
﷽
دۇن ماعارۇلاو وۇڬۈ
ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
dun mafarulaw wugo
Результаты поиска
1996 results found with an empty search
- kx | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Кь p Кьабарабги хIехьолев, хIунссарабги баччулев. pabarabgi \e%olew, \unSarabgi baXulew. Кьабулареб бахъуге, кьвагьулареб борчунге. pabulareb ba]uge, pwahulareb borxunge. Кьабураб зар гьанада унтулеб, абураб рагIи рекIеда унтулеб. paburab #ar hanada untuleb, aburab rafi rejeda untuleb. Кьавуялълъ махх куна, кIкIвахIалълъ чи куна. pawuya: ma{ kuna, Jwa\a: xi kuna. КьагIазул чолое хьоп меседилав, гIиял хъутаналълъе гъазихъ гIарцулав. pafa#ul xoloye %o_ mesedilaw, fiyal ]utana:e va#i] farculaw. Кьал балагьулессда хвел батулеб. pal balahuleSda [wel batuleb. Кьал гьабулеб жо – гап. pal habuleb $o - ga_. Кьалбаз ккола гъветI. palba# Kola vweT. Кьалбазда рекъарабила гъветIги букIунеб. palba#da reqarabila vweTgi bujuneb. Кьалбал гъваридаб гъветI гьороцца реххулареб. palbal vwaridab vweT horoCa re{ulareb. Кьалбал риччараб гъветIалда бакъ рагIуларо. palbal riXarab vweTalda baq rafularo. Кьалбал турараб хIохьодассан чIагояб чIор кIанцIулареб. palbal turarab \o%odaSan zagoyab zor jan`uleb. Кьалул цIа ссвинабе, хIенехI букIаго. palul `a Swinabe, \ene\ bujago. Кьаралъани, чуги лълъикIаб, бечелъани, чиги лълъикIав. para;ani, xugi :ijab, bexe;ani, xigi :ijaw. Кьарияб жинццаго куней, хIалакъаб россассе кьолей. pariyab $inCago kuney, \alaqab roSaSe poley. Кьвагьи гьечIеб бакIалде гIарада баге. pwahi hezeb bajalde farada bage. Кьвагьизе ккани, цIун букIине ккола. pwahi#e Kani, `un bujine Kola. Кьвагьулареб туманкIалдассаги цIунаги, ватуларев гьудулассдассаги цIунаги. pwahulareb tumanjaldaSagi `unagi, watularew hudulaSdaSagi `unagi. Кьвагьун бахъунареб бакIалда гIужги баге, кIанцIун вахъунареб бакIалда хIуччги цIцIаге. pwahun ba]unareb bajalda fu$gi bage, jan`un wa]unareb bajalda \uXgi ~age. КьватIараб бакI бухIизе тIатIи гьечIев бетIеркъотI, дун ячараб сордоялълъ чирахъ ссунцца бакилеб? pwaTarab baj bu\i#e TaTi hezew beTerqoT, dun yaxarab sordoya: xira] SunCa bakileb? КьватIараб матIуялълъул багьа – мочол мугь. pwaTarab maTuya:ul baha - moxol muh. «Кье» гурони, «ма» лъаларев. «pe» guroni, «ma» ;alarew. Кьезе бокьани, жакъаго кьолеб, бокьичIони, метералде тIамулеб. pe#e bopani, $aqago poleb, bopizoni, meteralde Tamuleb. Кьер кинаб букIаниги, болъон буго болъон. per kinab bujanigi, bo;on bugo bo;on. Кьерхада ххадуб – роцIцIен, къварилъиялда ххадуб – роххел. per[ada {adub - ro~en, qwari;iyalda {adub - ro{el. Кьерхаде хъвараб ххер роцIцIаде бакIарула. per[ade ]warab {er ro~ade bajarula. Кьерханкъо къалъулареб, къокъав чи херлъуларев. per[anqo qa;ulareb, qoqaw xi [er;ularew. Кьерхахъе зоб букIунареб, рещтIахъе бо букIунареб. per[a]e #ob bujunareb, re&Ta]e bo bujunareb. КьечIеб талихI бахъизе туманкIгунищ яхъиней, щвечIев Ису сабаблъун сордойилищ ягъилей? pezeb tali\ ba]i#e tumanjguni& yainey, &wezew isu sabab;un sordoyili& yaviley? Кьибил гьечIеб, гъветI гьечIеб гIагарлъи камурав чи гьечIев. pibil hezeb, vweT hezeb fagar;i kamuraw xi hezew. Кьибил нахъа гьечIони, тIадегIанлъи щоларо, хханлъи кодоб гьечIони, гьессдасса хIинкъуларо. pibil na]a hezoni, Tadefan;i &olaro, {an;i kodob hezoni, heSdaSa \inqularo. Кьибил хIалае чIчIани, вас бахIарчи вахъунев. pibil \alaye Zani, was ba\arxi wa]unew. Кьибилалде ракI гъурав гьел гьечIелълъув чучула. pibilalde raj vuraw hel heze:uw xuxula. Кьижарав вахъинегIан, вахъарав чIчIоларевила. pi$araw wa]inefan, wa]araw Zolarewila. Кьижарав чи – хварав чи. pi$araw xi - [waraw xi. Кьижаразда гурони макьу бихьулареб. pi$ara#da guroni mapu bi%ulareb. Кьижарасс кьижарав ворчIизавуларев. pi$araS pi$araw worzi#awularew. Кьижизе гурони бусада вегизе ккогеги. pi$i#e guroni busada wegi#e Kogegi. Кьили лъунилан, гIорцIадул чу лIугьинаро, чангит банилан, хIамил гIорцIен лIугьинаро. pili ;unilan, for`adul xu /uhinaro, xangit banilan, \amil for`en /uhinaro. Кьо дудассанго лъоге, чияцца лъезе те. po dudaSango ;oge, xiyaCa ;e#e te. Кьогедила, дада, чияр ракьалде. pogedila, dada, xiyar rapalde. Къали-рикьиялълъул гъассда цIаги бан, qali-ripiya:ul vaSda `agi ban, РосулIго бокьила, кьибил тезегIан. rosu/go bopila, pibil te#efan. КьогIаб букIунелълъулин дару даруяб букIунеб. pofab bujune:ulin daru daruyab bujuneb. КьогIаб калам гIундузда рагIиялдасса гIундулго гьечIого рукIин лълъикIаб. pofab kalam fundu#da rafiyaldaSa fundulgo hezogo rujin :ijab. КьогIаб чIамичIессда гьуиналълъул тIагIам лъалареб. pofab zamizeSda huina:ul Tafam ;alareb. Кьодукьа гурелила хIинкъулел, гIурукьайила. podupa gurelila \inqulel, furupayila. Кьойид гьаби – нух балагьи. poyid habi - nu[ balahi. Кьолелълъул босе, кьабулелълъул лIута. pole:ul bose, pabule:ul /uTa. Кьолбода ХIажимурад вахъунилан, киналго ХIажимурадал рукIунарел. polboda \a$imurad wa]unilan, kinalgo \a$imuradal rujunarel. Кьолбодасса чIухIизе гIабдал те, мунго бахIарчилъиялдасса чIухIа. polbodaSa zu\i#e fabdal te, mungo ba\arxi;iyaldaSa zu\a. Кьолелълъул – цIун кье, нахъе босулелълъул – бетIер хъван босе. pole:ul - `un pe, na]e bosule:ul - beTer ]wan bose. Кьолессда гьарулеб, гьабулессда малълъулеб. poleSda haruleb, habuleSda ma:uleb. Кьолессе цоги гIемераб, босулессе кIигоги дагьаб. poleSe cogi femerab, bosuleSe jogogi dahab. Кьохъияссул хIамиегIан хIалхьи гьечIебила руччабазе. po]iyaSul \amiyefan \al%i hezebila ruXaba#e. Кьурасс босулеб жо буго талихI. puraS bosuleb $o bugo tali\. Кьураб босун барще. purab bosun bar&e. Кьураб квералда лъала, квараб чехьалда лъала. purab kweralda ;ala, kwarab xe%alda ;ala. Кьурав гуревила саххаватав босаравила. puraw gurewila sa{awataw bosarawila. Кьурав мискинлъуларев, гьарарав бечелъуларев. puraw miskin;ularew, hararaw bexe;ularew. Кьуралда рекъечIев рокъов кванайилан те. puralda reqezew roqow kwanayilan te. Кьурассул квералда гIадин, кварассул кIалалда лъалареб. puraSul kweralda fadin, kwaraSul jalalda ;alareb. Кьурда хоно чIваге, чIалгIаде гаргадуге. purda [ono zwage, zalfade gargaduge. Кьурдизе лъаларесс ссвери къваридаб бугилан абурабила. purdi#e ;alareS Sweri qwaridab bugilan aburabila. Кьурдизеги гьавулев гьакълицца, гьардезеги тIамулев гьакълицца. purdi#e hawulew haqliCa, harde#e Tamulew haqliCa. Кьурдуларевила гIабдал, кьурдани, чIчIезе лъаларебила. purdularewila fabdal, purdani, Ze#e ;alarebila. Кьурдун ссвакаравги – кванде, гIодун ссвакаравги – кванде. purdun Swakarawgi - kwande, fodun Swakarawgi - kwande. Цо къоролалълъул маулхIаяталълъе вукIарав вас хун вуго. Дуниялалдассаго рокьи бичарай гъарималълъ хварав вас вукъизе виччан гьечIо. ХвезегIан, васассда тIад ккун, гIодизе тейин жий, тIаде нуцIцIаги рахаян абун буго. ГIагарлъиялълъ гIемер гьарун буго кваназегIаги кванайилан. Къоролалълъ кинго къабул гьабун гьечIо гьеб гьари. co qorola:ul maul\ayata:e wujaraw was [un wugo. duniyalaldaSago ropi bixaray varima: [waraw was wuqi#e wiXan hezo. [we#efan, wasaSda Tad Kun, fodi#e teyin $iy, Tade nu~agi ra[ayan abun bugo. fagar;iya: femer harun bugo kwana#efagi kwanayilan. qorola: kingo qabul habun hezo heb hari. Цинги гIагарлъиялълъ, гIодун ссвакараб меххалълъгIаги щиб гьалълъ гьабулаян бихьизе, гьей гIунтIулареб борххатаб бакIалда квен лъун тун буго. cingi fagar;iya:, fodun Swakarab me{a:fagi &ib ha: habulayan bi%i#e hey funTulareb bor{atab bajalda kwen ;un tun bugo. ЦIакъ гIемер гIодун йиго эбел, аххирги кванде ххиял лъун буго. Ххарххадун йиго гIагарлъиялълъ лъураб бакIалдасса квен босизе. Кинго гIунтIизе кIвечIеб меххалълъ, васассул жаназаги бехъерхъун, гьелда тIад хIетIеги чIчIун, босун буго эбелалълъ квен. `aq femer fodun yigo ebel, a{irgi kwande {iyal ;un bugo. {ar{adun yigo fagar;iya: ;urab bajaldaSa kwen bosi#e. kingo funTi#e jwezeb me{a:, wasaSul $ana#agi be]er]un, helda Tad \eTegi Zun, bosun bugo ebela: kwen. Гьаниб ракIалде щола «Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб» абураб кициги. hanib rajalde &ola «[ob Tu_anafan, raj Tu_uleb» aburab kicigi. Кьурдухъанассул хIатIал гIедерал, хIалтIухъанассул кверал гIедерал. purdu]anaSul \aTal federal, \alTu]anaSul kweral federal. Кьуру биххана, борохь нахъе тана. puru bi{ana, boro% na]e tana. Кьуру биххичIого, хIур (хъуй) бахъунареб. puru bi{izogo, \ur (]uy) ba]unareb. Кьуруги биххулеб, раххассги тIолеб, гIагарлъи тIолареб. purugi bi{uleb, ra{aSgi Toleb, fagar;i Tolareb. Кьуруги биххун, гъоркье кканиги, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. purugi bi{un, vorpe Kanigi, hereSi Tatinzogo {uTulareb. Кьуругун багъун, гъалбацI бергьинаро, лаченгун багъун, гъеду бергьинаро. purugun bavun, valba` berhinaro, laxengun bavun, vedu berhinaro. Кьурул рагIалде щвезегIан ккве чи. purul rafalde &we#efan Kwe xi. КьучIчI гьечIел ххарбал – лъалкI гьечIел гьерссал. puZ hezel {arbal - ;alj hezel herSal.
- sh | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Кк K Ккараб бакIалда къо хIехьонила бахIарчи вахъунев. Karab bajalda qo \e%onila ba\arxi wa]unew. Кквезе рачIчI гуреб, цIцIазе гIин гуреб. Kwe#e raZ gureb, ~a#e fin gureb. КкечIеб къо борххарав дур рукъ бухIаяв, къун лълъади ячарав, дур чара хваяв. Kezeb qo bor{araw dur ruq bu\ayaw, qun :adi yaxaraw dur xara [wayaw. Кколареб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. Kolareb bajalda fodowgi Zoge, hiqizeb $ogi bicunge. - Ворехха, дуда бихьизабичIеб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. wore{a, duda bi%i#abixeb bajalda fodowgi Zoge, hiqizeb $ogi bicunge. Щун руго берталълъе. Хъатамасан гьоболасс живго гIодов чIчIезе бищун лълъикIаб бакI балагьун буго. «Огь, инссул рукъбухIадихъ балагье!» - ян бетIер кIибикIун буго рукъалълъул бетIергьанасс. &un rugo berta:e. ]atamasan hobolaS $iqgo fodow Ze#e bi&un :ijab baj balahun bugo. «oh, inSul ruqbu\adi] balahe!» - yan beTer jibijun bugo ruqa:ul beTerhanaS. РачIун руго бахIаравги гьессул гьудул-гьалмагъзабиги. Хъурщизе гьавулаго-гьавулаго, гьобол ккун вуго нуцIцIида нахъе. Жинда гьикъичIеб жо бицуниланги хIара къотIизе нус кьуниланги, гьоболассда гIакIаги къотIун буго. Гьев хIободаги вухьун вуго. razun rugo ba\arawgi heSul hudul-halmav#abigi. ]ur&i#e hawulago-hawulago, hobol Kun wugo nu~ida na]e. $inda hiqizeb $o bicunilangi \ara qoTi#e nus punilangi, hobolaSda fajagi qoTun bugo. hew \obodagi wu%un wugo. Рукъалълъул бетIергьанасс гьобол берталълъе вачун вуго. Гьобол щвалде щварав гьечIолъиялда щаклъарав рукъалълъул бетIергьанасс гьессда малълъун буго. ruqa:ul beTerhanaS hobol berta:e waxun wugo. hobol &walde &waraw hezo;iyalda &ak;araw ruqa:ul beTerhanaS heSda ma:un bugo. Кколареб бицунессда бицунеб кIочон таги. Kolareb bicuneSda bicuneb joxon tagi. Кколареб жоялълъул ургъел гьабуге, рухIел гуреб жоялълъул рухIелги гьабуге. Korareb $oya:ul urvel habuge, ru\el gureb $oya:ul ru\el habuge. Кколареб къо босун хвараб пакъир хIама! Kolareb qo bosun [warab _aqir \ama! Гьакьадерил кьоги бахун, доб рахъалде щвейгун, рагIарабила Гьолокь росулIан гьагIдолел хIамузул гьаракь. Цинги нухлулассул хIама арабила щвартIан гьалагаб гIурулIе кIанцIун. Жиндир хIама гIуруцца босун унеб меххалълъ, ххадувги валагьун, хIамил бетIергьанасс абурал рагIаби магIарулазда гьоркьоб абилъун хIалтIизабула кколареб иш бетIералде босарав чияссул хIакъалълъулI. hapaderil pogi ba[un, dob ra]alde &weygun, rafarabila holop rosu/an hafdolel \amu#ul harap. cingi nu[lulaSul \ama arabila &warTan halagab furu/e jan`un. $indir \ama furuCa bosun uneb me{a:, {aduwgi walahun, \amil beTerhanaS abural rafabi mafarula#da horpob abi;un \alTi#abula Kolareb i^ beTeralde bosaraw xiyaSul \awa:u/. Цо хьиндалав унев вукIаравила, хIамаги ццебе къотIун, Къороде. co %indalaw unew wujarawila, \amagi Cebe qoTun, qorode. Кколаребила гудрацца чIчIегIераб царал бохх, кквезе ккани, ункъабго цадахъ кколебила. Kolarebila gudraCa Zeferab caral bo{, Kwe#e Kani, unqabgo cada] Kolebila. Ккуралълъуб ах бижулеб, таралълъуб заз бижулеб. Kura:ub a[ bi$uleb, tara:ub #a# bi$uleb.
- xkh | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
ЛI / ЛIар бекараб цо цIцIецца тIолабго рехъен ссурукъ гьабулеб. /ar bekarab co ~eCa Tilabgo re]en Suruq habuleb. ЛIар бугеб гIакдадасса лIар гьечIеб гъвалаги бергьунебила. /ar bugeb fakdadaSa /ar hezeb vwalagi berhunebila. ЛIурдул гъезе араб гъвала, рачIчIги къотIун бачIарабила. /urdul ve#e arab vwala, raZgi qoTun bazarabila. ЛIугьаралдасса пашманлъуге, щоларелде хьул лъоге. /uharaldaSa _a^man;uge, &olarelde %ul ;oge. ЛIугьунареб бицарасс лIугьунеб гьабуларо. /uhunareb bicaraS /uhuneb habularo. ЛIугьунареб бицунессда бицине мацIцI кIочон таги. /uhunareb bicuneSda bicine ma~ joxon tagi. ЛIугIи гьечIеб хIалтIи – рачIчI гьечIеб барти. /ufi hezeb \alTi - raZ hezeb barti. ЛIутаян гIанкIкIида абун, гьаян гьойда абун. /utayan fanJida abun, hayan hoyda abun. ЛIутизеги тIадагьав, тIуризеги хIадурав. /uti#egi Tadahaw, Turi#egi \aduraw. ЛIутизе хIинкъарав чи – гьеле гьев чи бахIарчи. /uti#e \inqaraw xi - hele hew xi ba\arxi. ЛIутIарав щив, букъарав хвад! /uTaraw &iw, buqaraw [wad!
- khkh | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
И i ИгиштIани, ЦIцIалкIитIа «цIцIар рагIарав багьадур!» igi^Tani, ~aljiTa «~ar rafaraw bahadur!» Анссадерил гIоралде ГIинтIилъар кIанцIарабила. anSaderil foralde finTi;ar jan`arabila. Илбисалда абурабила дудасса квешаб жого бугодаян. Илбисалълъги абурабила жиндасса квешав чи хварав какулев чи вугилан. ilbisalda aburabila dudaSa kwe^ab $ogo bugodayan. ilbisa:gi aburabila $indaSa kwe^aw xi [waraw kakulew xi wugilan Иман гьечIеб бакIалда ияхIги букIунареб. iman hezeb bajalda iya\gi bujunareb. Иман щулалъизе ккани, гIелму тIалаб гьабейила. iman &ula;i#e Kani, felmu Talab habeyila. «Инаро» бачарай рокъой ххутIарайила. «inaro» baxaray roqoy {uTarayila. Инаро дун хIорихъе, хIатIазде бакъ щвечIого, галиги бахъиларо, гурга кодой кьечIого. inaro dun \ori]e, \aTa#de baq &wezogo, galigi ba]ilaro, gurga kodoy pezogo. Инелъун бергьараб гIищкъу – саяхълъи, тезелъун гьабураб рокьи – хъахIбалъи. ine;un berharab fi&qu - saya];i, te#e;un haburab ropi - ]a\ba;i. Инжитав чияссул ишалги инжитал рукIуна. in$itaw xiyaSul i^algi in$ital rujuna. Инжилъун гIадамазда гьоркьов вукIинегIан, хIамалъун гьирикьго лълъикIила. in$i;un fadama#da horpow wujinefan, \ama;un hiripgo :ijila. Инсан вахараб борххалъиялда бараб букIунила гьессда бихьулеб майданалълъул гIатIилъи. insan wa[arab bor{a;iyalda barab bujunila heSda bi%uleb maydana:ul faTi;i. Инсанасс щибго хIехьолебила, ракъи хIехьоларебила. insanaS &ibgo \e%olebila, raqi \e%olerebila. Инсан жиндир заманалда релълъаравила вукIунев. insan $indir #amanalda re:arawila wujunew. Инсанассул жавабалълъ жиндир гIакълу борцуна, калам къокъаб бугони, къимат цIцIикIкIун гьабула. inasanaSul $awaba: $indir faqlu borcuna, kalam qoqab bugoni, qimat ~iJun habula. Инсанассул кIалдиб мацIцI рекIараб ххвалчен буго, кIалдиссан пулеб гьури гьалаглъулеб чIор буго. insanaSul jaldib ma~ rejarab {walxen bugo, jaldiSan _uleb huri halag;uleb zor bugo. Инсанассул черхх бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб жойила. insanaSul xer{ beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb $oyila. Инсанассул яхI – мугъ чIвалеб ссангар, гIадамассул кIкIвахI – бохх ккураб лангар. insanaSul ya\ - muv zwaleb Sangar, fadamaSul Jwa\ - bo{ Kurab langar. Инссудасса вас цIцIодорав лIугьин – роххелила, ваццассдасса вацц цIцIодорав лIугьин – жахIдайила. inSudaSa was ~odoraw /uhin - ro{elila, waCaSdaSa waC ~odoraw /uhin - $a\dayila. Инссудасса чIухIарав вас гIемерав вукIуна, чIарбида эмен лъедал, чияр цIцIобалде кколев. inSudaSa zu\araw was femeraw wujuna, zarbida emen ;edal, xiyar ~obalde Kolew. Инссул къадруялда чIчIа. inSul qadruyalda Za. Гьеб букIана мискинзаби кидаго мискин рукIа, къуралги кидаго къунги хунги рукIаян абулел абадиялълъ тIалъи жидеего бокьаразул аби. Гьеб мурад цIунун рижарал рукIана «ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларо», «АхIун вачун, бачавехь таххбакIалда толаро» гIадал кицаби. «БукIинчIеб рокъоб рекъечIеб бетIергьанчихвад» гIадал абиялги. heb bujana miskin#abi kidago miskin ruja, quralgi kidago qungi [ungi rujayan abulel abadiya:gi Ta;i $ideyego bopara#ul abi. heb murad `unun ri$aral rujana «:ij;i \e%e#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolaro», «a\un waxun ta{bajalda tolaro» fadal kicabi. « bujinzeb roqob reqezeb beTerhanxi[wad » fadal abiyalgi. Инссул сагIадат бихьун, васассе къимат кьоге. inSul safadat bi%un, wasaSe qimat poge. Инссул сагIадаталълъул васассе ххайир гьечIо, жиндир сияразухъе ссурукълъи ккун батани. inSul safadata:ul wasaSe {ayir hezo, $indir siyara#u]e Suruq;i Kun batani. Инссул ццин цаххбиниб. Налъи холареб, би бакъвалареб. inSul Cin ca{binib. na;i [olareb, bi baqwalareb. Бицен буго. Васассул эмен чияцца чIван вукIун вуго, гьев эбелалълъ гьавилалдего. Бидулав херлъун вуго, вас гIун вачIун вуго. ГодекIанир ихдалил бакъалда курмул роркьулел рукIун руго херал чагIи. Дагьал дорегIан маххссаро-ххочIалда, цоцазул мугжул кIкIвалел рукIун руго гIолохъабиги. Цо херав чиясс гIолохъабазда жиндир гъоркьамегеж кIкIваян абун буго. Жинцца кIкIвалилан, дов эмен чIвараб меххалълъ ургьив вукIарав васасс нус кодобе босун буго. Мегеж кIкIвалеб меххалълъ, гьесс гьикъун буго - «КIудияв чи, бидуе хъукьлъи букIунебищ?» – ан. Гъоссги жаваб кьун буго букIунарилан. «Ма, букIунареб батани!» – ян васассги эмен чIварав чияссул бидул гIор биччан буго. bicen bugo. wasaSul emen xiyaCa zwan wujun wugo, hew ebela: hawilalde. bidulaw [er;un wugo, was fun wazun wugo. godejanir i[dalil baqalda kurmul rorpulel rujun rugo [eral xafi. dahal dorefan ma{Saro-{ozalda, coca#ul mug$ul Jwalel rujun rugo folo]abi. co [eraw xiyaS folo]aba#da $indir vorpamege$ Jwayan abun bugo. $inCa Jwalilan, dow emen zwarab me{a: urhiw wujaraw wasaS nus kodobe bosun bugo. mege$ Jwaleb me{a:, heS hiqun bugo - «judiyaw xi, biduye ]up;i bujunebi&?» - an. voSgi $awab pun bugo bujunarilan. «ma, bujunareb batani!» - yan wasaSgi emen zwaraw xiyaSul bidul for biXan bugo. Умумузул гьал кицаби руго инсан гьечIел питнабазде ахIулел кIалзул гIарадаби. РукIун руго питнаби цо кIалъараб кIалалълъ рикIкIен гьечIел биял гIодоре тIуралги. РецIелалълъе цIцIараб заман букIинчIо, гьелълъул гIорхъи букIана ссанагIат рекъараб къо. umumu#ul hal kicabi rugo insan hezel _itnaba#de a\ulel jal#ul faradabi. rujun rugo _itnabi co ja;arab jala: riJen hezel biyal fodore Turalgi. re`ela:e ~arab #aman bujinzo, he:ul for]i bujana Sanafat reqarab qo. Инссухъ ралагьун, васги лъалевила, васассухъ ралагьун, эменги лъалевила. inSu] ralahun, wasgi ;alewali, wasaSu] ralahun, emengi ;alewila. Инссухъ ралагьун, яс кье, эбелалълъухъ ралагьун, яс яче. inSu] ralahun, yas pe, ebela:u] ralahun, yas yaxe. ИнчIевани лъаргIиве, лъачIевани Магьдида. inzewani ;arfiwe, ;azewani mahdida. ИнчIого къоги беццуге, вихьичIого чиги веццуге. inzogo qogi beCuge, wi%izogo xigi beCuge. ИнчIого ххаселги беццуге, хвечIого нуцалчиги веццуге. inzogo {aselgi beCuge, [wezogo nucalxigi weCuge. Инссуда малълъаруге, гьесс малълъараб гьабе. inSuda ma:aruge, heS ma:arab habe. Инссуеги лъимал жиндиего жо кьолел рокьулел. inSuyegi ;imal $indiyego $o polel ropulel. Инссул адаб тарав васассдассаги цIунаги, къо ккедал ватуларев ваццассдассаги цIунаги. inSul adab taraw wasaSdaSagi `unagi, qo Kedal watularew waCaSdaSagi `unagi. Инссул боцIцIуцца гьаглъарассдассан пайда бахунареб. inSul bo~uCa hag;araSdaSan _ayda ba[unareb. Инссул гьоболги тоге, эбелаб нухги тоге. inSul hobolgi toge, ebelab nu[gi toge. Инссул гIамал гьечIев вас ватуларо, бацIил гIамал гьечIеб тIинчI букIунаро. inSul famal hezew was watularo, ba`il famal hezeb Tinz bujunaro. Инссул кIал чIвазе раскIил кIиго ругIел гIолеб. inSul jal zwa#e rasjil jigo rufel foleb. Инссул малълъ босуларев вас лIугьунгеги, эбелалдасса бергьарай яс лIугьунгеги. inSul ma: bosularew was /uhungegi, ebelaldaSa berharay yas /uhungegi. Инссул нигIматал кунелълъул, эменги кIочон тоге. inSul nifmatal kune:ul, emengi joxon toge. Инссул нухдассанила васги унев (инссул квартIа-гъецI босуларев вас вукIунарев). inSul nu[daSanila wasgi unew (inSul kwarTa-ve` bosularew was wujunarew). Инссул рател бичарасс бачаго хIал росула. inSul ratel bixaraS baxago \al rosula. Инссул рокьи ккун, васассе ячарайила, эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила. inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila, ebela:ul ropi Kun, yas purayila. Инссул росу тарассда лълъикIаб къо бихьуларо. inSul rosu taraSda :ijab qo bi%ularo. «Инссул рукъбугьадил орорго ражидул букIун буго!» – ян абурабила гIандиссесс. «inSul ruqbuhadil ororgo ra$idul bujun bugo!» - yan aburabila fandiSeS. Инссул ххам бугони, гурдал ххалатал, рокъоб хханжу бугони, ххинкIал чIахIиял. inSul {am bugoni, gurdal {alatal, roqob {an$u bugoni, {injal za\iyal. Инссул цIцIар – васассе, росдал цIцIар – киназего. inSul ~ar - wasaSe, rosdal ~ar - kina#ego. Инссуцца бекьараб васасс лъилъулеб. inSuCa beparab wasaS ;i;uleb. Инссуцца ххер бичани, васасс хур бичулеб. inSuCa {er bixani, wasaS [ur bixuleb. Инссуцца соно квани, лъималазул цаби секколел. inSuCa sono kwani, ;imala#ul cabi seKolel. ИнчIого, хвечIого чияссул къимат лъаларебила. inzogo, [wezogo xiyaSul qimat ;alarebila. Ирс бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. irs bipule:ul horpow {uTaraw. Ирсалълъе щвараб гъамасс цIураб меседалдасса васассул кверзул маххщел бергьунебила. irsa:e &warab vamaS `urab mesedaldaSa wasaSul kwer#ul ma{&el berhunebila. Исана сон савуд хварабгIаги. isana son sawud [warabfagi. Исана тIад восила, тIадеялълъул лълъим лъала. isana Tad wosila, Tadeya:ul :im ;ala. Кици гIунтIизабула Авар гIоралълъ вас восун арай ГьидалIа эбелалде. Эбелалда вихьун вуго гIоралда тIад восун жиндирго лълъим лъаларев вас. Йоххизеги йоххун эбелалълъ гьал рагIаби абун руго. Гьеб магIнаялдани гуро жакъа гьеб кици хIалтIизабулеб. Гьеб хIалтIизабула «Инсан ццевеххун цойидассан унаро, дагь-дагьккун уна» абураб магIнаялда. kici funTi#abula awar fora: was wosun aray hida/a ebelalde. ebelalda wi%un wugo foralda Tad wosun $indirgo :im ;alarew was. yo{i#egi yo{un ebela: hal rafabi abun rugo. heb mafnayaldagi guro $aqa heb kici \alTi#abuleb. heb \alTi#abula «insan Cewe{un coyidaSan unaro, dah-dahKun una» aburab mafnayalda. Исхъалидул чухъида хъабарча бащалъиларо. is]alidul xu]ida ]abarxa ba&a;ilaro. Итни къо къоялгун шагьадулеб. itni qo qoyalgun ^ahaduleb. Их бащалъизегIан божи бугеб хур тоге. i[ ba&a;i#efan bo$i bugeb [ur toge. Их лълъамалъичIони, лълъидир бакъвалъулареб. i[ :ama;izoni, :idir baqwa;ulareb. Ихдал гьури – гьанал барти. i[dal huri - hanal barti. Ихдал нилIецца кьолеб, ххаслихъе нилIее кьолеб. i[dal ni/eCa poleb, {asli]e ni/eye poleb. Ихдал хур реххун тоге, ххасало рукъ реххун тоге. i[dal [ur re{un toge, {asalo ruq re{un toge. Ихдал хурибе бачIони, ххаслихъе цагъринибе балареб. i[dal [uribe bazoni, {asli]e cavrinibe balareb. Ихдал хIама къинлъугеги, хIалтIулI чIчIужу къинлъугеги. i[dal \ama qin;ugegi, \alTu/ Zu$u qin;ugegi. Ихдалил къо – къоролалълъул ракI. i[dalil qo - qorola:ul raj. Ихдалил къоялдаги къадарав бихьинчияссдаги божизе бегьуларел. i[dalil qoyalgi qadaraw bi%inxiyaSdagi bo$i#e behularel. Ихдалил къоялълъ лъагIалицца кваназарулел. i[dalil qoya: ;afaliCa kwana#arulel. Ихдалил лълъалъ – карае, ххасалил лълъалъ – кьолбое. i[dalil :a; - karaye, {asalil :a; - polboye. Ицц бацIцIадаб бугони, гIорги бацIцIадаб букIуна. iC ba~adab bugoni, forgi ba~adab bujuna. Иццул бетIералда гурони, тIокIкIараб лълъим букIунареб. iCul beTeralda guroni, ToJarab :im bujunareb. Иццул лълъим щоларелълъуб лъарал лълъимги – иццул лълъим. iCul :im &olare:ub ;aral :imgi - iCul :im. ИчIгоялълъ гьабе, лъабгоялълъ кванай. ixgoya: habe, ;abgoya: kwanay. Иш лъалев анцIгояссдасса хIалтIулев цо чи лълъикIав. i^ ;alew an`goyaSdaSa \alTulew co xi :ijaw. ИяхI баччулаго, хIулун тIагIарав, хварал рукъулаго, вакъуцца хварав. iya\ baXulago, \ulun Tafaraw, [waral ruqulago, waquCa [waraw. ИяхI бугев цин хола, къадарав кIицIцIул хола. iya\ bugew cin [ola, qadaraw ji~ul [ola. ИяхI гьечIого хьвадарассе – дуниял гIатIидаб жо. iya\ hezogo %wadaraSe - duniyal faTidab $o. ИяхI лъолелълъуб чед лъурав, чохьохъ чIахъен бичарав. iya\ ;ole:ub xed ;uraw, xo%o] za]en bixaraw. ИяхIги хIалихьалъиги хабалIеги цадахъ билълъунеб. iya\gi \ali%a;igi [aba/egi cada] ni:uneb. Йихьизе берцинай лълъикIай, ятизе гIакъилай лълъикIай. yi%i#e bercinay :ijay, yati#e faqilay :ijay. Йокьизеялдасса рихине захIматабила. yopi#eyaldaSa ri[ine #a\matabila. Йокьанщинай ясги щоларей, бицанщинаб рагIиги батулареб. yopan&inay yasgi &olarey, bican&inab rafigi batulareb. Йихьугеги, рагIугеги, дида гурхIаралда Аллагь гурхIаги! yi%ugegi, rafugegi, dida gur\aralda allah gur\agi! Йокьуларей лълъади – бокьулареб квен. yopularey :adi - bopulareb kwen.
