yan imamaSde ma~al harulel rujun rugo, imamaSgi he#iye tami\ habi#e i#nu poleb bujun bugo. hadin, $indir han kwana#e;un, imamaSde ma~ habural fadama#de fiyal beTerhanaS abural rugo hal rafabi. cogiyaS aburab ha:ulgo cogi qafidagi bugo - «diCani bala, imam, kak, dirni kuyduCa baleb hezo». 70. Дие щиб, кин кканиги! – ян абурабила гъоркьа палугьанасс. diye &ib, kin Kanigi! - yan aburabila vorpa _aluhanaS. 71. Диего гIоло абулеб батани, чехь бихъаги, гьирдани къвачIа рекъараб бугилан абурабила гIонкIкIоцца. diye folo abuleb batani, xe% bi]agi, hirdani qwaza reqarab bugilan aburabila fonJoCa. 72. Дидасса къолей рокъой йигилан, цоясс чIчIужу юххарайила. didaSa qoley roqoy yigilan, coyaS Zu$u yu{arayila. 73. Дир аниб кванан, чияр доба къинлъун. dir anib kwanan, xiyar doba qin;un. 74. Дир бадиссан ралагьизе лълъикIанила нуж гъолълъухъан абурабила рокьи ккарав гIолиласс, яс ссурукъай йигилан гIадамал гаргадидал. dir badiSan ralahi#e :ijanila nu$ vo:u]an aburabila ropi Karaw folilaS, yas Suruqay yigilan fadamal gargadilal. 75. Дир бадиссан ялагьун, дир кIалдиссан кIалъан. dir badiSan yalahun, dir jaldiSan ja;an. 76. Дир бикъаги, дицца бикъугеги. dir biqagi, diCa biqugegi. 77. Дир вас гIезегIанищила рагъ ккезе чIчIун букIараб. dir was fe#efani&ila rav Ke#e Zun bujarab. 78. Дир-дуралълъул бицани, росс-лълъадул дагIба кколеб. dir-dura:ul bicani, roS-:adul dafba Koleb. 79. Дир инссуда цIцIарги лъун, ЦIцIор гъурулев багьадур. dir inSuda ~argi ;un, ~or vurulew bahadur. 80. Дир кIал – дир тушман. dir jal - dir tu^man. 81. Дир оц хъун батаги дицца бицунебги бичIчIулев, дида бицинеги лъалесс. dir oc ]un batagi diCa bicunebgi biZulew, dida bicinegi ;aleS. 82. Дир рокъоб хханассул гIакълу рекъеларо, хханассул рокъоб дир гIакълу рекъеларо. dir roqob {anaSul faqlu reqelaro, {anaSul roqob dir faqlu reqelaro. 83. Дир рукъ – дир хъала. dir ruq - dir ]ala. 84. Дир хабалI дун, дур хабалI мун. dir [aba/ dun, dur [aba/ mun. ГIадамазда гьоркьор гIемер рукIуна, гьадин щай гьабулеб, додин щай гьабуларебан, жидеде кколарел жал рицунел чагIи. Гьел чIчIоларо гьал рагIаби жидеда абизегIан. fadama#da horpor femer rujuna, hadin &ay habuleb, dodin &ay habulareban, $idede Kolarel $al ricunel xafi. hel Zolaro hal rafabi $ideda abi#efan. 85. Дир хур багъарулеб гьечIо, дур гIи багьарулеб буго. dir [ur bavaruleb hezo, dur fi baharuleb bugo. Гьаб кици буго ГьидалI бижараб. КIигояссда гьоркьоб къотIи ккун буго, цояссе хур кьезе, дандеяссги гьессие хур жаниб цIураб гIи кьезе. ГIиял хур цIезабураб меххалълъ, багъарулеб жоялълъухъ багъарулареб жо кьезе кIвеларилан, хурул бетIергьанассул рагIи хун буго. hab kici bugo hida/ bi$arab. jigoyaSda horpob qoTi Kun bugo, coyaSe [ur pe#e, dandeyaSgi heSiye [ur $anib `urab fi pe#e. fiyal `e#aburab me{a:, bavaruleb $oya:u] bavarulareb $o pe#e jwelarilan, [urul beTerhanaSul rafi [un bugo. 86. Дир – цIцIар, дур – бечелъи, хIама лълъицца гьекъелеб? dir - ~ar, dur - bexe;i, \ama :iCa heqeleb? 87. Дир цIцIоко – дир тушманилан абулебила царацца. dir ~oko - dir tu^manilan abulebila caraCa. 88. Дир чухъа лIугIизегIанищила букIараб къиямассеб къо чIчIезе. dir xu]a /ufi#efani&ila bujarab qiyamaSeb qo Ze#e. МагIарулазе баянаб буго 1902 соналда цо росдал гIадамал, жакъа къиямассеб къо чIчIезе бугилан дибирасс ххабарги бицун, кIудияб хIинкъиялда гъоркь рукIин. ЦIияб чухъидасса воххун вукIарав цо гIолохъанассул рагIи жакъа нилIее кицилъун лIугьун буго. mafarula#e bayanab bugo 1902 sonalda co rosdal fadamal, $aqa qiyamaSeb qo Ze#e bugilan dibiraS {abargi bicun, judiyab \inqiyalda vorp rujin. `iyab xu]idaSa wo{un wujaraw co folo]anaSul rafi $aqa ni/eye kici;un /uhun bugo. 89. Дир чIчIужу горбогьод гIадай йигилан абурабила цоясс, дирай моххмоххил гьод гIадай йигилан абурабила цогиясс. dir Xu$u gorbohod faday yigilan aburabila coyaS, diray mo{mo{il hod faday yigilan aburabila cogiyaS. КIиябго кици буго цоцазул абулел куцал. КIиялълъго бицунеб буго чIчIужу хъарссун бахъунареб горбогьод гIадай, нахърател бугей йикIине кколилан. jiyabgo kici bugo coca#ul abulel kucal. jiya:go bicuneb bugo Zu$u ]arSun ba]unareb gorbohod faday, na]ratel bugey yijine Kolilan. 90. Дир яс ячанани, нуцал хIелеко, ячинчIого тани, цIцIукIа хIелеко. dir yas yaxanani, nucal \eleko, yaxinzogo tani, ~uja \eleko. 91. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ рекъонго дие гьаб! – ан абурабила маймалакалълъ. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u] reqongo diye hab! - an aburabila maymalaka:. Цо нухалълъ гъотIода букIараб маймалакида, ччугIа кквезе гьинги реххун, рокъове унев ччугIихъан вихьанила. ХхантIан гъотIодасса гъоркьеги рещтIун, лълъелIа къватIибеги цIцIан, гьалълъги реххулеб букIанила гьин. Маймалакалълъул маххщелги гIечIого, гьин гьелда тIад бигъа-битун чIчIанила. Гьеб бихьанила маймалакалълъ рахIаталда толареб гIанкIкIида. Бекерунги бачIун, гьелълъ маймалакалълъул ботIролI тIил кьабанила. co nu[a: voToda bujarab maymalakida, Xufa Kwe#e hingi re{un, roqowe unew Xufi]an wi%anila. {anTan voTodaSa vorpegi re&Tun, :eTa qwaTibegi ~an, ha:gi re{uleb bujanila hin. maymalaka:ul ma{&elgi fezogo, hin helda Tad biva-bitun Zanila. heb bi%anila maymalaka: ra\atalda tolareb fabJida. bekerungi bazun, he: maymalaka:ul boTro/ Til pabanila. 92. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ, рекъонго дие гьаб! – ан абунила маймалакалълъ, хIалиццаго гьинги тIасса бахъулаго. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u], reqongo diye hab! - an abunila maymalaka:, \aliCago hingi TaSa ba]ulago. 93. Дирго малъаз гIадин, дирго гьод хъассиларо. dirgo ma;a# fadin, dirgo hod ]aSilaro. 94. Дирго тала бухъун йикIараяни, таргьа биххун, тIажу гьабилароан. dirgo tala bu]un yijarayani, tarha bi{un, Ta$u habilaroan. ГIурусаз Дагъистаналда кверщел гьабураб меххалълъ, гIемерал магIарулал ун руго ТуркалIе. Гьениб квешаб къоги бихьун, ракъун-къечон цо-цоял нахъ руссунги рачIун руго. Гьений язихъаб яшавалда йикIарай ЧIчIикIасса гIадамалълъул кагътидассан тIибитIараб бугилан абула гьаб кици. furusa# davistanalda kwer&el haburab me{a:, femeral mafarulal un rugo turka/e. henib kwe^ab qogi bi%un, raqun-qexon co-coyal na] ruSungi razun rugo. heniy ya#i]ab ya^awalda yijaray ZijaSa fadama:ul kavtidaSan TibiTarab bugilan abula hab kici. 95. Дирго хIалалаб боцIцIи чияеги кьеларо, чияр чурпаги бакьан гуро. dirgo \alalab bo~i xiyaye pelaro, xiyar xur_agi bapan guro. 96. Дирго хIатIал ссвакачIого, дир къваригIел тIубаларо. dirgo \aTal Swakazogo, dir qwarifel Tubalaro. 97. Дирго черхх – дунго ххан, бокьани багIараб ретIина, бокьани гIурччинаб ретIина. dirgo xer{ - dungo {an, bopani bafarab reTine, bopani furXinab reTina. 98. Дирилан абураб гьецIо кьватIана, дирилан абураб кьуру биххана (ссундулIго талихI кьечIо). dirilan aburab he`o pwaTana, dirilan aburab puru bi{ana (Sundu/go tali\ hezo). 99. Дицца абилебги дуцца абунин, дицца щибилан абилеб? diCa abilebgi duCa abunin, diCa &ibilan abileb? 100. Дицца вазуневги дун вазуневги дида чабххикьан ваккаравго лъалилан абурабила магIлиссесс. diCa wa#unewgi dun wa#unewgi dida xab{ipan waKarawgo ;alilan aburabila mafliSeS. 101. Дицца гьабилилан бахIарчилъи гьабулареб, дицца чIвалилан чи чIваларев. diCa habililan ba\arxi;i habulareb, diCa zwalilan xi zwalarew. 102. Дицца гIанкIуда бицун, гIанкIуцца къватIиб бицун. diCa fanjuda bicun, fanjuCa qwaTib bicun. 103. Дицца – ГIашурада, ГIашурацца – гIаламалда. diCa - fa^urada, fa^uraCa - falamalda. 104. Дицца дуе гIака гурони гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури, – ян абурабила гIандиссесс. diCa duye faka guroni fandaderil mufrul rixun rujinzo guri, - yan aburabila fandiSeS. Ццебе гIакаги къотIун, гьеб бичизе гIандиссев Ххунзахъ базаралде щванила. Цоясс, чахьалда квер чIван, гъвари къакъан, рачIчI цIцIан, гIакдал ххал гьабулеб букIанила. ГIандиссессги, валлагьин, рахьги гIемер кьолин, нахги гIемер бахъулин, рас тIуни, тIомолIан нах кIанцIулеб хIалалълъ кьарагоги бугилан, бецца-бетIун лъунила гIака. Анилахха гIака лълъикIабго багьаялде бичун. Нахъиссеб соналълъ добго базаралда данделъанила гIандиссевги дов гIака босаравги. - Дуцца дун гуккун вукIун вуго. Доб дур гIака я рахьдалаб батичIо, я нахулаб батичIо! – ян абунила гIакдал бетIергьанасс. - Дицца дуе, гIака гурони, гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури! – ян жаваб кьунила гIандиссесс. Cebe fakagi qoTun, heb bixi#e fandiSew {un#a] ba#aralde &wanila. coyaS xa%alda kwer zwan, vwari qaqan, raZ ~an, fakdal {al habuleb bujanila. fandiSeSgi, walahin, ra%gi femer polin, na[gi femer ba]ulin, ras Tuni, Tomo/an na[ jan`uleb \ala: paragogi bugilan, beCa-beTun ;unila faka. anila{a faka :ijabgo bahayalde bixun. na]iSeb sona: dobgo ba#aralda dande;anila fandiSewgi dow faka bosarawgi. - duCa dun guKun wujun wugo. dob dur faka ya ra%dalab batizo, ya na[ulab batizo! - yan abunila fakdal beTerhanaS. - diCa duye, faka guroni, fandaderil mufrul rixun rujinzo guri! - yan $awab punila fandiSeS. 105. Дицца – гIочIоцца, дуцца – тIилицца. diCa - fozoCa, duCa - TiliCa. 106. Дицца дуда абуна гури эбел! diCa duda abuna guri ebel! Цо росулI оцбаялълъул байрам букIанила. Ххадур рекериялълъул, кIанцIиялълъул, гьецIо реххиялълъул къеццалги рукIанила. Рекеризе кьерда чIчIарал ясазда гьоркьое кIанцIун ячIанила цо гIезегIанго гIолохъанлъудасса арай гIадан. АсскIовеги вачIун, гьелълъул вас эбел нахъе ячуней вукIанила. Эбел чIчIанила, хIалтIулI къоларей жий екерунги гIолохъанал ясаздасса бергьунилан. Васассдаги гIенеккичIого эбел асскIосса нахъе анила, гьейги, тIаждарачлихъ гурдил аххалъабиги къазарун, екеризе хIадурун чIчIун йикIанила. ГьещтIерухъанасс “Гьа!” – ян ахIигун, гьункьун ццее уней эбелалълъул цо гьаракь борчIанила. Нечарай гьей, цо кверги хьвагIун, гIадамазда гъорлIе ячIунелълъул, дандеги ун, гьелълъул васасс эбелалда абурабила кицилъун лIугьарал гьадал рагIаби. Гьаб кици тIамула жиндир иш гуреб, бажарулареб хIалтIи гьабизе лIугьарав чияссе. co rosu/ ocbaya:ul bayram bujanila. {adur rekeriya:ul, jan`iya:ul, he`o re{iya:ul qeCalgi rujanila. rekeri#e perda Zaral yasa#da horpoye jan`un yazanila co fe#efango folo]an;udaSa aray fadan. aSjowegi wazun, he:ul was ebel na]e yazuney wujanila. ebel Zanila, \alTu/ qolarey $iy yekerungi folo]anal yasa#daSa berhunilan. wasaSdagi feneKizogo ebel aSjoSa na]e anila, heygi, Ta$daraxli] gurdil a{a;abigi qa#arun, yekeri#e \adurun Zun yijanila. he&Teru]anaS "ha" - yan a\igun, hunpun Ceye uney ebela:ul co harap borzanila. nexaray hey, co kwergi %wafun, fadama#da vor/e yazune:ul, dandegi un, he:ul wasaS ebelalda aburabila kici;un /uharal hadal rafabi. hab kici Tamula $indir i^ gureb, ba$arulareb \alTi habi#e /uharaw xiyaSe. 107. Дицца дур боцIцIи бикъун букIанин, тIасса лIугьаян абулел гIемерал ратула. Ма дурго боцIцIиян цонигияв вачIунаро. diCa dur bo~ biqun bujanin, TaSa /uhayan abulel femeral ratula. ma durgo bo~iyan conigiyaw wazunaro. 108. Дицца квараб квен кунарев гьобол дир бакIалде вачIунге. diCa kwarab kwen kunarew hobol dir bajalde wazunge. 109. Дицца лал тIамизегIанищила дуниял кьерхинчIого чIчIун букIарабилан абурабила гIандисселълъ. diCa lal Tami#efani&ila duniyal per[inzogo Zun bujarabilan aburabila fandiSe:. 110. Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIалълъулни тIинчI гьабула! – ян абурабила гъалбацIалълъ царада. diCa Tinz co habula, valba`a:ulni Tinz habula! - yan aburabila valba`a: carada. ГъалбацIалълъ тIинчI гьабунила. Рахьи базе гъалбацIалълъухъе гIемерал гьалбал унел рукIанила. Билълъанила гьенибе церги. - ГIемерал гьалбал гьанире унел рихьидал, дидани ккун букIана гъалбацIалълъ гIемерал тIанчIи гьарун ратилилан, – абунила царацца, бер-ракIго щвечIого. - Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIилни тIинчI гьабула! Дуцца гIадин, царатIинчI гьабуларо! – ян жаваб кьунила гъалбацIалълъ. valba`a: Tinz habunila. ra%i ba#e valba`a:u]e femeral halbal unel rujanila. bi:anila henibe cergi. - femeral halbal hanire unel ri%idal, didani :un bujana valba`a: femeral Tanzi harun ratililin, - abunila caraCa, ber-rajgo &wezogo. - diCa Tinz co habula, valba`ilni Tinz habula! duCa fadin, caraTinz habularo! - yan $awab punila valba`a:. 111. Дицца царада малълъун, царацца рачIчIалда малълъун. diCa carada ma:un, caraCa raZalda ma:un. 112. Диццаго босараб бас-басараб тIил, дидаго кьабураб аххир замана! diCago bosarab bas-basarab Til, didago paburab a{ir #amana! 113. Диццаго еццичIей лълъицца еццилей! Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней! diCago yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney! 114. Диццани как бала, Имам, дир куйдузни баларохха. diCani kak bala, imam, dir kuydu#ni balaro{a. 115. Доб заманалълъул кьурди лIугIидал, гьанже заманалълъул кьурди гьабизе кколеб. dob #amana:ul purdi /ufidal, han$e #amana:ul purdi habi#e Koleb. 116. Добассан цIулакьо бегьичIони, аниссан моххмоххалги регьуларел. dobaSan `ulapo behizoni, aniSan mo{mo{algi rehularel. Хьиндалав жиндирго къваригIелалълъ ГIандиве вачIун вукIанила. РещтIанила гьоболассухъ. Хъваш-баш гьабун бахъингун, хьиндаласс абунила, валлагьин, гьаб гIорцIенги гIамаликъаб жо букIун, нужее росулел цIулакьодул цIурал ххулжал кьолода нахъа разе ссанагIалъи ккечIилан. Гьобол тIовитIулелълъул, гIандиссессги абунила, валлагьин, гьеб дур гIорцIен цIакъ тIурузаб жо бугелълъул, дур хъизан-лъималазе ритIизе ракIалда рукIарал моххмоххал ритIичIого толел ругилан. %indalaw $indirgo qwarifela: fandiwe wazun wujanila. re&Tanila hobolaSu]. ]wa^-ba^ habun ba]ingun, %indalaS abunila, walahin, hab for`engi famaliqab $o bujun, nu$eye rosulel `ulapodul `ural {ul$al poloda na]a ra#e Sanafa;i Kezilan. hobol TowiTule:ul, fandiSeSgi abunila, walahin, heb dur for`en `aq Turu#ab $o buge:ul, dur ]i#an-;imala#e riTi#e rajalda rujaral mo{mo{al riTizogo tolel rugilan. 117. Добго гьороб добго гьури (гьерссихъанассде). dobgo horob dobgo huri (herSi]anaSde). 118. Дове цадахъ босун уневги вихьичIила, добе щвезабизе уневги вихьичIила. dowe cada] bosun unewgi wi%izila, dobe &we#abi#e unewgi wi%izila. 119. Добе цадахъ щибниги босулеб гьечIолъи бихьизе, жиндир кверал мусруялдасса къватIире раккун теян васигат гьабун букIарабила ЧIчIикIасса Парзуласс. dobe cada] &ibnigi bosuleb hezo;i bi%i#e, $indir kweral musruyaldaSa qwaTire raKun teyan wasifat habun bujarabila ZijaSa _ar#ulaS. 120. Довеялълъул нахъахъан, нахъеялълъул ццевехъан. doweya:ul na]a]an, na]eya:ul Cewe]an. 121. Долого бекьараб хуралдасса квер босе. dologo beparab [uraldaSa kwer bose. 122. Доморун вега, долого вахъа. domorun wega, dologo wa]a. 123. ДугIа цIцIалун гIородасса хIама нахъе инаро, нилI гIодун гIонкIкIоцца къвачIа букъичIого теларо. dufa ~alun forodaSa \ama na]e inaro, ni/ fodun fonJoCa qwaza buqizogo telaro. 124. ДугIаялдасса богIол хуралълъе ракго рекъолебила. dufayaldaSa bofol [ura:e rakgo reqolebila. 125. Дуда гуребги мегеж дагIнидаги букIуна (дуда гурелги, михъал катидаги рукIуна). duda gurebgi mefe$ dafnidagi bujuna (duda gurelgi, mi]al katidagi rujuna). 126. Дуда рагIа, дида бихьа. duda rafa, dida bi%a. 127. Дуда хIама батила мучIдузда гогьдарулеб, кIкIалахъ гъалбацI бихьила гьекъезе лълъим щолареб. duda \ama batila muzdu#da gohdaruleb, Jala] valba` bi%ila heqe#e :im &olareb. 128. Дуда цо лъала, царада кIиго лъала. duda co ;ala, carada jigo ;ala. 129. Дуда ццин бугони, дандеяссдаги ццурараб гьоло гуреб букIунеб. duda Cin bugoni, dabdeyaSdagi Curarab holo gureb bujuneb. 130. Дуда чехь батани, чияда мугъ гуребила бугеб. duda xe% batani, xiyada muv gurebila bugeb. 131. Дудаго бихьараб – битIараб, чияда бихьараб – гьересси. dudago bi%arab - biTarab, xiyada bi%arab - hereSi. 132. Дудаго бичIчIулареб жо чияда бичIчIизабизе лIугьунге. dudago biZulareb $o xiyada biZi#abi#e /uhunge. 133. Дудаго гьечIеб чаран чияда лъолареб. dudago hezeb xaran xiyada ;olareb. 134. Дудаго мунго мекъи вукIин лъалеб гьечIони, лъалез бицаралда божа. dudago mungo meqi wujin ;aleb hezoni, ;ale# bicaralda bo$a. 135. Дудаго натI букIаго, чияда бугеб рокьо борцунге. dudago naT bujago, xiyada bugeb ropo borcunge. 136. Дудаго тIил кьабизегIан чIчIайила кьурдизе. dudago Til pabi#efan Zayila purdi#e. 137. Дудасса цо къоялълъ цIцIикIкIарассда цо къоялълъ цIцIикIкIун лъалебила. dudaSa co qoya: ~iJaraSda co qoya: ~iJun ;alebila. 138. Дудего къварилъи бачIани, бетIер борххун ккве, цогидазде бачIани, дализе биччай. dudego qwari;i bazani, beTer bor{un Kwe, cogida#de bazani, dali#e biXay. 139. Дуе вокьулессе мунги вокьулев, дуда рихарассда мунги рихунев. duye wopuleSe mungi wopulew, duda ri[araSda mungi ri[unew. 140. Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб! duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab! Ракъдалал къоялги рачIун, руччаби цIцIад гьаризе къватIире рахъун рукIанила. Дибирасс гьезда абунила, ссадакъаги кьуни, цIцIад баялда ракI чIчIараб букIунилан. Руччабазда цадахъ йикIарай дибирассул чIчIужу ссадакъаде рикьизе панкъал гьарулей йикIанила. Рокъове вачIарав дибирасс гьелда цIехханила гьедигIан гIемерал панкъал щай гьарулел ругелан. ЧIчIужуялълъги абунила, дуццаго абичIищила, ссадакъа кьуни, цIцIад бай хIакъаб бугилан. - Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб, цогидазе гьабун букIана! – ян ахIдезе лIугьанила дибир чIчIужуялде. raqdalal qoyalgi razun, ruXabi ~ad hari#e qwaTire ra]un rujanila. dibiraS he#da abunila, Sadaqagi puni, ~ad bayalda raj Zarab bujunila. ruXaba#da cada] yijaray dibiraSul Zu$u Sadaqade ripi#e _anqal haruley yijanila. roqowe wazaraw dibiraS helda `e{anila hedifan femeral _anqal &ay harulel rugelan. Zu$uya:gi abunila, duCago abizi&ila, Sadaqa puni, ~ad bay \aqab bugilan. - duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab, cogida#e habun bujana! - yan a\de#e /uhanila dibir Zu$uyalde. 141. Дуе гьабурассе гьабе, ХIункърае кьурассе кье. duye haburaSe habe, \unqraye puraSe pe. 142. Дуе кеп буго – дир рекIелI къан буго. duye ke_ bugo - dir reje/ qan bugo. 143. Дуе лълъикIлъи гьабурассе квешлъиги гьабуге, нигIматал кьурассе нагIанаги кьоге. duye :ij;i haburaSe kwe^;igi habuge, nufmatal puraSe nafanagi poge. 144. Дуе маххссара буго гьеб, дие гажи буго. Дур маххссара батани, дирги гажи гуребхха duye ma{Sara bugo heb, diye ga$i bugo. dur ma{Sara batani, dirgi ga$i gureb{a. 145. Дуе пайда бахинилан хханассда асскIовеги къаге, дуде хIапиларилан гьойда тIадеги унге. duye _ayda ba[inilan {anaSda aSjowe qage, dude \a_ilarilan hoyda Tadegi unge. 146. Дуе шагьи кьурассе дуццаги гIабаси кье. duye ^ahi puraSe duCagi fabasi pe. 147. Дуего бокьулареб жо чияеги гьабуге, чияр боцIцIуда берги лъоге. duyego bopulareb $o xiyayegi habuge, xiyar bo~uda bergi ;oge. 148. Дуеяли Щура инараллъун тезеги бокьилаан, бокьанщинаб лълъие щолеб? duyeyali &ura inaral;un te#egi bopilaan, bopan&inab :iye &oleb? 149. ДулI гьечIеб гьунаралдалъун мун веццулев чи – дур тушман. du/ hezeb hunaralda;un mun weCulew xi - dur tu^man. 150. ДулIго гьечIеб реццалдасса цIуне, мун веццизе бегьула дур квешлъи лъаларого. du/go hezeb reCaldaSa `une, mun weCi#e behula dur kwe^;i ;alarogo. 151. ДулIго гьечIеб ритIухълъи чиялI балагьизе лIугьунге. du/go hezeb riTu];i xiya/ balahi#e /uhunge. 152. Думдумалълъ чIамчIам лIугIизабуни, чIамчIамалда ххадур рахъине ккола. dumduma: zamzam /ufi#abuni, zamzamalda {adur ra]ine Kola. 153. Дун гьавунин, гIунилан пайда щвечIеб ракьалълъе, дир берал къанщунилан мукъссанлъиги ккеладай. dun hawunin, funilan _ayda &wezeb rapa:e, dir beral qan&unilan muqSan;igi Keladay. 154. Дун гьадигIан гIезегIан ссахIил мунагь гьабичIо, жакъа къватIий яхъиндал къолол мунагь гьабуна. dun hadifan fe#efan Sa\il munah habizo, $aqa qwaTiy ya]indal qolol munah habuna. 155. Дун гъоркье реххе, дир вас, кьватIараб бакI гIодоб тункиларедухъ. dun vorpe re{e, dir was, pwaTarab baj fodob tunkilaredu]. 156. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан цояв кьурдулевила. «Дудассаги дун гIадалав!» – ан цогияв кьурдулевила. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an coyaw purdulewila. «dudaSagi dun fadalaw!» - an cogiyaw purdulewila. 157. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан чи гIадаллъуларевила, гIада-гIадалал жал гьарун гурони. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an xi fadal;ularewila, fada-fadalal $al harun guroni. 158. Дун гIадамазда рекъолареб куцхха. Дида рекъоларелги чанги ратила. dun fadama#da reqolareb kuc{a. dida reqolarelgi xangi ratila. 159. Дун жанив тIамураб лъабабго моцIцIги лъебералда цо-цо къо бугеб ккана. dun $aniw Tamurab ;ababgo mo~gi ;eberalda co-co qo bugeb Kana. 160. Дун кваналарилан чIчIарай ясалълъ басидул бетIер кварабила. dun kwanalarilan Zaray yasa: basidul beTer kwarabila. 161. «Дун кибе? Дун кибе?» – ян букIунебила талихI, аххирги рощногохIде кколебила. «dun kibe? dun kibe?» - yan bujunebila tali\, a{irgi ro&nogo\de Kolebila. 162. Дун лълъидассаго хIинкъуларо, дидасса хIинкъулев чи цониги гьечIелълъул. dun :idaSago \inqularo, didaSa \inqulew xi conigi heze:ul. 163. Дун нечезе чи гурила, зобалI хвезе хур гурила. dun nexe#e xi gurila, #oba/ [we#e [ur gurila. 164. Дун ссверухъе ссверулеб ссурмадарайдул гурде, дун кIичIухъе кIичIулеб кIичI багIараб буртина. dun Sweru]e Sweruleb Surmadaraydul gurde, dun jizu]e jizuleb jiz bafarab burtina. 165. Дун хвараб меххалълъ гIодуге, гIаданлъи дие чIаго вукIаго гьабе. dun [warab me{a: foduge, fadan;i diye zago wujago habe. 166. Дун хвелилан давлаялда ххадув чи унарев, дун тIадго кквелилан цIцIогьор къватIиве вахъунарев. dun [welilan dawlayalda {aduw xi unarew, dun Tadgo Kwelilan ~ohor qwaTiwe wa]unarew. 167. Дун хIежалде инилан абурабила мочол мугьалълъ. dun \e$alde inilan aburabila moxol muha:. 168. Дун цIцIалацца бацIуге, кIалцIуцца бацIеян абулебила чоцца. dun ~alaCa ba`uge, jal`uCa ba`eyan abulebila xoCa. 169. Дун чияда хъваларила, дида чиги хъвагейила. dun xiyada ]walarila, dida xigi ]wageyila. 170. Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гуриян абурабила бацIицца. dun, zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guriyan aburabila ba`iCa. БацIида рохьил рацIцIалъуда кваналеб цо беричаб, цIакъ кьарияб хIама батанила. Бохханила бацI. ХIамида ссверун лIугьун, кьурданила гьеб. Цинги гьабсагIат жинцца дуда тIасса цIцIоко бахъилилан лъазабунила гьелда. ХIамицца абунила - «БетIерчIахъаяб бацI! ЦIакъ кIудияб къварилъиялда буго дун! Дир нахъиссеб щинкIилалда магI къан буго. Бегьиларищ, гьеб магIги бахъун, дир къварилъи бигьа гьабизе? Цинги бахъе дидасса цIцIокоги. Дуего кириги щвелин. Валлагьин, дур чакар гIадаб гьанада цадахъ кириги щвани, цIакъго лълъикI букIиниланги абун, бацI хIамил щинкIилалълъухъ балагьизе лIугьанила. Бугеб рухIги бакIарун, хIамицца кIиябго мал бацIил ботIрода басандизабунила. ЧIаго-гIатIго гьенисса нахъе борчIараб бацIицца жиндаго абунила - «Щай дие кколареб жо тIаде босизе букIараб? Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гури!». ba`ida ro%il ra~a;uda kwanaleb co berixab, `aq pariyab \ama batanila. bo{anila ba`. \amida Swerun /uhun, purdanila heb. cingi habsafat $inCa duda TaSa ~oko ba]ililan ;a#abunila helda. \amiCa abunila - «beTerza]ayab ba`! `aq judiyab qwari;iyalda bugo dun! dir na]iSeb &injilalda maf qan bugo. behilari&, heb mafgi ba]un, dir qwari;i biha habi#e? cingi ba]e didaSa ~okogi. duyego kirigi &welin. walahin, dur xakar fadab hanada cada] kirigi &wani, `aqgo :ij bujinilan abun, ba` \amil &injila:u] balahi#e /uhanila. bugeb ru\gi bajarun, \amiCa jiyabgo mal ba`il boTroda basandi#abunila. zago-faTgo heniSa na]e borzarab ba`iCa $indago abunila, - &ay diye Kolareb $o Tade bosi#e bujarab? dun zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guri!» 171. Дунго-дунан вукIунев чи чияе вокьуларев. dungo-dunan wujunew xi xiyaye wopularew. 172. Дунилан абуге, нилIилан абе, дирилан абуге, нилIерилан абе. dunilan abuge, ni/ilan abe, dirilan abuge, ni/erilan abe. 173. Дуниял балкан бугила, гьелдасса бер гIорцIцIуларелги гьаби ругила. duniyal balkan bugila, heldaSa ber for~ularelgi habi rugila. 174. Дуниял бихьун, гIакълу щола, гIадамал рихьун, боцIцIи щола. duniyal bi%un, faqlu &ola, fadamal ri%un, bo~i &ola. 175. Дуниял буго бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб хIама гIадаб жо. duniyal bugo beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb \ama fadab $o. 176. Дуниял буго, бокьани гIуцIцIулеб, бокьани биххулеб, лъималазул ясикIабазул рукъ гIадинаб жо. duniyal bugo, bopani fu~uleb, bopani bi{uleb, ;imala#ul yasijaba#ul ruq fadinab $o. 177. Дуниял буго гьобо гIадин тирулеб жо. duniyal bugo hobo fadin tiruleb $o. 178. Дуниял гьабизе гIакълуги кьеги, аххират гьабизе иманги кьеги. duniyal habi#e faqlugi pegi, a{irat habi#e imangi pegi. 179. Дуниял гьабизе ккани, я рокьи букIине ккола, я жахIда букIине ккола. duniyal habi#e Kani, ya ropi bujine Kola, ya $a\da bijine Kola. 180. Дуниял гьабизе лъаларессе дуниял жужахIила. duniyal habi#e ;alareSe duniyal $u$a\ila. 181. Дуниял гьабичIессул гIумру гьардохъанлъиялда унеб. duniyal habizeSul fumru hardo]an;iyalda uneb. 182. Дуниял – гIакълу, гIадан – матIу. duniyal - faqlu, fadan - maTu. 183. Дуниял-гIалам Мала Нассрудиницца маххссараде ккурабила, Мала Нассрудин мутагIилзабаз маххссараде ккуравила. duniyal-falam mala naSrudiniCa ma{Sarode Kurabila, mala naSrudin mutafil#aba# ma{Sarade Kurawila. Мала Нассрудиницца гьитIинабго хIуржаялълъуре гьоболлъухъ ахIун рукIун руго мутагIилзаби. Квен кваназе гьезухъе кьун рукIун руго цIакъго ххалатал гIучIал. «Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ чIван кванилан» абухъего, мутагIилзабазги гьанивеххун вугесс довеххун вугессда кIалдиб лъун буго квен, довеххун вугессги гьанивеххун вугессда кIалдиб лъун буго. mala naSrudiniCa hiTinabgo \ur$aya:ure hobol;u] a\un rujun rugo mutafil#abi. kwen kwana#e he#u]e pun rujun rugo `aqgo {alatal fuzal. «ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] zwan kwanilan» abu]ego, mutafil#aba#gi haniwe{un wugeS dowe{un wufeSda jaldib ;un bugo kwen, dowe{un wugeSgi haniwe{un wugeSda jaldib ;un bugo. 184. Дуниял-гIаламалълъ гIиял гьан квиндал, жидерго гьан квараб гьагаб зуригат. duniyal-falama: fiyal han kwindal, $idergo han kwarab hagab #urigat. Цо росулI букIун буго цо насслу, жалго жиделIго рагъулел, цоцаз чIвалел. Гьезда гьоркьой яхъарай гIакъилай цо гIаданалълъ жиндирго гIагарлъиялде гьадин абун буго. co rosu/ bujun bugo co naSlu, $algo $ide/go ravulel, coca# zwalel. he#da horpoy ya]aray faqilay co fadana: $indirgo fagar;iyalde hadin abun bugo. 185. Дуниял-гIаламги гIуцIцIун, рукIкIен гIицIцIго ххутIарабила, цIцIилицIцI нуцIцIида нахъе ккарабила. duniyal-falamgi fu~un, ruJen fi~go {uTarabila, ~ili~ nu~ida na]e Karabila. 