- k | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
М m «Ма» бокьулев, «кье» рихарав. «ma» bopulew, «pe» ri[araw. «Ма ссахI!» – ан бачIунеб гIака, «ma Sa\!» - an bazuneb faka, «Кье ссахI!» – ан бачIунеб чу. «pe Sa\!» - an bazuneb xu. «Ма» – ялда ццебе хIетIе лъоге. «ma!» - yalda Cebe \eTe ;oge. Мавул рокьи букIунеб, кьовул божи букIунеб. mawul ropi bujuneb, powul bo$i bujuneb. Магжида нус бабадулеб рекIинчIеб меххалълъ, кIалдиб мацIцI кIичIардулеб гьересси бицунеб меххалълъ. mag$ida nus babaduleb rejinzeb me{a:, jaldib ma~ jizarduleb hereSi bicuneb me{a:. Магъал гьанахъ гьоэр щолареб (нилIее къваригIараб къоялълъ лълъикIалълъухъги квешаб щолареб). maval hana] hoer &olareb (ni/eye qwarifarab qoya: :ija:u]gi kwe^ab &olareb). Магъил гIел тезеги Аллагьассул хIукмуйила. mavil fel te#egi allahaSul \ukmuyila. Магъил ургъел гьабулагойила хIанчIчIил боххдул тIеренлъарал. mavil urvel habulagoyila \anZil bo{dul Teren;aral. МагъилI ругел хурзабазги хабалI ругел умумузул рукьбузги гьабизе жо гьечIо – хIара хIажат буго. mavi/ rugel [ur#aba#gi [aba/ rugel umumu#ul rupbu#gi habi#e - \ara \a$at bugo. Магъихъ балагьун, кьурде, цер. mavi] balahun, purdde, cer. Магь цIезе ссан гурел, ссахI цIезе хур гурел. mah `e#e San gurel, Sa\ `e#e [ur gurel. Магъихъ ралагьуге, гьакихъ ралагье. mavi] ralahuge, haki] ralahe. МагIарда бартуццаги лълъикIабаб кколебила. mafarda bartuCagi :ijabab Kolebila. МагIарда гIи бугев – гIаг гьечIеб шарбал, гIиялI куйдул ругев – тIох гьечIеб тIагъур. mafarda fi bugew - fag hezeb ^arbal, fiya/ kuydul rugew - To[ hezeb Tavur. МагIарда чан букIаго, чурун хьаг цIеда лъоге. mafarda xan bujago, xurun %ag `eda ;oge. МагIардаги гIундул ругел, гIалххудаги берал ругел. mafardagi fundul rugel, fal{udagi beral rugel. МагIарде ваханиги, гьитIинав кIодолъуларевила, гвандиниве рехханиги, кIудияв гьитIинлъуларевила. mafarde wa[anigi, hiTinaw jodo;ularewila, gwandiniwe re{anigi, judiyaw hiTin;ularewila. МагIарде гъуниги, хIамицца заз гурони кунареб. mafarde vunigi, \amiCa #a# guroni kunareb. МагIарде гIазу баги, гIухьби рокъой рачIине, гIурдаде саву ккаги, вокьулессда бер чIвазе. mafarde fa#u bagi, fu%bi roqoy razine, furdade sawu Kagi, wopuleSda ber zwa#e. МагIарде гIазу бани, гIурухъе цIцIорой кколеб. mafarde fa#u bani, furu]e ~oroy Koleb. МагIарзухъа кIалдибегIан къокъаб жойила гьересси. mafar#u]a jaldibefan qoqab $oyila hereSi. «МагIарзухъан бачIаги!» - ян, чед кьун, воххизавуге дун, гьумер битIун кIалъараб кIалалълъ воххизаве дун. «mafar#u]an bazagi!» - yan, xed pun, wo{i#awuge dun, humer biTun ja;arab jala: wo{i#awe dun. МагIарул киниялълъ гIадин магIарул чияссул черхх лълъадаруларо. mafarul kiniya: fadin mafarul xiyaSul xer{ :adarularo. МагIарул мацIцIалда кечI ахIулел, гIурус мацIцIалълъ гаргадулел магIарулал. mafarul ma~alda kez a\ulel, furus ma~a: gargadulel mafarulal. МагIарухъ дибирлъи щоларев – лъарагIалде, лъарагIалда дибирлъи щоларев – Нугъаялде. mafaru] dibir;i &olarew - ;arafalde, ;arafalda dibir;i &olarew - nuvayalde. МагIарухъе вачIани, дурго гьобол лъаларев, Буртилӏе вачIани, дурго хIама лъаларев. mafaru]e wazani, durgo hobol ;alarew, burti/e wazani, durgo \ama ;alarew. МагIирокъоб гIоди рекъараб, берталълъ аваданлъи рекъараб. mafiroqob fodi reqarab, berta: awadan;i reqarab. МагIицца квен босарай, кочIоцца росс восарай. mafiCa kwen bosaray, kozoCa roS wosaray. МагIицца магIирукъ берцин гьабулеб. mafiCa mafiruq bercin habuleb. МагIу кIиго батIияб букIунебила, цояб чваххун бачIунеб, цояб бачIинабураб. mafu jigo baTiyab bujunebila, coyab xwa{un bazuneb, coyab bazinaburab. МагIу-рагIиялълъул ххалалъиго щиб, ххарицел гуреб жо мокърукьги гьечIин. Гьуя-гьараялълъул гьарзалъиго щиб, хъандиро гуреб жо магIида гьечIин. mafu-rafiya:ul {ala;igo &ib, {aricel gureb $o moqrupgi hezin. vuya-haraya:ul har#a;igo &ib, ]andiro gureb $o mafida hezin. НекIо кицилъун тIиритIарал гьал рагIабаз бичIчIизабулеб буго мискинчияссухъ гIоди гIададиссеб бугилан. МагIихъаналда рагIун букIун гьечIо - «БоцIцIи хIажат гьечIо, хIара къваригIун буго», – абураб битIараб кици. nejo kici;un TiriTaral hal rafaba# biZi#abuleb bugo miskinxiyaSu] fodi fadadiSeb bugilan. mafi]analda rafun bujun hezo - «bo~i \a$at hezo, \ara qwarifun bugo», - aburab biTarab kici. МагIу рекъезе – рагIи, кечI рекъезе – далалай. mafu reqe#e - rafi, kez reqe#e - dalalay. МагIу-рорчIи хханассул гIадаб, хвел букъи Гергил гIадаб. mafu-rorzi {anaSul fadab, [wel buqi gergil fadab. МагIу хвалилI ахIе, кечI берталI ахIе. mafu [wali/ a\e, kez berta/ a\e. МагIуги кечIги, рекIеда бухIараб меххалълъ гурони, бачIунаро. mafugi kezgi, rejeda bu\arab me{a: guroni, bazunaro. Мадугьал квешлъани – рукъ хисе, чIчIужу квешлъани – цIцIар тIаме, чу квешлъани – биче. maduhal kwe^;ani - ruq [ise, Zu$u kwe^;ani - ~ar Tame, xu kwe^;ani - bixe. Мадугьал лълъикIав гьоркьоб къед борххатав, гьудул лълъикIав рукъ рикIкIадав. maduhal :ijaw horpob qed bor{araw, hudul :ijaw ruq riJadaw. Мадугьал лълъикIассул ражихо-хоно россассе арабила, мадугьал квешассул лълъикIай яс рокъой ххутIарайила. maduhal :ijaSul ra$i[o-[ono roSaSe arabila, maduhal kwe^aSul :ijay yas roqoy {uTarayila. Мадугьалассда велъуге, бадибчIвай бихьизе гурин. maduhalaSda we;uge, badibzway bi%i#e gurin. Мадугьалассул гьобол хунилан, Гьолокье магIиде арай. maduhalaSul hobol [unilan, holope mafide aray. Мадугьалассул хIалтIи малълъунги, ясал чIчIун тогейила. maduhalaSul \alTi ma:ungi, yasal Zun togeyila. Мадугьалассул хIелеко хъазлъун бихьулебила. maduhalaSul \eleko ]a#;un bi%ulebila. Мадугьалассул чед гьуинаб, чияр чIчIужу берцинай. maduhalaSul xed huinab, xiyar Zu$u bercinay. Мадугьалассулгун гьоркьоблъи бокьарасс рагьда гьой хьихьулареб. maduhalaSulgun horpob;i boparaS rahda hoy %i%ulareb. Мадугьалзабазги беццани, цIцIилцIцIиеги росс щолевила (цIцIилицIцIги россассе унебила). maduhal#aba#gi beCani, ~il~iyegi roS &olewila (~ili~gi roSaSe unebila). Мадугьалихъ йигей палихъаналда щибго лъалареб, лъаларей рикIкIадегIан йигелда «кинабго лъалеб». maduhali] yigey _ali]anajda &ibgo ;alareb, ;alarey ruJadefan yigelda «kinabgo ;aleb». Мадугьалихъги ватугеги кIкIухIалав чи, хобги асскIобе ккогеги хIалихьатав чияссда. maduhali]gi watugegi Ju\alaw xi, [obgi aSjobe Kogegi \ali%ataw xiyaSda. Мазандаран дарай диеги щвечIо, жулпакатаналда дунги рекъечIо. ma#andaran daray diyegi &wezo, $ul_akatanalda dungi reqezo. Майданалда баххчун, цер чанахъанасс толаро. maydanalda ba{xun, cer xana]anaS tolaro. Мазлумассе зулмуялълъул къоялдасса залимассе гIадлуялълъул къо захIмалъулеб. ma#lumaSe #ulmuya:ul qoyaldaSa #alimaSe fadluya:ul qo #a\ma;uleb. Макру-хIила гIемерасс цо тIабигIат кколаро. makru-\ila femeraS co Tabifat Kolaro. Макьидасса бергьараб жо гьечIебила. mapidaSa berharab $o hezebila. Макьие гурони, вегизе ккогеги. mapiye guroni, wegi#e Kogegi. Макьие ссабру гьечIеб, рокьуе берцинлъи гьечIеб. mapiye Sabru hezeb, ropuye bercin;i hezeb. Макьу гьуинал беразда сардил ххалалъи лъалареб. mapu huinal bera#da sardil {ala;i ;alareb. Макьу тарав тушман ххадув ккогеги. mapu taraw tu^man {aduw Kogegi. Макьу толеб жо – ургъел, гIадан холеб жо – ххиял. mapu toleb $o - urvel, fadan [oleb $o - {iyal. Макьу щварал кьижула, рокьи ккарал ссвердула. mapu &waral pi$ula, ropi Karal Swerdula. Мали Къвегъадаго, къвал мажгитухъго. mali qwevadago, qwal ma$gitu]go. Къвегъада буго ххунздерил хабалазда асскIоб бугеб хварал росулеб мали лъолеб бакI. Кици хIалтIизабула молода лъоларевги къвалицца вухьунаревги чи вукIунарин, чIухIдаруге абураб магIнаялда. qwevada bugo {un#deril [abala#da aSjob bugeb [waral rosuleb mali ;oleb baj. kici \alTi#abula moloda ;olarewgi qwaliCa wu%unarewgi xi wujunarin, zu\daruge aburab mafnayalda. Мала Нассрудинида гьикъарабила жаназадул молол ццебейищин лълъикI букIунеб, нахъайищилан. Ццебе-нахъаялълъул батIалъи гьечIин, тIад лълъикIаб букIунарилан абурабила гьесс. mala naSrudiniCa hiqarabila $ana#adul molol Cebeyi&in :ij bujuneb, na]ayi&ilan. Cebe-na]aya:ul baTa;i hezin, Tad :ijab bujunarilan aburabila heS. Мала Нассрудинил далай лIугIаниги, чIандаххабаралълъе лIугIи гьечIебила. mala naSrudinil dalay /ufanigi, zanda{abara:e /ufi hezebila. Мала Нассрудинидаги илбисалдаги гьоркьоб къотIи ккун букIарабила, цо-цо кечI ахIун бахъинегIан, цоцазул гъежда рекIине. Цин илбисалълъул гъежда рекIарав Мала Нассрудиницца ахIарабила лIугIиго гьечIеб «далай-далай». «ЛIугIуларищ? ЛIугIуларищ?» – ан зигардулебги букIун, илбисалълъ гьарарабила, жиб дур гъеждаги рекIинарин, кечIги ахIиларин, талихI кьегийин, гъоркье лIугьаян. mala naSrudinidagi ilbisaldagi horpob qoTi Kun bujarabila, co-co kez a\un ba]inefan, coca#ul ve$da rejine. cin ilbisa:ul ve$da rejaraw mala naSrudiniCa a\arabila /ufigo hezeb «dalay-dalay». «/ufulari&? /ufulari&?» - an #igardulebgi bujun, ilbisa: hararabila, $ib dur ve$dagi rejinarin, kezgi a\ilarin, tali\ pegiyin, vorpe /ufayan. МалахIосен ахIарав ахIе, ХIункърае кьурассе кье. mala\osen a\araw a\e, \unqraye puraSe pe. Малъ кIутIаниги, ботIрода унтулеб. ma; juTanigi, boTroda untuleb. Малълъаниги лъалареб, бетIер гьодораб бугони, малълъичIониги босулеб, бетIер цIцIодораб бугони. ma:anigi ;alareb, beTer hodorab bugoni, ma:izonigi bosuleb, beTer ~odorab bugoni. Малълъараб босизе чи тIагIун ххутIугегийила. ma:arab bosi#e xi Tafun {uTugeyila. Малълъараб босуларевги – ахIмакъ, босуларессда малълъаравги – гIабдал. ma:arab bosularewgi - a\maq, bosulareSda ma:arawgi - fabdal. Малълъараб гьабе, гьикъараб бице. ma:arab habe, hiqarab bice. Малълъараб гьабичIев ХIавал ГIалицца хIуличIого бана гIака магIида. ma:arab habizew \awal faliCa \ulizogo bana faka mafida. Малълъараб гьабуни, дагIба кколаро, гьикъараб бицани, кьал букIунаро. ma:arab habuni, dafba Kolaro, hiqarab bicani, pal bujunaro. Малълъараб гьабуни, мекъсса кколаро. ma:arab habuni, meqSa Kolaro. Малълъараб гьудуласс – гьабураб дицца. ma:arab hudulaS - haburab diCa. Малълъарабги гьабичIо, гьикъун бихье жиндаго, гьикъарабги бицинчIо, гьеле живго чи ццеве. ma:arabgi habizo, hiqun bi%e $indago, hiqarabgi bicinzo, hele $iwgo xi Cewe. Малълъарабги лъаларей, лъарабги гьабуларей. ma:arabgi ;alarey, ;arabgi habularey. Малълъарассул кIал бекулареб, кIанцIарассул бохх гурони. ma:araSul jal bekulareb, jan`araSul bo{ guroni. Малълъарассул малълъарабги гьабунила жиндир эбел хварайилан абурабила Мала Нассрудиницца. ma:araSul ma:arabgi habunila $indir ebel [warayilan aburabila mala naSrudiniCa. Малълъаризе цIакъав, гьабизе къадарав. ma:ari#e `aqaw, habi#e qadaraw. Малълъарун чи лIугьунарев, буххун хIамил чу лIугьунареб. ma:arun xi /uhunarew, bu{un \amil xu /uhunareb. Малълъарухъаби гIемерлъани, гIадлу холеб. ma:aru]abi femer;ani, fadlu [oleb. Малълъизе киназдаго лъалеб, гьабизе цояссда гурони лъалареб. ma:i#e kina#dago ;aleb, habi#e coyaSda guroni ;alareb. Малълъизе чи камуларо, малълъараб босизе бетIер букIине ккола. ma:i#e xi kamularo, ma:arab bosi#e beTer bujine Kola. «Малълъизе чи тIагIаги дур лъималазе!» - ян абурабила цоялълъ. «Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босугеги дуразго!» – ян абурабила дандеялълъ. «ma:i#e xi Tafagi dur ;imala#e!» - yan aburabila coya:. «ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosugegi dura#go!» - yan aburabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIагиян гьарарабила цоялълъ, малълъараб босизе чи нужерги тIагIагиян хьамурабила дандеялълъ. ma:i#e xi Tafagiyan hararabila coya:, ma:arab bosi#e xi nu$ergi Tafagiyan %amurabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босаги. ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosagi. МалълъичIеб гьабуге, гьикъичIеб бицунге. ma:izeb habuge, hiqizeb bicunge. МалълъичIеб гьабурав, кьечIеб босарав. ma:izeb haburaw, pezeb bosaraw. МалълъичIониги лъалеб, лъалесс гьабулелълъухъ ралагьани. ma:izonigi ;aleb, ;aleS habule:u] ralahani. МалълъичIониги лъалей, лъачIониги гьабулей. ma:izonigi ;aley, ;azonigi habuley. Малълъ босе гьитIинго, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьасс цIунаги. ma: bose hiTingo, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaS `unagi. Малълъа ццебеялдасса ххадуб. ma:a CebeyaldaSa {adub. Малълъулел гIемерлъани, гIенеккулел дагьлъула. ma:ulel femer;ani, feneKulel dah;ula. Малълъун гуребила лъалеб, бихьунила (Малълъун гурелила цIцIодорлъулел, бихьунила). ma:un gurebila ;aleb, bi%unila (ma:un gurelila ~odor;ulel, bi%unila). Малълъун гуро чудкицца балкан кунеб, куцан гуро царацца къехь бищулеб. ma:un guro xudkiCa balkan kuneb, kucan guro caraCa qe% bi&uleb. МалълъичIого цIцIаларав, цIцIаличIого дурусав. ma:izogo ~alaraw, ~alizogo durusaw. Малълъун чиги лIугьунарев, рахъдал мучариги лIугьунареб. ma:un xigi /uhunarew, ra]dal muxarigi /uhunareb. Малълъухъе хьваде, хьихьухъе рукIа. ma:u]e %wade, %i%u]e ruja. Марагадал гурга габунибги бан, гаргаралълъул хъаба хъорщодаги лъун. maragadal gurga gabunibgi ban, gargara:ul ]aba ]or&odagi ;un. Маргъалалълъул берцинлъи, кунада ххун, цIцIикIкIуна, къадруги дагьлъуларо, ххечIого тунин абун. marvala:ul bercin;i, kunada {un, ~iJuna, qadrugi dah;ularo, {ezogo tunin abun. Маргьабацца кантIула, магъалоялълъ кIвекIула. marhabaCa kanTula, mavaloya: jwejula. МаркIачIуде вачIунев кIичIудеги вачIунев, кIичIван тIагъур гIинда бан, богодеги вачIунев. marjazude wazunew jizudegi wazunew, jizwan Tavur finda ban, bogodegi wazunew. МасслихIаталълъ рекъезарула, мацIцIицца ратIа гьарула. maSli\ata: reqe#arula, ma~iCa raTa harula. МатIу квешаб бугилан, гIайиб гьелде реххуге, матIуялда гIайиб щиб, дур куц квешаб бугони. (МатIуялда гIайиб щиб, щайтIадул куц бугони). maTu kwe^ab bugilan, fayib helde re{uge, maTuyalda fayib &ib, dur kuc kwe^ab bugoni. (maTuyalda fayib &ib, &ayTadul kuc bugoni). МатIуялда лъураб тIанкI ххеххго бихьулареб. maTuyalda ;urab Tanj {e{go bi%ulareb. МатIуялда лъураб цо тIанкIалълъ тIолабго матIу ссурукъ гьабула, цо кIкIухIалай гIаданалълъ тIолабго гвай ссуризабула. maTuyalda ;urab co Tanja: Tolabgo maTu Suruq habula, co Ju\ulay fadana: Tolabgo gway Suri#abula. Маххссара гажиялде ссверулеб, меххтел огьогьоялда лIугIулеб. ma{Sara ga$iyalde Sweruleb, me{tel ohohoyalda /ufuleb. Маххссара гьабе, бакI бихьун. ma{Sara habe, baj bi%un. Маххссара лъаларессе маххссара гьабулареб. ma{Sara ;alareSe ma{Sara habulareb. Маххссара лълъикIаб, кIиго чи велъараб. ma{Sara :ijab, jigo xi we;arab. Маххссараялълъе гIологи гьересси бищунгейила. ma{Saraya:e fologi hereSi bi&ungeyila. Махх кьавуялълъ куна, гIадан ургъалицца куна. ma{ pawuya: kuna, fadan urvaliCa kuna. Маххул гел цIулал гелалде ккарабила, маххул нуцIцIа цIулал нуцIцIаялде ккарабила. ma{ul gel `ulal gelalde Karabila, ma{ul nu~a `ulal nu~ayalde Karabila. Маххщалицца нилIеда квен гьаруларо, жинццаго нилIее кьола. ma{&aliCa ni/eda kwen harularo, $inCago ni/eye pola. «Маххщел бугев» ХIасанил ГIали вукIаго, цоябги оц хъве! «ma{&el bugew» \asanil fali wujago, coyab oc ]we! Маххщел гьечIев гьабигьан – агьлулъун гьечIев дибир. ma{&el hezew habihan - ahlu;un hezew dibir. Маххщелги гьунарги – гьадингояб жо, гьудуллъи бугони, нухда ккола иш. ma{&elgi hunargi - hadingoyab $o, hudul;i bugoni, nu[da Kola i^. Маххщелги гьунарги ххвалчацца къотIулареб. ma{&elgi hunargi {walxaCa qoTulareb. МахI квешалълъуб тIутI гIемераб. ma\ kwe^a:ub TuT femerab. МахIаги гIагIаги гьечIони, мама букIунареб. ma\agi fafagi hezoni, mama bijunareb. МахIалда хIал букIаго, хIетI босе. ma\alda \al bujago, \eT bose. МахIамалъун пер гурев, ГьатIиналъун цIцIам гурев. ma\ama;un _er gurew, haTina;un ~am gurew. МахIцараб рекIелIан тIокIкIараб рагIи бачIунареб. ma\carab reje/an ToJarab rafi bazunareb. МацIцI борхьилги лъан лълъикIаб. ma~ bor%ilgi ;an :ijab. МацIцI гьой гуро, гьеб раххссида чIчIоларо. ma~ hoy guro, heb ra{Sida Zolaro. МацIцI гIадамассул кванаге, гIиял кванай. ma~ fadamaSul kwanage, fiyal kwanay. МацIцI кунаро, кваназе жо кье. ma~ kunaro, kwana#e $o pe. МацIцI кIалдиб те, кIал богIое те. ma~ jaldib te, jal bofoye te. МацIцI лъаларев цIцIогьор хваги, цIцIар лъаларев тушман хваги. ma~ ;alarew ~ohor [wagi, ~ar ;alarew tu^man [wagi. МацIцI лъалев – чода, чол бетIергьан – лъелго. ma~ ;alew - xoda, xol beTerhan - ;elgo. МацIцI ххалатассул гIакълу къокъабила. ma~ {alataSul faqlu qoqabila. МацIцIалда гьоцIцIо бугев, рекIелI загьру бугев. ma~alda ho~o bugew, reje/ #ahru bugew. МацIцIалда нацIцI барав (МацIцI букарарав чи). ma~alda na~ baraw (ma~ bukararaw xi). МацIцIалда ракьа гьечIеб, гьелълъни ракьа бекулеб. ma~alda rapa hezeb, he:ni rapa bekuleb. МацIцIалда тIад – гьоцIцIо, мацIцIалда гъоркь – загьру. ma~alda Tad - ho~o, ma~alda vorp - #ahru. МацIцIалда хIал кIолаго, кIудиялде ваккуге, каламалълъ реххулаго, ххвалчаде квер бегьуге. ma~alda \al joraro, judiyalde waKuge, kalama: re{ulago, {walxade kwer bepuge. МацIцIалда цIцIам бугев – цIцIанда борохь барав. ma~alda ~am bugew - ~anda boro% baraw. МацIцIалда чаран лъурай мунги, чарххида цаби ккурай дунги. ma~alda xaran ;uray mungi, xar{ida cabi Kuray dungi. МацIцIалде гьоцIцIо тIун, гьодилI жо балев. ma~alde ho~o Tun, hodi/ $o balew. МацIцIид чи чIвала, цIцIогьод оц хъола. ma~id xi zwala, ~ohod oc ]ola. МацIцIил цIцIад барав, цIцIогьол гIор щварав. ma~il ~ad baraw, ~ohor for &waraw. МацIцIихъанасс чияр рукъ, цIа гъвечIого, бухIулеб. ma~i]anaS xiyar ruq, `a vwezogo, bu\uleb. МацIцIихъанассул кIал цIцIороги, цIцIогьорассул бер бахъаги. ma~i]anaSul jal ~orogi, ~ohoraSul ber ba]agi. МацIцIихъанассул кIалалдасса цIунаги, цIцIогьорассул квердасса цIунаги. ma~i]anaSul jalaldaSa `unagi, ~ohoraSul kwerdaSa `unagi. МацIцIицца чи чIвалев, боцIцIуцца вичун восулев. ma~iCa xi zwalew, bo~uCa wixun wosulew. МацIцIххалат, гIакълукъокъ. ma~{alat, faqluqoq. МачIчIадалда хIанчIида бадиб тIатIи бихьарабила. maZadalda \anzida badib TaTi bi%arabila. Маялда мал бани, кьеялда къвал базе кколеб. mayalda mal bani, peyalda qwal ba#e Koleb. Маян бихьизе кодобеги кьолебила дуниял, кьурун бахъун, кодоссаги унебила дуниял. mayan bi%i#e kodobegi polebila duniyal, purun ba]un, kodoSagi unebila duniyal. Маян кьечIони, дунги хваги, кьураб босичIони, мунги хваги. mayan pezoni, dungi [wagi, purab bosizoni, mungi [wagi. Маян кьолеб гурони, кьеян гьарулеб къо бачIунгеги. mayan poleb guroni, peyan haruleb qo bazungegi. Маян кьураб босичIони, кьеян гьаризе кколеб. mayan purab bosizoni, $oyalde hari#e Koleb. Маян кьураб жоялде божи цIцIикIкIараб. mayan purab $oyalde bo$i ~iJarab 151. Маян кьураб кьагIрил гьан квине лъачIев хIалихьат, ЦIцIай эххеде, беххеб, хераб гIакдал тIеренчехь. mayan purab pafril han kwine ;azew \ali%at, ~ay e{ede, be{eb, [erab fakdal Terenxe%. 152. Мегеж танщинав гIакъил гуревила. mege$ tan&inaSul faqil gurewila. 153. Мегеж ххалатассул гIакълу къокъабила. mege$ {alataSul faqlu qoqabila. Цо цIцIалунчияссда гьедин хъван батарабила тIехьалда. Валлагьин, дир хIакъалълъулIги гьединаб пикру ккезе бегьулилан, зарукьги ккун, ххутIараб мегеж чIурхIулев вукIанила гьев. Магжида парххараб цIаялълъ гьессул михъалги чIурхIун рехханила. Цинги доб тIехьалда батараб абиялда гъоркь гьесс хъванила - «Валлагь, битIарабги букIун буго!» co ~alunxiyaSda hedin ]wan batarabila Te%alda. walahin, dir \aqa:u/gi hedinab _ikru Ke#e behulilan, #arupgi Kun, {uTarab mege$ zur\ulew wujanila hew. mag$ida _ar{arab `aya: heSul mi]algi zur\un re{anila. cingi dob Te%alda batarab abiyalda vorp heS ]wanila - «wlwh, biTarabgi bujun bugo!» 154. Мегеж хъахIлъанагIан гIакълу ботIролIе. mege$ ]a\;anafan faqlu boTro/e. 155. Мегеж хIурул цIун букIаниги кIваричIила, чехь гIорцIцIун бугони. mege$ \urul `un bujanigi jwarizila, xe% for~un bugoni. 156. Мегежали дагIнидаги букIунеб, михъалали катидаги рукIунел. mege$ali dafnidagi bujuneb, mi]alali katidagi rujunel. 157. Мегежги михъалги гIолелани, бегунги бихьинчи йикIинаан. mege$gi mi]algi folelani, begungi bi%inxi yijinaan. 158. Мегежни кIудияб бугоан, гIакълу гьитIинаб гьечIебани. mege$ni judiyab bugoan, faqlu hiTinab hezebani. 159. Мегьед кьурай – каранда, керен кьурай – мугъалда. mehed puray - karanda, keren puray - muvalda. 160. МегIер бичилалде ххер биче, ххер бичилалде хьацIцI биче (къадараб ццебе биче, лълъикIаб ххадуб биче). mefer bixilalde {er bixe, {er bixilalde %a~ bixe (qadarab Cebe bixe, :ijab {adub bixe). 161. МегIер мегIералде кколаребила, гIадан гIадамассде кколевила. mefer meferalde Kolarebila, fadan fadamaSde Kolewila. 162. МегIералда нахъаги мегIер батизе бегьулебила. meferalda na]agi mefer bati#e behulebila. 163. МегIералълъул рикъзи метер бачIунеб. mefera:ul riq#i meter bazuneb. 164. МегIералълъ кквечIеб авлахъалълъ кколареб. mefera: Kwezeb awla]a: Kolareb. 165. МегIер кIкIванищ? ГIор кIкIванищ? (Яшав гьабизеги гIадамазулгун хIал рекъезабизеги гьедигIанассеб захIмат баччизе кколилан абураб магIна). mefer Jwani&? for Jwani&? (ya^aw habi#egi fadama#ulgun \al reqe#abi#egi hedifanaSeb #a\mat baXi#e Kolilan aburab mafna). 166. МегIер мегIералде щун бугилан абуни, божа, гIадамасс ругьунаб гIамал тун бугилан абуни, божуге. mefer meferalde &un bugilan abuni, bo$a, fadamaS ruhunab famal tun bugilan abuni, bo$uge. 167. МегIер радал беге, гIор къаденахъе беге. mefer radal bege, for qadena]e bege. 168. МегIер цIураб гIиялIа гIангис гIоркIкIен бищарав, хъутан цIурал цIцIаналIа цIцIодегIен балагьарав. mefer `urab fiya/a fangis forJen bi&araw, ]utan `ural ~ana/a ~odefen balaharaw. 169. МегIергун барщун, гIанкIкI тIубаларо. mefergun bar&un, fanJ Tubalaro. 170. Мекъаб нух ккурассе битIараб нух бецIцIаб. meqab nu[ KuraSe biTarab nu[ be~ab. 171. Мекъаб цIул гIадав, цIулалълъ ноцIцI гIадав. meqab `ul fadaw, `ula: no~ fadaw. 172. Мекъалда асскIоссанила ритIухълъи унеб. meqalda aSjoSanila riTu];i uneb. 173. Мекълъи – гIакълуялълъул загIиплъи. meq;i - faqluya:ul #afi_;i. 174. Мекъиял нухал гIемер рукIуна, битIараб цо гурони букIунаро. meqiyal nu[al femer rujuna, biTarab co guroni bujunaro. 175. Мекъсса гьабуниги, цин-цин битIун кколеб, битIун гьабурабги цин-цин мекъсса кколеб. meqSa habunigi, cin-cin biTun Koleb, biTun haburabgi Cin-cin meqSa Koleb. 176. Мекъи кколарев гIакъил ватичIев, нух къосунарев ццевехъан ватичIев. meqi Kolarew faqil watizew, nu[ qosunarew Cewe]an watizew. 177. Мелъел – лъолъол, лъеретI – гъогъол, гъедел – цIулал, цIцIилкьал – ролIул. me;el - ;o;ol, ;ereT - vovol, vedel - `ulal, ~ilpal - ro/ul. 178. Мергил зуни зобалазде рагIарай. mergil #uni #obala#de rafaray. 179. Мерго меседилай, тIагъди гIарцулай. mergo mesedilay, Tavdi farculay. 180. Месед балагьизе арав, гьеб бухъулаго хваравила. mesed balahi#e araw, heb bu]ulago [warawila. 181. Месед букIин гIоларо, меседил квералги рукIине ккола. mesed bujin folaro, mesedil kweralgi rujine Kola. 182. Месед кьавуялълъ кунареб, гIарац гIонкIкIоцца унареб. mesed pawuya: kunareb, farac fonJoCa unareb. 183. Месед лъала биани, чи лъала боцIцIуда гьоркьов, чу лъала рилълъадалъун, квешай чIчIужугIаданалълъул макруялда ххадув щивниги гъоларо. mesed ;ala biani, xi ;ala bo~uda horpow, xu ;ala ri:ida;un, kwe^ay Zu$ufadana:ul makruyalda {aduw &iwnigi volaro. 184. Месед хъванилан, хъирмил багьа холареб. mesed ]wanilan, ]irmil baha [olareb. 185. Меседалда асскIоб лъуни, маххги кенчIолебила. mesedalda aSjob ;uni ma{gi kenzolebila. 186. Меседалдасса меседил кверал лълъикIал. mesedaldaSa mesedil kweral :ijal. 187. Меседалълъ ракъи кколаро, гIарацалълъ къеч хьваларо, нахърател богIол гьабе. meseda: raqi Kolaro, faraca: qex %walaro, na]ratel bofol habe. 188. Меседги какула, кодой щвечIони, какизе бегьилищ, дуе щвечIони. mesedgi kakula, kodoy &wezoni, kaki#e behili&, duye &wezoni. 189. Меседил бацIцIалъи бииндал лъала, чияссул вацIцIалъи вихьидал лъала. mesedil ba~a;i biindal ;ala, xiyaSul wa~a;i wi%idal ;ala. 190. Меседил кверазул багьа гьечIеб, гьел ричун росизе щоларел. mesedil kwera#ul baha hezeb, hel rixun rosi#e &olarel. 191. Меседил къимат къотIаралълъубила букIунеб. mesedil qimat qoTara:ubila bujuneb. 192. Меседил къимат устарассда лъала. mesedil qimat ustaraSda ;ala. 193. Меседил кьили чIваниги, хIама хIама буго, чу чу буго. mesedil pili zwanigi, \ama \ama bugo, xu xu bugo. 194. Меседил лълъикIлъи – кьаву чIвангутIи, чияссул лълъикIлъи – гьересси бицунгутIи. mesedil :ij;i - pawu zwanguTi, xiyaSul :ij;i - hereSi bicunguTi. 195. Меседил хIал цIадабила лъалеб, чияссул хIал хIалтIулIила лъалеб. mesedil \al `adabila ;aleb, xiyaSul \al \alTu/ila ;aleb. 196. Меседил ца бугев, царал рачIчI бугев. mesedil ca bugew, caral raZ bugew. 197. Меседил цаби ругессе гIемер хьимхьидизе бокьулеб. mesedil cabi rugeSe femer %im%idi#e bopuleb. 198. Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас. meter waza, %ul {alataw inSul was. Мадугьалассул вас вачIун вуго, метер лалде оц биччаларищан гьикъизе витIанин инссуццайилан. maduhalaSul was wazun wugo, meter lalde oc biXalari&an hiqi#e wiTanin inSuCayilan. - Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас, - ан абун буго мадугьаласс. - meter waza, %ul {alataw inSul was, - an abun bugo maduhalaS. 199. Метер лал тIамилалде, лалил бетIергьан хун вуго. meter lal Tamilalde, lalil beTerhan [un wugo. Кициялълъ бицунеб буго инсанассул гIумру лахIзаталълъги божи бугеб жо гурилан. kiciya: bicuneb bugo insanaSul fumru la\#ata:gi bo$i bugeb $o gurilan. 200. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, метер цIцIалилилан дарсалги тоге. meter habililan \alTigi toge, meter ~alililan darsalgi toge. 201. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, регIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге. meter habililan \alTigi toge, refarab me{a: habililan fadan;igi toge. 202. Метер гьабулелде жакъа ургъе. meter habulelde $aqa urve. 203. Метер жужазе бугилан, жакъа рукъ лълъухьичIого тоге. meter $u$a#e bugilan, $aqa ruq, :u%izogo toge. 204. Метер кколелълъул пикру гьабулессул бахIарчи вахъунаревила. meter Kole:ul _ikru habuleSul ba\arxi wa]unarewila. 205. Метер къоялълъул хIисаб гьабичIев нахъа пашманлъулев. meter qoya:ul \isab habizeb na]a _a^man;ulew. 206. Метер семиялдасса жакъа рагъи лълъикI. meter semiyaldaSa $aqa ravi :ij. 207. Метер щолел гьаналI пурщабаздасса жакъа щолел хъабхъилI пурщабиго лълъикI. meter &olel hana/ _ur&aba#daSa $aqa &olel ]ab]i/ _ur&abigo :ij. 208. Метералде тараб ссезеялде нахъбахъарабила, ссезеялде тараб гьоркьоб арабила. meteralde tarab Se#eyalde na]ba]arabila, Se#eyalde tarab horpob arabila. 209. Метерго хвелел гIадин динги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дунялги гьабейила. metergo [welel fadin dingi habeyila, kidago [welarel fadin dunyalgi habeyila. 210. Метерисселълъул пикру гьабуларессул жакъассебги букIунареб. meteriSe:ul _ikru habulareSul $aqaSebgi bujunareb. 211. Метерисса бохха, цер! (Билълъидалго бохха, цер!) meteriSa bo{a, cer! (bi:idalgo bo{a, cer!) ЦаратIинчI ун букIун буго къватIибе. Гьелда гIодоб батун буго цо нус. Гьеб берцин бихьараб царатIинчIалълъ нус кIкIун биччан тун буго. ЦIакъ боххун рокъобеги бачIун, жинда батараб носол хIакъалълъулI эбелалълъе бицун буго. caraTinz un bujun bugo qwaTibe. helda fodob batun bugo co nus. heb bercin bi%arab caraTinza: nus Jun biXan tun bugo. `aq bo{un roqobegi bazun, $inda batarab nosol \aqa:u/ ebela:e bicun bugo. - Кибхха гьеб бугеб? - kib{a heb bugeb? - Дицца гьеб къулчIчIана, эбел. - diCa heb qulZana, ebel. - Метерисса бохха, цер! - meteriSa bo{a, cer! Метерисса царатIинчI, чохьол унтиги бахъун, хун буго. meteriSa caraTinz, xo%ol untigi ba]un, [un bugo. 212. Мехх щварал къинлъила, къо щварал хвела. me{ &waral qin;ila, qo &waral [wela. 213. Меххтараб гIонкIкIоцца катида инссул цIцIар цIеххарабила. me{tarab fonJoCa katida inSul ~ar `e{arabila. 214. Меххтарав чияссе кьураб гIакълу – гIурулIе реххараб чIимихх. me{taraw xiyaSe purab faqlu - furu/e re{arab zimi{. 215. Меххтарассул дагIба-рагIи гIемераб, дандеяссул зарул пирххи гIедераб. me{taraSul dafba-rafi femerab, dandeyaSul #arul _ir{i federab. 216. Меххтарухъанассда яхI букIунареб, хIинкъарассда нич букIунареб. me{taru]anaSda ya\ bujunareb, \inqaraSda nix bujunareb. 217. Меххтизабуни цIцIелжо бацIгун багъулебила. me{ti#abuni ~al$o ba`gun bavulebila. 218. Меххтун велъила, вигьун гIодила. me{tun we;ila, wihun fodila. 219. Микк чIчIаралълъуб микк бижула, чинари чIчIаралълъуб чинари бижула. miK Zara:ub miK bi$ula, xinari Zara:ub xinari bi$ula. 220. Милат кIудияб букIунила, гьелълъул тарихх кIудияб бугони. milat judiyab bujunila, he:ul tari{ judiyab bugoni. 221. Милаталда тIад вугев чияссул бетIер гьегьгIанаб букIине кколеб. milatalda Tad wugew xiyaSul beTer hehfanab bujine Koleb. 222. Мимидулеб катихъе кидаго гIункIкI щолареб. mimiduleb kati]e kidago funJ &olareb. 223. Мина базе захIматаб, биххизе бигьаяб жойила. mina ba#e #a\matab, bi{i#e bihayab $oyila. 224. Мина босулелълъул, мадугьал цIеххе. mina bosule:ul, maduhal `e{e. Налъукьеги ккун, цоясс мина бичулеб букIун буго. Гьелълъул багьа чIчIезабун буго къого томен. Минаялълъул бетIергьан чIчIун вуго жинцца гьеб кIикъого томеналдасса гъоркье кьеларилан. Босулев чи чIчIун вуго къого томеналълъул багьаяб минаялълъухъги кIикъого томен абиялълъул магIна жинда бичIчIунарилан. Бичулесс гьессие жаваб кьун буго, къого томен рукъзабазухъги кколила, къого томен мадугьалассухъги кколилан. Босулев чIчIун вуго минаялда цадахъ мадугьалги вичулевлъи жинда рагIун букIинчIилан. Минаялълъул бетIергьанасс абун буго, рес букIарабани, азарго томен дуцца кьуниги, мадугьалассдассаги минаялдассаги жив ватIалъилароанилан. na;upegi Kun, coyaS mina bixuleb bujun bugo. he:ul baha Ze#abun bujun bugo qogo tomen. minaya:ul beTerhan Zun wugo $inCa heb jiqogo tomenaldaSa vorpe pelarilan. bosulew xi Zun wugo qogo tomena:ul bahayab minaya:u]gi jiqogo tomen abiya:ul mafna $inda biZularilan. bixuleS heSiye $awab pun bugo, qogo tomen ruq#aba#u]gi Kolila, qogo tomen maduhalaSu]gi Kolilan. bosulew Zun wugo minayalda cada] maduhalgi wixulew;i $inda rafun bujinzilan. minaya:ul beTerhanaS abun bugo, res bujarabani, a#argo tomen duCa punigi, maduhalaSdaSagi minayaldaSagi $iw waTa;ilaroan. Ургъун вихьилилан, мина босулев нахъе ун вуго. urvun wi%ililan, mina bosulew na]e un wugo. Сапаралдасса вуссарав мадугьалассда бицун буго гьессул мадугьаласс рукъзал ричулел ругилан. АхIун рокъовегун, гьесс мадугьалассда гьикъун буго, кигIан налъийила дуда бугеб, щайила дуцца рукъзал ричулел ругел? sa_araldaSa wuSaraw maduhalaSda bicun bugo heSul maduhalaS ruq#al rixulel rugilan. a\un roqowegun, heS maduhalaSda hiqun bugo, kifan na;iyilan dudu bugeb, &ayila duCa ruq#al rixulel rugel? Мадугьаласс, кисиниссаги бахъун, гьессие къого томенги кьун буго, дагьабги хIажалъани, нахъеги вачIаянги абун буго. maduhalaS, kisiniSagi ba]un, heSiye qogo tomengi pun bugo, dahabgi \a$a;ani, na]egi wazayan abun bugo. Цо заманалдассан дов чи вачIун вуго жиндир хIукму кканин, дуцца абураб багьаги кьун, рукъзал росизеян. Рукъзабазул бетIергьанасс гьессие мадугьалассулги жиндиргоги ккараб бицун буго. co #amanaldaSan dow xi wazun wugo $indir \ukmu Kanin, duCa aburab bahagi pun, ruq#al rosi#eyan. ruq#aba#ul beTerhanaS heSiye maduhalaSulgi $indirgogi Karab bicun bugo. Дур мадугьалассул багьа къого томен букIун гьечIин, азарго букIун бугилан абунила гьесс рукъзабазул бетIергьанассда. dur maduhalaSul baha qogo tomen bujun hezin, a#argo bujun bugilan abunila heS ruq#aba#ul beTerhanaSda. 225. Мискинаб рукъалълъул мискинлъи баххчулеб жойила гIака. miskinab ruqa:ul miskin;i ba{xuleb $oyila faka. 226. Мискинав ваццассдасса бечедав ццинагIал вокьулевила. miskinaw waCaSdaSa bexedaw Cinafal wopulewila. 227. Мискинав вачIун, гьарун ина, залимав вачIун, бахъун ина (Мискинав вачIун, гьарун инебги лъаларо, залимав вачIун, бахъун инебги лъаларо). miskinaw wazun, harun ina, #alimaw wazun, ba]un ina (miskinaw wazun, harun inebgi ;alaro, #alimaw wazun, ba]un inebgi ;alaro). 228. Мискинав ваццгIал – ццинагIал, бечедав ццинагIал - ваццгIал. miskinaw waCfal - Cinafal, bexedaw Cinafal - waCfal. 229. Мискинав вукIа, бечедав вукIа, доре унелълъул – цого мусру. miskinaw wuja, bexedaw wuja, dore une:ul - cogo musru. 230. Мискинавилан росулI рагIизегIан, къарумавилан цIцIоралде рагIизе бокьилила. miskinawilan rosu/ rafi#efan, qarumawilan ~oralde rafi#e bopilila. 231. Мискинассде гьойги ххеххго бортулеб. miskinaSde hoygi {e{go bortuleb. 232. МискинавгIан чи яхI-намус цIцIикIкIарав вукIуневила. miskinawfan xi ya\-namus ~iJaraw wujunewila. 233. Мискинассе заз гIадав, залимассе нах гIадав (ХIалимассе – хъиру, хъачIассе – квасквас). miskinaSe #a# fadaw, #alimaSe na[ fadaw (\alimaSe - ]iru, ]azaSe - kwaskwas). 234. Мискинассе къваригIиндалила гIор къунеб. miskinaSe qwarifindalila for quneb. 235. Мискинассеги вакъарассеги бокьараб тIагъур данде кколебила. miskinaSegi waqaraSegi boparab Tavur dande Kolebila. 236. Мискинассул – гьари, бечедассул – хIал. miskinaSul - hari, bexedaSul - \al. 237. Мискинлъаниги рагъулел росс-лълъади, бечелъаниги рагъулел. miskin;anigi ravulel roS-:adi, bexe;anigi ravulel. 238. Мискинлъи баххчулев бечелъуларев, бечелъи ххирияв жо гIун холарев. miskin;i ba{xulew bexe;ularew, bexe;i {iriyaw $o fun [olarew. 239. Мискинлъи бугила балагь, гIагарлъи нахъе цIцIалеб, тушманлъи тIаде цIцIалеб. miskin;i bugila balah, fagar;i na]e ~aleb, tu^man;i Tade ~aleb. 240. Мискинлъи лълъикIаб жо ани, бищун ццебе дибирасс жиндиего гьарилаан. miskin;i :ijab $o ani, bi&un Cebe dibiraS $indiyego harilaan. 241. Мискинлъи рогьо гуро, бечелъи гьунар гуро. miskin;i roho guro, bexe;i hunar guro. 242. Мискинлъиги ракъиги – яццгIалзабийила. miskin;igi raqigi - yaCfal#abiyila. 243. МискинлъичIого гьудул лъаларевила. miskin;izogo hudul ;alarewila. 244. Мискинлъиялда велъулев, вежа-велъун вахъинчIев. miskin;iyalda we;ulew, we$a-we;un wa]inzew. 245. Мискинлъиялдасса бакIаб гьир гьечIеб. miskin;iyaldaSa bajab hir hezeb. 246. Мискинлъиялълъе дару – хIалтIийила, хIинкъиялълъе дару – таваккалила. miskin;iya:e daru - \alTiyila, \inqiya:e daru - tawaKalila. 247. Мискинчи бечелъани, кIиго чIчIужу ячуней, бечедав мискинлъани, цIцIогьодизе лIугьунев. miskinxi bexe;ani, jigo Zu$u yaxuney, bexedaw miskin;ani, ~ohodi#e /uhunew. 248. Мискинчи вукъизе кьураб нусго гъурущалдасса чIаго вукIаго гьессие кьураб гъурущ бергьунебила. miskin;i wuqi#e purab nusgo vuru&aldaSa zago wujago heSiye purab vuru& berhunebila. 249. Мискинчи - живго мискинав, къарумассул – ракI мискинаб. miskinxi - $iwgo miskinaw, qarumaSul - raj miskinab. 250. Мискинлъи – росдал балагь, ссадакъа – ракъул балагь. miskin;i - rosdal balah, Sadaqa - raqul balah. 251. Мискинчи тIадеялълъул бечедав. miskinxi Tadeya:ul bexedaw. 252. Мискинчи ххасало лъалев. miskinxi {asalo ;alew. 253. Мискинчи ххиялаз бечелъулевила. miskinxi {iyala# bexe;ulewila. 254. Мискинчиясс бечелъи хIехьолареб, бечедав чиясс мискинлъи хIехьолареб. miskinxiyaS bexe;i \e%olareb, bexedaw xiyaS miskin;i \e%olareb. 255. Мискинчиясс ссахIие гIоло мегIер бегулеб. miskinxiyaS Sa\iye folo mefer beguleb. 256. Мискинчияссда велъуге, бечедассде хьул лъоге. miskinxiyaSda we;uge, bexedaSde %ul ;oge. 257. Мискинчияссе дару – хвей. miskinxiyaSe daru - [wey. Мискинчияссул букIун буго, гьелълъул мугъалда хур бекьун, хъизан хьихьараб цо гьирил чу. Цин-цин, дагьабниги тIаде гьан бахинеян, гьесс гьеб гъолеб букIун буго магIарде. Чолни гьод цIцIоролалдего, гъарим мискинчи ине кколев вукIун вуго гьеб нахъе бачине. БетIергьанчи вихьараб меххалълъ, чу хIихIидулеб букIун буго. Ассги жаваб кьолеб букIун буго - «ХIи-хIи-хIи! - щиб букIинеб, дир гъарим, я мун хваги, я дун хваги! Гурони нилIее рахIат гьечIо!» miskinxiyaSul bujun bugo, he:ul muvalda [ur bepun, ]i#an %i%arab co hiril xu. cin-cin, dahabnigi Tade han ba[inefan, heS heb voleb bujun bugo mafarde. xolni hod ~orolaldego, varim miskinxi ine Kolew wujun wugo heb na]e baxine. beTerhanxi wi%arab me{a:, xu \i\iduleb bujun bugo. aSgi $awab poleb bujun bugo - «\i-\i-\i-! &ib bujineb, dir varim, ya mun [wagi, ya dun [wagi! guroni ni/eye ra\at hezo!» 258. Мискинчияссе квекIен гIемераб, бечедав чияссе кумек гIемераб. miskinxiyaSe kwejen femerab, bexedaw xiyaSe kumek femerab. 259. Мискинчияссе цIцIамуда ччураб ххинкIги гьуинаб, бечедав чияссе гьоцIцIоги цIцIекIаб, цIцIибилги кьогIаб. miskinxiyaSe ~amuda Xurab {injgi huinab, bexedaw xiyaSe ho~ogi ~ejab, ~ibilgi pofab. 