186. Дуниял – гIатIидаб, гIадамассул ракI – къваридаб. duniyal - faTidab, famaSul raj - qwaridab. 187. Дуниял гIондокь буго, заман бихьун хисулеб. duniyal fondop bugo, #aman bi%un [isuleb. 188. Дуниял кварав, канлъи бихьарав. duniyal kwaraw, kan;i bi%araw. 189. Дуниял къваридассе къаникь лъей рахIат буго, рахIат хвараб черххалълъе хабалIго хIалхьи буго. duniyal qwaridaSe qanip ;ey ra\at bugo, ra\at [warab xer{a:e [aba/go \al%i bugo. 190. Дуниял лълъикIаб жо бугоан, бищун анищан ккараб меххалълъ анибго тезе кколаребани. duniyal :ijab $o bugoan, bi&un ani&an Karab me{a: anibgo te#e Kolarebani. 191. Дуниял – муъминчияссе гвенд. duniyal - mu'minxiyaSe gwend. 192. Дуниял ссверун вуссарав дун – дида нух малълъулев мун. duniyal Swerun wuSaraw dun - dida nu[ ma:ulew mun. 193. Дуниял ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу. duniyal {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju. 194. Дуниялалълъул аххир битIаги, аххираталълъул авал битIаги. duniyala:ul a{ir biTagi, a{irata:ul awal biTagi. 195. Дуниялалълъул боцIцIи бугониги – балагь, гьечIониги – балагь. duniyala:ul bo~i bugonigi - balah, hezoni - balah. 196. Дуниялалълъул квешлъи – къасси роцIцIун, къад кьерхин, чахъдал квешлъи – ххасало къинлъи. duniyala:ul kwe^;i - qaSi ro~un, qad per[in, xa]dal kwe^;i - {asalo qin;i. 197. Дуниялалълъул рагIал гьечIеб, гIелмуялълъул аххир гьечIеб. duniyala:ul rafal hezeb, felmuya:ul a{ir hezeb. 198. Дуниялалълъул талихI – ригьнал талихI, аххираталълъул талихI – хабал талихI. duniyala:ul tali\ - rihnal tali\, a{irata:ul tali\ - [abal tali\. 199. Дуниялалълъул ургъелги – мискинчияссе, аххираталълъул гIазабги – мискинчияссе. duniyala:ul urvelgi - miskinxiyaSe, a{irata:ul fa#abgi - miskinxiyaSe. 200. Дуниялалълъул ххан – ххалкъалълъул лагъ. duniyala:ul {an - {alqa:ul lav. 201. Дуниял-гIаламалълъул жо бикъулев цIцIогьор, цIцIогьорассул рокъосса жо бикъулев Къебед. duniyal-falama:ul $o biqulew ~ohor, ~ohoraSul roqoSa $o biqulew qebed. 202. Дунял – бакъуцца, чи – гIакълуялълъ. dunyal - baquCa, xi - faqluya:. 203. Дунял квананиги гIорцIцIичIев, гIор гьекъаниги, къеч хьвачIев. dunyal kwananigi for~izew, for heqanigi, qex %wazew. 204. Дунял цIезе бокьараб рагIи, гIинтIе къулун щурулеб. dunyal `e#e boparab rafi, finTe qulun &uruleb. 205. Дунялалда бищунго берцинал жал жиндир кIартил гIундул ругилан абурабила хIамицца. dunyalalda bi&ungo bercinal $al $indir jartil fundul rugilan aburabila \amiCa. 206. Дунялалда гьечIелани сарсахъал, ракъун-къечон ххутIилаан ялтахъал. dunyalalda hezelani sarsa]al, raqun-qexon {iTilaan yalta]al. 207. Дунялалда нигIматал цIакъго гIемерал руго, бищунго лълъикIаб нигIмат ритIухъай чIчIужу йиго. dunyalalda nifmatal `aqgo femeral rugo, bi&ungo :ijab nifmat riTu]ay Zu$u yigo. 208. Дунялалълъул боцIцIи цIцIамхIалаб лълъим гIадинаб жойила, кигIан гьекъаниги къеч буссунареб. dunyala:ul bo~i ~am\alab :im fadinab $oyila, kifan heqanigi qex buSunareb. 209. Дунялалълъул чIаголъи – канлъи, канлъулги чIаголъи – чIчIужу. dunyala:ul zago;i - kan;i, kan;ulgi zago;i - Zu$u. 210. Дур амру кIодолъула, дуцца лълъикIлъи гьабуни. dur amru jodo;ula, duCa :ij;i habuni. 211. Дур берал рагьаразул кIал къаге. dur beral rahara#ul jal qage. 212. Дур вуцIцIунчIчIей бичIчIичIессда дуцца бицарабги бичIчIулареб. dur wu~unZey biZizeSda duCa bicarabgi biZulareb. 213. Дур гьудул щиван бице, мунго щив чиян бицунге (чи гьикъуге, гьудулассухъ ралагье). dur hudul &iwan bice, mun &iw xiyan bicunge (xi hiquge, hudulaSu] ralahe). 214. Дур гIакълуялда рекъон, мун витIарав вуго. dur faqluyalda reqon, mun wiTaraw wugo. 215. Дур гIакълуялълъул бащдаб мадугьалассухъги бугеб. dur faqluya:ul ba&dab maduhalaSu]gi bugeb. 216. Дур къватIги – дур рукъ. dur qwaTgi - dur ruq. 217. Дур къвачIа бихьеян абуни, гьардохъанги чIухIулевила. dur qwaza bi%eyan abuni, hardo]angi zu\ulewila. 218. Дур кIутIбуз кквечIеб рагIи чияр кIалалълъ кквеларо. dur juTbu# Kwezeb rafi xiyar jala: Kwelaro. 219. - Дур лълъади кинай йигей? - Гьелълъул эбел кинай ятаниги, гьединай йиго. - dur :adi kinay yigey? - he:ul ebel kinay yatanigi, hedinay yigo. 220. Дур мацIцI – дурго тушман. dur ma~ - durgo tu^man. 221. Дур пикруялда рекъон кьурдулеб жо данде чIвани, дур талихI. dur _ikruyalda reqon purduleb $o dande zwani, dur tali\. 222. Дур рагIи – дур роцен. dur rafi - dur rocen. 223. Дур ракIалълъул паххрулъи, дур гъанссазул рацIцIалъи. dur raja:ul _a{ru;i, dur vanSa#ul ra~a;i. 224. Дур рекIелI ургъел батани, гьудулассе бикье, гьесс бащадаб тIасса босизе. dur reje/ urvel batani, hudulaSe bipe, heS ba&adab TaSa bosi#e. 225. Дур рокъоб чияцца хханлъи гьабизеги биччаге, чияр рокъоб хханлъи дуццагоги гьабуге. dur roqob xiyaCa {an;i habi#egi biXage, xiyar roqob {an;i duCagogi habuge. 226. Дур роххел батани, ахIун бицунге – пашманал гIадамалги ратизе бегьула. Дур пашманлъи батани, гьебги баххче – гьелълъ гIадамазул роххел хвезабизе бегьула. dur ro{el batani, a\un bicunge - _a^manal fadamalgi rati#e behula. dur _a^man;i batani, hebgi ba{xe - he: fadama#ul ro{el [we#abi#e behula. 227. Дур тушманасс дур гьудулассдассанги пайда босулеб. dur tu^manaS dur hudulaSdaSangi _ayda bosuleb. 228. Дур ургъел гьабуларессдеххун ургъелги бикьуге, мун вокьуларессул кумекалде хьулги лъоге. dur urvel habulareSde{un urvelgi bipuge, mun wopulareSul kumekalde %ulgi ;oge. 229. Дур ххазина бугеб ракьалда жаниб бухъичIого тани, батизе гьечIеб. dur {a$ina bugeb rapalda $anib bu]izogo tani, bati#e hezeb. ВукIаравила гIакъилав эмен. Гьесс живго хвелалде абун таралила нилIее кицилъун ххутIарал гьал рагIаби. Эмен хун ххадуб, росс-лълъадиялълъ гIемер бухъарабила пастIан-къоно, цIцIикIкIарабила бачIен. Бухъарабила ах, чIахIалъарабила пихъ. КигIанни бухъаниги, батичIебила аз ххиял гьабулеб букIараб гIарац – ххазина. ЛълъикIго ресги рекъараб, рукъги бечелъараб меххалълъ, росс-лълъадиялда чIалгIарабила, кидаго батулареб ххазинаялде хьул лъун, рухъарулел рукIин. Жалгоги мискинлъизе квер бараб, бачIенги дагьлъараб меххалълъ бичIчIарабила гьезда инссуцца ххазинайилан ссунда абулеб букIарабали. wujarawila faqilaw emen. heS $iwgo [welalde abun taralila ni/eye kici;un {uTaral hal rafabi. emen [un {adub, roS-:adiya: femer bu]arabila _asTan-qono, ~iJarabila bazen. bu]arabila a[, za\a;arabila _i]. kifanni bu]anigi, batizebila a# {iyal habuleb bujarab farac - {a#ina. :ijgo resgi reqarab, ruqgi bexe;arab me{a:, roS-:adiyalda zalfarabila, kidago batulareb {a#inayalde %ul ;un, ru]arulel rujin. $algogi miskin;i#e kwer barab, bazengi dah;arab me{a: biZarabila he#da inSuCa {a#inayilan Sunda abuleb bujarabali. 230. Дур хIакъирлъи бичIчIанани, гIодулев мун вуцIцIинаро, бахIарчилъи дулI батани, меххтел дуцца гьекъеларо. dur \aqir;i biZanani, fodulew mun wu~inaro, ba\arxi;i du/ batani, me{tel duCa heqelaro. 231. Дур хIал дицца бихьилаанила, хIарщукъали, гьадаб Аллагьассул тушман гьаваялда гьечIебани. dur \al diCa bi%ilaanila, \ar&uqali, hadab allahaSul tu^man hawayalda hezebani. ЦIцIум букIун буго гьаваялда. ГIанкIкI букIун буго, гьелдассаги хIинкъун, тIепун чIчIун. Нахъассан бачIун, къоркъоцца гьелда хIанчIун буго. Чара хвараб гIанкIкIицца къоркъода гьедин абун буго. ~um bujun bugo hawayalda. fanJ bujun bugo, heldaSagi \inqun, Te_un Zun. na]aSan bazun, qorqoCa helda \anzun bugo. xara [warab fanJiCa qorqoda hedin abun bugo. 232. Дур цабзаз кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. dur cab#a# Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 233. Дур цо гьересси бихьанищ – хвана мун. dur co hereSi bi%ani& - [wana mun. 234. Дур цIцIар ахIичIого, «ия», – ян жаваб кьоге. dur ~ar a\izogo, «iya», - yan $awab poge. 235. Дур чи гьавулев – дун, дун чорок гьавулев – мун. dur xi hawulew - dun, dun xorok hawulew - mun. 236. Дур чияссдеххун кинаб бербалагьи бугониги, гьединабго дудеххунги букIунеб. dur xiyaSde{un kinab berbalahi bugonigi, hedinabgo dude{ungi bujuneb. 237. Дураб бихьун – дираб, дираб бихьун – дураб. durab bi%un - dirab, dirab bi%un - durab. 238. Дурго берал рагьаразул кIал къалареб. durgo beral rahara#ul jal qalareb. 239. Дурго гуреб ишги кодобе босугейила, дурабго реххунги тогейила. durgo gureb i^gi kodobe bosugeyila, durabgo re{ungi togeyila. 240. Дурго гIайибал раххчун, чиярал къватIир чIваге. durgo fayibal ra{xun, xiyar qwaTir zwage. 241. Дурго гIайибалги берда ццере тун, чияр гIайибазда ххадув лIугьунге. durgo fayibalgi berda Cere tun, xiyar fayiba#da {aduw /uhunge. 242. Дурго гIакълу гIечIони, гIакъилгун ургъе. durgo faqlu fezoni, faqilgun urve. 243. Дурго загIиплъи тушманассе бицунареб. durgo #afi_;i tu^manaSe bicunareb. 244. Дурго къимат гьабизе бокьани, чияр къимат дуццаги гьабе. durgo qimat habi#e bopani, xiyar qimat duCagi habe. 245. Дурго кIал – дурго тушман. durgo jal - durgo tu^man. 246. Дурго кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. durgo jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 247. Дурго мацIцI – мунго чIвалеб бацI. durgo ma~ - mungo zwaleb ba`. 248. Дурго лълъикIлъи чияцца бицине те, чияцца гьабураб лълъикIлъи дуццаго бице. durgo :ij;i xiyaCa bicine te, xiyaCa haburab :ij;i duCago bice. 249. Дурго малъацца гIадин, дурго мугъ хъассулареб, хъизамалда асскIоб гIадин, рекIел чIоло битIулареб. durgo ma;aCa fadin, durgo muv ]aSulareb, ]i#amalda aSjob fadin, rejel zolo biTulareb. 250. Дурго мацIцI – дуего гъалбацI. durgo ma~ - duyego valba`. 251. Дурго мацIцI – дурго тушман. durgo ma~ - durgo tu^man. 252. Дурго мацIцI мунго чIвалеб бацIила. durgo ma~ mungo zwaleb ba`ila. 253. Дурго мунагьал чиядеги реххуге, дурго хъублъи чиядаги бацIцIинабуге. durgo munahal xiyadegi re{uge, durgo ]ub;i xiyadagi ba~inabuge. 254. Дурго рагIад кIодолъун бихьуге. durgo rafad jodo;un bi%uge. 255. Дурго рагIи ккун чIчIоге, дандеяссухъги гIин тIаме. durgo rafi Kun Zoge, dandeyaSu]gi fin Tame. 256. Дурго рачIчIалзухъ балагьун, гIегIеде, хIелеко! durgo raZal#u] balahun, fefede, \eleko! 257. Дурго рокъов гьобол гIадинги вукIунге, гьоболлъухъ дурго рокъов гIадинги вукIунге. durgo roqow hobol fadingi wujunge, hobol;u] durgo roqow fadingi wujunge. 258. Дурго тIивунибе гурони, дурго гел бегьуге. durgo Tiwunibe guroni, durgo gel behuge. 259. Дурго хIатIазда бачине кIолареб юргъа чияр хIатIазда бачинабизе кIолареб. durgo \aTa#da baxine jolareb yurva xiyar \aTa#da baxinabi#e jolareb. 260. Дурго чедги босун, чияр гIияде унге. durgo xedgi bosun, xiyar fiyade unge. 261. Дурго чодаги бараххщун, чияр чу рекIунге. durgo xodagi bara{&un, xiyar xu rejunge. 262. Дургояб чвантиниб лъун, чияр кванде хьул лъоге. durgoyab xwantinib ;un, xiyar kwande %ul ;oge. 263. Дургун бакъан рекъоларессулгун къайицадахълъи гьабуге. durgun baqan reqolareSulgun qayicada];i habuge. 264. Дурцц вищизе ккани ясги къваригIуна, нус йищизе ккани васги къваригIуна. durC wi&i#e Kani yasgi qwarifuna, nus yi&i#e Kani wasgi qwarifuna. 265. Дурццассда божараб къо цIа гъун бухIаги! durCaSda bo$arab qo `a vun bu\agi! 266. Дурццассул вас лIугьинчIев, нусалълъул яс лIугьинчIей. durCaSul was /uhinzew, nusa:ul yas /uhinzey. 267. Дурццассул хIал лъазе, хIехь ццебе реххе. durCaSul \al ;a#e, \e% Cebe re{e. 268. Духъа бекани – боцIцIудасса, дихъа бекани – чIаголъигьечI! du]a bekani - bo~udaSa, di]a bekani - zago;ihez! 269. Дуцца бухIе, гважи, дицца бухIе! duCa bu\e, gwa$i, diCa bu\e! Кици буго къарум маххссараде ккураб. ЧIчIужуялълъ ражи гьабун буго, лъабго цIулакьоги бекун. Гьеб хIехьезе кIвечIев россассги бекун буго, гьелълъие квешезе, гьелълъго бекарабгIан. kici bugo qarum ma{Sarade Kurab. Zu$uya: ra$i habun bugo, ;abgo `ulapogi bekun. heb \e%e#e jwezew roSaSgi bekun bugo, he:iye kwe^e#e, he:go bekarabfan. 270. Дуцца гьабуни, дуеги гьабулеб. duCa habuni, duyegi habuleb. 271. Дуцца дие мусру босизе лъабго гъурущ кьолебани, нилI кIиялго бащалъилаанилан абурабила мискинчиясс бечедав Парзулассда. duCa diye musru bosi#e ;abgo vuru& polebanu, ni/ jiyalgo ba&a;ilaanilan aburabila miskinxiyaS bexedaw _ar#ulaSda. 272. Дуцца кигIан мехх балебилан гьикъарабила тIомода, нахуда гьикъейилан абурабила тIомоцца. duCa kifan me{ balebilan hiqarabila Tomoda, na[uda hiqeyila aburabila TomoCa. 273. Дуцца кьечIони, дуеги кьолареб, дуцца гьабичIони, дуеги гьабулареб. duCa pezoni, duyegi polareb, duCa habizoni, duyegi habulareb. 274. Дуцца ккурасс мунги кколев, дуцца тарасс мунги толев. duCa KuraS mungi Kolew, duCa taraS mungi tolew. 275. Дуцца рорцараб роцада мунги ворцунев. duCa rorcarab rocada mungi worcunew. 276. Дуцца чи кIодо гьавуни мунги кIодолъулев, гьевги кIодолъулев, дуцца чи хIакъир гьавуни нуж кIиялго хIакъирлъулел. duCa xi jodo hawuni mungi jodo;ulew, hewgi jodo;ulew, duCa xi \aqir hawuni nu$ jiyalgo \aqir;ulel. 277. – Дуцца щиб кваналеб? duCa &ib kwanaleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб гьекъолеб? duCa &ib heqoleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб ретIунеб? duCa &ib reTuneb? – Бакъ. baq. 278. Дуцца эмен кваназавураб щурминиссан, васасс мунги кваназавулев. duCa emen kwana#awurab &urminiSan, wasaS mungi kwana#awulew. Росс-лълъади, цадахъ гIодорги чIчIун, кIудияб къагIидаялда кваналел рукIун руго. Херав эмен, щурминибе дагьа-макъаб квенги реххун, батIаго толев вукIун вуго. Цо къоялълъ херассул васассда жиндирго вас цо хъорщол кесек буцIулев ватун вуго. Щиб гьабулев вугеван инссуцца гьикъараб меххалълъ, васасс жаваб кьун буго, мун херлъарав меххалълъ, кIудадаего гIадин, дуеги квен кьезе щурун гьабулев вугилан. НилIецца гьабун, нилIее гьабун, иргадул жо букIун бугин гьаб дуниялилан, гьеб къоялдасса нахъе васасс херав инссул адаб-хIурмат цIунун буго. roS-:adi, cada] fodorgi Zun, judiyab qafidayalda kwanalel rujun rugo. [eraw emen, &urminibe daha-maqab kwengi re{un, baTago tolew wujun wugo. co qoya: [eraSul wasaSda $indirgo was co ]or&ol kesek bu`ulew watun wugo. &ib habulew wugewan inSuCa hiqarab me{a:, wasaS $awab pun bugo, mun ]er;araw me{a:, judadayego fadin, duyego kwen pe#e &urun habulew wugilan. ni/eCa habun, ni/eye habun, irgadul $o bujun bugin hab duniyalilan, heb qoyaldaSa na]e wasaS [eraw inSul adab-\urmat `unun bugo. 279. Дуццаго бекьана, дуццаго лъилъе. duCago bepana, duCago ;i;e. 280. Дуццаго бухъаралълъуве мунго кколев. duCago bu]ara:uwe mungo Kolew. 281. Дуццаго веццуге, чияцца веццизегIан чIчIа. duCago weCuge, xiyaCa weCi#efan Za. 282. Дуццаго гьабичIони, дур ургъел цогидазги гьабулареб. duCago habizoni, dur urvel cogida#gi habulareb. 283. Дуццаго гьабураб лълъикIлъи кIочене те, дуего гьабураб лълъикIлъи кIочон тоге. duCago haburab :ij;i joxene te, duyego haburab :ij;i joxon toge. 284. Дуццаго дудаго зинкIкIе, чияда зинкIкIани кин букIунебали лъазе. duCago dudago #inJe, xiyada #inJani kin bujunebali ;a#e. 285. Дуццаго нахъе бацIцIине кколеб жо туге. duCago na]e ba~ine Koleb $o tuge. 286. Дуццаго цIетIе реххичIел ххинкIал хIарччинисса ралагьуге. duCago `eTe re{izel {injal \arXiniSa ralahuge. 287. Дуццаго чед тIохьтIол кун, чияе ролIул кье. duCago xed To%Tol kun, xiyaye ro/ul pe.

К k Каву къасси рахай, гъамасс кидаго рахай. kawu qaSi ra[ay, vamaS kidago ra[ay. Каву кIудиялълъуве гьардухъан валагьулев, рукъ бечедалълъуе яс ялагьулей. kawu judiya:uwe hardu]an walahulew, ruq bexeda:uye yas yalahuley. Каву тезегIан – тIехх, тIох тезегIан – карщ. kawu te#efan - Te{, To[ te#efan - kar&. Кагътида хъвачIеб гIелму – лълъадада хъвараб накъищ. kavtida ]wazeb felmu - :adada ]warab naqi&. КагIбаялълъул тIохда рещтIарал чIчIегIерал гъудул рихьулев, жиндаго ццебе бугеб пулавалда гъоркь кишмиш бихьуларев. kafbaya:ul To[da re&Taral Zeferal vudul ri%ulew, $indago Cebe bugeb _ulawalda vorp ki^mi^ bi%ularew. Аваристаналълъул ххан ГIумахханассул Баххухъе ХIамщаралдасса вакилзаби рачIун рукIун руго. awaristana:ul {an fuma{anaSul ba{u]e \am&araldaSa wakil#abi razun rujun rugo. Гара-чIвариялда рукIаго, вакилзабазул цоясс берал къанщун руго, ссородизе лIугьун вуго, ццере квералги ккун, дугIа гьабизе лIугьун вуго. Щибин ккараб, щайин рахIат хварабан цIеххедал, гьесс абун буго, жив вугила балъголъи лъалев, кигIан рикIкIада бугониги, лIугьунеб - толеб жо бихьулев чи. Дагьаб ццебе КагIбарукъалълъул тIохда чIчIегIерал гъудул рещтIанила. Гьеб бихьидал, сири банила жиндир черххалда. gara-zwariyalda rujago, wakil#aba#ul coyaS beral qan&un rugo, Sorodi#e /uhun wugo, Cere kweralgi Kun, dufa habi#e /uhun wugo. &ibin Karab, &ayin ra\at [waraban `e{edal, heS abun, $iw wugila ba;go;i ;alew, kifan riJada bugonigi, /uhuneb - toleb $o bi%ulew. dahab Cebe kafbaruqa:ul To[da Zeferal vudul re&Tanila. heb bi%idal, siri banila $indir xer{alda. Къажаразул мурад букIун буго, гара-чIвари гьабулаго, щибниги жидедасса балъго гьабуни, гьеб тIатинчIого ххутIуларилан хханассул гIакълучагIи хIинкъизаризе. qa$ara#ul murad bujun bugo, gara-zwari habulago, &ibnigi $idedaSa ba;go habuni, heb Tatinzogo {uTularilan {anaSul faqluxafi \inqi#ari#e. Гьеб бичIчIарав Баххубикал цо гIакълучиясс гьев гьадин къватIив чIвазавун вуго. Гьалбадерида ццебе квен лъелалде, гьесс богогьанассда лъазабун буго - «балъголъи лъалессда» ццебе пулав кишмишги гъорлIе ккезабун лъейила, цогидазда ццебе тIаде ккезабун лъейилан. heb biZaraw ba{ubikal co faqluxiyaS hew hadin qwaTiw zwa#awun wugo. halbadereda Cebe kwen ;elalde, heS bogohanaSda ;a#abun bugo - «ba;go;i ;aleSda» Cebe _ulaw ki^mi^gi vor/e Ke#abun ;eyila, cogida#da Cebe Tade Ke#abun ;eyilan. Байбихьанила кваназе. «Балъголъи лъалев», цин жиндирго гъадриниве валагьун, цин гьалмагъзабазул гъудрунире валагьун, рахIат хун лIугьанила. Ххадуб, гьалълъие гIила щибин, жиндие щайин кишмиш лъечIебан ццидахханила. baybi%anila kwana#e. «ba;go;i ;alew», cin $indirgo vadriniwe walahun, cin halmav#aba#ul vudrunire walahun, ra\at [un /uhanila. {adub, ha:iye fila &ibin, $indiye &ayin ki^mi^ ;ezeban Cida{anila. ВахIин, дора КагIбаялълъул тIохда рещтIарал чIчIегIерал гъудул рихьулев дуда берда ццебе бугеб хъахIаб пулавалда гъоркь бугеб кишмиш бихьуларебищан абунила гьессда хханассул гIакълучиясс. wa\in, dora kafbaya:ul To[da re&Taral Zeferal vudul ru%ulew duda berda Cebe bugeb [a\ab _ulawalda vorp bugeb ki^mi^ bi%ularebi&an abunila heSda {anaSul faqluxiyaS. Чара хванила «балъголъи лъалессул». КагIитIа гьабураб гьойтIаги гьабулебила. xara [wanila «ba;go;i ;aleSul». kafiTa haburab hoyTagi habulebila. Как ахIунилан сордо рогьинаро. kak a\unilan sordo rohinaro. Какун гIака бичулареб. kakun faka bixulareb. Калам дагьлъи беццараб, рекIеда нур балеб жо, гIемер кIалъай какараб, каранлI пардав лъолеб жо. kalam dah;i beCarab, rejeda nur baleb $o, femer ja;ay kakarab, karan/ _ardaw ;oleb $o. Каламалда жаниб бищунго нахъегIанаб жо – гьересси, гьерссазда гьоркьобги цIакъго хъубаб жо – мацIцI гьаби. kalamalda $anib bi&ungo na]efanab $o - hereSi, herSa#da horpobgi `aqgo ]ubab $o - ma~ habi. Каламалълъул гьуинлъи – кIалъазе лъай. kalama:ul huin;i - ja;a#e ;ay. Камал камураб каратI букIунареб, жонссокъ камураб къайи букIунареб. kamal kamurab karaT bujunareb, $onSoq kamurab qayi bujunareb. Камиллъидал моцIцIги тIасса бекулеб. kamil;idal mo~gi TaSa bekuleb. Канлъи гьечIони, рагIадги букIунареб. kan;i hezoni, rafadgi bujunareb. Капек камун, шагьи босуларо, шагьи камун, гъурущ босуларо. ka_ek kamun, ^ahi bosularo, ^ahi kamun, vuru& bosularo. Капурчияссеги гьабугеги чияр жо бикъулеб лъимер. ka_urxiyaSegi habugegi xiyar biquleb ;imer. КаралI чIван, хIохьолI чIван. kata/ zwan, \ono/ zwan. Каранццайин МухIума реххарав. karanCayin mu\uma re{araw. КартIинибе квер бегьани, гIонкIкIоццаги хIанчIулеб. karTinibe kwer behani, fonJoCagi \anzuleb. Карщ бакъвалъизегIан рущи щваларей, тIехх лълъамалъизегIан лълъим тIоларей. kar& baqwa;i#efan ru&i &walarey, Te{ :ama;i#efan :im Tolarey. Карщни лълъикIаб бугоан, чи гIемер гьечIевани. ЧIчIужуялълъ карщ гьабун буго ва россассда гьикъун буго карщ лълъикIаб бугищилан. - Карщни лълъикIаб бугоан, – ан абун буго россасс, – чи гIемер гьечIевани. - Мунги дунги гурони, анив батIияв чи гьечIо гури! – ян чIчIужу тамашалъун ххутIараб меххалълъ, къарумав россасс гьелда абун буго. - Гьедин гурохха дие къваригIун букIараб, хьагги дунги рукIине къваригIун букIана. - ЦIакъ лълъикI ккун буго! Гьанже рукIа хьагги мунгоги! – ян чIчIужуялълъ ххазабун буго. 22. Катида ххадуб ракI хванилан гIоди – гIонкIкIолги гьересси, нуцалчияссда ххадуб ракI хванилан аби – мискинчияссулги гьересси. katida {adub raj [wanilan fodi - fonJolgi hereSi, nucalxiyaSda {abub raj [wanilan abi - miskinxiyaSulgi hereSi. 23. Катида ццебе моххмохх тоге, гIун ххадуй рокъой ясги тоге. katida Cebe mo{mo{ toge, fun {aduy roqoy yasgi toge. 24. Катие – бертин, гIонкIкIое – балагь. katiye - bertin, fonJoe - balah. 25. Катие – гажи, гIонкIкIое – хвел. katiye - ga$i, fonJoe - [wel. 26. Катие – маххссаро, гIонкIкIое – гажи. katiye - ma{Saro, fonJoe - ga$i. 27. Катил туххум – цойила. katil tu{um - coyila. Авараз гьаб кици гIунтIизабула цо гъазигъумекиссессде. Гьессие катицца кIудияб зарал гьабун букIарабила. Цинги гьессги, катил туххум цо бугилан, киб батарабги кето буххулеб букIарабила. (Кици тIамула «Квешал умумуз гьабураб гурони, лъималазги щиб гьабилеб!» абураб магIнаялда). awara# hab kici funTi#abula co va#ivumekiSeSde. heSiye katiCa judiyab #aral habun bujanila. cingi heSgi, katil tu{um co bugilan, kib batarabgi keto bu{uleb bujarabila. (kici Tamula «kwe^al umumu# haburab guroni, ;imala#gi &ib habileb!» aburab mafnayalda). 28. Катикьа хIинкъун, къватIибе бахъинчIеб гIункIкI картIинибго хварабила. katipa \inqun, qwaTibe ba]inzeb funJ karTinibgo [warabila. 29. Кваназе бокьараб меххалълъ катицца жиндирго тIинчI рахъдалI чIва-чIварабила. kwana#e boparab me{a: katiCa $indirgo Tinz ra]da/ zwa-zwarabila. 30. Кваназе кIваги, гьекъезе кIваги. kwana#e jwagi, heqe#e jwagi. 31. Кваназе лъачIони хIалакълъула, хIалтIизе лъачIони мискинлъула. kwana#e ;azoni \alaq;ula, \alTi#e ;azoni miskin;ula. 32. Кваназе чадихъ чармабич, чIамизе сокъсохъ чIахъенбич. kwana#e xadi] xarmabix, zami#e soqso] za]enbix. 33. Кваназеги ретIинеги лълъидаго лъалеб, букIинабизегийин лъазе кколеб. kwana#egi reTinegi :idago ;aleb, bujinabi#egiyin ;a#e Koleb. 34. Кваназе жо гьечIого гурелила гьоболлъухъ унел. kwana#e $o hezogo gurelila hobol;u] unel. 35. Кванай вакъидал, рокьи гIолохъанго гьабе. kwanay waqidal, ropi fola]ango habe. 36. Кванай кьарияв, хIалтIи хIалакъав. kwanay pariyaw, \alTi \alawaq. 37. Кваналаго кIалдиб къачIони, къулчIчIулаго щокъроб къалеб. kwanalago jaldib qazoni, qulZulago &oqrob qaleb. 38. Кваналареб хIамицца ХIоццомегIер бегулареб. kwanalareb \amiCa \oComefer begulareb. 39. Кваналарищан абураб жо – кванагеян абураб жо, гьекъеларищан абураб жо – гьекъогеян абураб жо. kwanalari&an aburab $o - kwanageyan aburab $o, heqelari&an aburab $o - heqogeyan aburab $o. 40. Кваналев, гьекъолев, бокьанщинаб гьабулев чи гуро саххаватав чи - «саххаватав чи» вуго, кваназе, гьекъезе кIвечIого, чияе боцIцIи данде гьабулев чи. kwanalew, heqolew, bopan&inab habuleb xi guro sa{awataw xi - «sa{awataw xi» wugo, kwana#e, heqe#e jwezogo, xiyaye bo~i dande habulew xi. 41. Кваналел ратани, кванай, хIалтIулел ратани, хIалтIе. kwanalel ratani, kwanay, \alTulel ratani, \alTe. 42. Кваналел таги, гьекъолел таги, тIассан рорчIугеги. kwanalel tagi, heqolel tagi, TaSan rorzugegi. 43. Кваналареб баси басандулареб. kwanalareb basi basandulareb. 44. Кванан бахъарабдай, нахъе тарабдай? kwanan ba]arabday, na]e tarabday? 45. Кванан рахъараб меххалълъ, рукъ чиярлъулеб. kwanan ra]arab me{a:, ruq xiyar;uleb. 46. Кванан гIорцIцIуларев чIчIикIунги гIорцIцIиларо. kwanan for~ularew Zijungi for~ilaro. 47. Кванараб хIарччинибе хIацIцIу туге. kwaranab \arXinibe \a~u tuge. 48. КваначIого, гьекъечIого вакъизеги вукIунге, гIемер кванан, гIемер гьекъон, къаличехьги гьабуге. kwanazogo, heqezogo waqi#egi wujunge, femer kwanan, femer heqon, qalixe%gi habuge. 49. КваначIого хIалтIани, черхх нахъе кколеб, хIалтIичIого кванани, рукъ нахъе кколеб. kwanazogo \alTani, xer{ na]e Koleb, \alTizogo kwanani, ruq na]e Koleb. 50. КваначIого хIалтIуге, хIалтIичIого кванаге. kwanazogo \alTuge, \alTizogo kwanage. 51. Кванда квешабилан абизе бегьуларебила. kwanda kwe^abilan abi#e behularebila. 52. Кванил гурони мацIцI лъаларев кванил багьаяв вукIунарев. kwanil guroni ma~ ;alarew kwanil bahayaw wujunarew. 53. Кванил тIагIам хварассе ххарбил кеп букIунареб. kwanil Tafam [waraSe {arbil ke_ bujunareb. 54. Кванда чIухIуларев хIалтIудаги чIухIуларев. kwanda zu\ularew \alTudagi zu\ularew. 55. Кваницца – кьер, макьицца – гьан. kwaniCa - per, mapiCa - han. 56. Квар ххалатаб лълъикIаб, ххабар къокъаб лълъикIаб. kwar {alatab :ijab, {abar qoqab :ijab. 57. Кварабги гьекъарабги – нилIер, кваначIого, гьекъечIого тараб – чияр. kwarabgi heqarabgi - ni/er, kwanazogo, heqezogo tarab - xiyar. 58. Кваралълъ – эххеде, ххуралълъ – гIебеде. kwara: - e{ede, {ura: - febede. 59. Кваранаб квералълъ кьураб квегIалда лъазе биччагейила. kwaranab kwera: purab kwefalda ;a#e biXageyila. 60. Кваркьи-милъир гьечIони, цIцIудуцца чан чIваларо. kwarpi-mi;ir hezoni, ~uduCa xan zwalaro. 61. КвартIа кьабичIого, кьекIкIел къваригIарав къадахъан – къо бихьичIого, мухь къваригIарав ххадучи. kwarTa pabizogo, peJel qwarifaraw qada]an - qo bi%izogo, mu% qwarifaraw {aduxi. 62. КвартIицца гIуж лъунилан, гIарцул къимат холаро. kwarTiCa fu$ ;unilan, farcul qimat [olaro. 63. Квасуе гIоло гьой къунцIулареб. kwasuye folo hoy qun`ulareb. 64. Квасул куналълъ зоб кквеларо, зулмучиясс ракь кквеларо. kwasul kuna: #ob Kwelaro, #ulmuxiyaS rap Kwelaro. 65. Квасул куналда ххураб ххородул къвали гIадаб жо. kwasul kunalda {urab {orodul qwali fadab $o. 66. Квасул кунгIан тIеренлъулебила диналълъул габур, бугъелгIан биццалъулебила. kwasul kunfan Teren;ulebila dina:ul gabur, buvelfan biCa;ulebali. 67. КватIарассе кьей гьечIеб, кьижарассе тей гьечIеб. kwaTaraSe pey hezeb, pi$araSe tey hezeb. 68. КватIун бекьараб хур лълъикI бачIараблъи лъималазда бицунге. kwaTun beparab [ur :ij bazarab;i ;imala#da bicunge. 69. Квачан цо рас бортиялдасса ххинлъун мегеж хIулиго лълъикI. (Квачан цо рас бортизегIан, ххинлъун цIцIоко хIулиго бокьилилан абулебила царацца). kwaxan co ras bortiyaldaSa {in;un mege$ \uligo :ij. (kwanan co ras borti#efan, {in;un ~oko \uligo bopililan abulebila caraCa). 70. Квачан чIухIиялдасса ххинлъун чIухIи лълъикIаб. kwanan zu\iyaldaSa {in;un zu\i :ijab. 71. Квачараб рии ххинаб ххаселалдасса ххинабила. kwaxarab rii {inab {aselaldaSa {inabila. 72. Квен вакъидал квинегIан те, дару унти чIвараб сагIат гьабе. kwen waqidal kwinefan te, daru unti zwarab safat habe. 73. Квен гьабизе жо тIагIараб меххалълъ, жибги бичеян абурабила хьагицца. kwen habi#e $o Tafarab me{a:, $ibgi bixeyan aburabila %agiCa. 74. Квен лълъикIаб гьоболгун цадахъ квараб, гьобол лълъикIав божизе бегьулев. kwen :ijab hobolgun cada] kwarab, hobol :ijaw bo$i#e behulew. 75. Квен ригьда кванай, как гIужда бай. kwen rihda kwanay, kak fu$da bay. 76. Квен те, ххиял букIаго, калам те, гьуин букIаго. kwen te, {iyal bujago, kalam te, huin bujago. 77. Квен тIагIамалдассан лъалеб, устар тIагIалидассан лъалев. kwen TafamaldaSan ;aleb, ustar TafalidaSan ;alew. 78. Квен цIеххон, гьобол вачIунарев. kwen `e{on, hobol wazunarew. 79. Квен - къелалълъул гьудуллъи къо ккедал батуларо. kwen - qela:ul hudul;i qo Kedal batularo. 80. Квен-тIехх рекъезабуни, дару къваригIунареб, гIакълуялда хьвадани, нухда мекъи кколарев. kwen-Te{ reqe#abuni, daru qwarifunareb, faqluyalda %wadani, nu[da meqi Kolarew. 81. КвенчIчIелалде хъублъи гьабунилан лъимер гIодобе реххулареб. kwenZelalde ]ub;i habunilan ;imer fodobe re{ulareb. 82. Квер багъаричIони, кIал багъаруларо. kwer bavarizoni, jal bavarularo. 83. Квер кIобокIунилан килищ бортулареб. kwer jobojunilan kili& bortulareb. 84. Квер ракул цIечIони, кIал нахул цIолареб. kwer rakul `ezoni, jal na[ul `olareb. 85. Кверазда хIур хъваларев хIалтIухъан вукIунарев. kwera#da \ur ]walarew \alTu]an wujunarew. 86. Кверазе хIалтIи – рекIее рахIат. kwera#e \alTi - rejeye ra\at. 87. Кверзул маххссара гьабуни, черххалълъул хIал лъала, кIалзул маххссара гьабуни, рекIел хIал лъала. kwer#ul ma{Sara habuni, xer{a:ul \al ;ala, jal#ul ma{Sara habuni, rejel \al ;ala. 88. Кверал къокъ, мацIцI ххалат. kweral qoq, ma~ {alat. 89. Кверал меседилай, рукъи гIарцулай. kweral mesedilay, ruqi farculay. 90. Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо. kweral \alTizoni, cabi \alTularo. 91. Кверал хIалтIула, бетIералълъ малълъула. kweral \alTula, beTera: ma:ula. 92. Кверал чIахъад, маххщел гьечI. kweral za]ad, ma{&el hez. 93. Кверазда килщалги ращадал рукIунаро. kwera#da kil&algi ra&adal rujunaro. 94. Квералълъ бичизеги кIолареб, кIалалълъ бичизеги бегьулареб. kwera: bixi#egi jolareb, jala: bixi#egi bthulareb. 95. Квералълъ бичизеги хIацIихьараб, кIалалълъ бичизеги ракул цIураб. kwera: bixi#egi \a`i%arab, jala: bixi#egi rakul `urab. 96. Квералълъ гьабураб – рукъалълъе, кIалалълъ бицараб – гIакълуялълъе. kwera: haburab - ruqa:e, jala: bicarab - faqluya:e. 97. Квералълъ кьураб хIетIалълъ балагьизе ккола. kwera: purab \eTa: balahi#e Kola. 98. Кверзул маххссараги гьабуге, кколареб бакIалда рагIиги бицунге. kwer#ul ma{Saragi habuge, Kolareb bajalda rafigi bicunge. 99. Квеш ккелилан ккараб ригьин лълъикIги кколебила, лълъикI ккелилан ккараб квешги кколебила. kwe^ Kelilan Karab rihin :ijgi Kolebila, :ij Kelilan Karab kwe^gi Kolebila. 100. Квеш хIалтIарассул – хIамицца, хIал барассул – гьакицца. kwe^ \alTaraSul - \amiCa, \al baraSul - hakiCa. 101. Квешаб бугилан квералдасса килищ къотIулареб. kwe^ab bugilan kweraldaSa kili& qoTulareb. 102. Квешаб гьецIо квешаб гьецIоялда рекъолеб, квешав чи квешав чияссда рекъолев. kwe^ab he`o kwe^ab he`oyalda reqoleb, kwe^aw xi kwe^aw xiyaSda reqolew. 103. Квешаб гьойцца хъублъи гьатIнибги гьабулебила. kwe^ab hoyCa ]ub;i haTnibgi habulebila. 104. Квешаб жо гIемер буго, бищунго квешазул цояб мискинлъиги буго. kwe^ab $o femer bugo, bi&ungo kwe^a#ul coyab miskin;igi bugo. 105. Квешаб зазида лълъикIаб тIегь бижизеги бегьулеб, лълъикIаб гъотIода квешаб пихъ бижизеги бегьулеб. kwe^ab #a#ida :ijab Teh bi$i#egi behuleb, :ijab voToda kwe^ab _i] bi$i#egi behuleb. 106. Квешаб матIуялда жаниссан лълъикIаб жоги квешаблъун бихьулеб. kwe^ab maTuyalda $aniSan :ijab $ogi kwe^ab;un bi%uleb. 107. Квешаб нухдассан рещтIунилан хварав цониги вихьичIо, рекIун хварав гIемер вихьана. kwe^ab nu[daSan re&Tunilan [waraw conigi wi%izo, rejun [waraw femer wi%ana. 108. Квешаб ракь букIунаребила, квешал бетIергьаби гьечIони. kwe^ab rap bujunarebila, kwe^al beTerhabi hezoni. 109. Квешаб тезе тавпикъ кьеги, лълъикIаб кквезе гIакълу кьеги. kwe^ab te#e taw_iq pegi, :ijab Kwe#e faqlu pegi. 110. Квешаб ххабар рагIугеги, гьанал гьоко бачIунгеги. kwe^ab {abar rafugegi, hanal hoko bazungegi. 111. Квешаб хIама хIалтIулI къинлъула. kwe^ab \ama \alTu/ qin;ula. 112. Квешабги лълъикIабги гIамал жиндирго рокъоссанила. kwe^abgi :ijabgi famal $indirgo roqoSanila. 113. КвешабгIан ххабар ххеххго тIибитIун унеб. kwe^abfan {abar {e{go TibiTun uneb. 114. Квешав васасс инссул цIцIар хвезабула. kwe^aw wasaS inSul ~ar [we#abula. 115. Квешав васассдасса лълъикIав дурццго лълъикI. kwe^aw wasaSdaSa :ijaw durCgo :ij. 116. Квешав васассдасса лълъикIай ясго лълъикIила. kwe^aw wasaSdaSa :ijay yasgo :ijila. 117. Квешав гьудул гьавуге, лълъикIав тушман гьавуге. kwe^aw hudul hawuge, :ujaw tu^man hawuge. 118. Квешав россасс чIчIужу щакдарулилан абулеб, квешай чIчIужуялълъ росс щакдарулилан абулеб. (Росс щакдарулилан – чIчIужу, жив хIакъдарулилан – росс). kwe^aw roSaS Zu$u &akdarulilan abuleb, kwe^ay Zu$uya: roS &akdarulilan abuleb. (roS &akdarulilan - Zu$u, $iw \aqdarulilan - roS). 119. Квешав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIулевила. kwe^aw xi busen bor/un wi:i#efan zago {uTulewila. 120. Квешав чи лъаларо, чараб гьой лъаларо. kwe^aw xi ;alaro, xarab hoy ;alaro. 121. Квешав чи нухдаги данде ккогеги. kwe^aw xi nu[dagi dande Kogegi. 122. Квешав чи – рагIуе, хвараб чIорто – нацIцIие. kwe^aw xi - rafuye, [warab zorto - na~iye. 123. Квешав чиясс рагIул магIна квешаб рахъалде цIцIалеб, лълъикIав чиясс лълъикIаб рахъалде цIцIалеб. kwe^aw xiyaS raful mafna kwe^ab ra]alde ~aleb, :ijaw xiyaS :ijab ra]alde ~aleb. 124. Квешав чияссда битIарабщинаб жо тIекъаблъун бихьулеб. kwe^aw xiyaSda biTarab&inab $o Teqab;un bi%uleb. 125. Квешав чияссда гьардейги гьорода бадибе кIурщиги – цого жо. kwe^aw xiyaSda hardeygi horoda badibe jur&igi - cogo $o. 126. Квешав чияссе лълъикIаб бицинегIан, лълъикIав чияссе наку чIвай лълъикIаб. kwe^aw xiyaSe :ijab bicinefan, :ijaw xiyaSe naku zway :ijab. 127. Квешав чияссе хIелиги, хIамие икрам гьабиги – цого жо. kwe^aw xiyaSe \eligi, \amiye ikram habigi - cogo $o. 128. Квешав чияссул баракат гьечIолъи ралъдалI бугеб ччугIиеги щолебила. kwe^aw xiyaSul barakat hezo;i ra;da/ bugeb Xufiyegi &olebila. 129. Квешавги лълъикIавги цого къаникьила лъолев. kwe^awgi :ijawgi cogo qanipila ;olew. 130. Квешавгун данделъани, квешлъаби тIагIунаро. kwe^awgun dande;ani, kwe^;abi Tafunaro. 131. Квешай лълъадиялда данде чIварав чи – квешаб бакIалдасса хъабарча бихъарав чи. kwe^ay :adiyalda dande zwaraw xi - kwe^ab bajaldaSa ]abarxa bi]araw xi. 132. Квешай чIчIужуялълъ росс хер гьавула, квешал лъималаз кIиялго хер гьарула. kwe^ay Zu$uya: roS [er hawula, kwe^al ;imala# jiyalgo [er harula. 133. Квешал чагIи чIвазе кколилан абидал, бищунго квешасс хханжар къватIибе цIцIарабила. kwe^al xafi zwa#e Kolilan abidal, bi&ungo kwe^aS {an$ar qwaTibe ~arabila. 134. Квешалги лълъикIлъула, лълъикIалин тани, лълъикIалги квешлъула, квешаб цIцIар чIвани. kwe^algi :ij;ula, :ijalin tani, :ijalgi kwe^;ula, kwe^ab ~ar zwani. 135. Квешалълъе мутIигIассда хIакъаб жо бичIчIуларо. kwe^a:e muTifaSda \aqab $o biZularo. 136. Квешасс эбел-инссул ирсалълъул бицуна, лълъикIасс гьезул гIаданлъиялълъул бицуна. kwe^aS ebel-inSul irasa:ul bicuna, :ijaS he#ul fadan;iya:ul bicuna. 137. Квешассе вагIза гьабе калам берцинаб бицун, лълъикIлъиялда тIовитIе битIараб нухги малълъун. kwe^aSe waf#a habe kalam bercinab bicun, :ij;iyalda TowiTe biTarab nu[gi ma:un. 138. Квешассулгун гьудуллъиялдасса лълъикIассулгун дагIба-рагIиго лълъикIила. kwe^aSulgun hudul;iyaldaSa :ijaSulgun dafba-rafigo :ijila. 139. Квешлъи гьабурассул квешлъиги – жиндиего, лълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги – жиндиего. kwe^;i haburaSul kwe^;igi - $indiyego, :ij;i haburaSul :ij;igi - $indiyego. 140. Квешлъи гьабуниги – дуего, лълъикIлъи гьабуниги – дуего. kwe^;i habunigi - duyego, :ij;i habunigi - duyego. 141. Квешлъиги лълъикIлъиги цого рекIелIила букIунеб. kwe^;igi :ij;igi cogo reje/ila bujuneb. 142. Квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги, лълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги камуларебила. kwe^;iyalda {adub :ij;igi, :ij;iyalda {adub kwe^;igi kamularebila. 143. Квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабуларо, гважуцца кьегIер гьабуларо. kwe^;iya: :ij;i habularo, gwa$uCa pefer habularo. 144. Квине кIолареб бечелъиялдассаги цIунаги, россассда кьили лъурай лълъадиялдассаги цIунаги. kwine jolareb bexe;iyaldaSagi `unagi, roSaSda pili ;uray :adiyaldaSagi `unagi. 145. КвинчIеб жоялълъул баркала букIунареб. kwinzeb $oya:ul barkala bujunareb. 146. КвинчIониги гьан кьарияб лълъикI, кьечIониги мадугьал бечедав лълъикI. kwinzonigi han pariyab :ij, pezonigi maduhal bexedaw :ij. 147. КенчIероялълъ цIа бакун, цIецца мун ххинлъиларо. kezeroya: `a bakun, `eCa mun {in;ilaro. 148. Кепкил къимат гьабуларесс гъурщилги гьабулареб. ke_kil qimat habulareS vur&ilgi habulareb. 149. Кето гьечIеб бакIалда гIункIкIги – бахIарчи, цIцIум гьечIеб бакIалда чудукги – бахIарчи. keto hezeb bajalda funJgi - ba\arxi, ~um hezeb bajalda xudukgi - ba\arxi. 150. Кето гьечIеб гьороб хханлъи кIудагIонкIкIоцца гьабула. keto hezeb horob {an;i judafonJoCa habula. 151. Кето рихаразда гIункIкIаз къвал балеб. keto ri[ara#da funJa# qwal baleb. 152. Кето ругьун гьабуге цIцIогьодизе, цIцIуял жал ругьун гьаруге гьерссал рицине. keto ruhun habuge ~ohodi#e, ~uyal $al ruhun haruge herSal ricine. 153. Кето хIалакъассеги, хIама кьарияссеги яс кьоге. keto \alaqaSegi, \ama pariyaSegi yas poge. 154. КечI берцинлъизе – бакъан, риба хIалаллъизе – хIила. kez bercin;i#e - baqan, riba \alal;i#e - \ila. 155. Кибалиго аздагьо къинлъун рагIулила. kibaligo a#daho qin;un rafulila. 156. Кибе аниги, хIамие – хIалтIи, хIамибокьове аниги, нуцалчияссе – бертин. kibe anigi, \amiye - \alTi, \amibopowe anigi, nucalxiyaSe - bertin. 157. Кибе гъугъарабги – Гъуниб магIарде. kibe vuvarabgi - vunib mafarde. 158. Кибе ун букIараб гьитIинаб? КIудияб балагьизейищ? kibe un bujarab hiTinab? judiyab nalahi#eyi&? 159. Кици буго «ГьитIинаб жо кIодо гьабуни, кIудияб нахъа цула» абураб кициялълъул цогидаб абулеб куц. Малълъулеб буго, гьитIинаб жоги кIодо гьабун, кIудиял балагьал тIаде цIцIагеян. kici bugo «hiTinab $o jodo habuni, judiyab na]a cula» aburab kiciya:ul cogidab abuleb kuc. ma:uleb bugo, hiTinab $ogi jodo habun, judiyal balahal Tade ~ageyan. 160. Кибе цер аниги – ххадуб рачIчI, киве ххан аниги – ххадуб нагIана. kibe cer anigi - {adub raZ, kiwe {an anigi - {adub nafana. 161. Киве аниги – ххадув, хабалIеги – цадахъ. kiwe anigi - {aduw, [aba/egi - cada]. 162. КигIан бечедав вугониги, муруват гьечIев чи мискинчияссдасса гIодовегIанав. kifan bexedaw wugonigi, muruwat hezew xi miskinxiyaSdaSa fodowefanaw. 163. КигIан битIарабниги, мунго дуццаго веццуге. kifan biTarabnigi, mungo duCago weCuge. 164. КигIан гIадалавниги, гIебеде нух бокьила, кигIанго гьагавниги, гьакил шагьра бокьила. kifan fadalawnigi, febede nu[ bopila, kifango hagawnigi, hakil ^ahra bopila. 165. КигIан гIемераб цIцIад баниги, цIцIвакараб тIалда ххер бижуларо. kifan femerab ~ad banigi, ~wakarab Talda {er bi$ularo. 166. КигIан жиб битIаниги, жиндир каратI битIуларилан абулебила борхьиццаги. kifan $ib biTanigi, $indir karaT biTularilan abulebila bor%iCagi. 167. Борхьиде гIунтIизабулеб гьаб кици хIалтIизабула цIакъго ритIунилан гьарурал хIалтIаби данде рилълъинчIеб, ялъуни, витIун живгоги вукIаго, жиндир иш мекъсса рикIкIараб меххалълъ. bor%ide funTi#abuleb hab kici \alTi#abula `aqgo riTunilan harural \alTabi dande ri:inzeb, ya;uni, wiTun $iwgogi wujago, $indir i^ meqSa riJarab me{a:. 168. КигIан къойилахха пакъир бацIида бихьун батилеб, азарго гIиялълъажоялда гьоркьоб чохIоцца хвараб дир чахъу балагьулаго. kifan qoyila{a _aqir ba`ida bi%un batileb, a#argo fiya:a$oyalda horpob xo\oCa [warab dir xa]u balahulago. Ххунхахъ вукIанила Суракъатилан цIцIар бугев цIакъ кIал пасихIав, аваданав мискинчи. Гьединлъидал ххунздерил нуцал ГIалихъиличицца гьев жиндиего рекIелгъеялълъе ххабар-кIалалълъе ахIулаанила. {un#a] wujanila suraqatilan ~ar bugew `aq jal _asi\aw, awadanaw miskinxi. hedin;idal {un#deril nucal fali]ilixiCa hew $indiyego rejelveya:e {abar-jala:e a\ulaanila. ГIалихъилич цIакъ гIи-боцIцIи гIемерав чи вукIанила. fali]ilix `aq fi-bo~i femeraw xi wujanila. Ххасалихъе гIи хъутаналде гочунеб заман букIанила. Суракъатицца ГIалихъиличида гьаранила гьессул гIияда цадахъ жиндир цо чахъуги бачине бегьиларищилан. Валлагьин, дур цо чахъдацца кванан жиндир хъутанги лIугIиларин, гьелълъие гIоло цоги вехьги тезе ккеларин, бачинилан абунила ГIалихъиличицца. {asali]e fi ]utanalde goxuneb #aman bujanila. suraqatiCa fali]ilixida haranila heSul fiyada cada] $indir co xa]ugi baxine behilari&ilan. walahin, dur co xa]daCa kwanan $indir ]utangi /ufilarin, he:iye folo cogi we%gi te#e Kelarin, baxinilan abunila fali]ilixiCa. Щванила тIаде ихги, гочанила магIарухъе ГIалихъиличил гIиги. Воххун вукIанила Суракъат, хъутаналдасса кьаралъун жиндир чахъуги бачIун батилин, гьелда ххадуб кIигониги кьегIерги батилилан. &wanila Tade i[gi, goxanila mafaru]e fali]ilixil figi. wo{un wujanila suraqat, ]utanaldaSa para;un $indir xa]ugi bazun batilin, helda {adub jigonigi pefergi batililan. Щванилахха ав жиндирго боцIцIи рокъобе бачине. Валагьин, дир гьудул, дур чахъу бацIицца чIван батанилан зигара банила нуцалицца Суракъатида. &wanila{a aw $indirgo bo~i roqobe baxine. walahin, dir hudul, dur xa]u ba`iCa zwan batanilan #igara banila nucaliCa suraqatida. - Гьеб пакъир бацIида дир кутакалда ракI гурхIулеб буго! – ян абунила мискинчиясс. - heb _aqir ba`ida dir kutakalda raj gur\uleb bugo! - yan abunila miskinxiyaS. - ЧIвараб чахъдада гурхIичIого, чахъуги чIван, кепалда бугеб бацIидагIаги щай дур ракI гурхIулеб? – ан гIажаиблъи гьабунила нуцалицца. - zwarab xa]dada gur\izogo, xa]ugi zwan, ke_alda bugeb ba`idafagi &ay dur raj gur\uleb? - an fa$aib;i habunila nucaliCa. - КигIан къохха гьеб пакъир бацIида бихьун батилеб, азарго гIиялълъажоялда гьоркьоб чохIоцца хвараб дир чахъу балагьулаго! – ян жаваб кьунила Суракъатицца. - kifan qo{a heb _aqir ba`ida bi%un batileb, a#argo fiya:a$oyalda horpob xo\oCa [warab dir xa]u balahulago! - yan $awab punila suraqatiCa. 169. КигIан кьогIабги битIараб, кигIан гьуинабги гьерессиялдасса лълъикIабила. kifan pofabgi biTarab, kifan huinabgi hereSiyaldaSa :ijabila. 170. КигIан лълъикI хьихьаниги, бацI рохьобе балагьулебила. kifan :ij %i%anigi, ba` ro%obe balahulebila. 171. КигIан лIулIаниги, тIухьиялълъ къотIулареб. kifan /u/anigi, Tu%iya: qoTularew. 172. КигIан мимиданиги, мун дир кето гуро, кIудияб алхIам цIцIаланиги, дицца дуе жо реххуларо. kifan mimidanigi, mun dir keto guro, judiyab al\am ~alanigi, diCa duye re{ularo. 173. КигIан рекIараб букIаниги, ххвалчацца жиндирго лъел къотIулареб. kifan rejarab bujanigi, {walxaCa $indirgo ;el qoTulareb. 174. КигIан рекIараб гьечIониги, нус буго нус, кигIан лебалав гьечIониги, бихьинчи вуго бихьинчи. kifan rejarab hezonigi, nus bugo nuc, kifan lebalaw hezonigi, bi%inxi wugo bi%inxi. 175. КигIан роцIцIараб къоялълъги зобгъугъанцIцIад рокьоялълъ рикIкIад букIунаребила. kifan ro~arab qoya:gi #obvuvan~ad ropoya: riJad bujunarebila. 176. КигIан ххалатаб букIаниги, цо расул квар лIугьунаребила. kifan {alatab bujanigi, co rasul kwar /uhunarebila. 177. Кидаго бахIараб жо ракIила, кидаго хIасратаб жо хьулила. kidago ba\arab $o rajila, kidago \asratab $o %ulila. 178. Кидаго вехь – гванзаб чодул бетIергьан. kidago we% - gwan#ab xodul beTerhan. 179. Кидаго гуребила ролIул чед букIунеб, цо-цониги тIохьтIоххинкIги кваназе кколебила. kidago gurebila ro/ul xed bujuneb, co-conigi To%To{injgi kwana#e Kolebila. 180. Кидаго гьетIараб гъветI гьанже цIцIан битIиларо. kidago heTarab vweT han$e ~an biTilaro. 181. Кидаго дагIбадулев гIабдал гурони вукIунарев. kidago dafbadulew fabdal guroni wujunarew. 182. Кидаго лIугIулареб жо – как, кидаго гIорцIцIулареб жо – ралъад. kidago /ufulareb $o - kak, kidago for~ulareb $o - ra;ad. 183. Кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила, метерго хвелел гIадин динги гьабейила. kidago [welarel fadin duniyal habeyila, metergo [welel fadin dingi habeyila. 184. Кидаго хIакимлъун чи ххутIуларев, кидаго роцIцIухъе зоб букIунареб. kidago \akim;un xi {uTularew, kidago ro~u]e #ob bujunareb. 185. Кидаго хӏалимлъиги хӏалихьалъийила. kidago \alim;igi \ali%a;iyila. 186. Кидаго ццебе лъураб цIцIел гIадлъулареб, цо нухалълъ ццебе лъуни, чахъдал гIадлъулеб. kidago Cebe ;urab ~el fad;ulareb, co nu[a: Cebe ;uni, xa]dal fad;uleb. 187. Кидаго чияда ваччунги вукIунге, цо-цониги дандеявги вачче. kidago xiyada waXungi wujunge, co-conigi dandeyawgi waXe. 188. Кидадай дун херлъила, бахIараб меххалълъ диццаго гьарурал гьунарал рицине. kidaday dun [er;ila, ba\arab me{a: diCago harural hunaral ricine. 189. Кидадай лъимал гIелаян эбел-эмен, кидадай гьел хвелаян лъимал. kididay ;imal felayan ebel-emen, kidaday hel [welayan ;imal. 190. Килщида рекъараб баргъич, рекIеда рекъарав вокьулев. kil&ida reqarab barvix, rejeda reqaraw wopulew. 191. Кин бицаниги, гьересси бицалълъ рекъоларебила. kin bicanigi, hereSi bica: reqolarebila. – Кин лъараб, кIудияв чи? kin ;arab, judiyaw xi? – Бихьун лъана, дир вас, бихьун лъана! bi%un ;ana, dir was, bi%un ;ana! 192. Кинаб бугониги, ВатIан буго ВатIан. kinab bugonigi, waTan bugo waTan. 193. Кинаб букIаниги щибин батIияб жойилан, эбелалълъ лъималазе «кьилиххинкIал» гьаруралила. kinab bujanigi &ibin baTiyab $oyilan, ebela: ;imala#e «pili{injal» haruralila. 194. Кинабго балагьалълъул бетIер – гьекъел, кинабго лълъикIлъиялълъул бетIер – рекъел. kinabgo balaha:ul beTer - heqel, kinabgo :ij;iya:ul beTer - reqel. 195. Кинабго балагьалълъул бетIер – гIакълу гьечIолъи, гIакълу гьечIолъиялълъул бетIер – гIамал кIодолъи. kinabgo balaha:ul beTer - faqlu hezo;i, faqlu hezo;iya:ul beTer - famal jodo;i. 196. Кинабго бацIилги – цого гIамал, кинавго хханассулги – цого гIамал. kinabgo ba`ilgi - cogo famal, kinawgo {anaSulgi - cogo famal. 197. Кинабго гъотIода пихъ бижуларо, кинавго чияссул чи лIугьунаро. kinabgo voToda _i] bi$ularo, kinawgo xiyaSul xi /uhunaro. 198. Кинабго гъотIода чIор кIанцIулареб, кинабго чIоралълъул гъветI лIугьунареб. kinabgo voToda zor jan`ulareb, kinabgo zora:ul vweT /uhunareb. 199. Кинабго гIайиб цого чияссда букIунареб, дагьабниги дандеяссдаги батизе бегьулеб. kinabgo fayib cogo xiyaSda bujunareb, dahabnigi dandeyaSdagi bati#e behuleb. 200. Кинабго жо дурго натIицца борцунге. kinabgo $o durgo naTiCa borcunge. 201. Кинабго жо, цохIо Аллагьассда гурони, лъалареб. kinabgo $o, co\o allahaSda guroni, ;alareb. 202. Кинабго нухда ккола, бищунго квешаб жо буго жагьиллъиги чIухIиги. kinabgo nu[da Kola, bi&ungo kwe^ab $o bugo $ahil;igi zu\igi. 203. Кинабго оцода гуребила рекIелI ракьа букIунеб. kinabgo ocoda gurebila reje/ rapa bujuneb. 204. Кинабго рахъ рекъарав гьудул валагьизе лIугьани, гьудулго гьечIого ххутIизе бегьулевила. kinabgo ra] reqaraw hudul walahi#e /uhani, hudulgo hezogo {uTi#e behulewila. 205. Кинабго хъабидасса жаниб бугеб жоялълъул махI букIунеб. kinabgo ]abidaSa $anib bugeb $oya:ul ma\ bujuneb. 206. Кинабго чол гуреб юргъа букIунеб, кинабго гьой гуреб чанил букIунеб. kinabgo xol gureb yurva bujuneb, kinabgo hoy gureb xanil bujuneb. 207. Кинабгоги балагь – мацIцIалълъул, кидагоги балагь – мацIцIалълъул. kinabgogi balah - ma~a:ul, kidagogi balah - ma~a:ul. 208. Кинабгоги лъалев – лъараб жоги гьечIев, кинабгоги бихьарав – бихьараб жоги гьечIев. kinabgogi ;alew - ;arab $ogi hezew, kinabgogi bi%araw - bi%arab $ogi hezew. 209. Кинавго имам Шамил - имам гIадав вахъинчIев, кинавго бахIарчи ХIажимурад гIадав лIугьинчIев. kinawgo imam ^amil - imam fadaw wa]inzew, kinawgo ba\arxi \a$imurad fadaw /uhinzew. 210. Кинавго чи цого кIалалълъ кIалъала, бицунебги гьабулебги батIи-батIияб букIуна. kinawgo xi cogo jala: ja;ala, bicunebgi habulebgi baTi-baTiyab bujuna. 211. Кинавго чияссе жаваб кьезе кколареб. kinawgo xiyaSe $awab pe#e Kolareb. 212. Киназго гьикъулила лълъим гьекъеларищан, лълъиццаниги гьикъуларила квен кваналарищан. kina#go hiqulila :im heqelari&an, :iCanigi hiqularila kwen kwanalari&an. 213. Киназго пунани, гьури лIугьуна. kina$go _unani, huri /uhuna. 214. Киназдего бачIараб жо – байрам, цояссде бачIараб жо – балагь. kina#dego bazarab $o - bayram, coyaSde bazarab $o - balah. 215. Киналго беццалълъуб – берал къанще, киналго рекъалълъуб – мунги рекълълъе. kinalgo beCa:ub - beral qan&e, kinalgo reqa:ub - mungi req:e. 216. Киналго гIадамал гурелила лълъикIал рукIунел, цо-цоял гьабиги рукIунел, цо-цоял гьвел рачIчIалги рукIунел. kinalgo fadamal gurelila :ijal rujunel, co-coyal habigi rujunel, co-coyal hwel raZalgi rujunel. 217. Киналго гIайибазе гIила сониссеб буго. kinalgo fayiba#e fila soniSeb bugo. 218. Киналго гIамалал данде ккун гурейила чIчIужу ячуней, цо берцин бихьараб гIамалалълъухъ рокьи ккунила ячуней. kinalgo famalal dande Kun gureyila Zu$u yaxuney, co bercin bi%arab famala:u] ropi Kunila yaxuney. 219. Киналго мурадал тIуран, дове щивниги инчIевила. kinalgo muradal Turan, dowe &iwnigi inzewila. 220. Киналго тIад рекъолеб къанун букIунаребила. kinalgo Tad reqoleb qanun bujunarebila. 221. Киналго херлъула, лъималаз малълъ босичIел ххеххго херлъула. kinalgo [er;ula, ;imala# ma: bosizel {e{go [er;ula. 222. Киналдего квер ххапарассе цонигияб щолареб. kinaldego kwer {a_araSe conigiyab &olareb. 223. Кири бокьанани, хIежалде а. kiri bopanani, \e$alde a. 224. Кисса катие бахъухъ? kiSa katiye ba]u]? 225. Кисса щварабали лъалареб боцIцIи, кибе арабали лъачIого тIагIунеб. kiSa &warabali ;alareb bo~i, kibe arabali ;azogo Tafuneb. 226. Кисса-кибего бакъ радал баккула. kiSa-kibego baq radal baKula. 227. Киссан гирарабги гьорчо – кIкIалахъе. kiSan girarabgi horxo - Jala]e. 228. Кисинибе нух гьечIев, гьекъолеб жоялълъул гурони мацIцI лъаларев. kisinibe nu] hezew, heqoleb $oya:ul guroni ma~ ;alarew. 229. Кици бокьаги, рокьи цIцIикIкIаги. kici bopagi, ropi ~iJagi. 230. Кици гIемерассул гIакълу дурусаб, дунял бихьарассул хьвади дурусаб. kici femeraSul faqlu durusab, dunyal bi%araSul %wadi durusab. 231. Кици лъалессул – лъай камилаб, квер устарассул – иш камилаб. kici ;aleSul - ;ay kamilab, kwer ustaraSul - i^ kamilab. 232. Кици ххирияссул ххабар гьуинаб, гьобол ххирияссул ххинкI гьуинаб. kici {iriyaSul {abar huinab, hobol {iriyaSul {inj huinab. 233. Кодоб кватIани, болъонил цIцIоко цIцIеллъун бихьулебила. kodob kwaTani, bo;onil ~oko ~el;un bi%ulebila. 234. Кодоб кквезе гIоркь гуреб, гIодоб лъезе тIину гуреб. kodob Kwe#e forp gureb, fodob ;e#e Tinu gureb. 235. Кодобе кьураб рукIкIен тIад гьабун босараб маргъалалдасса лълъикIаб (Кодобе щваралда жо релълъунареб). kodobe purab ruJen Tad habun bosarab marvalaldaSa :ijab (kodobe &waralda $o re:unareb). 236. Колол – гьой цIцIодораб, росдал – чи цIцIодорав. kolol - hoy ~odorab, rosdal - xi ~odoraw. 237. Колол гьойда хIапизе лъалареб. kolol hoyda \a_i#e ;alareb. 238. Кодосса инчIого къимат лъалареб бахIарлъи, тIаде щвечIого квешлъи лъалареб херлъи. kodoSa inzogo qimat ;alareb ba\ar;i, Tade &wezogo kwe^;i ;alareb [er;i. 239. Корохъ гьабизе – яс, гьабихъе йитIизе – нус. koro] habi#e - yas, habi]e yiTi#e - nus. 240. КочIохъан – берталълъе, дибир – къулгьудалълъе. kozo]an - berta:e, dibie - qulhuda:e. 241. Куй белъунеб хьагиниб оц гьунареб. kuy be;uneb %aginib oc hunareb. 242. Куй хъун кIалъазаюрай, оц хъун юцIцIинаюрай. kuy ]un ja;a#ayuray, oc ]un yu~inayuray. 243. Кумек гьабе хIажатассе, хIурмат цIуне хварассулги. kumek habe \a$ataSe, \urmat `une [waraSulgi. 244. Кумек гьабизе кIолеб гьечIони, заралгIаги гьабичIого тейила. kumek habi#e joleb hezoni, #aralfagi habizogo teyila. 245. Кун ххутIараб катие реххуларев, бацIида ццебе куй толев. kun {uTarab katiye re{ularew, ba`ida Cebe kuy tolew. 246. Куракул гъветI лъималазе чIчIейила, генугъветI лъималазул лъималазе чIчIейила. kurakul vweT ;imala#e Zeyila, genuvweT ;imala#ul ;imala#e Zeyila. 247. Куркьбал гьечIеб хIинчIчI гуребила, ВатIан гьечIев чи гуревила. kurpbal hezeb \inZ gurebila, waTan hezew xi gurewila. 248. Куркьбал рижани, хIинчIчI бусада чIчIолареб. kurpbal ri$ani, \inZ busada Zolareb. 249. Кусил гIакълу къаденахъе биххулеб. (Кусилгун даран къаденахъе гьабе). kusil faqlu qadena]e bi{uleb (kusilgun daran qadena]e habe). 250. Кутул гьечIеб гьорор гIункIкIал расандулел. kutul hezeb horor funJal rasandulel. 251. Куц берцинай йигилан ясалълъе къимат кьоге, гIамал берцинай яче, намус цIунарай яче. kuc bercinay yigilan yasa:e qimat poge, famal bercinay, namus `unaray yaxe. 252. Куц гьоцIцIо гьабулессул гьечIо, гьоцIцIо чIчIикIулессул буго. kuc ho~o habuleSul hezo, ho~o ZijuleSul bugo. 253. Куц квешаб жоялълъул гIамалги квешаб. kuc kwe^ab $oya:ul famalgi kwe^ab. 254. Куцалда божуге, гIамалалда божа. kucalda bo$uge, famalalda bo$a. 255. Куцалда релълъарабила гIамалги букIунеб. kucalda re:arabila famalgi bujuneb. 256. Куцанщинав чияссул чи лIугьунарев, квегъанщинаб чодул чу лIугьунареб. kucan&inaw xiyaSul xi /uhunarew, kwevan&inab xodul xu /uhunareb. 257. КучIдузулI реххсарай, ххарбалI бицарай. kujdu#u/ re{saray, {arba/ bicaray.