260. Мискинчияссул багьа – къого куй, нуцалчияссул багьа – нусго куй. miskinxiyaSul baha - qogo kuy, nacalxiyaSul baha - nusgo kuy. Тариххаз гIемерал мисалаздалъун нилIеда бицуна ракьул бетIергьабаз кигIан цIакъ жидерго къимат гьабулеб букIараб, мискинчи кигIан къимат гьечIевлъун, гIодовегIанавлъун гьез рикIкIунев вукIаравали. Ракьул бетIергьабаз жидер балъазда, ххассал балъазда, рихьизарулел рукIун руго лагъассул, узденассул, нуцалчияссул батIи-батIиял къиматал. Гьел къиматал хIисабалде росулел рукIун руго чIвай-хъвей, лIукъа-къотIи ккараб меххалълъ рахъулел рецIелазеги. tari{a# femeral misala#da;un ni/eda bicuna rapul beTerhaba# kifan `aq $idergo qimat habuleb bujarab, miskinxi kifan qimat hezew;un, fodowefanaw;un he# riJunew wujarawali. rapul beTerhaba# $ider ba;a#da, {aSal ba;a#da, ri%i#arulel rujun rugo lavaSul, u#denaSul, nucalxiyaSul baTi-baTiyal qimatal. hel qimatal \isabalde rosulel rujun rugo zway-]wey, /uqa-qoTi Karab me{a: ra]ulel re`ela#egi. 261. Мискинчияссул бечелъи – сахлъи. miskinxiyaSul bexe;i - sa[;i. 262. Мискинчияссул гьудул дагьав, рохь гьечIеб магIарда чан дагьаб. miskinxiyaSul hudul dahaw, ro% hezeb mafarda xan dahab. 263. Мискинчияссул нуцIцIида нахъа жул букIунебила, рокъобе бачIараб бечелъи лълъухьун реххизе. miskinxiyaSul nu~ida na]a $ul bujunebila, roqobe bazarab bexe;i :u%un re{i#e. 264. Мискинчияссул рокъоб къецц гIемераб. miskinxiyaSul roqob qeC femerab. 265. Мискинчияссул рукъ – росу рагIалда, апарагассул хоб – хабалазул рагIалда. miskinxiyaSul ruq - rosu rafalda, a_aragaSul [ob - [abala#ul rafalda. 266. Мискинчияссул тушман гьечIев, лълъиегони вокьуларев. miskinxiyaSul tu^man hezew, :iyegoni wopularew. 267. Мискинчияссул хур хханассул мегIералда бащадаб. miskinxiyaSul [ur {anaSul meferalda ba&adab. 268. Мискинчияссул хIорго ххутIарал гъудал. miskinxiyaSul \orgo {uTaral vudal. Мискинчиясс жиндирго хуриб бекьун букIун буго цIцIороссоролI. Гьава-бакъ рекъараб сон букIиналълъги, чIаран, хъуссун лълъикIго хъулухъ гьабидалги цIцIороссоролI цIакъ хIалигъун бижун бачIунеб букIанила. Мискинчиясс пикру гьабунила, исана дие хурисса лълъикIаб бачIин щвезехъин буго. ТIаде-гъоркье чагIиги рачIина, киназегони гIурал гъудал дир къавулI гьечIо. Валлагь, бачIин бакIарилалде, дун рохьове гъудал гьаризе ун лълъикI! miskinxiyaS $indirgo [urib bepun bujun bugo ~oroSoro/. hawa-baq reqarab son bujina:gi, zaran, ]uSun :ijgo ]ulu] habidalgi ~oroSoro/ `aq \alivun bi$un bazuneb bujanila. miskinxiyaS _ikru habunila, isana diye [uriSa :ijab bazin &we#e]in bugo. Tade-vorpe xafigi razina, kina#egoni fural vudal dir qawu/ hezo. walah, bazin bajarilalde, dun ro%owe vudal hari#e un :ij! Жиб-жиб къоялълъ хъулухъ гьабулеб букIараб хурги жибго тун, мискинчи, гIащтIиги бикIароги босун, рохьове къокъанила. КъотIанила цо лъорил гъветIги, гьарунила гIезегIанго гъудалги. $ib-$ib qoya: ]ulu] habuleb bujarab [urgi $ibgo tun, miskinxi, fa&Tigi bijarogi bosun, ro%owe qoqanila. qoTanila co ;oril vweTgi, harunila fe#efango vudalgi. Мискинчи тIад вуссиналде, рохьил болъоназ пасат гьабун батанила хур. Бахъун чIчIараб цо хIуби цIцIороссоролIулги тун гьечIоанила, бухъ-бухъун бан хурги хвезабун бугоанила… miskinxi Tad wuSinalde, ro%il bo;ona# _asat habun batanila [ur. ba]un Zarab co \ubi ~oroSoro/ulgi tun hezoanila, bu]-bu]un ban [urgi [we#abun bugoanila... Гьеле гьедин хIорго ххутIун руго мискинчияссул гъудал. hele hedin \orgo {uTun rugo miskinxiyaSul vudal. 269. Мискинчияссул яс берцинай лIугьаги, вас лебалав лIугьаги. miskinxiyaSul yas bercinay /uhagi, was lebalaw /uhagi. 270. Михъида квер бахъулеб меххалълъ гьабичIеб жо магжида квер бахъулеб меххалълъ гьабун бажарулареб. mi]ida kwer ba]uleb me{a: habizeb $o mag$ida kwer ba]uleb me{a: habun ba$arulareb. 271. МичIчI бекьаралълъуб – мичIчI, жух бекьаралълъуб – жух. miZ bepara:ub - miZ, $u[ bepara:ub - $u[. 272. МичIчIида мичIчI бижулеб, жухида жух бижулеб. miZida miZ bi$uleb, $u[ida $u[ bi$uleb. 273. МичIчIил кьолбода кьагIрил ххер бижуларо, кьурул нохъода гIарац-месед бижуларо. miZil polboda pafril {er bi$ularo, purul no]oda farac-mesed bi$ularo. 274. Могоро бан гуревила дибир реххулев. mogoro ban gurewila dibir re{ulew. Дибирассда лъазабун буго метер бачазул иргаялде айилан. Дибирассул чIчIужу гIелгун къаццандизе лIугьун йиго, дибир бачазул иргаялде витIулеб гIадат гьечIилан. dibiraSda ;a#abun bugo meter baxa#ul irgayalde ayilan. dibiraSul Zu$u felgun qaCandi#e /uhun yigo, dibir baxa#ul irgayalde wiTuleb fadat hezilan. - Мун юцIцIун чIчIа! Могоро бан, дибир реххуларев, бачазул иргаялде аян лъазабураб гIола, - ян абун буго дибирасс. - mun yu~un Za! mogoro ban, dibir re{ularew, baxa#ul irgayalde ayan ;a#aburab fola, - yan abun bugo dibiraS. 275. Могьое – гьали, гьанае – кватIи. mohoye - hali, hanaye - kwaTi. 276. Могьол хIурмат гьабурав вакъун ххутIуларев. mohol \urmat haburaw waqun {uTularew. 277. Мокъ гьечIеб гIанкIу гIадин ххутIун вугила. moq hezeb fanju fadin {uTun wugila. 278. Мокъ ккун босизе кини гурел, квер ккун бачине лъимер гурел. moq Kun bosi#e kini gurel, kwer Kun baxine ;imer gurel. 279. Мокъиде хъазги бахинабун, хIелкида къинлъеян абуге. moqide ]a#gi ba[inabun, \elkida qin;eyan abuge. 280. Мокъокъ буго къвакъвалеб къасси бертин бугилан, микки буго гъулгъулеб цадахъ жибги бачеян. moqoq bugo qwaqwaleb qaSi bertin bugilan, miKi bugo vulvuleb cada] $ibgi baxeyan. 281. Мокъокъида чIор речIчIани, чIоролида зунтIулеб. moqoqida zor reZani, zorolida #unTuleb. 282. Мокърукь бетIер тункичIого, гIакълу щолареб. moqrup beTer tunkizogo, faqlu &olareb. 283. Моххмоххалълъул нахалда чIоролодул нах бахунареб. mo{mo{a:ul na[alda zorolodul na[ ba[unareb. 284. Моххмоххги кIудияб, квасги ризаб куй букIунареб. mo{mo{gi judiyab, kwasgi ri#ab kuy bujunareb. 285. Моххмоххиде хьулги лъун, хьолбодассаги ватIалъун. mo{mo{ide %ulgi ;un, %olbodaSagi waTa;un. 286. Моххмоххил маргьа бице, дада, моххмохх кварал гIадин рукIине. mo{mo{il marha bice, dada, mo{mo{ kwaral fadin rujine. 287. Моххрода хоно бухьунге, оцода данде баси баге. mo{roda [ono bu%unge, ocoda dande basi bage. 288. МоцIцI бугони, цIцIваби щай? mo~ bugoni, ~wabi &ay? 289. МоцIцI канлъулеб ращалъидал, яс берцинлъулей балугълъидал. mo~ kan;uleb ra&a;idal, yas bercin;uley baluv;idal. 290. МоцIцI нилIехъан бугони, цIцIвабзазул хIал кколаро. mo~ ni/e]an bugoni, ~wab#a#ul \al Kolaro. 291. МоцIцIиде гьабураб щвартIалдеги биххулеб. mo~ide haburab &warTaldegi bi{uleb. 292. МоцIцIроде хIапдолеб гьой гIадин. mo~rode \a_doleb hoy fadin. 293. МоцIцIрол гьумералдаги тIанкIал рукIунел. mo~rol humeraldagi Tanjal rujunel. 294. Мочол мугь гIанассел нилI рокьани, оцол бергIанниги нилIееги рокьулелила. moxol muh fanaSel ni/ ropani, ocol berfannigi ni/eyegi ropulelila. 295. Мугъ бекаяссул эбел, вас гьавулей йикIарай, оц гIорцIцIизе чIарги хун, чIвараб накуги унтун! muv bekayaSul ebel, was hawuley yijaray, oc for~i#e zargi [un, zwarab nakugi untun! Кицилъун лIугьарал ххалкъалълъул рагIаби руго хIалихьатав васассде абурал. Абун ратизеги бегьула гьессие гIоло наку чIварай эбелалълъ. kici;un /uharal {alqa:ul rafabi rugo \ali%ataw wasaSde abural. abun rati#egi behula heSiye folo naku zwaray ebela:. Кициялълъ бицунеб буго некIого нилIеда кIочон тараб цоги жоялълъулги. РацIцIалъи букIиналълъул мурадалда, хIара чIварай чIчIужугIаданалда гъоркье реххулеб букIун буго бакъвараб чIарал квацIи. ЧIарахъан абураб рагIиги гьелдассан бачIараб букIине ккола. kiciya: bicuneb bugo nejogo ni/eda joxon tarab cogi $oya:ulgi. ra~a;i bujina:ul muradalda, \ara zwaray Zu$ufadanalda vorpe re{uleb bujun bugo baqwarab zaral kwa`i. zara]an aburab rafigi heldaSan bazarab bujine Kola. 296. Мугъ биччичIони, хур биччулареб. muv biXizoni, [ur biXulareb. 297. Мугъ ссверунги чехь бугев. muv Serungi xe% bugew. 298. Мугъ ххалатаб чу гуро, чехь кIудияб оц гуро. muv {alatab xu guro, xe% judiyab oc guro. 299. Мугъ чIвазе бакI бугони, зарул пирххи букIуна. muv zwa#e baj bugoni, #arul _ir{i bujuna. 300. Мугъ чIвазе бегьулев гьудулассде щвараб жо щибго гьечIеб. muv zwa#e behulew hudulaSde &warab $o &ibgo hezeb. 301. Мугъалда квер бахъулев, чахьалда малал ралев. muvalda kwer ba]ulew, xa%alda malal ralew. 302. Мугъалълъ баччиялдасса чехьалълъ баччи лълъикIаб. muva: baXiyaldaSa xe%a: baXi :ijab. 303. Мугъзада чед букIаго, чехь бакъизе биччаге. muv#ada xed bujago, xe% baqi#e biXage. 304. Мугь бищун, бечелъуларевила, борч тIубан, мискинлъуларевила. muh bi&un, bexe;ularewila, borx Tuban, miskin;ularewila. 305. Мугь гIемер гьализабе, гьан кватIизегIан гьагIдалI те (Могьое-гьали, гьанае – кватIи). muh femer hali#abe, han kwaTi#efan hafda/ te (mohoye-hali, hanaye - kwaTi). 306. Мугь-мугь ккун реххунила гIанххрил мигьирги гIолеб. muh-muh Kun re{unila fan{ril mihirgi foleb. 307. Мугь цIубайдал, тIор къулулеб, пихъ бакIлъидал, гъветI къулулеб. muh `ubaydal, Tor qululeb, _i] baj;idal, vweT qululeb. 308. Мугьалде мугь реххунила къали гIолеб. muhalde muh re{unila qali foleb. 309. МугьгIаналълъул тIагъур гьабуге, тIутIгIаналълъул пил гьабуге. muhfana:ul Tavur habuge, TuTfana:ul _il habuge. 310. МугIрул гIариялдассаги цIунаги, гIи гьечIеб хъвехъариялдассаги цIунаги. mudrul fariyaldaSagi `unagi, fi hezeb ]we]ariyaldaSagi `unagi. 311. МугIрул гIундул цIцIодорал, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul fundul ~odoral, fal{ul beral ~odoral. 312. МугIрул каву гIатIидаб, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul kawu faTidab, fal{ul beral ~odoral. 313. МугIрул ракьандаги гIурул рагIалдаги чи вакъичIевила. mufrul rapandagi furul rafaldagi xi waqizewali. 314. МугIрул рохьаз берцин гьарула, рукъ лъималаз берцин гьабула. mufrul ro%a# bercin harula, ruq ;imala# bercin habula. 315. МугIрул рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – чIчIужу. mufrul ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - Zu$u. 316. МугIрул рукъги рукъалълъул хIубиги гьаруларебила. mufrul ruqgi ruqa:ul \ubigi harularebila. Цо гIандиссев буртабалълъе ун вукIанила. Цо лъалев-хъвалев буртисесс гьассда жиндирго гьобол цIехханила. Дагьал къояздассан жив ГIандиве вачIине вугин, цинги гьоболассда буртина гьаризе бугиланги бицанила. co fandiSew burtaba:e un wujanila. co ;alew-]walew burtiSew haSda $indirgo hobol `e{anila. dahal qoya#daSan $iw fandiwe wazine wugin, cingi hobolaSda burtina hari#e bugilangi bicanila. ГIандиссев рокъове щванила. Буртиссессул гьоболассда гьев буртиссев вачIинехъин вукIинги гьесс буртина гьаризехъин букIинги бицанила. Гьарани кьелеб батилаххаян гIандиссессги абунила. fandiSew roqowe &wanila. burtiSeSul hobolaSda hew burtiSew wazine]in wujingi heS burtina hari#e]in bujingi bicanila. harani peleb batila{ayan fandiSeSgi abunila. Цо анкьидассан буртиссев вачIанила ГIандиве. Цо кIудияб къваригIелго гьечIого вачIиналълъул, гьоболассда гьаризе цо жо букIиналълъул бицанила. ГIандиссесс, буртиссессул бицунеб жоги гьоркьоб къотIизабун, абунила. co anpidaSan burtiSew wazanila fandiwe. co judiyab qwarifelgo hezogo wazina:ul, hobolaSda hari#e co $o bujina:ul bicanila. fandiSeS, burtiSeSul bicuneb $ogi horpob qoTi#abun, abunila. - ЛълъикI буго, гьобол, бокьараб жо гьаре, кьела. Цинги мугIрулги, рукъги, рукъалълъул хIубиги гьаризе бегьуларебхха. Хъассулаго гъванщагун, буртинаялде букIараб хьулги хIорлъун, буртиссев нахъ вуссун ун вуго. - :ij bugo, hobol, boparab $o hare, pela. cingi mufrulgi, ruqgi, ruqa:ul \ubigi hari#e behulareb{a. ]aSulago vwan&agun, burtinayalde bujarab %ulgi \or;un, burtiSew na] wuSun un wugo. 317. МугIрул хьон битIаги, хьиндал пихъ битIаги. mufrul %on biTagi, %indal _i] biTagi. 318. Макъан – Гъуниб, кьурдулел – Ххунзахъ. maqan - vunib, purdulel - {un#a]. 319. МукIурлъиги – бахIарчилъи. mujur;igi - ba\arxi;i. 320. Мун, букIинчIеб рокъоб рекъечIеб кето, нухтIа битIун билълъа, бетIергьанчихвад. mun, bujinzeb roqob reqezeb keto, nu[Ta biTun bi:a, beTerhanxi[wad. 321. Мун вахине гохI балагьулев дун – дун реххизе кIкIал балагьулев мун. mun wa[ine go\ balahulew dun - dun re{i#e Jal balahulew mun. 322. Мун вихьила, дун йихьилаялълъул лълъикIаб жо кколаро. mun wi%ila, dun yi%ilaya:ul :ijab $o Kolaro. 323. Мун вичIчIуларезде ургъел бикьулареб. mun wiZulare#de urvel bipulareb. 324. Мун вокьулев чийилан рекIелI бугеб бицунге, дуццаго цIуничIеб жо чияцца цIунулареб. mun wopulew xiyilan reje/ bugeb bicunge, duCago `unizeb $o xiyaCa `unulareb. 325. Мун гъалбацI ватани, гIадамалги гIанкIкIал гурел. mun valba` watani, fadamalgi fanJal gurel. 326. Мун гIадиналин гIадамалги рукIунел, дуе гIадинин гъозиеги бокьулеб. mun fadinalin fadamalgi rujunel, duye fadinin vo#iyegi bopuleb. 327. Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIунин, дурни устарги киданиги бахъинчIилан абурабила бацIицца гъотIоркIоялда. mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujunin, durni ustargi kidanigi ba]inxilan aburabila ba`iCa voTorjoyalda. Рехъалълъа кьегIерги хъамун, тIурун унеб букIанила бацI. Цо гъотIокье щвейгун, гьелда чIинхъи чIванила. ГъотIода чи вугиланги ккун, гIодобе кьегIерги реххун, тIуранила бацI. Дагьаб добегIан щвейгун, лъалхъизеги лъалхъун, нахъбалагьанила. ГъотIода чи вукIун гьечIила, роххти борлIулеб гъотIоркIо букIун бугила. «Дуда чIчIегIераб къо чIчIад! – ан абунила бацIицца гьелда. – Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIуна, дурни устарги киданиги бахъинчIо!». re]a:a pefergi ]amun, Turun uneb bujanila ba`. co voTope &weygun, helda zin]i zwanila. voToda xi wugilangi Kun, fodobe pefergi re{un, Turanila ba`. dahab dobefan &weygun, ;al]i#egi ;al]un, na]balahanila. voToda xi wujun hezila, ro{ti bor/uleb voTorjo bujun bugila. «duda Zeferab qo Zad! - an abunila ba`iCa helda, - mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujuna, durni ustar kidanigi ba]inzo!». ГъотIоркIоялълъ данде гьадин къотIанила - «ЧIчIегIераб къоги, бацI, дудаго чIчIаги! ГIумру чахъаби рикъулаго аниги, дурги гIияхъан лIугьинчIо». voTorjoya: dande hadin qoTanila - «Zeferab qogi, ba`, dudagi Zagi! fumru xa]abi riqulago anigi, durgi fiya]an /uhinzo». Гьалда щай жиб кIалъарабан ракIалдеги ккун, бацIицца ххазабунила. halda &ay $ib ja;araban rajaldegi Kun, ba`iCa {a#abunila. 328. Мун кьижун вукIунев, дур тушман кьижуларев. mun pi$un wujunew, dur tu^man pi$ularew. 329. Мун кIодо гьавурав дуццаги кIодо гьаве, даим кIодолъи жиндиего къваригIарассда асскIовеги къаге. mun jodo hawuraw duCagi jodo hawe, daim jodo;i $indiyego qwarifaraSda aSjowegi qage. 330. Мун кIочон тезегIан гIемерги кьогейила, Аллагь, дие боцIцIи, гIадамал гурхIизегIан дагьабги кьогейила. mun joxon te#efan femergi pogeyila, allah, diye bo~i, fadamal gur\i#efan dahabgi pogeyila. 331. Мун лъелго вилълъине ккелароан, чода кIалдиб таргьа балебани. mun ;elgo wi:ine Kelaroan, xoda jaldib tarha balebani. 332. Мун лълъикIабилан абуни, хIамикIертги боххулеб. mun :ijabilan abuni, \amijertgi bo{uleb. 333. Мун лълъил гьакида рекIаниги, кечI гьессул бакъаналда ахIе. mun :il hakida rejanigi, kez heSul baqalda a\e. 334. Мун мегIер ватаниги, цогидал мугIруздеги мугъчIвай гьабе. mun mefer watanigi, cogidal mufru#degi muvzway habe. 335. Мун хвела, дур лълъикIлъи кидаго хвеларо. mun [wela, dur :ij;i kidago [welaro. 336. Мун хIинкъизе кколаро – ккезе биччаге мунагь, гьеб чуризе кколаро – гьабуге ххияналъи. mun \inqi#e Kolaro - Ke#e biXage munah, heb xuri#e Kolaro - habuge {iyana;i. 337. Мун цер ватани, дунги царал рачIчI ккола. mun cer watani, dungi caral raZ Kola. 338. Мун цIакъабилан абуни, хIамикIучIги кьурдулебила. mun `aqabilan abuni, \amijuzgi purdulebila. 339. Мун цIцIализе унелълъул, дун цIцIалун вачIунев вукIана. mun ~ali#e une:ul, dun ~alun wazunew wujuna. 340. Мун чи ватани, чухъа ретIараб гIоларо, чорххолI гIадамассул тIабгIги букIине ккола. mun xi watani, xu]a reTarab folaro, xor{o/ fadamaSul Tabfgi bujine Kola. 341. Мун чи ватилилан восун вукIана, тIад пихъ бижулареб чинаридул гъветI. Чи мун вугилан ккун, восун вукIана, чурун бацIцIунареб цIцIел квасул турут. mun xi watililan wosun wujana, Tad _i] bi$ulareb xinaridul vweT. xi mun wugilan Kun, wosun wujana, xurun ba~unareb ~el kwasul turut. 342. Мунагь камурав чи вукIунарев, гIайиб камураб квен букIунареб. munah kamuraw xi wujunarew, fayib kamurab kwen bujunareb. 343. Мунагьазул унтиялълъе дару – тавбу гьаби, чорххол унтиялълъе дару – кванил низам чIчIезаби. munaha#ul untiya:e daru - tawbu habi, xor{ol untiya:e daru - kwanil ni#am Ze#avi. 344. Мунагьго гьечIей яс ялагьулаго, чIчIужуго щвечIого ххутIаравила. munahgo hezey yas yalahulago, Zu$ugo &wezogo {uTarawila. 345. Мунги ххан, дунги ххан, хIама лълъицца гьекъелеб, хуриве щив инев? mungi {an, dungi {an, \ama :iCa heqeleb, [uriwe &iw inew? 346. Мунилан холев дун, дун хабалалълъе восагиян мун. 347. Мунго дудаго лъачIого, чияде рагIи абуге. mungo dudago ;azogo, xiyade rafi abuge. 348. Мунго дуццаго! mugo duCago! Вехь вукIаравила хъощнив ххинкIал гьарулев. БачIарабила гьессда асскIобе цо щайтаналълъул тIинчI. Гьеб гогьаб тIанчIицца гьессул лъел цIураб парччи бегизабурабила, хьагинибе лахI бортизабурабила. Вехьасс кигIан лълъикIаб бицаниги, гьелълъ вехь цо хIалалда течIевила. Ццин бахъарав вехьасс щайтIаналълъул тIинчI, бан малгун, къватIибе реххарабила. ЧIичIидулаго гьеб лIутун унеб меххалълъ, ахIарабила вехьасс - «Дицца гуро мун, мунго дуццаго!» – ян. ЧIичIидулаго жидер тIинчI бачIунеб бихьараб меххалълъ, щайтIабазул ахIи бахъарабила. «Лълъица мун? Щиб дуе?» – ян вехьассул хъош бугеб рахъалде рекерулел рукIаралила. ЩайтIаналълъул тIинчIалълъ жаваб гьабурабила - «Дунго диццаго, дунго диццаго!» - ян. Мунго дуццаго бугеб меххалълъ, щай ниж ахIуд рахъинаруралан, щайтIаби, тIинчIги буххулаго, нахъ руссаралила. we% wujarawila ]o&niw {injal harulew. bazarabila heSda aSjobe co &ayTana:ul Tinz. heb gohab TanziCa heSul ;el `urab _arXi begi#aburabila, %aginibe la\ borti#aburabila. we%aS kifan :ijab bicanigi, he: we% co \alalda tezewila. Cim ba]araw we%aS &ayTana:ul Tinz, ban malgun, qwaTibe re{arabila. zizidulago heb /utun uneb me{a:, a\arabila we%aS - «diCa guro mun, muhgo duCago!» - yan. zizidulago $ider Tinz bazuneb bi%arab me{a:, &ayTaba#ul a\i ba]arabila. «:iCa mun? &ib duye?» - yan we%aSul ]o& bugeb ra]alde rekerulel rujaralila. &ayTana:ul Tinza: $awab haburabila - «dungo diCago, dungo diCago!» - yan. mungo duCago bugeb me{a:, &ay ni$ a\ud ra]inaruralan, &ayTabi, Tinzgi bu{ulago, na] ruSaralila. 349. Мунго дуццагоги веццуге, гьечIеб гьунаралдассаги чIухIуге. mungo duCagogi weCuge, hezeb hunaraldaSagi zu\uge. 350. Мунго гьалаг гьавулеб гьаваялда рекIунге. mungo halag hawuleb hawayalda rejunge. 351. Мунго тIассайилан мунги ватила, тIассатIохда рукIун, дудаго релъулел гIадамалги лъаларого. mungo TaSayilan mungi watila, TaSaTo[da rujun, dudago re;ulel fadamalgi ;alarogo. 352. Мунищ наиб, дунищ наиб? muhi& naib, duni& naib? Гьадин абула, гIагарав чияссул хIакимлъиялде мугъги чIван, жидерго хIакимлъи билълъинабизе бокьулел, кколарел ишал бетIералде росулел гIадамазул хIакъалълъулI. hadin abula, fagaraw xiyaSul \akim;iyalde muvgi zwan, $idergo \akim;i bi:inabi#e bopulel, Kolarel i^al beTeralde rosulel fadama#ul \aqa:u/. Аби бачIун буго Шамилил наиб Инквачилассдассан. Гьессул эбел лIугьуней йикIун йиго гIарзалълъ рачIаразул ишалда гъоркьое. Наибасс эбелалда абулел рукIун руго гьал рагIаби. abi bazun bugo ^amilil naib inkwaxilaSdaSab. heSul ebel /uhuney yijun yigo far#a: razara#ul i^alda vorpoye. naibaS ebelalde abulel rujun rugo hal rafabi. 353. Мурадалде щун, щивниги хвечIевила. muradalde &un, &iwnigi [wezewila. 354. Муса аварагасс Аллагьассда гьарарабила жинде гIадамал гаргадизе риччагейилан. Аллагьасс абурабила жиндего гаргадизе гьукъуларел гьел дуде гаргадизе кинин гьукъилелилан. musa awaragaS allahaSda hararabila $inde fadamal gargadi#e riXageyilan. allahaS aburabila $indego gargadi#e huqularel hel dude gargadi#e kinin huqilelilan. 355. Муса хурив вугониги, хурив Муса вугониги – цого жо. musa [uriw wugonigi, [uriw musa wugonigi - cogo $o. 356. МутагIилзабазул цIцIалиялдасса цIцIогьол гьанал цIураб къвачIа бокьила. mutafil#aba#ul ~aliyadaSa ~ohol hanal `urab qwaza bopila. 357. МутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал, гIухьбиги рикIкIани, гIантал гIемерал (хварал гIемерал). mutafil#abigi riJani, yasal femeral, fu%bigi riJani, fantal femeral ([waral femeral). 358. МутагIиллъун вас вугесс яс гьечIилан абуге. mutafil;un was wugeS yas hezilan abuge. 359. МутагIиллъун вугев васассдассаги россассе кьурай ясалдаги гьимун ца бихьуге. mutafil;un wugew wasaSdaSagi roSaSe puray yasaldagi himun ca bi%uge. 360. МухIума хвеялдасса ГIума хвейго лълъикIила. mu\uma [weyaldaSa fuma [weygo :ijila. 361. Мучариги чед гуро, чухъаги ретIел гуро. muxarigi xed guro, xu]agi reTel guro. 362. Мухь босиларилан аби – устарассулги гьересси, россассе инарилан чIчIей – ясалълъулги гьересси. mu% bosilarilan abi - ustaraSulgi hereSi, roSaSe inarilan Zey - yasa:ulgi hereSi. 363. Мухь гуреб жо кьун, вехь гурев чи тоге. mu% gureb $o pun, we% gurew xi toge. 364. Мухь щолареб хIалтIухъ баркалаги – мухь. mu% &olareb \alTu] barkalagi - mu%. 365. Мухьни кьеларин, баркалагIаги щай кьолареб? mu%ni pelarin, barkalafagi &ay polareb? 366. МухIканлъи – шартI (МухIканлъи шартIилан, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх барабила). mu\kan;i - ^arT (mu\kan;i ^arTilan, mala naSrudiniCa [waray ebelalda ma{ barabila). «МухIканлъи шартI» абураб кици тола, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх баялда бухьинабун, релъа-роххун. Гьебни буго мухIканлъиялълъул хIакъалълъулI бугеб гIакъилаб кици. «mu\kan;i ^arT» aburab kici tola, mala naSrudiniCa [waray ebelalde ma{ bayalda bu%inabun, re;a-ro{un. hebni bugo mu\kan;iya:ul \aqa:u/ bugeb faqilab kici. Хханасс пикру гьабулеб букIанила, жиндир вазирзабазда гьоркьосса кинавдай пуланаб вилаяталде хIакимлъун витIилаян. Гьесс хъулухъчагIазда буюранила, жиндир тIотIола гъадринибе тIун лълъимги лъе, къотIараб рахъги гъоркьеххун гьабун, гьенибе бащдаб гIечги реххеян. {anaS _ikru habuleb bujanila, $indirgo wa#ir#aba#da horpoSa kinawday _ulanab wilayatalde \akim;un wiTilayan. heS ]ulu]xafa#da buyuranila, $indir ToTola vadrinibe Tun :imgi ;e, qoTarab ra]gi vorpe{un habun, henibe ba&dab fexgi re{eyan. Цинги ахIанила цо вазир. Гьикъанила гьессда гьаб гъадриниб бугеб жо щибилан. Вазирасс жаваб кьунила гIеч бугилан. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила цоги вазир. Гьессиеги кьунила гьагъабго суал. Гьессги жаваб кьунила лълъелIе реххараб гIеч бугохха, хханилан. cingi a\anila co wa#ir. hiqanila heSda hab vadrinib bugeb $o &ibilan. wa#iraS $awab punila fex bugilan. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila cogi wa#ir. heSiyegi punila havabgo sual. heSgi $awab punila :e/e re{arab fex bugo{a, {anilan. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила лъабабилевги. Гьессиеги такрар гьабунила гьагъабго суал. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila ;ababilewgi. heSiyegi takrar habunila havabgo sual. - МухIканлъи – шартIан абун гьечIищхха, кIудияв ххан, – анги абун, лъабабилев вазирасс цо гьитIинаб гIучI балагьанила. Цинги, бегунисса реххун, битIунисса реххун гъадриниб бугеб жогун, хханассе кьучIаб жаваб кьунила - «Гьаб бугохха, ххан, лълъелIе реххараб бащдаб гIеч». - mu\kan;i - ^arTan abun hezi&{a, judiyaw {an, - angi abun, ;ababilew wa#iraS co hiTinab fuz balahanila. cingi, beguniSa re{un, biTuniSa re{un vadrinib bugeb $ogun, {anaSe puzab $awab punila - «hab bugo{a, {an, :e/e re{arab ba&dab fex». Хханасс гьев вазир витIанила доб вилаяталде хIакимлъун. {anaS hew wa#ir wiTanila dob wilayatalde \akim;un.
- i | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Щ & 1. ЩагIил рекелалда чIулгIи бекуге. &afil rekelalda zulfi bekuge. 2. ЩагIицца берал ссурай, ссуркIицца кIал бахъарай. &afiCa beral Suray, SurjiCa jal ba]aray. 3. Щай нилIедего кколареб хIалтIи бетIералде босизеян абурабила гъадицца хIамида. &ay ni/edego Kolareb \alTi beTeralde bosi#eyan aburabila vadiCa \amida. - Дуда лъалищ, дир гьудул гъеду, дицца мал бани, гьаб дуниял щущан унеблъи? – ян абунила хIамицца. - Лъала, – ян абунила гъадицца, – щущарабни гьеб бакIа-баххаризе нилIедего ккелахха. - Валагь, битIун буго, – ян абунила, гьаругьин боххги гIодобе биччалого хIамицца. – Щай нилIеде кколареб хIалтIи бетIералде босизе? - duda ;ali&, dir hudul vedu, diCa mal bani, hab duniyal &u&an uneb;i? - yan abunila \amiCa. - ;ala, - yan abunila vadiCa, - &u&arabni heb baja-ba{ari#e ni/edego Kela{a. - walah, biTun bugo, - yan abunila, haruhin bo{gi fodobe biXalago \amiCa, - &ay ni/ede Kolareb \alTi beTeralde bosi#e? 4. ЩайтIаналда кIалдиб гьецIцIо къаги. &ayTanalda jaldib he~o qagi. 5. Щакаб гьабуге, хIакъаб гьабе. &akab habuge, \aqab habe. 6. Щакав кквечIони, хIакъав щоларо. &akaw Kwezoni, \aqaw &olaro. 7. Щаклъиялълъул рагIад ккараб рекIелI ралъадгIанаб щайтIан бижулебила. &ak;iya:ul rafad Karab reje/ ra;adfanab &ayTan bi$ulebila. 8. Щар чIвани нах бахъулеб, нах чIвани гIетI баккулеб. &ar zwani na[ na]uleb, na[ zwani feT baKuleb. 9. Щаялълъе гIила щайго. &aya:e fila &aygo. 10. Щвараб гIор гьукъизе лIугьунге. &warab for huqi#e /uhunge. 11. Щвараб гIоралдассаги цIунаги, гIурай ясалдассаги цIунаги. &warab foraldaSagi `unagi, furay yasaldaSagi `unagi. 12. Щваралда щвезе бугеб релълъунареб. &waralda &we#e bugeb re:unareb. 13. Щведал хIалтIи гьабе, ккедал хIалхьи гьабе. &wedal \alTi habe, Kedal \al%i habe. 14. ЩвечIеб-цIечIеб хьон хьани, хуриб жо бижуларо. &wezeb-`ezeb %on %ani, [urib $o bi$ularo. 15. Щиб бихьаниги, чIчIегIераб къо бихьугеги. &ib bi%anigi, Zeferab qo bi%ugegi. 16. Щиб бихьаниги, эбелаб рухIел бихьугегийила. &ib bi%anigi, ebelab ru\el bi%ugegiyila. Цо гIаданалълъ, щиб къварилъи къавулI рещтIаниги, я Аллагьин, эбелаб рухIел бихьизе хъван батугегиян гьарулаанила. Хванила гьелълъул вацц, хванила яс. Зигара банщиназда гьелълъ, щибинхха гьабилеб Аллагьассул къадаралда, эбелаб рухIелгIаги бихьизе хъван батугегийилан абулеб букIанила. Цо зигара базе ячIарай гIаданалълъ гьелда абунила, вахIин, дур эбел-эменги хванин, ваццги хванин, гьанже ясги хун йигин, гьелдасса кIудиябгийищин рухIел букIунеб? АсскIоб букIараб гъанссидаги кIутIун, гьелълъ абунила букIунин, гьелдасса кIудиябги рухIел букIунин! Инсанасс, кигIан кIудияб бихьаниги, рухIел хIехьолин, гьаб эбелхвад-гъамассни чIобоголъи лълъиццаниги хIехьоларилан. Гьеб чIобоголъи кколила бищунго кIудияб - эбелаб рухIел. co fadana:, &ib qwari;i qawu/ re&Tanigi, ya allahin, ebelab ru\el bi%i#e ]wan batugegiyan harulaanila. [wanila he:ul waC, [wanila yas. #igara ban&ina#da he:, &ibin{a habileb allahaSul qadaralda, ebelab ru\elfagi bi%i#e ]wan batugegiyilan abuleb bujanila. co #igara ba#e yazaray fadana: helda abunila, wa\in, dur ebel-emengi [wanin, waCgi [wanin, han$e yasgi [un yigin, heldaSa judiyabgiyi&in ru\el bujuneb? aSjob bujarab vanSidagi juTun, he: abunila bujunin, heldaSa judiyabgi ru\el bujunin! insanaS, kifan judiyab bi%anigi, ru\el \e%olin, hab ebel[wad-vamaCni zobogo;i :iCanigi \e%olarilan. heb zobogo;i Kolila bi&ungo judiyab - ebelab ru\el. 17. Щиб гьабизе кколебали лъалел гIемерал ратулел, кин гьабизе кколебали лъалел дагьал ратулел. &ib habi#e Kolebali ;alel femeral ratulel, kin habi#e Kolebali ;alel dahal ratulel. 18. Щиб гьабилебан гьикъани, щайтIан боххулебила. &ib habileban hiqani, &ayTan bo{ulebila. 19. Щиб гьабун щваниги щибин гIиялълъажоян абулебила бацIицца. &ib habun &wanigi &ibin fiya:a$oyan abulebila ba`iCa. 20. Щиб квананиги щибин гIорцIцIаралдасса нахъеян абурабила ГарцIцIихIунисеницца. &ib kwananigi &ibin for~araldaSa na]eyan aburabila gar~i\useniCa. Мискинчи ГарцIцIихIусен, хIамида куракул чIагьалги лъун, гьеб бичизе Щурагьаве хьвадулев вукIун вуго. ТIад вуссун вачIунаго, ШишиликI магIарда цо лълъим бугеб бакIалда кваназеги лъалхъулев вукIун вуго. Ххулжинисса къватIибе бахъулеб букIун буго тIоххол цIураб гьитIинабго таргьаги, цIулал щурунги, балухъги. Щурминибе тIеххги бан, тIаде лълъимги тIун, багъаризеги багъарун, хIохь бачIого, боркIун балагьизабулеб букIун буго. Ххадубго цун АлхIамдулиллагьиланги абулеб букIун буго. Цадахъ рукIаразда ххаллъун буго гьеб. Гьез ГарцIцIихIусенида цIеххон буго кигIан ххеххгогIагийин мун гIорцIцIулевилан. Гьесс жаваб кьун буго - «Валлагь, гIорцIцIанахха, пачаяссда бащад квананахха дун», – ан. Гьелълъул магIна бичIчIичIел нухлулаз нахъеги такрар гьабун буго суал. ГарцIцIихIусеницца абун буго - «Пачаги кванала гIорцIцIизегIан, дунги кванала гIорцIцIизегIан. Щиб квананиги щиб, гIорцIцIаралдасса нахъе». miskinxi gar~i\usen, \amida kurakul zahalgi ;un, heb bixi#e ^urahawe %wadulew wujun wugo. Tad wuSun wazunago, ^i^ilij mafarda co :im bugeb bajalda kwana#egi ;al]ulew wujun wugo. {ul$iniSa qwaTibe ba]uleb bujun bugo To{ol `urab hiTinabgo tarhagi, `ulal &urungi, balu]gi. &urminibe Te{gi ban, Tade :imgi Tun, bavari#egi bavarun, \o% bazogo, borjun balahi#abuleb bujun bugo. {adubgo cun al\amdulillahilangi abuleb bujun bugo. cada] rujara#da {al;un bugo heb. he# gar~i\usenida `e{on bugo kifan {e{gofagiyin mun for~ulewilan. heS $awab pun bugo - «walan, for~ana{a, _axayaSda ba&ad kwanana{a dun», - an. he:ul mafna biZizel nu[lula# na]egi takrar habun bugo sual. gar~i\useniCa abun bugo - «_axagi kwanala for~i#efan, dungi kwanala for~i#efan. &ib kwananigi &ib, for~araldaSa na]e». 21. Щиб кварабан гьикъулареб, щиб ретIарабилан гурони. &ib kwaraban hiqulareb, &ib reTarabilan guroni. 22. Щиб лъаниги, лъараб жоялълъул зарал гьечIеб. &ib ;anigi, ;arab $oya:ul #aral hezeb. 23. Щибаб жоялълъе гIурхъи бугеб, гIорхъолIа борчIараб жо – гIадада хвараб жо. &ibab $oya:e fur]i bugeb, for]o/a borzarab $o - fadada [warab $o. 24. Щибаб жоялълъул ххеххлъи заман анагIан дагьлъула, херлъиялълъул ххеххлъи заман анагIан цIцIикIкIуна. &ibab $oya:ul {e{;i #aman anafan dah;ula, [er;iya:ul {e{;i $aman anafan ~iJuna. 25. Щибаб заманалълъул балъ батIияб, щибаб гIаламалълъул гIадат батIияб. &ibab #amana:ul ba; baTiyab, &ibab falama:ul fadat baTiyab. 26. Щибаб ишалълъе жиндир заман букIунебила. &ibab i^a:e $indir #aman bujunebila. Цо нухалълъ КъурбангIали абулев цIцIаларав чияссухъе ячIун йиго херай гIадан. Гьелълъ гьарун буго жинда как базе малълъейилан. ЦIцIаларав чиясс гьей алхIам цIцIализе тIамун йиго. Хералълъ гьеб цIакъ загIипго, щибниги бичIчIулареб куцалълъ цIцIалун буго. КъурбангIалицца гьелда абун буго - - Дуцца алхIам лълъикI цIцIалана. Дуе гьеб цIцIали гIунги тIокIаб буго. Гьей херай арайго, чIчIужуялълъ КъурбангIалида гьикъун буго - - Щай дуцца долда как базе малълъичIеб? Бегьулебищ цIцIаларав чиясс гьедин гьабизе? - Бегьула, – ян жаваб кьун буго КъурбангIалицца. – ХерлъизегIан базе лъачIеб какги гьанжеялдасса ххадубги гьелда, кин малълъаниги, лъаларо. Щибаб ишалълъе жиндир заман букIуна. co nu[a: qurbanfali abulew ~alaraw xiyaSu]e yazun yigo [eray fadan. he: harun bugo $inda kak ba#e ma:eyilan. ~alaraw xiyaS hey al\am ~ali#e Tamun yigo. [era: heb `aq #afi_go, &ibnigi biZulareb kuca: ~alun bugo. qurbanfaliCa helda abun bugo - - duCa al\am :ij ~alana. duye heb ~ali fungi Tojab bugo. hey [eray araygo, Zu$uya: qurbanfalida hiqun bugo - - &ay duCa dolda kak ba#e ma:izeb? behulebi& ~alaraw xiyaS hedin habi#e? - behula, - yan $awab pun bugo qurbanfaliCa. - [er;i#efan ba#e ;azeb kakgi han$eyaldaSa {adubgi helda, kin ma:anigi, ;alaro. &ibab i^a:e $indir #aman bujuna. 27. Щибаб къоялълъ квананани, гьоцIцIоги кьогIлъулебила. &ibab qoya: kwananani, ho~ogi pof;ulebila. 28. Щибаб къоялълъ тIаде бачIунареб лъай – тIину багьараб хIор. &ibab qoya: Tade bazunareb ;ay - Tinu baharab \or. 29. Щибаб росулI цо-цо рукъ бай (щибаб росулI гьобол гьаве). &ibab rosu/ co-co ruq bay (&ibab rosu/ hobol hawe). 30. Щибаб рукъалълъул къибла батIияб. &ibab ruqa:ul qibla baTiyab. 31. Щибаб рукъалълъул – цо-цо гIадат, щивав чияссул – цо-цо гIамал. &ibab ruqa:ul - co-co fadat, &iwaw xiyaSul - co-co famal. 32. Щибаб ххарил сум жиндирго кьибилалдассанила бижулеб. &ibab {aril sum $indirgo pibilaldaSanila bi$uleb. 33. Щибго гуреб марга буго дуниял, бихьизеги кьолеб кьурун бахъулеб. &ibgo gureb marga bugo duniyal, bi%i#egi poleb ba]uleb. 34. Щибго гьабизеги, зоб роцIцIун ххутIагиян абурабила цIцIад гьаризе рахъарал сахъадерил цоясс. &ibgo habi#egi, #ob ro~un {uTagiyan aburabila ~ad hari#e ra]aral sa]aderil coyaS. 35. Щибго гIила гьечIого, ГIаща къачIадиларо. &ibgo fila hezogo, fa&a qazadilaro. 36. Щибдай босилаян ургъилалде, цин чвантиниве вакке. &ibday bosilayan urvilalde, cin xwantiniwe waKe. 37. Щивав чи – жиндирго рукъалълъул ххан. &iwaw xi - $indirgo ruqa:ul {an. 38. Щивав чияссе букIунеб цо рекъолеб мацIцI, щибаб унтуе букIунеб цо рекъолеб дару. &iwaw xiyaSe bujuneb co reqoleb ma~, &ibab untuye bujuneb co reqoleb daru. 39. Щивав чияссе – цо-цо ургъел, гьабигьанассе – лълъел ургъел. &iwaw xiyaSe - co-co urvel, habihanaSe - :el urvel. 40. Щивав чияссул жинди-жиндир рикъзиялълъул раххасс бугебила зодосса гъоркье далараб, аххадасса къотIичIони, тIаде бачIунареб. &iwaw xiyaSul $indi-$indir riq#iya:ul ra{aS bugebila #odoSa vorpe dalarab, a{adaSa qoTizoni, Tade bazunareb. 41. Щивав чияссул къоло ункъо гIайиб букIунебила, бищунго чияе ссурараб жиндаго берцинги бихьулебила. &iwaw xiyaSul qolo unqgo fayib bujunebila, bi&ungo xiyaye Surarab $indago bercingi bi%ulebila. 42. Щивав чияссул кIиго рачел бугеб, цояб чучаниги чилъи холеб. &iwaw xiyaSul jigo raxel bugeb, coyab xuxanigi xi;i [oleb. 43. ЩигатгIанаб боцIцIуе ратIалгIанав бетIергьанчи къваригIунев. &igatfanab bo~uye raTalfanaw beTerhanxi qwarifunew. 44. Щолареб бокьугеги, бокьулареб щогеги. &olareb bopugegi, bopulareb &ogegi. 45. Щоларебила гъадихъе мокъокъ, щун ххадуб хIамалъун кьололебила, чулъун рекIунебила. &olarebila vadi]e moqoq, &un {adub \ama;un pololebila, xu;un rejunebila. 46. Щолеб жо дагь буго, гьардохъаби гIемер руго. &oleb $o dah bugo, hardo]abi femer rugo. 47. Щолелълъубе щвечIого, лълъим чIчIолареб. &ole:ube &wezogo, :im Zolareb. 48. Щокъроссан инчIеб жо ургьибе щоларебила. &oqroSan inzeb $o urhibe &olarebila. 49. Щуго жо гьечIебани, гIадамал лълъикIал рукIинаанила - жагьиллъи, хьулхьуди, баххиллъи, рецц-бакъ бокъи, жиндирго гIунгутIи жиндаго берцин бихьи. &ugo $o hezebani, fadamal :ijal rujinaanila - $ahil;i, %ul%udi, ba{il;i, reC-baq boqi, $indirgo funguTi $indago bercin bi%i. 50. Щуго килищ биччан тани, тамахаб хъат букIуна, щуябго данде къани, къвакIараб зар лIугьуна. &ugo kili& biXan tani, tama[ab ]at bujuna, &uyabgo dande qani, qwajarab #ar /uhuna. - Лъимал! – ан абун буго херасс жиндирго васазда. – Гьаб хьопол гул кинассда бекизе кIолебали бихьея нужецца. Херассул щуявго вас иргадал къеркьаниги, гул бекизе кIун гьечIо. Цинги херасс гул бичун буго. - Гьанже гъуре гьал, – ан нахъеги лъималазда ццере реххун руго. Лъималаз хьопал бигьаго гъурун руго. - Гьелехха, дир лъимал, – ан абун буго херасс, гьадаб кициги тIамун, – дун хварав меххалълъ цоцаздасса ратIалъун чIчIани, нуж чиякьа къезе руго. Цолъун, цоцаз ккун чIчIани, бергьенлъи нужехъ букIине буго. - ;imal! - an abun bugo [eraS $indirgo wasa#da. - han %o_ol gul kinaSda beki#e jolebali bi%eya nu$eCa. [eraSul &uyawgo was irgadal qepanigi, gul beki#e jun hezo. cingi [eraS gul bixun bugo. - han$e vure hal, - an na]egi ;imala#da Cere re{un rugo. ;imala# %o_al bihago vurun rugo. - hele{a, dir ;imal, - an abun bugo [eraS, hadab kicigi Tamun, - dun [waraw me{a: coca#daSa raTa;un Zani, nu$ xiyapa qe#e rugo. co;un, coca# Kun Zami, berhen;i nu$e] bujine bugo. 51. Щуго тIагъур бараб инссул магIида ицицца кванараб кулъун бан буго. &ugo Tavur barab inSul mafida iciCa kwanarab ku;un ban bugo. 52. ЩудукIай хъарт гурейила, хъарт ЩудукIай гурейила. &udujay ]art gureyila, ]art &udujay gureyila. 53. Щулияб хъалаялдасса щулияб гьудуллъи лълъикIаб. &uliyab ]alayaldaSa &uliyab hudul;i :ijab. 54. Щун тун тараб кIодолъи! ГьечIеб кодоб-хъатикь жо! &un tun tarab jodo;i! hezeb kodob-]atip $o! 55. Щурункъверкъалдассаги квас бетIулев. &urunqwerqaldaSagi kwas beTulew. 56. Щурункъоркъол тIомода рас балагьуге, гIанкIкIил бетIералда лIурдул ралагьуге. &urunqorqol Tomoda ras balahuge, fanJil beTeralda /urdul ralahuge.
- chh | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
ХI \ 1. ХIабургъараб гъуй гъваридабилан кколебила. \aburvarab vuy vwaridabilan Kolebila. 2. ХIабургъараб меххалълъ гIор бахунареб. \aburvarab me{a: for ba[unareb. 3. ХIайван кIал гIебаб лълъикIаб, гIанкIу гозо бегIераб лълъикIаб. \aywan jal febab :ijab, fanju go#o beferab :ijab. 4. ХIайван – тIассан чараб, гIадан – жаниссан чарав. \aywan - TaSan xarab, fadan - $aniSan xaraw. 5. ХIайван хвани - ракьа, чи хвани - ишал. \aywan [wani - rapa, xi [wani - i^al. 6. ХIайван хIайваналда релълъараб, гIадан гIадамассда релълъарав. \aywan \aywanalda re:arab, fadan fadamaSda re:araw. 7. ХIайваналда ччехI ккани, риидал кьаралъула, рукъалда ччехI кканани, чанги сон къваригIуна. \aywanalda Xe\ Kani, riidal para;ula, ruqalda Xe\ Kanani, xangi son qwarifuna. 8. ХIажалъиялълъ малълъула, магъалоялълъ квегъула. \a$a;iya: ma:ula, mavaloya: kwevula. 9. ХIажат гьечIеб ххабаралда ххадувги лIугьунге, кколареб ишги бетIералде босуге. \a$at hezeb {abaralda {aduwgi /uhunge, Kolareb i^gi beTeralde bosuge. 10. ХIажизабазулги рещтIунгегийила бо. \a$i#aba#ulgi re&Tungegiyila bo. 11. ХIажигIисал хъулухъ. \a$ifisal ]ulu]. Кици бижун буго наибассул гьобол ХIажигIисал баркала гьечIеб хъулухъалда тIад. Наибассе бокьун букIун буго йокьарай гIадангун кIалъазе. ЦIакьго наибассе хъулухъ бацIцIад гьабулев чи хIисабалда, ХIажигIиса гьессдасса ватIалъун гьечIо. Наибассе йокьулелда кIалъазе рес ккун гьечIо. Гьединаб хъулухъалда магIарулаз абула ХIажигIисал хъулухъан. Кколареб иш бетIералде босарав чияссдеги абула кIудияв ХIажигIиса вугилан. kici bi$un bugo naibaSul hobol \a$ifisal barkala hezeb ]ulu]alda Tad. naibaSe bopun bujun bugo yoparay fadangun ja;a#e. `aqgo naibaSe ]ulu] ba~ad habulew xi \isabalda, \a$ifisa heSdaSa waTa;un hezo. naibaSe yopulelda ja;a#e res Kun hezo. hedinab ]ulu]alda mafarula# abula \a$ifisal ]ulu]an. Kolareb i^ beTeralde bosaraw xiyaSde abula judiyaw \a$ifisa wugilan. 12. ХIажияссул ракI ХIавал кIалдиб. \a$iyaSul raj \awal jaldib. 13. ХIайваналцин рагъизе тIами Аллагьасс гьукъараб жойила. \aywanalcin ravi#e Tami allahaS huqarab $oyila. 14. ХIакимассда ццевессанги унге, хIамида нахъассанги унге. \akimaSda CeweSangi unge, \amida na]aSangi unge. 15. ХIакимзаби рихьидал, «рорчIами!» – ян вортулев, цогидазда бер чIвайдал, рихьичIеб ххвел гьабулев. \akim#abi ri%idal, «rorzami!» - an wortulew, cogida#da ber zwaydal, ri%izeb {wel habulew. 16. ХIакимассул витIи – чи ватIа гьавунгутIи. \akimaSul wiTi - xi waTa hawunguTi. 17. ХIакъаб рагIиялълъул къимат холареб. \aqab rafiya:ul qimat [olareb. 18. ХIакъги къоги – къарал бугъие. \aqgi qogi - qaral buviye. 19. ХIал бугев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодоссан. \al bugew - hakida, hakil beTerhan - fodoSan. 20. ХIал бугев – кидаго ххан, хIаликъав – кидаго лагъ. \al bugew - kidago {an, \aliqaw - kidago lav. 21. ХIал бугессул гIанкIудул хоноялълъ, хIал гьечIессул гIурул хоно бекулебила. \al bugeSul fanjudul [onoya:, \al hezeSul furul [ono bekulebila. 22. ХIал гIоларев хIилаялълъ бергьунев. \al folarew \ilaya: berhunew. 23. ХIал гIолеб гьечIони, хIилаги бегьулеб. \al foleb hezoni, \ilagi behuleb. 24. ХIал кколареб гьудуллъи ххалат ххутIулареб. \al Kolareb hudul;i {alat {uTulareb. 25. ХIал лъаларев гьудул – бекичIеб цIулакьо (ХIал лъаларев гьудулги бекичIеб цIулакьоги цого жалила). \al ;alarew hudul - bekizeb `ulapo (\al ;alarew hudulgi bekizeb `ulapogi cogo $alila). 26. ХIал лъаларей чIчIужугIаданалда тIаде иналдасса рекIараб ххвалчада тIаде ин лълъикIила. \al ;alarey Zu$ufadalda Tade inaldaSa rejarab {walxada Tade in :ijila. 27. ХIал лъаларессухъеги кьогейила налъи, хIал лъаларессухъаги босугейила. \al ;alareSu]egi pogeyila na;i, \al ;alareSu]agi bosugeyila. 28. ХIал хъубал гIадамал рукIинчIелани, ракьалдаги алжан букIинаанила. \al ]ubal fadamal rujinzelani, rapaldagi al$an bujinaanila. 29. ХIалакъаб жоялълъул гьан кьарияб бакIалдасса лълъикIаб, кьарияб жоялълъул гьан хIалакъаб бакIалдасса лълъикIаб. \alaqab $oya:ul han pariyab bajaldaSa :ijab, pariyab $oya:ul han \alaqab bajaldaSa :ijab. 30. ХIалакъаб куйдул боххалдасса кьарияб чахъдал ратIа лълъикIаб (ХIалакъаб цIцIеялдасса кьарияб бурутIго лълъикI). \alaqab kuydul bo{aldaSa pariyab xa]dal raTa :ijab (\alaqab ~eyaldaSa pariyab buruTgo :ij). 31. ХIалакъаб чахъдал гьаракь рагIулареб. \alaqab xa]dal harap rafulareb. 32. ХIалакъаб чол гьод ххалатаб, гьекъарав чияссул ххабар чIамучIаб. \alaqab xol hod {alatab, heqaraw xiyaSul {abar zamuzab. 33. ХIалакъаб чу – квешаб чу, кьарияб чу – лълъикIаб чу. \alaqab xu - kwe^ab xu, pariyab xu - :ijab xu. ГIодор чIчIарал гIадамазда ццевессан анила цо рекIарав. - Чол цIакълъи! Берцинлъи! – ян киназго беццанила нухлулассул чу. - Долълъул кьаралъигихха, дир лъимал! – ан абунила тIириги канлъи бихьуларев херав чияссги. Канлъиги бихьулареб меххалълъ, дуда доб чу кьарияб букIин кин лъарабан абигун, кIудияв чиясс гьадаб кици тIамун буго. fodor Zaral fadama#da CeweSan anila co rejaraw. - xol `aq;i! bercin;i! - yan kina#go beCanila nu[lulaSul xu. - do:ul para;igi{a, dir ;imal! - an abunila Tirigi kan;i bi%ularew [eraw xiyaSgi. kan;igi bi%ulareb me{a:, duda dob xu pariyab bujin kin ;araban abigun, judiyaw xiyaS hadab kici Tamun bugo. 34. ХIалалав вакъуларо, бикъарав гIорцIцIуларо. \alalaw waqularo, biqaraw for~ularo. 35. ХIаликъассул рагIи кIудияб, къокъассул гIамал кIудияб. \aliqaSul rafi judiyab, qoqaSul famal judiyab. 36. ХIалил хIалтIиялълъ черхх чIвалеб, хIалтIуларесс рукъ чIвалеб. \alil \alTiya: xer{ zwaleb, \alTulareS ruq zwaleb. 37. ХIалимаб чахъу лъабцIцIул къунцIулебила. \alimab xa]u ;ab~ul qun`ulebila. 38. ХIалимассда къвал бай, къел кколев довегIан те. \alimaSda qwal bay, qel Kolew dowefan te. 39. ХIалимассе хъиру гIадав, хъачIассе квасквас гIадав. \alimaSe ]iru fadaw, ]azaSe kwaskwas fadaw. 40. ХIалихьалъиялда цадахъ хIалихьалъи хьвадулебила, бихьинчилъиялда цадахъ бихьинчилъи рекъолебила. \ali%a;iyalda cada] \ali%a;i %wadulebila, bi%inxi;iyalda cada] bi%inxi;i reqolebila. 41. ХIалихьатав васассдасса, гьевги хун, чIчIикIараб бахъухъго лълъикIила. \ali%ataw wasaSdaSa, hewgi [un, Zijarab bu]u]go :ijila. 42. ХIалихьатав ватидал, чияссе гьабизессеб тамихI – реххунтей. \ali%ataw watidal, xiyaSe habi#eSeb tami\ - re{untey. 43. ХIалихьатав гьудулассдасса бахIарчияв тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ba\arxiyaw tu^mango :ijila. 44. ХIалихьатаб гьой чурутIа багъула, хIалихьатав чи гъасстIа вагъула. \ali%atab hoy xuruTa bavula, \ali%ataw xi vaSTa wavula. 45. ХIалихьатав ххан ккани, улка биххулеб, хIалихьатав гIел ккани, магъил гIадлу биххулеб. \ali%ataw {an Kani, ulka bi{uleb, \ali%ataw fel Kani, mavil fadlu bi{uleb. 46. ХIалихьатав чияссда хIал лъазе тоге. \ali%araw xiyaSda \al ;a#e toge. 47. ХIалихьатав чияссухъа босараб ханида жаниб багIархоно батуларебила. \ali%ataw xiyaSu]a bosarab [anida $anib bafar[ono batularebila. 48. ХIалихьатассул рекIелI – ххиянат, бахIарчияссул рекIелI – ритIухълъи. \ali%ataSul reje/ - {iyanat, ba\arxiyaSul reje/ - riTu];i. 49. ХIалицца бахъараб ритIухълъи тIоххол къайи гIадаб жойила. \aliCa ba]arab riTu];i To{ol qayi fadab $oyila. 50. ХIалицца гIияда нахъе битIараб гьойцца гьумер хъахIаб жо гьабулареб. \aliCa fiyada na]e biTarab hoyCa humer ]a\ab $o habulareb. 51. ХIалихьатав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIагийила. \ali%ataw xi busen bor/un wi:i#efan zago {uTagiyila. 52. ХIалихьатав гьудулассдасса яхI бугев тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ya\ bugew tu^mango :ijila. 53. ХIалицца базабураб какил кири букIунареб, хIалицца гьабизабураб хIалтIуда гугьар букIунареб. \aliCa ba#aburab kakil kiri bujunareb, \aliCa habi#aburab \alTuda guhar bujunareb. 54. ХIалтIарассда лъала ххинкIазул тIагIам. \alTaraSda ;ala {inja#ul Tafam. 55. ХIалтIи балагье, хIалихьалъи баччуге, хъантIун кванаге, дандеяссухъги валагье. \alTi balahe, \ali%a;i baXuge, ]anTun kwanage, dandeyaSu]gi walahe. 56. ХIалтIи батарассда боцIцIиги батулеб. \alTi bataraSda bo~igi batuleb. 57. ХIалтIи битIун унаро, бутIрул лълъикIал гьечIони, гьобоги ххеноларо, жонода тIад гурони. \alTi biTun unaro, buTrul :ijal hezoni, hobogi {enolaro, $onoda Tad guroni. 58. ХIалтIи бокьарасс гьобо бай, ургъел бокьарасс гIи хьихье. \alTi boparaS hobo bay, urvel boparaS fi %i%e. 59. ХIалтIи бокьизе лъабго сон къваригIунеб, кIкIухIал лIугьине лъабго къоги гIолеб. \alTi bopi#e ;abgo son qwarifuneb, Ju\al /uhine ;abgo qogi foleb. 60. ХIалтIи бокьуларесс кьалги хIехьолареб. \alTi bopulareS palgi \e%olareb. 61. ХIалтIи буго ракIалълъ гьабулеб жо. \alTi bugo raja: habuleb $o. 62. ХIалтIи гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб маххщел, дагьаб жо гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб заман. \alTi habi#egi qwarifuneb helda reqarab ma{&el, dahab $o habi#egi qwarifuneb helda reqarab #aman. 63. ХIалтIи гьечIев гIалимчи – цIцIад балареб накIкI. \alTi hezew falimxi - ~ad balareb naJ. 64. ХIалтIи гьечIессе къо ххалатаб, рокьи ккарассе сордо ххалатаб. \alTi hezeSe qo {alatab, ropi KaraSe sordo {alatab. 65. ХIалтIи гьечIессул чед гьечIеб, чед гьечIони, гIумру гьечIеб. \alTi hezeSul xed hezeb, xed hezoni, fumru hezeb. 66. ХIалтIи гьечIони, лълъикIлъи гьечIо, лълъикIлъи гьечIони, дунял гьечIо. \alTi hezoni, :ij;i hezo, :ij;i hezoni, dunyal hezo. 67. ХIалтIи жаналда рекъон гьабе, квен чехьалда рекъон кванай. \alTi $analda reqon habe, kwen xe%alda reqon kwanay. 68. ХIалтIи катил гIадав, кванай хIамил гIадав. \alTi katil fadaw, kwanay \amil fadaw. 69. ХIалтIи кутакалълъ гьабулареб, маххщелги къваригIунеб. \alTi kutaka: habulareb, ma{&elgi qwarifuneb. 70. ХIалтIи къолеб, гIадамал бергьунел. \alTi qoleb, fadamal berhunel. 71. ХIалтIи лълъикIаб ххеххдаричIеб. \alTi :ijab {e{darizeb. 72. ХIалтIи лълъикIавги веццулев, хIелхIедаравги веццулев. \alTi :ijawgi weCulew, \el\edarawgi weCulew. 73. ХIалтIи – рухI гьечIеб жо. \alTi - ru\ hezeb $o. 74. ХIалтIи рихарассул гIусал-цабиги чIчIола (Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо). \alTi ri[araSul fusal-cabigi Zola (kweral \alTizoni, cabi \alTularo). 75. ХIалтIи тIагIаралълъ гIомо борлIулеб. \alTi Tafara: fomo bor/uleb. 76. ХIалтIи тIагIун чи холарев (Дир инссуцца нусиялда ххадур сонал ран рукIанила, гьессулни хIалтIи лIугIун букIинчIила). \alTi Tafun xi [olarew (dir inSuCa nusiyalda {adur sonak ran rujanila, heSulni \alTi /ufun bujinzila). 77. ХIалтIи тIагIуна гьабичIого тараб меххалълъ. \alTi Tafuna habizogo tarab me{a:. 78. ХIалтIи тIагIуна нилI хвараб меххалълъ, чи регIула ункъабго къоно чIвараб меххалълъ. \alTi Tafuna ni/ [warab me{a:, xi refula unqabgo qono zwarab me{a:. 79. ХIалтIи чIалгIарассул цаби чIандоларел. \alTi zalfaraSul cabi zandolarel. 80. ХIалтIани маххги гвангъулеб. \alTani ma{gi gwanvuleb. 81. ХIалтIарассул габур биццатаб, хIалтIуларессул гьури биццатаб. \alTaraSul gabur biCatab, \alTulareSul huri biCatab. 82. ХIалтIизе ккани – херав, хвезе ккани – бахIарав. \alTi#e Kani - [eraw, [we#e Kani - ba\araw. 83. ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабе. \alTizogo kwanaleb baj batani, ni$edagi ;a#abe. Эменги васги рекьуда рукIанила. Вас ццеве вилълъунев вукIанила, инссуцца пурццигIоркь ккун букIанила. Васассда хIалтIи ххеххгого чIалгIанила. Гьесс оцал рахънисса къватIире ине толел рукIанила. Эмен гьессде семулев вукIанила. - Дида дур лIугIиго гьечIеб хIалтIи чIалгIана! – янги абун, вас лIутун унев вукIанила. - ЧIчIа! – ян ахIанила инссуцца. – ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабизе вачIа! emengi wasgi repuda rujanila. was Cewe wi:unew wujanila, inSuCa _urCiforp Kun bujanila. wasaSda \alTi {e{gogo zalfanila. heS ocal ra]niSa qwaTire ine tolel rujanila. emen heSde semulew wujanila. - dida dur /ufigo hezeb \alTi zalfana! - yangi abun, was /utun unew wujanila. - Za! - yan a\anila inSuCa. - \alTizogo kwanareb baj batani, ni$edagi ;a#abi#e waza! 84. ХIалтIичIони хIалтIи букIунаро. \alTizogo \alTi bujunaro. 85. ХIалтIичIони чIамулареб, чIамичIогоги гIолареб. \alTizoni zamulareb, zamizogo folareb. 86. ХIалтIуда маххссара лъалареб, маххссараялълъ квен кьолареб. \alTuda ma{Saro ;alareb, ma{Saraya: kwen polareb. 87. ХIалтIуда рекъарабила мухьги букIунеб. \alTuda reqarabila mu%gi bujuneb. 88. ХIалтIудасса хIинкъуларессдасса хIалтIи хIинкъулебила. \alTudaSa \inqulareSdaSa \alTi \inqulebila. 89. ХIалтIуде унелълъул ццевехъан – мискинчи, берталълъе унелълъул ццевехъан – бечедав чи. \alTude une:ul Cewe]an - miskinxi, berta:e une:ul Cewe]an - bexedaw xi. 90. ХIалтIуе – квалквад, квание – гъалбацI. \alTuye - kwalkwad, kwaniye - valba`. 91. ХIалтIуе – кечI, кинидае – лаилагьа. \alTuye - kez, kinidaye - lailaha. 92. ХIалтIуе – пахъла, квание – хъанхъра. \alTuye - _a]la, kwaniye - ]an]ra. 93. ХIалтIуде – хьадар, квание – гIедер. \alTude - %adar, kwaniye - feder. 94. ХIалтIул квешлъи – гьабунгутIи, гьудулассул квешлъи– хIалккунгутIи.# \alTul kwe^;i - habunguTi, hudulaSul kwe^;i - \alKunguTi. 95. ХIалтIул лълъикIлъи лIугIидал лъала, чияссул лълъикIлъи хведал лъала. \alTul :ij;i /ufidal ;ala, xiyaSul :ij;i [wedal ;ala. 96. ХIалтIул пайда гьечIеб пикру гьечIони. \alTul _ayda hezeb _ikru hezoni. 97. ХIалтIул рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. \alTul rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 98. ХIалтIул ссвак хIалтIун гурони бахъулареб. \alTul Swak \alTun guroni ba]ulareb. 99. ХIалтIул ургъалида таги. \alTul urvalida tagi. 100. ХIалтIулев кванарав, хIалтIуларев хIацIцIадулев ххутIарав. \alTulew kwanalew, \alTularew \a~adulew {uTaraw. 101. ХIалтIулел кверал гурел хъубал, хIалтIуларелин. \alTulel kweral gurel ]ubal, \alTularelin. 102. ХIалтIулел ратаралълъув хIалтIе, кваналел ратаралълъув кванай. \alTulel ratara:uw \alTe, kwanalel ratara:uw kwanay. 103. ХIалтIулIги кванилIги – ссундулIго гIорхъи букIине кколебила. \alTu/gi kwani/gi - Sundu/go for]i bujine Kolebila. 104. ХIалтIун бечелъарав гIорцIцIун хваравила, ххиялаз бечелъарав вакъун хваравила. \alTun bexe;araw for~un [warawila, {iyala# bexe;araw waqun [warawila. 105. ХIалтIун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. \alTun bexe;ula, bi%un ~odor;ula. 106. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIаб. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofab. Эбелги васалги хурир хIалтIулел рукIанила. Къалъуда эбелалълъ гьезда гьикъанила. ebelgi wasalgi [urir \alTulel rujanila. qa;uda ebela: he#da hiqanila. - ГьабсагIат кьолеб ридигун ххинкIищ бокьилеб, бакъанида кьолеб хIаливайищ бокьилеб? - habsafat poleb ridigun {inji& bopileb, baqanida poleb \aliwayi& bopileb? - Бакъанида кьолеб хIаливаялдасса гьанжего кьолеб ридиги ххинкIги бокьила, эбел, – ан абунила цоясс. - baqanida poleb \aliwayaldaSa han$ego poleb ridigi {injgi bopila, ebel, - an abunila coyaS. - Диени бакъанида кьолеб хIаливаго бокьила, – ян абунила цойгиясс. - diyeni baqanida poleb \aliwago bopila, - yan abunila coygiyaS. Бакъанида хIалтIи лIугIун ххадуб эбелалълъ кIиабилев васассда ццебеги гъобго ридиги ххинкIги лъунила. baqanida \alTi /ufun {adub ebela: jiabilew wasaSda Cebegi vobgo ridigi {injgi ;unila. - ВахI, эбел, бакъанида хIалива кьезе гурищ къотIи букIараб? – ан абунила гьесс. - wa\, ebel, baqanida \aliwa pe#e guri& qoTi bujarab? - an abunila heS. - ХIалтIи лIугIун ххадуб кванараб ххинкI хIаливаялдасса гьуинаб букIуна, дир вас, хIал бихьея цо, – ян абунила эбелалълъ. - \alTi /ufun {adub kwaranab {inj \aliwayaldaSa huinab bujuna, dir was, \al bi%eya, - yan abunila ebela:. - БитIараб букIун буго, эбел. ХIаливаялдасса гьуинаб ххинкIги буго, рахьалдасса тIагIамаб ридиги буго, – ян абунила васасс, гъираялда ццебе лъураб квенги кваналаго. - biTarab bujun bugo, ebel. \aliwayaldaSa huinab {injgi bugo, ra%aldaSa Tafamab ridigi bugo, - yan abunila wasaS, virayalda Cebe ;urab kwengi kwanalago. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIабан кици рехханила эбелалълъ. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofaban kici re{anila ebela:. 107. ХIалтIухъанассдасса хIалтIи хIинкъулеб, бахIарчияссдасса гула хIинкъулеб. \alTu]anaSdaSa \alTi \inquleb, ba\arxiyaSdaSa gula \inquleb. 108. ХIалтIухъанассе мухь гьессда бараб гIетI бакъвалалде кьейила. \alTu]anaSe mu% heSda barab feT baqwalalde peyila. 109. ХIалтIуцца хIалтIи малълъулеб, боцIцIуцца мацIцI малълъулеб. \alTuCa \alTi ma:uleb, bo~uCa ma~ ma:uleb. 110. ХIалхьи гьечIеб чIчIеялдасса чIчIей гьечIеб рилълъинго лълъикI. \al%i hezeb ZeyaldaSa Zey hezeb ri:ingi :ij. 111. ХIалценги, цIаги, рокьиги раххчун бажаруларелила. \alcengi, `agi, ropigi ra{xun ba$arularelila. 112. ХIама бегьичIони, хIамихъ босараб бегьулеб. \ama behizoni, \ami] bosarab behuleb. 113. ХIама бергьинегIан чу биччалареб. \ama berhinefan xu biXalareb. 114. ХIама биларассулила къоги билулеб. \ama bilaraSulila qogi biluleb. 115. ХIама бугони гъалдибер камиларо. \ama bugoni valdiber kamilaro. 116. ХIама букIана – кьили щвечIо, кьили букIана – хIама щвечIо. \ama bujana - pili &wezo, pili bujana - \ama &wezo. 117. ХIама гIундуздассан лъалебила, гIабдал каламалдассан лъалевила. \ama fundu#daSan ;alebila, fabdal kalamaldaSan ;alewila. 118. ХIама кьололаго кьолокьги чIвалеб, кьили бахъулаго ххадубги чIвалеб. \ama pololago polopgi zwaleb, pili ba]ulago {adubgi zwaleb. 119. ХIама кьололессеги хIал кьейила. \ama pololeSegi \al peyila. 120. ХIама тункизабурассда гIорцIен тункизабулеб. \ama tunki#aburaSda for`un tunki#abuleb. 121. ХIама хвани варис гьойила. \ama [wani waris hoyila. 122. ХIама хвани тIом ххутIула, на хвани щибго ххутIуларо. \ama [wani Tom {uTula, na [wani &ibgo {uTularo. 123. ХIама хвани хур хола. \ama [wani [ur [ola. 124. ХIама хвей – чодуе балагь. \ama [wey - xoduye balah. 125. ХIама – хIамихъего, чу – чохъего. \ama - \ami]ego, xu - xo]ego. 126. ХIама чIвай бацIил гIайиб батани, бацIал ругеб бакIалде ин хIамилги гIайиб буго. \ama zway ba`il fayib batani, ba`al rugeb bajalde in \amilgi fayib bugo. 127. ХIамабагьадур камураб росу букIунареб, хIажигIиса камураб бертин букIунареб. \amabahadur kamurab rosu bujunareb, \a$ifisa kamurab bertin bujunareb. 128. ХIамабагьадурассул гIумру къокъаб. \amabahaduraSul fumru qoqab. 129. ХIамабагьадурлъиги гьабуге, гьечIеб бахIарчилъи бихьизабизеги лIугьунге. \amabahadur;igi habuge, hezeb ba\arxi;i bi%i#abi#egi /uhunge. 130. ХIамабахIарчилъи гьабизе ццевеги кIанцIуге, лIутизе нахъаги чIчIоге. \amaba\arxi;i habi#e Cewegi jan`uge, /uti#e na]agi Zoge. 131. ХIамаги бацIадиссессул, бацIги бацIадиссессул. \amagi ba`adiSeSul, ba`gi ba`adiSeSul. 132. ХIамаги дирго, гьирги дирго. \amagi dirgo, hirgi dirgo. 133. ХIамаги къваригIун, къадруги бокьун. \amagi qwarifun, qadrugi bopun. 134. ХIамаги хIамайила, хIамида рекIаравги хIамайила. \amagi \amayila, \amida rejarawgi \amayila. 135. ХIамагIанаб бацI букIунареб, бицан щинаб рагIи батулареб. \amafanab ba` bujunareb, bican &inab rafi batulareb. 136. ХIамалъун гьагIулареб, гьойлъун хIапулареб. \ama;un hafulareb, hoy;un \a_ulareb. 137. ХIамида асскIобе гIари гуребила бачIунеб, гIорода асскIобе хIамайила. \amida aSjobe fari gurebila bazuneb, foroda aSjobe \amayila. 138. ХIамида жибго хIама букIин гIин цIцIараб меххалълъ гурони лъачIебила. \amida $ibgo \ama bujin fin ~arab me{a: guroni ;azebila. 139. ХIамида къвал бан хIама балагьарав, чода рекIун чу балагьарав. \amida qwal ban \ama balaharaw, xoda rejun xu balaharaw. 140. ХIамида кьабизе щвечIони, гъалдибералдагIаги кьабейила. \amida pabi#e &wezoni, valdiberaldafagi pabeyila. 141. ХIамида кьили рекъолареб, чода гъалдибер рекъолареб. \amida pili reqolareb, xoda valdiber reqolareb. 142. ХIамида кIерт берцинаб (Бищун берцинаб жоялда байилан хIамихъе цIцIумур кьурабила, гьелълъги жиндирго кIартида барабила). \amida jert bercinab (bi&un bercinab $oyalda bayilan \ami]e ~umur purabila, he:gi $indirgo jartida barabila). 143. ХIамида оххцер кваназе щибила лъалеб. \amida o{cer kwana#e &ibila ;aleb. 144. ХIамида рагIизе гъалдибералда кьабулеб. \amida rafi#e valdiberalda pabuleb. 145. ХIамида хIеренлъи лъалареб, лълъадуе рецц рекъолареб. \amida \eren;i ;alareb, :aduye reC reqolareb. 146. ХIамидаги мачу ретIарал, бачидаги чарухъал ретIарал. \amidagi maxu reTaral, baxidagi xaru]al reTaral. 147. ХIамидассанила бачида мал базе лъараб. \amidaSanila baxida mal ba#e ;arab. 148. ХIамие жиндирго гьагIи берцинаб, хIелкие жиндирго гIегIеди берцинаб. \amiye $indirgo hafi bercinab, \elkiye $indirgo fefedi bercinab. 149. ХIамие тIил гьечIого гIолареб, тIоххое риди гьечIого гIолареб (ХIамие – тIил, тIоххое – риди). \amiye Til hezogo folareb, To{oye ridi hezogo folareb (\amiye - Til, To{oye - ridi). 150. ХIамие – хIенссеркIо, чодуе – цIцIал. \amiye - \enSerjo, xoduye - ~al. 151. ХIамие – чури, чоде – кIалцIи. \amiye - xuri, xode - jal`i. 152. ХIамикълъи бихьарассила хIамил къимат гьабулеб. \amiq;i bi%araSila \amil qimat habuleb. 153. ХIамил гьагIдеялълъ гьойдул бетIер унтарабила. \amil hafdeya: hoydul beTer untarabila. 154. ХIамил гIайиб – хIалакълъи, гIарцул гIайиб – гьечIолъи. \amil fayib - \alaq;i, farcul fayib - hezo;i. 155. ХIамил гIундул ххалалъаралила, алжаналълъубе билълъунарого, цIцIан рачIчI къокълъарабила, къватIибе билълъунарого, тIун. \amil fundul {ala;aralila, al$ana:ube bi:unarogo, ~an raZ qoq;alabila, qwaTibe bi:unarogo, Tun. 156. ХIамил инссухъачи гьвейила. \amil inSu]axi hweyila. 157. ХIамил мугъалда носол балги цун. \amil muvalda nosol balgi cun. 158. ХIамил рачIчIалда кигIан букIунебилан гьикъани, цоясс абила натI букIунилан, цогиясс абила натIгун бащадаб букIунилан. \amil raZalda kifan bujunebilan hiqani, coyaS abila naT bujunilan, cogiyaS abila naTgun ba&adab bujunilan. 159. ХIамил рачIчIалълъги чаргъеду ккурабила. \amil raZa:gi xarvedu Kurabila. 160. ХIамил сапаралълъ чи бечелъиларо. \amil sa_ara: xi beze;ilaro. 161. ХIамил хвел – гьвел кIалбиччанкъо. \amil [wel - hwel jalbiXanqo. 162. ХIамилги къажарассулги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. \amilgi qa$araSulgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. 163. ХIамитIасса вортулев чотIа рекIунарев. \amiTaSa wortulew xoTa rejunarew. 164. ХIамитIенкел тIад чIваниги берцинай йиго берцинай. \amiTenkel Tad zwanigi bercinay yigo bercinay. 165. ХIамихъего хьвагIулагойила бачил бохх бекараб. \ami]ego %wafulagoyila baxil bo{ bekarab. 166. ХIамицца абурабила лъалареб бакIалдеги бачун жиб чуйилан бичейилан. \amiCa aburabila ;alareb bajaldegi baxun $ib xuyilan bixeyila. 167. ХIамицца ганчIилI речIчIулел, чоцца хIурулI речIчIулел. \amiCa ganzi/ reZulel, xoCa \uru/ reZulel. 168. ХIамицца гIундул кIорокIун бацI хIинкъиларо. \amiCa fundul jorojun ba` \inqilaro. 169. ХIамицца жиндаго кьабизе тIил, къалиги бан, босарабила, гIабдалассда кьабизе тIил, къолода ххадуб ссахIги бан, босизе кколебила. \amiCa $indago pabi#e Til, qaligi ban, bosarabila, fabdalaSda pabi#e Til, qoloda {adub Sa\gi ban, bosi#e Kolebila. 170. ХIамицца реххарав гIорцIада бегьуларев, гIорцIада чухьарлъарав чода ярагьунарев. \amiCa re{araw for`ada behularew, for`ada xu%ar;araw xoda yarahunew. 171. ХIан гIадин хIанчIиледухъ тамахгоги вукIунгейила, чIваркьан векиледухъ къвакIунги вукIунгейила. \an fadin \anziledu] tama[gogi wujungeyila, zwarpan wekiledu] qwajungi wujungeyila. 172. ХIанчIарассда гурони ххинкIил мегI лъалареб. \anzaraSda guroni {injil mef ;alareb. 173. ХIанчIида ракIалда мочохурила. \anzida rajalda moxo[urila. 174. ХIанчIидаги кIолебила жинда рекъараб лълъикIлъи гьабизе. \anzidagi jolebila $inda reqarab :ij;i habi#e. Цо чияссул рукъзабахъ цIа ккун букIанила. Цояз гIертIаз, цояз хьагаз лълъимги баччун, цIа ссвинабизе лIугьанила гIадамал. ЦIа тIадеялдасса тIаде гьалаглъулеб букIанила. Кумекалълъе дагьалги гIадамал ругеланищан ккараб хIал букIанила. co xiyaSul ruq#aba] `a Kun bujanila. coya# ferTa#, coya# %aga# :imgi baXun, `a Swinabi#e /uhanila fadamal. `a TedayaldaSa Tade halag;uleb bujanila. kumeka:e dahalgi fadamal rugelani&an Karab \al bujanila. ГIадамазда чIчIечIого цIадуда тIаде боржун бачIунеб, нахъе унеб цо гьитIинаб хIинчIчI бихьанила. Цояз абунила гьаниб гьелълъул бусен батилилан, цогияз абунила тIинчI батилилан. Рукъалълъул бетIергьанассда бихьанила хIинчIчIалълъ, риччарал куркьбалги тварххезарун, цIадутIе лълъел къатIраби тIинкIизарулел. ГIажаиблъарав гьесс хIинчIчIалде ахIанила - fadama#da Zezogo `aduda Tade bor$un bazuneb, na]e uneb co hiTinab \inZ bi%anila. coya# abunila hanib he:ul busen batililan, cogiya# abunila Tinz batililan. ruqa:ul beTerhanaSda bi%anila \inZa:, riXaral kurpbalgi twar{e#arun, `aduTe :el qaTrabi Tinji#arulel. fa$aib;araw heS \inZalde a\anila - - Я пакъир! Гьалго щинал гIадамазда ссвинабизе кIоларого бугеб цIа дур куркьбаздассан тIинкIарал къатIрабазищ ссвинабилеб? - ya _aqir! halgo &inal fadama#da Swinabi#e jolarogo bugeb `a dur kurpba#daSan Tinjaral qaTaba#i& Swinabileb? - БитIараб буго, – ян абунила хIинчIчIалълъ. – Дир куркьбаздассан тIинкIараб лълъецца гьеб ссвинаро. Дие бокьун буго гIадамаз дуе гьабулеб кIудияб лълъикIлъиялда гьоркьоб цо гьитIинабниги бутIа дирги букIине! - biTarab bugo, - yan abunila \inZa:. - dir kurpba#daSan Tinjarab :eCa heb Swinaro. diye bopun bugo fadama# duye habuleb judiyab :ij;iyalda horpob co hiTinabnigi buTa dirgi bujine! Гьединги абун, хIинчIчI нахъеги куркьбал риччизаризе анила. hedingi abun, \inZ na[egi kurpbal riXi#ari#e anila. 175. ХIанчIчIие бусенги – ватIан, къоркъое хIорги – ватIан. \anXiye busengi - waTan, qorqoye \orgi - waTan. 176. ХIанчIчIил багьа – чIарил хъат. \anZil baha - zaril ]at. 177. ХIанчIчIил кIалдисса мугьги бахъуге, чияда бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. \anZil jaldiSa muhgi ba]uge, xiyada bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 178. ХIанчIчIида гьорол хIал лъалеб, ччугIида лълъадал хIал лъалеб. \anZida horol \al ;aleb, Xufida :adal \al ;aleb. 179. ХIанчIчIилаб – хIанчIчIие, гъадилаб – гъадие. \anXilab - \anZiye, vadilab - vadiye. 180. ХIанчIчIицца абурабила - лълъикIав бахIарчиясс жинда гьецIцIоги речIчIиларила, къадарасс реххараб щвезе жибги чIчIеларила. \anZiCa aburabila - :ijaw ba\arxiyaS $inda he~ogi reZilarila, qadaraS re{arab &we#e $ibgi Zelarila. 181. ХIанчIчIиццаги чIчIезе гIаркьел берцинаб бищулебила. \anZiCagi Ze#e farpel bercinab bi&ulebila. 182. ХIапдолареб гьойдуе чури тIолареб. \a_dolareb hoyduye xuri Tolareb. 183. ХIарам гьабурассе хIучч битIуларо. \aram haburaSe \uX biTularo. 184. ХIарам-хIалал кIоченчIого хIалтIулев Аллагьассеги вокьулев. \aram-\alal joxenzogo \alTulew allahaSegi wopulew. 185. ХIарамаб боцIцIи кванан кьаралъиялдасса, хIалалаб боцIцIи кванан хIалакълъиго лълъикI. \aramab bo~i kwanan para;iyaldaSa, \alalab bo~i kwanan \alaq;igo :ij. 186. ХIарамаб боцIцIуда баркат лъолареб. \aramab bo~uda barkat ;olareb. 187. ХIарччида нахъа чехь цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. \arXida na]a xe% `une, xiyar roqob ber `une. 188. ХIарччил кинаб рахъалдассан кваниги – цохIого мочол ххинкIал. \arXil kinab ra]aldaSan kwanigi - co\ogo moxol {injal. 189. ХIарччиниб ххинкIги цо букIунаребила. \arXinib {injgi co bujunarebila. 190. ХIарччиниссаги бортун, туртидассанги хъущтIун. \arXiniSagi bortun, turtidaSangi ]u&Tun. 191. ХIарччихъ валагьун кванай, копохъ валагьун велъе. \arXi] walahun kwanay, ko_o] walahun we;e. 192. ХIарщуда хIетIе хъвазе теларилан лIугьарав магIаруласс хIарщулI дегIен чIчIарабила. \ar&uda \eTe ]wa#e telarilan /uharaw mafarulaS \ar&u/ defen Zarabila. 193. ХIарщулI тIилал кьабуни, тIираби дудегоги щолел. \ar&u/ Tilal pabuni, Tirabi dudegogi &olel. 194. ХIарщулIе ккун чоргарав чурун вацIцIалъула, чагъир гьекъон чоргарав чурун вацIцIалъуларо. \ar&u/e Kun xorgaraw xurun wa~a;ula, xavir heqon xorgaraw xurun wa~a;ularo. 195. ХIарщулIе реххунилан месед чороклъулареб. \ar&u/e re{unilan mesed xorok;ulareb. 196. ХIарщулI цIцIалги кьабуге, цIцIалкIинибе лълъимги тIоге. \ar&u/ ~algi pabuge, ~aljinibe :imgi Toge. 197. ХIасанил чу бачиде ккарабила. \asanil xu baxide Karabila. 198. ХIатIал ракулI ругессул кверал гьацIцIул цIолелила. \aTal raku/ rugeSul kweral ha~ul `olelila. 199. ХIатIида тункун ворчIиялдасса нуцIцIида тункун ворчIи лълъикIаб. \aTida tunkun worziyaldaSa nu~ida tunkun worzi :ijab. 200. ХIатIиде бахине тани, нацIцI бетIералдеги бахунебила. \aTide ba[ine tani, na~ beTeraldegi ba[unebila. 201. ХIатIикь щиб бугебали малъ гIодоб чIвалалде валагье. \aTip &ib bugebali ma; fodob zwalalde walahe. 202. ХIебтил бугониги дирго кунта дарайдул. \ebtil bugonigi dirgo kunta daraydul. 203. ХIежалде ан щинавги хIажи вукIунаревила, цIцIалан щинавги дибир вахъунаревила. \e$alde an &inawgi \a$i wujunarewila, ~alan &inawgi dibir wa]unarewila. 204. ХIежалде унилан хIама хIажилъиларо. \e$alde unilan \ama \a$i;ilaro. 205. ХIелеко гIегIедунилан сордо рогьинаро, гIегIедичIогойилан сордо рогьинчIогоги букIинаро. \eleko fefedunilan sordo rohinaro, fefedizogoyilan sordo rohinzogogi bujinaro. 206. ХIелеко лIугьунеб тIинчI ханинибго чIчIикIдулеб. \eleko /uhuneb Tinz [aninibgo Zijduleb. 207. ХIелкида кколебила, жиб тIассан унелълъул, тIох тIечIого киндай ххутIулебилан. \elkida Kolebila, $ib TaSan une:ul, To[ Tezogo kinday {uTulebilan. 208. ХIелкил гьудул гьечIевила, гьорол тушман гьечIевила. \elkil hudul hezewila, horol tu^man hezewila. 209. ХIелкил гIадаб гIамал, гIебу гIадаб ракI. \elkil fadab famal, febu fadab raj. 210. ХIеренаб мацIцI чармил ххвалчадассаги бергьунебила. \erenab ma~ xarmil {walxadaSagi berhunebila. 211. ХIетIе кодобе босилалде, чIчIезе бакI хIадур гьабе. \eTe kodobe bosilalde, Ze#e baj \adur habe. 212. ХIетIе хъущтIун вортарав тирщун тIаде вахъуна, мацIцI хъущтIун вортарассда вахъине хIал кIоларо. \eTe ]u&Tun wortaraw tir&un Tade wa]una, ma~ ]u&Tun wortaraSda wa]ine \al jolaro. 213. ХIехьоларессе боцIцIи кьогеги, Аллагь! \e%olareSe bo~i pogegi, allah! 214. ХIилаялълъ балагьуге, хIалтIун балагье. \ilaya: balahuge, \alTun balahe. 215. ХIилаялълъ бергьинги гьунар буго. \ilaya: berhingi hunar bugo. 216. ХIинкъараб гьой гIемер хIапдолебила. \inqarab hoy femer \a_dolebila. 217. ХIинкъараб лочнохъе чан щолареб, хIинкъараб боцца хъала бахъулареб. \inqarab loxno]e xan &olareb, \inqarab boCa ]ala ba]ulareb. 218. ХIинкъарав гьойдаги ватIа гьавизе лъалевила. \inqaraw hoydagi waTa hawi#e ;alewila. 219. ХIинкъарав къойил хола, къвакIарав цоцIцIул хола. \inqaraw qoyil [ola, qwajaraw co~ul [ola. 220. ХIинкъарав, къурав чиясс гIамал гIемер гьабула. \inqaraw, quraw xiyaS famal femer habula. 221. ХIинкъарав чияссда рохьги бойилан кколебила, гъотIол гIаркьелги жинде битIизабураб туманкIилан кколебила. \inqaraw xiyaSda ro%gi boyilan Kolebila, voTol farpelgi $inde biTi#aburab tumanjilan Kolebila. 222. ХIинкъаравги гьардохъанги – гьвел мурад. \inqarawgi hardo]angi - hwel murad. 223. ХIинкъарассда мал балев, къвакIарассда къвал балев. \inqaraSda mal balew, qwajaraSda qwal balew. 224. ХIинкъарассе хIалхьи гьечIеб. \inqaraSe \al%i hezeb. 225. ХIинкъарассул квер ххеххаб, виххарассул хIетI ххеххаб. \inqaraSul kwer {e{ab, wi{araSul \eT {e{ab. 226. ХIинкъарассулгун гьудуллъи гьабуге. \inqaraSulgun hudul;i habuge. 227. ХIинкъарассухъа билараб багьадурассда батулеб. \inqaraSu]a bilarab bahaduraSda batuleb. 228. ХIинкъи гьечIеб жо кетойила, кутак бугеб жо цIцIунцIцIрайила. \inqi hezeb $o ketoyila, kutak bugeb $o ~un~rayila. 229. ХIинкъи гIанкIкIие те, хIамабагьадурлъи гIабдалассе те. \inqi fanJiye te, \amabahadur;i fabdalaSe te. 230. ХIинкъи – цIцIодорлъи, цIакълъи – гьаглъи. \inqi - ~odor;i, `aq;i - hag;i. 231. ХIинкъизе бакI гьечIо чабхъад арав васассда, анцIила щуго сон бараб чуги буго, къого сон барав живгоги вуго. \inqi#e baj hezo xab]ad araw wasaSda, an`ila &ugo son barab xugi bugo, qogo son baraw $iwgogi wugo. 232. ХIинкъиялдалъун чи къадаралдасса ворчIуларо. \inqiyalda;un xi qadaraldaSa worzularo. 233. ХIинкъуге, хIинкъараб жо толебани, катицца гIункIкI телаан. \inquge, \inqarab $o tolebani, katiCa funJ telaan. 234. ХIинкъуларев чи вукIунарев, биунареб чаран букIунареб. \inqularew xi wujunarew, biunareb xaran bujuneb. 235. ХIинкъуларев чи вукIунарев, хIехьезе кколеб. \inqularew xi wujunarew, \e%e#e Koleb. 236. ХIинкъун вукIин лълъикIав чияссги хIал дагьлъун букIин лълъикIаб чоццаги лъазе толареб. \inqun wujin :ijaw xiyaSgi \al dah;un bujin :ijab xoCagi ;a#e tolareb. 237. ХIинкъун квараб гьанадасса хIинкъичIого квараб гьуэр лълъикIаб. \inqun jwarab hanadaSa \inqizogo kwarab huer :ijab. 238. ХIинкъун къадаралдасса рорчIуларел, Аллагьасс гурони рухI бахъулареб. \inqun qadaraldaSa rorzularel, allahaS guroni ru\ ba]ulareb. 239. ХIинццаб хIамаялда тIил рагIуларо, тIогьисса рачIчIги ккун, гьод буханиги. ТIадагьаб бетIералълъ малълъ босуларо, тIолго гIалам бачIун, ццебе чIчIаниги. \inCab \amayalda Til rafularo, TohiSa raZgi Kun, hod bu[anigi. Tadahab beTera: ma: bosularo, Tolgo falam bazun, Cebe Zanigi. 240. ХIинчIчI бихьунила рорженги букIунеб. \inZ bi%unila ror$engi bujuneb. 241. ХIисаб бугин, бухIун кье. – ХIичи щиб? – ЧIчIикIу. – ЧIчIикIу щиб? – ХIичи. \isab bugin, bu\un pe. - \ixi &ib& - Ziju. - Ziju &ib? - \ixi. 242. ХIобода дарай ккуни, гьебги берцин бихьулеб. \oboda daray Kuni, hebgi bercin bi%uleb. 243. ХIобое чIван, гIочIоцца чIалу кквеларо, чIалуе лъун, тIилицца тIох баччиларо. \oboye zwan, fozoCa zalu Kwelaro, zaluye ;un, TiliCa To[ baXilaro. 244. ХIобоцца рукъ баччула, тIаде ккарасс къо хIехьола. \oboCa ruq baXula, Tade KaraS qo \e%ola. 245. ХIор букIаралълъуб хIари камулареб. \or bujara:ub \ari kamulareb. 246. ХIотоцца гьорчо кколареб. \otoCa horxo Kolareb. 247. ХIотол сум букIагIаги, мутIигIлъе бетIерассде. \otol sum bujafagi, muTif;e beTeraSde. 248. ХIуби тиризабурассда цили тиризабулеб. \ubi tiri#aburaSda cili tiri#abuleb. 249. ХIуби чIвачIонани, чIалу бекула. \ubi zwazonani, zalu bekula. 250. ХIуби чIвачIони, чIалу кколареб, чIчIужу гьечIони, рукъ кколареб. \ubi zwazoni, zalu Kolareb, Zu$u hezoni, ruq Kolareb. 251. ХIужа гьечIеб дагIбагун диваналде вахъунге. \u$a hezeb dafbagun diwanalde wa]unge. 252. ХIули – тIавусил, тIул-ракI – борхьил. \uli - Tawusil, Tul-raj - bor%il. 253. ХIунссизе хIамидаги кколеб. \inSi#e \amidagi Koleb. 254. ХIунчулеб заз баккудассаго лъалеб, лIугьунев чи гьитIинго лъалев. \unxuleb #a# baKudaSago ;aleb. /uhunew xi hiTingo ;alew. 255. ХIур тамахалълъубила хIама гебергулеб. \ur tama[a:ubila \ama geberguleb. 256. ХIурмат бокьун батани, гIемер гаргадуге, сахлъи бокьун батани, гIемер кванаге. \urmat bopun batani, femer gargaduge, sa[;i bopun batani, femer kwanage.
- xx | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Цц C Ццебе бекьарассул хур кIудияб, ххадуб бекьарассул ссан кIудияб. Cebe beparaSul [ur judiyab, {adub beparaSul San judiyab. Ццебе кIал биххарав кIалъан къола. Cebe jal bi{araw ja;an qola. Ццебе лъураб кванида щибго кIалъай гьабуге. Cebe ;urab kwanida &ibgo ja;ay habuge. Ццебе рукIкIен бахъун, ххадуб кун бахъун. Cebe ruJen ba]un, {adub kun ba]un. Ццебе цIа гьечIони, нахъа рахъу кколареб. Cebe `a hezoni, na]a ra]u Kolareb. Ццебе цIакъаб чиярлъаги, нахъа цIакъаб нилIерлъаги. Cebe `aqab xiyar;agi, na]a `aqab ni/er;agi. Ццебессеб ццебе гьабе, ххадуссеб ххадуб гьабе. CebeSeb Cebe habe, {aduSeb {adub habe. Ццебеккунго ургъарав нахъа воххула, ригьда нахърател гьабичIев нахъа пашманлъула. CebeKungo urvaraw na]a wo{ula, rihda na]ratel habizew na]a _a^man;ula. ЦцебетIамалълъе тIил бигъараб, витIунчияссе росу хвараб. CebeTama:e Til bivarab, wiTunxiyaSe rosu [warab. Ццебехъанлъун гъеду тани, рещтIен рощногохIда гьабулебила. Cebe]an;un vedu tani, re&Ten ro&nogo\da habulebila. Ццеве валагьун, вилълъа, нахъе валагьун, гьури биччай. Cewe walahun, wi:a, na]e walahun, huri biXay. Ццеве вугессул хIетIе хъущтIани, нахъияв цIцIодорлъула. Cewe wugeSul \eTe ]u&Tani, na]iyaw ~odor;ula. Ццеве къвакIуге, нахъа чучуге. Cewe qwajuge, na]a xuxuge. Ццеве кIанцIани, гIадалI щола, нахъа чIчIани, гъванщилI щола. Cewe jan`ani, fada/ &ola, na]a Zani, vwan&i/ &ola. Ццеве хварав мискинчи ххадув вукъула, ххадув хварав бечедав ццеве вукъула. Cewe [waraw miskinxi {aduw wuqula, {aduw [waraw bexedaw Cewe wuqula. Ццевесса инчIого, чияссул къимат лъаларо. CeweSa inzogo, xiyaSul qimat ;alaro. Ццевехъан живго ццеве унев чи гуревила, цогидалги цадахъ рачунев чийила. Cewe]an $iwgo Cewe unew xi gurewila, cogidalgi cada] raxunew xiyila. Ццее – Ххалун, ххадув – ГIабас. Ceye - {alun, {aduw - fabas. Ццидадассан – ццин, цIадудассан – цIа. CidadaSan - Cin, `adudaSan - `a. Ццидал къали гьекъечIесс бакъул кеп босуларо. Cidal qali heqezeS baqul ke_ bosularo. Ццидал къали гьекъечIесс инссул росу кколаро. Cidal qali heqezeS inSul rosu Kolaro. Ццидалав чи жанисса махIцаравила вукIунев. Cidalaw xi $aniSa ma\carawila wujunew. Ццидалассе роххел гьечIеб, баххилассе гьудул гьечIев. CidalaSe ro{el hezeb, ba{ilaSe hudul hezew. Ццидацца гIакълу инабулеб, ургъалицца квен тезабулеб. CidaCa faqlu inabuleb, urvaliCa kwen te#abuleb. Ццидацца лълъикIаб жо гьабуларебила. CidaCa :ijab $o habularebila. Ццин бахъарав воххичIо, ххеххлъарав разилъичIо. Cin ba]araw wo{izo, {e{;araw ra#i;izo. Ццин бахъарав чияссда канлъи бихьулареб. Cin ba]araw xiyaSda kan;i bi%ulareb. Ццин бахъарай якьад цIарагI чуризе йиччаге. Cin ba]aray yapad `araf xuri#e yiXage. Ццин бахъиналълъ гIакълу унеб, гIамал кIодолъиялълъ къадру холеб. Cin ba]ina: faqlu uneb, famal jodo;iya: qadru [oleb. Ццин бахъун реххараб гьан гьойццаги кваналареб. Cin ba]un re{arab han hoyCagi kwanalareb. Ццин бугеб цIцIодораб жо, къурассде гурони бахъунареб. Cin bugeb ~odorab $o, quraSde guroni ba]unareb. Ццин къулчIчIе, къурассда тIасса лIугьа. Cin qulZe, quraSda TaSa /uha. Ццин къулчIчIи буго бахIарчилъиялълъул гIаламат. Cin qulZi bugo ba\arxi;iya:ul falamat.
- o | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Чч X ЧчугIа кколессул роцц лълъелIила букIине кколеб. Xufa KoleSul roC :e/ila bujine Koleb. Ччузе бокьулев, ххузе бокьуларев вукIунарев. Xu#e bopulew, {u#e bopularew wujunarew.