Э e 1. Эбел гьечIев вукIунаревила, яцц гьечIев ватуларевила. ebel hezew wujunarewila, yaC hezew watularewila. 2. Эбел-инссуе гьабураб хъулухъ – дуего нухде бараб тIехх. ebel-inSuye haburab ]ulu] - duyego nu[de barab Te{. 3. Эбел-инссуе жалго кигIан рокьулел рукIаралали лъазе, лъимер щвечIого, щивниги хогегийила. ebel-inSuye $algo kifan ropulel rujaralali ;a#e, ;imer &wezogo, &iwnigi [ogegiyila. 4. Эбел-инссуе кьураб гIакъуба – дурго нухде бан тараб заз. ebel-inSuye purab faquba - durgo nu[de ban tarab #a#. 5. Эбел-инссуе нужецца гьабураб, нужер лъималаз нужееги гьабулеб. ebel-inSuye nu$eCa haburab, nu$er ;imala# nu$eyegi habuleb. 6. Эбел-инссул адабгьечI жужахIалълъул тIинде реххулевила. ebel-inSul adabhez $u$a\a:ul Tinde re{ulewila. 7. Эбел-инссул бечелъиялълъила лъимал хвезарулел. ebel-inSul bexe;iya:ila ;imal [we#arulel. 8. Эбел-инссул дуцца гьабулеб адаб – дурго лъималаздассан дуего щвезессеб давла. ebel-inSul duCa habuleb adab - durgo ;imala#daSan duyego &we#eSeb dawla. 9. Эбел-инссул ракI – лъималазда, лъималазул ракI – гьаваялда. ebel-inSul raj - ;imala#da, ;imala#ul raj - hawayalda. 10. Эбел-инссул талихIги талихIкъосинги лъималазулIила букIунеб. ebel-inSul tali\gi tali\qosingi ;imala#u/ila bujuneb. 11. Эбел-инссул хIурмат тарав ххалкъалълъе басралъула. ebel-inSul \urmat taraw {alqa:e basra;ula. 12. Эбел йигей ясалълъул къаданижо борххатаб. ebel yigey yasa:ul qadani$o bor{atab. 13. Эбел йихьун яс йосе, мицIцIир бихьун ххам босе. ebel yi%un yas yose, mi~ir bi%un {am bose. 14. Эбел йихьун яс яче, эмен вихьун дурцц гьаве. ebel yi%un yas yaxe, emen wi%un durC hawe. 15. Эбел лълъикIай гурейила ячуней, жийго лълъикIайила. ebel :ijay gureyila yaxuney, $iygo :ijayila. 16. Эбел ракI-ракIалълъ гIодулей, ххутIарал ххвалие гIодулел. ebel raj-raja: foduley, {uTaral {waliye fodulel. 17. Эбел-лъимал тIезарулебги – мацIцI, росс-лълъади ратIа гьарулебги – мацIцI. ebel-;imal Te#arulebgi - ma~, roS-:adi raTa harulebgi - ma~. 18. Эбел-лъималазда гьоркьоб ккараб рагIи – гIурччинаб ххарде ккараб гIазу. ebel-;imala#da horpob Karab rafi - furXinab {arde Karab fa#u. 19. Эбел разилъичIого, яс чIчIужулъун ячунге. ebel ra#i;izogo, yas Zu$u;un yaxunge. 20. Эбел хвараб кьегIер кьурде бахунебила. ebel [warab pefer purde ba[unebila. 21. Эбел цадахъал – царгъинире, эбел гьечIел – къватIире. ebel cada]al - carvinire, ebel hezel - qwaTire. 22. Эбел ясандухъан йигони, яс кьурдухъан йикIуна. ebel yasandu]an yigoni, yas purdu]an yijuna. 23. Эбел-эмен разияб лъимер – лIугIи гьечIеб ххазина. ebel-emen ra#iyab ;imer - /ufi hezeb {a#ina. 24. Эбел-эмен ххер гьарулелги – лъимал, бахIар гьарулелги – лъимал. ebel-emen {er harulelgi - ;imal, ba\ar harulelgi - ;imal. 25. Эбел-ясалда гьоркьобги меседил баргъич биларабила. ebel-yasalda horpobgi mesedil barvix bilarabila. 26. Эбелаб балагь бачIунгеги, ракъул къали кIутIугеги. ebelab balah bazungegi, raqul qali juTugegi. 27. Эбелаб росуги инссулаб нухги кIочонгейила. ebelab rosugi inSulab nu[gi joxongeyila. 28. Эбелалда ургьиссанго гурев гьекъолдухъан вахъунев, жакъа парччи гьекъон, метер хъаба гьекъонила. ebelalda urhiSango gurew heqoldu]an wa]unew, $aqa _arXi heqon, meter ]aba heqolebila. 29. Эбелалълъ гьавичIевги вацц гIемер вукIунев. ebela: hawizewgi waC femer wujunew. 30. Эбелалълъ еццарай ячунгейила, авал-къоноялълъ еццарай ячейила. ebela: yeCaray yaxungeyila, awal-qonoya: yeCaray yaxeyila. 31. Эбелалълъ еццичIей лълъицца еццилей? Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней? ebela: yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney? 32. Эбелалълъ малълъун гуро милъиршоялълъ бусен гьабулеб, инссуцца малълъун гуро устарассул вас устар лIугьунев. ebela: ma:un guro mi;ir^oya: busen habuleb, inSuCa ma:un guro ustaraSul was ustar /uhunew. 33. Эбелалълъе васги вукIине кколев бахIарчи, ясалълъе россги вукIине кколев. ebela:e wasgi wujine Kolew ba\arxi, yasa:e roSgi wujine Kolew. 34. Эбелалълъе ясги вугев дун, ясалълъе россги вугев дун. ebela:e yasgi wugew dun, yasa:e roSgi wugew dun. 35. Эбелалълъул квешай ясги якьадалълъул лълъикIай нусги йикIунарей. ebela:ul kwe^ay yasgi yapada:ul :ijay nusgi yijunarey. 36. Эбелалълъул ракI – васассул каранда, васассул ракI – ЦIцIоралълъул мугIрузда. ebela:ul raj - wasaSul karanda, wasaSul raj - ~ora:ul mufru#da. 37. Эбелалълъул ракI лъималазда лъалебани, гьей егараб бакIалда тIад квер бахъун гурони, кьижилароанила. ebela:ul raj ;imala#da ;alebani, hey yegarab bajalda Tad kwer ba]un guroni, pi$ilaroanila. – Эбелалълъул рокъой бакъ унеб бугин, Балъида цIцIал кIутIе, бахIар руччаби. - Бакъараб чехьалда къоно чIван бугин, Бакъуда цIцIал кIутIе, малаикзаби. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби ТIелекь росулI рижун руго. Хур нуцалчияссул букIун буго. Росдал руччаби гьессие жидеда тIадаб къо гьабулел, гьессул чIахIиял хурзал лъилъулел рукIун руго. Бакъ гIебеде балагьун бихьараб меххалълъ, хъантIарав нуцалчиясс руччабазда гьадал рагIаби абун руго. Ракъуцца хIалги гьабун, къо кидадай инаян ругел руччабазги нуцалчияссул чара хвараб гьадаб жаваб кьун буго. - ebela:ul roqoy baq uneb bugin, ba;ida ~al juTe, ba\ar ruXabi. - baqarab xe%alda qono zwan bugin, baquda ~al juTe, malaik#abi. kici;un /uharal bujun bugo. rosdal ruXabi heSiye $ideda Tadab qo habulel, heSul za\iyal [ur#al ;i;ulel rujun rugo. baq febede balahun bi%arab me{a:, ]anTaraw nucalxiyaS ruXaba#da hadal rafabi abun rugo. raquCa \algi habun, qo kidaday inayan rugel ruXaba#gi nucalxiyaSul xara [warab hadab $awab pun bugo. 38. Эбелалълъул рокьи ккечIони, ясалълъе росс щоларев. ebela:ul ropi Kezoni, yasa:e roS &olarew. 40. Эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила, инссул рокьи ккун, васассе ячарайила. ebela:ul ropi Kun, yas purayila, inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila. 41. Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ квананила. ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] kwananila. 42. Эбелалълъул цого жо – царгъиниве гъецIеро. ebela:ul cogo $o - carviniwe ve`ero. 43. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев «багьадур». ebela:ul ~aljil harap rafulare bajalda sordo balarew «bahadur». 44. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев вас, хIамил рачIчI ккуниги, кверда пинкь бахъуней къоролалълъуй яс. ebela:ul ~aljil harap rafulareb bajalda sordo balarew was, \amil raZ Kunigi, kwerda _inp ba]uney qorola:ul yas. 45. Эбелалълъухъ гIенеккуларел ВатIаналълъеги мутIигIлъуларел. ebela:u] feneKularel waTana:egi muTif;ularel. 46. Эбелалълъухъ гIин тIамуларей ясалълъ чияхъги гIин тIамиларо. ebela:u] fin Tamularey yasa: xiya]gi fin Tamilaro. 47. Эбелги ясги – расаги гIункIкIги, нусги якьадги – ракьаги нусги. ebelgi yasgi - rasagi funJgi, nusgi yaoadgi - rapagi nusgi. 48. Эбелдахъан – асс, инссухъан – къо. ebelda]an - aS, inSu]an - qo. 49. Эбелдахъан гIагарлъиялълъул гурхIел цIцIикIкIарабила. ebelda]an fagar;iya:ul gur\el ~iJarabila. 50. Эбеллъун яхъине – бигьаяб жо, эбеллъи гьабизе – захIматаб жо. ebel;un ya]ine - bihayab $o, ebel;i habi#e - #a\matab $o. 51. Эбел-эмен лъималазе алжаналълъул кавабийила. ebel-emen ;imala#e al$ana:ul kawabiyila. 52. Эбел-эмен рукIунелила кидадай лъимал кIудиял гIелаян, лъимал рукIунелила кидадай гьел хвелаян. ebel-emen runelila kidaday ;imal judiyal felayan, ;imal rujunelila kidaday hel [welayan. 53. Эгъе кьуранани кьолбое гIолев, кьурун вуссанани росдае гIолев. eve puranani polboye folew, purun wuSanani rosdaye folew. 54. Элтир бихьун кьегIер хъве, гIала бихьун чу босе. eltir bi%un pefer ]we, fala bi%un xu bose. 55. Эмен беццав, вацц гIинкъав. emen beCaw, waC finqaw. 56. Эмен васаб, вас эменаб къайи-ссвериялдасса цIунагийила. emen wasab, was emenab qayi-SweriyaldaSa `unagiyila. 57. Эмен вукIаго – бессдалал, росс вукIаго – къоролай. emen wujago - beSdalal, roS wujago - qorolay. 58. Эмен гъоркье реххараб гьегь мунгоги херлъилалде нахъе цIуне. emen vorpe re{arab heh mungogi [er;iyalde na]e `une. Хханассул бюрухъ букIун буго хIалтIул гIумруялдасса арал херал эбел-эмен, гьагьинирги лъун, кьурсса гъоркье реххеян. Гьедин киназго реххулелги рукIун руго. Цо херай эбел гъоркье реххулеб меххалълъилан бицен буго, гьелълъ васассда гьарарабила - «Ворехха, дир вас, хIатIил кьватIараб бакI тункиларедухъ реххе», – ян. Эмен реххулеб меххалълъ, гьесс гьабураб васигат батIияб буго. «Ворехха, дир вас, – ан абун буго гьесс, – херлъарав меххалълъ мунгоги реххизе, гьаб гьегь нахъе цIунун те!» {anaSul buyuru] bujun bugo \alTul fumruyaldaSa aral [eral ebel-emen, hahinirgi ;un, purSa vorpe re{eyan. hedin kina#go re{ulelgi rujun rugo. co [eray vorpe re{uleb me{a:ilan bicen bugo, he: wasaSda hararabila - «wore{a, dir was, \aTil pwaTarab baj tunkilaredu] re{e», - yan. emen re{uleb me{a:, heS haburab wasigat baTiyab bugo. «wore{a, dir was, - an abun bugo heS, - [er;araw me{a: mungogi re{i#e, hab heh na]e `unun te!» Инссуда цIакъ ракIги гурхIун, жинццаго эмен реххарав гIадин, жиндир васасс живги реххизе вукIиналълъул ххиялги гьабун, гьесс эмен гъоркье реххун гьечIо. Хханассдасса балъго, нахъарокъов тун, хьихьун вуго. Хханзабазул букIараб гIадаталда рекъон, цо хханасс гIадамал гъоркье ралев хханассе цо оц битIун бачIун буго. Кагътида хъван букIун буго, гьаб оцол хIалалабги хIарамабги гьан батIа гьабизе лъани, жинцца дуе пуланаб росуги кьелила, лъачIони, цо росу дуцца диеги кьезе кколилан. inSuda `aq rajgi gur\un, $inCago emen re{araw fadin, $indir wasaS $iwgi re{i#e wujina:ul {iyalgi habun, heS emen vorpe re{un hezo. {anaSdaSa ba;go, na]aroqow tun, %i%un wugo. {an#aba#ul bujarab fadatalda reqon, co {anaS fadamal vorpe ralew {anaSe co oc biTun bazun bugo. kavtida ]wan bujun bugo, hab ocol \alalabgi \aramabgi han baTa habi#e ;ani, $inCa duye _ulanab rosugi pelila, ;azoni, co rosu duCa diyegi pe#e Kolilan. Жиндирго ххалкъги данде гьабун, хханасс гьеб суалалда тIад ургъизе лъабго къо кьун буго. Нахъа рокъов ваххчизавурав инсуцца гьикъун буго, щайин жакъа хханасс ххалкъ данде гьабун букIарабилан. Васассги бицун буго хханассда чIван бугеб кIудияб ургъалил. Инссуцца васассда малълъун буго, дуцца абейила хханассда, гьеб оцги хъун, гIадамал кваназарейин, цаби рикIкIараб гьанги, гIодобе реххизе биччачIого, цо бакIалде бакIаризе гьабейилан. Цинги гьеб гьанги битIейин дов хханассухъе, дуцца нижее битIараб оцода гьабгощинаб гьан хIарамаб батанин, хIалалабщинаб нижеццаги кванилан. $indirgo {alqgi dande habun, {anaS heb sualalda Tad urvi#e ;abgo qo pun bugo. na]a roqow wa{xi#awuraw inSuCa hiqun bugo, &ayin $aqa {anaS {alq dande habun bujarabilan. wasaSgi bicun bugo {anaSda zwan bugeb judiyab urvalil. inSuCa wasaSda ma:un bugo, duCa abeyila {anaSda, heb ocgi ]un, fadamal kwana#areyin, cabi riJarab hangi, fodobe re{i#e biXazogo, co bajalde bajari#e habeyilan. cingi heb hangi biTeyin dow {anaSu]e, duCa ni$eye biTarab ocoda habgo&inab han \aramab batanin, \alalab&inab ni$eCa kwanilan. Хханасс лъабго къоялдассан ххалкъ данде гьабун буго. Жаваб кьезе кIолев чи гьадав ваххчарав инссул вас гурони ватун гьечIо. Киназго гьев гIолохъанчияссул жаваб битIараблъун рикIкIун буго. Гьесс абухъе гьабураб меххалълъ, гьезул хханги дандияссдасса бергьун вуго. {anaS ;abgo qoyaldaSan {alq dande habun bugo. $awab pe#e jolew xi hadaw wa{xaraw inSul was guroni watun hezo. kina#go hew folo]anxiyaSul $awab biTarab;un riJun bugo. heS abu]e haburab me{a:, he#ul {angi dandiyaSdaSa berhun wugo. Нахъе-нахъеги рачIарал гьададиналго гъваридал суалазе гIакъилал жавабал гьавго васасс кьураб меххалълъ, ххан щаклъун вуго, чIчIезабун буго, гьав гIолохъанчиясс ургъарал жавабал гьал гурин, гьалда жаниб жив ххадув гъолареб цо хIикмат батизе кколилан. na]e-na]egi razaral hadadinalgo vwaridal suala#e faqilal $awabal hawgo wasaS purab me{a:, {an &ak;un wugo, Ze#abun bugo, haw folo]anxiyaS urvaral $awabal hal gurin, halda $anib $iw {aduw volareb co \ikmat bati#e Kolilan. АсскIовеги ахIун, хханасс гIолохъанчияссда абун буго, гьал захIматал суалазе жавабал кьей дур гьунар гуреблъи лъалин дида, щив гIакъиласс дуда гьал жавабал малълъулел ратаниги, гьев щив чиян жинда бицеян. ГIолохъанчиясс кинабго жо битIун бицун буго. aSjowegi a\un, {anaS folo]anxiyaSda abun bugo, hal #a\matal suala#e $awabal pey dur hunar gureb;i ;alin dida, &iw faqilaS duda hal $awabal ma:ulel ratanigi, hew &iw xiyan $inda biceyan. folo]anxiyaS kinabgo $o biTun bicun bugo. Гьеб меххалълъ хханассда бичIчIун буго, хханлъи цIунизе ккани, гIумру бихьарал, хIалбихьи бугел херал, гIакъилал гIадамал къваригIунел рукIин. ЦIияб буюрухъ кьун буго - «Херал эбел-эмен гъоркьеги реххуге, гьезул хIурматги цIуне», – ян. heb me{a: {anaSda biZun bugo, {an;i `uni#e Kani, fumru bi%aral, \albi%i bugel [eral, faqilal fadamal qwarifunel rujin. `iyab buyuru[ pun bugo - «[eral ebel-emen vorpegi re{uge, he#ul \urmatgi `une», - yan. 59. Эмен гьечIессдасса, эбел гьечIев цIцIикIкIун бессдалавила. emen hezeSdaSa, ebel hezew ~iJun beSdalawila. 60. Эмен гьечIессул кIудияв эмен валагьуге. emen hezeSul judiyaw emen walahuge. 61. Эмен гьобол гIадав чи, рукъалълъул хIал эбелалда лълъикI лъала. emen hobol fadaw xi, ruqa:ul \al ebelalda :ij ;ala. 62. Эмен къолохъан вугони, вас кьурдухъан вахъуневила. emen qolo]an wugoni, was purdu]an wa]unewila. 63. Эмен къваригIунареб къо бачIунареб. emen qwarifunareb qo bazunareb. 64. Эмен лълъикIассдасса живго лълъикIав лълъикI, эбел лълъикIалдасса яс лълъикIай лълъикI. emen :ijaSdaSa $iwgo :ijaw :ij, ebel :ijaldaSa yas :ijay :ij. 65. Эмен рихарав васассда живгоги рихунев. emen ri[araw wasaSda $iwgogi ri[unew. 66. Эмен цин кваналев, эбел кIицIцIул кваналей, лъимал лъабцIцIул кваналел. emen cin kwanalew, ebel ji~ul kwanaley, ;imal ;ab~ul kwanalel. 67. Эменлъи гьабурассе васлъи гьабе, ваццлъи гьабурассе ваццлъи гьабе. emen;i haburaSe was;i habe, waC;i haburaSe waC;i habe. 68. Эххебе араб гIор нахъ буссунареб. e{ebe arab for na] buSunareb. 69. Эххебе араб лълъецца гьобо хIалтIулареб. e{ebe arab :eCa hobo \alTulareb. 70. Эххебе битIараб хIетIе сабаблъунги кколебила росс-лълъадиялда гьоркьоб рагIи. e{ebe biTarab \eTe sabab;ungi Kolebila roS-:adiyalda horpob rafi. 71. ЭххеберегIел гьечIеб эххедерегIел букIунареб. e{eberefel hezeb e{ederefel bujunareb. 72. Эххеде валагьарав гIодов ххутIаравила, гIодове валагьарав вахъун ккаравила. e{ede walaharaw fodow {uTarawila, fodowe walaharaw wa]un Karawila. 73. Эххеде ваханагIан гьури кутакаб. e{ede wa[anafan huri kutakab. 74. Эххеде йорххани рокьи бугилан абула, гIодое къулани къинай йигилан абула. e{ede yor{ani ropi bugilan abula, fodoye qulani qinay yigilan abula. 75. Эххеде мохъалълъ – чотIахъан, чи гьечIелълъув – багьадур. e{ede mo]a: - xoTa]an, xi heze:uw - bahadur. 76. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги бихьинчияссе хIалхьи лълъикIаб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi bi%inxiyaSe \al%i :ijab. 77. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги чияссул бахIарчилъи лIугьунеб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi xiyaSul ba\arxi;i /uhuneb. 78. Эххеде унелълъул, нахъвуссине ккеялълъулги хIисаб гьабе. e:ede une:ul, na]wuSine Keya:ulgi \isab habe. 79. Эххедераялълъ – чотIацIакъ, чияр рокъов – саххават. e{ederaya: - xoTa`aq, xiyar roqow - sa{awat.

ЦIцI ~ 1. ЦIцIад байдал биччараб, бакъ щвейдал бакъвалеб. ~ad baydal biXarab, baq &weydal baqwaleb. 2. ЦIцIад бан ххадуб буртина хIажалъулареб. ~ad ban {adub burtina \a$a;ulareb. 3. ЦIцIад бачIони, рукъ гIекколаро. ~ad bazoni, ruq feKolaro. 4. ЦIцIад хIаллъани рокъове, бакъ хIаллъани гьорове. ~ad \al;ani roqowe, baq \al;ani horowe. 5. ЦIцIад чIчIун ххадуб дугъ кIочарав, рещтIун ххадуб чу кIочарав. ~ad Zun {adub duv joxaraw, re&Tun {adub xu joxaraw. 6. ЦIцIадакьаги ворчIун, гонгикье ккана. ~adapagi worzun, gongipe Kana. 7. ЦIцIадакьаги лIутун, гонгикь чIчIарав. ~adapagi /utun, gongip Zaraw. 8. ЦIцIадал барти – буртина, гьорол къолден – къехь. ~adal barti - burtina, horol qolden - qe%. 9. ЦIцIадал къалиялдасса бакъул ссахI бергьунеб. ~adal qaliyaldaSa baqul Sa\ berhuneb. 10. ЦIцIадал къоялълъе бакъул къо камулареб, лабалда хуралълъе цIцIадал къо камулареб. ~adal qoya:e baqul qo kamulareb, labalda [ura:e ~adal qo kamulareb. 11. ЦIцIадал сон бакъараб, бакъул сон гIорцIцIараб. ~adal son baqarab, baqul son for~arab. 12. ЦIцIадалаб сон ххарилаб, бакъулаб сон хурулаб. ~adalab son {arilab, baqulab son [urulab. 13. ЦIцIадалабги гьекъана, бакъулабги къулчIчIана. ~adalabgi heqana, baqulabgi qulZana. 14. ЦIцIал кьун гIоларессе, чу кьуниги гIолареб. ~al pun folareSe, xu punigi folareb. 15. ЦIцIалани, гIелму щолеб, хIалтIани, боцIцIи щолеб. ~alani, felmu &oleb, \alTani, bo~i &oleb. 16. ЦIцIаланщинав чи Къудукьа Мусалав вукIунарев, кьалде анщинав ХIажимурад вукIунарев. ~alan&inaw xi qudupa musalaw wujunarew, palde an&inaw \a$imurad wujunarew. 17. ЦIцIаланщинав чияссул гIалимчи вакъунарев, цо-цо гIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев, ххутIарал чIчIинкIилалги рукIунел. ~alan&inaw xiyaSul falimxi waqunare, co-co falimxigi wujunew, co-co ~alunxigi wujunew, {uTaral Zinjilalgi rujunel. 18. ЦIцIалараб гIоларебила, цIцIалкIизеги кколебила. ~alarab folarebila, ~alji#egi Kolebila. 19. ЦIцIаларассда гIелму лъала, бихьарассда дунял лъала. ~alaraSda felmu ;ala, bi%araSda dunyal ;ala. 20. ЦIцIалацца буххугейила жиб, кIалцIуцца буххеян абулебила чоцца. ~alaCa bu{ugeyila $ib, jal`uCa bu{eyan abulebila xoCa. 21. ЦIцIалдохъан лълъикIав вугилан, мекъсса кьураб жавабалълъе лълъикIаб къимат лъолареб. ~aldo]an :ijaw wugilan, meqSa purab $awaba:e :ijab qimat ;olareb. 22. ЦIцIалкIал рекьарулел, гьакьал лъилъарулел. ~aljal reparulel, hapal ;i;arulel. Абиялълъ бицунеб буго цоцазде гIагарал кIиго магIарул росдал рикIкIадаб тIабигIаталълъул (рии чIчIейгун рекьуда байбихьулеб ЦIцIалкIитIа росдалги, гьебго заманалда нилъ бегьулеб Гьолокь росдалги). Гьелдаго цадахъ буго умумузул цо биценги. Цогидал магIарулалго гIадин, цIцIалкIалги ихдалил моцIцI хвараб меххалълъ рекьарулел рукIаралила. ЦIцIалкIитIасса цо бечедав чиясс КIартIулилIа довасса кквезе щварав цIияв лагъ ихдал векьаризе витIаравила. Хуриве щваравго, гьесс цо рахъ барабила, цинги, бахъун тIажугун, рахънив гIодов чIчIаравила. Жеги ракьулIе ххинлъиго ккун гьечIилан, нахъ вуссаравила. Гьедин ун, нахъ вуссун вачIун, лагъасс хур бекьичIибила рии чIчIезегIан. Гьедин бекьи лълъикIабги батарабила. abiya: bicuneb bugo coca#de fagaral jigo mafarul rosdal riJadab Tabifata:ul (rii Zeygun repuda baybi%uleb ~aljiTa rosdalgi, hebgo #amanalda ni; behuleb holop rosdalgi). heldago cada] bugo umumu#ul co bicengi. cogidal mafarulalgo fadin, ~aljalgi i[dalil mo~ [warab me{a: reparulel rujaralila. ~aljiTaSa co bexedaw xiyaS jarTuli/a dowaSa Kwe#e &waraw `iyaw lav i[dal wepari#e wiTarawila. [uriwe &warawgo, heS co ra] barabila, cingi, ba]un Ta$ugun, ra]niw fodow Zarawila. $egi rapu/e {in;igo Kun hezilan, na] wuSarawila. hedin un, na] wuSun wazun, lavaS [ur bepizibila rii Ze#efan. hedin bepi :ijabgi batarabila. 23. ЦIцIалкIараб – росониб, цIцIалкIичеб - тIопониб. ~aljarab - rosonib, ~aljizeb - To_onib. 24. ЦIцIалкIиниб камугеги, ссанкIиниб тIагIунгеги. ~aljinib kamugegi, Sanjinib Tafungegi. 25. ЦIцIалкIиниб лълъимгIанги гIемераб бугила гьессул гIакълу. ~aljinib :imfangi femerab bugila heSul faqlu. 26. ЦIцIалкIинисса жо тIагIани, росс-лълъадул дагIба-къецц гIемерлъулеб. ~aljiniSa $o Tafani, roS-:adul dafba-qeC femer;uleb. 27. ЦIцIалкIицца лълъалъалареб. ~aljiCa :a;alareb. 28. ЦIцIалкIицца лълъим баччуге, лъаницца сали босуге. ~aljiCa :im baXuge, ;aniCa sali bosuge. 29. ЦIцIалкIу кIутIун, кеп гьабунги, цо чед бекун, кванай гьабунги, бертин гьабичIого тогейила. ~alju juTun, ke_ habungi, co xed bekun, kwanay habungi, bertin habizogo togeyila. 30. ЦIцIамул къали цадахъ чIчIикIичIого, гьудулассул (чияссул) хIал лъаларебила. ~amul qali cada] Zijizogo, hudulaSul (xiyaSul) \al ;alarebila. 31. ЦIцIамул мегI лъаларессда лълъадал гьуинлъи лъалареб. ~amul mef ;alareSda :adal huin;i ;alareb. 32. «ЦIцIам, Бичассул авараг, цIцIам»! ~am, bixaSul awarag, ~am! Сулайман аварагассде киналго рухIчIаголъаби мутIигIал рукIаралила. Гьессда киназулго мацIцIги лъалеб букIарабила. Цо нухалда Сулайманицца киназего буюрухъ кьурабила цо-цо квен гьабун рачIайилан. Малълъухъе рачIаралила киналго. ЦIцIунцIцIрадулгIан мегI бугеб квен батичIебила. - Кин дуцца гьаб квен гьабураб? Щиб дуцца гъорлIе жубараб? – ан гьикъараб меххалълъ, цIцIунцIцIра бицинарилан лIутун унеб букIарабила. Сулайманицца, гъванкан нуцIцIаги къан, гьоркьобе ккезабураб меххалълъ, цIцIунцIцIраялълъ гьадал рагIаби ахIаралила. Гьедин нуцIцIида гьоркьоб къан букIиналълъила цIцIунцIцIра бакьулIа къарабги лIугьараб. sulayman awaragaSde kinalgo ru\zago;abi muTifal rujaralila. heSda kina#ulgo ma~gi ;aleb bujarabila. co nu[alda sulaymaniCa kina#ego buyuru] purabila co-co kwen habun razayilan. ma:u]e razaralila kinalgo. ~un~radulfan mef bugeb kwen batizebila. - kin duCa hab kwen haburab? &ib duCa vor/e $ubarab? - an hiqarab me{a:, ~un~ra bicinarilan /utun uneb bujarabila. sulaymaniCa, vwankan nu~agi qan, horpobe Ke#aburab me{a:, ~un~raya: hadal rafabi a\aralila. hedin nu~ida horpob qan bujina:ila ~un~ra bapu/a qarabgi /uharab. 33. ЦIцIам гьечIеб хоно, ражи гьечIеб ххинкI. ~am hezeb [ono, ra$i hezeb {inj. 34. ЦIцIам гьечIони, гьан махIцунеб, гьури гьечIони, гьава махIцунеб. ~am hezoni, han ma\cuneb, huri hezoni, hawa ma\cuneb. 35. ЦIцIам гьечIони, квен ссундуе? Квен гьечIони, хIерчч ссундуе? ~am hezoni, kwen Sunduye? kwen hezoni, \erX Sunduye? 36. ЦIцIар батIияб лъунилан, бацIида божиларо. ~ar baTiyab ;unilan, ba`ida bo$ilaro. 37. ЦIцIам тIамураб тIидукарщ гIадав чи. ~am Tamurab Tidukar& fadaw xi. 38. ЦIцIар бахъараб бацI гIадин. ~ar ba]arab ba` fadin. 39. ЦIцIар бахъиялдасса бер бахъиго лълъикI. ~ar ba]iyaldaSa ber ba]igo :ij. 40. ЦIцIар кIудияв ретIелгьечI, бетIер кIудияв гIакълугьечI. ~ar judiyaw reTelhez, beTer judiyaw faqluhez. 41. ЦIцIар хисунилан, гъадил цIцIум лIугьунареб. ~ar [isunilan, vadil ~um /uhunareb. 42. ЦIцIаруе рагIад кIудияв, гIалххуда гьаракь борххатав. ~aduye rafad judiyaw, fal{uda harap bor{ataw. 43. ЦIцIаруе ссадакъа кьурав, ссиялълъе къурбан хъурав. ~aruye Sadaqa puraw, Siya:e qurban ]uraw. 44. ЦIцIваби гIемер рукIуна, моцIцI цо гурони букIунаро. ~wabi femer rujuna, mo~ co guroni bujunaro. 45. ЦIцIваби гIемерлъанагIан, зоб гвангъулеб, кверал гIемерлъанагIан, хIалтIи ццебе тIолеб. ~wabi femer;anafan, #ob gwanvuleb, kweral femer;anafan, \alTi Cebe Toleb. 46. ЦIцIвайиде бакъ щвела, лълъимацца хIетI бахъила, хIоржоялълъ бетIер бахъила, гIеркъикьан къвали баккила, къадакьан мичIчI баккила. ~wayide baq &wela, :imaCa \eT ba]ila, \or$oya: beTer ba]ila, ferqipan qwali baKila, qadapan miZ baKila. Аби бачIун буго, ракъун ругилан лъимал зигардараб меххалълъ, эбелалълъ лъималазе бицунеб букIараб берцинаб мацIцIалдассан. abi bazun bugo, raqun rugilan ;imal #igardarab me{a:, ebela: ;imala#e bicuneb bujarab bercinab ma~aldaSan. 47. ЦIцIекIаб кваначIого, гьуиналълъул мегI лъалареб. ~ejab kwanazogo, huina:ul mef ;alareb. 48. ЦIцIибил гьаркьадерил босейила, гьоло ххунздерил босейила. ~ibil harpaderil boseyila, holo {un#deril boseyila. 49. ЦIцIикIкIараб цIцIайи мачIчIадалда лълъикIаб, гьоркьохъеб цIцIайи черххалълъе лълъикIаб. ~iJarab ~ayi ma~adalda :ijab, horpo]eb ~ayi xer{a:e :ijab. 50. ЦIцIилицIцI хвелебилан лъехьоларей, лълъим тIагIинебилан чероларей. ~ili~ [welebilan ;e%olarey, :im Tafinebilan xerolarey. 51. ЦIцIогь – хханассдассаги бергьараб жо. ~oh - {anaSdaSagi berharab $o. 52. ЦIцIогьги ххиянатги хабалI гурони баххчулареб (ЦIцIогьги ххиянатги хабалIги тIатунеб). ~ohgi {iyanatgi [aba/ guroni ba{xulareb (~ohgi {iyanatgi [aba/gi Tatuneb). 53. ЦIцIогьодун чи бечелъуларев. ~ohodun xi bexe;ularo. Цо чиясс тукадасса ххамил туп бикъун буго. Гьеб бихьарав тукенчиясс, ххадувги ун, чи ккун вуго, цинги гьикъун буго чахъдацца чан квегIерин гьабулеб. ЦIцIогьорасс жаваб кьун буго цо кьегIер гьабулин, нагагь-надир кIи-кIиги гьабулилан. Ххадубги бацIицца тIинчI чан гьабулебанги цIеххон буго тукенчиясс. Анкьго-микьгоги гьабулилан жаваб кьун буго цIцIогьорасс. «ВахI! – ан абун буго тукенчиясс. – Цо-цо гурони кьегIер гьабуларел чахъабазул рехъаби гIолел руго, анкьго-микьго тIинчI гьабулел бацIазул рехъаби гIолел гьечIо. Гьелълъие гIила щибдай?» ЦIцIогьор вуцIцIун чIчIун вуго. Чахъаби зарал гьечIел жал руго. БацIал цIцIогьал руго. Гьединлъидал гIадамаз гьел гъурула, гьезул рехъабиги лIугьунаро. ЦIцIогьодун чиги бечелъуларо. Ххамил тупги букIаралълъуб лъе, мунги дурго нухда а! – ян абун буго тукенчиясс гьессда. co xiyaS tukadaSa {amil tu_ biqun bugo. heb bi%araw tukenxiyaS, {aduwgi un, xi Kun wugo, cingi hiqun bugo xa]daCa xan kweferin habuleb. ~ohoraS $awab pun bugo co pefer habulin, nagah-nadir ji-jigi habulilan. {adubgi ba`iCa Tinz xan habulebangi `e{on bugo tukenxiyaS. anpgo-mipgogi habulilan $awab pun bugo ~ohoraS. «wa\! - an abun bugo tukenxiyaS, - co-co guroni pefer habularel xa]aba#ul re]abi folel rugo, anpgo-mipgo Tinz habulel ba`a#ul re]abi folel hezo. he:iye fila &ibday?» ~ohor wu~un Zunwugo. xa]abi #aral hezel $al rugo. ba`al ~ohal rugo. hedin;idal fadama# hel vurula, he#ul re]abigi /uhunaro. ~ohodun xigi bexe;ilaro. {amil tu_gi bujara:ub ;e, mungi durgi durgo nu[da a! - yan abun bugo tukenxiyaS heSda. 54. ЦIцIогьор бечелъуларевила, баххил кьаралъуларевила. ~ohor bexe;ularewila, ba{il para;ularewila. 55. ЦIцIогьор гьедула, хъахIба гIодула. ~ohor hedula, ]a\ba fodula. 56. ЦIцIогьор гIорцIцIуларев, гIалим вакъуларев. ~ohor for~ularew, falim waqularew. 57. ЦIцIогьор жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев. ~ohor $indirgo ra;ada:upagi \inqulew. 58. ЦIцIогьор тIаргъил щомериялдассанги ватIа гьавизе лъалевила. ~ohor Tarvil &omeriyaldaSangi waTa hawi#e ;alewila. 59. ЦIцIогьорассул берал мугъалда нахъаги рукIунелила. ~ohoraSul beral muvalda na]agi rujunelila. 60. ЦIцIогьоран абизе бокьичIони, бикъуге, хъахIбаян абизе бокьичIони, черхх цIуне. ~ohoran abi#e bopizoni, biquge, ]a\bayan abi#e bopizoni, xer{ `une. 61. ЦIцIогьорасс гурони, цIцIогьор веццуларев. ~ohoraS guroni, ~ohor weCularew. 62. ЦIцIогьорасс жиндирго каву щула гьабулеб. ~ohoraS $indirgo kawu &ula habuleb. 63. ЦIцIогьорассда бикъун щвараб гъурущ кепеклъун кколебила, бетIергьанчияссда бикъун араб кепек гъурущлъун бихьулебила. ~ohoraSda biqun &warab vuru& ke_ek;un Kolebila, beTerhanxiyaSda biqun arab ke_ek vuru&;un bi%ulebila. 64. ЦIцIогьорассе нух камулареб. ~ohoraSe nu[ kamulareb. 65. ЦIцIогьорассул бералго цIцIогьорал рукIуна. ~ohoraSul beralgo ~ohoral rujuna. 66. ЦIцIогьорассул гьодил чIоло битIулебила, бетIергьанчиясс рукъалда кIулал рахан ратараб меххалълъ. ~ohoraSul hodil zolo biTulebila, beTerhanxiyaS ruqalda julal ra[an ratarab me{a:. 67. ЦIцIогьорассул гIадалI цIа. ~ohoraSul fada/ `a. 68. ЦIцIодораб бералда ралъдал тIиналда бугебги бихьулеб, тоххаб бералда берзул тIелехалда бугебги бихьулареб. ~odorab beral ra;dal Tinalda bugebgi bi%uleb, to{ab beralda ber#ul Tele[alda bugebgi bi%ulareb. 69. ЦIцIодораб гIакълуялълъул калам къокъаб букIуна. ~odorab faqluya:ul kalam qoqab bujuna. 70. ЦIцIорорав ургъун вахъинегIан, гIабдалассе вас гьавулевила. ~odoraw urvun wa]inefan, fabdalaSe was hawulewila. 71. ЦIцIодорассул ххвалчадулалдасса гIабдалассул ххонжрол хIинкъи цIцIикIкIарабила. ~odoraSul {walxadulaldaSa fabdalaSul {on$rol \inqi ~iJarabila. 72. ЦIцIодорлъи бахIарчияссеги къваригIунеб (Гулида ХIажимурад лъаларев). ~odor;i ba\arxiyaSegi qwarifuneb (gulida \a$imurad ;alarew). 73. ЦIцIодорлъиялълъул зарал гьечIеб. ~odor;iya:ul #aral hezeb. 74. ЦIцIолокье гъураб чодаги божуге, ЦIцIорове арав васассдаги божуге. ~olope vurab xodagi bo$uge, ~orowe araw wasaSdagi bo$uge. 75. ЦIцIороб бицараб гьересси ИццугохIде данде бачIарабила. ~orob bicarab hereSi iCugo\de dande bazarabila. 76. ЦIцIоробе нух гIагараб (Ине бокьараб бакIалде нух гIагараб). ~orobe nu[ fagarab (ine boparab bajalde nu[ fagarab). 77. ЦIцIоробе унилан гъеду лаченлъиларо. ~orobe unilan vedu laxen;ilaro. 78. ЦIцIорове унев чияссда аянги абуге, унгеянги абуге. ~orowe unew xiyaSda ayangi abuge, ungeyangi abuge. 79. ЦIцIудуцца тIутIал кколарел. ~uduCa TuTal Kolarel. 80. ЦIцIукIа жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев. ~uja $indirgo rafada:upagi \inqulew. 81. ЦIцIукIа къойил холевила, чIчIужугIадан, россасс тIаде цоги чIчIужу ячараб меххалълъ, холейила. ~uja qoyil [olewila, Zu$ufadan, roSaS Tade cogi Zu$u yaxarab me{a:, [oleyila. 82. ЦIцIукIа рукъалълъул рахал тIаде рортун рачIиниланги хIинкъулевила. ~uja ruqa:ul ra[al Tade rortun razinilangi \inqulewila. 83. ЦIцIукIа хIинкъун вукIуневила, кIуликартIиниссанги тушман вачIиневилан. ~uja \inqun wujunewila, julikarTiniSangi tu^man wazinewilan. 84. ЦIцIумагъудул раххчи – кьерхадул гIаламат, къватIире рахъин – роцIцIадул гIаламат. ~umavudul ra{xi - per[adul falamat, qwaTire ra]in - ro~adul falamat. 85. ЦIцIумлъун воржарав гьанатIа рещтIаравила, гъедулъун воржарав гъоссогохIтIа рещтIаравила. ~um;un wor$araw hanaTa re&Tarawila, vedu;un wor$araw voSogo\Ta re&Tarawila. 86. ЦIцIунцIцIрабазул бо гъалбацIидасса бергьунебила. ~un~raba#ul bo valba`idaSa berhunebila. 87. ЦIцIунцIцIрадул пилги гьабуге, гъалбацIил гIанкIкIги гьабуге. ~un~radul _ilgi habuge, valba`il fanJgi habuge. 88. ЦIцIунцIцIраялълъе гохIги – мегIер, дагIнил лIарги – хъинс. ~un~raya:e go\gi - mefer, dafnil /argi - ]ins. 89. ЦIцIуяв чи бергьунгеги, квешаб чехь къинлъугеги. ~uyaw xi berhungegi, kwe^ab xe% qin;ugegi. 90. ЦIцIаназейилан бокьги баге, наязейилан рукъги баге. ~ana#eyilan bopgi bage, naya#eyilan ruqgi bage. Кициялълъ бицунеб буго цIцIаниги цо ххассаб унтиялълъ хвезе бегьулел, магIарухъ наялги цин гIемерлъулел, циндаго тIагIине, гьороцца ине бегьулел жал ругилан. Цо бечедав ххарачIиссессул рукIун руго гIемерал наялги кIудияб цIцIаназул рехьедги. Жиндир цIцIаназул рехьед рохьосса гъоркье бачIунеб меххалълъ, чуязул илхъи бачIунеб гIадаб гьаракь букIунилан веццарулев вукIун вуго гьев. Бан букIун буго кIудияб кули. РукIун руго наязе рукъзал, цIцIаназе бокьал. Нухда чуги хун, баччун гIарцуцца къачIараб кьилигун сапаралдасса вачIунев ххарачIиссев жиндирго колоде щвараб меххалълъ, цо течIого наги тIагIун батун буго, тIагIиналълъул унти щвараб гIадин, цIцIаниги гъурун ратун руго. - Гьале! Умумузул кициялълъ абухъе ккана! КIал кьураги тIоццебе квешаб пал къотIарассул! – ан абун буго гьев пакъирасс. kiciya: bicuneb bugo ~anigi co {aSab untiya: [we#e behulel, mafaru] nayalgi cin femer;ulel, cindago Tafine, horoCa ine behulel $al rugilan. co bexedaw {araziSeSul rujun rugo femeral nayalgi judiyab ~ana#ul re%edgi. $indir ~ana#ul re%ed ro%oSa vorpe bazuneb me{a:, xuya#ul il]i bazuneb fadab harap bujunilan weCarulew wujun wugo hew. ban bujun bugo judiyab kuli. rujun rugo naya#e ruq#al, ~ana#e bopal. nu[da xugi [un, baXun farcuCa qazarab piligun sa_araldaSa wazunew {araziSew $indirgo kolode &warab me{a:, co tezogo nagi Tafun batun bugo, Tafina:ul unti &warab fadin, ~anigi vurun ratun rugo. - hale! umumu#ul kiciya: abu]e Kana! jal puragi ToCebe kwe^ab _al qoTaraSul! - an abun bugo hew _aqiraS. 91. ЦIцIани гIодизарун, гIи боххизабуге (ЦIцIани гIодараб, гIиял роххараб хIалтIи). ~ani fodi#arun, fi bo{i#abuge (~ani fodarab, fiyal ro{arab \alTi). 92. ЦIцIе кIанцIаралълъуссан бурутIги кIанцIулеб. ~e jan`ara:uSan buruTgi jan`uleb.