- xh | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Д d 1. Давла хуриссан кьеги, хвел бусадассан кьеги. dawla [uriSan pegi, [wel busadaSan pegi. 2. Давладулал гIемерлъани, давлаги дагьаб щолебила. dawladulal femer;ani, dawlagi dahab &olebila. 3. Дагь гурони гьечIони учузаб ххиралъула. dah guroni hezoni uxu#ab {ira;ula. 4. Дагьаб боцIцIи бугез риба гьабула, рибадул хIилаби лъазеги гьарун. БоцIцIи цIцIикIкIарацца даран гьабула, дарман тIагIанщинал маххссараде ккун. dahab bo~i buge# riba habula, ribadul \ilabi ;a#egi harun. bo~i ~iJaraCa daran habula, darman Tafan&inal ma{Sarade Kun. 5. Дагьаб гIоларессе гIемерги гIолареб. dahab folareSe femergi folareb. 6. Дагьаб кьурассе дагьабги къваригIунеб, гIемер кьурассе тIолабго къваригIунеб. dahab puraSe dahabgi qwarifuneb, femer puraSe Tolabgo qwarifuneb. 7. Дагьаб меххалълъ лагълъи баччани, гIемер меххалълъ хханлъи щолеб. dahab me{a: lav;i baXani, femer me{a: {an;i &oleb. 8. Дагьаб налъиялълъ – гьудулила, кIудияб налъиялълъ – тушманила. dahab na;iya: - hudulila, judiyab na;iya: - tu^manila. 9. Дагьаб ххарж гьабичIони, гIемер щоларо. dahab {ar$ habizoni, femer &olaro. 10. Дагьабго жо лъазеги гIемераб жо цIцIализе кколеб. dahabgo $o ;a#egi femerab $o ~ali#e Koleb. 11. Дагьабниги гIантлъи гъорлI гьечIев чияссул бахIарчи вахъунарев (ХIажимурадил рагIаби). dahabnigi fant;i vor/ hezew xiyaSul ba\arxi wa]unarew (\a$imuradil rafabi). 12. Дагьабниги лълъикIлъи гъорлI гьечIеб квешлъи букIунареб. dahabgi :ij;i vor/ hezeb kwe^;i bujunareb. 13. Дагьав гаргаде, гIемер хIалтIе. dahaw fargade, femer \alTe. 14. Дагьав кIалъалессул хIалтIи гIемераб. dahaw ja;aleSul \alTi femerab. 15. Дагьалда гIей гьабуларессе гIемерабги щолареб. dahalgi fey habulareSe femerabgi &olareb. 16. Дагь-дагьккун баччани, мегIерги баччизе кIолеб, циндаго баччизе лIугьани, мунго молоцца ваччизе кколев. dah-dahKun baXani, mefergi baXi#e joleb, cindago baXi#e /uhani, mungo moloCa waXi#e Kolew. 17. Дагь-дагьккун гъоркьан бикIани, борххатаб мегIерги ччукIун бачIунеб. dah-dahKun vorpan bijani, bor{atab mefergi Xujun bazuneb. 18. ДагIбадулав къела, къадар бергьина. dafbadulaw qela, qadar berhina. 19. ДагIнида чIахI-ххералълъул, гьойда ракьа-гьаналълъул гурони мацIцI бичIчIуларебила. dafniCa za\-{era:ul, hoyda rapa-hana:ul guroni ma~ biZularebila. ЦIцIализе араб бакIалдассан жиндирго эбелалълъухъе дагIницца битIун бачIараб кагъат цIцIалулеб меххалълъ, гIенеккун букIун буго гьойги. Салам-каламалдасса ххадуб кагътида хъван букIун буго исана бижараб керчаб ххарил, рокъоб жиндиего кьолеб букIараб кIалцIул, чед-ххинкIалълъул хIакъалълъулI. ЦIцIалулеб кагъатги гьоркьоб къотIизабун, гьойцца цIцIеда гьикъун буго, гьеб кагътида гьанал яги ракьа-къедалълъул хъвараб жого гьечIищилан. ГьечIилан цIцIецца абидал, пашманго гьойцца абун буго, цо рагIиги ракьа-гьаналълъул хIакъалълъулI гьечIеб гьеб кагъат цIцIаличIониги бегьилаанилан. ~ali#e arab bajaldaSan $indirgo ebela:u]e dafniCa biTun bazarab kavat ~aluleb me{a:, feneKun bujun bugo hoygi. salam-kalamaldaSa {adub kavtida ]wan bujun bugo isana bi$arab kerxab {aril, roqob $indiyego poleb bujarab jal`ul, xed-{inja:ul \aqa:u/. ~aluleb kavatgi horpob qoTi#abun, hoyCa ~eda hiqun bugo, heb kavtida hanal yagi rapa-qeda:ul ]warab $ogo hezi&ilan. hezilan ~eCa abidal, _a^mango hoyCa abun bugo, co rafigi rapa-hana:ul \aqa:u/ hezeb heb kavat ~alizonigi behilaanilan. 20. ДагIние – цIцIар, цIцIедуе – рогьо. dafniye - ~ar, ~eduye - roho. 21. ДагIнил цIцIокоги кьун, цIцIел хъвайи босулареб. dafnil ~okogi pun, ~el ]wayi bosulareb. 22. Дад бекарав къоролав гIадин ххутIун вугила. dad bekaraw qorolaw fadin {uTun wugila. 23. Дадал къимат хведал лъала. dadal qimat [wedal ;ala. 24. Дадил ургъел – гIоркь ккурасс, гIиял ургъел – тIил ккурасс. dadil urvel - forp KuraS, fiyal urvel - Til KuraS. 25. Дадил роцен цIеххезе арав мискинчи гIадин. dadil rocen `e{e#e araw miskinxi fadin. Мискинабго хъизан букIанила. Гьезул цо гIакаги букIанила, рахь гьализениги, квен гьабизениги цо цIетIа лъолеб хъазанги букIанила. ЧIчIужу щар чIвазе цо дадгIаги бугебанищан зигардулей йикIанила. Цо къоялълъ гьелълъ вугIа-восун росс базаралде витIанила. Гьенисса цо гьитIинабго дадги босун, гьевги тIад вуссанила. ЧIчIужуялълъ алълъубе кигIан балебан гьикъанила. Валагьин, гьелда жанибе кигIан балебали диццаги гьикъичIин, гьадигIан балаян бичулессги бицинчIилан, мискинчи нахъ вуссун базаралде вилълъанила. Дова речIчIун, гъова речIчIун, щегI бичулев валагьанила, доб дуцца дие бичараб дадинибе кигIан балебилан гьикъанила. КIиго къолонибе лъаб балаян абунила щегI бичулессги. КIочонгутIизе - «КIиго къолонибе лъаб, кIиго къолонибе лъаб», – ан абулаго, рокъове вачIунев вукIанила мискинчи. miskinab ]i#an bujanila. he#ul co fakagi bujanila, ra% hali#enigi, kwen habi#enigi co `eTa ;oleb ]a#angi bujanila. Zu$u &ar zwa#e co dadfagi bugebani&an #igarduley yijanila. co qoya: he: wufa-wosun roS ba#aralde wiTanila. heniSa co hiTinabgo dadgi bosun, hewgi Tad wuSanila. Zu$uya: a:ube kifan baleban hiqanila. walahin, helda $anibe kifan balebali diCagi hiqizin, hadifan balayan bixuleSgi bicinzilan, miskinxi na] wuSun ba#aralde wi:anila. dowa reZun, vowa reZun, &ef bixulew walahanila, dob duCa diye bixarab dadinibe kifan balebilan hiqanila. jigo qolonibe ;ab balayan abunila &ef bixuleSgi. joxonguTi#e - «jigo qolonibe ;ab, jigo qolonibe ;ab», - an abulago, roqowe wazunew wujanila miskinxi. Цо бертин бугеб росулIе щванила гьав. Берталълъ ругел гIолохъаби меххтун, гьаглъун рукIанила. ТIаде щварав гьасс «Салам гIалайкум, кIиго къолонибе лъаб», – ан абунила. ГIолохъаби ххантIан тIаде рахъанила, гьединищин абулеб гьадинаб данделъиялде вачIарав чияссан, рак гIадин вухханила гьев. Ххадуб гьасс гьикъун буго щибиланхха жинцца абизе кколеб букIарабан. Щибилан гуреб, роххел тIасса унгегиян абизе кколаанилан малълъанила гьез. ГIемер кватIичIого, гьав цо кверкьаби ругеб бакIалде щванила. «Салам гIалайкум, роххел тIасса унгеги!» – ян ахIанила гьасс. Дур маххссараялде регIунищин жал ругеланги абун, вухханила гьав кверкьабаза рукIаразги. Щибиланхха дицца абизе кколеб букIарабан гьикъанила гьасс. Щиб гурелълъул, хварассе аххират лълъикIаб кьегиян абизе кколилан малълъанила гьазги. co bertin bugeb rosu/e &wanila haw. berta: rugel folo]abi me{tun, hag;un rujanila. Tade &waraw haS «salam falaykum, jigo qolonibe ;ab», - an abunila. folo]abi {anTan Tade ra]anila, hedini&in abuleb hadinab dande;iyalde wazaraw xiyaSan, rak fadin wu{anila hew. {adub haS hiqun bugo &ibilan{a $inCa abi#e Koleb bujarab. &ibilan gureb, ro{el TaSa ungegiyan abi#e Kolaanilan ma:anila he#. femer kwaTizogo, haw co kwerpabi rugeb bajalde &wanila. «salam falaykum, ro{el TaSa ungegi!» - yan a\anila haS. dur ma{Sarayalde refuni&in $al rugelangi abun, wu{anila haw kwerpaba#a rujara#gi. &ibilan{a diCa abi#e Koleb bujaraban hiqanila haS. &ib gure:ul, [waraSe a{irat :ijab pegiyan abi#e Kolilan ma:anila ha#gi. Кинасса абуниги рекъоларел алго кинал гIадамалилан ракIалдеги ккун, вилълъанила ав жиндирго нухда. Тайи квегъулел цо чагIи ратанила гьассда. Гьелълъ гьезие цIакъ гIакъуба кьолеб бугоанила. КIобокIун тIимугъгун, гьесс гьазда - «Салам гIалайкум, хварассе аххират лълъикIаб кьеги!» – ян абунила. Капурго хвараб хIама, дуцца аххират лълъияб кьун батагиян абизе ккани, ниж хунищ ругелан, гьезги лълъикI зуранила гьав. Щибиланхха абизе кколебан гьикъанила гьаздаги. Щибилан гуреб, гьабулеб битIагиян абизе кколилан малълъанила гьезги. Гьеле гьедин, чангояз вуххун, щванила рокъове дадил роцен цIеххезе арав мискинчи.. kinaSa abunigi reqolarel algo kinal fadamalilan rajalde Kun, wi:anila aw $indirgo nu[da. tayi kwevulel co xafi ratanila haSda. he: he#iye `aq faquba poleb bugoanila. jobojun Timuvgun, heS ha#da - «salam falaykum, [waraSe a{irat :ijab pegi!» - yan abunila. ka_urgo [warab \ama, duCa a{irat :iyab pun batagiyan abi#e Kani, ni$ [uni& rugelan, he#gi :ij #uranila haw. &ibilan{a abi#e Koleban hiqanila ha#dagi. &ibilan gureb, habuleb biTagiyan abi#e Kolilan ma:anila he#gi. hele hedin, xangoya# wu{un, &wanila roqowe dadil rocen `e{e#e araw miskinxi... 26. Дадил хьибил ккурав, хьагил гIоркь ккурав. dadil %ibil Kuraw, %agil forp Kuraw. 27. Даимаб роххелги букIунареб, тIасса унареб ургъелги букIунареб. daimab ro{elgi bujunareb, TaSa unareb urvelgi bujunareb. 28. Далалда гъоркь абизе лъалеб гIадин, мималда тIад абизеги лъазе ккола. dalalda vorp abi#e ;aleb fadin, mimalda Tad abi#egi ;a#e Kola. Кици буго «дие» – ян гурони, «ма» – ян абизе лъаларев чияссул хIакъалълъулI. «Далалда гъоркь» абураб жоялдассан бичIчIула – д-хIарпалда ххадуб рагьараб – и-хIарп букIине ккей (ди). Мималда тIад абураб рагIудассан бичIчIула – м-хIарпалда ххадуб рагьараб – а-букIине ккей (ма). kici bugo «diye» - yan guroni, «ma» - yan abi#e ;alarew xiyaSul \aqa:u/. «dalalda vorp» aburab $oyaldaSan biZula - d-\ar_alda {adub raharab - i-\ar_ bujine Key (di). mimalda Tad aburab rafudaSan biZula - m-\ar_alda {adub rahab - a-bujine Key (ma). 29. Дарабазде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукь ккогеги. daraba#de xer{ Kogegi, xiyar ~obalde rup Kogegi. 30. Дам-дам бугеб, чIам-чIам гьечIеб бертин гIадаб жойила. dam-dam bugeb, zam-zam hezeb bertin fadab $oyila. 31. Дангизеги дун дангун, донкIинейги дун тIамун (Эбелги дир юххун, гIакIаги дир бахъун). dangi#egi dun dangun, donjineygi dun Tamun (ebelgi dir yu{un, fakagi dir ba]un). 32. Данде ккарав чи чIвараб, чанай араб гьой чIвараб. dande Karaw xi zwarab, xanay arab hoy zwarab. 33. Дандежо бугони, кванил тIагIам цIцIикIкIуна, кодоб жо бугони, чияссул къадру цIцIикIкIуна. dande$o bugoni, kwanil Tafam ~iJuna, kodob $o bugoni, xiyaSul qadru ~iJuna. 34. Дандеяссдассан би баккани, дудассанги рахь баккулареб. dandeyaSdaSan bi baKani, dudaSangi ra% baKulareb. 35. Дандрарал тIанчIазулгийищила дир-дурал рукIунел. dandraral Tanza#ulgiyi&ila dir-dural rujunel. 36. Далил бачун, боцIцIи чурулебила, далил бачун, боцIцIи хъвалебила. dalil baxun, bo~i xurulebila, dalil baxun, bo~i ]walebila. 37. Дарай ретIаниги – гьадабго ланжу, хIебет ретIаниги – гьадабго ланжу. daray reTanigi - hadabgo lan$u, \ebet reTanigi - hadabgo lan$u. 38. Дарай ретIаниги кIкIухIалги лъала, хIебет ретIаниги лаченги лъала. daray reTanigi Ju\algi ;ala, \ebet reTanigi laxengi ;ala. 39. Даран лълъикIаб маян диццаги кьураб, маян дуццаги кьураб (ма – дуе, ма – дие). daran :ijab mayan diCagi purab, mayan duCagi purab (ma - duye, ma - diye). 40. Даран буго даран, хъатир буго хъатир. daran bugo daran, ]atir bugo ]atir. 41. Даран рекIкIалълъ гьабуге, ригьин реццалълъ гьабуге. daran reJa: habuge, rihin reCa: habuge. 42. Даран хIажатассулгун гьабе, ригьин гIел бащадазулгун гьабе. daran \a$ataSulgun habe, rihin fel ba&ada#ulgun habe. 43. Даран хIилаялълъул жо буго. daran \ilaya:ul $o bugo. 44. Дараялда бозги баге, бозида дарайги баге. darayalda bo#gi bage, bo#ida daraygi bage. 45. Дарманан абурассда гIажаланги абулареб, гIажалан абурассда дармананги абулареб. darmanan aburaSda fa$alangi abulareb, fa$alan aburaSda darmanangi abulareb. 46. Дармида гьоркьов эмен-вацц вукIунарев. darmida horpow emen-waC wujunarew. 47. Дармил эбел-эмен гьечIелила. darmil ebel-emen hezebila. Къокъалго рагIабаз гьадин малълъулеб буго, цо чанго чияссда цо учуз кьолеб жо данде чIванилан, цогидаздаги гьеб батуларебила, цо жо ххираго бичун унилан, киназго ххира босизеги кколаребила. qoqalgo rafaba# hadin ma:uleb bugo, co xango xiyaSda co uxu# poleb $o dande zwanilan, cogida#dagi heb batularebila, co $o {irago bixun unilan, kina#go {ira bosi#egi Kolarebila. 48. Дармицца къей – анкьил ургъел, хуруцца къей – лъагIалил ургъел, ригьнацца къей – гIумруялълъулго ургъел. darmiCa qey - anpil urvel, [uruCa qey - ;afalil urvel, rihnaCa qey - fumruya:ulgo urvel. 49. Дару камураб унти букIунареб, багьана камураб гьересси букIунареб. daru kamurab unti bujunareb, bahana kamurab hereSi bujunareb. 50. Даруялде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. daruyalde xer{ Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. 51. Дебул каратIгун семарай, салул каратIгун ягъарай (рохьи-жужай гьечIей). debul karaTgun semaray, salul karaTgun yavaray (ro%i-$u$ay hezey). 52. Дибир вакъуларев, къебед вугьунарев. dibir waqularew, qebed wuhunarew. 53. Дибирасс малълъараб гьабуге, гъосс гьабураб гьабе. dibiraS ma:arab habuge, voS haburab habe. 54. Дибирассул бечелъи – росу кIодолъи. dibiraSul bexe;i - rosu jodo;i. 55. Дибирги къезавулей, къадиги чIчIезавулей. dibirgi qe#awulew, qadigi Ze#awuley. 56. Дида бихьичIеб къварилъи – ботIротIа ххенолеб гьобо. dida bi%izeb qwari;i - boTroTa {enoleb hobo. 57. Дида вихьун вукIанила, вухьахъе тейила. dida wi%un wujanila, wuja]e teyila. 58. Дида гъоркь лъун букIараб бакI босун вачIа. dida vorp ;un bujarab baj bosun waza. МагIарулаз гьаб кици тIамула гIадамазе жинцца щибго адаб – хIурматги гьабуларев, гIадамаздассан жиндиего хIурматги лълъикIлъиги къваригIарав чияссе. mafarula# hab kici Tamula fadama#e $inCa &ibgo adab-\urmat habularew, fadama#daSan $indiyego \urmatgi :ij;igi qwarifaraw xiyaSe. 59. - Дида ххан кIалъана! - Щибиланхха эсс абураб? - Яре ццевесса! – ян абуна. - dida {an ja;ana! - &ibilan{a eS aburab? - yare CeweSa! - yan abuna. 60. Дидаги хъвагегийила, хъухьи лIугIугегийила. didagi ]wageyila, ]u%i /ufugegiyila. 61. Дидаги букIараб бахIараб заман, махIу беканиги галадулареб. didagi bujarab ba\arab #aman, ma\u bekanigi galadulareb. 62. Дидаги гурхIулев – дир чедги бикъулев. didagi gur\ulew - dir xedgi biqulew. 63. Дидаго квер чIвазеян ХIава ячун йикIана, ХIавада кIиябго квер диццаго чIвазе ккана. didago kwer zwa#eyan \awa yaxun yijana, \awada jiyabgo kwer diCago zwa#e Kana. 64. Дидасса бергьарав чи вугеб бакIалде жив вачIинарилан (вачунге - ян) абурабила хханассги. didaSa berharaw xi wugeb bajalde $iw wazinarilan (wazunge - yan) aburabila {anaSgi. Ххан ахIулев вукIун вуго гьоболлъухъ. Гьесс абун буго, гьенив жиндасса бергьунев чи ватани, вилълъинарилан. Хханассдассаги бергьунев чи вукIуневищан, релъун руго гIадамал. Гьенив хханассдасса бергьуневни чи ватун вуго, жиндие бокьарабщинаб гьабун гурони чIчIолареб гьитIинаб лъимер. {an a\ulew wujun wugo hobol;u]. heS abun bugo, heniw $indaSa berhunew xi watani, wi:inarilan. {anaSdaSagi berhunew xi wujunewi&an, re;un rugo fadamal. heniw {anaSdaSa berhunewni xi watun wugo, $indiye boparab&inab habun guroni Zolareb ;imer. 65. Дие вас гьавизегIанищ букIараб бо багъаризе! diye was hawi#efani& bujarab bo bavari#e! 66. Дие гIанкIу кьурасс бокьосса баси ана. diye fanju puraS bopoSa basi ana. 67. Дие гIунин, ГIисае бай, баркаман. diye funin, fisaye bay, barkaman. 68. – Дие моххмохх бокьуларо дада. – Щай дир вас? – ГьечIогохха дада! - diye mo{mo{ bopularo, dada. - &ay dir was? - hezogo{a dada! 69. Дие хъвалеб чагъана, чахъабазе бачунеб наку. diye ]waleb xavana, xa]aba#e baxuneb naku. Кици буго Шамилил заманалда бижараб. Шамил-имам божулев вукIун вуго бицараб жоялда. Гьесс абулебги букIун буго, кIветIалда михъги бугев бихьинчиясс гьересси бицунебилан кколарин жиндаян. Гьессул гьеб загIипаб рахъалдассан пайдаги босун, цо-цо гIадамаз, «гьав Аллагьассда божуларо, досс как баларо», – ян имамассде мацIцIал гьарулел рукIун руго, имамассги гьезие тамихI гьабизе изну кьолеб букIун буго. Гьадин, жиндир гьан кваназелъун, имамассде мацIцI гьабурал гIадамазде гIиял бетIергьанасс абурал руго гьал рагIаби. Цогиясс абураб гьалълъулго цоги къагIидаги буго - «Диццани бала, имам, как, дирни куйдуцца балеб гьечIо». kici bugo ^amilil #amanalda bi$arab. ^amil imam bo$ulew wujun wugo bicarab $oyalda. heS abulebgi bujun bugo, jweTalda mi]gi bugew bi%inxiyaS hereSi bicunebilan Kolarin $indayan. heSul heb #afi_ab ra]aldaSan _aydagi bosun, co-co fadama#, «haw allahaSda bo$ularo, doS kak balaro», - yan imamaSde ma~al harulel rujun rugo, imamaSgi he#iye tami\ habi#e i#nu poleb bujun bugo. hadin, $indir han kwana#e;un, imamaSde ma~ habural fadama#de fiyal beTerhanaS abural rugo hal rafabi. cogiyaS aburab ha:ulgo cogi qafidagi bugo - «diCani bala, imam, kak, dirni kuyduCa baleb hezo». 70. Дие щиб, кин кканиги! – ян абурабила гъоркьа палугьанасс. diye &ib, kin Kanigi! - yan aburabila vorpa _aluhanaS. 71. Диего гIоло абулеб батани, чехь бихъаги, гьирдани къвачIа рекъараб бугилан абурабила гIонкIкIоцца. diye folo abuleb batani, xe% bi]agi, hirdani qwaza reqarab bugilan aburabila fonJoCa. 72. Дидасса къолей рокъой йигилан, цоясс чIчIужу юххарайила. didaSa qoley roqoy yigilan, coyaS Zu$u yu{arayila. 73. Дир аниб кванан, чияр доба къинлъун. dir anib kwanan, xiyar doba qin;un. 74. Дир бадиссан ралагьизе лълъикIанила нуж гъолълъухъан абурабила рокьи ккарав гIолиласс, яс ссурукъай йигилан гIадамал гаргадидал. dir badiSan ralahi#e :ijanila nu$ vo:u]an aburabila ropi Karaw folilaS, yas Suruqay yigilan fadamal gargadilal. 75. Дир бадиссан ялагьун, дир кIалдиссан кIалъан. dir badiSan yalahun, dir jaldiSan ja;an. 76. Дир бикъаги, дицца бикъугеги. dir biqagi, diCa biqugegi. 77. Дир вас гIезегIанищила рагъ ккезе чIчIун букIараб. dir was fe#efani&ila rav Ke#e Zun bujarab. 78. Дир-дуралълъул бицани, росс-лълъадул дагIба кколеб. dir-dura:ul bicani, roS-:adul dafba Koleb. 79. Дир инссуда цIцIарги лъун, ЦIцIор гъурулев багьадур. dir inSuda ~argi ;un, ~or vurulew bahadur. 80. Дир кIал – дир тушман. dir jal - dir tu^man. 81. Дир оц хъун батаги дицца бицунебги бичIчIулев, дида бицинеги лъалесс. dir oc ]un batagi diCa bicunebgi biZulew, dida bicinegi ;aleS. 82. Дир рокъоб хханассул гIакълу рекъеларо, хханассул рокъоб дир гIакълу рекъеларо. dir roqob {anaSul faqlu reqelaro, {anaSul roqob dir faqlu reqelaro. 83. Дир рукъ – дир хъала. dir ruq - dir ]ala. 84. Дир хабалI дун, дур хабалI мун. dir [aba/ dun, dur [aba/ mun. ГIадамазда гьоркьор гIемер рукIуна, гьадин щай гьабулеб, додин щай гьабуларебан, жидеде кколарел жал рицунел чагIи. Гьел чIчIоларо гьал рагIаби жидеда абизегIан. fadama#da horpor femer rujuna, hadin &ay habuleb, dodin &ay habulareban, $idede Kolarel $al ricunel xafi. hel Zolaro hal rafabi $ideda abi#efan. 85. Дир хур багъарулеб гьечIо, дур гIи багьарулеб буго. dir [ur bavaruleb hezo, dur fi baharuleb bugo. Гьаб кици буго ГьидалI бижараб. КIигояссда гьоркьоб къотIи ккун буго, цояссе хур кьезе, дандеяссги гьессие хур жаниб цIураб гIи кьезе. ГIиял хур цIезабураб меххалълъ, багъарулеб жоялълъухъ багъарулареб жо кьезе кIвеларилан, хурул бетIергьанассул рагIи хун буго. hab kici bugo hida/ bi$arab. jigoyaSda horpob qoTi Kun bugo, coyaSe [ur pe#e, dandeyaSgi heSiye [ur $anib `urab fi pe#e. fiyal `e#aburab me{a:, bavaruleb $oya:u] bavarulareb $o pe#e jwelarilan, [urul beTerhanaSul rafi [un bugo. 86. Дир – цIцIар, дур – бечелъи, хIама лълъицца гьекъелеб? dir - ~ar, dur - bexe;i, \ama :iCa heqeleb? 87. Дир цIцIоко – дир тушманилан абулебила царацца. dir ~oko - dir tu^manilan abulebila caraCa. 88. Дир чухъа лIугIизегIанищила букIараб къиямассеб къо чIчIезе. dir xu]a /ufi#efani&ila bujarab qiyamaSeb qo Ze#e. МагIарулазе баянаб буго 1902 соналда цо росдал гIадамал, жакъа къиямассеб къо чIчIезе бугилан дибирасс ххабарги бицун, кIудияб хIинкъиялда гъоркь рукIин. ЦIияб чухъидасса воххун вукIарав цо гIолохъанассул рагIи жакъа нилIее кицилъун лIугьун буго. mafarula#e bayanab bugo 1902 sonalda co rosdal fadamal, $aqa qiyamaSeb qo Ze#e bugilan dibiraS {abargi bicun, judiyab \inqiyalda vorp rujin. `iyab xu]idaSa wo{un wujaraw co folo]anaSul rafi $aqa ni/eye kici;un /uhun bugo. 89. Дир чIчIужу горбогьод гIадай йигилан абурабила цоясс, дирай моххмоххил гьод гIадай йигилан абурабила цогиясс. dir Xu$u gorbohod faday yigilan aburabila coyaS, diray mo{mo{il hod faday yigilan aburabila cogiyaS. КIиябго кици буго цоцазул абулел куцал. КIиялълъго бицунеб буго чIчIужу хъарссун бахъунареб горбогьод гIадай, нахърател бугей йикIине кколилан. jiyabgo kici bugo coca#ul abulel kucal. jiya:go bicuneb bugo Zu$u ]arSun ba]unareb gorbohod faday, na]ratel bugey yijine Kolilan. 90. Дир яс ячанани, нуцал хIелеко, ячинчIого тани, цIцIукIа хIелеко. dir yas yaxanani, nucal \eleko, yaxinzogo tani, ~uja \eleko. 91. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ рекъонго дие гьаб! – ан абурабила маймалакалълъ. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u] reqongo diye hab! - an aburabila maymalaka:. Цо нухалълъ гъотIода букIараб маймалакида, ччугIа кквезе гьинги реххун, рокъове унев ччугIихъан вихьанила. ХхантIан гъотIодасса гъоркьеги рещтIун, лълъелIа къватIибеги цIцIан, гьалълъги реххулеб букIанила гьин. Маймалакалълъул маххщелги гIечIого, гьин гьелда тIад бигъа-битун чIчIанила. Гьеб бихьанила маймалакалълъ рахIаталда толареб гIанкIкIида. Бекерунги бачIун, гьелълъ маймалакалълъул ботIролI тIил кьабанила. co nu[a: voToda bujarab maymalakida, Xufa Kwe#e hingi re{un, roqowe unew Xufi]an wi%anila. {anTan voTodaSa vorpegi re&Tun, :eTa qwaTibegi ~an, ha:gi re{uleb bujanila hin. maymalaka:ul ma{&elgi fezogo, hin helda Tad biva-bitun Zanila. heb bi%anila maymalaka: ra\atalda tolareb fabJida. bekerungi bazun, he: maymalaka:ul boTro/ Til pabanila. 92. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ, рекъонго дие гьаб! – ан абунила маймалакалълъ, хIалиццаго гьинги тIасса бахъулаго. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u], reqongo diye hab! - an abunila maymalaka:, \aliCago hingi TaSa ba]ulago. 93. Дирго малъаз гIадин, дирго гьод хъассиларо. dirgo ma;a# fadin, dirgo hod ]aSilaro. 94. Дирго тала бухъун йикIараяни, таргьа биххун, тIажу гьабилароан. dirgo tala bu]un yijarayani, tarha bi{un, Ta$u habilaroan. ГIурусаз Дагъистаналда кверщел гьабураб меххалълъ, гIемерал магIарулал ун руго ТуркалIе. Гьениб квешаб къоги бихьун, ракъун-къечон цо-цоял нахъ руссунги рачIун руго. Гьений язихъаб яшавалда йикIарай ЧIчIикIасса гIадамалълъул кагътидассан тIибитIараб бугилан абула гьаб кици. furusa# davistanalda kwer&el haburab me{a:, femeral mafarulal un rugo turka/e. henib kwe^ab qogi bi%un, raqun-qexon co-coyal na] ruSungi razun rugo. heniy ya#i]ab ya^awalda yijaray ZijaSa fadama:ul kavtidaSan TibiTarab bugilan abula hab kici. 95. Дирго хIалалаб боцIцIи чияеги кьеларо, чияр чурпаги бакьан гуро. dirgo \alalab bo~i xiyaye pelaro, xiyar xur_agi bapan guro. 96. Дирго хIатIал ссвакачIого, дир къваригIел тIубаларо. dirgo \aTal Swakazogo, dir qwarifel Tubalaro. 97. Дирго черхх – дунго ххан, бокьани багIараб ретIина, бокьани гIурччинаб ретIина. dirgo xer{ - dungo {an, bopani bafarab reTine, bopani furXinab reTina. 98. Дирилан абураб гьецIо кьватIана, дирилан абураб кьуру биххана (ссундулIго талихI кьечIо). dirilan aburab he`o pwaTana, dirilan aburab puru bi{ana (Sundu/go tali\ hezo). 99. Дицца абилебги дуцца абунин, дицца щибилан абилеб? diCa abilebgi duCa abunin, diCa &ibilan abileb? 100. Дицца вазуневги дун вазуневги дида чабххикьан ваккаравго лъалилан абурабила магIлиссесс. diCa wa#unewgi dun wa#unewgi dida xab{ipan waKarawgo ;alilan aburabila mafliSeS. 101. Дицца гьабилилан бахIарчилъи гьабулареб, дицца чIвалилан чи чIваларев. diCa habililan ba\arxi;i habulareb, diCa zwalilan xi zwalarew. 102. Дицца гIанкIуда бицун, гIанкIуцца къватIиб бицун. diCa fanjuda bicun, fanjuCa qwaTib bicun. 103. Дицца – ГIашурада, ГIашурацца – гIаламалда. diCa - fa^urada, fa^uraCa - falamalda. 104. Дицца дуе гIака гурони гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури, – ян абурабила гIандиссесс. diCa duye faka guroni fandaderil mufrul rixun rujinzo guri, - yan aburabila fandiSeS. Ццебе гIакаги къотIун, гьеб бичизе гIандиссев Ххунзахъ базаралде щванила. Цоясс, чахьалда квер чIван, гъвари къакъан, рачIчI цIцIан, гIакдал ххал гьабулеб букIанила. ГIандиссессги, валлагьин, рахьги гIемер кьолин, нахги гIемер бахъулин, рас тIуни, тIомолIан нах кIанцIулеб хIалалълъ кьарагоги бугилан, бецца-бетIун лъунила гIака. Анилахха гIака лълъикIабго багьаялде бичун. Нахъиссеб соналълъ добго базаралда данделъанила гIандиссевги дов гIака босаравги. - Дуцца дун гуккун вукIун вуго. Доб дур гIака я рахьдалаб батичIо, я нахулаб батичIо! – ян абунила гIакдал бетIергьанасс. - Дицца дуе, гIака гурони, гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури! – ян жаваб кьунила гIандиссесс. Cebe fakagi qoTun, heb bixi#e fandiSew {un#a] ba#aralde &wanila. coyaS xa%alda kwer zwan, vwari qaqan, raZ ~an, fakdal {al habuleb bujanila. fandiSeSgi, walahin, ra%gi femer polin, na[gi femer ba]ulin, ras Tuni, Tomo/an na[ jan`uleb \ala: paragogi bugilan, beCa-beTun ;unila faka. anila{a faka :ijabgo bahayalde bixun. na]iSeb sona: dobgo ba#aralda dande;anila fandiSewgi dow faka bosarawgi. - duCa dun guKun wujun wugo. dob dur faka ya ra%dalab batizo, ya na[ulab batizo! - yan abunila fakdal beTerhanaS. - diCa duye, faka guroni, fandaderil mufrul rixun rujinzo guri! - yan $awab punila fandiSeS. 105. Дицца – гIочIоцца, дуцца – тIилицца. diCa - fozoCa, duCa - TiliCa. 106. Дицца дуда абуна гури эбел! diCa duda abuna guri ebel! Цо росулI оцбаялълъул байрам букIанила. Ххадур рекериялълъул, кIанцIиялълъул, гьецIо реххиялълъул къеццалги рукIанила. Рекеризе кьерда чIчIарал ясазда гьоркьое кIанцIун ячIанила цо гIезегIанго гIолохъанлъудасса арай гIадан. АсскIовеги вачIун, гьелълъул вас эбел нахъе ячуней вукIанила. Эбел чIчIанила, хIалтIулI къоларей жий екерунги гIолохъанал ясаздасса бергьунилан. Васассдаги гIенеккичIого эбел асскIосса нахъе анила, гьейги, тIаждарачлихъ гурдил аххалъабиги къазарун, екеризе хIадурун чIчIун йикIанила. ГьещтIерухъанасс “Гьа!” – ян ахIигун, гьункьун ццее уней эбелалълъул цо гьаракь борчIанила. Нечарай гьей, цо кверги хьвагIун, гIадамазда гъорлIе ячIунелълъул, дандеги ун, гьелълъул васасс эбелалда абурабила кицилъун лIугьарал гьадал рагIаби. Гьаб кици тIамула жиндир иш гуреб, бажарулареб хIалтIи гьабизе лIугьарав чияссе. co rosu/ ocbaya:ul bayram bujanila. {adur rekeriya:ul, jan`iya:ul, he`o re{iya:ul qeCalgi rujanila. rekeri#e perda Zaral yasa#da horpoye jan`un yazanila co fe#efango folo]an;udaSa aray fadan. aSjowegi wazun, he:ul was ebel na]e yazuney wujanila. ebel Zanila, \alTu/ qolarey $iy yekerungi folo]anal yasa#daSa berhunilan. wasaSdagi feneKizogo ebel aSjoSa na]e anila, heygi, Ta$daraxli] gurdil a{a;abigi qa#arun, yekeri#e \adurun Zun yijanila. he&Teru]anaS "ha" - yan a\igun, hunpun Ceye uney ebela:ul co harap borzanila. nexaray hey, co kwergi %wafun, fadama#da vor/e yazune:ul, dandegi un, he:ul wasaS ebelalda aburabila kici;un /uharal hadal rafabi. hab kici Tamula $indir i^ gureb, ba$arulareb \alTi habi#e /uharaw xiyaSe. 107. Дицца дур боцIцIи бикъун букIанин, тIасса лIугьаян абулел гIемерал ратула. Ма дурго боцIцIиян цонигияв вачIунаро. diCa dur bo~ biqun bujanin, TaSa /uhayan abulel femeral ratula. ma durgo bo~iyan conigiyaw wazunaro. 108. Дицца квараб квен кунарев гьобол дир бакIалде вачIунге. diCa kwarab kwen kunarew hobol dir bajalde wazunge. 109. Дицца лал тIамизегIанищила дуниял кьерхинчIого чIчIун букIарабилан абурабила гIандисселълъ. diCa lal Tami#efani&ila duniyal per[inzogo Zun bujarabilan aburabila fandiSe:. 110. Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIалълъулни тIинчI гьабула! – ян абурабила гъалбацIалълъ царада. diCa Tinz co habula, valba`a:ulni Tinz habula! - yan aburabila valba`a: carada. ГъалбацIалълъ тIинчI гьабунила. Рахьи базе гъалбацIалълъухъе гIемерал гьалбал унел рукIанила. Билълъанила гьенибе церги. - ГIемерал гьалбал гьанире унел рихьидал, дидани ккун букIана гъалбацIалълъ гIемерал тIанчIи гьарун ратилилан, – абунила царацца, бер-ракIго щвечIого. - Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIилни тIинчI гьабула! Дуцца гIадин, царатIинчI гьабуларо! – ян жаваб кьунила гъалбацIалълъ. valba`a: Tinz habunila. ra%i ba#e valba`a:u]e femeral halbal unel rujanila. bi:anila henibe cergi. - femeral halbal hanire unel ri%idal, didani :un bujana valba`a: femeral Tanzi harun ratililin, - abunila caraCa, ber-rajgo &wezogo. - diCa Tinz co habula, valba`ilni Tinz habula! duCa fadin, caraTinz habularo! - yan $awab punila valba`a:. 111. Дицца царада малълъун, царацца рачIчIалда малълъун. diCa carada ma:un, caraCa raZalda ma:un. 112. Диццаго босараб бас-басараб тIил, дидаго кьабураб аххир замана! diCago bosarab bas-basarab Til, didago paburab a{ir #amana! 113. Диццаго еццичIей лълъицца еццилей! Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней! diCago yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney! 114. Диццани как бала, Имам, дир куйдузни баларохха. diCani kak bala, imam, dir kuydu#ni balaro{a. 115. Доб заманалълъул кьурди лIугIидал, гьанже заманалълъул кьурди гьабизе кколеб. dob #amana:ul purdi /ufidal, han$e #amana:ul purdi habi#e Koleb. 116. Добассан цIулакьо бегьичIони, аниссан моххмоххалги регьуларел. dobaSan `ulapo behizoni, aniSan mo{mo{algi rehularel. Хьиндалав жиндирго къваригIелалълъ ГIандиве вачIун вукIанила. РещтIанила гьоболассухъ. Хъваш-баш гьабун бахъингун, хьиндаласс абунила, валлагьин, гьаб гIорцIенги гIамаликъаб жо букIун, нужее росулел цIулакьодул цIурал ххулжал кьолода нахъа разе ссанагIалъи ккечIилан. Гьобол тIовитIулелълъул, гIандиссессги абунила, валлагьин, гьеб дур гIорцIен цIакъ тIурузаб жо бугелълъул, дур хъизан-лъималазе ритIизе ракIалда рукIарал моххмоххал ритIичIого толел ругилан. %indalaw $indirgo qwarifela: fandiwe wazun wujanila. re&Tanila hobolaSu]. ]wa^-ba^ habun ba]ingun, %indalaS abunila, walahin, hab for`engi famaliqab $o bujun, nu$eye rosulel `ulapodul `ural {ul$al poloda na]a ra#e Sanafa;i Kezilan. hobol TowiTule:ul, fandiSeSgi abunila, walahin, heb dur for`en `aq Turu#ab $o buge:ul, dur ]i#an-;imala#e riTi#e rajalda rujaral mo{mo{al riTizogo tolel rugilan. 117. Добго гьороб добго гьури (гьерссихъанассде). dobgo horob dobgo huri (herSi]anaSde). 118. Дове цадахъ босун уневги вихьичIила, добе щвезабизе уневги вихьичIила. dowe cada] bosun unewgi wi%izila, dobe &we#abi#e unewgi wi%izila. 119. Добе цадахъ щибниги босулеб гьечIолъи бихьизе, жиндир кверал мусруялдасса къватIире раккун теян васигат гьабун букIарабила ЧIчIикIасса Парзуласс. dobe cada] &ibnigi bosuleb hezo;i bi%i#e, $indir kweral musruyaldaSa qwaTire raKun teyan wasifat habun bujarabila ZijaSa _ar#ulaS. 120. Довеялълъул нахъахъан, нахъеялълъул ццевехъан. doweya:ul na]a]an, na]eya:ul Cewe]an. 121. Долого бекьараб хуралдасса квер босе. dologo beparab [uraldaSa kwer bose. 122. Доморун вега, долого вахъа. domorun wega, dologo wa]a. 123. ДугIа цIцIалун гIородасса хIама нахъе инаро, нилI гIодун гIонкIкIоцца къвачIа букъичIого теларо. dufa ~alun forodaSa \ama na]e inaro, ni/ fodun fonJoCa qwaza buqizogo telaro. 124. ДугIаялдасса богIол хуралълъе ракго рекъолебила. dufayaldaSa bofol [ura:e rakgo reqolebila. 125. Дуда гуребги мегеж дагIнидаги букIуна (дуда гурелги, михъал катидаги рукIуна). duda gurebgi mefe$ dafnidagi bujuna (duda gurelgi, mi]al katidagi rujuna). 126. Дуда рагIа, дида бихьа. duda rafa, dida bi%a. 127. Дуда хIама батила мучIдузда гогьдарулеб, кIкIалахъ гъалбацI бихьила гьекъезе лълъим щолареб. duda \ama batila muzdu#da gohdaruleb, Jala] valba` bi%ila heqe#e :im &olareb. 128. Дуда цо лъала, царада кIиго лъала. duda co ;ala, carada jigo ;ala. 129. Дуда ццин бугони, дандеяссдаги ццурараб гьоло гуреб букIунеб. duda Cin bugoni, dabdeyaSdagi Curarab holo gureb bujuneb. 130. Дуда чехь батани, чияда мугъ гуребила бугеб. duda xe% batani, xiyada muv gurebila bugeb. 131. Дудаго бихьараб – битIараб, чияда бихьараб – гьересси. dudago bi%arab - biTarab, xiyada bi%arab - hereSi. 132. Дудаго бичIчIулареб жо чияда бичIчIизабизе лIугьунге. dudago biZulareb $o xiyada biZi#abi#e /uhunge. 133. Дудаго гьечIеб чаран чияда лъолареб. dudago hezeb xaran xiyada ;olareb. 134. Дудаго мунго мекъи вукIин лъалеб гьечIони, лъалез бицаралда божа. dudago mungo meqi wujin ;aleb hezoni, ;ale# bicaralda bo$a. 135. Дудаго натI букIаго, чияда бугеб рокьо борцунге. dudago naT bujago, xiyada bugeb ropo borcunge. 136. Дудаго тIил кьабизегIан чIчIайила кьурдизе. dudago Til pabi#efan Zayila purdi#e. 137. Дудасса цо къоялълъ цIцIикIкIарассда цо къоялълъ цIцIикIкIун лъалебила. dudaSa co qoya: ~iJaraSda co qoya: ~iJun ;alebila. 138. Дудего къварилъи бачIани, бетIер борххун ккве, цогидазде бачIани, дализе биччай. dudego qwari;i bazani, beTer bor{un Kwe, cogida#de bazani, dali#e biXay. 139. Дуе вокьулессе мунги вокьулев, дуда рихарассда мунги рихунев. duye wopuleSe mungi wopulew, duda ri[araSda mungi ri[unew. 140. Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб! duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab! Ракъдалал къоялги рачIун, руччаби цIцIад гьаризе къватIире рахъун рукIанила. Дибирасс гьезда абунила, ссадакъаги кьуни, цIцIад баялда ракI чIчIараб букIунилан. Руччабазда цадахъ йикIарай дибирассул чIчIужу ссадакъаде рикьизе панкъал гьарулей йикIанила. Рокъове вачIарав дибирасс гьелда цIехханила гьедигIан гIемерал панкъал щай гьарулел ругелан. ЧIчIужуялълъги абунила, дуццаго абичIищила, ссадакъа кьуни, цIцIад бай хIакъаб бугилан. - Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб, цогидазе гьабун букIана! – ян ахIдезе лIугьанила дибир чIчIужуялде. raqdalal qoyalgi razun, ruXabi ~ad hari#e qwaTire ra]un rujanila. dibiraS he#da abunila, Sadaqagi puni, ~ad bayalda raj Zarab bujunila. ruXaba#da cada] yijaray dibiraSul Zu$u Sadaqade ripi#e _anqal haruley yijanila. roqowe wazaraw dibiraS helda `e{anila hedifan femeral _anqal &ay harulel rugelan. Zu$uya:gi abunila, duCago abizi&ila, Sadaqa puni, ~ad bay \aqab bugilan. - duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab, cogida#e habun bujana! - yan a\de#e /uhanila dibir Zu$uyalde. 