Н n На бокьарассе – на, никIкI бокьарассе – никIкI. na boparaSe - na, niJ - boparaSe - niJ. На лълъикIаб ссунтIур ххалатаб, гIака лълъикIаб гьанарачIчI ххалатаб. na :ijab SunTur {alatab, faka :ijab hanaraZ {alatab. На тIогьода чIчIола, тIутI къеда чIчIола. na Tohoda Zola, TuT qeda Zola. На – тIогьоде, тIутI – гъоссоде. na - Tohode, TuT - voSode. Нагагь жиб хванани, гIадамал лълъиццадай къосинарилаян ургъел чIванила хераб щайтIаналда. МахIги ургъел чIвагейин, мун хвани, гьел къосинаризе желкьал ругелъулан абурабила гьелълъул россасс. nagah $ib [wanani, fadamal :iCaday qosinarilayan urvel zwanila [erab &ayTanalda. ma\gi urvel zwageyin, mun [wani, hel qosinari#e $elpal ruge;ulan aburabila he:ul roSaS. Нагагь ккелеб лъаларилан, лъабго хьит гьабизабурабила. nagah Keleb ;alarilan, ;abgo %it habi#aburabila. Нагагьаб балагьалдассаги цIунаги, заман щвечIеб хвелалдассаги цIунаги. nagahab balahaldaSagi `unagi, #aman &wezeb [welaldaSagi `unagi. Наги тIутIги цадахъ хIалтIуларел. nagi TuTgi cada] \alTularel. Нагизил къватIал руччун рукIаго, роцIцIаде божи лъоге. nagi#il qwaTal ruXun rujago, ro~ade bo$i ;oge. НагIадалаялълъул бетIер чIахъаги! nafadalaya:ul beTer za]agi! Надиршагьассул боял кутакал, чабхъенал гьаризе магIарулал цIакъал. nadir^ahaSul boyal kutakal, xab]enal hari#e mafarulal `aqal. Наиб аралълъуссан нукарги ине кколевила. naib ara:uSan nukargi ine Kolewila. ГIарахъмегIер къотIун, цо росулIе берталIе унел рукIанила наибги гьессул нукарги. Наиб ригь арав чи вукIанила, нукарин абуни гIолохъанчи вукIанила. Анила къоги, щванила сордоги. fara]mefer qoTun, co rosu/e berta/e unel rujanila naibgi heSul nukargi. naib rih araw xi wujanila, nukarin abuni folo]anxi wujanila. anila qogi, &wanila sordogi. Ццеве-ццеве наибги, ххаду-ххадув нукарги вукIанила. Цо заманалдассан гьал цо хIоринире кканила. Чанго гали лълъелIан тIамун ххадуб, наибасс абунила. Cewe-Cewe naibgi, {adu-{aduw nukargi wujanila. co #amanaldaSan hal co \orinire Kanila. xango gali :e/an Tamun {adub, naibaS abunila. - Я вацц, дунни канлъи бихьичIого, ккун ватилин хIориниве. ГIолохъанав мунгIаги кин гьаниве ккарав? - ua waC, dunni kan;i bi%izogo, Kun watilin \oriniwe. folo]anaw munfagi kin haniwe Karaw? Нукарасс абунила, Наиб аралълъуссан нукарги ине ккола! – ян. nukaraS abunila, naib ara:uSan nukargi ine Kola! - yan. Найицца тIегь кванала, ТIотIоцца гъвесс кванала. ГъоссолI букIун тIотIоцца ТIогьолI бугеб наялде, Дун лъаларищ, гьвел роццан, Рогьо къабихIаб бала. nayiCa Teh kwanala, ToToCa vweS kwanala. voSo/ bujun ToToCa Toho/ bugeb nayalde, dun ;alari&, hwel roCan, roho qabi\ab bala. Кицилъун лIугьарал гьал мухъал руго пасихIлъиялълъул цIцIар арав Инххосса ГIалихIажияссул. Гьесс гьал рагIаби абун руго, кIал квешай мадугьалалълъ, рогьоги бан, цIакъго жив инжит гьавураб меххалълъ. НаккдалI баххчун варани тIубаларо. naKda/ ba{xun warani Tubalaro. НаккдалI каржин къинлъарабила, ххарилI борохь къинлъарабила. naKda/ kar$in qin;arabila, {ari/ boro% qin;arabila. Накку гьечIеб гьороре къадакаби унаро, гIатI-тIехх гьечIеб къвачIиде гIункIкIаз къассд гьабуларо. naKu hezeb horore qadakabi unaro, faT-Te{ hezeb qwazide funJa# qaSd habularo. Накку хъирщун, мугь бищун, Наккдагьороб букIаго, ТIил речIчIун, бохх бекана, Жул речIчIун, бер бахъана. naKu ]ir&un, muh bi&un, naKdahorob bujago, Til reZun, bo{ bekana, $ul reZun, ber ba]ana. Наку щвараб меххалълъ щибго кьурдула. naku &warab me{a: &ibgo purdula. НакIкI гьечIого цIцIад балареб, цIцIорол гIор щвечIого хур бачIунареб. naJ hezogo ~ad balareb, ~orol for &wezogo [ur bazunareb. НакIкIаз тIанчIи риччани, кьерхен ххалалъулеб. naJa# Tanzi riXani, per[en {ala;uleb. НакIкIал тIад тIупараб кьурул гIус гIадин. naJal Tad Tu_arab purul fus fadin. НакIкIигъотIода пихъ бижуларо. naJivoToda _i] bi$ularo. НакIкIикартIиниссан бакъ баккиларо, къарумассдассан жо баккиларо. naJikarTiniSan baq baKilaro, qarumaSdaSan $o baKilaro. НакIкIицца цIцIадги бакI бихьун гурони кьолареб, бакъул канлъиги киназего бащад щолареб. naJiCa ~adgi baj bi%un guroni polareb, baqul kan;igi kina#ego ba&ad &olareb. Налъи бецIичIого доб дунялалде аравги, кIудияб мунагьги гьабун арав чийила. na;i be`izogo dob dunyalalde arawgi, judiyab munahgi habun araw xiyila. Налъи бугев къурав, къо бугев бергьарав. na;i bugew quraw, qo bugew berharaw. Налъи бугелълъубе кьезе кIоларев, кьвагьи бугелълъуве ине кIоларев. na;i buge:ube pe#e jolarew, pwahi buge:uwe ine jolarew. Налъи гьабизе бигьаяб жо бугоан, бецIизе кколеб къо бачIунаребани. na;i habi#e bihayab $o bugoan, be`i#e Koleb qo bazunarebani. Налъи гьабуна – гьудуллъи хвана. na;i habuna - hudul;i [wana. Налъи гьечIев чи – бечедав чи, дагIба-къецц гьечIеб рукъ – рагьараб алжан. na;i hezew xi - bexedaw xi, dafba-qeC hezeb ruq - raharab al$an. Налъи тIубан хварав алжаналълъуве реххулевила. na;i Tiban [waraw al$ana:uwe re{ulewila. Налъи холареб, би бакъвалареб. na;i [olareb, bi baqwalareb. Налъуе босулареб рагIи, гIадан божулареб гIумру. na;uye bosulareb rafi, fadan bo$ulareb fumru. Налъукье ккарав эмен васассеги вокьуларев. na;upe Karaw emen wasaSegi wopularew. Налъул берцинлъи бецIийила. na;ul bercin;i be`iyila. Налъул хIуби бекулареб. na;ul \ubi bekulareb. Налъуцца чи бечелъуларев, бичалълъ рукъ ццебетIолареб. na;uCa xi bexe;ularew, bixa: ruq CebeTolareb. Намус билизегIан бетIер ками лълъикI. namus bili#efan beTer kami :ij. Намус бичани, мун чи вукIунарев, чилъи хвани, дур багьа букIунареб. namus bixani, mun xi wujunarew, xi;i [wani, dur baha bujunareb. Намус гьечIеб черххалдассаги цIунаги, чи божулареб гIумруялдассаги цIунаги. namus hezeb xer{aldaSagi `unagi, xi bo$ulareb fumruyaldaSagi `unagi. Намусалда хъубаб тIанкI лъезе тоге, нахъе бацIцIине захIмалъула. namusalda ]ubab Tanj ;e#e toge, na]e ba~ine #a\ma;ula. Намусалълъе нугI хIажалъуларебила. namusa:e nuf \a$a;ularebila. Намусалълъул лагълъунги напсалълъул хханлъунги вукIине ккола бихьинчи. namusa:ul lav;ungi na_sa:ul {an;ungi wujine Kola bi%inxi. 44. Намусги цIунани, черххги цIунани, чияр ракI релълъараб къо бачIунареб. namusgi `unani, xer{gi `unani, xiyar raj re:arab qo bazunareb. 45. Напакъа ххараб сордо – ххинкIал чIахIияб сордо. na_aqa {arab sordo - {injal za\iyab sordo. 46. Насибалдасса ратIалъиларо, гIажалалдасса ххвассарлъиларо. nasibaldaSa raTa;ilaro, fa$alaldaSa {waSar;ilaro. 47. Насслу гьечIев эмен – гьан гьечIеб ракьа. naSlu hezew emen - han hezeb rapa. 48. Нах гIемерлъунилан, карщ холареб. na[ femer;unilan, kar& [olareb. 49. Нах дараялда бахунге, къохьода бахе, ссадакъа бечедазе кьоге, мискинзабазе кье. na[ darayalda ba[unge, qo%oda ba[e, Sadaqa bexeda#e poge, miskin#aba#e pe. 50. Нах кваниги – хIажатххана, хIан кваниги – хIажатххана. na[ kwanigi - \a$at{ana, \an kwanigi - \a$at{ana. 51. Нах тIад кколеб, риди гъоркь кколеб. na[ Tad Koleb, ridi vorp Koleb. 52. Нахуда букIараб гьой чуруде ккани, чури хIехьолеб, чуруда букIараб гьой нахуде ккани, нах хIехьолареб. na[uda bujarab hoy xurude Kani, xuri \e%oleb, xuruda bujarab hoy na[ude Kani, na[ \e%olareb. 53. НахулI букIараб гел лълъелI чIчIарабила, лълъелI букIараб гел нахулI чIчIечIебила. na[u/ bujarab gel :e/ Zarabila, :e/ bujarab gel na[u/ Zezebila. 54. НахулIе квер биччарай, квасулIе бохх биччарай. na[u/e kwer biXaray, kwasu/e bo{ biXaray. 55. Нахъ буссун дудаго речIчIулеб чIор реххуге. na] buSun dudago reZuleb zor re{uge. 56. Нахъа букIунеб куйдасса кодоб бугеб гIечго лълъикI. na]a bujuneb kuydaSa kodob bugeb fexgo :ij. 57. Нахъа мунго рекIекълъулеб рагIи бицунге. na]a mungo rejeq;uleb rafi bicunge. 58. Нахъа ххутIараб боцIцIи бацIицца чIвалеб. na]a {uTarab bo~i ba`iCa zwaleb. 59. Нахъарукъалда рахал гьечIев (рагIи жаниб лъезе кIоларев чи). na]aruqalda ra[al hezew (rafi $anib ;e#e jolarew). 60. Нахъассан кIалъалев чи камуларев, чорокаб мацIцI камулареб. na]aSan ja;alew xi kamularew, xorokab ma~ kamulareb. 61. Нахъассан чухъа ккурассул чухъил квенчIчIел дуццаги ккве. na]aSan xu]a KuraSul xu]il kwenZel duCagi Kwe. 62. Нахъе бахъа, мискинлъи, диеги бакI биччаян абурабила чахъдацца. na]e ba]a miskin;i, diyegi baj biXayan aburabila xa]daCa. ВукIун вуго цо мискинчи. Гьессул рукъалълъул ункъабго бокIонги ккун букIун буго мискинлъиялълъ. Гьесс босун буго цо чахъу. Цо заманалдассан чахъдацца абун буго бокIон ккун чIчIараб мискинлъиялда. wujun wugo co miskinxi. heSul ruqa:ul unqabgo bojongi Kun bujun bugo miskin;iya:. heS bosun bugo co xa]u. co #amanaldaSan xa]daCa abun bugo bojon Kun Zarab miskin;iyalda. - Нахъе бахъа гьенисса, гьеб бакI дие дунго гIодоб чIчIезе къваригIун буго, – ян. Мискинлъи къватIибе ун буго. Цоги бокIоналде унги, чахъдацца абун буго, жиндир тIанчIиеги бакI теян. Нахъеги жиндирго нухиялълъе, ххадубги тIанчIил нухиялълъе цо-цоккун бокIналги рахъулаго, гьелълъ мискинлъи киссаго нахъе гъун буго. - na]e ba]a heniSa, heb baj diye dungo fodob Ze#e qwarifun bugo, - yan. miskin;i qwaTibe un bugo. cogi bojonalde ungi, xa]daCa abun bugo, $indir Tanziyegi baj teyan. na]egi $indirgo nu[iya:e, {adubgi Tanzil nu[iya:e co-coKun bojnalgi ra]ulago, he: miskin;i kiSago na]e vun bugo. 63. Нахъе валагьун, гьури биччай, ццеве валагьун, гьорчо биччай. na]e walahun, huri biXay, Cewe walahun, horxo biXay. 64. Нахъе лъуна – батана, бичун ана – камуна. na]e ;una - batana, bixun ana - kamuna. 65. Нахъе лъураб жо лъималазегIаги батулеб. na]e ;urab $o ;imala#efagi batuleb. 66. Нахъе нух къокъаб букIунебила. na]e nu[ qoqab bujunebila. 67. Нахъе тараб квен катицца унеб. na]e tarab kwen katiCa uneb. 68. Нахъе тараб порччое гьобол лълъикIав вачIунев. na]e tarab _orXoye hobol :ijaw wazunew. 69. Нахъе цIцIодорлъизе бихьараб батагиян абурабила царацца бацIида. na]e ~odor;i#e bi%arab batagiyan aburabila caraCa ba`ida. 70. Нахъеги рагьизе кколеб рагьу бекиледухъ къаге. na]egi rahi#e Koleb rahu bekiledu] qage. 71. Нахъеккей – нич. na]eKey - nix. 72. Нахъияссул хIетI ххеххаб, тушманассул квер ххеххаб. na]iyaSul \eT {e{ab, tu^manaSul kwer {e{ab. 73. Нахърател гьечIого, гьабураб дунял – бухъулаго квараб къвали. na]ratel hezogo, haburab dunyal - bu]ulago kwarab qwali. 74. Нахърател лъимал гIиссин рукIаго гьабе. na]ratel ;imal fiSin rujago habe. 75. НацIцI чIвазе зар къваригIунареб. na~ zwa#e #ar qwarifunareb. 76. НацIцIал гъана, тIигьа бана. na~al vana, Tiha bana. 77. НацIцIида ццин бахъун, цIцIаха цIадае реххулареб. na~ida Cin ba]un, ~a[a `adaye re{ulareb. 78. НацIцIие квешезе цIцIаха бухIарабила. na~iye kwe^e#e ~a[a bu\arabila. 79. НацIцIие хIалае хIанкIич бахъараб. na~iye \alaye \anjix ba]arab. 80. НацIцIицца къо гуккараб, къвалуцца бо гуккараб. na~iCa qo guKarab, qwaluCa bo guKarab. 81. Наял рагъила – гьоцIцIо тIагIина, гIадамал рагъила – рукъ тIеренлъила. nayal ravila - ho~o Tafina, fadamal ravila - ruq Teren;ila. 82. Некьида некь бижулеб, мичIчIида мичIчI бижулеб. nepida nep bi$uleb, miZida miZ bi$uleb. 83. НекIо лъимадасса лъимаде бихьулеб букIарабила бадибчIвай, гьанже бадисса бадибе бихьулеб бугила. nejo ;imadaSa ;imade bi%uleb bujarabila badibzway, han$e badiSa badibe bidibe bi%uleb bugila. 84. НекIссияб гIумру анищ, гьанжессеб гIакълу анищ! (НекIссиял сонал анищ, жакъассеб гIакълу анищ!) nejSiyab fumru ani&, han$eSeb faqlu ani&! (nejSiyal sonal ani&, $aqaSeb faqlu ani&!) 85. НекIссияб сон гуро, сонссияб къо гуро. nejSiyab son guro, sonSiyab qo guro. 86. НекIссияб сонги букIунареб, сонссияб къоги букIунареб. nejSiyab songi bujunareb, sonSiyab qogi bujunareb. 87. Нечарав хIажиясс хIеж борххулареб. nexaraw \a$iyaS \e$ bor{ulareb. 88. Нечарассе хIетI кьурав, хIинкъарассе ракI кьурав. nexaraSe \eT puraw, \inqaraSe raj puraw. 89. Нечоларищин мун, гьедигIан цIакъ бади-бадиссан баккун букIинеян абурабила къадкида. Нечани жиндие чед щоларилан абурабила къадкицца. nexolari&in mun, hedifan `aq badi-badiSan baKun bujineyan aburabila qadkiCa. nexani $indiye xed &olarilan aburabila qadkiCa. 90. Нигат бихьун гIамалила, гIамал бихьун жазайила. nigat bi%un famalila, famal bi%un $a#ayila. 91. НигIматазул бетIер-чед, чилъиялълъул бетIер – намус. nifmata#ul beTer-xed, xi;iya:ul beTer - namus. 92. НигIматазул кIулги – мацIцI, балагьазул кIулги – мацIцI. nifamata#ul julgi - ma~, balaha#ul julgi - ma~. 93. «Нижецца бекьана!» – ян абурабила хур бекьулелълъул оцол лIаратIа рещтIараб тIотIоцца. «ni$eCa bepana!» - yan aburabila [ur bepule:ul ocol /araTa re&Tarab ToToCa. 94. Низам гьечIеб бодуе рагъда талихI кьолареб. ni#am hezeb boduye ravda tali\ polareb. 95. НилI кьижаниги, мегъ кьижулареб. ni/ pi$anigi, mev pi$ulareb. 96. НилI кьижидалила царгъинире гIункIкIал раккулел. ni/ pi$idalila carvinire funJal raKulel. 97. «НилI кIиялго ращалъизе, цо анцIго шагьиги тIаде жубай», – ян гьарарабила мискинав вехьасс мегIер-гIалаххго цIураб гIи бугев бечедав чияссда (...мусру босизе камураб 10 шагьи). «ni/ jiyalgo ra&a;i#e, co an`go ^ahigi Tade $ubay», - yan hararabila miskinaw we%aS mefer-fala{go `urab fi bugew bexedaw xiyaSda (...musru bosi#e kamurab 10 ^ahi). 98. НилI рокьуларезда бугIа рихаги. ni/ ropulare#da bufa ri[agi. 99. НилI рокьулел гьурмахъ ралагьулел, рокьуларел ратIлихъ ралагьулел. ni/ ropulel hurma] ralahulel, ropularel raTli] ralahulel. 100. НилI рокьулелги нилIее бокьухъе ххутIаги, нилI рокьуларелги нилIее бокьухъе ххутIаги. ni/ ropulelgi ni/eye bopu]e {uTagi, ni/ ropularelgi ni/eye bopu]e {uTagi. 101. НилI хъурмидасса хIинкъулел ратани, хъумур нилIедасса нусцIцIул хIинкъулеб. ni/ ]urmidaSa \inqulel ratani, ]umur ni/edaSa nus~ul \inquleb. 102. НилI чиялълъуре ани, нилIер хIал чияда лъала, чи нилIеде вачIани, гьессул хIал нилIеда лъала. ni/ xiya:ure ani, ni/er \al xiyada ;ala, xi ni/ede wazani, heSul \al ni/eda ;ala. 103. «НилIги магIарда гIала къинлъун гьарурал чагIи гурелълъулхха», - ян абурабила гIандиссесс. «ni/gi mafarda fala qin;un harural xafi gure:ul{a» - yan aburabila fandiSeS. 104. НилIго нилIехъангойилан абулебила гIатIаххинкIазги. ni/go ni/e]angoyilan abulebila faTa{inja#. 105. НилIго рижараб бакI – ссверун алжан, бакьулI хIеж. ni/go ri$arab baj - Swerun al$an, bapu/ \e$. 106. НилIго херлъаниги, ракI бахIарго букIунебила. ni/go [er;anigi, raj ba\argo bujunebila. 107. НилIеда бихьичIеб беццассда бихьун батулебила, нилIеда рагIичIеб гIинкъассда рагIун батулебила. ni/eda bi%izeb beCaSda bi%un batulebila, ni/eda rafizeb finqaSda rafun batulebila. 108. НилIеда гьикъун гуребила талихIги балагьги бачIунеб. ni/eda hiqun gurebila tali\gi balahgi bazuneb. 109. НилIеда лъалелдасса лъалареб гIемер букIунебила. ni/eda ;aleldaSa ;alareb femer bujunebila. 110. НилIеда лълъикI бихьараб балагьалълъе батула, квешабилан ккарабги лълъикIлъиялде буссуна. ni/eda :ij bi%arab balaha:e batula, kwe^abilan Karabgi :ij;iyalde buSuna. 111. НилIеда ракь кIочани, ракьалда нилIги кIочонел. ni/eda rap joxani, rapalda ni/gi joxonel. 112. НилIеда сон рекъечIони, соналда нилI рекъезе ккола. ni/eda son reqezoni, sonalda ni/ reqe#e Kola. 113. НилIедего цIцIачIеб цIцIахдацца нилI ххинлъуларел ni/edego ~azeb ~a[daCa ni/ {in;ularel. 114. НилIедасса бечедаб бакIалде ригьин гьабиялдасса, гьорода бадире ралагьун, кIущи лълъикIаб. ni/edaSa bexedab bajalde rihin habiyaldaSa, horoda badire ralahun, ju&i :ijab. 115. НилIедасса къварилъиялда вугев чиго ватиладаян гьикъарабила, гамаги гъанкъун, цо хъорщода ххутIарав васасс инссуда. НилIедасса къварилъиялда вугин чIчIужуялълъул рокъов вугев россилан абурабила инссуцца. ni/edaSa qwari;iyalda wugew xigo watiladayan hiqarabila, gamagi vanqun, co ]or&oda {uTaraw wasaS inSuda. ni/edaSa qwari;iyalda wugin Zu$uya:ul roqow wugew roSilan aburabila inSuCa. 116. НилIее бокьараб гуребила букIунеб, Аллагьасс хъварабила. ni/eye boparab gurebila bujuneb, allahaS ]warabila. 117. НилIее гьалулареб хьагиниб гьвел бетIер белъа абе. ni/eye halulareb %aginib hwel beTer be;a abe. 118. НилIее зарал гьечIони, инсан Аллагьасс вижахъе къабул гьавизе кколевила. ni/eye #aral hezoni, insan allahaS wi$a]e qabul hawi#e Kolewila. 119. НилIее кIал кьолев, чияе ракI кьолев гьудулассдасса цIунаги. ni/eye jal polew, xiyaye raj polew hudulaSdaSa `unagi. 120. НилIее пуй гуреб, гьорой хьвай гуреб. ni/eye _uy gureb, horoy %way gureb. 121. НилIее хъвараб чияда бихьулареб. ni/eye ]warab xiyada bi%ulareb. 122. НилIее чед гурев, чияе гурга гурев. ni/eye xed gurew, xiyaye gurew. 123. НилIеего тараб – месед, течIого бицараб – гIарац. ni/eyego tarab - mesed, tezogo bicarab - farac. 124. НилIер балагьалдасса чи цIунаги, чияр балагьалдасса нилI цIунаги. ni/er balahaldaSa xi `unagi, xiyar balahaldaSa ni/ `unagi. 125. НилIер бихьун, чи кантIугеги, чияр бихьун, нилI кантIаги. ni/er bi%un, xi kanTugegi, xiyar bi%un, ni/ kanTagi. 126. НилIер вугони – цIцIодор, чияр вугони – гIабдал. ni/er wugoni - ~odor, xiyar wugoni - fabdal. 127. НилIер гIайиб чияда лъалеб, чияр гIайиб нилIеда лъалеб. ni/er fayib xiyada ;aleb, xiyar fayib ni/eda ;aleb. 128. НилIер гIодизегIан, эбел чияр гIоди лълъикIаб. ni/er fodi#efan, ebel xiyar fodi :ijab. 129. НилIер къвачIицца кквечIеб чияр таргьицца кколареб. ni/er qwaziCa Kwezeb xiyar tarhiCa Kolareb. 130. НилIер кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. ni/er jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 131. НилIер лъимер – гъветI, лъимадул лъимер – пихъ. ni/er ;imer - vweT, ;imadul ;imer - _i]. 132. НилIер хъахIба чияда лъалей, чияр хъахIба нилIеда лъалей (НилIер хъахIба - чияда, чияр хъахIба - нилIеда). ni/er ]a\ba xiyada ;aley, xiyar ]a\ba ni/eda ;aley (ni/er ]a\ba - xiyada, xiyar ]a\ba - ni/eda) 133. НилIер хIалтIудасса Аллагьассул къоял гIемерал. ni/er \alTudaSa allahaSul qoyal femeral. 134. НилIер чехь унтун букIин чияда лъалареб. ni/er xe% untun bujin xiyada ;alareb. 135. НилIер чехьги бугилан, чияр тIеххги бугилан, чохьол чIоло бичуге. ni/er xe%gi bugilan, xiyar Te{gi bugilan, xo%ol zolo bixuge. 136. НилIер чи хвей – тушманассе бертин. ni/er xi [wey - tu^manaSe bertin. 137. НилIер-чияр чи лъазе, чи чIвалареб кьал ккаги, кьолбол гьуинлъи лъазе, холареб унти чIваги. ni/er-xiyar xi ;a#e, xi zwalareb pal Kagi, polbol huin;i ;a#e, [olareb unti zwagi. 138. НилIерабго баххчун, чияраб гьурщун. ni/erabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 139. НилIерабго – чинква, чияраб – курак. ni/erabgo - xinkwa, xiyarab - kurak. 140. НилIерал чияда лъалел, чиярал нилIеда лъалел. ni/eral xiyada ;alel, xiyaral ni/eda ;alel. 141. НилIералго чинква гьарун, чиярал цIулакьо гьарун, хьвадугейила. ni/eralgo xinkwa harun, xiyaral `ulapo harun, %wadugeyila. 142. НилIерго бакI – алжан, чияр бакI – жужахI. ni/ergo baj - al$an, xiyar baj - $u$a\. 143. НилIерго васассул вас лIугьинчIони, нусалълъулги яс лIугьунарей. ni/ergo wasaSul was /unizoni, nusa:ulgi yas /uhunarey. 144. НилIерго вугониги, чияр анищан ккаравги вукIуневила чи. ni/ergo wugonigi, xiyar ani&an Karawgi wujunewila xi. 145. НилIерго гъоссодассанила нилIго хъущтIулел. ni/ergo voSodaSanila ni/go ]u&Tulel. 146. НилIерго квенги кванан, нилIерго ретIелги ретIун, чияр ургъалида рукIунгейила. ni/ergo kwengi kwanan, ni/ergo reTelgi reTun, xiyar urvalida rujungeyila. 147. НилIерго лаченалълъул чияр бакIалдасса бачIараб гъадилгIан къимат гьабуларебила. ni/ergo laxena:ul xiyar bajaldaSa bazarab vadilfan qimat habularebila. 148. НилIерго лъарацца чияр гIурул хъуй рагIизе толаребила (нилIерго лъарал гьаракь бугони, чияр гIурул гьаракь рагIулареб) ni/ergo ;araCa xiyar furul ]uy rafi#e tolarebila (ni/ergo ;aral harap bugoni, xiyar furul harap rafulareb. 149. НилIерго лъимал – “кIарчанал”, чияр лъимал – “гIадалал”. ni/ergo ;imal - "jarxamal", xiyar ;imal - "fadalal". 150. НилIерго лъималги ццере тун, чияразда малълъаруларел. ni/ergo ;imalgi Cere tun, xiyara#da ma:arularel. 151. НилIерго малъаз гIадин нилIер мугъ хъассулареб. ni/ergo ma;a# fadin ni/er muv ]aSulareb. 152. НилIерго рукъ гIадаб бакI гьечIеб, хъизамалде гIадаб рекIелгъей букIунареб. ni/ergo ruq fadab baj hezeb, ]i#amalde fadab rejelvey bujunareb. 153. НилIерго реццалълъ гIадин, чияр реццалълъ нилIее зарал гьабуларебила. ni/ergo reCa: fadin, xiyar reCa: ni/eye #aral habularebila. 154. НилIерго хъорщода чиниги тун, чияр горда бугеб щагIида баххиллъуге. ni/ergo ]or&oda xinigi tun, xiyar gorda bugeb &afida ba{il;uge. 155. НилIерго хьитинибе ккечIеб цIаялълъ хIетIе бухIуларо. ni/ergo %itinibe Kezeb `aya: \eTe bu\ularo. 156. НилIерго хIал нилIеда лъала, чияр хIал чияда лъала. ni/ergo \al ni/eda ;ala, xiyar \al xiyada ;ala. 157. НилIерго чарухъ чияр чакмаялдасса лълъикIаб. ni/ergo xaru] xiyar xakmayaldaSa :ijab. 158. НилIерго чи – чинкир, чияр чи – курак. ni/ergo xi - xinkir, xiyar xi - kurak. 159. НилIерго чияссда асскIове арав гIодулаго вачIуневила, чияда асскIове арав гIагIадулаго вачIуневила. ni/ergo xiyaSda aSjowe araw fodulago wazunewila, xiyada aSjowe araw fafadulago wazunewila. 160. НилIерго чияссда гIайиб чIвани, «лъаларо валагь», – ан абулебила. ni/ergo xiyaSda fayib zwani, «;alaro walah», - an abulebila. 161. НилIерго чияссул гIамал хераб оцол гIадаб букIунеб, чияр чияссул гIамал хIал кколареб басидул гIадаб букIунеб. ni/ergo xiyaSul famal [erab ocol fadab bujuneb, xiyar xiyaSul famal \al Kolareb basidul fadab bujuneb. 162. НилIерго чияссул хIалтIудасса хIал хьолареб, чияцца гьабулеб гIемерлъун бихьулеб. ni/ergo xiyaSul \alTudaSa \al %olareb, xiyaCa habuleb femer;un bi%uleb. 163. НилIерго чундул гIадал ясал – чияе, чияр пахълаби – нилIее. ni/ergo xundul fadal yasal - xiyaye, xiyar _a]labi - ni/eye. 164. НилIерго ябучу чияр бекерухъаналдасса нусцIцIул лълъикIаб. ni/ergo yabuxu xiyar bekeru]analdaSa nus~ul :ijab. 165. НилIецца вахине гохI балагьарасс нилI реххизе кIкIал балагьулебила. ni/eCa wa[ine go\ balaharaS ni/ re{i#e Jal balahulebila. 166. НилIецца лъималазе цо гьересси бицани, лъималаз нилIее къого бицунеб. ni/eCa ;imala#e co hereSi bicani, ;imala# ni/eye qogo bicuneb. 167. НилIецца ракь цоцIцIул маххссараде ккуни, ракьалълъ нилI нусцIцIул кколел. ni/eCa rap co~ul ma{Sarade Kuni, rapa: ni/ nus~ul Kolel. 168. НилIецца цIцIали лъабго къоялълъ тани, цIцIалиялълъ нилI лъабго моцIцIалълъ тола. ni/eCa ~ali ;abgo qoya: tani, ~aliya: ni/ ;abgo mo~a: tola. 169. НилIецца чIолорхъо бачIеб чияр чол ургъел гьабизе кколареб. ni/eCa zolor]o bazeb xiyar xol urvel habi#e Kolareb 170. НилIеццаго абураб берцинаб, чияцца абураб ссурукъаб. ni/eCago aburab bercinab, xiyaCa aburab Suruqab. 171. НилIеццаго гьабичIеб нилIее батулареб. ni/eCago habizeb ni/eye - :ijab, xiyaCa habun&inab - kwe^ab. НилIеццаго гьабунщинаб – лълъикIаб, чияцца гьабунщинаб – квешаб. 172. Нисул даран лъалев, дадил хIал лъалев. nisul daran ;alew, dadil \al ;alew. 173. Нису тIамун тIехх кванан рукIин лълъикI, тIад вугев чияссе наку чIвазегIан. nisu Tamun Te{ kwanan rujin :ij, Tad wugew xiyaSe naku zwa#efan. 174. Нису тIамун тIеххгIагийищин гьезул гьечIебилан абурабила Бахху-бикацца. nisu Tamun Te{fagiyi&in he#ul hezebilan aburabila ba{u-bikaCa. Аваразул ххан Бахху-бикада бицарабила хханлъиялълъул ххалкъ бакъун-къечон бугилан. Гьелълъги данде гьадинаб жаваб кьурабила. awara#ul {an ba{u-bikada bicarabila {an;iya:ul {alq baqun-qexon bugilan. he:gi dande hadinab $awab purabila. 175. Нич бахъарассдасса бер бахъарав лълъикIав. nix ba]araSdaSa ber ba]araw :ijaw. 176. Нич бугессда намусги букIуна. nix bugeSda namusgi bujuna. 177. Нич буго чилъиялълъул гIаламат. nix bugo xi;iya:ul falamat. 178. Нич гьечIелълъуб намус гьечIеб, намус гьечIелълъуб нич гьечIеб. nix heze:ub namus hezeb, namus heze:ub nix hezeb. 179. Нодо берцинлъизе – кьенссер, кьибил берцинлъизе – цо чи. nodo bercin;i#e - penSer, pibil bercin;i#e - co xi. 180. Нодо букIкIарассул гьобол ххеххго унев. nodo buJaraSul hobol {e{go unew. 181. НолIссиялда саву ккарав, сонссиялде гIазу барав. no/Siyalda sawu Karaw, sonSiyalde fa#u baraw. 182. Носол балалда бараб жойила чияссул ияхI. nosol balalda barab $oyila xiyaSul iya\. 183. Носол мацIцIалълъ цIцIам босарай, цIцIел лIаралълъ бог босарай. nosol ma~a: ~am bosaray, ~el /ara: bog bosaray. 184. Носоцца гуро къотIулеб, квералълъин. nosoCa guro qoTuleb, kwera:in. 185. Носоцца тIад лъураб жо гурони къотIулареб, мацIцIалълъ кинабго къотIулеб. nosoCa Tad ;urab $o guroni qoTulareb, ma~a: kinabgo qoTuleb. 186. Нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони. no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni. «Нохъо чорок! Нохъо чорок!» абун рогьо бан буго цо хIинчIчIалълъ кидаго жиндир бусен бигун букIунеб цоги хIинчIчIалде. Чорокаб хIинчIчIалълъ абун буго - «Доб нохъояли некIого тараб дицца». Рогьо баралълъ жаваб кьун буго - «Нохъо тунилан, нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони». «no]o xorok! no]o xorok!» abun roho ban bugo co \inZa: kidago $indir busen bigun bujuneb cogi \inZalde. xorokab \inZa: abun bugo - «dob no]oyali nejogo tarab diCa». roho bara: $awab pun bugo - «no]o tunilan, no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni». 187. НугI гьечIеб жо – гьересси. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу квешал квеш руго. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу лълъикIал лълъикI руго. nuf hezeb $o - hereSi. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u kwe^al kwe^ rugo. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u :ijal :ij rugo. 188. Нуж лълъикIанила гъолълъухъ дир бадиссан ралагьизеян абурабила гIолиласс (дур йокьулей ссурукъай йигилан абидал). nu$ :ijanila vo:u] dir badiSan ralahi#eyan aburabila folilaS (dur yopuley Suruqay yigilan abudal). 189. Нуж цIакъалилан реццани, хIамикIучIалги кьурдулелила. nu$ `aqalilan reCani, \amijuzalgi purdulelila. 190. Нужее нужерго лъимал гIадиналин эбел-инссуе нужги рукIарал. nu$eye nu$ergo ;imal fadinalin ebel-inSuye nu$gi rujaral. 191. Нужее нужерго лъимал гIадинин чияе жидерго лъималги рокьулел. nu$eye nu$ergo ;imal fadinin xiyaye $idergo ;imalgi ropulel. 192. Нус йокьуларей якьадалълъул вас хваги! nus yopularey yapada:ul was [wagi! 193. Нус лълъикIаб жоани, васассул чIчIужуялдеги нусилан абилароан. nus :ijab $oani, wasaSul Zu$uyaldegi nusilan abilaroan. 194. Нус ячунеб меххалълъ ххинкI къаниги гIолилан абулеб, ячараб меххалълъ чед гьабуниги гIолареб. nus yaxuneb me{a: {inj qanigi folilan abuleb, yaxarab me{a: xed habunigi folareb. 195. Нусал барщани, ваццалги барщулел. nusal bar&ani, waCalgi bar&ulel. 196. Нусалда бичIчIизе ясалда абулеб, оцода бичIчIизе булагьиналда кьабулеб. nusalda biZi#e yasalda abuleb, ocoda biZi#e bulahinalda pabuleb. 197. Нусги якьадги – ракьаги нусги. nusgi yapadgi - rapagi nusgi. 198. Нусго гурила, дирай, ххвалчен йигила. nusgo gurila, diray, {walxen yigila. 199. Нусго гъурущ гьечIони, азарго гъурщил зарал кколебила. nusgo vuru& hezoni, a#argo vur&il #aral Kolebila. 200. Нусго гьудулассул ххайиралдасса цо тушманассул зарал кIудияб. nusgo hudulaSul {ayiraldaSa co tu^manaSul #aral judiyab. 201. Нусго къоялълъ борчунебила ярагъ, цо къоялълъ къваригIунебила. nusgo qoya: borxunebila yaeav, co qoya: qwarifunebila. 202. Нусго къоялълъ гIанкIулъуналдасса цо къоялълъ хIелеколъунго лълъикIила. nusgo qoya: fanju;unaldaSa co qoya: \eleko;ungo :ijila. 203. Нусго оцол бетIергьанасс чияда чIвантI гьарарабила. nusgo ocol beTerhanaS xiyada zwanT hararabila. 204. Нусго соналълъ рарал каказдасса ритIухълъиялълъул сагIат бергьунебила. nusgo sona: raral kaka#daSa riTu];iya:ul safat berhunebila. 205. Нусго томеналълъул багьаябги букIунебила гьересси. nusgo tomena:ul bahayabgi bujunebila hereSi. 206. Нусгоялда гьоркьой цо гурони чIчIужуги ятуларей, нусгоялда гъорлI цо гурони чуги батулареб. nusgoyalda horpoy co guroni Zu$u yatularey, nusgoyalda vor/ co guroni xugi batulareb. 207. Нусгоясс гьабураб цоясс биххулеб. nusgoyaS haburab coyaS bi{uleb. 208. Нух бачине гъеду тани, рещтIен рощногохIда гьабулеб. nu[ baxine vedu tani, re&Ten ro&nogo\da habuleb. 209. Нух бихьидал хьит букъарай, гьобол вачIиндал рукъ лълъухьарай. nu[ bi%idal %it buqaray, hobol wazindal ruq :u%aray. 210. Нух гьечIеб кьуру букIунареб, кьо гьечIеб гIор букIунареб. nu[ hezeb puru bujunareb, po hezeb for bujunareb. 211. Нух къваридав чи – хьитал къваридав чи. nu[ qwaridaw xi - %ital qwaridaw xi. 212. Нух гьечIеб кьурулIе кьоялги лъоге, кьолареб бакIалде ххиялги лъоге. nu[ hezeb puru/e poyalgi ;oge, polareb bajalde {iyalgi ;oge. 213. Нух къокъ гьабулеб жо – ххабарила, ххабар къокъ гьабулеб жо – гIакълуйила. nu[ qoq habuleb $o - {abarila, {abar qoq habuleb $o - faqluyila. 214. Нух лълъикIабани, нухда ххер бижилаан. nu[ :ijabani, nu[da {er bi$ilaan. 215. Нух цо гьабе, роцен кIиго гьабе. nu[ co habe, rocen jigo habe. 216. Нухда вахъунелълъул нухлулавги вище. nu[da wa]une:ul nu[lulawgi wi&e. 217. Нухда гIажал батугеги, гIодоб балагь батугеги. nu[da fa$al batugegi, fodob balah batugegi. 218. Нухда данде ккезе бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарав чи; къавулIе вачIине бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарулев гьудул. nu[da dande Ke#e bi&ungo qwarifel hezew xi - me{taraw xi, qawu/e wazine bi&ungo qwarifel hezew xi - me{tarulew hudul. 219. Нухда данде ккун чи лъаларо, черххалълъул гIамалал цIцIан рихьичIони. nu[da dande Kun xi ;alaro, xer{a:ul famalal ~an ri%izoni. 220. Нухда дарулъун ккаги, данде сабаблъун чIваги. nu[da daru;un Kagi, dande sabab;un zwagi. 221. Нухда иналде гьалмагъ валагье, рукъ босилалде мадугьал цIеххе. nu[da inalde halmav walahe, ruq bosilalde maduhal `e{e. 222. Нухда унелълъул радал ххеххго вахъа, бакъанида ххеххго рещтIа. nu[da une:ul radal {e{go wa]a, baqanida {e{go re&Ta. 223. Нухдаги данде чIвагеги баракат гьечIев чи. nu[dagi dande zwagegi barakat hezew xi. 224. Нухлул кIалтIу – гъанссито. nu[lul jalTu - vanSito. 225. Нухлул ххалалъиялде валагьуге, чIчIолелълъуве валагье. nu[lul {ala;iyalde walahuge, Zole:uwe walahe. 226. НухтIе щвезегIан – тIехх, тIохтIе щвезегIан – карщ. nu[Te &we#efan - Te{, To[Te &we#efan - kar&. 227. Нухъа бахъаралълъуб хъвек рещтIунеб. nu]a ba]ara:ub ]wek re&Tuneb. 228. Нухъаялълъ абурабила, роццалда рекъараб гурони, чIимихх къулчIчIугейилан. nu]aya: aburabila, roCalda reqarab guroni, zimi{ qulZugeyilan. 229. Нухъил бер гъадицца бахъарабила nu]il ber vadiCa ba]arabila. 230. Нуцалчияссе киве аниги – бертин. nucalxiyaSe kiwe anigi - bertin. 231. Нуцалчияссул квергIанаб гьан тIокIаб, гъудгIанаб би тIокIаб. nucalxiyaSul kwerfanab han Tojab, vudfanab bi Tojab. Гьаб букIана рагIияталда тIад жидер иххтияр щулалъизе, гьезда гьоркьоб жидер къадру-хIурмат букIине нуцабаз, хханзабаз ургъун бахъараб кици. 232. НуцIцIа гъезегIан – гъелдареч, хур бачIинегIан – пурчIина. nu~a ve#efan - veldarex, [ur bazinefan - _urzina. 233. НуцIцIа гьадил бугониги, нукьдул меседилал руго диралълъул. nu~a hadil bugonigi, nupdul mesedilal rugo dira:ul. 234. - НуцIцIа къире, къоролай, къватIив ххутIулев вугин, къоно ричIе, хIурулгIин, хIатIал квачалел ругин. - nu~a qire, qorolay, qwaTiw {uTulew wugin, qono rize, \urulfin, \aTal kwaxalel rugin. - Божиларо, гьабигьан, хIурул цIураб магжида. - bo$ilaro, habihan, \urul `urab mag$ida. - Божа, божа, къоролай, дурго къвачIаги ххинин. - bo$a, bo$a, qorolay, durgo qwazagi {inin. 235. НуцIцIида нахъа хьитги батугеги тIинчI-якьадалълъул. nu~ida ba]a %itgi batugegi Tinz-yapada:ul. 236. НуцIцIида нахъе ялагьарай яс гьаюгеги, кIалалълъе валагьарав вас гьавугеги. nu~ida na]e yalaharay yas hayugegi, jala:e walaharaw was hawugegi. НуцIцIил кIалтIаго – хIеж, хIобокьго – алжан (лълъадилъун ячинессей яс мадугьалихъго ятидал...).