141. Дуе гьабурассе гьабе, ХIункърае кьурассе кье. duye haburaSe habe, \unqraye puraSe pe. 142. Дуе кеп буго – дир рекIелI къан буго. duye ke_ bugo - dir reje/ qan bugo. 143. Дуе лълъикIлъи гьабурассе квешлъиги гьабуге, нигIматал кьурассе нагIанаги кьоге. duye :ij;i haburaSe kwe^;igi habuge, nufmatal puraSe nafanagi poge. 144. Дуе маххссара буго гьеб, дие гажи буго. Дур маххссара батани, дирги гажи гуребхха duye ma{Sara bugo heb, diye ga$i bugo. dur ma{Sara batani, dirgi ga$i gureb{a. 145. Дуе пайда бахинилан хханассда асскIовеги къаге, дуде хIапиларилан гьойда тIадеги унге. duye _ayda ba[inilan {anaSda aSjowe qage, dude \a_ilarilan hoyda Tadegi unge. 146. Дуе шагьи кьурассе дуццаги гIабаси кье. duye ^ahi puraSe duCagi fabasi pe. 147. Дуего бокьулареб жо чияеги гьабуге, чияр боцIцIуда берги лъоге. duyego bopulareb $o xiyayegi habuge, xiyar bo~uda bergi ;oge. 148. Дуеяли Щура инараллъун тезеги бокьилаан, бокьанщинаб лълъие щолеб? duyeyali &ura inaral;un te#egi bopilaan, bopan&inab :iye &oleb? 149. ДулI гьечIеб гьунаралдалъун мун веццулев чи – дур тушман. du/ hezeb hunaralda;un mun weCulew xi - dur tu^man. 150. ДулIго гьечIеб реццалдасса цIуне, мун веццизе бегьула дур квешлъи лъаларого. du/go hezeb reCaldaSa `une, mun weCi#e behula dur kwe^;i ;alarogo. 151. ДулIго гьечIеб ритIухълъи чиялI балагьизе лIугьунге. du/go hezeb riTu];i xiya/ balahi#e /uhunge. 152. Думдумалълъ чIамчIам лIугIизабуни, чIамчIамалда ххадур рахъине ккола. dumduma: zamzam /ufi#abuni, zamzamalda {adur ra]ine Kola. 153. Дун гьавунин, гIунилан пайда щвечIеб ракьалълъе, дир берал къанщунилан мукъссанлъиги ккеладай. dun hawunin, funilan _ayda &wezeb rapa:e, dir beral qan&unilan muqSan;igi Keladay. 154. Дун гьадигIан гIезегIан ссахIил мунагь гьабичIо, жакъа къватIий яхъиндал къолол мунагь гьабуна. dun hadifan fe#efan Sa\il munah habizo, $aqa qwaTiy ya]indal qolol munah habuna. 155. Дун гъоркье реххе, дир вас, кьватIараб бакI гIодоб тункиларедухъ. dun vorpe re{e, dir was, pwaTarab baj fodob tunkilaredu]. 156. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан цояв кьурдулевила. «Дудассаги дун гIадалав!» – ан цогияв кьурдулевила. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an coyaw purdulewila. «dudaSagi dun fadalaw!» - an cogiyaw purdulewila. 157. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан чи гIадаллъуларевила, гIада-гIадалал жал гьарун гурони. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an xi fadal;ularewila, fada-fadalal $al harun guroni. 158. Дун гIадамазда рекъолареб куцхха. Дида рекъоларелги чанги ратила. dun fadama#da reqolareb kuc{a. dida reqolarelgi xangi ratila. 159. Дун жанив тIамураб лъабабго моцIцIги лъебералда цо-цо къо бугеб ккана. dun $aniw Tamurab ;ababgo mo~gi ;eberalda co-co qo bugeb Kana. 160. Дун кваналарилан чIчIарай ясалълъ басидул бетIер кварабила. dun kwanalarilan Zaray yasa: basidul beTer kwarabila. 161. «Дун кибе? Дун кибе?» – ян букIунебила талихI, аххирги рощногохIде кколебила. «dun kibe? dun kibe?» - yan bujunebila tali\, a{irgi ro&nogo\de Kolebila. 162. Дун лълъидассаго хIинкъуларо, дидасса хIинкъулев чи цониги гьечIелълъул. dun :idaSago \inqularo, didaSa \inqulew xi conigi heze:ul. 163. Дун нечезе чи гурила, зобалI хвезе хур гурила. dun nexe#e xi gurila, #oba/ [we#e [ur gurila. 164. Дун ссверухъе ссверулеб ссурмадарайдул гурде, дун кIичIухъе кIичIулеб кIичI багIараб буртина. dun Sweru]e Sweruleb Surmadaraydul gurde, dun jizu]e jizuleb jiz bafarab burtina. 165. Дун хвараб меххалълъ гIодуге, гIаданлъи дие чIаго вукIаго гьабе. dun [warab me{a: foduge, fadan;i diye zago wujago habe. 166. Дун хвелилан давлаялда ххадув чи унарев, дун тIадго кквелилан цIцIогьор къватIиве вахъунарев. dun [welilan dawlayalda {aduw xi unarew, dun Tadgo Kwelilan ~ohor qwaTiwe wa]unarew. 167. Дун хIежалде инилан абурабила мочол мугьалълъ. dun \e$alde inilan aburabila moxol muha:. 168. Дун цIцIалацца бацIуге, кIалцIуцца бацIеян абулебила чоцца. dun ~alaCa ba`uge, jal`uCa ba`eyan abulebila xoCa. 169. Дун чияда хъваларила, дида чиги хъвагейила. dun xiyada ]walarila, dida xigi ]wageyila. 170. Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гуриян абурабила бацIицца. dun, zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guriyan aburabila ba`iCa. БацIида рохьил рацIцIалъуда кваналеб цо беричаб, цIакъ кьарияб хIама батанила. Бохханила бацI. ХIамида ссверун лIугьун, кьурданила гьеб. Цинги гьабсагIат жинцца дуда тIасса цIцIоко бахъилилан лъазабунила гьелда. ХIамицца абунила - «БетIерчIахъаяб бацI! ЦIакъ кIудияб къварилъиялда буго дун! Дир нахъиссеб щинкIилалда магI къан буго. Бегьиларищ, гьеб магIги бахъун, дир къварилъи бигьа гьабизе? Цинги бахъе дидасса цIцIокоги. Дуего кириги щвелин. Валлагьин, дур чакар гIадаб гьанада цадахъ кириги щвани, цIакъго лълъикI букIиниланги абун, бацI хIамил щинкIилалълъухъ балагьизе лIугьанила. Бугеб рухIги бакIарун, хIамицца кIиябго мал бацIил ботIрода басандизабунила. ЧIаго-гIатIго гьенисса нахъе борчIараб бацIицца жиндаго абунила - «Щай дие кколареб жо тIаде босизе букIараб? Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гури!». ba`ida ro%il ra~a;uda kwanaleb co berixab, `aq pariyab \ama batanila. bo{anila ba`. \amida Swerun /uhun, purdanila heb. cingi habsafat $inCa duda TaSa ~oko ba]ililan ;a#abunila helda. \amiCa abunila - «beTerza]ayab ba`! `aq judiyab qwari;iyalda bugo dun! dir na]iSeb &injilalda maf qan bugo. behilari&, heb mafgi ba]un, dir qwari;i biha habi#e? cingi ba]e didaSa ~okogi. duyego kirigi &welin. walahin, dur xakar fadab hanada cada] kirigi &wani, `aqgo :ij bujinilan abun, ba` \amil &injila:u] balahi#e /uhanila. bugeb ru\gi bajarun, \amiCa jiyabgo mal ba`il boTroda basandi#abunila. zago-faTgo heniSa na]e borzarab ba`iCa $indago abunila, - &ay diye Kolareb $o Tade bosi#e bujarab? dun zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guri!» 171. Дунго-дунан вукIунев чи чияе вокьуларев. dungo-dunan wujunew xi xiyaye wopularew. 172. Дунилан абуге, нилIилан абе, дирилан абуге, нилIерилан абе. dunilan abuge, ni/ilan abe, dirilan abuge, ni/erilan abe. 173. Дуниял балкан бугила, гьелдасса бер гIорцIцIуларелги гьаби ругила. duniyal balkan bugila, heldaSa ber for~ularelgi habi rugila. 174. Дуниял бихьун, гIакълу щола, гIадамал рихьун, боцIцIи щола. duniyal bi%un, faqlu &ola, fadamal ri%un, bo~i &ola. 175. Дуниял буго бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб хIама гIадаб жо. duniyal bugo beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb \ama fadab $o. 176. Дуниял буго, бокьани гIуцIцIулеб, бокьани биххулеб, лъималазул ясикIабазул рукъ гIадинаб жо. duniyal bugo, bopani fu~uleb, bopani bi{uleb, ;imala#ul yasijaba#ul ruq fadinab $o. 177. Дуниял буго гьобо гIадин тирулеб жо. duniyal bugo hobo fadin tiruleb $o. 178. Дуниял гьабизе гIакълуги кьеги, аххират гьабизе иманги кьеги. duniyal habi#e faqlugi pegi, a{irat habi#e imangi pegi. 179. Дуниял гьабизе ккани, я рокьи букIине ккола, я жахIда букIине ккола. duniyal habi#e Kani, ya ropi bujine Kola, ya $a\da bijine Kola. 180. Дуниял гьабизе лъаларессе дуниял жужахIила. duniyal habi#e ;alareSe duniyal $u$a\ila. 181. Дуниял гьабичIессул гIумру гьардохъанлъиялда унеб. duniyal habizeSul fumru hardo]an;iyalda uneb. 182. Дуниял – гIакълу, гIадан – матIу. duniyal - faqlu, fadan - maTu. 183. Дуниял-гIалам Мала Нассрудиницца маххссараде ккурабила, Мала Нассрудин мутагIилзабаз маххссараде ккуравила. duniyal-falam mala naSrudiniCa ma{Sarode Kurabila, mala naSrudin mutafil#aba# ma{Sarade Kurawila. Мала Нассрудиницца гьитIинабго хIуржаялълъуре гьоболлъухъ ахIун рукIун руго мутагIилзаби. Квен кваназе гьезухъе кьун рукIун руго цIакъго ххалатал гIучIал. «Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ чIван кванилан» абухъего, мутагIилзабазги гьанивеххун вугесс довеххун вугессда кIалдиб лъун буго квен, довеххун вугессги гьанивеххун вугессда кIалдиб лъун буго. mala naSrudiniCa hiTinabgo \ur$aya:ure hobol;u] a\un rujun rugo mutafil#abi. kwen kwana#e he#u]e pun rujun rugo `aqgo {alatal fuzal. «ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] zwan kwanilan» abu]ego, mutafil#aba#gi haniwe{un wugeS dowe{un wufeSda jaldib ;un bugo kwen, dowe{un wugeSgi haniwe{un wugeSda jaldib ;un bugo. 184. Дуниял-гIаламалълъ гIиял гьан квиндал, жидерго гьан квараб гьагаб зуригат. duniyal-falama: fiyal han kwindal, $idergo han kwarab hagab #urigat. Цо росулI букIун буго цо насслу, жалго жиделIго рагъулел, цоцаз чIвалел. Гьезда гьоркьой яхъарай гIакъилай цо гIаданалълъ жиндирго гIагарлъиялде гьадин абун буго. co rosu/ bujun bugo co naSlu, $algo $ide/go ravulel, coca# zwalel. he#da horpoy ya]aray faqilay co fadana: $indirgo fagar;iyalde hadin abun bugo. 185. Дуниял-гIаламги гIуцIцIун, рукIкIен гIицIцIго ххутIарабила, цIцIилицIцI нуцIцIида нахъе ккарабила. duniyal-falamgi fu~un, ruJen fi~go {uTarabila, ~ili~ nu~ida na]e Karabila. 186. Дуниял – гIатIидаб, гIадамассул ракI – къваридаб. duniyal - faTidab, famaSul raj - qwaridab. 187. Дуниял гIондокь буго, заман бихьун хисулеб. duniyal fondop bugo, #aman bi%un [isuleb. 188. Дуниял кварав, канлъи бихьарав. duniyal kwaraw, kan;i bi%araw. 189. Дуниял къваридассе къаникь лъей рахIат буго, рахIат хвараб черххалълъе хабалIго хIалхьи буго. duniyal qwaridaSe qanip ;ey ra\at bugo, ra\at [warab xer{a:e [aba/go \al%i bugo. 190. Дуниял лълъикIаб жо бугоан, бищун анищан ккараб меххалълъ анибго тезе кколаребани. duniyal :ijab $o bugoan, bi&un ani&an Karab me{a: anibgo te#e Kolarebani. 191. Дуниял – муъминчияссе гвенд. duniyal - mu'minxiyaSe gwend. 192. Дуниял ссверун вуссарав дун – дида нух малълъулев мун. duniyal Swerun wuSaraw dun - dida nu[ ma:ulew mun. 193. Дуниял ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу. duniyal {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju. 194. Дуниялалълъул аххир битIаги, аххираталълъул авал битIаги. duniyala:ul a{ir biTagi, a{irata:ul awal biTagi. 195. Дуниялалълъул боцIцIи бугониги – балагь, гьечIониги – балагь. duniyala:ul bo~i bugonigi - balah, hezoni - balah. 196. Дуниялалълъул квешлъи – къасси роцIцIун, къад кьерхин, чахъдал квешлъи – ххасало къинлъи. duniyala:ul kwe^;i - qaSi ro~un, qad per[in, xa]dal kwe^;i - {asalo qin;i. 197. Дуниялалълъул рагIал гьечIеб, гIелмуялълъул аххир гьечIеб. duniyala:ul rafal hezeb, felmuya:ul a{ir hezeb. 198. Дуниялалълъул талихI – ригьнал талихI, аххираталълъул талихI – хабал талихI. duniyala:ul tali\ - rihnal tali\, a{irata:ul tali\ - [abal tali\. 199. Дуниялалълъул ургъелги – мискинчияссе, аххираталълъул гIазабги – мискинчияссе. duniyala:ul urvelgi - miskinxiyaSe, a{irata:ul fa#abgi - miskinxiyaSe. 200. Дуниялалълъул ххан – ххалкъалълъул лагъ. duniyala:ul {an - {alqa:ul lav. 201. Дуниял-гIаламалълъул жо бикъулев цIцIогьор, цIцIогьорассул рокъосса жо бикъулев Къебед. duniyal-falama:ul $o biqulew ~ohor, ~ohoraSul roqoSa $o biqulew qebed. 202. Дунял – бакъуцца, чи – гIакълуялълъ. dunyal - baquCa, xi - faqluya:. 203. Дунял квананиги гIорцIцIичIев, гIор гьекъаниги, къеч хьвачIев. dunyal kwananigi for~izew, for heqanigi, qex %wazew. 204. Дунял цIезе бокьараб рагIи, гIинтIе къулун щурулеб. dunyal `e#e boparab rafi, finTe qulun &uruleb. 205. Дунялалда бищунго берцинал жал жиндир кIартил гIундул ругилан абурабила хIамицца. dunyalalda bi&ungo bercinal $al $indir jartil fundul rugilan aburabila \amiCa. 206. Дунялалда гьечIелани сарсахъал, ракъун-къечон ххутIилаан ялтахъал. dunyalalda hezelani sarsa]al, raqun-qexon {iTilaan yalta]al. 207. Дунялалда нигIматал цIакъго гIемерал руго, бищунго лълъикIаб нигIмат ритIухъай чIчIужу йиго. dunyalalda nifmatal `aqgo femeral rugo, bi&ungo :ijab nifmat riTu]ay Zu$u yigo. 208. Дунялалълъул боцIцIи цIцIамхIалаб лълъим гIадинаб жойила, кигIан гьекъаниги къеч буссунареб. dunyala:ul bo~i ~am\alab :im fadinab $oyila, kifan heqanigi qex buSunareb. 209. Дунялалълъул чIаголъи – канлъи, канлъулги чIаголъи – чIчIужу. dunyala:ul zago;i - kan;i, kan;ulgi zago;i - Zu$u. 210. Дур амру кIодолъула, дуцца лълъикIлъи гьабуни. dur amru jodo;ula, duCa :ij;i habuni. 211. Дур берал рагьаразул кIал къаге. dur beral rahara#ul jal qage. 212. Дур вуцIцIунчIчIей бичIчIичIессда дуцца бицарабги бичIчIулареб. dur wu~unZey biZizeSda duCa bicarabgi biZulareb. 213. Дур гьудул щиван бице, мунго щив чиян бицунге (чи гьикъуге, гьудулассухъ ралагье). dur hudul &iwan bice, mun &iw xiyan bicunge (xi hiquge, hudulaSu] ralahe). 214. Дур гIакълуялда рекъон, мун витIарав вуго. dur faqluyalda reqon, mun wiTaraw wugo. 215. Дур гIакълуялълъул бащдаб мадугьалассухъги бугеб. dur faqluya:ul ba&dab maduhalaSu]gi bugeb. 216. Дур къватIги – дур рукъ. dur qwaTgi - dur ruq. 217. Дур къвачIа бихьеян абуни, гьардохъанги чIухIулевила. dur qwaza bi%eyan abuni, hardo]angi zu\ulewila. 218. Дур кIутIбуз кквечIеб рагIи чияр кIалалълъ кквеларо. dur juTbu# Kwezeb rafi xiyar jala: Kwelaro. 219. - Дур лълъади кинай йигей? - Гьелълъул эбел кинай ятаниги, гьединай йиго. - dur :adi kinay yigey? - he:ul ebel kinay yatanigi, hedinay yigo. 220. Дур мацIцI – дурго тушман. dur ma~ - durgo tu^man. 221. Дур пикруялда рекъон кьурдулеб жо данде чIвани, дур талихI. dur _ikruyalda reqon purduleb $o dande zwani, dur tali\. 222. Дур рагIи – дур роцен. dur rafi - dur rocen. 223. Дур ракIалълъул паххрулъи, дур гъанссазул рацIцIалъи. dur raja:ul _a{ru;i, dur vanSa#ul ra~a;i. 224. Дур рекIелI ургъел батани, гьудулассе бикье, гьесс бащадаб тIасса босизе. dur reje/ urvel batani, hudulaSe bipe, heS ba&adab TaSa bosi#e. 225. Дур рокъоб чияцца хханлъи гьабизеги биччаге, чияр рокъоб хханлъи дуццагоги гьабуге. dur roqob xiyaCa {an;i habi#egi biXage, xiyar roqob {an;i duCagogi habuge. 226. Дур роххел батани, ахIун бицунге – пашманал гIадамалги ратизе бегьула. Дур пашманлъи батани, гьебги баххче – гьелълъ гIадамазул роххел хвезабизе бегьула. dur ro{el batani, a\un bicunge - _a^manal fadamalgi rati#e behula. dur _a^man;i batani, hebgi ba{xe - he: fadama#ul ro{el [we#abi#e behula. 227. Дур тушманасс дур гьудулассдассанги пайда босулеб. dur tu^manaS dur hudulaSdaSangi _ayda bosuleb. 228. Дур ургъел гьабуларессдеххун ургъелги бикьуге, мун вокьуларессул кумекалде хьулги лъоге. dur urvel habulareSde{un urvelgi bipuge, mun wopulareSul kumekalde %ulgi ;oge. 229. Дур ххазина бугеб ракьалда жаниб бухъичIого тани, батизе гьечIеб. dur {a$ina bugeb rapalda $anib bu]izogo tani, bati#e hezeb. ВукIаравила гIакъилав эмен. Гьесс живго хвелалде абун таралила нилIее кицилъун ххутIарал гьал рагIаби. Эмен хун ххадуб, росс-лълъадиялълъ гIемер бухъарабила пастIан-къоно, цIцIикIкIарабила бачIен. Бухъарабила ах, чIахIалъарабила пихъ. КигIанни бухъаниги, батичIебила аз ххиял гьабулеб букIараб гIарац – ххазина. ЛълъикIго ресги рекъараб, рукъги бечелъараб меххалълъ, росс-лълъадиялда чIалгIарабила, кидаго батулареб ххазинаялде хьул лъун, рухъарулел рукIин. Жалгоги мискинлъизе квер бараб, бачIенги дагьлъараб меххалълъ бичIчIарабила гьезда инссуцца ххазинайилан ссунда абулеб букIарабали. wujarawila faqilaw emen. heS $iwgo [welalde abun taralila ni/eye kici;un {uTaral hal rafabi. emen [un {adub, roS-:adiya: femer bu]arabila _asTan-qono, ~iJarabila bazen. bu]arabila a[, za\a;arabila _i]. kifanni bu]anigi, batizebila a# {iyal habuleb bujarab farac - {a#ina. :ijgo resgi reqarab, ruqgi bexe;arab me{a:, roS-:adiyalda zalfarabila, kidago batulareb {a#inayalde %ul ;un, ru]arulel rujin. $algogi miskin;i#e kwer barab, bazengi dah;arab me{a: biZarabila he#da inSuCa {a#inayilan Sunda abuleb bujarabali. 230. Дур хIакъирлъи бичIчIанани, гIодулев мун вуцIцIинаро, бахIарчилъи дулI батани, меххтел дуцца гьекъеларо. dur \aqir;i biZanani, fodulew mun wu~inaro, ba\arxi;i du/ batani, me{tel duCa heqelaro. 231. Дур хIал дицца бихьилаанила, хIарщукъали, гьадаб Аллагьассул тушман гьаваялда гьечIебани. dur \al diCa bi%ilaanila, \ar&uqali, hadab allahaSul tu^man hawayalda hezebani. ЦIцIум букIун буго гьаваялда. ГIанкIкI букIун буго, гьелдассаги хIинкъун, тIепун чIчIун. Нахъассан бачIун, къоркъоцца гьелда хIанчIун буго. Чара хвараб гIанкIкIицца къоркъода гьедин абун буго. ~um bujun bugo hawayalda. fanJ bujun bugo, heldaSagi \inqun, Te_un Zun. na]aSan bazun, qorqoCa helda \anzun bugo. xara [warab fanJiCa qorqoda hedin abun bugo. 232. Дур цабзаз кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. dur cab#a# Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 233. Дур цо гьересси бихьанищ – хвана мун. dur co hereSi bi%ani& - [wana mun. 234. Дур цIцIар ахIичIого, «ия», – ян жаваб кьоге. dur ~ar a\izogo, «iya», - yan $awab poge. 235. Дур чи гьавулев – дун, дун чорок гьавулев – мун. dur xi hawulew - dun, dun xorok hawulew - mun. 236. Дур чияссдеххун кинаб бербалагьи бугониги, гьединабго дудеххунги букIунеб. dur xiyaSde{un kinab berbalahi bugonigi, hedinabgo dude{ungi bujuneb. 237. Дураб бихьун – дираб, дираб бихьун – дураб. durab bi%un - dirab, dirab bi%un - durab. 238. Дурго берал рагьаразул кIал къалареб. durgo beral rahara#ul jal qalareb. 239. Дурго гуреб ишги кодобе босугейила, дурабго реххунги тогейила. durgo gureb i^gi kodobe bosugeyila, durabgo re{ungi togeyila. 240. Дурго гIайибал раххчун, чиярал къватIир чIваге. durgo fayibal ra{xun, xiyar qwaTir zwage. 241. Дурго гIайибалги берда ццере тун, чияр гIайибазда ххадув лIугьунге. durgo fayibalgi berda Cere tun, xiyar fayiba#da {aduw /uhunge. 242. Дурго гIакълу гIечIони, гIакъилгун ургъе. durgo faqlu fezoni, faqilgun urve. 243. Дурго загIиплъи тушманассе бицунареб. durgo #afi_;i tu^manaSe bicunareb. 244. Дурго къимат гьабизе бокьани, чияр къимат дуццаги гьабе. durgo qimat habi#e bopani, xiyar qimat duCagi habe. 245. Дурго кIал – дурго тушман. durgo jal - durgo tu^man. 246. Дурго кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. durgo jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 247. Дурго мацIцI – мунго чIвалеб бацI. durgo ma~ - mungo zwaleb ba`. 248. Дурго лълъикIлъи чияцца бицине те, чияцца гьабураб лълъикIлъи дуццаго бице. durgo :ij;i xiyaCa bicine te, xiyaCa haburab :ij;i duCago bice. 249. Дурго малъацца гIадин, дурго мугъ хъассулареб, хъизамалда асскIоб гIадин, рекIел чIоло битIулареб. durgo ma;aCa fadin, durgo muv ]aSulareb, ]i#amalda aSjob fadin, rejel zolo biTulareb. 250. Дурго мацIцI – дуего гъалбацI. durgo ma~ - duyego valba`. 251. Дурго мацIцI – дурго тушман. durgo ma~ - durgo tu^man. 252. Дурго мацIцI мунго чIвалеб бацIила. durgo ma~ mungo zwaleb ba`ila. 253. Дурго мунагьал чиядеги реххуге, дурго хъублъи чиядаги бацIцIинабуге. durgo munahal xiyadegi re{uge, durgo ]ub;i xiyadagi ba~inabuge. 254. Дурго рагIад кIодолъун бихьуге. durgo rafad jodo;un bi%uge. 255. Дурго рагIи ккун чIчIоге, дандеяссухъги гIин тIаме. durgo rafi Kun Zoge, dandeyaSu]gi fin Tame. 256. Дурго рачIчIалзухъ балагьун, гIегIеде, хIелеко! durgo raZal#u] balahun, fefede, \eleko! 257. Дурго рокъов гьобол гIадинги вукIунге, гьоболлъухъ дурго рокъов гIадинги вукIунге. durgo roqow hobol fadingi wujunge, hobol;u] durgo roqow fadingi wujunge. 258. Дурго тIивунибе гурони, дурго гел бегьуге. durgo Tiwunibe guroni, durgo gel behuge. 259. Дурго хIатIазда бачине кIолареб юргъа чияр хIатIазда бачинабизе кIолареб. durgo \aTa#da baxine jolareb yurva xiyar \aTa#da baxinabi#e jolareb. 260. Дурго чедги босун, чияр гIияде унге. durgo xedgi bosun, xiyar fiyade unge. 261. Дурго чодаги бараххщун, чияр чу рекIунге. durgo xodagi bara{&un, xiyar xu rejunge. 262. Дургояб чвантиниб лъун, чияр кванде хьул лъоге. durgoyab xwantinib ;un, xiyar kwande %ul ;oge. 263. Дургун бакъан рекъоларессулгун къайицадахълъи гьабуге. durgun baqan reqolareSulgun qayicada];i habuge. 264. Дурцц вищизе ккани ясги къваригIуна, нус йищизе ккани васги къваригIуна. durC wi&i#e Kani yasgi qwarifuna, nus yi&i#e Kani wasgi qwarifuna. 265. Дурццассда божараб къо цIа гъун бухIаги! durCaSda bo$arab qo `a vun bu\agi! 266. Дурццассул вас лIугьинчIев, нусалълъул яс лIугьинчIей. durCaSul was /uhinzew, nusa:ul yas /uhinzey. 267. Дурццассул хIал лъазе, хIехь ццебе реххе. durCaSul \al ;a#e, \e% Cebe re{e. 268. Духъа бекани – боцIцIудасса, дихъа бекани – чIаголъигьечI! du]a bekani - bo~udaSa, di]a bekani - zago;ihez! 269. Дуцца бухIе, гважи, дицца бухIе! duCa bu\e, gwa$i, diCa bu\e! Кици буго къарум маххссараде ккураб. ЧIчIужуялълъ ражи гьабун буго, лъабго цIулакьоги бекун. Гьеб хIехьезе кIвечIев россассги бекун буго, гьелълъие квешезе, гьелълъго бекарабгIан. kici bugo qarum ma{Sarade Kurab. Zu$uya: ra$i habun bugo, ;abgo `ulapogi bekun. heb \e%e#e jwezew roSaSgi bekun bugo, he:iye kwe^e#e, he:go bekarabfan. 270. Дуцца гьабуни, дуеги гьабулеб. duCa habuni, duyegi habuleb. 271. Дуцца дие мусру босизе лъабго гъурущ кьолебани, нилI кIиялго бащалъилаанилан абурабила мискинчиясс бечедав Парзулассда. duCa diye musru bosi#e ;abgo vuru& polebanu, ni/ jiyalgo ba&a;ilaanilan aburabila miskinxiyaS bexedaw _ar#ulaSda. 272. Дуцца кигIан мехх балебилан гьикъарабила тIомода, нахуда гьикъейилан абурабила тIомоцца. duCa kifan me{ balebilan hiqarabila Tomoda, na[uda hiqeyila aburabila TomoCa. 273. Дуцца кьечIони, дуеги кьолареб, дуцца гьабичIони, дуеги гьабулареб. duCa pezoni, duyegi polareb, duCa habizoni, duyegi habulareb. 274. Дуцца ккурасс мунги кколев, дуцца тарасс мунги толев. duCa KuraS mungi Kolew, duCa taraS mungi tolew. 275. Дуцца рорцараб роцада мунги ворцунев. duCa rorcarab rocada mungi worcunew. 276. Дуцца чи кIодо гьавуни мунги кIодолъулев, гьевги кIодолъулев, дуцца чи хIакъир гьавуни нуж кIиялго хIакъирлъулел. duCa xi jodo hawuni mungi jodo;ulew, hewgi jodo;ulew, duCa xi \aqir hawuni nu$ jiyalgo \aqir;ulel. 277. – Дуцца щиб кваналеб? duCa &ib kwanaleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб гьекъолеб? duCa &ib heqoleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб ретIунеб? duCa &ib reTuneb? – Бакъ. baq. 278. Дуцца эмен кваназавураб щурминиссан, васасс мунги кваназавулев. duCa emen kwana#awurab &urminiSan, wasaS mungi kwana#awulew. Росс-лълъади, цадахъ гIодорги чIчIун, кIудияб къагIидаялда кваналел рукIун руго. Херав эмен, щурминибе дагьа-макъаб квенги реххун, батIаго толев вукIун вуго. Цо къоялълъ херассул васассда жиндирго вас цо хъорщол кесек буцIулев ватун вуго. Щиб гьабулев вугеван инссуцца гьикъараб меххалълъ, васасс жаваб кьун буго, мун херлъарав меххалълъ, кIудадаего гIадин, дуеги квен кьезе щурун гьабулев вугилан. НилIецца гьабун, нилIее гьабун, иргадул жо букIун бугин гьаб дуниялилан, гьеб къоялдасса нахъе васасс херав инссул адаб-хIурмат цIунун буго. roS-:adi, cada] fodorgi Zun, judiyab qafidayalda kwanalel rujun rugo. [eraw emen, &urminibe daha-maqab kwengi re{un, baTago tolew wujun wugo. co qoya: [eraSul wasaSda $indirgo was co ]or&ol kesek bu`ulew watun wugo. &ib habulew wugewan inSuCa hiqarab me{a:, wasaS $awab pun bugo, mun ]er;araw me{a:, judadayego fadin, duyego kwen pe#e &urun habulew wugilan. ni/eCa habun, ni/eye habun, irgadul $o bujun bugin hab duniyalilan, heb qoyaldaSa na]e wasaS [eraw inSul adab-\urmat `unun bugo. 279. Дуццаго бекьана, дуццаго лъилъе. duCago bepana, duCago ;i;e. 280. Дуццаго бухъаралълъуве мунго кколев. duCago bu]ara:uwe mungo Kolew. 281. Дуццаго веццуге, чияцца веццизегIан чIчIа. duCago weCuge, xiyaCa weCi#efan Za. 282. Дуццаго гьабичIони, дур ургъел цогидазги гьабулареб. duCago habizoni, dur urvel cogida#gi habulareb. 283. Дуццаго гьабураб лълъикIлъи кIочене те, дуего гьабураб лълъикIлъи кIочон тоге. duCago haburab :ij;i joxene te, duyego haburab :ij;i joxon toge. 284. Дуццаго дудаго зинкIкIе, чияда зинкIкIани кин букIунебали лъазе. duCago dudago #inJe, xiyada #inJani kin bujunebali ;a#e. 285. Дуццаго нахъе бацIцIине кколеб жо туге. duCago na]e ba~ine Koleb $o tuge. 286. Дуццаго цIетIе реххичIел ххинкIал хIарччинисса ралагьуге. duCago `eTe re{izel {injal \arXiniSa ralahuge. 287. Дуццаго чед тIохьтIол кун, чияе ролIул кье. duCago xed To%Tol kun, xiyaye ro/ul pe.
- khkh | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
ЛI / ЛIар бекараб цо цIцIецца тIолабго рехъен ссурукъ гьабулеб. /ar bekarab co ~eCa Tilabgo re]en Suruq habuleb. ЛIар бугеб гIакдадасса лIар гьечIеб гъвалаги бергьунебила. /ar bugeb fakdadaSa /ar hezeb vwalagi berhunebila. ЛIурдул гъезе араб гъвала, рачIчIги къотIун бачIарабила. /urdul ve#e arab vwala, raZgi qoTun bazarabila. ЛIугьаралдасса пашманлъуге, щоларелде хьул лъоге. /uharaldaSa _a^man;uge, &olarelde %ul ;oge. ЛIугьунареб бицарасс лIугьунеб гьабуларо. /uhunareb bicaraS /uhuneb habularo. ЛIугьунареб бицунессда бицине мацIцI кIочон таги. /uhunareb bicuneSda bicine ma~ joxon tagi. ЛIугIи гьечIеб хIалтIи – рачIчI гьечIеб барти. /ufi hezeb \alTi - raZ hezeb barti. ЛIутаян гIанкIкIида абун, гьаян гьойда абун. /utayan fanJida abun, hayan hoyda abun. ЛIутизеги тIадагьав, тIуризеги хIадурав. /uti#egi Tadahaw, Turi#egi \aduraw. ЛIутизе хIинкъарав чи – гьеле гьев чи бахIарчи. /uti#e \inqaraw xi - hele hew xi ba\arxi. ЛIутIарав щив, букъарав хвад! /uTaraw &iw, buqaraw [wad!
- d | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Хъ ] 1. Хъаба бекани, дур нахлъидал гIодобе унеб. ]aba bekani, dur na[;idal fodobe uneb. 2. Хъаба цIечIеб меххалълъ, лълъим чвалххолеб, къвачIа цIечIеб меххалълъ, цIулакьо гъваргъвадулеб. ]aba `ezeb me{a:, :im xwal{oleb, qwaza `ezeb me{a:, `ulapo vwarvwaduleb. 3. Хъабахъ бегун кьаралъула, чи вегани, вакъуцца хола. ]aba] begun para;ula, xi wegani, waquCa [ola. 4. Хъабидасса махI жаниб бугеб жоялълъулила букIунеб. ]anidaSa ma\ $anib bugeb $oya:ulila bujuneb. 5. Хъабчида рекъараб рукъи камуларебила. ]abxida reqarab ruqi kamularebila. 6. Хъабчида чIартил рукъиги баге, чIартида къохьол рукъиги баге. ]abxida zartil ruqigi bage, zartida qo%ol ruqigi bage. 7. Хъабчил къвалалда къого рукъи барав. ]abxil qwalalda qogo ruqi baraw. 8. ХъабчилIгийила багьадур ватулев. ]abxi/giyila bahadur watulew. 9. Хъаз мадугьалассул лълъикIаблъун бихьулеб, лъимал нилIерго лълъикIаллъун рихьулел. ]a# maduhalaSul :ijab;un bi%uleb, ;imal ni/ergo :ijal;un ri%ulel. 10. Хъазида ххадуб балагьун ххутIараб цер гIадин. ]a#ida {adub balahun {uTarab cer fadin. Цо нухалълъ царахъе кквезе щванила хъаз. Гьелде бер-ракIго щвечIого, хьимулаго царацца гьикъанила. - Масала, духъе дун щун букIарабани, щиб дуцца гьабизе букIараб? - Аллагьассе баркалаги кьун, рецц-бакъ гьабилаан. - Диццаги гьабилищхха цо Аллагьассе рецц-бакъ? – ан царацца кIал рагьарабго, хъаз боржун анила. Гьаб жакъаги бугила цер, гьакIкIан кIалгун, хъазида ххадуб балагьун ххутIун. co nu[a: cara]e Kwe#e &wanila ]a#. helde ber-rajgo &wezogo, %imulago caraCa hiqanila. - masala, du]e dun &un bujarabani, &ib duCa habi#e bujarab? - allahaSe barkalagi pun, reC-baq habilaan. - diCagi habili&{a co allahaSe reC-baq? - an caraCa jal raharabgo, ]a# bor$un anila. hab $aqagi bugila cer, haJan jalgun, ]a#ida {adub balahun {uTun. 12. Хъазил къенероги хханассул чвантаги кидаго цIолареб. ]a#il qenerogi {anaSul xwantagi kidago `olareb. 13. Хъазихъего къвакъвадун, къадкил кIал бихъарабила. ]a#i]ego qwaqwadun, qadkil jal bi]arabila. 14. Хъал хисунилан, борхьил гIамал хисуларебила. ]al [isunilan, bor%il famal [isularebila. 15. Хъалалълъ бугессда рекIелI бугессул унти лъалареб. ]ala: bugeSda reje/ bugeSul unti ;alareb. 16. Хъалиян кье цIцIалев чияссе, хъирим къачIазабе лъалев чияссда. ]aliyan pe ~alew xiyaSe, ]irim qaza#abe ;alew xiyaSda. 17. ХъантIарав, ракьул чохьонив лъуниги, гIорцIцIуларевила. ]anTaraw, rapul xo%oniw ;unigi, for~ularewila. 18. Хъаравуллъи ккун араб щвартI сагIаталдасса ххалатаб. ]arawul;i Kun arab &warT safataldaSa {alatab. 19. ХъантIарасс хабалI мусруги кIкIунебила. ]anTaraS [aba/ musrugi Junebila. 20. Хъассизе бокьун буго – малъал гьечIо, хъуссизе бокьун буго - цаби гьечIо. ]aSi#e bopun bugo - ma;al hezo, ]uSi#e bopun bugo - cabi hezo. 21. Хъат чIвазеги – кIиго квер. ]at zwa#egi - jigo kwer. 22. Хъат цIун, цIцIам чIчIикIарасс, гел цIцIун, лълъим гьекъолеб. ]at `un, ~am ZijaraS, gel ~un, :im heqoleb. 23. Хъатил хъал биццатассул тIеренчехьги биццатаб. ]atil ]al biCataSul Terenxe%gi biCatab. 24. ХъахIаб гIарац чIчIегIераб къоялълъ батулебила. ]a\ab farac Zeferab qoya: batulebila. 25. ХъахIаб рас – херлъиялълъул тIоццебессеб чапар. ]a\ab ras - [er;iya:ul ToCebeSeb xa_ar. 26. ХъахIаб чол чIоло заманалда къай. ]a\ab xol zolo #amanalda qay. 27. ХъахIабги борчIун анила, чIчIегIерабги щвечIила. ]a\abgi borzun anila, Zeferabgi &wezila. 28. ХъахIалда хъахIабан абе, чIчIегIералда чIчIегIерабан абе. ]a\alda ]a\aban abe, Zeferalda Zeferaban abe. 29. ХъахIба гIодулейила, гъванщу елъулейила. ]a\ba foduleyila, vwan&u ye;uleyila. 30. ХъахIбаявги чи гуро, хъантIаравги чи гуро. ]a\bayawgi xi guro, ]anTarawgi xi guro. 31. ХъахIлъун араб мегеж чIчIегIерлъиларо, бицун араб рагIи нахъ буссинаро. ]a\;un arab mege$ Zefer;ilaro, bicun arab rafi na] buSinaro. 32. ХъащтIун рекьи гьабурасс гьабихъ чIвагъ ххине кколеб. ]a&Tun repi haburaS habi] zwav {ine Koleb. 33. Хъвалиссарав вугониги, вокьулев бищунго берцинавила. ]waliSaraw wugonigi, wopulew bi&ungo bercinawila. 34. Хъвараб бихьила, хьараб бачIина. ]warab bi%ila, %arab bazina. 35. Хъвезе кьарияб бокьулеб, квине хIалакъаб бокьулеб. ]we#e pariyab bopuleb, kwine \alaqab bopuleb. 36. Хъвезе оц кьурассе бежизе гьуэр кьечIебила. ]we#e oc puraSe be$i#e huer pezebila. 37. Хъвезе хьихьараб хIайваналълъе ссахI кьуни, къолол багьаяб гьан тIокIлъулеб. ]we#e %i%arab \aywana:e Sa\ puni, qolol bahayab han Toj;uleb. 38. Хъвелилан бицунеб цIцIедасса цIетIе реххараб гIанкIу лълъикIаб. ]welilan bicuneb ~edaSa `eTe re{arab janju :ijab. 39. Хъекь! – ан ахIани, хIамаги боххулебила. (Жибго гьитIинабилан абизе хIамиеги бокьулебила). ]ep! - an a\ani, \amagi bo{ulebila. ($ibgo hiTinabilan abi#e \amiyegi bopulebila). 40. Хъизан гьечIев бихьинчи бессдалассда релълъуна. ]i#an hezew bi%inxi beSdalaSda re:una. 41. Хъизан кIудияб рукъалълъул гъассда рагъ камулареб. ]i#an judiyaw ruqa:ul vaSda rav kamulareb. 42. Хъизаналде гIемер семи буго хъизан данде базаби. ]i#analde femer semi bugo ]i#an dande ba#abi. 43. Хъизаналълъул бетIер – хъизаналълъул вехь, туххумалълъул бетIер – туххумалълъул вехь. ]i#ana:ul beTer - ]i#ana:ul we%, tu{uma:ul beTer - tu{uma:ul we%. 44. Хъизаналълъул гьуинлъи – рукъалълъул ххазина. ]i#ana:ul huin;i - ruqa:ul {a#ina. 45. Хъизаналълъул гIайибал гIадамазе хъирщуге. ]i#ana:ul fayibal fadama#e ]ir&uge. 46. Хъизаналълъул лълъикIлъи буго гьитIиназ кIудиязул хIурмат гьаби, тIассан араб лълъикIлъи буго, кIудияз гьитIиназулги гьабуни. ]i#ana:ul :ij;i bugo hiTina# judiya#ul \urmat habi, TaSan arab :ij;i bugo, judiya# hiTina#ulgi habuni. 47. Хъизаналълъул цо чияссда чIвараб гIайиб – хъизаналдаго чIвараб гIайиб, росдал цо чияссда чIвараб гIайиб – росдадаго чIвараб гIайиб. ]i#ana:ul co xiyaSda zwarab fayib - ]i#analdago zwarab fayib, rosdal co xiyaSda zwarab fayib - rosdadago zwarab fayib. 48. Хъизаналълъулгун гьоркьоблъи бекиялда хIинкъараб хоно гIадин цIунизе кколебила. ]i#ana:ulgun horpob;i bekiyalda \inqarab [ono fadin `uni#e Kolebila. 49. Хъирим кьвагье, кIкIуй бетизегIан, ххвалчен кьабе, бекизегIан. ]irim pwahe, Juy beti#efan, {walxen pabe, beki#efan. 50. Хъирисс бараб чу хъирисс бараб чода лIулIадулеб. ]iriS barab xu ]iriS barab xoda /u/aduleb. 51. Хъирмида месед рекъолеб, хьагида гъалай рекъолеб. ]irmada mesed reqoleb, %agida valay reqolareb. 52. ХъирщутIасса хъабщутIе кканила. ]ir&uTaSa ]ab&uTe Kanila. 53. Хъорссокидассан – хъирисс, хIалихьатидассан – хIалихьалъи. ]orSokidaSan - ]iriS, \ali%atidaSan - \ali%a;i. 54. Хъорссол букари тIагIуна, хIокIицца хъассани, гIадамассул ццин нахъ буссуна, берцинаб рагIи бицани. ]orSol bukari Tafuna, \ojiCa ]aSani, fadamaSul Cin na] buSuna, bercinab rafi bicani. 55. Хъорщода лъун букIинеги тIагIел лълъикIаб бокьулеб. ]or&oda ;un bujinegi Tafel :ijab bopuleb. 56. Хъорщода лъураб меххалълъ гIадин, чи витIуларев. ]or&oda ;urab me{a: fadin, xi wiTularew. 57. Хъорщода сокIкIараб гIелму гIелму кколареб, гIелму букIине ккола каранда жаниб. ]or&oda soJarab felmu felmu Kolareb, felmu bujine Kola karande $anib. 58. Хъубаб гIанкIуялълъ бацIцIадаб хоно гьабулареб. ]ubab fanjuya: ba~adab [ono habulareb. 59. Хъубаб иццул бацIцIадаб лълъим букIунареб. ]ubab iCul ba~adab :im bujunareb. 60. Хъубаб ретIел чурун бацIцIалъула, хъубаб ракI ссунццаго бацIцIалъуларо. ]ubab reTel xurun ba~a;ula, ]ubab raj SunCago ba~a;ularo. 61. Хъубаб хIориниссан бацIцIадаб лълъим чваххулареб. ]ubab \oriniSan ba~adab :im zwa{ulareb. 62. Хъубухъун беге, хъалалълъан бекье. ]ubu]un bege, ]ala:an bepe. 63. Хъуй гIемерлъулеб, гIакълу дагьаб бугони. ]uy femer;uleb, faqlu dahab bugoni. 64. Хъукь бекьараб бугIаялдасса ццудун бекьараб богIол накку лълъикIаб (хъукьаб бугIаялдасса ццудунаб сусур лълъикIаб). ]up beparab bufayaldaSa Cudun beparab bofol naKu :ijab (]upab bufayaldaSa Cudunab susur :ijab). 65. Хъулухъ щварав падарассдассаги, гIи гIемерав тIомурассдассаги, лълъади ячине гIурав кьаналассдассаги цIунагийила. ]ulu] &waraw _adaraSdaSagi, fi femeraw TomuraSdaSagi, :adi yaxine furaw panalaSdaSagi `unagiyila. 66. Хъулухъал хисанагIан гIамал-ххассиятги хисарав. ]ulu]al [isanafan famal-{aSiyatgi [isaraw. 67. Хъун реххараб чахъдае ччукIи захIмалъулареб, иман гьечIеб черххалда нич-намус букIунареб. ]un re{arab xa]daye Xuji #a\ma;ulareb, iman hezeb xer{alda nix-namus bujunareb. 68. Хъурмицца хъурмил гIамал толареб. ]urmiCa ]urmil famal tolareb. 69. Хъурмицца хъурмил гьан кунареб, гIадамасс гIадамассул гьан кваналеб. ]urmiCa ]urmil han kunareb, fadamaS fadamaSul han kwanaleb. 70. Хъутаналда гIи тIагIани, бетIерлъи тIехIаб гъвалицца гьабулеб. ]utanalda fi Tafani, beTer;i Te\ab vwaliCa habuleb.
- sh | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Ж $ 1. ЖавабалълъулI ххеххлъарав, битIаралълъулI тIекълъула, лъай гьечIевгун ургъани, ургъелал гIемерлъула. $awaba:u/ {e{;araw, biTara:u/ Teq;ula, ;ay hezewgun urvani, urvelal femer;ula. 2. Жавгьар кисинибги тун, капек балагьулареб. $awhar kisinibgi tun, ka_ek balahulareb. 3. Жавгьар рощногохIдаги гвангъун бихьулеб. $awhar ro&nogo\dagi gwanvun bi%uleb. 4. Жаги – дирго, кIалги – дирго, гIаданлъиги – дирго! $agi - dirgo, jalgi - dirgo, fadan;igi - dirgo! 5. Жагьандаманалълъуб бихьинхIама кIиго шагьиде букIунебила. $ahandamana:ub bi%in\ama jigo ^ahide bujunebila. Кици буго, доба рикIкIада къайи учуз букIунеб рагIула, гъоба кибалиго къваригIанщинаб жо чIобого гIадин щолеб рагIулаян, букIунареб, щолареб жоялълъулги бицун, чияр бакI беццулев чи маххссароде ккун абулеб. Кициялълъул магIна буго - «Гьедин батани, гьениб хIамаги кIиго шагьиде щолеб батилахха», – ян абураб. kici bugo, doba riJada qayi uxu# bujuneb rafula, voba kibaligo qwarifan&inab $o zobogo fadin &oleb rafulayan, bujunareb, &olareb $oya:ulgi bicun, xiyar baj beCulew xi ma{Sarode Kun abuleb. kiciya:ul mafna bugo - «hedin batani, henib \amagi jigo ^ahide &oleb batila{a», - yan aburab. 6. Жагьилассул тIагIаталдасса гIалимчияссул макьу ххирияб. $ahilaSul TafataldaSa falimxiyaSul mapu {iriyab. 7. Жагьиллъиялдасса кIудияб мискинлъи гьечIеб. $ahil;iyaldaSa judiyab miskin;i hezeb. 8. Жагьилчи – беццав чи. $ahilxi - beCaw xi. 9. Жагьилчиясс лъай малълъун, гIалимчи вахъунарев. $ahilxiyaS ;ay ma:un, falimxi wa]unarew. 10. Жадул лIар гьекъезегIан, цIадул лIар гьекъей лълъикIаб. $adul /ar heqe#efan, `adul /ar heqey :ijab. 11. Жакъа букарараб бакI метер хъассуге. $aqa bukararab baj meter ]aSuge. 12. Жакъа гурони лъачIин, жиндасса жиндир цIцIар кIудияб букIун бугилан абурабила ХIажимурадицца. $aqa guroni ;azin, $indaSa $indir ~ar judiyab bujun bugilan aburabila \a$imuradiCa. ЗахIматаб ххалатаб нухги нахъа тун унев ХIажимурадилги гьессул муридазулги чуял ссваканила. РещтIине ссанагIатаб бакIги балагьун, гьез чуяздасса кьалал рахъанила, буртабиги ххарда тIамун, жалгоги реганила. Цадахъ босун букIараб квен-тIеххги тIагIун, ракъун-къечон ругел гьезул хIукму кканила, гIиял къавудеги ун, гIухьбузда квен гьаризе. Гьалмагъзаби жиндассаги ссвакарал гIадин рихьарав ХIажимурад живго анила гIухьбузухъе. Салам-каламалдасса ххадуб гьесс бицанила жив щивали, цинги гьаранила хъвезе цо куй кьеян. Киданиги ХIажимурад рихьичIел гIухьби гьев хIурул цIураб партал ретIарав, къечалълъ кIутIби чIучIарав гьоболассухъ щаклъигун ралагьанила. ЦIцIар рагIарав бахIарчи гьев ватиялда божичIел гIухьбузда кканила, ХIажимурадил машгьурлъиялдассан пайдаги босун, жал маххссараде кквезе вачIарав чи ватилин гьеван. Росун тIилалгун, тIаделъанила гьессде гIухьби. ХьвагIун квералгун тIад вуссарав ХIажимурадицца ккараб жо бицанила гьалмагъзабазда. Цинги вахъун гIухьбузухъе анила цо мурид. Гьесс абунила жив ХIажимурадицца витIарав чапар вугин, мурадги бугин ракъарал муридзабазе хъвезе куй бачин. ГIухьби гьессда божанила, муридассда ццебеги хъунила битIахъе хIамагIанаб куй. КъваригIелги тIубан, тIад вуссарав муридассда ХIажимурадицца абун буго - «Жакъа гурони лъачIо дида, дидасса дир цIцIар кIудияб букIин». #a\matab {alatab nu[gi na]a tun unew \a$imuradilgi heSul murida#ulgi xuyal Swakanila. re&Tine Sanafatab bajgi balahun, he# xuya#daSa palal ra]anila, burtabigi {arda Tamun, $algogi reganila. cada] bosun bujarab kwen-Te{gi Tafun, raqun-qexon rugel he#ul \ukmu Kanila, fiyal qawudegi un, fu%bu#da kwen hari#e. halmav#abi $indaSagi Swakaral fadin ri%araw \a$imurad $iwgo anila fu%bu#u]e. salam-kalamaldaSa {adub heS bucanila $iw &iwali, cingi haranila ]we#e co kuy peyan. kidanigi \a$imurad ri%izel fu%bi hew \urul `ural _artal reTaraw, qexa: juTbi zuzaraw hobolaSu] &ak;igun ralahanila. ~ar rafaraw ba\arxi hew watiyalda bo$izel fu%bu#da Kanila, \a$imuradil ma^hur;iyaldaSan _aydagi bosun, $al ma{Sarode Kwe#e wazaraw xi watilin hewan. rosun Tilalgun, Tade;anila heSde fu%bi. %wafun kweralgun Tad wuSaraw \a$imuradiCa Karab $o bicanila halmav#aba#da. cingi wa]un fu%bu#u]e anila co murid. heS abunila $iw \a$imuradiCa wiTaraw xa_ar wugin, muradgi bugin raqaral murid#aba#e ]we#e kuy baxin. fu%bi heSda bo$anila, muridaSda Cebegi ]unila biTa]e \amafanab kuy. qwarifelgi Tuban, Tad wuSaraw muridaSda \a$imuridiCa abun bugo - «$aqa guroni ;azo dida, didaSa dir ~ar judiyab bujin». 13. Жакъа гьабизе бегьулеб хIалтIи метералде тоге. $aqa habi#e behuleb \alTi meteralde toge. 14. Жакъа гьабизессеб метералде тIамуге. $aqa habi#eSeb meteralde Tamuge. 15. Жакъа гьабичIеб метералде батулареб. $aqa habixeb meteralde batulareb. 16. Жакъа дуе шагьи кьурасс метер духъа гъурущ батIа гьабулеб. $aqa duye ^ahi puraS meter du]a vuru& baTa habuleb. 17. Жакъа дур цIцIар балъго абизе кIоларесс метер тIатун абулеб. $aqa dur ~ar ba;go abi#e jolareS meter Tatun abuleb. 18. Жакъа кваназе кколеб метералде тейила, метер гьабизе кколеб жакъаго гьабейила. $aqa kwana#e Koleb meteralde teyila, meter habi#e Koleb $aqago habeyila. 19. Жакъа мун тIад велъарав метер дудаго тIад велъизе гурин. $aqa mun Tad we;araw meter dudago Tad we;i#e gurin. 20. Жакъа – цIцIалдохъан, метер – малълъухъан. $aqa - ~aldo]an, meter - ma:u]an. 21. Жакъа хвелел гIадин аххиратги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила. $aqa [welel fadin a{iratgi habeyila, kidago [welarel fadin duniyalgi habeyila. 22. Жакъа херав чи вукIин дир гIайиб батанани, воре, заман аниги, нужго херлъизе чIчIоге. $aqa [eraw xi wujin dir fayib batanani, wore, #aman anigi, nu$go [er;i#e Zoge. 23. Жакъа хоно бикъарасс метер гIанкIуги бикъулеб, метер гIанкIу бикъарасс ссезе оцги бикъулеб. $aqa [ono biqaraS meter fanjugi biquleb, meter fanju biqaraS Se#e ocgi biquleb. 24. Жакъа щвараб жакъа кунев, метер щвараб метер кунев. $aqa &warab $aqa kunew, meter &warab meter kunew. 25. Жакъа шагьи бикъун, метер гъурущ бикъунила цIцIогьор вахъунев. $aqa ^ahi biqun, meter vuru& biqunila ~ohor wa]unew. 26. Жакъассеб какани, метериссеб бачIинчIого букIине бегьула. $aqaSeb kakani, meteriSeb bazinzogo bujine behula. 27. Жакъасселълъул жакъа бице, метерисселълъул метер бицине те. $aqaSe:ul $aqa bice, meteriSe:ul meter bicine te. 28. Жакъасселълъул рикъзи Аллагьасс жакъа кьолеб, метерисселълъул рикъзи метер кьолеб. $aqaSe:ul riq#i allahaS $aqa poleb, meteriSe:ul riq#i meter poleb. 29. Жал бурияб бацI лIугьинчIев, лIар ххечаб оц лIугьинчIев. $al buriyab ba` /uhinzew, /ar {exab oc /uhinzew. 30. Жалацца кквечев рачIчIалълъ кколаро. $alaCa Kwexew raZa: Kolaro. 31. Жалго гьоболассе гьабигIан квешал – гьоболлъухъ гурони, сордо баларел. $algo hobolaSe habifan kwe^al - hobol;u] guroni, sordo balarel. 32. Жалго гIезегIан лъималазе бищунго херал чагIи рокьулел, кIудиял гIейгун бищунго херал чагIи рихунел. $algo fe#efan ;imala#e bi&ungo [eral xafi ropulel, judiyal feygun bi&ungo [eral xafi ri[unel. 33. Жаниб тани – турулел, течIого бицани – ссурулел. $anib tani - turulel, tezogo bicani - Surulel. 34. Жанибе пударичIо, къватIибе бадаричIо, дицца лъимал кин хьихьилел? $anibe _udarizo, qwaTibe badarizo, diCa ;imal kin %i%ilel? Абиялълъ бицунеб буго тIабигIаталълъул. Ххасел чIчIовулI пуй-чIваялги рахъинчIони, аххиралда гIазабиги рачIони, хурги цIун бачIунареб меххалълъ, жинцца лъимал киндай хьихьилаян зигардулей йиго бессдалазул ургъел чIварай эбел. abiya: bicuneb bugo Tabifata:ul. {asel Zowu/ _uy-zwayalgi ra]inzoni, a{iralda fa#abigi razoni, [urgi `un bazunareb me{a:, $inCa ;imal kinday %i%ilayan #igarduley yigo beSdala#ul urvel zwaray ebel. 35. Жаниб тIагъур гьечIеб тIадтIагъур гIадав, жаниб гъвар-гъвар гьечIеб царгъил тIи гIадав. $anib Tavur hezeb TadTavur fadaw, $anib vwar-vwar hezeb carvil Ti fadaw. 36. Жаниве вачIунелълъул – нилIерав, къватIиве унелълъул – чиярав. $aniwe wazune:ul - ni/eraw, qwaTiwe une:ul - xiyaraw. 37. Жанир рукIун – рукъ чIунтарал, рокъор рукIун – хур чIунтарал. $anir rujun - ruq zuntaral, roqor rujun - [ur zuntaral. 38. Жанир херлъаги, хвезе кватIаги. $anir [er;agi, [we#e kwaTagi. 39. Жанисса гьодорав – гьаракь кIудияв. $aniSa hodoraw - harap judiyaw. 40. Жаниссан бан билълъунареб оц къватIиссан банги билълъунареб. $aniSan ban bi:unareb oc qwaTiSan bangi bi:unareb. 41. Жаниссан хIал хъубав гьалмагъ гьуссун тIамураб гьоялдассаги квешавила. $aniSan \al ]ubaw halmav huSun Tamurab hoyaldaSagi kwe^awila. 42. ЖахIда бугев чияссдасса ццидалаб цигицин лълъикIила. $a\da bugew xiyaSdaSa Cidalab cigicin :ijila. 43. ЖахIда лъабго жоялълъе букIине бегьула, Аллагьассе лагълъи гьабиялълъулI, ссадакъа кьеялълъулI, чияссе гIакълу кьеялълъулI. $a\da ;abgo $oya:e bujine behula, allahaSe lav;i habiya:u/, Sadaqa peya:u/, xiyaSe faqlu peya:u/. 44. ЖахIда рекIел загьруйила. $a\da rejel #ahruyila. 45. ЖахIдачияссе кидаго рахIат букIунареб. $a\daxiyaSe kidago ra\at bujunareb. 46. Жиб жакъа гурони аниб букIинчIилан абурабила хIамицца, жакъа гурони жибги тIаде ккечIилан абурабила бацIицца. $ib $aqa guroni anib bujinzilan aburabila \amiCa, $aqa guroni $ibgi Tade Kezilan aburabila ba`iCa. 47. Жибго гъагъадунила гъадицца бусен тIатинабулеб. $ibgo vavadunila vadiCa busen Tatinabuleb. 48. Жибго гьитIин – гьунар кIодо. $ibgo hiTin - hunar jodo. 49. Жибго гьитIинаб бугониги, цIцIунцIцIраялълъ ракь гьобогьуна. $iwgo hiTinab bugonigi, ~un~raya: rap hobohuna. 50. Жибго хIама бугониги, тIенкел чол гIадинаб бихьула. $ibgo \ama bugonigi, Tenkel xol fadinab bi%ula. 51. Жиб-жиб рагIиялълъул цIцIайи букIунеб. $ib-$ib rafiya:ul ~ayi bujuneb. 52. Жиб-жиб росулI гьобол лълъикIав, жиб-жиб магъилI хур лълъикIаб. $ib-$ib rosu/ hobol :ijaw, $ib-$ib mavi/ [ur :ijab. 53. Жибго-жибго бекеризе биччани, бекерун къолеб чуги батулареб, живго бицине виччани, гIайиб бугев чиги ватуларев. $ibgo-$ibgo bekeri#e biXani, bekerun qoleb xugi batulareb, $iwgo bicine wiXani, fayib bugew xigi watularew. 54. Жив анивги лъалев ватанилан абурабила ичичIалиссесс. $iw aniwgi ;alew watanilan aburabila ixizaliSeS. 55. Жив, учузаб жо босизегIан, бечедав чи гурилан абулебила жугьтIицца. $iw, uxu#ab $o bosi#efan, bexedaw xi gurilan abulebila $uhTiCa. 56. Живго веццулев – ахIмакъ, лъимал реццулев – гIабдал. $iwgo weCulew - a\maq, ;imal reCulew - fabdal. 57. Живго веццулев – цоцIцIул гIабдал, лъимал реццулев – кIицIцIул гIабдал. $iwgo weCulew - co~ul fabdal, ;imal reCulew - ji~ul fabdal. 58. Живго вокьизавулевги – живго, живго рихинавулевги – живго. $iwgo wopi#awulewgi - $iwgo, $iwgo ri[inawulewgi - $iwgo. 59. Живго – гьанив, ракI – магIарда. $iwgo - haniw, raj - mafarda. 60. Живго гъанкъизе гъветIги берцинаб бищулебила. $iwgo vanqi#e vweTgi bercinab bi&ulebila. 61. Жиндирго гурони ургъел гьабуларев вацц – вацц кколаро. $indirgo guroni urvel habularew waC - waC Kolaro. 62. Живго гьитIин – гIамал кIодо. $iwgo hiTin - famal jodo. 63. Живго гьоболлъухъ ккечIессда гьоболассул къимат лъалареб. $iwgo hobol;u] KezeSda hobolaSul qimat ;alareb. 64. Живго гIакъиллъун вихьи гIакъилассул иш гуро. $iwgo faqil;un wi%i faqilaSul i^ guro. 65. Живго гIодов ккарав гIодуларев. $iwgo fodow Karaw fodularew. 66. Живго – гIодов, ххиялал – зодор. $iwgo - fodow, {iyalal - #odor. 67. Живго гIодовегIан гьавурав гIадамаз кIодо гьавула. $iwgo fodowefan hawuraw fadama# jodo hawula. 68. Живго гIорцIцIарассда цогидалги гIорцIцIун ругилан кколелила. $iwgo for~araSda cogidalgi for~un rugilan Kolelila. 69. Живго жиндаго вихьуларессе вихьизавизе чи къваригIунев. $iwgo $indago wi%ulareSe wi%i#awi#e xi qwarifunew. 70. Живго жиндаго гIадин, чи лъаларевила. $iwgo $indago fadin, xi ;alarewila. 71. Живго жиндаго рихарав чияеги вокьуларев. $iwgo $indago ri[araw xiyaye wopularew. 72. Живго жиндассаго нечоларев чияссул пайда гьечIебила. $iwgo $indaSago nexolarew xiyaSul _ayda hezebila. 73. Живго жиндиего гIейги гIабдалассул иш буго. $iwgo $indiyego feygi fabdalaSul i^ bugo. 74. Живго жиндиего гIурав гIадамазе басралъула. $iwgo $indiyego furaw fadama#e basra;ula. 75. Живго камилав гьечIесс чи камил гьавиларо, беццав чиясс нух малълъун, нухда витIун ккеларо. $iwgo kamilaw hezeS xi kamil hawilaro, beCaw xiyaS nu[ ma:un, nu[da wiTun Kelaro. 76. Живго квешасс чи какула, чехь квешасс квен какула. $iwgo kwe^aS xi kakula, xe% kwe^aS kwen kakula. 77. Живго кIодо гьавулевги – живго, живго инжит гьавулевги – живго. $iwgo jodo hawulewgi - $iwgo, $iwgo in$it hawulewgi - $iwgo. 78. Живго нацIцIицца хварав, боцIцIи чияцца кварав. $iwgo na~iCa [waraw, bo~i xiyaCa kwaraw. 79. Живго ричIулеб кIул кIалила. $iwgo rizuleb jul jalila. 80. Живго хвелалде лъималазухъе боцIцIи кьурассда оцол лIар чохьолI къагийила. $iwgo [welalde ;imala#u]e bo~i puraSda ocol /ar xo%o/ qagiyila. Цо чиясс живго хвелалдего жиндир бугеб бечелъи-боцIцIи, лъималазда гьоркьоб бикьун, кколессе кколеб жо кодобе кьун букIун буго. Инссудассан щолеб жоялде жидер тIокIаб хьул гьечIел лъималаз гьев цIакъ язихъго тун вуго. Чара хварав эмен ургъун вуго гьадинаб хIилаялде. Гьесс балагьун буго кIудияб оцол лIар. Лъун буго щулияб гъанссиниб. Цинги, цо-цоккун лъабавго васги ахIун, щивассда балъго абун буго - «Дие мун киназдассаго вокьула. Дир гьаб гъанссиниб буго ххасс гьабун дуе кьезе цIунараб ххазина. Дун хвараб меххалълъ гьеб, лълъидаго лъазе течIого, дуего босе». Гьелдасса нахъе лъималазда гьоркьоб гьессул хIурмат цIцIикIкIун буго, цоцалълъ къаццандун, цIакъго лълъикI хьихьун вуго. Хун вуго эмен, рортун руго васал «балъгояб ххазина» босизе. Оцол лIаралда тIад инссуцца хъван ратун руго кицилъун ххутIарал гьал хъачIал рагIаби. co xiyaS $iwgo [welaldego $indir bugeb bexe;i-bo~i, ;imala#da horpob bipun, :oleSe Koleb $o kodobe pun bujun bugo. inSudaSan &oleb $oyalde $ider Tojab %ul hezel ;imala# hew `aq ya#i]go tun wugo. xara [waraw emen urvun wugo hadinab \ilayalde. heS balahun bugo judiyab ocol /ar. ;un bugo &uliyab vanSinib. cingi, co-co Kun ;abawgo wasgi a\un, &iwaSda ba;go abun bugo - «diye kina#daSago wopula. dir hab vanSinib bugo {aS habun duye pe#e `unarab {a#ina. dun [warab me{a: heb, :idago ;a#e tezogo, duyego bose». heldaSa na]e ;imala#da horpob heSul \urmat ~iJun bugo, coca: qaCandun, `aqgo :ij %i%un wugo, [un wugo emen, rortun rugo wasal «ba;goyab {a#ina» bosi#e. ocol /aralda Tad inSuCa ]wan ratun rugo kici;un {uTaral hal ]azal rafabi. 81. Живго хIалихьатасс чу какулеб, чу хIалихьатасс бо какулеб. $iwgo \ali%ataS xu kakuleb, xu \ali%ataS bo kakuleb. 82. Живго – хIуртIа, гIамал кIодолъи – зодоб. $iwgo - \urTa, famal jodo;i - #odob. 83. Живго цохIо сапаралде унессул берал мугъалда нахъаги рукIине ккола. $iwgo co\o sa_aralde uneSul beral muvalde na]agi rujine Kola. 84. Живго чадил багьаяв гьечIев – рагIи чодул багьаяв. $iwgo xadil bahayaw hezew - rafi xodul bahayaw. 85. Живго чорокасс чи вацIцIад гьавуларев. $iwgo xorokaS xi wa~ad hawularew. 86. Живго эмен лIугьинчIого, инссул къимат лъалареб. $iwgo emen /uhinzogo, inSul qimat ;alareb. 87. Жигар бахъарассе жо камулареб. $iwgo ba]araSe $o kamulareb. 88. Жигар – гIолохъанлъиялда, гIакълу – санада. $igar - folo]an;iyalda, faqlu - sanada. 89. Жеги раса-цIцIалкIу – магIида. $egi rasa-~alju - mafida. Гьаб кициялълъул магIна буго, цIияй нусалълъул хIал гьелълъ раса-цIцIалкIу хIалтIизабураб меххалълъ лъалин, жеги къо радалго бугилан абураб. hab kiciya:ul mafna bugo, `iyay nusa:ul \al he: rasa-~alju \alTi#aburab me{a: ;alin, $egi qo radalgo bugilan aburab. 90. Жидедаго гIайиб ккедал, лъимал гIодуларел. $idedago fayib Kedal, ;imal fodularel. 91. Жийго еццун, гIорцIцIуларей, гIадамал какун, чIалгIунарей. $iygo yeCun, fir~ularey, fadamal kakun, zalfunarey. 92. Жийго нуслъун йикIаго якьад рихарай, жийго якьадлъун йикIаго нус рихарай. $iygo nus;un yijago yapad ri[aray, $iygo yapad;un yijago nus ri[aray. 93. Жинда бугеб рухI бихьунила хIанчIчIидасса би баккулеб. $inda bugeb ru\ bi%unila \anZidaSa bi baKuleb. 94. Жинда гIемерал бакънал рачине лъалаанилан абурабила къоркъоцца, кIалдибе лълъим бачIун, квалквал кколаребани. $inda femeral baqnal raxine ;alaanilan aburabila qorqoCa, jaldibe :im bazun, kwalkwal Kolarebani. 95. Жинда жаниб бугеб черхх чухъида лълъикI лъала. $inda $anib bugeb xer{ xu]ida :ij ;ala. 96. Жинда кинабго лъалилан щибниги лъаларев ахIдолевила. $inda kinabgo ;alilan &ibnigi ;alarew a\dolewila. 97. Жинда рекъараб гIетI тIинкIичIони, богIол мугь тIирщулареб. $inda reqarab feT Tinjizoni, bofol muh Tir&ulareb. 98. Жиндаго бугеб нацIцI бихьуларев, чияда бугеб тIигьа гIадлъарав. $indago bugeb na~ bi%ularew, xiyada bugeb Tiha fad;araw. 99. Жиндаго маххщел гьечIеблъи лъаларев «устарги» хваги, жиндаго гIакълу гьечIеблъи лъалерев «гIакъилги» хваги. $indago ma{&el hezeb;i ;alarew «ustargi» [wagi, $indago faqlu hezeb;i ;alarew «faqilgi» [wagi. 100. Жиндагоги лъаларев, лъалареблъиги лъаларев – кIирекIарав жагьилчи. $indagogi ;alarew, ;alareb;igi ;alarew - jirejaraw $ahilxi. 101. Жиндагоги лъалев, лъалесс малълъарабги босулев – гIакъил, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босулев – цIцIодор, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босуларев – гIабдал. $indagogi ;alew, ;aleS ma:arabgi bosulew - faqil, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosulew - ~odor, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosularew - fabdal. 102. Жиндагоги лъаларев, лъалез малълъарабги босуларев. $indagogi ;alarew, ;ale# ma:arabgi bosularew. 103. Жиндассаго тIутIал рачахъуларесс чиядасса гьаби рачахъиларо. $indaSago TuTal raxa]ulareS xiyadaSa habi raxa]ilaro. 104. Жиндего ккараб меххалълъ – чулъун, чияде ккараб меххалълъ – хIамалъун. $indego Karab me{a: - xu;un, xiyade Karab me{a: - \ama;un. 105. Жиндие бокьулареб жо чияе гьабуларев чи – гьеле бищунго лълъикIав чи. $indiye bopulareb $o xiyaye habularew xi - hele bi&ungo :ijaw xi. 106. Жиндиего гьабураб лълъикIлъи лъаларессда гьеб лъазабуни, лъабго бессдал лъималазе гурде гьабурабгIан кири букIунебила. $indiyego haburab :ij;i ;arareSda heb ;a#abuni, ;abgo beSdal ;imala#e gurde haburabfan kiri bujunebila. 107. Жиндие гьабураб хIурмат лъалареб жо – хIамайила. $indiye haburab \urmat ;alareb $o - \amayila. 108. Жиндие как баян – Аллагь, рузманалде унгеян – илбис. $indiye kak bayan - allah, ru#manalde ungeyan - ilbis. 109. Жиндие квешлъи гьабурав гьойдацин кIочонарев. $indiye kwe^;i haburaw hoydacin joxonarew. 110. Жиндиего бокьараб жоялълъе нух дибирасс бокьаралълъусса балагьулеб. $indiyego boparab $oya:e nu[ dibiraS bopara:uSa balahuleb. 111. Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух. $indiyego - hakinu[, cogida#e - fonJonu[. Цо мискинчияссулги росдал дибирассулги хурзал цоцада асскIор рукIанила. Цо къоялълъ хуриве арав дибирассда мискинчи вихьанила гIанххрида ганчIал речIчIулев. «Щай, гьудул, дуцца Аллагьасс бижараб рухIчIаголъи чIвалеб?» – ан мискинчияссде гIайибал гьаризе лIугьанила дибир. «ЧIвачIого кин гьаб телеб, хур кванан лIугIизабулеб буго», – ян мискинчияссги абунила. ГIемер заман иналдего, гIанххвара мискинчияссул хуриссан дибирассул хурибеххун бекерун анила. Гьеб бихьарав дибирасс - «Гьаб малгIун кибе!» – янги абун, речIчIараб ганчIицца чIван рехханила гIанххвара. - Уябги букIун буго, – ян абунила мискинчиясс, – «Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух», – ан абураб кици. co miskinxiyaSulgi rosdal dibiraSulgi [ur#al cocada aSjor rujanila. co qoya: [uriwe araw dibiraSda miskinxi wi%anila fan{rida ganzal reZulew. «&ay, hudul, duCa allahaS bi$arab ru\zago;i zwaleb?» – an miskinxiyaSde fayibal hari#e /uhanila dibir. «zwazago kin hab teleb, [ur kwanan /ufi#abuleb bugo», – yan miskinxiyaSgi abunila. femer #aman inaldego, fan{wara miskinxiyaSul [uriSan dibiraSul [uribe{un bekerun anila. heb bi%araw dibiraS - «hab malfun kibe!» – yangi abun, reZarab ganziCa zwan re{anila fan{wara. - uyabgi bujun bugo, – yan abunila miskinxiyaS, – «$indiyego – hakinu[, cogida#e – fonJonu[», – an aburab kici. 112. Жиндиего гьечIеб гIакълу чияе кьолев «гIакъил» – жиндиего гIадлу гьабуларев хIаким. $indiyego hezeb faqlu xiyaye polew «faqil» – $indiyego fadlu habularew \akim. 113. Жиндиего гьоцIцIо гьабулеб тIалил на – гьабураб чIчIикIулеб кьужна. $indiyego ho~o habuleb Talil na – haburab Zijuleb pu$na. 114. Жиндиего жо къваригIараб меххалълъ – гьа-гьа-гьа! Нахъе кьезе ккараб меххалълъ – гьи-гьи-гьи! $indiyego $o qwarifarab me{a: – ha-ha-ha! na]e pe#e Karab me{a: – hi-hi-hi! 115. Жиндиего муч гурев, чияе хьутI гурев. $indiyego mux gurew, xiyaye %uT gurew. 116. Жиндиего чед гурев, чидае гурга гурев. $indiyego xed gurew, xidaye gurga gurew. 117. Жиндиего чед гьабуларесс чияе гурга гьабуларо. $indiyego xed habulareS xiyaye gurga habularo. 118. Жинди-жиндир цо-цо пиша букIунебила. $indi-$indir co-co _i^a bujunebila. Къверкъги гIанкъраги цадахъ гIумру гьабулел рукIанила. Цо нухалълъ гьазул хIукму кканила, гIорги бахун, дореххун ине. - Мунни лълъедон инин, дицца щиб гьабилеб? – ан ургъел чIванила гIанкъраялда. - Расги ургъел чIваге, дицца баччила мун, - ан абунила къоркъоцца. ГIорбакьулIе щвейгун, гIанкъраялълъ къоркъода ххеч къазабунила. Дуцца гьабулеб жо щиб?! – ан гьаракь борчIанила къоркъол. - Гьаб бугохха дир пиша! – ян абунила гIанкъраялълъ. - Дир пиша гьабги буго! – янги абун, къверкъ гIурул тIинде анила. qwerqgi fanqragi cada] fumru habulel rujanila. co nu[a: ha#ul \ukmu Kanila, forgi ba[un, dore{un ine. - munni :edon inin, diCa &ib habileb? – an urvel zwanila fanqrayalda. - rasgi urvel zwage, diCa baXila mun, - an abunila qorqoCa. forbapu/e &weygun, fanqraya: qorqoda {ex qa#abunila. duCa habuleb $o &ib?! – an harap borzanila qorqol. - hab bugo{a dir _i^a! – yan abunila fanqraya:. - dir _i^a habgi bugo! – yangi abun, qwerq furul Tinde anila. 119. ЖиндилI бахIарчилъи гьечIев рагъде унарев. $indi/ ba\arxi;i hezew ravde unarew. 120. Жиндир гIакълуялда рекъонила чи витIарав вукIунев (Дур гIакълуялда рекъон мун витIарав). $indir faqluyalda reqonila xi wiTaraw wujunew (dur faqluyalda reqon mun wiTaraw). 121. Жиндир заманалда гьабичIеб жо – кидаго гьабичIеб жо. $indir #amanalda habizeb $o - kidago habizeb $o. 122. Жиндир заманалда бубудичIогойила баси гIорода бараб. $indir #amanalda bubudizogoyila basi foroda barab. 123. Жиндир заманалда носоцца къотIичIеб нахъа гIощтIоцца къотIизе кколеб. $indir #amanalda nosoCa qoTizeb na]a fo&ToCa qoTi#e Koleb. 124. Жиндирабго баххчун, чияраб гьурщун. $indirabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 125. Жиндирго гъалатIазе мукIурлъиги – кIудияб бахIарчилъи. $indirgo valaTa#e mujur;i - judiyab ba\arxi;i. 126. Жиндирго рукIниб гIанкIкIги – бахIарчи, рукъалълъул кIалтIа хIелекоги – бахIарчи. $indirgo rujnib fanJgi - ba\arxi, ruqa:ul jalTa \elekogi - ba\arxi. 127. Жиндир рукъалълъе квешав чияе лълъикIлъуларо. $indir ruqa:e kwe^aw xiyaye :ij;ularo. 128. Жиндирабго ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirabgo Kun Zaraw fadama# riJunaro. 129. Жиндирабго чехьалълъ кварав, чияраб бералълъ кварав. $indirabgo xe%a: kwaraw, xiyarab bera: kwaraw. 130. Жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев, чияр бадибе унеб рас бихьулев. $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew, xiyar badibe uneb ras bi%ulew. 131. Жиндирго бетIералълъул гIакълу – жиндирго рукъалълъул ххан. $indirgo beTara:ul faqlu - $indirgo ruqa:ul {an. 132. Жиндирго боцIцIиялълъул хIал бетIергьанчияссда лълъикI лъала. $indirgo bo~iya:ul \al beTerhanxiyaSda :ij ;ala. 133. Жиндирго гъванща бихьаниги, жиндирго гIамал бихьуларебила. $indirgo vwan&a bi%anigi, $indirgo famal bi%ularebila. 134. Жиндирго гIагIа жинццагойила бацIцIине кколеб. $indirgo fafa $inCagoyila ba~ine Koleb. 135. Жиндирго гIакълуялда божун хьвадарав нахъа пашманлъула. $indirgo faqluyalda bo$un %wadaraw na]a _a^man;ula. 136. Жиндирго гIамал бугев чияда божуларев. $indirgo famal bugew xiyada bo$ularew. 137. Жиндирго гIамал – месед, чияр гIамал – карпит. $indirgo famal - mesed, xiyar famal - kar_it. 138. Жиндирго захIматалдалъун щвараб шагьи чияр захIматалдалъун щвараб гъурщидасса кIудияб. $indirgo #a\matalda;un &warab ^ahi xiyar #a\matalda;un &warab vur&idaSa judiyab. ВукIанила эбел-инссул рахIмат кванан ругьунав, жойил къимат гьечIев цо вас. Инссуе бокьун букIана вас захIматалде ругьун гьавизе. Инссуцца васассда лъазабун буго, мунго хIалтIун балагьичIони, жинцца дуе я квен, я ретIел кьеларилан. Эбелалълъени бокьун букIчIо гьев хIалтIизе ругьунлъизавизе. Гьелълъ вас къватIиве витIун вуго, кваназе квенги кьун, кодобе гIарацги кьун. Бакъанида гьеб гIарац, «хIалтIун щвараб бугилан», инссухъе кьеянги малълъун буго. ВачIун вуго вас рокъове. - Кив вукIарав? - ХIалтIулев вукIана. Гьаб гIарацги щванахха, дада. - Мун хIалтIун щвараб гIарацалде ккарав чи гуро дун. Диени мун хIалтIизе бокьун буго, – янги абун, инссуцца гьеб гIарац цIадабе реххун буго. Реххани реххун букIаян, васассги щибго жо абун гьечIо. Гьединал хIилабаз “эмен гуккулаго”, ун буго цо анкь. Цинги эбелалълъ васассда абун буго. - НилIер къойилго цIадабе базе гIарацги гьечIо, дир вас, хIалтIизегIаги хIалтIе мун. ХIалтIун вуго вас. ХIалтIун щвараб дагьа-макъабго гIарацги инссухъе кьун буго. Инссуцца гьебги цIадабе реххулеб букIун буго. Цо къоялълъ вас инссул квералда ххурххун вуго. Жинда хIалхьезегIан гIакъубаги бихьун щвараб гIарац цIадабе щай реххулебан чIчIун вуго. Инссуцца абун буго. - Гьедин, гIакъубаги бихьунхха, дир вас, диеги гIарац щолеб! wujanila ebel-inSul ra\mat kwanan ruhunaw, $oyil qimat hezew co was. inSuye bopun bujana was #a\matalde ruhun hawi#e. inSuCa wasaSda ;a#abun bugo, mungo \alTun balahizoni, $inCa duye ya kwen, ya reTel pelarilan. ebela:eni bopun bujzo hew \alTi#e ruhun;i#awi#e. he: was qwaTiwe wiTun wugo, kwana#e kwengi pun, kodobe faracgi pun. baqanida heb farac, «\alTun &warab bugilan», inSu]e peyangi ma:un bugo. wazun wugo was roqowe. - kiw wujaraw? - \alTulew wujana. hab faracgi &wana{a, dada. - mun \alTun &warab faracalde Karaw xi guro dun. diyeni mun \alTi#e bopun bugo, – yangi abun, inSuCa heb farac `adabe re{un bugo. re{ani re{un bujayan, wasaSgi &ibgo $o abun hezo. hedinal \ilaba# “emen guKulago”, un bugo co anp. Cingi ebela: wasaSda abun bugo. - ni/er qoyilgo `adabe ba#e faracgi hezo, dir was, \alTi#efagi \alTe mun. H\alTun wugo was. \alTun &warab daha-maqabgo faracgi inSu]e pun bugo. inSuCa hebgi `adabe re{uleb bujun bugo. co qoya: qas inSul kweralda {ur{un wugo. $inda \al%e#efan faqubagi bi%un &warab farac `adabe &ay re{uleban Zun wugo. inSuCa abun bugo. - hedin, faqubagi bi%un{a, dir was, diyegi farac &oleb! 139. Жиндирго къвачIа баччуларесс чияр гьир баччулареб. $indirgo qwaza baXulareS xiyar hir baXulareb. 140. Жиндирго лъимал берцин рихьанищ – хвана хIалтIи! $indirgo ;imal bercin ri%ani& - [wana \alTi! 141. Жиндирго малъаз гIадин, мугъ хъассуларо. $indirgo ma;a# fadin, muv ]aSularo. 142. Жиндирго рагIи ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirgo rafi Kun Zaraw fadama# riJunaro. 143. Жиндирго ракь – чохьол эбел, чияр ракь – бессдал эбел. $indirgo rap - xo%ol ebel, xiyar rap - beSdal ebel. 144. Жиндирго рокъоб къадазги кумек гьабулеб. $indirgo roqob qada#gi kumek habuleb. 145. Жиндирго рокъобе гирулеб гьецIо тIадагьабила. $indirgo roqobe giruleb he`o Tadahabila. 146. Жиндирго рокъов – гIуцIцIарухъан, чияр рокъов – чумартухъан. $indirgo roqow - fu~aru]an, xiyar roqow - xumartu]an. 147. Жиндирго рокъов кинавго чи – ххан. $indirgo roqow kinawgo xi - {an. 148. Жиндирго черххалълъе гIакълу гьечIев «гIакъилассдассаги» цIунаги, жиндирго рукъалълъе гIадлу гьечIев «гIадилассдассаги» цIунаги. $indirgo xer{a:e faqlu hezew «faqilaSdaSagi» `unigi, $indirgo ruqa:e fadlu hezew «fadilaSdaSagi» `unagi. 149. Жиндирго чорххолI гьечIеб чиясс босулареб. $indirgo xor{o/ hezeb xiyaS bosulareb. 150. Жиндиргояб баххчун, чияраб гьурщун. $indirgoyab ba{xun, xiyarab hur&un. 151. Жини гIадин, хъалалъанги вукIунге, лIини гIадин, гьаналIанги вукIунге. $ini fadin, ]ala;angi wujunge, /ini fadin, hana/angi wujunge. 152. Жинццаго бицунеб – кинабго цIакъаб, чияцца бицунеб – кинабго квешаб. $inCago bicuneb - kinabgo `aqab, xiyaCa bicuneb - kinabgo kwe^ab. 153. Жинццаго бухъаралълъуве живго кколевила. $inCago bu]ara:uwe $iwgo Kolewila. Хханассул вукIаравила кIиго вас. Эбел-инссуе цIакъ вокьулев вукIаравила гьитIинав вас. КIудияв дагьав нахъе-ццеве цулев вукIаравила. Гьеб квеш букIарав кIудияв вацц ургъаравила, щиб гьабунидай эбел-инссуда гьитIинав вас рихинавизе кIвелаян. Цо къоялълъ вилълъаравила гьев инссуда асскIове, гьабурабила мацIцI. Дур гьитIинав васасс мун какулила, эмен. Дур кIалдиссан рокьукъаб махI чIвалилан гаргадулев вугила гьев. Инссуда асскIовегIан къазе, гьумер буссинабизе бегьуларилан гаргадулев вугила гьев бахьикъос. Жиндани, цIакъ берцинаб гурони, кинаб бугониги махI дудассан чIвачIила. {anaSul wujarawila jigo was. ebel-inSuye `aq wopulew wujarawila hiTinaw was. judiyaw dahaw na]e-Cewe culew wujarawila. heb kwe^ bu%araw judiyaw waC urvaravila, &ib habuniday ebel-inSuda hiTinaw was ri[inawi#e jwelayan. co qoya: wi:arawila hew inSuda aSjowe, haburabila ma~. dur hiTinaw wasaS mun kakulila, emen. dur jaldiSan ropuqab ma\ zwalilan gargadulew wugila hew. inSuda aSjowefan qa#e, humer buSinabi#e behularilan gargadulew wugila hew ba%iqos. $indani, `aq bercinab guroni, kinab bugonigi ma\ dudaSan zwazila. - ЛълъикI буго, дир вас, баркала! Метер гьабила дицца гьессулгун гара-чIвари. Мун ине бегьила, – ян абунила инссуцца. Инссухъе ахIилалде кIудияв ваццасс гьитIинассда гIезегIанго ражихIалаб квен кваназабунила. АхIанила инссуцца гьитIинав вас жиндихъего. Вугила эмен, понцIораб рахълъен гIадин, бахъун ццингун, таххбакIида гIодов чIчIун. Берал ругила цIадул цIун. «Гьанив дида ццеве чIчIа! – ян буюранила инссуцца. Гъоркьгоги ццин бахъун вугев эмен, жиндассан ражидул махI чIвани, дагьавги ццидаххинилан, вас нахъе-нахъе къалев вукIанила. Хханасс пикру гьабунила, валлагьин, кIудияв васасс бицараб жо битIараб батилин, гуревани гьав жинда асскIовегIан къаларого вукIинароанилан. Цинги гьев, щакъи-къаламги кодобе босун, хъвадаризе лIугьанила. - :ij bugo, dir was, barkala! meter habila diCa heSulgun gara-zwari. mun ine behila, – yan abunila inSuCa. inSu]e a\ilalde judiyaw waCaS hiTinaSda fefefango ra$i\alab kwen kwana#abunila. a\anila inSuCa hiTinaw was $indi]ego. wugila emen, _on`orab ra];en fadin, ba]un Cingun, ta{bajida fodow Zun. beral rugila `adul `un. «haniw dida Cewe Za! – yan buyuranila inSuCa. vorpgogi Cin ba]un wugew emen, $indaSan ra$idul ma\ zwani, dahawgi Cida{inilan, was na]e-na]e qalew wujanila. {anaS _ikru habunila, walahin, judiyaw wasaS bicarab $o biTarab batilin, gurewani haw $inda aSjowefan qalarogo wujinaroanilan. cingi hew, &aqi-qalamgi kodobe bosun, ]wadari#e /uhanila. - Ма, гьаб кагъатги босун, мун вазирассухъе а! – ян буюранила хханасс. Гьеб кагътида хъван букIарабила - «Гьаб кагъат босун вачIарав чи, щив гьев вугониги, чIвай!» – ян. Инссул тIадкъай тIубазе унев гьитIинав ваццассда, гьойда данде гIанкIкI гIадин, данде ккаравила кIудияв вацц. ЦIеххарабила киве унев вугевилан. Бицарабила гьитIинассги инссуцца вазирассухъе кагъат босун витIун унев вугилан. Инссуда живго берцин вихьизелъун, жинцца ххеххго тIубалин гьеб къваригIелилан, гьитIинав ваццассухъа бахъараб кагъатги босун, кIудияв вас вазирассухъе анила. Гьениве щун сагIаталдассан вазирасс гьессул бетIерги къотIарабила. «Ургъун гьагIде», – ян жиндирго хIамида малълъарав игьалиссессдагIан гIакълу гьечIев хханассда нахъа лъарабила кинабго. Бухъаралълъуве бухъарав кколевлъи, горбода гIащтIи лъураб меххалълъ, бичIчIарабила хханассул васассдаги. - ma, hab kavatgi bosun, mun wa#iraSu]e a! – yan buyuranila {anaS. heb kavtida ]wan bujarabila - «hab kavat bosun wazaraw xi, &iw hew wugonigi, zway!» – yan. inSul Tadqay Tuba#e unew hiTinaw waCaSda, hoyda dande fanJ fadin, dande Karawila judiyaw waC. `e{arabila kiwe unew wugewilan. bicarabila hiTinaSgi inSuCa wa#iraSu]e kavat bosun wiTun unew wugilan. inSuda $iwgo bercin wi%i#e;un, $inCa {e{go Tubalin heb qwarifelilan, hiTinaw waCaSu]a ba]arab kavatgi bosun, judiyaw was wa#iraSu]e anila. heniwe &un safataldaSan wa#iraS heSul beTergi qoTarabila. «urvun hafde», – yan $indirgo \amida ma:araw ihaliSeSdafan faqlu hezew {anaSda na]a ;arabila kinabgo. bu]ara:uwe bu]araw Kolew;i, gorboda fa&Ti ;urab me{a:, biZarabila {anaSul wasaSdagi. 154. Жинццаго веццарав чияцца какула. $inCago weCaraw xiyaCa kakula. 155. Жинццаго гьабураб жоялълъул дибирассе хIакъ букIунареб. $inCago haburab $oya:ul dibiraSe \aq bujunareb. 156. Жинццаго квани чехь унтулев, чияцца квани мугъ унтулев. $inCago kwani xe% untulew, xiyaCa kwani muv untulew. 157. Жинццаго квен кунев, кваницца живго кунев. $inCago kwen kunew, kwaniCa $iwgo kunew. 158. Жинццаго цIуничIеб къадру чияца цIунулареб. $inCago `unizeb qadru xiyaCa `unulareb. 159. Жинццагоги гьабулев, жиндиеги гьабулев. $inCagogi habulew, $indiyego habulew. 160. Жинццагоги кунареб, кунелълъеги биччалареб. $inCagogi kunareb, kune:egi biXalareb. 161. Жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила рацIцIалъи лIугьунеб. $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila ra~a;i /uhuneb. Мунагьал чураяв дир инссуда рагIун буго пуланав вехьассул цIакъ рацIцIа-ракъалъи цIунараб къайи-ссвери бугилан. Гьесс пикру гьабун буго, кинила гьеб вехьассул къайи-ссвериялда рацIцIалъи букIунеб? РацIцIалъи букIине бегьилила хъулухъчияссул рокъоб. Кин букIаниги, вехьассул лъималги цIцIалдокIанир цIцIалулел рукIун, багьанаги щун, эмен, цIцIалдокIаналълъул бетIер, гьезул бакIалде ун вуго. Рукъалълъул бетIергьан ватун вуго, гъансситода ццеве гIодовги чIчIун, эргъахъ (вехьассул тIил) къачIалев. Салам-каламалдасса, ххабар-кIалалдасса ххадуб, кигIан нечаниги, инссуцца гьессда бицун буго жив гьезухъе вачIиналълъул асслияб мурадги. Гьесс нуцIцIида нахъасса цIцIилицIцIги босанила, гъансситода гъоркьа рохъобахъги босанила, лълъухьа-кIучун къачIараб тIилалълъул ххведерги гъасситоде жанибе банила. Цинги, инссуда асскIов тамахбакIалда гIодовги чIчIун, гьесс абун буго, нижер анибила, Зайирбег, гьитIиназги кIудиязги – жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила, гьединлъидал батилилахха нижер къавулI рацIцIалъиги букIунеб. munahal xurayaw dir inSuda rafun bugo _ulanaw we%aSul `aq ra~a-raqa;i `unarab qayi-Sweri bugilan. heS _ikru habun bugo, kinila heb we%aSul qayi-Sweriyalda ra~a;i bujuneb? ra~a;i bujine behilila ]ulu]xiyaSul roqob. kin bujanigi, we%aSul ;imalgi ~aldojanir ~alulel rujun, bahanagi &un, emen, ~aldojana:ul beTer, hezul bajalde un wugo. ruqa:ul beTerhan watun wugo, vanSitoda Cewe fodowgi Zun, erva] (we%aSul Til) qazalew. salam-kalamaldaSa, {abar-jalaldaSa {adub, kifan nexanigi, inSuCa heCda bicun bugo $iw he#u]e waxina:ul aSliyab muradgi. heS nu~ida na]aSa ~ili~gi bosanila, vanSitoda vorpa ro]oba]gi bosanila, :u%a-juxun qazarab Tila:ul {wedergi vaSitode $anibe banila. cingi, inSuda aSjow tama[bajalda fodowgi Zun, heS abun bugo, ni$er anibila, #ayirbeg, hiTina#gi judiya#gi – $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila, hedin;idal batilila{a ni$er qawu/ ra~a;igi bujuneb. 162. Жинццайин урбаялда гьоцIцIо рагIизабурабан абурабила хьодоцца. $inCayin urbayalda ho~o rafi#aburaban aburabila $odoCa. 163. Жого гьечIого букарулебани, огъохъат букарилароан. $ogo hezogo bukarulebani, ovo]at bukarilaroan. 164. Жого гьечIого, нухде моххмохх реххиларилан абурабила царацца. $ogo hezogo, nu[de mo{mo{ re{ilarilan aburabila caraCa. 165. Жого гьечIого, жо букIунаро. $ogo hezogo, $o bujunaro. 166. Жого гьечIого, ссанде рахъу щваларо. $ogo hezogo, Sande ra]u &walaro. 167. Жонссокъ камураб къайи букIунареб, чакъал камураб рохь букIунареб. $onSoq kamurab qayi bujunareb, xaqal kamurab ro% bujunareb. 168. ЖужахIалълъувги цадахъ вукIине вокьиларев. $u$a\a:uwgi cada] wujine wopilarew. 169. ЖужахIалълъул цIеццаги бухIулареб жойила яхI. $u$a\a:ul `eCagi bu\ulareb $oyila ya\.
- y | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
КIкI J КIкIвахI месед гуро, хIалхьи гIарац гуро. Jwa\ mesed guro, \al%i farac guro. КIкIвахI – сахлъиялълъул тушман, хIалтIи – сахлъиялълъул гьудул. Jwa\ - sa[;iya:ul tu^man, \alTi - sa[;iya:ul hudul. КIкIвахIал вегун хIалтIулевила, кIусун кьижулевила. Jwa\al wegun \alTulewila, jusun pi$ulewila. КIкIвахIал – кидаго унтарав. Jwa\al - kidago untaraw. КIкIвахIалаб хIамицца ХIоццомегIер бегуларо. Jwa\alab \amiCa \oComefer begularo. КIкIвахIалалълъул хуриб чIахI бижула, чIухIаралълъул хуриб заз бижула. Ja\ala:ul [urib za\ bi$ula, zu\ara:ul [urib #a# bi$ula. КIкIвахIалассе чияр хIалтIи бокьулебила. Jwa\alaSe xiyar \alTi bopulebila. КIкIвахIалда гъулач бугев, хIалтIуда цедер бугев. Jwa\alda vulax bugew, \alTuda ceder bugew. КIкIвахIалълъ вас гьавуларев. Jwa\a: was hawularew. КIкIвахIалълъ лълъим гьекъолеб батани, хIалтIиялълъ гьоцIцIо гьекъолеб. Jwa\a: :im heqoleb batani, \alTiya: ho~o heqoleb. КIкIвахIалълъ унтулев, хIалтIиялълъ сахлъулев. Jwa\a: untulew, \alTiya: sa[;ulew. КIкIалахъ лълъим камулареб, рохьоб чан камулареб. Jala] :im kamulareb, ro%ob xan kamulareb. КIкIараялдаги букIунебила жиндаго рекъараб рухI. Jarayaldagi bujunebila $indago reqarab ru\. КIкIараялдеги ххвалчен бахъарав. Jarayaldegi {walxen ba]araw. КIкIуй гьечIеб цIа букIунареб. Juy hezeb `a bujunareb. КIкIуялдасса цIунизейилан цIадаве лIугьунге. JuyaldaSa `uni#eyilan `adawe /uhunge. КIкIухIал гIодов вукIун кьижула, вегун кванала. Ju\al fodow wujun pi$ula, wegun kwanala. КIкIухIал гIодов чIчIунги ссвакалев. Ju\al fodow Zungi Swakalew. КIкIухIал ургъун вахъиналде, хуриб мичIчI бижарабила. Ju\al urvun wa]inalde, [urib miZ bi$arabila. КIкIухIал хIалтIи гьабиладай, гьабилародаян ургъун вахъиналде, хIалтIухъанасс хIалтIи лIугIизабулеб. Ju\al \alTi habiladay, habilarodayan urvun wa]inalde, \alTu]anaS \alTi /ufi#abuleb. КIкIухIалав чияссул чанахъан вахъунарев. Ju\alaw xiyaSul xana]an wa]unarew. КIкIухIалги хIалихьатги – цого чи, хIанкIвараги хIехьги – цого жо. Ju\algi \ali%atgi - cogo xi, \anjwaragi \e%gi - cogo $o. КIкIухIаласс хIетI хIарччил рагIалдеги бокьуларогойила бахъулеб. Ju\alaS \eT \arXil rafaldegi bopularogoyila ba]uleb. КIкIухIалассул багьана камулареб, базарганассул хIила камулареб. Ju\alaSul bahana kamulareb, ba#arganaSul \ila kamulareb. КIкIухIалассе болъоги эххедерегIел, тIохги мегIер. Ju\alaSe bo;ogi e{ederefel, To[gi mefer. КIкIухIалассе хIалтIи дагьаб бокьулеб, квен гIемер бокьулеб. Ju\alaSe \alTi dahab bopuleb, kwen femer bopuleb. КIкIухIалассул лал, гIанкIудул ханазул тIамуниги, бокьунаребила. Ju\alaSul lal, fanjudul [ana#ul Tamunigi, bopunarebila. КIкIухIаллъун босараб рахIаталдасса хIалтIун босараб ххайиралълъул рахIат цIцIикIкIараб. Ju\al;un bosarab ra\ataldaSa \alTun bosarab {ayira:ul ra\at ~iJarab.