У u 1. «Уйилан» тезе лъачIев къаралав къо бакъинегIан вагъизе ккаравила. «uyilan» te#e ;azew qaralaw qo baqinefan wavi#e Karawila. 2. Умумуз дуниял лъималазе гьабулеб, лъималаз дуниял жидеего гьабулеб. umumu# duniyal ;imala#e habuleb, ;imala# duniyal $ideyego habuleb. 3. Умумузул адаб тарасс ххалкъалълъул нусцIцIул толеб. umumu#ul adab taraS {alqa:ul nus~ul toleb. 4. Умумузул кици цониги гIодоб ххутIулареб. umumu#ul kici conigi fodob {uTulareb. 5. Умумузул малълъ – магъилIе балеб цIцIад. umumu#ul ma: - mavi/e baleb ~ad. 6. Умумузул хIурмат тарассе – нагIана. umumu#ul \urmat taraSe - nafana. 7. Умумул кинал рукIаралали бицунге, мунго кинав вугевали бице. umumul kinal rujaralali bicunge, mungo kinaw wugewali bice. 8. Ун бахъунареб сагIат, тун бахъунареб нух. un ba]unareb safat, tun ba]unareb nu[. 9. Унареб гIеретIалълъухъ балагьун, унеб парччи толареб. unareb fereTa:u] balahun, uneb _arXi tolareb. Кициялълъул магIна буго, росс щоларей кIудияй яццалълъухъ балагьун, росс щолей гьитIинай яцц рокъой тогеян абураб. kiciya:ul mafna bugo, roS &olarey judiyay yaCa:u] balahun, roS &oley hiTinay yaC roqoy togeyan aburab. 10. Унареб гIарацги гьаруларей ясги цого жойила. unareb faracgi harularey yasgi cogo $oyila. 11. Унаревила кIкIвахIал рохьове, ани, рохьго баччун, вачIуневила. unarewila Jwa\al ro%owe, ani, ro%go baXun, wazunewila. 12. Унго-унгояв гьудул – лIугIел гьечIеб ххазина. ungo-ungoyaw hudul - /ufel hezeb {a#ina. 13. «Унго, кийгIагидай дун тоххлъарай, ссундулIдай дицца гъалатI биччараб?» – ан ракI унтун абулебила эбелалълъ, санаде яхинчIей ясалълъул гьитIинабго гъалатI бихьидалги. «ungo, kiyfagiday dun to{;aray, Sundu/day diCa valaT biXarab?» - an raj untun abulebila ebela:, sanade ya[inzey yasa:ul hiTinabgo valaT bi%idalgi. 14. Унев-унев вукIунев, Унеб бакIги лъаларев. Кваналевги чIчIоларев, Кунеб жоги лъаларев. unew-unew wujunew, uneb bajgi ;alarew. kwanalewgi Zolarew, kuneb $ogi ;alarew. 15. Унелълъул ццеве валагье, кIалъалелълъул нахъ валагье. une:ul Cewe walahe, ja;ale:ul na] walahe. 16. Унессе нух битIаги, чIчIолессе рукъ битIаги. uneSe nu[ biTagi, ZoleSe ruq biTagi. 17. Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги. unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi. ЦIцIоралдасса, давлаги гьабун, лIутун вачIунев вукIун вуго цо магIарулав. Гьессда ххадур ахIуд рахъун рачIунел рукIун руго кIартIулал, эменги лъабго васги. Инссуцца лъималазда абун буго жиндие магIарулассул чол ссипат-ссурат гьабеян. Лъималаз бицун буго гьеб чу ункъабго хIетIеги хъахIаб магIарул гIаларча бугилан. Цинги инссуцца лъималазда абун буго - «Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги! Гьеб магIарул гIаларчаялда ххадур нилI гъоларо, нахъ русса», – ян. Цо-цояз абула ункъабго хIетIе хъахIаб чол бетIергьанчи холевилан. Гьелълъие гIолойила гьеб тайпаялълъул чоде хьандараб гьаб кици бугебилан. ~oraldaSa, dawlagi habun, /utun wazunew wujun wugo co mafarulaw. heSda {adur a\ud ra]un razunel rujun rugo jarTulal, emengi ;abgo wasgi. inSuCa ;imala#da abun bugo $indiye mafarulaSul xol Si_at-Surat hebeyan. ;imala# bicun bugo heb xu unqabgo \eTegi ]a\ab mafarul falarxa bugilan. cingi inSuCa ;imala#da abun bugo - «unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi! heb mafarul falarxayalda {adur ni/ volaro, na] ruSa», - yan %andarab hab kici bugebilan. 18. Ункъабго хIетIе хъахIаб чуги босуге, чараб гьойги хьихьуге. unqabgo \eTe ]a\ab xugi bosuge, xarab hoygi %i%uge. 19. Ункъида вукIана – кIийиде ккана, кIийида вукIана – лъабиде ккана, гIагарда вукIана – рикIкIаде ккана. unqida wujana - jiyide Kana, jiyida wujana - ;abide Kana, fagarda wujana - riJade Kana. 20. Унтараб бакI беццабила (ссундаго тункулеб). untarab baj beCabila (Sundago tunkuleb). 21. Унтараб гIусалда тIадила мацIцI ссверулеб. untarab fusalda Tadila ma~ Sweruleb. 22. Унтарав чи меседил таххалдассаги разилъуларевила. untaraw xi mesedil ta{aldaSagi ra#i;ularewila. 23. Унтарав чияссе берцинаб рагIиги сахлъи буго. untaraw xiyaSe bercinab rafigi sa[;i bugo. 24. Унтарал щинал холарел, херал бахIарлъуларел. untaral &inal [olarel, [eral ba\ar;ularel. 25. Унтарассда кванил тIагIам лъалареб, рокьи ккарассда макьил тIагIам лъалареб. untaraSda kwanil Tafam (mef) ;alareb, ropi KaraSda mapil Tafam (mef) ;alareb. 26. Унтарассда къаданив къо щваравила. untaraSda qadaniw qo &warawila. 27. Унтарассе – бусен, хварассе – хоб. untaraSe - busen, [waraSe - [ob. 28. Унтарассе маххссара щай, ссвакарассе расанди щай? untaraSe ma{Sara &ay, SwakaraSe rasandi &ay? 29. Унти балъго гьабурав ххеххгого тIатун хола. unti ba;go haburaw {e{gogo Tatun [ola. 30. Унти – барти. unti - barti. 31. Унти бицарасс бакъул кеп босула, баххчун тарасс хабалIе нух босула. unti bicaraS baqul ke_ bosula, ba{xun taraS [aba/e nu[ bosula. 32. Унти гьечIеб черхх букIунареб, ургъел гьечIеб ракI букIунареб. unti hezeb xer{ bujunareb, urvel hezeb raj bujunareb. 33. Унти – квачалълъ, балагь – кIалалълъ. unti - kwaza:, balah - jala:. 34. Унти лълъикIаб жони, гьелда гьеб цIцIар лъелароанила. unti :ijab $oni, helda heb ~ar ;elaroanila. 35. Унти раххнацца чIвалебила, рукIкIацца бищулебила. unti ra{naCa zwalebila, ruJaCa bi&ulebila. 36. Унти сахлъулебила, гIамал ххутIулебила. unti sa[;ulebila, famal {uTulebila. 37. Унтиги, тушманги, цIаги хIакъираллъун рихьугейила. untigi, tu^mangi, `agi \aqiral;un ri%ugeyila. 38. Унтидалги херлъидалгийила хвел ракIалде щолеб. untidalgi [er;idalgiyila [wel rajalde &oleb. 39. Унтизе нилIго лълъикI, хвезе чIчIужу лълъикI. unti#e ni/go :ij, [we#e Zu$u :ij. 40. Унтизе унти ххутIичIев, хвезе хIара ххутIичIев. unti#e unti {uTizew, [we#e \ara {uTizew. 41. УнтичIеб бакI ххутIичIев, хвезе къоялги щвечIев. untizeb baj {uTizew, [we#e qoyalgi &wezew. 42. УнтичIев зигардуларев, бухIичIев гIодуларев. untizew #igardularew, bu\izew fodularew. 43. УнтичIессда сахлъиялълъул къимат лъалареб, живго херлъичIессда херлъиги бичIчIулареб. untizeSda sa[;iya:ul qimat ;alareb, $iwgo [er;izeSda [er;igi biZulareb. 44. УнтичIессда унтул бицунге, тIехх тIагIинчIессда тIоххол бицунге. untizeSda untul bicunge, Te{ TafinzeSda To{ol bicunge. 45. УнтичIого хогеги, хваразда урхъараб къо бачIунгеги! untizogo [ogegi, [wara#da ur]arab qo bazungegi! 46. Унтулареб бетIер хабалI гурони букIунареб. untulareb beTer [aba/ guroni bujunareb. 47. Унтулареб гьан букIунареб, бакъвалареб ракI букIунареб. untulareb han bujunareb, baqwalareb raj bujunareb. 48. Унтулареб гьаналдасса цIунаги, чурулареб боцIцIудасса цIунаги. untulareb hanaldaSa `unagi, xurulareb bo~udaSa `unagi. 49. Унтулареб черхх букIунареб, дару гьечIеб унти букIунареб. untulareb xer{ bujunareb, daru hezeb unti bujunareb. 50. Унтулеб бакI гьечIого, инсан зигардуларо. untuleb baj hezogo, insan #igardularo. 51. УнтулI хIалценгIанги, берталълъа камуларев, бакIвалиялда къечI гIадин, къулгьу-алхIамалда рекIун вукIунев. untu/ \alcenfangi, berta:a kamularew, bajwaliyalda qez fadin, qulhu-al\amalda rejun wujunew. 52. Унтун ххалалъугеги, херлъун басралъугеги (Ххалатаб чIвагеги, чIамучIаб ккогеги). untun {ala;ugegi, [er;un basra;ugegi ({alatab zwagegi, zamuzab Kogegi). 53. Ургъалида тIаде тIенкелгIанай ясги гьаюнила. urvalida Tade Tenkelfanay yasgi hayunila. 54. Ургъалицца черхх чIварабила, чоцца гьор кварабила. urvaliCa xer{ zwarabila, xoCa hor kwarabila. 55. Ургъел бегьуларев, багьа кьун, восуларев. urvel behularew, baha pun, wosularew. 56. Ургъел бикьуларев вокьулев хваги, Рокьул бицунарей йокьулей хваги. urvel bipularew wopulew [wagi, ropul bicunarey yopuley [wagi. 57. Ургъел гуребаб ургъеллъугеги, рухIел гуребаб рухIеллъугеги. urvel gurebab urvel;ugegi, ru\el gurebab ru\el;ugegi. 58. Ургъел гьечIеб жо ракIалда чIчIолареб. urvel hezeb $o rajalda Zolareb. 59. Ургъел гьечIеб жоялълъе шакдари дагьаб. urvel hezeb $oya:e ^akdari dahab. 60. Ургъел гьечIессул гIумру ххалатаб, хIалтIи бокьуларессул гьанта ххалатаб. urvel hezeSul fumru {alatab, \alTi bopulareSul hanta {alatab. 61. Ургъел гьечIессул макьу щулияб. urvel hezeSul mapu &uliyab. 62. Ургъел гьитIинассул гIагIай кIудияб. urvel hiTinaSul fafay judiyab. 63. Ургъел кьижараб, рокьи борчIараб. urvel pi$arab, ropi borzarab. 64. Ургъел кIудияссе сордо кIудияб. urvel judiyaSe sordo judiyab. 65. Ургъел макьигъдулеб, рокьи гьабудулеб. urvel mapivduleb, ropi habuduleb. 66. Ургъел тIасса ингун, беццаб бералда канлъи бихьулеб. urvel TaSa ingun, beCab beralda kan;i bi%uleb. 67. УргъичIого вагъани, вагъичIого холев (къолев). urvizogo wavani, wavizogo [olew (qolew). 68. УргъичIого иш гьабулелги рукIунелила гIадамал, ишго гьечIого, ургъулелги рукIунелила гIадамал. urvizogo i^ habulelgi rujunelila fadamal, i^go hezogo, urvulelgi rujunelila fadamal. 69. УргъичIого кьвагьараб рагIи – ишан кквечIого, речIчIараб чIор. urvizogo pwaharab rafi - i^an Kwezogo, reZarab zor. 70. УргъичIого кIалъарав кIицIцIул холев. urvizogo jalaraw ji~ul [olew. 71. УргъичIого рагIи бицунге, чIамичIого квен кванаге. urvizogo rafi bicunge, zamizogo kwen kwanage. 72. УргъичIого реххараб рагIиялълъухъ ххонжрол жаваб щвезе бегьулеб. urvizogo re{arab rafiya:u] {on$rol $awab &we#e behuleb. 73. УргъичIого тIамураб цо галиялълъ тIолабго гIумруялда гIуж лъолеб. urvizogo Tamurab co galiya: Tolabgo fumruyalda fu$ ;oleb. 74. Ургъун бецце, беццараб кIалалълъ какизе ккезе гурин. urvun beCe, beCarab jala: kaki#e Ke#e gurin. 75. Ургъун гьабе, аралда ххадуб ракI бухIуге. urvun habe, aralda {adub raj bu\uge. 76. Ургъун гьабуралълъул рогьо дагьаб. urvun habura:ul roho dahab. 77. Ургъун гьагIеян абурабила игьалиссесс хIамида. urvun hafeyan aburabila ihaliSeS \amida. 78. Ургъун рагIи бицунев, борцун гали тIамулев. urvun rafi bicunew, borcun gali Tamulew. 79. Ургъун рагIи гъваридаб, гъвалил тIатIи биццатаб. urvun rafi vwaridab, vwalil TaTi biCatab. 80. Ургъун хIалтIичIони, хIассил кколаро, Кверда гьечIеб гьунар камиллъуларо. urvun \alTizoni, \aSil Kolaro, kwerda hezeb hunar kamil;ularo. 81. Ургьиб циги ккун, царал рачIчI кIалдибги ккун. urhib cigi Kun, caral eaZ jaldib Kun. 82. Ургьибе борохь биччани, тIулищ кваналеб, ракIищ борлIилебан гьикъулебила. urhibe boro% biXani, Tuli& kwanaleb, raji& bot/ileban hiqulebila. 83. Ургьибе ккараб жоялде саву кколареб. urhibe Karab $oyalde sawu Kolareb. 84. Ургьибеги лIугьунеб, нахъеги бачIунеб борохь. urhibegi /uhuneb, na]egi bazuneb boro%. 85. Урхъукье вачIа, дадал! ur]upe waza, dadal! 86. Устар лъала, къайи бихьун. ustar ;ala, qayi bi%un. 87. Устарассда релълъараб букIуна хIалтIиги. ustaraSda re:arab bujuna \alTigi. 88. Устарассул къед квешаб, къебедассул нус квешаб (Устарассул хьит гьечIеб, къебедассул нус гьечIеб). ustaraSul qed kwe^ab, qebedaSul nus kwe^ab (ustaraSul %it hezeb, qebedaSul nus hezeb). 89. Устарассул роцц - роццго устарабила. usataSul roC - roCgo ustarabila. Цо чияссул ххвалчен гьетIун букIанила. Гьебги босун, битIизабизе къебедассухъе анила. co xiyaSul {walxen heTun bujanila. hebgi bosun, biTi#abi#e qebedaSu]e anila. Къебедасс ххвалчен, кIиябго квералълъ аххалъи-тIаралъиги ккун, цо кIиго нухалълъ роццалда тунканила. qebedaS {walxen, jiyabgo kwera: a{a;i-Tara;igi Kun, co jigo nu[a: roCalda tunkanila. - ВахI, гьебни дихъагоги бажарулеб хIалтIи букIун буго. Дицца дуе гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ мухьги кьеларо, – ян абунила ххвалчадул бетIергьанасс. - wa\, hebni di]agogi ba$aruleb \alTi bujun bugo. diCa duye hedifan hiTinab \alTu] mu%gi pelaro, - yan abunila {walxadul beTerhanaS. - Бажарулеб батани, махха, дуццаго битIизабе, – янги абун, накалдаги тункун, къебедасс ххвалчен бетIергьанассухъе кьунила. - ba$aruleb batani, ma{a, duCago biTi#abe, - yangi abun, nakaldagi tunkun, qebedaS {walxen beTerhanaSu]e punila. Ххвалчадул бетIергьан, къебедго гIадин, накалдаги тункун, ххвалчен битIизабизе лIугьанила. КигIанни гьесс жигар бахъаниги, ххвалчен, гьетIун гурони, битIизабизе кIун гьечIо. ЦIакъго гьесс хIал гьабидал, бекунги ун буго. Валлагьин, унтарассул роцц - роццго устараб букIунеб букIун бугилан абурабила чара хварав ххвалчадул бетIергьанасс. {walxadul beTerhan, qebedgo fadin, nakaldagi tunkun, {walxen biTi#abi#e /uhanila. kifanni heS $igar ba]anigi, {walxen heTun guroni biTi#abi#e jun hezo. `aqgo heS \al habidal, bekungi un bugo. walahin, ustaraSul roC - roCgo ustarab bujuneb bujun bugilan aburabila xara [waraw {walxadul beTerhanaS. 90. Устарассул хIатIалги устарал. ustaraSul \aTalgi ustaral. 91. Устарги вукIуна, хIуртIаустарги вукIуна. ustargi wujuna, \urTaustargi wujuna. 92. Устарзаби гIемер рукIуна, маххщел бугел дагьал рукIуна. ustar#abi femer rujuna, ma{&el bugel dahal rujuna. 93. «Ухха» гIемерассул гIакълу мукъссанаб, калам лълъамияссул керен махIцараб. «u{a» femeraSul faqlu muqSanab, kalam :amiyaSul keren ma\carab. 94. Уххи дуцца гьабидал, моцIцIаби диццайищ гъелел? u{i duCa habidal, mo~abi diCayi& velel? 95. Учузаб жо босизегIан бечедав гьечIила живан абулебила жугьутIасс. uxu#ab $o bosi#efan bexedaw hezila $iwan abulebila $uhuTaS. 96. Учузабги лълъикIабги жо букIунаребила. uxu#abgi :ijabgi $o bujunarebila. 97. Учузго кьолеб лълъикIаб жоги лълъикIго кколеб ххеххаб жоги букIунареб. uxu#go poleb :ijab $ogi :ijgo Koleb {e{ab $ogi bujunareb. 98. Уяб батани, цIун бачIаги! uyab batani, `un bazagi!

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. rav Karab me{a: gurebila yarav \aduruleb, rav Kelaldeyila. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. ravaldaSa reqel :ijab. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. rava: was hawularo, hawuraw zwan guroni. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. rava: qed balaro, barab bi{un guroni. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. ravda &iw berharawali, rav /ufidal ;ala, Zu$uya: wasi& hawilewali, qin;idal ;ala. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. ravde wa]inalde mungogi ;ay, durgo tu^manaSul quwatgi ;ay. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. ravde /uti#e gurebila unel, ravi#eyila. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. jiyidegi reqaw co ravu]an ravde ubew wujanila. dande KaraS heSda abunila, - le tali\qad! /uti#e Kani, duCa &ib habileb? bi&un Cewe {aduw vuraS zwan re{ila guri mun! - ravde /uti#e guro unel, ravi#egi berhinegi una! - yan $awab punila reqaw ravu]anaS. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. ravidago - baq, qoTnobgo - ma$git. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. ravulebgo fadat, reqolebgi fadat. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. ravun ri%unila bele% reqaral. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. rahuge raj, rahani, qage. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. rahuma\ufan begi#e #a\matab mefer hezeb. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. rafaba# gurebila kalam bercin habuleb, mafnaya:ila. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. rafal ba]arab, rapan ba]izeb kalamaldaSa `unagi. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. rafal ba]un, [ur bepe, rapan ba]un, bop ]wa&Te. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. rapal hezeb maydan bujunareb. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. rafalaldaSa rapan :ijab. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. rafan&inab bicarawgi - herSi]an, bi%an&inab bicarawgi - ma~i]an. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. rapan&inab bicingi munahila. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. rafan&inab bicine gurebila jal bujuneb. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. rafaraw nudgo nufaSdaSa bi%araw co nufgo :ijawila. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. rafaraldaSa bi%arab biTarab. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. rafi abilalde ;ab~ul boTronib Sweri#abeyila. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. rafi badibe :ijab, Til muvalde :ijab. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. rafi baj bi%unila abi#e Koleb. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. rafi baXulareS #ar baXuleb. 27. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. 28. РагIи бице магIна бугеб, кици тIаме гогьар бугеб. rafi bice mafna bugeb, kici Tame gohar bugeb. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. rafi bugeb ruqaldaSa mafu bugeb ruqgo :ijab. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. rafi habi#e - nus, nisu kwana#e - yas. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. rafi habulareS bo~i %i%ularo. 32. РагIи гьечIони кечI букIунареб, гамачI гьечIони къед букIунареб. rafi hezoni kez bujunareb, gamaz hezoni qed bujunareb. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. rafi horoye biXalew horol mu\uma. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! rafi huinab bicun, holo kunew beTerqoT! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. rafi huinaSul hudul femeraw, jal ]azaSul tu^man femeraw. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. rafi faqil - faqluhez, huri jodo - _i^ahez. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. rafi femeraw waqaraw, bufa femeraw for~araw. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. rafi femeraw «faqil» fadama#da zalfuna, zalfade gargadulew {alqaldago ri[una. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. rafi $anib ;olareSda bicinefan, kwenZel `un qwaTibe baygo :ijila ba;go;iya:e. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. rafi qoqab :ijabila, far& {alatab :ijabila. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. rafi qoqal, qadar {alatal ratagi. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. rafi para bugo - pey \alaq bugo. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. rafi pwararab bice, pabi#e Kani, /uta. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. rafi pogeyila, puni Tuba#abeyila. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. rafi puZaw xi xodagi ;alew. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. rafi ;alew - hakida, hakil beTerhan - fodow. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. rafi ;alew fabdalaSdaSa ma~ ;alarew ~odor :ijaw. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. rafi rafude bazuna, for podupe bazuna. 49. РагIи – рекIел кIул. rafi - rejel jul. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. rafi Tafuna, Tolalgo fadamal [warab me{a:, fayib Tafuna, &iwnigi Tad ja;azogo tarab me{a:. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. rafi urvun bice, gali borcun Tame. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. rafi {alat, {abar qoqo. 54. РагIи хвани, чи холев. rafi [wani, xi [olew. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. rafi [waraw xi - $iwgo [waraw xi. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. rafi [olew xiyaSulgun hudul;igi habuge, [olarew re{ungi toge. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. rafi-{oz {alataSul {iyanat kamulareb. 58. РагIи ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). rafi {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju ({arab Zijuleb zujna). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. rafi \alaqab bice, han pariyab kwanay. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. rafi - CebeSan, Til - na]aSan. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. rafi ~aljuleb ~alju, ~ad Kolareb burtina. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. rafi `e{oge, \alTi `e{e. 63. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. rafi xol bahayaw - $iwgo xa]dal bahayaw. 64. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. rafi Zedal - faqil, palda berhindal - bahadur. 65. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. rafigi pun, Tubazogo teyaldaSa, rafi pezogo te#e bihayabila. 66. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. rafi#e bopulareb $o rafulareb. 67. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. rafiya: fadan ;ala, famal bi%un re{Sola. 68. РагIуд гIорцIцIиги тIохход вакъиги – цого жо. rafud for~igi To{od waqigi - cogo $o. 69. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. rafud raqagi, bofod for~agi. 70. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. rafuda bo$uge, \alTuda bo$a. 71. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). rafuda kurpbal rujunel (ca tara: mefer toleb). 72. РагIуда ххадуб рагIийила. rafuda {adub rafiyila. 73. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. rafuda \aTal vuray, \alTude nu~a qaray. 74. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. rafudagi \alTudagi horpob qol nu[ila. 75. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. rafuye rafi kamulareb, yarviye yarav kamulareb. 76. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. rafuqaw&inaw finqaw wujunew. 77. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. raful guhar hezin, hural $algo te. 78. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. raful fomo habuge, fabdalgun &avaduge. 79. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. raful fomoya:ul far&al haruge. 80. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. raful kamital kwaraS keren {axa#e Karab. 81. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. raful kwe^;i - {ala;i, {arbil kwe^;i - femer;i. 82. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. raful kumek bo~ul kumekaldaSa judiyab. 83. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. raful mafna biZulareS biTarab hereSi;un, hereSi biTarab;un habulebila. 84. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. raful mafna biZuleb, baj bi%un. 85. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. rafu/ :ij;igi bujunebila, fa$algi batulebila. 86. РагIулIе загьру жубаге. rafu/e #ahru $uba#e. 87. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. rafu] ralahuge, \alTu] ralahe. 88. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. rafuCa ba]ulareb ]ala bujunebila. 89. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. rafuCa fadan ;ala, daruya: to{tir ;ala. 90. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. rafuCa /uqulel, rafuCa sa[gi harulel. 91. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. rafuCa rafi ba]ula, zafdaCa fu_ ba]ula. 92. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. rafuCa [ur been habularo, huri-muxa: zaralaro. 93. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. radal bafar - qinab, qaSi bafar - \orab. 94. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. radal bar&ani, qaSi reqolel ni/eralgo :ijila. 95. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. radal bicarab qorqoye aray, qaSi bicarab bor%iye aray. 96. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. radal wa]arawgi hiTingo Zu$u yaxarawgi na]a wo{ulew. 97. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. radal wa]araSul pefer ~uyab. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. $uray qin;uleb #amanalda co-co yav#inaw we%aS, radalgo wa]un, $indirgo lemagalda xiyar ~uyab pefer bosi#abuleb bujun bugo, xiyaralda $indirgo bi%inab pefer bosi#abuleb bujun bugo. hedinab ]ub;iyalda Tad bi$arab hab kici $aqa \alTi#abula radal wa]araSul \alTi /uhuna, i^ biTun Kola aburab mafnayalda. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. radal wa]araSul pefer ~uyab, Cudun wa]araSul sa[;i :ijab. 99. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. radal wa]inzeSe qo qwaridab. 100. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. radal wa]udaSa fadin qarqalagi bujunarebila, xi [owudaSa fadin rajgi bujunarebila. 101. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. radal wazaraw hobol {e{go unew. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). (habib hobol Kola Tabifat. umumu#ul abi bugo radal razaral naJal {e{go na]e unilan). 102. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. radal kwanazogo, qwaTiwegi wa]unge, qwaTul {arbal rosun, roqowegi wazunge. 103. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. radal qa;i#efan bugoni &ib qolol mavalo, qa;udaSa na]e bugoni &ib rosdal jodo;i. 104. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. radal - qa;i#efan qulhu ~alulew, qa;udaSa na]e xavir heqolew. 105. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. radal - qa;i#efan qur'an ~alulew, qa;udaSa na]e \amul riqulew. 106. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. radal - qwaTiwe, qaSi - $aniwe. 107. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. radal - ro%do/e, qaSi - bopobe. 108. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. radal ro~un, qa;uda per[un. 109. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. radal ya]ara:ul ba; Tojab. 110. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. radalgi qaSigi kwen roSaSul bugoni, qadekwenfagi Zu$uya:ulgi bujine Koleb. 111. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. radalgo haburab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. 112. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. radaliSa ma~iCa xangi xi mujur;ulew, ma~ida raj reqaraw baq un {aduSa ;alew. 113. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. radalkwen duCago kwanay, qadekwen halmavgun cada] kwanay, qaSikwen tu^manaSe pe. 114. Ражи мискинчияссул дандежойила. ra$i miskinxiyaSul dande$oyila. 115. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху-ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуццаги те, хIалихьат! ra$i Tafindal Turab ~amu/in fadaw. - ra$i {u-{un, {injal kwin duCagi te, {abarat! - {inja#da fu$al rayi duCagi re, \ali%at! 116. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. ra$i ~oroleb mo~a: ~oloda ro%owegi unge, ~ani qin;u/ munderil a[apegi unge. 117. РажидулI анкьго дару букIунеб. ra$idu/ anpgo daru bujuneb. 118. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. ra#i;i hezogo yas rihnade peygi judiyab munahila. 119. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). ra#iyab qoya: furusa#ul haTanqo fadaw, _a^manab qoya: $uhuTa#ul ^amatqo fadaw. (wiTani - haTan, heTani - ^amat). 120. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. rak barab [uriwe allah walahunew, bexedab roqoye yas yalahuley. 121. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. rak bara:ub \alu]in \alifarab bujuna. 122. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. rak hezogo, bop bixuge, bepizogo [ur bixuge. 123. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. rak \al;anafan, \alu]in har#a;uleb, kici femer;anafan, kalam bercin;uleb. 124. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. rak zwazeb [uraldaSagi `unagiyila [ur hezeb ruqaldaSagi `unageyila. 125. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. rak zwazoni, rapa: _ayda polareb, ]ulu] habizoni, a[ip _i] bi$ulareb. 126. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. rakwa heTunilan, hobo [isulareb, hobo bekunilan, rakwa [isulareb. 127. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. rakugo\ [isunilan ]ab]al za\a;ilaro. 128. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. raqdadagi wujun gurebila Xufa Koleb. 129. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. raqdada /uharab \or {e{gogo qunebila. 130. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. raqi - %ul, jwa\ - Swak. 131. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. raqugegi, for~ugegi, ra]ap [wagi. _ati\a. 132. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. raquda nix hezeb, bexe;iya:e fey hezeb. 133. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. raqun kwanani, kwen huin;ula, himun bicani, rafi huin;ula. 134. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. raqul qali juTugegi, qo%ol Ta$u reTungegi, xiyaq;un xi {uTugegi. 135. Ракъусоналълъ месед учузаб. raqusona: mesed uxu#ab. 136. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. raqusona: ru~un Zaral, for~unsona: re;an]aral mafarulal. raqusona:, ]abinib beTergi qan, godejaniSan uneb hoyda &iwgo we;izewila. [ur bazarab sona:, hebgi rajalde &un, kinalgo re;aralila. 137. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас чохьодасса ун хваравила. raqusona: ebel yaquCa [warayila, was xo%odaSa un [warawila. 138. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. rap bu]ani, mesed batulebila, rafi bu]ani, fa$al batulebila. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. wujun wugo co bexedaw xi. bujun bugo heSul judiyab a[gi faTidab _asTan-qonogi. kidago heS jiyawgo wasaSda abuleb bujun bugo - "rapu/ mesed bugeb{a, dir ;imal, rafu/ fa$al bugeb. wore{a, nu$eCa rap femer bu]e, rafi dahabgi bu]uge!" - yan. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. $inCa rapu/ ba{xarab &ibnigi $o hezogo, inSuCa kidago ni/eda hadal rafabi femer abilaroanilan rajaldegi Kun, jiyawgo waCaS rap femer bu]uleb bujun bugo. mesed-farac $inda-$inda - batilarodayan, coca#daSa ba;gogi ]ir&adulel rujun rugo. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Цо заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. qoTun bugo _aydayab $o batiyaldaSa %ul. re{un tun bugo waCa# rap, rapa: halgi tun rugo. co #amanaldaSan hiTinaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi judiyaw waCaSul \eleko ]a#;un bi%un bugo. Judiyaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi Kun bugo vo#ul ]a# waraniyilan. judiyaSu]e &un batilin dahabnigi mesedilan hiTinaw, hiTinab fonJoCa guKun watilin $iwilan judiyaw, coca#degi ^akdarun, rafi bu]i#e /uhun rugo. ruXaba#e riXan rugo raful {alatal ra{Sal. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. inSuCa mesedilan Sunde abuleb bujarabali biZizel ;imala#da rafu/ fa$al `aqgo judiyab batun bugo. 139. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. rap kinab bujanigi, he: guroni ni/ %i%ularel. 140. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. rapa hezeb han bujunareb. 141. Ракьа гьечIеб гьанги, хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. rapa hezeb hangi, \e hezeb ho~ogi bujunareb. 142. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. rapalda bi%izonigi, \aram #obalda bi%uleb. 143. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. rapaldaSa ber for~ulareb, farac TaSan xwa{ulareb. 144. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. rap-rapa:ul fadat baTiyab, fadama#ul {aSiyatgi baTiyab. 145. Ракьа бугони, гьан камиларо. rapa bugoni, han kamilaro. 146. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. rapa bugonigi folebila fandiSa xoye. 147. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. rapaldaSan ri$aral ni/ rapalde Tad ruSuna. 148. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. rapalda TadaldaSa {iyanatxiyaSe rapul xo%onibgo :ijila. 149. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. rapul beTerhan wugo rap \alTi#aburaw xi. 150. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. rapul fanJ rapul hoyCa guroni Kolareb. 151. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. rapu/ ba{xanigi balahulebila hunara: qwaTibe nu[. 152. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. rapu/e Karab muh Tir&izogo {uTulareb. 153. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. rapu/e rehel - rapu/an Tor&el. 154. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. rapu/e re{anigi, mesed [olareb, [aba/e anigi, ba\arxi [olarew. 155. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. rapuCa kwana#awi#e boparaS rapgi kwana#abe. 156. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. raj ba\ar;unilan, xer{ `i;ularo, xor{ol lugbu#ul han gur-gurun {adub, gorbol &ej ~abu~un, muv biTularo, muv#al hod qulareb qo bazun {adub. 157. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. raj ba&a;ulareSulgun hudul;igi habuge, xe% ba&a;ulareSulgun halmav;igi habuge. 158. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. raj baqwani - #akil ruq, Cim ba]ani - {i#ril ruq. 159. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. raj ba&a;un kwarab gurga :ijabila, meqSa ruSun kwarab xadidaSa. 160. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. raj beC;iyaldaSa ber beC;i :ijab. 161. РакI бечедассул рукъ мискинаб. raj bexedaSul ruq miskinab. 162. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. raj biTi#efan, ma~ biTulareb. 163. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тушман лълъикIав. raj bi%ularew hudulaSdaSa beral ri%ulew tu^man :ijaw. 164. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. raj gur\un, aSjobe baxarab buruT, Cim ba]un, baxa]i#e Karabila. 165. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. raj fedefaraSe nu[ {alatab. 166. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. raj kweviyaldaSa xer{ kwevi bihayabila. 167. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. raj qwari;i - [er;iya:ul ba&a;i. 168. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. raj per[araSe dunyalgi per;un bujuneb. 169. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. raj rahulareSulgun hudul;igi habuge, sa_ar \e%olareb \amagun nu[dagi unge. 17o. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. raj [er;izogoyilan, qarqala [er;izogo bujunareb. 171. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. raj untun fodani, beCab badiSagi mafu baKuleb. 172. РакI херлъугеги, хоб билугеги. raj [er;ugegi, [ob bilugegi. 173. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. raj Zarab $o - fayilan xed. 174. РакI щваралълъубе хIетIги щун. raj &wara:ube \eTgi &un. 175. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. raj &uliyaSul xer{gi &uliyab, raj tama[aSul xer{gi tama[ab. 176. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. rajal faTida:ub bajgi faTidab. 177. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. rajalda bugeb $o bicinzogoyila bu]a Zefer;arab. 178. РакIалда бугеб щинаб гьурщизе кколареб. rajalda bugeb &inab hur&i#e Kolareb. 179. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. rajalda hezeb muvalda na]a batugegi. 180. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. rajalda qarab qwaTibe re{izogo {uTulareb. 181. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. rajaldaSa {e{ab $ogi hezeb, {e{go [isuleb $ogi hezeb. 182. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. raja: borce, faqluya: qoTe. 183. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. raja: _ikru habizoni, kanal bera#dagi &ibnigi bi%ulareb. 184. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. raja: [wel haruley, jala: sa[;i haruley. 185. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. raja-ra[ari heze#ul qo, qwarifarab $o balahulago, unebila. 186. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. ra;ad vwaridabfagi, he:ulgi Tinu bugeb, mefer bor{atabfagi, he:ulgi beTer bugeb. 187. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. ra;ad :eCa for~ulareb, bo~i fun, xi [olarew. 188. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. ra;dadagi gel ;e, femer bugilan isra_ habuge. 189. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). ra;daye &ub qwarifuneb, &ubayegi baq qwarifuneb (ra;daye - &ub, &ubayegi - baq). 190. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. ra;dal karaxelalda rejinzoni, ho~o &olaro. 191. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. ra;dal :ima:egi _asa;i behularebila. 192. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. ra;dal :im ~iJuna Tade razunel fora#da;un, TadxiyaSul ;ay ~iJuna xiyaCa bicune:u] finTamiyalda;un. 193. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. ra;dal Tinu hezeb, for`madul Tinz hezeb. 194. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. ra;da/e bo{ biXan _a{ru;aray mun, ra;ad qunday bugeb, mun qulun yigin. mesedil mali zwan #odoy ya[aray, molol fuz bekunday, fodoy zwan yigin. 195. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. ra;da/e :imgi baXuge, ro%obe Tilgi bosuge. 196. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. ra;da/e re{arab ruJada {aduwgi unge, [waraw xiyaSde fayibgi re{uge. 197. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. ras bi$anafanila funJ buhuneb, bexe;anafanila xi bara{&ulew. 198. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. ras {ala;unilan {anaS mun yaxinaro. 199. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. ras \erenab bi%unila \anziCa ru# beTuleb. 200. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. raTa - bi{aro, bo{ - fu~aro. 201. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. ratel hezeb \alTi - me{tulareb zafa. 202. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. raTalgi &olarogo, &igatgi folarogo. 203. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. raTaya: horpob;i Te#abuleb, bo{a: fu~uleb. 204. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. raTlid wu~araSul \urmat judiyab, Tavur \ularaSu] fin Tamulareb. 205. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. raTliye e{etaraw To{oye behularew. 206. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. raTlil isbahi;i - har#a;i, xor{ol isbahi;i - {ala;i. 207. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. raTli] balahun - dandzway, {arbi] balahun - TowiTi. 208. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. raTliCa xiyilan, xu]a reTaraw, xoCa bahaduran, yabu rejaraw. 209. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. raTliCa - xi, xoCa - bahadur. 210. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. ra[ap \ebTaraw \al Kedal qwaTiw zwalew. 211. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. ra[al riJunew hezew xiyaS kwe^ wugilan abuge. 212. Рахараб гъамассги, буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. ra[arab vamaSgi, bu~arab jalgi - jiyabgo bexedab $o. 213. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. ra[en hezeb for bujunareb, nu[ hezeb mefer bujunareb. 214. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. ra[en hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. 215. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. ra]da/ bugonigi, xinigi ;ala, xuru/ bugunigi, mesedgi ;ala. 216. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. ra% baKulareb fakdaye xuri poge. 217. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. ra% hezeb fakdaCa farti/ mal bala. 218. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. ra% femer uneb bugilan, funJ qan ~uray, fadada $o telarilan, [warab faka beZaray. 219. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. ra% polareb fakdaye xuri poge, _ayda ba[unareb $oya:e {ar$ habuge. 220. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ule:ul bexe \alaqab. 221. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. ra%da/ ras {e{go bi%uleb. 222. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). ra%-na[ boparaS faka :ij %i%e (fakdalgun ni/er bugeb $o - daran). 223. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. ra\at hezeb \alTudaSagi `unagi, \alTi hezeb ra\ataldaSagi `unagi. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабасс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. - ra\at, \a$i, ra\at! - an aburabila farabaS warani cogida#ulalda {adub ve#abeyan aburaw \e$ bor{ulew mafarulaSda. ra\at bujuna diye, dir waraniya:ul beTer cogida#ulalda ba&a;arab me{a:! - an $awab purabila mafarulaSgi. ra\atab fumru bopani, duCago xiyaye habuge na;i, xiyada duyegogi habuge. ra\atal har#a;ani, faqlu hezew zu\ula, balahal Tade &wani, {e{gogo qwari;ula. 224. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. ra\ata:e fey hezeb, ropuye fur]i hezeb. 225. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. ra\ata:e fey hezebila, bo~i fun, fadangi [wezebila. 226. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. ra\ata:e fey hezilan, fakuliCa busen bor/arabila. 227. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. ra\atgun - \ali%a;i, #a\matgun - ba\arxi;i. 228. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. ra~a;i habuley gureyila ya~aday, ra~a;i `unuleyila. 229. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. ra~a;i - sa[;iya:ul beTer, xorok;i - untul hudul. 230. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. ra~a-raqa;i habi#eyaldaSa `uni#e ;a#e Kola. 231. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. ra~a-raqa;i habule:ub gurebila bujuneb, `unule:ubila. 232. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. raxara# :udbi %i%agi, harura# ;imal %i%agi. 233. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. razela: ze% qaraw, xoCa han qaraw. 234. Рачиде баче чаран. raxide baxe xaran. 235. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. rax-raxagi, a-agi, irga didegi &wagi. 236. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. raXlide fi ara:uSan \aTida fi~go ine Kagi. 237. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. raXi baXe xer{alda reqarab, kwen kwanay xe%alda reqarab. 238. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. raXu/ \ama qin;ugegi, \alTu/ :adi qin;ugegi. 239. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). raZ bu%un, \ama Zolareb (\amil raZ bu%un Zolareb). 240. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. raZ qoTun, boro% qe/e biXage. 241. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. raZ judiyab /uhineyila, defen %i%un bujarabila, /urdul judiyal /uhun, xe% bi]i#e Karabila. 242. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. raZ {alatab hoygi %i%uge, hod {alatab xugi bosuge. 243. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. raZaldaSa zu\arab \eleko fadin. 244. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. razen hezeb ruq - o{ uneb hobo. 245. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. ra&a;i habunafan, huin;i (hudul;i) ~iJuneb. 246. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. ra&a;iya:ul aSlu - riTu];i. 247. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. rehel fura:ube &ub foleb. 248. Регьел хIалалълъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. rehel \ala:ub xed judiyab, xi \ala:ub \alTi judiyab. 249. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. rehelgi {in;igi fedalila fodobe bortarab muh Tir&aleb. 250. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. rafarab me{a: gurebila kumek habuleb, qwarifarab me{a:ila. 251. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. refarab me{a: habililan fadan;igi toge, [er;arab me{a: habililan dingi toge. 252. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. refarab me{a: habililan kumekgi toge, &warab me{a: be`ililan na;igi toge. 253. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. «refularo», «&olaro» fila;un riJunaro. 254. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. refun fumru agi, \e%e#e faqlu pegi. 255. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. reqaw xiyaSul rafad qoqab bujuna. 256. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. reqarab famal Kuraw fadama#e wopula. 257. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. reqarab re]a: ]umur reZulareb. 258. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. reqaS qwal `urabila, qoqaS mah baXarabila. 259. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. reqel bugila maSli\atxafa#ul i^, cin \arigabur;i begeyila. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. yas uney yigo wasaSda {aduy /utun. he#iye \inqi bugo a\ud ba]un bazarab yasa:ul fagar;iya: $al zwaya:ul. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, масслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. yasa: wasaSda abuleb bugo, ungo, umumul ni/eda TaSafagi /uhinaroday, hel ni/gun reqe#arulew xigo wujinarodayilan. wasaS yasalda abun bugo, cin \inqi bugeb bajaldaSa rorzilin, maSli\ata:e xi kamilarew watililan. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. kiciya:ul mafna bugo - «cin \inqiyaldaSa `une, {aduSeb {adub habe», - yan aburab. 260. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. reqezeb bicaraSda bopulareb rafuleb, {walxadul ruvnadaSa raful ruvun untuleb. 261. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. reqeze:ub jal vuray, jwarize:ub ber vuray. 262. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. reqolareb ganziCa qed Suruq habula. 263. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. reqon kwanay, qeC ban \alTe. 264. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. reqon \alTara#ul \alTi femerab, reqon a\ara#ul baqan reqarab. 265. Рекъон чIчIикIаре. reqon Zijare. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. $ibgo hiTinab «famal judiyab» jigo rafiyaldaSan fu~arab hab kiciya:ul haybat;igi bercin;igi! wi%i#e hiTinaw, hunar judiyaw xiyaSde mafarula# abula Tade wugewfanaSew rapu/egi wugew xiyilan. ni/ $indaSa zu\i#e behuleb hab jigo rafiya:ul palbal vwaridal rugo. ha: bicuna co;iya:u/ gux bujina:ulgi, rosdal ga#a purda rejina:ulgi, jigo beTergi reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq bexe;iya:ul, insaniyat reqon \alTanafan, kinabgo ra] CebeTeya:ulgi, bi&ungo insanaSe \a$atab, rejeye ra\at bugeb, \inqi hezeb fumruya:ulgi. helda Tad bi$ana - «reqon \alTanafan cada]ab mafi^at bexedab», - an aburab `iyab kicigi. 266. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. rejarab xuyalda purdaraw dun, polozeb for`mada rejaraw mun. 267. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. rejara:uw re&Tagi, borxara:ub bixagi. 268. РекIарассда лъелав велъуларев. rejaraSda ;elaw we;ularew. 269. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. rejara#ul boda habi#e jolareb faqilaSul jalalda habi#e joleb. 270. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. rejaraSu] ralahun, reja, re&TaraSu] ralahun, re&Ta. 271. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! rejeda balareb huriyaldaSa huri-baq zwalareb Zefer rapu/ :ij! 272. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. rejeda barab \a_aro fadaw xi. 273. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. rejeda julal raraw, jaldib kilas paburaw. 274. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. rejeda TaTi rejaraw mun, Tulida na~ baraw dun. 275. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. rejeda TaTi rejaraw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw wiZilaro. 276. РекIедасса рекIеде – кьо. rejedaSa rejede - po. 277. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. rejeye boparab habuni, i{tiyar hezeb bajalde Kolew. 278. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. rejeye boparab $o - xor{oye mar\am. 279. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. rejel ber balahizoni, beralda kan;i bi%ulareb. 280. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. rejel bexe;iyalda bo~ul bexe;i ba&a;ularebila. 281. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. rejel fadlu bi{ugegi, xor{ol famal [isugegi. 282. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. rejel fin feneKizoni, finalda rafi rafulareb. 283. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. rejel qwari;iya: haqlide ~alel, dafba-qeCa: palde a\ulel. 284. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. rejel _a^man;i ]amuleb huri - \alTi. 285. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. rejel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. 286. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. reje/ bugeb ;alareb, ;orob bugeb bi%ulareb. 287. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. reje/ bugeb me{a: ni/ ba;go;iya:ul {an#abiyila, cab#a#daSa borzani, ni/ he:ul lav#alila. 288. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. reje/ bugeb ]ub;i hurmadagi bi%ulebila. 289. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. reje/ cogi Kun, jala: baTiyab bicunge. 290. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. reje/ `unarab co \ar_ :ijabila kavtida `unarab nusgo rafiyaldaSa. 291. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. reje/ xaran bugeSe xinaridul Tilgi TaSan Karab yaravila. 292. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. reje/a ropi jaldiSa fus fadin ba]ularo. 293. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. reje/an bazarab rafi guroni, reje/e unareb. 294. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. rejindal allah joxon taraw, re&Tindal xu joxon taraw. 295. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. rejindal xu ;aleb, wi:indal reqaw ;alew. 296. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъай. rejine ;arab fadin, rejarab xol kwe: Kwe#egi ;ay. 297. РекIинеги лъай, рещтIинеги лъай. rejinegi ;ay, re&Tinegi ;ay. 298. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. rejinzogo xu ;alareb, xiyaq;izogo xi ;alarew. 299. РекIун бихьун чу босе, лъун бихьун кьили босе. rejun bi%un xu bose, ;un bi%un pili bose. 300. РелъанагIан гIодизе кколел. re;anafan fodi#e Kolel. 301. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? re;edal mapi/ &ib bi%ulareb, wopularew xiyaS &ib bicunareb? 302. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. re;i bujunebila bazarabgi bazine haburabgi. 303. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. re;i femera:ub tali\ femerab. 304. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. re:ara#da re:arabila roS-:adi dande zwalel. 305. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. re:aralda re:arabila raTlida ruqi baleb. 306. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. re:aralda re:arabila ro%do/ \aywangi dande;uleb. 307. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. «res buge#ul vala:», - an hagay bikaya: mesed vala#da horpob %u%un bujarabila. 308. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. res hezeb son - sawud bu\arab duniyal. 309. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. res qoTidal wavularew xi wujunarew, ruxnibe Tamidal bavulareb hoy bujunareb. 310. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. res qoTidal \inqarawgi qwajulew. 311. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. res meqab vweT kamurab ro% bujunareb, fabdal kamurab rosu bujunareb. 312. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. res reqarawfan xi - qarumaw, miskinawfan xi - sa{awataw. 313. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. res &ibila xakaril, moxol [uriy yatidal. 314. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. resgi bugoni, re#gi bugoni, ]arbejalda goral Tami#e bihayab $oyila. 315. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. reTel in$it habuni, raTliq;igi bi%uleb, xed in$it habuni, xadiq;igi bi%uleb. 316. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. reTel qadarab buja abe, qamarTgo Za, miskinxi. 317. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. reTel bi%un, qabul harulel, faqlu bi%un, ToriTulel. 318. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. reTel bi%un - xi, xu bi%un - ba\arxi. 319. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. reTel TuTuraSde habigi rortulel, Tavur \ularaSda To\okgi we;ulew. 320. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. reTel {a^aw xiyaSde {e{go rafi re{uge, ]abxi/ bahadur watun, rejeq;i#e behula. 321. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. reTel `ida;go `une, namus hiTingo `une. 322. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул ццевегоссев лълъикIав. reTel `iyab :ijab, hudul CewegiSew :ijaw. 323. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! reTine guroni qogi bazinzo, qoyil reTun [warab daraydul gurde! 324. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. reTine kamugugi, kwana#e Tafungegi. 325. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. reTine ;alareSe xiteri puraw allah, xuri#e ;alareSe mandari puraw allah. 326. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. re{an&inab zor fu$da &olareb. 327. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. re{ara:ub Tenkel, Tamura:ub turut fadin. 328. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb beze;i. Ххунздерил хханассулги гьидалIессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. {un#deril {anaSulgi hida/eSulgi bexe;i sabab;un dafba-qeC Kanila. $iw bexedaw wugilan {an, gurila, $iw bexedaw wugilan hida/ew Zanila. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугеб щинаб гIарац-меседги, гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIесс гьеб бечелъи. a\anila {anaS hida/ew {un#a]e, bi%anila heSda $indirgo bugeb &inab farac-mesedgi, farac-meseda:ul haburab qayigi. $oyidego habizila hida/eS heb bexe;i. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. anila {an hida/e hida/eSulgi bexe;i bi%i#e. co\ogo co cavurgi Sanjalgi `urab ro/ bugila heSul, ya farac gurila, ya mesed gurila. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. hida/eSul bexe;iyalde ber-rajgo &wezogo, na] wuSanila {un#deril {angi. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе ролI босизе. ГьидалIесс, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун ролIги битIанила ххунздерил хханассе. anila co son, anila jigo son, bazanila {un#a] Ta;iyaldago `aq [uruqab son. {anaS, mesed-faracgi bosun, hakalgi raxun, $indirgo fadamal riTanila hida/e ro/ bosi#e. hida/eS &ibgo $ogi abizogo {anaSul mesed-farac xuri Toleb rosonibe banila, Tade hoygi biXanila. he: xurigi Zijun mesed-farac co misqal kamizogo, rosol Tinalda {uTanila. «re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb nu$ergo mesed-farac na]e bose», - yan abunila hida/eS. razaral hakal `un ro/gi biTanila {un#deril {anaSe. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. han$e biZanila {anaSda hida/eS $iwgo &ay bexedaw;un riJunewali. 329. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila mala naSrudiniCa, waraniyalda kurpbal ri$un ratize:ul. 330. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila \amiCa, Zu$ufadan;un bi$un batize:ul. 331. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. reC bopularew {an wujunarewil, {ar$ bopularew nukar wujunarewila. 332. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. reC bopularew xi qanafataw, ri^wat bosularew \akim dahaw. 333. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. reC habun gargadiya: beC harula, funguTabi ricina: kanTi#arula. 334. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. reCa: beC hawi#e wujungeyila. 335. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. reCa: gurewila xi hawulew. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. «Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула», – ян абунила гьелълъ. iCu] dandzwanila ;abgo Zu$ufadan. ToCeyeSey /uhanila \ataldaSa un $indirgo was weCi#e. «dir fadaw ma:arabgi habulew, hiqarabgi bicunew was rosu/go hezo. :iCa kiwe wiTanigi, inkar habizogo, una, &ib Tad qanigi, Tuba#abula», - yan abunila he:. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. «Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула», – ян бицанила гьелълъги. jiabile:gi baybi%anila $indirgo was weCi#e. «walah, dirgi wugo `aqaw was. za\iya#ul adabgi habula heS, fiSina#ul ]atirgi habula. co :iyenigi kumek habi#e &wani, Tojab &ibnigi qwarifunaro dir darmanaSe. &ib habi#e dun /uhanigi, Cewe-Cewe jan`un, habula» , - yan bicanila he:gi. Лъабабилей гьезухъги гIенеккун юцIцIун чIчIанила. ;ababiley he#u]gi feneKun yu~un Zanila. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIадамалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. heb kinabgo rafanila co [eraSda. heSda rajalde Kanila hey ;ababiley fadama:ul ;imergo batilarilan. batabigi, heb batilin Jwa\alab, \alTi ri[arab, ebel-inSuye adab hezeb ri$i. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIадамалда асскIове векерун анила. «Дихъе кье, баба», – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. ruXaba# ferTalgi ]ubigi :el `unila. cingi, va$alda ferTalgi ran, kodor ]ubigi Kun, godejan qoTun, unel rujanila. heniw ganzida fodow Zun wujaraw co hiTinaw was doy &ibgo $o abizey fadamalda aSjowe wekerun anila. «di]e pe, abab », - yangi abun, he:u]a ]abagi bosanila. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - «Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони». reCarulel rujaral ruXaba#ul dobgo ganzida fodor Zun rujaral ;imalin abuni Tadecin ra]inzila. heb kinabgo bi%araw [eraS, beTergi jibijun, abunila - «reCa: fadan hawularo, famala: guroni ». 336. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. reZani, qe/e unew, qani, \obo/e unew. 337. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. reZulew-reZulew wuja, coyab &wezoni, cogiyab &oleb. 338. Ращалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. ra&a;arab me{a: mo~ TaSa bekula, bar&arab me{a: beTizeb _i] bortula. 339. РещтIине лъаларев рекIинавуге. re&Tine ;alarew rejinawuge. 340. РещтIине чIчIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. re&Tine Ze_ gureb, Ze#e moq gureb, bi:aya, baxinin mungo bixi#e. 341. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. rih zu\araw gurewila bexedaw, [ur zu\arawila. 342. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. rihda rega, rihda ra]a, ru#il famal $ibgo te. 343. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. rihin guro ba`ilgi hoydulgi fadab reqel, hudul;i guro caralgi nu[lulaSulgi fadab bo$i;i. 344. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. rihin - reCa:ul, daran - reJa:ul. 345. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). rihin xiyargun :ijab, xi ni/ergo :ijaw (rihin xiyargun habe, xi ni/ergo Kwe). 346. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. rihingi rihgi urvun habe. 347. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. rihnadaSa wo{araw kidago berta: wugo, rihin-`a bivari#e daimab fa#ab bugo. 348. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). rihniSa hural uneb, horoSa gur`al uneb ({asel ba&a;iya:ul falamatal). 349. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. ridi hari#e uneS ]aba ba{xuleb. 350. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. ridi daru;i ;alebani, na]iyaSe &welaroanila. 351. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila. 352. Рии аги бугIа гIезе, ххасел аги рагIи гIезе. rii agi bufa fe#e, {asel agi rafi fe#e. 353. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. rii pariyab, pin \alaqab. 354. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. rii pi$un araSe i[dal miskin;iya: mapu tolareb. 355. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. rii na[ulab bazagi, {asel bexedab bazagi. 356. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал ххер бецарав. rii Zedal [ur beparaw, {asel Zedal {er becaraw. 357. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. riida - Tinvi/, {asalo - xu]i/. 358. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. riidal baqnal raxuney yijaray {asalo purduley yija. 359. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. riidal baqud muv bu\izoni, {asalo zafdad xe% bu\ularo. 360. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. riidal boro% bi%araw {asalo far&ipa \inqulewila. 361. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. riidal harural ganzal peyan abulebila {asalo faxiya#. 362. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. riidal hekizoni, {asalo hun&ularel. 363. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. riidal fadalna[ halizoni, {asalo %ag halularo. 364. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. riidal fodobe beharab kwer zobogo bazunareb. 365. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. riidal habizeb {asalo batulareb. 366. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. riidal $indiye folo zwayan abulebila xoCa Tuqbi, {asalo nu$eyego folo zwayila. 367. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. riidal pi$ani, pindal faka [oleb. 368. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? riidal pi$aray para fa^ura, pindal faka [oleb rafizi& duda? 369. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. riidal ridi heqe, {asalo na[ kwanay. 370. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. riidal Timuv bose, {asalo burtina bose. 371. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. riidal - {alunxakar, {asalo - gwangwaxakar. 372. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. riidal [erabgi bosuge, {asalo \alaqabgi bosuge. 373. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. riidal [ur bepe, {asalo kor bake. 374. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. riidal [uriw [wa, {asalo roqow [wa. 375. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. riidal \alTaraw pindal kwanala. 376. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. riidal xer{ bercin habula u#danab reTela:, {asalo - {inab reTela:. 377. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. riidal zaradizoni, {asalo horob $o bujunareb. 378. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. riidala - {asbika, {asalo - qwaTulbika. 379. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo [ur, {asalo fa#up qarab, {asalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. 380. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. rii-riidal - zor-zorol, {asa-{asalo - gud-gudux. 381. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). ripi baleb qwazinibe qali ba#e behularo (ripunibe qali ze%olareb). 382. Рикьун гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. ripun harural {injal rihda kunew ala#an. 383. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. riJada bugeb fagar;iyaldaSa aSjow wugew maduhalgo :ijila. 384. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. riJada mesed bugilan rafani, aSjore &weydal _a% batuleb. 385. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. riJada rugel fagaral xafi, untun rafilalde, [un ratula, [un rafilalde, ruqun ratula. 386. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qaliyaldaSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. 387. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. riJadaSan yi%i#e :ijay xiyar yas aSjore &un yi%i#e $o gurey $o yatula. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. nejo femeriSel mafarul rosaba/ fadat bujana aburay yas $indirgo abruraSa yi%i#e Zolareb. to{;upe dande zwan, was ja;anigi, yas ja;alaroan. xangi yaxunaan ber zwan yi%izeygi. he:ul \aSilalda hadab kiciya: bicuneb $ogi femer Kolaan. riJadaSan guroni xiyada ri%ularel bexedal xafa#ul $anir tun `unaral co-co yasal kan;uqal, rafuqal ratulaan. 388. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. riJade bor$arab fumru qoqab ~um. 389. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. riTu];i {walxadaSagi rejarab. 390. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. riTu];i `uni#e;un ru\aldagi bara{&uge. 391. РитIарал щинал рагIаби берцинал рукIунарел, берцинал щинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. riTaral &inal rafabi bercinal rujunarel, bercinal &inal rafabi hereSiyalgi rujunarel. 392. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). riTu];i vorpe, Teq;i Tade Karab #amangi bujunebila (ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila #aman). 393. РитIухълъиялде нух ххалатаб. riTu];iyalde nu[ {alatab. 394. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. riTu];iya:e diwan \a$a;ularo. 395. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. riTu];iya:ul nu[ faTidab. 396. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. ri[arab {o{oCa {er femer kwanaleb. 397. Риханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. ri[an$oya:ul $o folareb, gurgil xed /uhunareb. 398. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. riCata#e - Tora%, Terena#e ridi. 399. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдасса къадараб тIагъур букIунареб. ri~il Tilada TorXol ber vuraw wugonigi, xo{To-zinzuyaldaSa qadarab Tavur bujunareb. 400. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. ri^wat bosularew \akim dahaw, \aram habularew daranxi dahaw. 401. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. rododaSa na[ bu{araw, [warab \amidaSa Tuqbi ra]araw. 402. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. roqob bugeb - qwaTul :im, qwaTib bugeb - ha~ul :im. 403. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. roqob gamaz qulZi#e Kanigi, qwaTib ;a#e togeyila. 404. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. roqob hoy - qwaTibgi hoy, roqob ba` - qwaTibgi ba`. 405. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. roqob kak balarew gogol faliCa, gamayalde wa[un, $amafat bana. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. kici;un /uharal hal rafaba# bicuneb bugo {alqalda horpor rujaral $ideCago kakcin balarel, $amafata:e diniyab Cebe[an;i habulel rujaral fadama#ul. 406. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. roqob qadru hezeSul qwaTibgi bujunareb. 407. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. roqob qwaqwaduleb, qwaTib qin;uleb. 408. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. roqob qir-qir bugoni, duniyal qwari;ula. 409. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. roqob pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salTaSe:. 410. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. roqob {am bugoni, {alatab gurde, {arab $o bugoni, za\iyal {injal. 411. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. roqob xed bugeSda xiyar ma~ ;alaro. 412. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. roqobgo qulfagi tun, qwaTiSa :im baXaray. 413. Рокъобе нух кидаго гIагараб. roqobe nu[ kidago fagarab. 414. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). roqow wujun [ur bosuleb, [uriw wujun ruq bosulareb (\a$atab Cebe bose, cogidab {adub bose). 415. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. roqow valba~ - qwaTiw fanJ. 416. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. roqow - defen, qwaTiw - ~e. 417. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. roqow ~ohor [wagi, ~orow dibir [wagi. 418. Рокъой йигей меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. roqoy yigeb me{a: inSul ruq, roqoye yuSindal - xiyal ruq. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIарай меххалълъ, гьелълъул къадру холилан. kiciya: bicuneb bugo, roSaSe puray yas Tad yuSun yazaray me{a:, he:ul qadru [olilan. 419. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. roqoy yigey :adul «:ij;i» batila, :imcin []an hezo dur ^arbalalda. 420. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. roqoy :adi yopun, qwaTiy dun yopun, qwalap hudul yopun, beral diy qwajun. 421. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. roqoy Zu$u - baqgi mo~gi 422. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. ropara#ul taqsir - hiTinab munah, ri[ara#ul {aTa - judiyab munah. 423. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. ropi basandizoni, \alTul ]ur ba]unareb. 424. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. ropi berharab $o Kola, ebel-emenni ra#i harigi insanaSul borx Kola. 425. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. ropi biqaraw ~ohor Kolaro. 426. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. ropi bi&ungo Cidalab cidulgi Kolebila. 427. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалххул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. ropi habi#egi was qwarifunew, yaravgi borxaraw, xugi rejaraw. balay habi#egi yas qwarifuney, fal{ul xundu#da vor/ riTuz fadiney. 428. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. ropi hezeb xer{ - xed hezeb tarha. 429. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. ropi hezeb reje/ Cin bujunaro. 430. Рокьи ккани кочIохъан яхъуна, чехь бухIани магIихъан яхъуна. ropi Kani kozo]an ya]una, xe% bu\ani mafi]an ya]una. 431. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. ropi Kara#e busen nosol balaldagi folebila. 432. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. ropi Kara#e no]ogi - jalfa. 433. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. ropi Karay yas pera: bicuna. 434. Рокьи ккечIей гIаданалда росода нахъа чIчIун квен гьабизе лъаларебила. ropi Kezey fadanalda rosoda na]a Zun kwen habi#e ;alarebila. 435. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. ropi Kezogo haburab rihin - hodorab. 436. Рокьи кьерилI букIунеб. ropi peri/ bujuneb. 437. Рокьи кьолбода гьикъун гьабулареб, кьал годекIаниб гьурщун гьабулареб. ropi polboda hiqun habulareb, pal godejanib hur&un habulareb. 438. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. ropi :ilgo Koleb - ropuye qwal qa#e xi qwarifunew. balay :ilgo berhuneb - balay \e%e#egi was qwarifunew. 439. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 440. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. ropul Cebe]an - ma{Sara, palul Cebe]an - kwejen, per[adul Cebe]an - huri. 441. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. ropuCa rapa biuneb, balaya: ber#ul nur uneb. 442. РолI бекьарасс ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. ro/ beparaS ro/ ;i;uleb, mux beparaS mux ;i;uleb. 443. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. ro/uda vor/ susur fadin wujungeyila. 444. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. ro/ul [urir gan&algi tun, Sanda rugel baxa#e fadlu habulel. 445. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. rool qo {asalil anpida ba&a;ulebila. 446. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – лълъади. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - :adi. 447. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. ror$unel $ala#da vor/ Zeferab laxen fadaw. 448. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. roS wopularey Zu$uyalda girun bazuneb horxogi heSul fayibalda;un bazuneb bugilan Kolebila. 449. Росс какулаго рукъ кварай, гIака какулаго нах кварай. roS kakulago ruq kwaray, faka kakulago na[ kwaray. 450. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. roS :ijay Zu$u - :ijay, ruSun :ijab xu - :ijab. 451. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. roS re{uleb Jalgi - :adi, roS wa[uneb &obgi - :adi. 452. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. roS ri[ara: abulebila $inda roS &akdarulilan, ~ali ri[araS abulebila $iw dibiraSe wopularilan. 453. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. roSal ruge# roqob bicuneb, qorol#aba# koro] bicuneb. 454. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. roSaS faTada \uXal ]way - Zu$uya:ul fayib, yapada: carvida julal ray - nusa:ul fayib. 455. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. roSaS :adi %i%e, :eCa hobo {ene. 456. Россасс цIияй чIчIужу ячарай сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. roSaS `iyay Zu$u yaxaray sordoya:, [waray $u$uya:ul beTer gorbodaSa baTa;ulebila. 457. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. roSaSda :adi ;abgo qoya: yu\uleyila, :aduda roS ;abgo mo~a: wu\ulewila. 458. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. roSaSda reqarabila :adul ja# bujuneb. 459. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. roSaSda Cim ba]ani, Zu$uya: ;imal ru{ulel, roSaSul Cim ba]ani, Zu$u yu{uley. 460. Россассе индал – хIанкIач, хIорго йикIиндал – мокъокъ. roSaSe indal - \anjaz, \orgo yijindal - moqoq. 461. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманассул рукъ. roSaSe inefan - ebel-inSul ruq, Tad yuSun yazindal - tu^manaSul ruq. 462. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. roSaSe inzey yas yatagiyin, Zu$u yaxinzew was watagiyilan harulebila hardu]anaS. 463. Россассе инчIого гIабдал лъаларей. roSaSe inzogo fabdal ;alarey. 464. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». roSaSe uney yasalda ebela: ma:arabila - «do#ul doba ]a\alda Zeferabilan abuleb batani, duCagi hedin abe, dir yas, Zeferalda ]a\abilan abuleb batani, hedingi abe». 465. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? roSaSegi ina, wasgi hawila, waC kiSa wa]ilew? 466. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. roSaSul qadru-qimat :adudaSan bujuneb. 467. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. roSaSul reje/ bugeb $o Zu$uya:ul jaldib bujuneb. Цо ххан вукIаравила киданиги къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. co {an wujarawila kidanigi qwaTiwe wa]unarew «roqow quru&». heS qoyal inarulel rujaralila, ]uTa\eleko fadin, coyalgun wavun, coyalgun semun, ruXaba#da vor/. heSiye ulka-rapa:ul urvelgi bujunzila. ulkaya:ul ba;go;abigi, wa#ir#aba#da ;alaldego, ruXaba#da ;alel rujaralila. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. maduhalaSul xux;i bi%araw cogi {anaS heSda ;a#aburabila - «bopani ravde wa]a, bopizoni diye _ulanal rosabi pe!» - yan. {anaS heb ba;go;i bi&ungo yopuley Zu$uyalda bicarabila, he:gi kinalgo ruXaba#da finzarabila. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. xara [waraw {an co qoya: qwaTiwe wa]arawila. qadal rapandegi rajarun, hal fiSin;imala# bicuneb $ogo &ibdayan feneKanila. bugila he# bicuneb, maduhali] wugew {anaS ni/er {anaSda rav ;a#abun rafulila. wavi#e quwatgi hezogo, xara [un ni/er {angi rafulila. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. heb me{a: kanTarawila {an $indirgo valaTa#degi {alqiyab kici biTarab bujinaldegi. 468. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo haburab ]ulu]. 469. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat haburaw rosdal `eCa wu\agi. 470. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. 471. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. rosdal ga#a purdagi rejuneb. 471. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. rosdal {abar fabdalaSda hiqe, ruqa:ul {abar ;imala#da hiqe. 472. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. rosdaCa \ukmu puni, \ar_iyegi buTa pe#e Koleb. 473. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. roS-:adi co;izoni, ruq be{e balahula, roqob qir-qir ~iJani, dunyalgo qwari;ula. 474. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтарал меххалълъ. roS-:adi coca#da :ij ;ala, coyal untaral me{a:. 475. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. roS-:adiyalda horpowe /uharaw - fabdal, horoda badiwe jur&araw - a\maq. 476. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьарав меххалълъ. roS-:adiya:ul horpob;i ;ala, roS $indirgo gurdeyalda ruqi ba#e /uharaw me{a:. 477. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. roS-ruq awadan habi :adul hunar-~ar bugo. 478. Росол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. rosol rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 479. Росу балагьун къватIив чIвагеги, къватI балагьун басралъугеги. rosu balahun qwaTiw zwagegi, qwaT balahun basra;ugegi. 480. Росу бахъун кьурарай, кьибил бахъун дургъарай. rosu ba]un puraray, pibil ba]un durvaray. 481. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. rosu baTiya:u] ropi Kogegi, pibil baTiyaygun qadar []agegi. 482. Росу бихьун си борххатаб бай. rosu bi%un si bor{atab bay. 483. Росу кIодо, ясал гIемер. rosu jodo, yasal femer. 484. Росу лIугьун къачIарав, кьибил лIугьун вессарав. rosu /uhun qazaraw, pibil /uhun weSaraw. 485. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. rosu riJun - fadat, fadan riJun - {aSiyat. 486. Росу тани, росдаццаги толев. rosu tani, rosdaCagi tolew. 487. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. rosu tun araw [we#e rosu/e wazunew. 488. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. rosu - co ra]alda, himat - co ra]alda. 489. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. rosugo reqarab pal bujunareb, pibilgo reqarab rihin bujunareb. 490. Росугун дагIбадани чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани кваникълъула. rosugun dafbadani xiyaq;ula, Zu$ugun dafbadani kwaniq;ula. 491. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. rosu/ hudul hawe, nu[da halmav Kwe. 492. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. 493. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. 494. Роххел гIемералълъуб кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъуб магIихъаби рахъунел. ro{el femera:ub purdu]abi ra]unel, [wel femera:ub mafi]abi ra]unel. 495. Рохол багьа къого гъурущ. ro[ol baha qogo vuru&. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. kici;un /uharal hal rafabi abun rugo ba#aralda ra[i bixulew wujaraw co mafarulaS. co ro[o] qogo vuru& abi fad habun bugo ra[i bosulaeS. 496. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. ro[oCa fabdalgi, faqilgi, kwe^algi, :ijalgi fadamal $anire raxuna. heldegi uxu# bugo hab, - an $awab pun bugo ra[i bixuleS. 497. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. ro]dol xed haburay, xiyar weedaray. 498. Рохьалълъ тала босичIого толаро. ro%a: tala bosizogo tolaro. 499. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! ro%do/ bujunareb zu\u]analde zalfarab salam dir ma[il Tila:ul! 500. РохьдолI тIохIок камулареб. ro%di/ To\ok kamulareb. 501. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. ro%do/ Za, ro%do/ [wa. 502. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. ro%do/ Zolareb \aywanalda Til &ola. 503. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. ro%il \aywan ro%ob guroni Zolaro. 504. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. ro%ob voTodagi kidago cogo \al bujunarebila. 505. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. ro%ob %arab %odul _ayda &ibila. 506. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. 507. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. ro%obgi cigi {uTugegi, cogo Tinzalda bo$un. 508. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. ro%ob xan kamulareb, xor{o/ unti kamulareb. 509. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. ro%obgo hezeb talma, talmipgo hezeb fanJ. 510. Рохьобе гIащтIийила, гIалххуде таргьайила. ro%obe fa&Tiyila, fal{ude tarhayila. 511. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. ro%obe kwaTi guroni, hab _i^aya:ul _ayda hezilan aburabila vadiCa. 512. Рохьобе тIил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. ro%obe Til bosuge, ra;da/e :imgi Toge. 513. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. ro%obe Til bosuge, TiliCa [ur bepuge. 514. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. ro%owgi wujun, za\ida `a bakaraw. 515. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. ro%or vuTbigi ra&adal rujunarelila. 516. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. ro%oSa wuSunago, ;abo{ida waza, dadal. 517. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. roCalda reqarabila ruqi bujuneb. 518. Роцц унтичIого хоно букIунареб (роцц унтичIого гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). roC untizogo [ono bujunareb (roC untizogo fanjuya: [onogi habulareb). 519. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIуларо. roCadaSa ~iJun xugi jan`ularo. 520. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. rocen hezeb femerab kwenaldaSa co roCada kuneb dahab kwen :ijab. 521. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. rocen hezeb Te{ {anaSul te_siyalda bujunareb. 522. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan burTal. 523. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. ro~arab #odiSan ~er balew allah. 524. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. ro~arab qoya: ~ana#de ~aladeril yasalgi unel. 525. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. roXu]e dunyalgi bujunarebila, wazu]e hobolgi wujunarewila. 526. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. ruge#da hezelani&an, heze#da rugelani&an Karal $alila ;imal. 527. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. rugel-hezel ;alarel &ayTabapa &ayila \inqulel, hal qoyil ri%ulel &ayTabi-fadamapa &ayila \inqularel. 528. РугънатIе цIцIам щвалареб. ruvnaTe ~am &walareb. 529. Ругъун лъечIого би бецIцIулареб, цIцIад бачIого тIох гIекколареб. ruvun ;ezogo bi be~ulareb, ~ad bazogo To[ feKolareb. 530. Ругъун сахлъаниги гIуж кибего унареб. ruvun sa[;anigi fu$ kibego unareb. 531. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. ruhunab gureb roCalda Ta$u reqolarebila. 532. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. ruhunab oca: fadin [ur bepularo. 533. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. ru#ida qad kan;i bi%unguTi baqul fayib gureb. 534. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. ru#man zirziduleb, ^amat badaruleb. 535. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. ru#manqo biTani, kinalgo qoyal riTulel. 536. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. ruq baqarab Sadaqa habuge. 537. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. ruq baqarab Sadaqa - xe% baqarab qadekwen. 538. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. ruq bala fadamal `uni#e, yarav bala fadamal vuri#e. 539. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. ruq bercin;ula qazaya:, xi bercin;ula felmuya:. 540. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. ruq bexe;agi, xi femer;agi. 541. Рукъ бикъидал къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). ruq biqidal qono Tamuraw (ruq biqun {adub gurebila qono Tamuleb). 542. Рукъ босилалде мадугьал цIеххе. ruq bosilalde maduhal `e{e. 543. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. ruq habulareb $oya: qwaT habulareb. 544. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. ruq heze:ub ]o^gi ruqila. 545. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. ruq hezeSda xi ;ala, xed hezeSda ma~ ;ala. 546. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. ruq hiTinab bujin hobolaSdayila ;aleb. 547. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. ruq qwaridaw xi - :adi kwe^aw. 548. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. ruq :u%arab me{a:, \ur ba]uneb fadat. 549. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. ruq ruqa: Tubagi, qayi qayiya: `unagi. 550. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. ruqalda aSjob ~ororab iCgi tun, %u~il :eda {aduw dowefan unarew. 551. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). ruqalda :alareb qwaTalda ;an batuleb, ni/edago bi%izeb xiyada bi%un batuleb (ni/er - xiyada, xiyar - ni/eda). 552. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. ruqalda na[ ba[unareb darangi habuge, hoydul ba; habulew xi fadin, fadadagi \alTuge. 553. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. ruqalde nu~a hezew, a[ipe valdu hezew. 554. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. ruqalda nu~a ;oleb rahi#egi qa#egi. 555. Рукъалдасса ххирияб бакI гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqaldaSa {iriyab baj hezeb, ;imadaSa {iriyab $o hezeb. 556. Рукъалълъ басра гьавурав, къватIалълъ ццеве кколарев. ruqa: basra hawuraw, qwaTa: Cewe Kolarew. 557. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. ruqa: beTerhanxi gurew bercin hawulew, beTerhanxiyaS ruqin habuleb. 558. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. ruqa:e kinab bugonigi _ayda habizeb qo - fadada arab qo. 559. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. ruqa:ul aSlu - puZ, ]i#ama:ul aSlu - Zu$u. 560. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битIичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. ruqa:ul beTerhanxiyaS humer biTizoni, hobol Tojaw wazunarew, Tilil bu\i fe#abuni, keto baKarulareb. 561. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. ruqa:ul beTerhanaSde muTif;ulareb roqob fadlu bujunareb. 562. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. ruqa:ul hezo;i carviCa ba{xula, xer{a:ul hezo;i TinviCa ba{xula. 563. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. ruqa:ul i{tiyar beTerhanxiyaSu] teyila. 564. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, дир рекIел къварилъи дидаго лъала. ruqa:ul qwari;i qada#da ;ala, dir rejel qwari;i didago ;ala. 565. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. ruqa:ul qwari;i qwaTib ;agegi, qwaTul {abar roqob ;agegi. 566. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. ruqa:ul jalTa \elekogi bavuleb, kawudal jalTa ;imalgi ravulel. 567. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. ruqa:ul judiyaw me{tizoni, bertin betulareb. 568. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. ruqa:ul \al ;imala#da ;ala, qwaTa:ul \al fabdalaSda ;ala. 569. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. ruqa:ul urvel qada#dagi ;aleb. 570. Рукъи бай каратI кIодолъилалде, дару гьабе унти ххалалъилалде. ruqi bay karaT jodo;iyalde, daru habe unti {ala;ilalde. 571. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. ruqi barab reTel reTunarewgi xi gurewila, ruqiyalda Tad ruqi barawgi xi gurewila. 572. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. ruq#al kunarel, kuli reTunareb. 573. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. ruqilan aburab bajalde ruqfanaSeb he~o bosuleb. 574. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. ruJadul ror/ifanaSeb karTiniSan ocol beTerfanaSeb kwax bazunebila. 575. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб. ruJen ara:ubeyila kungi uneb. 576. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. rujnib bujun vulvudun, valba`a: xan zwalaro. 577. Румазул гулгун гIадин габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин гIодовеги къулуге. ruma#ul gulgun fadin gabur ~abu~ungi wujunge, ebel-emen [waraw fadin fodowegi quluge. 578. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. ruSun [er;izoni, xu [er;ularo. 579. Рухьен тIун, тIил бекун виччарав. ru%en Tun, Til bekun wiXaraw. 580. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! ru\ ba&ad bugo, rup ba&ad ~ay! 581. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKuleb. 582. РухI речIчIилалде тушман чIваларев, рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. ru\ reZilalde tu^man zwalarew, ru\ reZarab me:a: tu^manaS zwalew. 583. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. ru\alda reqonila bigi Tinjuleb. 584. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. ru\aliCa fadin xi [er;ularo, miskin;iya: fadin xi qulularo. 585. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. ru\el joxon te#abuleb raqiya:, kwen joxon te#abuleb CidaCa. 586. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. ruxun judiyab - $anib rak hezeb, Tinu judiyab - $anib muh hezeb. 587. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. ruXaba#da ba;goyab $o $undu# bicunebila. 588. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tolaro. 589. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. ruXabi jodo harulel :ijaw xiyaS, yatim in$it hawulew \ali%ataw xiyaS. 590. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. ru&ada haburab musrada guroni tolareb. 591. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. ru&i &wara:ube fanju bazuneb, $algo reedara:ure ;imal razunel. 592. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула. ru&i &wara:ube fanju buSuna, kawu judiya:uwe hardo]an Swerula.

Гъ v 1. Гъагъал – ссогIал, кьварарал, бадибе рагIи абулел, цояб бер бахъулелълъул, цогидаб къапуларел, цинги тIаде вачIарав гьобол-гьудулассе квасгIан тамахал, нахгIан хIеренал. vaval - Sofal, pwararal, badibe rafi abulel, coyab ber ba]ule:ul, cogidab qa_ularel, cingi Tade wazaraw hobol-hudulaSe kwasfan tama[al, na[fan \erenal. 2. Гъадидаги кколебила бищунго гIакъилаб жибгойилан. vadidagi Kolebila bi&ungo faqilab $ibgoyilan. 3. Гъадидасса тIинчI лумияб. vadidaSa Tinz lumiyab. Гъадицца тIанчIида малълъулеб букIун буго, гIадамил лъимер гIодобе къулулеб бихьарабго, боржаян. ТIанчIицца абун буго - гIадамил лъимер гIодобе къулизегIанго чIчIеларила жиб, гьеб бихьарабго боржинила. Гьеб меххалълъ гъадицца гьелълъул бетIералда гозо кIутIун буго, цIцIодорил цIцIодоранги абулаго. Гьелда тIад бижараб буго «Гъадидасса тIинчI лумияб» абураб кици. vadiCa Tanzida ma:uleb bujun bugo, fadamil ;imer fodobe qululeb bi%arabgo, bor$ayan. TanziCa abun bugo - fadamil ;imer fodobe quli#efango Zelarila $ib, heb bi%arabgo bor$anila. heb me{a: vadiCa he:ul beTeralda go#o juTun bugo, ~odoril ~odorilangi abulago. helda Tad bi$arab bugo «vadidaSa Tinz lumiyab» aburab kici. 4. Гъадилаб – гъадие, цIцIудулаб – цIцIудуе. vadilab - vadiye, ~udulab - ~uduye. 5. ГъадилIа лачен. vadi/a laxen. 6. ГъадилIан лаченги лIугьунеб, лочнолIан гъедуги лIугьунеб. vadi/an laxengi /uhuneb, loxno/an vedugi /uhuneb. 7. Гъадихъе мокъокъ щолареб, щвани, инжит гьабулеб. vadi]e moqoq &olareb, &wani, in$it habuleb. 8. Гъадихъе щвараб хъарчигъаялълъ бахъулеб. vadi]e &warab ]arxivaya: ba]uleb. 9. Гъадицца лочнол бер бахъарабила. vadiCa loxnol ber ba]arabila. 10. Гъадицца гъадил бер бахъулареб, гIадамасс гIадамассул бер бахъулеб. vadiCa vadil ber ba]ulareb, fadamaS fadamaSul ber ba]uleb. 11. Гъадицца къвагъан ахIараб меххалълъ, тIанчIицца тIокIаб щибилан ахIилеб? vadiCa qwavan a\arab me{a:, TanziCa Tojab &ibilan a\ileb? 12. Гъадринибе карщгицин батIа-батIайисса чIвазе бегьулебила. vadrinibe kar&igicin baTa-baTayiSa zwa#e behulebila. 13. Гъазибегил талихI – аваданай Ххалун, Ххалунил талихI – аваданав Гъазибег. va#ibegil tali\ - awadanay {alun, {alunil tali\ - awadanaw va#ibeg. РакIалде щвезабе - «Аваданаб рукъ – рагьадго Алжан». Гъазибегги Ххалунги рукIана аваданлъиялда гIумру арал, рукъ мискинал – жалго бечедал, жалго херал – ракI бахIарал росс-лълъади. Херай Ххалуницца бицунаан, гьаб гIумруялде рахинегIан, дагьал кочIол рагIабиги абичIого, кьурдун цо-кIиго ссвериги бахъичIого, сордо бачIун, бусада хьибил лъурал росс-лълъади гурила жал. rajalde &we#abe - «awadanab ruq - rahadgo al$an». va#ibeggi {alungi rujana awadan;iyalda fumru aral, ruq miskinal - $algo bexedal, $algo [eral - raj ba\aral roS-:adi. [eray {aluniCa bicunaan, hab fumruyalde ra[inefan, dahal kozol rafabigi abizogo, purdun co-jigo Swerigi ba]izogo, sordo bazun, busada %ibil ;ural roS-:adi gurila $al. 14. Гъалай хъванилан, маххул гIарац лIугьунареб, дарай ретIунилан, хIамил чу лIугьунареб. valay ]wanilan, ma{ul farac /uhunareb, daray reTunilan, \amil xu /uhunareb. 15. ГъалатI ккедал абула илбисалълъ малълъунилан, цинги кици букIуна мунго дуццагойилан. valaT Kedal abula ilbisa: ma:unilan, cingi kici bujuna mungo duCagoyilan. 16. ГъалатI ккечIого, битIаралде ургъуларел. valaT Kezogo, biTaralde urvularel. 17. ГъалатI ккеялдасса гъалатI битIизабунгутIи кIудияб, мунагь гьабиялдасса мунагьалълъе мукIурлъи лълъикIаб. valaT KeyaldaSa valaT biTi#abunguTi judiyab, munah habiyaldaSa munaha:e mujur;i :ijab. 18. ГъалатI кколарев чи вукIунарев, малълъ кIутIулареб чу букIунареб. valaT Kolarew xi wujunarew, ma: juTulareb xu bujunareb. 19. ГъалатI кколарев чи вуго ретIун тIимугъгун, гъассда гIодов чIчIарав чи. valaT Kolarew xi wugo reTun Timuvgun, vaSda fodow Zaraw xi. 20. ГъалатI лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. valaT :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 21. ГъалатI нусго соналдассанги битIизабизе бегьулеб. valaT nucgo sonaldaSangi biTi#abi#e behuleb. 22. ГъалбацI асир гьабизе царал гьунар гIеларо, гъадил гунпара кьвагьун, гачил хъала тIеларо. valba` asir habi#e caral hunar felaro, vadil gun_ara pwahun, gaxil ]ala Telaro. 23. ГъалбацI гьечIеб рохьоб ци басандула. valba` hezeb ro%ob ci basandula. 24. ГъалбацI кинабго жоялдасса бергьунеб, инсан гъалбацIалдасса бергьунев. valba` kinabgo $oyaldaSa berhuneb, insan valba`aldaSa berhuneb. 25. ГъалбацI – царае ххан. valba` - caraye {an. 26. ГъалбацIазул бетIералда чахъу тараб боялдасса чахъабазул бетIералда гъалбацI тараб бо бергьунебила. valba`a#ul beTeralda xa]u tarab boyaldaSa xa]aba#ul beTeralda valba` tarab bo berhunebila. 27. ГъалбацIал гьалаглъизе гьой бетIерлъун ккогегийила. valba`al halag;i#e hoy beTer;un Kogegiyila. 28. ГъалбацIалълъ нахъе цIцIоко толеб, бахIарчиясс цIцIар толеб. valba`a: na]e ~oko toleb, ba\arxiyaS ~ar toleb. 29. ГъалбацIалълъул рачIчIлъуналдасса катил бетIерлъунго лълъикIила. valba`a:ul raZ;unaldaSa katil beTer;ungo :ijila. 30. Гъалдибералда месед бекьунилан, хIамил чу лIугьинаро. valdiberalda mesed bepunilan, \amil xu /uhinaro. 31. Гъанкъизе гъветIгицин берцинаб бищулебила. vanqi#e vwaTgicin bercinab bi&ulebila. 32. Гъанкъилищилан абурабила тIоххоцца, балагьилинхха цоян абурабила родоцца. vanqili&ilan aburabila To{oCa, balahilin{a coyan aburabila rodoCa. 33. ГъасстIа вукIун, бечелъарав мискинчи! vaSTa wujun, bexe;araw miskinxi! 34. ГъасстIа кватIани, эбел-ясалда гьоркьобги кколебила рагIи. vaSTa kwaTani, ebel-yasalda horpobgi Kolebila rafi. 35. ГъасстIа кватIани, я лълъадулгун рагIи кколеб, я гIемераб лълъим гьекъолеб. vaSTa kwaTani, ya :adulgun rafi Koleb, ya femerab :im heqoleb. 36. ГъасстIа кето кьарияй, бокьоб боцIцIи хIалакъай. vaSTa keto pariyay, bopob bo~i \alaqay. 37. ГъасстIа россассулгун рохъо бикьарай, хьагинире ххинкIал гIуж бан реххарай. vaSTa roSaSulgun ro]o biparay, %aginire {injal fu$ ban re{aray. 38. ГъасстIа цIа гьечIого, тIохда кIкIуй букIунареб. vaSTa `a hezogo, To[da Juy bujunareb. 39. Гъвалайин дие бокьулареб. vwalayin diye bopulareb. Гъвала букIун буго ххарил гIарахъалда ссверун лIугьун кваналеб. Гьеб гьойилан ккун, лIутун вачIунев чияссда гIадамаз абун буго, доб гьой гурин, гъвала бугилан. «Гъвалайин дие бокьулареб!» – ан цIцIукIа нахъ вуссун гьечIо. Гьал рагIаби ххутIун руго жо гуреб жоялдасса хIинкъарав чияссул хIакъалълъулI кицилъун. vwala bujun bugo {aril fara]alda Swerun /uhun kwanaleb. heb hoyilan Kun, /utun wazunew xiyaSda fadama# abun bugo, dob hoy gurin, vwala bugilan. «vwalayin diye bopulareb!» - an ~uja na] wuSun hezo. hal rafabi {uTun rugo $o gureb $oyaldaSa \inqaraw xiyaSul \aqa:u/ kici;un. 40. Гъвалида жибго жеги цIцIе гIечIеб бурутIилан кколебила. vwalida $ibgo $egi ~e hezeb buruTilan Kolebila. 41. Гъванща цIунулебги – мацIцI, гъванща буххулебги – мацIцI. vwan&a `unulebgi - ma~, vwan&a bu{ulebgi - ma~. 42. Гъванщу гIодулей, гIабдал елъулей. vwan&u foduley, fabdal ye;uley. 43. Гъваридаб гIурул хъуй дагьаб, гIакъилассул калам дагьаб. vwaridab furul ]uy dahab, faqilaSul kalam dahab. 44. Гъварул моцIцIу цIцIункIизе цIцIар ГIалиде ахIана, ЦIцIобалълъул накIкI щунщудун, щуб ГIумариде ккана. vwarul mo~u ~unji#e ~ar falide a\ana, ~oba:ul naJ &un&udun, &ub fumaride Kana. 45. Пачаяссул заманалда диванбегзаби рищун толаан. Гьезда гьоркьосса ришват цIцIикIкIун кьурал диванбегзабилъунги кколаан. _axayaSul #amanalda diwanbeg#abi ri&un tolaan. he#da horpoSa ri^wat ~iJun pural diwanbeg#abi;ungi Kolaan. Авар рахъалълъул Бакълъухъ бакIалдассан шаригIат диванхханаялде рищулел рукIун руго Могьохъ росулIа ГIумарги НитIа росулIа ГIалиги. Жидецца рищулезул гIемериссез ццебеккунго ГIали вищизе рагIи кьун букIун буго. Цинги, ГIумарил ришват цIцIикIкIараб меххалълъ, цIцIайи гьессде ккун буго. Цинги ГIалицца ццереххун реххссарал, магIарулазда гьоркьор кицилъун ххутIарал гьадал рагIаби абун руго. awar ra]a:ul baq;u] bajaldaSan ^arifat diwan{anayalde ri&ulel rujun rugo moho] rosu/a fumargi niTa rosu/a faligi. $ideCa ri&ule#ul femeriSe# CebeKungo fali wi&i#e ragi pun bujun bugo. cingi, fumaril ri^wat ~iJarab me{a:, ~ayi heSde Kun bugo. cingi faliCa Cere{un re{Saral, mafarula#da horpor kici;un {uTaral hadal rafabi abun rugo. 46. Гъвесс кваналессул гел рачлихъ бахъун букIунебила. vweS kwanaleSul gel raxli] ba]un bujunebila. 47. ГъветI бекидал, гIаркьалабазул бицунареб. vwaT bekidal, fadpalaba#ul bicunareb. 48. ГъветI бихьун – пихъ, чи вихьун – хIалтIи. vweT bi%un - _i], xi wi%un - \alTi. 49. ГъветI бихьун – рагIад, чи вихьун – къисмат. vweT bi%un - rafad, xi wi%un - qismat. 50. ГъветI бугеб бакIалда бихьинкетоги цIцIеги хьихьугейила. vweT bugeb bajalda bi%inketogi ~egi %i%ugeyila. 51. ГъветI гьороцца реххулеб, гIадан бугьтаналълъ толарев. vweT horoCa re{uleb, fadan buhtana: tolarew. 52. ГъветI кинаб бугониги кIваричIо, пихъ лълъикIаб бугони. vweT kinab bugonigi jwarizo, _i] :ijab bugoni. 53. ГъветI кьалбаз ккола, гIадан гьудул-гьалмагълъиялълъ ккола. vweT palba# Kola, fadan hudul-halmav;iya: Kola. 54. ГъветI пихъ бижулеб лълъикIаб, чи хIалтIулев лълъикIав. vweT _i] bi$uleb :ijab, xi \alTulew :ijaw. 55. Гъеду гъагъадунилан лочнол къимат холареб. vedu vavadunilan loxnol qimat [olareb. 56. Гъежххалатил гъеж бекаги, кунххалатил квер къотIаги. ve${alatil ve$ bekagi, kun{alatil kwer qoTagi. 57. Гъизараб чуризеялдасса чурараб цIунизе бигьаяб. vi#arab xuri#eyaldaSa xurarab `uni#e bihayab. 58. Гъизараб чуруларей, чурараб цIунуларей. vi#arab xurularey, xurarab `unularey. 59. Гъира бугони, хIалтIи жибго билълъуна. vira bugoni, \alTi $ibgo bi:una. 60. Гъира гьечIеб квалквал – хьул гьечIеб чIамчIам. vira hezeb kwalkwal - %ul hezeb zamzam. 61. Гъирун хвеялдасса хIулун хвейго бокьилилан абурабила царацца. virun [weyaldaSa \ulun [weygo bopililan aburabila caraCa. 62. ГъогъолIейила гьорчо гирулеб, бугелълъубейила боцIцIи унеб. vovo/eyila horxo giruleb, buge:ubeyila bo~i uneb. 63. Гъодоцца буххун, ралъад лIугIулареб. vodoCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 64. Гъонода къачIони, магьида жо кколаро. vonoda qazoni, mahida $o :olaro. 65. Гъоркь рекIараб жоги хIама бугила, хIамитIа рекIаравги хIама вугила. vorp rejarab $ogi \ama bugila, \amiTa rejarawgi \ama wugila. 66. Гъоркьан баккарабги чIчIикIарав, тIассан баккарабги чIчIикIарав. vorpan baKarabgi Zijaraw, TaSan baKarabgi Zijaraw. 67. Гъоркьан гьаналав, тIассан гьоролав. vorpan hanalaw, TaSan horolaw. 68. Гъоркьан тIутIурав, тIассан ххоххорав. vorpan TuTuraw, TaSan {o{oraw. 69. Гъоркье рортизейилан кьурулIе лIугьунарел, росун инейилан гIурулIе кIанцIуларел. vorpe rorti#eyilan puru/e /uhunarel, rosun ineyilan furu/e jan`ularel. 70. Гъоркьеххун бугеб цIцIеда тIадеххун бугеб бацIицца лълъим гъабургъинабугеян абурабила. vorpe{un bugeb ~eda Tade{un bugeb ba`iCa :im vaburvinabugeyan aburabila. 71. Гъоссогъадил тIинчI гIадав. voSovadil Tinz fadaw. 72. «Гъоссол цIураб къвачIиниб гIарац-месед кин балеб, хъублъи къватIибе чIехьон, жанисса чуричIого». «voSol `urab qwazinib farac-mesed kin baleb, ]ub;i qwaTibe ze%on, $aniSa xurizogo». 73. «ГъоссолI букIун, тIотIоцца тIогьолI бугеб найиде - «Дун лъаларищ, гьвел роцц!» – ан рогьоб къабихIаб бала». «voSo/ bujun, ToToCa Toho/ bugeb nayide - «dun ;alari&, hwel roC!» - an rohob qabi\ab bala». 74. ГъотIода рекъарабила пихъги букIунеб. voToda reqarabila _i]gi bujuneb. 75. ГъотIода ццерессан унелълъул, гIащтIи роццда нахъа бахъе. voToda CereSan une:ul, fa&Ti roCda na]a ba]e. 76. ГъотIодайила гъудул рещтIунел, нохъодейила маккал ссверулел. voTodayila vudul re&Tunel, no]odeyila maKal Swerulel. 77. ГъотIодасса гъотIоде кIанцIунилан гъадил лачен лIугьинаро. voTodaSa voTode jan`unilan vadil laxen /uhinaro. 78. ГъотIое къимат – пихъ бихьун, чияссе къимат – иш бихьун. voToye qimat - _i] bi%un, xiyaSe qimat - i^ bi%un. 79. ГъотIокье гурони гIеч бортулареб. voTope guroni fex bortulareb. 80. ГъотIол борххалъи лъала, рагIадалълъухъ балагьун, чияссул ритIухълъи лъала, гIамалалълъухъ балагьун. voTol bor{a;i ;ala, rafada:u] balahun, xiyaSul riTu];i ;ala, famala:u] balahun. 81. ГъотIоцца кьалбал, гIодоре унел гьечIони, эххеде риччала. voToCa palbal, fodore unel hezoni, e{ede riXala. 82. ГъоцIоцца махх кколеб, россасс чIчIужу кколей. voToCa ma{ Koleb, roSaS Zu$u Koley. 83. Гъугъай ххеххаб накIкIалълъул цIцIад хъандаяб букIуна. vuvay {e{ab naJa:ul ~ad ]andayab bujuna. 84. Гъурщил багьа лъаларев кепкил багьаяв вукIунарев. vur&il baha ;alarew ke_kil bahayaw wujunarew. 85. ГъурщитIа гъурущ лъунила бечелъи гIолеб. vur&iTa vuru& ;unila bexe;i foleb. 86. ГъутIбузда гIазу – гъудузе бертин. vuTbu#da fa#u - vudu#e bertin. 87. ГъутIбузул гIурччинлъи кьалбазул сахлъиялда бараб букIуна. vuTbu#ul furXin;i palba#ul sa[;iyalda barab bujuna.

П _ Пагьму гьечIессда гьабида гIентIеро базецин лъалареб. _ahmu hezeSda habida fenTero ba#ecin ;alareb. Пайда гьечIеб гIелмуялдассаги цIунаги, гIамал гьечIеб черххалдассаги цIунаги. _ayda hezeb felmuyaldaSagi `unagi, famal hezeb xer{aldaSagi `unagi. Пакъирзаби, мискинал бечедал чагIи! _aqir#abi, miskinal bexedal xafigi! Палугьан гурони, квариде вахунаро. _aluhan guroni, kwaride wa[unaro. Панкъ гьабизе лълъим щвечIей, лълъелIе базе цIцIам щвечIей. _anq habi#e :im &wezey, :e/e ba#e ~am &wezey. Панкъил къулгьу, къолол бертин. _anqil qulhu, qolol bertin. ПасихIал рагIабацца богIол цагъур цIеларо. _asi\al rafabaCa bofol cavur `elaro. Пахьул бетIералда жанир меседил пикраби рукIунарел. _a%ul beTeralda $anir mesedil _ikrabi rujunarel. Пашманассул магIу гIемераб, рокьи ккарассул ххабар гIемераб. _a^manaSul mafu femerab, ropi KaraSul {abar femerab. Пашманлъи гьоркьоб гьечIеб роххелги букIунаребила, роххел лъалареб пашманлъиги бачIунаребила. _a^man;i horpob hezeb ro{elgi bujunarebila, ro{el ;alareb _a^man;igi bazunarebila. Пер кунаресс хъал кунеб. _er kunareS ]al kuneb. Пикраби – магIарда, къварилъи – мугъзада нахъа. _ikrabi - mafarda, qwari;i - muv#ada na]a. Пикру гIемерлъани, чи гIадаллъулев. _ikru femer;ani, xi fadal;ulew. Пикру – ццебе, ццим – ххадуб. _ikru - Cebe, Cim - {adub. ПиргIавние Муса камуларев. _irfawniye musa kamularew. Пири пирхханщинахъе зоб гъугъалареб. _iri _ir{an&ina]e #ob vuvalareb. Пириялълъеги гъветI кIудияб бокьулеб. _iriya:egi vweT judiyab bopuleb. Питна бокьарасс багьана, ракь хъвалхьун, балагьулеб. _itna boparaS bahana, rap ]wal%un, balahuleb. Питнабазул мугьал хьани, балагьазул гьирал раччулел. _itnadul muhal %ani, balaha#ul hiral raXulel. Питнадул мугьал хьани, балагьалълъул тIор бала. _itnadul muhal %ani, balaha:ul Tor bala. Пихъ бижулареб гъветI гьурщулареб. _i] bi$ulareb vweT hur&ulareb. Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIулареб, лълъим гьечIеб иццухъе гел бегьулареб. _i] hezeb voToda Til reZulareb, :im hezeb iCu]e gel behulareb. ПицIцIил рукъи гIадин, рекIунги вукIунге, цIакъго чияссдасса рикIкIалъунги вукIунге. _i~il ruqi fadin, rejungi wujunge, `aqgo xiyaSdaSa riJa;ungi wujunge. ПонцIон рагIи бицунессул хIассил хIалакъаб. _on`on rafi bicuneSul \aSil \alaqab. Пударулев чияссул гьабихъ рищни гIемераб. _udarulew xiyaSul habi] ri&ni femerab. Пуланав чиясс мун чIвазехъин вугилан абидал, гьесс данде абурабила, «ВахI, дицца гьессие лълъикIлъи гьабун букIинчIо гури!» _ulanaw xiyaS mun zwa#e]in wugilan abidal, heS dande aburabila, «wa\, diCa heSiye :ij;i habun bujinzo guri!» Пурцциде бараб гIазу гулидеги балеб. _urCide barab fa#u gulidegi baleb. Пурцциде саву ккани, нилъалдеги кколеб. _urCide sawu Kani, ni;aldegi Koleb. Пурцциде цIцIер бани, рии квачараб бачIунеб. _urCide ~er bani, rii kwaxarab bazuneb. Пурццил гIоркь ккурав вакъуларев, къохьол къимат лъалев вугьунарев. _urCil forp Kuraw waqularew, qo%ol qimat ;alew wuhunarew. Пурццил хъвари къотIани, къолол бетIер дагьлъула. _urCil ]wari qoTani, qolol beTer dah;ula.