- j | ДУН МАГIАРУЛАВ ВУГО
Ж $ 1. ЖавабалълъулI ххеххлъарав, битIаралълъулI тIекълъула, лъай гьечIевгун ургъани, ургъелал гIемерлъула. $awaba:u/ {e{;araw, biTara:u/ Teq;ula, ;ay hezewgun urvani, urvelal femer;ula. 2. Жавгьар кисинибги тун, капек балагьулареб. $awhar kisinibgi tun, ka_ek balahulareb. 3. Жавгьар рощногохIдаги гвангъун бихьулеб. $awhar ro&nogo\dagi gwanvun bi%uleb. 4. Жаги – дирго, кIалги – дирго, гIаданлъиги – дирго! $agi - dirgo, jalgi - dirgo, fadan;igi - dirgo! 5. Жагьандаманалълъуб бихьинхIама кIиго шагьиде букIунебила. $ahandamana:ub bi%in\ama jigo ^ahide bujunebila. Кици буго, доба рикIкIада къайи учуз букIунеб рагIула, гъоба кибалиго къваригIанщинаб жо чIобого гIадин щолеб рагIулаян, букIунареб, щолареб жоялълъулги бицун, чияр бакI беццулев чи маххссароде ккун абулеб. Кициялълъул магIна буго - «Гьедин батани, гьениб хIамаги кIиго шагьиде щолеб батилахха», – ян абураб. kici bugo, doba riJada qayi uxu# bujuneb rafula, voba kibaligo qwarifan&inab $o zobogo fadin &oleb rafulayan, bujunareb, &olareb $oya:ulgi bicun, xiyar baj beCulew xi ma{Sarode Kun abuleb. kiciya:ul mafna bugo - «hedin batani, henib \amagi jigo ^ahide &oleb batila{a», - yan aburab. 6. Жагьилассул тIагIаталдасса гIалимчияссул макьу ххирияб. $ahilaSul TafataldaSa falimxiyaSul mapu {iriyab. 7. Жагьиллъиялдасса кIудияб мискинлъи гьечIеб. $ahil;iyaldaSa judiyab miskin;i hezeb. 8. Жагьилчи – беццав чи. $ahilxi - beCaw xi. 9. Жагьилчиясс лъай малълъун, гIалимчи вахъунарев. $ahilxiyaS ;ay ma:un, falimxi wa]unarew. 10. Жадул лIар гьекъезегIан, цIадул лIар гьекъей лълъикIаб. $adul /ar heqe#efan, `adul /ar heqey :ijab. 11. Жакъа букарараб бакI метер хъассуге. $aqa bukararab baj meter ]aSuge. 12. Жакъа гурони лъачIин, жиндасса жиндир цIцIар кIудияб букIун бугилан абурабила ХIажимурадицца. $aqa guroni ;azin, $indaSa $indir ~ar judiyab bujun bugilan aburabila \a$imuradiCa. ЗахIматаб ххалатаб нухги нахъа тун унев ХIажимурадилги гьессул муридазулги чуял ссваканила. РещтIине ссанагIатаб бакIги балагьун, гьез чуяздасса кьалал рахъанила, буртабиги ххарда тIамун, жалгоги реганила. Цадахъ босун букIараб квен-тIеххги тIагIун, ракъун-къечон ругел гьезул хIукму кканила, гIиял къавудеги ун, гIухьбузда квен гьаризе. Гьалмагъзаби жиндассаги ссвакарал гIадин рихьарав ХIажимурад живго анила гIухьбузухъе. Салам-каламалдасса ххадуб гьесс бицанила жив щивали, цинги гьаранила хъвезе цо куй кьеян. Киданиги ХIажимурад рихьичIел гIухьби гьев хIурул цIураб партал ретIарав, къечалълъ кIутIби чIучIарав гьоболассухъ щаклъигун ралагьанила. ЦIцIар рагIарав бахIарчи гьев ватиялда божичIел гIухьбузда кканила, ХIажимурадил машгьурлъиялдассан пайдаги босун, жал маххссараде кквезе вачIарав чи ватилин гьеван. Росун тIилалгун, тIаделъанила гьессде гIухьби. ХьвагIун квералгун тIад вуссарав ХIажимурадицца ккараб жо бицанила гьалмагъзабазда. Цинги вахъун гIухьбузухъе анила цо мурид. Гьесс абунила жив ХIажимурадицца витIарав чапар вугин, мурадги бугин ракъарал муридзабазе хъвезе куй бачин. ГIухьби гьессда божанила, муридассда ццебеги хъунила битIахъе хIамагIанаб куй. КъваригIелги тIубан, тIад вуссарав муридассда ХIажимурадицца абун буго - «Жакъа гурони лъачIо дида, дидасса дир цIцIар кIудияб букIин». #a\matab {alatab nu[gi na]a tun unew \a$imuradilgi heSul murida#ulgi xuyal Swakanila. re&Tine Sanafatab bajgi balahun, he# xuya#daSa palal ra]anila, burtabigi {arda Tamun, $algogi reganila. cada] bosun bujarab kwen-Te{gi Tafun, raqun-qexon rugel he#ul \ukmu Kanila, fiyal qawudegi un, fu%bu#da kwen hari#e. halmav#abi $indaSagi Swakaral fadin ri%araw \a$imurad $iwgo anila fu%bu#u]e. salam-kalamaldaSa {adub heS bucanila $iw &iwali, cingi haranila ]we#e co kuy peyan. kidanigi \a$imurad ri%izel fu%bi hew \urul `ural _artal reTaraw, qexa: juTbi zuzaraw hobolaSu] &ak;igun ralahanila. ~ar rafaraw ba\arxi hew watiyalda bo$izel fu%bu#da Kanila, \a$imuradil ma^hur;iyaldaSan _aydagi bosun, $al ma{Sarode Kwe#e wazaraw xi watilin hewan. rosun Tilalgun, Tade;anila heSde fu%bi. %wafun kweralgun Tad wuSaraw \a$imuradiCa Karab $o bicanila halmav#aba#da. cingi wa]un fu%bu#u]e anila co murid. heS abunila $iw \a$imuradiCa wiTaraw xa_ar wugin, muradgi bugin raqaral murid#aba#e ]we#e kuy baxin. fu%bi heSda bo$anila, muridaSda Cebegi ]unila biTa]e \amafanab kuy. qwarifelgi Tuban, Tad wuSaraw muridaSda \a$imuridiCa abun bugo - «$aqa guroni ;azo dida, didaSa dir ~ar judiyab bujin». 13. Жакъа гьабизе бегьулеб хIалтIи метералде тоге. $aqa habi#e behuleb \alTi meteralde toge. 14. Жакъа гьабизессеб метералде тIамуге. $aqa habi#eSeb meteralde Tamuge. 15. Жакъа гьабичIеб метералде батулареб. $aqa habixeb meteralde batulareb. 16. Жакъа дуе шагьи кьурасс метер духъа гъурущ батIа гьабулеб. $aqa duye ^ahi puraS meter du]a vuru& baTa habuleb. 17. Жакъа дур цIцIар балъго абизе кIоларесс метер тIатун абулеб. $aqa dur ~ar ba;go abi#e jolareS meter Tatun abuleb. 18. Жакъа кваназе кколеб метералде тейила, метер гьабизе кколеб жакъаго гьабейила. $aqa kwana#e Koleb meteralde teyila, meter habi#e Koleb $aqago habeyila. 19. Жакъа мун тIад велъарав метер дудаго тIад велъизе гурин. $aqa mun Tad we;araw meter dudago Tad we;i#e gurin. 20. Жакъа – цIцIалдохъан, метер – малълъухъан. $aqa - ~aldo]an, meter - ma:u]an. 21. Жакъа хвелел гIадин аххиратги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила. $aqa [welel fadin a{iratgi habeyila, kidago [welarel fadin duniyalgi habeyila. 22. Жакъа херав чи вукIин дир гIайиб батанани, воре, заман аниги, нужго херлъизе чIчIоге. $aqa [eraw xi wujin dir fayib batanani, wore, #aman anigi, nu$go [er;i#e Zoge. 23. Жакъа хоно бикъарасс метер гIанкIуги бикъулеб, метер гIанкIу бикъарасс ссезе оцги бикъулеб. $aqa [ono biqaraS meter fanjugi biquleb, meter fanju biqaraS Se#e ocgi biquleb. 24. Жакъа щвараб жакъа кунев, метер щвараб метер кунев. $aqa &warab $aqa kunew, meter &warab meter kunew. 25. Жакъа шагьи бикъун, метер гъурущ бикъунила цIцIогьор вахъунев. $aqa ^ahi biqun, meter vuru& biqunila ~ohor wa]unew. 26. Жакъассеб какани, метериссеб бачIинчIого букIине бегьула. $aqaSeb kakani, meteriSeb bazinzogo bujine behula. 27. Жакъасселълъул жакъа бице, метерисселълъул метер бицине те. $aqaSe:ul $aqa bice, meteriSe:ul meter bicine te. 28. Жакъасселълъул рикъзи Аллагьасс жакъа кьолеб, метерисселълъул рикъзи метер кьолеб. $aqaSe:ul riq#i allahaS $aqa poleb, meteriSe:ul riq#i meter poleb. 29. Жал бурияб бацI лIугьинчIев, лIар ххечаб оц лIугьинчIев. $al buriyab ba` /uhinzew, /ar {exab oc /uhinzew. 30. Жалацца кквечев рачIчIалълъ кколаро. $alaCa Kwexew raZa: Kolaro. 31. Жалго гьоболассе гьабигIан квешал – гьоболлъухъ гурони, сордо баларел. $algo hobolaSe habifan kwe^al - hobol;u] guroni, sordo balarel. 32. Жалго гIезегIан лъималазе бищунго херал чагIи рокьулел, кIудиял гIейгун бищунго херал чагIи рихунел. $algo fe#efan ;imala#e bi&ungo [eral xafi ropulel, judiyal feygun bi&ungo [eral xafi ri[unel. 33. Жаниб тани – турулел, течIого бицани – ссурулел. $anib tani - turulel, tezogo bicani - Surulel. 34. Жанибе пударичIо, къватIибе бадаричIо, дицца лъимал кин хьихьилел? $anibe _udarizo, qwaTibe badarizo, diCa ;imal kin %i%ilel? Абиялълъ бицунеб буго тIабигIаталълъул. Ххасел чIчIовулI пуй-чIваялги рахъинчIони, аххиралда гIазабиги рачIони, хурги цIун бачIунареб меххалълъ, жинцца лъимал киндай хьихьилаян зигардулей йиго бессдалазул ургъел чIварай эбел. abiya: bicuneb bugo Tabifata:ul. {asel Zowu/ _uy-zwayalgi ra]inzoni, a{iralda fa#abigi razoni, [urgi `un bazunareb me{a:, $inCa ;imal kinday %i%ilayan #igarduley yigo beSdala#ul urvel zwaray ebel. 35. Жаниб тIагъур гьечIеб тIадтIагъур гIадав, жаниб гъвар-гъвар гьечIеб царгъил тIи гIадав. $anib Tavur hezeb TadTavur fadaw, $anib vwar-vwar hezeb carvil Ti fadaw. 36. Жаниве вачIунелълъул – нилIерав, къватIиве унелълъул – чиярав. $aniwe wazune:ul - ni/eraw, qwaTiwe une:ul - xiyaraw. 37. Жанир рукIун – рукъ чIунтарал, рокъор рукIун – хур чIунтарал. $anir rujun - ruq zuntaral, roqor rujun - [ur zuntaral. 38. Жанир херлъаги, хвезе кватIаги. $anir [er;agi, [we#e kwaTagi. 39. Жанисса гьодорав – гьаракь кIудияв. $aniSa hodoraw - harap judiyaw. 40. Жаниссан бан билълъунареб оц къватIиссан банги билълъунареб. $aniSan ban bi:unareb oc qwaTiSan bangi bi:unareb. 41. Жаниссан хIал хъубав гьалмагъ гьуссун тIамураб гьоялдассаги квешавила. $aniSan \al ]ubaw halmav huSun Tamurab hoyaldaSagi kwe^awila. 42. ЖахIда бугев чияссдасса ццидалаб цигицин лълъикIила. $a\da bugew xiyaSdaSa Cidalab cigicin :ijila. 43. ЖахIда лъабго жоялълъе букIине бегьула, Аллагьассе лагълъи гьабиялълъулI, ссадакъа кьеялълъулI, чияссе гIакълу кьеялълъулI. $a\da ;abgo $oya:e bujine behula, allahaSe lav;i habiya:u/, Sadaqa peya:u/, xiyaSe faqlu peya:u/. 44. ЖахIда рекIел загьруйила. $a\da rejel #ahruyila. 45. ЖахIдачияссе кидаго рахIат букIунареб. $a\daxiyaSe kidago ra\at bujunareb. 46. Жиб жакъа гурони аниб букIинчIилан абурабила хIамицца, жакъа гурони жибги тIаде ккечIилан абурабила бацIицца. $ib $aqa guroni anib bujinzilan aburabila \amiCa, $aqa guroni $ibgi Tade Kezilan aburabila ba`iCa. 47. Жибго гъагъадунила гъадицца бусен тIатинабулеб. $ibgo vavadunila vadiCa busen Tatinabuleb. 48. Жибго гьитIин – гьунар кIодо. $ibgo hiTin - hunar jodo. 49. Жибго гьитIинаб бугониги, цIцIунцIцIраялълъ ракь гьобогьуна. $iwgo hiTinab bugonigi, ~un~raya: rap hobohuna. 50. Жибго хIама бугониги, тIенкел чол гIадинаб бихьула. $ibgo \ama bugonigi, Tenkel xol fadinab bi%ula. 51. Жиб-жиб рагIиялълъул цIцIайи букIунеб. $ib-$ib rafiya:ul ~ayi bujuneb. 52. Жиб-жиб росулI гьобол лълъикIав, жиб-жиб магъилI хур лълъикIаб. $ib-$ib rosu/ hobol :ijaw, $ib-$ib mavi/ [ur :ijab. 53. Жибго-жибго бекеризе биччани, бекерун къолеб чуги батулареб, живго бицине виччани, гIайиб бугев чиги ватуларев. $ibgo-$ibgo bekeri#e biXani, bekerun qoleb xugi batulareb, $iwgo bicine wiXani, fayib bugew xigi watularew. 54. Жив анивги лъалев ватанилан абурабила ичичIалиссесс. $iw aniwgi ;alew watanilan aburabila ixizaliSeS. 55. Жив, учузаб жо босизегIан, бечедав чи гурилан абулебила жугьтIицца. $iw, uxu#ab $o bosi#efan, bexedaw xi gurilan abulebila $uhTiCa. 56. Живго веццулев – ахIмакъ, лъимал реццулев – гIабдал. $iwgo weCulew - a\maq, ;imal reCulew - fabdal. 57. Живго веццулев – цоцIцIул гIабдал, лъимал реццулев – кIицIцIул гIабдал. $iwgo weCulew - co~ul fabdal, ;imal reCulew - ji~ul fabdal. 58. Живго вокьизавулевги – живго, живго рихинавулевги – живго. $iwgo wopi#awulewgi - $iwgo, $iwgo ri[inawulewgi - $iwgo. 59. Живго – гьанив, ракI – магIарда. $iwgo - haniw, raj - mafarda. 60. Живго гъанкъизе гъветIги берцинаб бищулебила. $iwgo vanqi#e vweTgi bercinab bi&ulebila. 61. Жиндирго гурони ургъел гьабуларев вацц – вацц кколаро. $indirgo guroni urvel habularew waC - waC Kolaro. 62. Живго гьитIин – гIамал кIодо. $iwgo hiTin - famal jodo. 63. Живго гьоболлъухъ ккечIессда гьоболассул къимат лъалареб. $iwgo hobol;u] KezeSda hobolaSul qimat ;alareb. 64. Живго гIакъиллъун вихьи гIакъилассул иш гуро. $iwgo faqil;un wi%i faqilaSul i^ guro. 65. Живго гIодов ккарав гIодуларев. $iwgo fodow Karaw fodularew. 66. Живго – гIодов, ххиялал – зодор. $iwgo - fodow, {iyalal - #odor. 67. Живго гIодовегIан гьавурав гIадамаз кIодо гьавула. $iwgo fodowefan hawuraw fadama# jodo hawula. 68. Живго гIорцIцIарассда цогидалги гIорцIцIун ругилан кколелила. $iwgo for~araSda cogidalgi for~un rugilan Kolelila. 69. Живго жиндаго вихьуларессе вихьизавизе чи къваригIунев. $iwgo $indago wi%ulareSe wi%i#awi#e xi qwarifunew. 70. Живго жиндаго гIадин, чи лъаларевила. $iwgo $indago fadin, xi ;alarewila. 71. Живго жиндаго рихарав чияеги вокьуларев. $iwgo $indago ri[araw xiyaye wopularew. 72. Живго жиндассаго нечоларев чияссул пайда гьечIебила. $iwgo $indaSago nexolarew xiyaSul _ayda hezebila. 73. Живго жиндиего гIейги гIабдалассул иш буго. $iwgo $indiyego feygi fabdalaSul i^ bugo. 74. Живго жиндиего гIурав гIадамазе басралъула. $iwgo $indiyego furaw fadama#e basra;ula. 75. Живго камилав гьечIесс чи камил гьавиларо, беццав чиясс нух малълъун, нухда витIун ккеларо. $iwgo kamilaw hezeS xi kamil hawilaro, beCaw xiyaS nu[ ma:un, nu[da wiTun Kelaro. 76. Живго квешасс чи какула, чехь квешасс квен какула. $iwgo kwe^aS xi kakula, xe% kwe^aS kwen kakula. 77. Живго кIодо гьавулевги – живго, живго инжит гьавулевги – живго. $iwgo jodo hawulewgi - $iwgo, $iwgo in$it hawulewgi - $iwgo. 78. Живго нацIцIицца хварав, боцIцIи чияцца кварав. $iwgo na~iCa [waraw, bo~i xiyaCa kwaraw. 79. Живго ричIулеб кIул кIалила. $iwgo rizuleb jul jalila. 80. Живго хвелалде лъималазухъе боцIцIи кьурассда оцол лIар чохьолI къагийила. $iwgo [welalde ;imala#u]e bo~i puraSda ocol /ar xo%o/ qagiyila. Цо чиясс живго хвелалдего жиндир бугеб бечелъи-боцIцIи, лъималазда гьоркьоб бикьун, кколессе кколеб жо кодобе кьун букIун буго. Инссудассан щолеб жоялде жидер тIокIаб хьул гьечIел лъималаз гьев цIакъ язихъго тун вуго. Чара хварав эмен ургъун вуго гьадинаб хIилаялде. Гьесс балагьун буго кIудияб оцол лIар. Лъун буго щулияб гъанссиниб. Цинги, цо-цоккун лъабавго васги ахIун, щивассда балъго абун буго - «Дие мун киназдассаго вокьула. Дир гьаб гъанссиниб буго ххасс гьабун дуе кьезе цIунараб ххазина. Дун хвараб меххалълъ гьеб, лълъидаго лъазе течIого, дуего босе». Гьелдасса нахъе лъималазда гьоркьоб гьессул хIурмат цIцIикIкIун буго, цоцалълъ къаццандун, цIакъго лълъикI хьихьун вуго. Хун вуго эмен, рортун руго васал «балъгояб ххазина» босизе. Оцол лIаралда тIад инссуцца хъван ратун руго кицилъун ххутIарал гьал хъачIал рагIаби. co xiyaS $iwgo [welaldego $indir bugeb bexe;i-bo~i, ;imala#da horpob bipun, :oleSe Koleb $o kodobe pun bujun bugo. inSudaSan &oleb $oyalde $ider Tojab %ul hezel ;imala# hew `aq ya#i]go tun wugo. xara [waraw emen urvun wugo hadinab \ilayalde. heS balahun bugo judiyab ocol /ar. ;un bugo &uliyab vanSinib. cingi, co-co Kun ;abawgo wasgi a\un, &iwaSda ba;go abun bugo - «diye kina#daSago wopula. dir hab vanSinib bugo {aS habun duye pe#e `unarab {a#ina. dun [warab me{a: heb, :idago ;a#e tezogo, duyego bose». heldaSa na]e ;imala#da horpob heSul \urmat ~iJun bugo, coca: qaCandun, `aqgo :ij %i%un wugo, [un wugo emen, rortun rugo wasal «ba;goyab {a#ina» bosi#e. ocol /aralda Tad inSuCa ]wan ratun rugo kici;un {uTaral hal ]azal rafabi. 81. Живго хIалихьатасс чу какулеб, чу хIалихьатасс бо какулеб. $iwgo \ali%ataS xu kakuleb, xu \ali%ataS bo kakuleb. 82. Живго – хIуртIа, гIамал кIодолъи – зодоб. $iwgo - \urTa, famal jodo;i - #odob. 83. Живго цохIо сапаралде унессул берал мугъалда нахъаги рукIине ккола. $iwgo co\o sa_aralde uneSul beral muvalde na]agi rujine Kola. 84. Живго чадил багьаяв гьечIев – рагIи чодул багьаяв. $iwgo xadil bahayaw hezew - rafi xodul bahayaw. 85. Живго чорокасс чи вацIцIад гьавуларев. $iwgo xorokaS xi wa~ad hawularew. 86. Живго эмен лIугьинчIого, инссул къимат лъалареб. $iwgo emen /uhinzogo, inSul qimat ;alareb. 87. Жигар бахъарассе жо камулареб. $iwgo ba]araSe $o kamulareb. 88. Жигар – гIолохъанлъиялда, гIакълу – санада. $igar - folo]an;iyalda, faqlu - sanada. 89. Жеги раса-цIцIалкIу – магIида. $egi rasa-~alju - mafida. Гьаб кициялълъул магIна буго, цIияй нусалълъул хIал гьелълъ раса-цIцIалкIу хIалтIизабураб меххалълъ лъалин, жеги къо радалго бугилан абураб. hab kiciya:ul mafna bugo, `iyay nusa:ul \al he: rasa-~alju \alTi#aburab me{a: ;alin, $egi qo radalgo bugilan aburab. 90. Жидедаго гIайиб ккедал, лъимал гIодуларел. $idedago fayib Kedal, ;imal fodularel. 91. Жийго еццун, гIорцIцIуларей, гIадамал какун, чIалгIунарей. $iygo yeCun, fir~ularey, fadamal kakun, zalfunarey. 92. Жийго нуслъун йикIаго якьад рихарай, жийго якьадлъун йикIаго нус рихарай. $iygo nus;un yijago yapad ri[aray, $iygo yapad;un yijago nus ri[aray. 93. Жинда бугеб рухI бихьунила хIанчIчIидасса би баккулеб. $inda bugeb ru\ bi%unila \anZidaSa bi baKuleb. 94. Жинда гIемерал бакънал рачине лъалаанилан абурабила къоркъоцца, кIалдибе лълъим бачIун, квалквал кколаребани. $inda femeral baqnal raxine ;alaanilan aburabila qorqoCa, jaldibe :im bazun, kwalkwal Kolarebani. 95. Жинда жаниб бугеб черхх чухъида лълъикI лъала. $inda $anib bugeb xer{ xu]ida :ij ;ala. 96. Жинда кинабго лъалилан щибниги лъаларев ахIдолевила. $inda kinabgo ;alilan &ibnigi ;alarew a\dolewila. 97. Жинда рекъараб гIетI тIинкIичIони, богIол мугь тIирщулареб. $inda reqarab feT Tinjizoni, bofol muh Tir&ulareb. 98. Жиндаго бугеб нацIцI бихьуларев, чияда бугеб тIигьа гIадлъарав. $indago bugeb na~ bi%ularew, xiyada bugeb Tiha fad;araw. 99. Жиндаго маххщел гьечIеблъи лъаларев «устарги» хваги, жиндаго гIакълу гьечIеблъи лъалерев «гIакъилги» хваги. $indago ma{&el hezeb;i ;alarew «ustargi» [wagi, $indago faqlu hezeb;i ;alarew «faqilgi» [wagi. 100. Жиндагоги лъаларев, лъалареблъиги лъаларев – кIирекIарав жагьилчи. $indagogi ;alarew, ;alareb;igi ;alarew - jirejaraw $ahilxi. 101. Жиндагоги лъалев, лъалесс малълъарабги босулев – гIакъил, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босулев – цIцIодор, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босуларев – гIабдал. $indagogi ;alew, ;aleS ma:arabgi bosulew - faqil, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosulew - ~odor, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosularew - fabdal. 102. Жиндагоги лъаларев, лъалез малълъарабги босуларев. $indagogi ;alarew, ;ale# ma:arabgi bosularew. 103. Жиндассаго тIутIал рачахъуларесс чиядасса гьаби рачахъиларо. $indaSago TuTal raxa]ulareS xiyadaSa habi raxa]ilaro. 104. Жиндего ккараб меххалълъ – чулъун, чияде ккараб меххалълъ – хIамалъун. $indego Karab me{a: - xu;un, xiyade Karab me{a: - \ama;un. 105. Жиндие бокьулареб жо чияе гьабуларев чи – гьеле бищунго лълъикIав чи. $indiye bopulareb $o xiyaye habularew xi - hele bi&ungo :ijaw xi. 106. Жиндиего гьабураб лълъикIлъи лъаларессда гьеб лъазабуни, лъабго бессдал лъималазе гурде гьабурабгIан кири букIунебила. $indiyego haburab :ij;i ;arareSda heb ;a#abuni, ;abgo beSdal ;imala#e gurde haburabfan kiri bujunebila. 107. Жиндие гьабураб хIурмат лъалареб жо – хIамайила. $indiye haburab \urmat ;alareb $o - \amayila. 108. Жиндие как баян – Аллагь, рузманалде унгеян – илбис. $indiye kak bayan - allah, ru#manalde ungeyan - ilbis. 109. Жиндие квешлъи гьабурав гьойдацин кIочонарев. $indiye kwe^;i haburaw hoydacin joxonarew. 110. Жиндиего бокьараб жоялълъе нух дибирасс бокьаралълъусса балагьулеб. $indiyego boparab $oya:e nu[ dibiraS bopara:uSa balahuleb. 111. Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух. $indiyego - hakinu[, cogida#e - fonJonu[. Цо мискинчияссулги росдал дибирассулги хурзал цоцада асскIор рукIанила. Цо къоялълъ хуриве арав дибирассда мискинчи вихьанила гIанххрида ганчIал речIчIулев. «Щай, гьудул, дуцца Аллагьасс бижараб рухIчIаголъи чIвалеб?» – ан мискинчияссде гIайибал гьаризе лIугьанила дибир. «ЧIвачIого кин гьаб телеб, хур кванан лIугIизабулеб буго», – ян мискинчияссги абунила. ГIемер заман иналдего, гIанххвара мискинчияссул хуриссан дибирассул хурибеххун бекерун анила. Гьеб бихьарав дибирасс - «Гьаб малгIун кибе!» – янги абун, речIчIараб ганчIицца чIван рехханила гIанххвара. - Уябги букIун буго, – ян абунила мискинчиясс, – «Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух», – ан абураб кици. co miskinxiyaSulgi rosdal dibiraSulgi [ur#al cocada aSjor rujanila. co qoya: [uriwe araw dibiraSda miskinxi wi%anila fan{rida ganzal reZulew. «&ay, hudul, duCa allahaS bi$arab ru\zago;i zwaleb?» – an miskinxiyaSde fayibal hari#e /uhanila dibir. «zwazago kin hab teleb, [ur kwanan /ufi#abuleb bugo», – yan miskinxiyaSgi abunila. femer #aman inaldego, fan{wara miskinxiyaSul [uriSan dibiraSul [uribe{un bekerun anila. heb bi%araw dibiraS - «hab malfun kibe!» – yangi abun, reZarab ganziCa zwan re{anila fan{wara. - uyabgi bujun bugo, – yan abunila miskinxiyaS, – «$indiyego – hakinu[, cogida#e – fonJonu[», – an aburab kici. 112. Жиндиего гьечIеб гIакълу чияе кьолев «гIакъил» – жиндиего гIадлу гьабуларев хIаким. $indiyego hezeb faqlu xiyaye polew «faqil» – $indiyego fadlu habularew \akim. 113. Жиндиего гьоцIцIо гьабулеб тIалил на – гьабураб чIчIикIулеб кьужна. $indiyego ho~o habuleb Talil na – haburab Zijuleb pu$na. 114. Жиндиего жо къваригIараб меххалълъ – гьа-гьа-гьа! Нахъе кьезе ккараб меххалълъ – гьи-гьи-гьи! $indiyego $o qwarifarab me{a: – ha-ha-ha! na]e pe#e Karab me{a: – hi-hi-hi! 115. Жиндиего муч гурев, чияе хьутI гурев. $indiyego mux gurew, xiyaye %uT gurew. 116. Жиндиего чед гурев, чидае гурга гурев. $indiyego xed gurew, xidaye gurga gurew. 117. Жиндиего чед гьабуларесс чияе гурга гьабуларо. $indiyego xed habulareS xiyaye gurga habularo. 118. Жинди-жиндир цо-цо пиша букIунебила. $indi-$indir co-co _i^a bujunebila. Къверкъги гIанкъраги цадахъ гIумру гьабулел рукIанила. Цо нухалълъ гьазул хIукму кканила, гIорги бахун, дореххун ине. - Мунни лълъедон инин, дицца щиб гьабилеб? – ан ургъел чIванила гIанкъраялда. - Расги ургъел чIваге, дицца баччила мун, - ан абунила къоркъоцца. ГIорбакьулIе щвейгун, гIанкъраялълъ къоркъода ххеч къазабунила. Дуцца гьабулеб жо щиб?! – ан гьаракь борчIанила къоркъол. - Гьаб бугохха дир пиша! – ян абунила гIанкъраялълъ. - Дир пиша гьабги буго! – янги абун, къверкъ гIурул тIинде анила. qwerqgi fanqragi cada] fumru habulel rujanila. co nu[a: ha#ul \ukmu Kanila, forgi ba[un, dore{un ine. - munni :edon inin, diCa &ib habileb? – an urvel zwanila fanqrayalda. - rasgi urvel zwage, diCa baXila mun, - an abunila qorqoCa. forbapu/e &weygun, fanqraya: qorqoda {ex qa#abunila. duCa habuleb $o &ib?! – an harap borzanila qorqol. - hab bugo{a dir _i^a! – yan abunila fanqraya:. - dir _i^a habgi bugo! – yangi abun, qwerq furul Tinde anila. 119. ЖиндилI бахIарчилъи гьечIев рагъде унарев. $indi/ ba\arxi;i hezew ravde unarew. 120. Жиндир гIакълуялда рекъонила чи витIарав вукIунев (Дур гIакълуялда рекъон мун витIарав). $indir faqluyalda reqonila xi wiTaraw wujunew (dur faqluyalda reqon mun wiTaraw). 121. Жиндир заманалда гьабичIеб жо – кидаго гьабичIеб жо. $indir #amanalda habizeb $o - kidago habizeb $o. 122. Жиндир заманалда бубудичIогойила баси гIорода бараб. $indir #amanalda bubudizogoyila basi foroda barab. 123. Жиндир заманалда носоцца къотIичIеб нахъа гIощтIоцца къотIизе кколеб. $indir #amanalda nosoCa qoTizeb na]a fo&ToCa qoTi#e Koleb. 124. Жиндирабго баххчун, чияраб гьурщун. $indirabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 125. Жиндирго гъалатIазе мукIурлъиги – кIудияб бахIарчилъи. $indirgo valaTa#e mujur;i - judiyab ba\arxi;i. 126. Жиндирго рукIниб гIанкIкIги – бахIарчи, рукъалълъул кIалтIа хIелекоги – бахIарчи. $indirgo rujnib fanJgi - ba\arxi, ruqa:ul jalTa \elekogi - ba\arxi. 127. Жиндир рукъалълъе квешав чияе лълъикIлъуларо. $indir ruqa:e kwe^aw xiyaye :ij;ularo. 128. Жиндирабго ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirabgo Kun Zaraw fadama# riJunaro. 129. Жиндирабго чехьалълъ кварав, чияраб бералълъ кварав. $indirabgo xe%a: kwaraw, xiyarab bera: kwaraw. 130. Жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев, чияр бадибе унеб рас бихьулев. $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew, xiyar badibe uneb ras bi%ulew. 131. Жиндирго бетIералълъул гIакълу – жиндирго рукъалълъул ххан. $indirgo beTara:ul faqlu - $indirgo ruqa:ul {an. 132. Жиндирго боцIцIиялълъул хIал бетIергьанчияссда лълъикI лъала. $indirgo bo~iya:ul \al beTerhanxiyaSda :ij ;ala. 133. Жиндирго гъванща бихьаниги, жиндирго гIамал бихьуларебила. $indirgo vwan&a bi%anigi, $indirgo famal bi%ularebila. 134. Жиндирго гIагIа жинццагойила бацIцIине кколеб. $indirgo fafa $inCagoyila ba~ine Koleb. 135. Жиндирго гIакълуялда божун хьвадарав нахъа пашманлъула. $indirgo faqluyalda bo$un %wadaraw na]a _a^man;ula. 136. Жиндирго гIамал бугев чияда божуларев. $indirgo famal bugew xiyada bo$ularew. 137. Жиндирго гIамал – месед, чияр гIамал – карпит. $indirgo famal - mesed, xiyar famal - kar_it. 138. Жиндирго захIматалдалъун щвараб шагьи чияр захIматалдалъун щвараб гъурщидасса кIудияб. $indirgo #a\matalda;un &warab ^ahi xiyar #a\matalda;un &warab vur&idaSa judiyab. ВукIанила эбел-инссул рахIмат кванан ругьунав, жойил къимат гьечIев цо вас. Инссуе бокьун букIана вас захIматалде ругьун гьавизе. Инссуцца васассда лъазабун буго, мунго хIалтIун балагьичIони, жинцца дуе я квен, я ретIел кьеларилан. Эбелалълъени бокьун букIчIо гьев хIалтIизе ругьунлъизавизе. Гьелълъ вас къватIиве витIун вуго, кваназе квенги кьун, кодобе гIарацги кьун. Бакъанида гьеб гIарац, «хIалтIун щвараб бугилан», инссухъе кьеянги малълъун буго. ВачIун вуго вас рокъове. - Кив вукIарав? - ХIалтIулев вукIана. Гьаб гIарацги щванахха, дада. - Мун хIалтIун щвараб гIарацалде ккарав чи гуро дун. Диени мун хIалтIизе бокьун буго, – янги абун, инссуцца гьеб гIарац цIадабе реххун буго. Реххани реххун букIаян, васассги щибго жо абун гьечIо. Гьединал хIилабаз “эмен гуккулаго”, ун буго цо анкь. Цинги эбелалълъ васассда абун буго. - НилIер къойилго цIадабе базе гIарацги гьечIо, дир вас, хIалтIизегIаги хIалтIе мун. ХIалтIун вуго вас. ХIалтIун щвараб дагьа-макъабго гIарацги инссухъе кьун буго. Инссуцца гьебги цIадабе реххулеб букIун буго. Цо къоялълъ вас инссул квералда ххурххун вуго. Жинда хIалхьезегIан гIакъубаги бихьун щвараб гIарац цIадабе щай реххулебан чIчIун вуго. Инссуцца абун буго. - Гьедин, гIакъубаги бихьунхха, дир вас, диеги гIарац щолеб! wujanila ebel-inSul ra\mat kwanan ruhunaw, $oyil qimat hezew co was. inSuye bopun bujana was #a\matalde ruhun hawi#e. inSuCa wasaSda ;a#abun bugo, mungo \alTun balahizoni, $inCa duye ya kwen, ya reTel pelarilan. ebela:eni bopun bujzo hew \alTi#e ruhun;i#awi#e. he: was qwaTiwe wiTun wugo, kwana#e kwengi pun, kodobe faracgi pun. baqanida heb farac, «\alTun &warab bugilan», inSu]e peyangi ma:un bugo. wazun wugo was roqowe. - kiw wujaraw? - \alTulew wujana. hab faracgi &wana{a, dada. - mun \alTun &warab faracalde Karaw xi guro dun. diyeni mun \alTi#e bopun bugo, – yangi abun, inSuCa heb farac `adabe re{un bugo. re{ani re{un bujayan, wasaSgi &ibgo $o abun hezo. hedinal \ilaba# “emen guKulago”, un bugo co anp. Cingi ebela: wasaSda abun bugo. - ni/er qoyilgo `adabe ba#e faracgi hezo, dir was, \alTi#efagi \alTe mun. H\alTun wugo was. \alTun &warab daha-maqabgo faracgi inSu]e pun bugo. inSuCa hebgi `adabe re{uleb bujun bugo. co qoya: qas inSul kweralda {ur{un wugo. $inda \al%e#efan faqubagi bi%un &warab farac `adabe &ay re{uleban Zun wugo. inSuCa abun bugo. - hedin, faqubagi bi%un{a, dir was, diyegi farac &oleb! 139. Жиндирго къвачIа баччуларесс чияр гьир баччулареб. $indirgo qwaza baXulareS xiyar hir baXulareb. 140. Жиндирго лъимал берцин рихьанищ – хвана хIалтIи! $indirgo ;imal bercin ri%ani& - [wana \alTi! 141. Жиндирго малъаз гIадин, мугъ хъассуларо. $indirgo ma;a# fadin, muv ]aSularo. 142. Жиндирго рагIи ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirgo rafi Kun Zaraw fadama# riJunaro. 143. Жиндирго ракь – чохьол эбел, чияр ракь – бессдал эбел. $indirgo rap - xo%ol ebel, xiyar rap - beSdal ebel. 144. Жиндирго рокъоб къадазги кумек гьабулеб. $indirgo roqob qada#gi kumek habuleb. 145. Жиндирго рокъобе гирулеб гьецIо тIадагьабила. $indirgo roqobe giruleb he`o Tadahabila. 146. Жиндирго рокъов – гIуцIцIарухъан, чияр рокъов – чумартухъан. $indirgo roqow - fu~aru]an, xiyar roqow - xumartu]an. 147. Жиндирго рокъов кинавго чи – ххан. $indirgo roqow kinawgo xi - {an. 148. Жиндирго черххалълъе гIакълу гьечIев «гIакъилассдассаги» цIунаги, жиндирго рукъалълъе гIадлу гьечIев «гIадилассдассаги» цIунаги. $indirgo xer{a:e faqlu hezew «faqilaSdaSagi» `unigi, $indirgo ruqa:e fadlu hezew «fadilaSdaSagi» `unagi. 149. Жиндирго чорххолI гьечIеб чиясс босулареб. $indirgo xor{o/ hezeb xiyaS bosulareb. 150. Жиндиргояб баххчун, чияраб гьурщун. $indirgoyab ba{xun, xiyarab hur&un. 151. Жини гIадин, хъалалъанги вукIунге, лIини гIадин, гьаналIанги вукIунге. $ini fadin, ]ala;angi wujunge, /ini fadin, hana/angi wujunge. 152. Жинццаго бицунеб – кинабго цIакъаб, чияцца бицунеб – кинабго квешаб. $inCago bicuneb - kinabgo `aqab, xiyaCa bicuneb - kinabgo kwe^ab. 153. Жинццаго бухъаралълъуве живго кколевила. $inCago bu]ara:uwe $iwgo Kolewila. Хханассул вукIаравила кIиго вас. Эбел-инссуе цIакъ вокьулев вукIаравила гьитIинав вас. КIудияв дагьав нахъе-ццеве цулев вукIаравила. Гьеб квеш букIарав кIудияв вацц ургъаравила, щиб гьабунидай эбел-инссуда гьитIинав вас рихинавизе кIвелаян. Цо къоялълъ вилълъаравила гьев инссуда асскIове, гьабурабила мацIцI. Дур гьитIинав васасс мун какулила, эмен. Дур кIалдиссан рокьукъаб махI чIвалилан гаргадулев вугила гьев. Инссуда асскIовегIан къазе, гьумер буссинабизе бегьуларилан гаргадулев вугила гьев бахьикъос. Жиндани, цIакъ берцинаб гурони, кинаб бугониги махI дудассан чIвачIила. {anaSul wujarawila jigo was. ebel-inSuye `aq wopulew wujarawila hiTinaw was. judiyaw dahaw na]e-Cewe culew wujarawila. heb kwe^ bu%araw judiyaw waC urvaravila, &ib habuniday ebel-inSuda hiTinaw was ri[inawi#e jwelayan. co qoya: wi:arawila hew inSuda aSjowe, haburabila ma~. dur hiTinaw wasaS mun kakulila, emen. dur jaldiSan ropuqab ma\ zwalilan gargadulew wugila hew. inSuda aSjowefan qa#e, humer buSinabi#e behularilan gargadulew wugila hew ba%iqos. $indani, `aq bercinab guroni, kinab bugonigi ma\ dudaSan zwazila. - ЛълъикI буго, дир вас, баркала! Метер гьабила дицца гьессулгун гара-чIвари. Мун ине бегьила, – ян абунила инссуцца. Инссухъе ахIилалде кIудияв ваццасс гьитIинассда гIезегIанго ражихIалаб квен кваназабунила. АхIанила инссуцца гьитIинав вас жиндихъего. Вугила эмен, понцIораб рахълъен гIадин, бахъун ццингун, таххбакIида гIодов чIчIун. Берал ругила цIадул цIун. «Гьанив дида ццеве чIчIа! – ян буюранила инссуцца. Гъоркьгоги ццин бахъун вугев эмен, жиндассан ражидул махI чIвани, дагьавги ццидаххинилан, вас нахъе-нахъе къалев вукIанила. Хханасс пикру гьабунила, валлагьин, кIудияв васасс бицараб жо битIараб батилин, гуревани гьав жинда асскIовегIан къаларого вукIинароанилан. Цинги гьев, щакъи-къаламги кодобе босун, хъвадаризе лIугьанила. - :ij bugo, dir was, barkala! meter habila diCa heSulgun gara-zwari. mun ine behila, – yan abunila inSuCa. inSu]e a\ilalde judiyaw waCaS hiTinaSda fefefango ra$i\alab kwen kwana#abunila. a\anila inSuCa hiTinaw was $indi]ego. wugila emen, _on`orab ra];en fadin, ba]un Cingun, ta{bajida fodow Zun. beral rugila `adul `un. «haniw dida Cewe Za! – yan buyuranila inSuCa. vorpgogi Cin ba]un wugew emen, $indaSan ra$idul ma\ zwani, dahawgi Cida{inilan, was na]e-na]e qalew wujanila. {anaS _ikru habunila, walahin, judiyaw wasaS bicarab $o biTarab batilin, gurewani haw $inda aSjowefan qalarogo wujinaroanilan. cingi hew, &aqi-qalamgi kodobe bosun, ]wadari#e /uhanila. - Ма, гьаб кагъатги босун, мун вазирассухъе а! – ян буюранила хханасс. Гьеб кагътида хъван букIарабила - «Гьаб кагъат босун вачIарав чи, щив гьев вугониги, чIвай!» – ян. Инссул тIадкъай тIубазе унев гьитIинав ваццассда, гьойда данде гIанкIкI гIадин, данде ккаравила кIудияв вацц. ЦIеххарабила киве унев вугевилан. Бицарабила гьитIинассги инссуцца вазирассухъе кагъат босун витIун унев вугилан. Инссуда живго берцин вихьизелъун, жинцца ххеххго тIубалин гьеб къваригIелилан, гьитIинав ваццассухъа бахъараб кагъатги босун, кIудияв вас вазирассухъе анила. Гьениве щун сагIаталдассан вазирасс гьессул бетIерги къотIарабила. «Ургъун гьагIде», – ян жиндирго хIамида малълъарав игьалиссессдагIан гIакълу гьечIев хханассда нахъа лъарабила кинабго. Бухъаралълъуве бухъарав кколевлъи, горбода гIащтIи лъураб меххалълъ, бичIчIарабила хханассул васассдаги. - ma, hab kavatgi bosun, mun wa#iraSu]e a! – yan buyuranila {anaS. heb kavtida ]wan bujarabila - «hab kavat bosun wazaraw xi, &iw hew wugonigi, zway!» – yan. inSul Tadqay Tuba#e unew hiTinaw waCaSda, hoyda dande fanJ fadin, dande Karawila judiyaw waC. `e{arabila kiwe unew wugewilan. bicarabila hiTinaSgi inSuCa wa#iraSu]e kavat bosun wiTun unew wugilan. inSuda $iwgo bercin wi%i#e;un, $inCa {e{go Tubalin heb qwarifelilan, hiTinaw waCaSu]a ba]arab kavatgi bosun, judiyaw was wa#iraSu]e anila. heniwe &un safataldaSan wa#iraS heSul beTergi qoTarabila. «urvun hafde», – yan $indirgo \amida ma:araw ihaliSeSdafan faqlu hezew {anaSda na]a ;arabila kinabgo. bu]ara:uwe bu]araw Kolew;i, gorboda fa&Ti ;urab me{a:, biZarabila {anaSul wasaSdagi. 154. Жинццаго веццарав чияцца какула. $inCago weCaraw xiyaCa kakula. 155. Жинццаго гьабураб жоялълъул дибирассе хIакъ букIунареб. $inCago haburab $oya:ul dibiraSe \aq bujunareb. 156. Жинццаго квани чехь унтулев, чияцца квани мугъ унтулев. $inCago kwani xe% untulew, xiyaCa kwani muv untulew. 157. Жинццаго квен кунев, кваницца живго кунев. $inCago kwen kunew, kwaniCa $iwgo kunew. 158. Жинццаго цIуничIеб къадру чияца цIунулареб. $inCago `unizeb qadru xiyaCa `unulareb. 159. Жинццагоги гьабулев, жиндиеги гьабулев. $inCagogi habulew, $indiyego habulew. 160. Жинццагоги кунареб, кунелълъеги биччалареб. $inCagogi kunareb, kune:egi biXalareb. 161. Жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила рацIцIалъи лIугьунеб. $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila ra~a;i /uhuneb. Мунагьал чураяв дир инссуда рагIун буго пуланав вехьассул цIакъ рацIцIа-ракъалъи цIунараб къайи-ссвери бугилан. Гьесс пикру гьабун буго, кинила гьеб вехьассул къайи-ссвериялда рацIцIалъи букIунеб? РацIцIалъи букIине бегьилила хъулухъчияссул рокъоб. Кин букIаниги, вехьассул лъималги цIцIалдокIанир цIцIалулел рукIун, багьанаги щун, эмен, цIцIалдокIаналълъул бетIер, гьезул бакIалде ун вуго. Рукъалълъул бетIергьан ватун вуго, гъансситода ццеве гIодовги чIчIун, эргъахъ (вехьассул тIил) къачIалев. Салам-каламалдасса, ххабар-кIалалдасса ххадуб, кигIан нечаниги, инссуцца гьессда бицун буго жив гьезухъе вачIиналълъул асслияб мурадги. Гьесс нуцIцIида нахъасса цIцIилицIцIги босанила, гъансситода гъоркьа рохъобахъги босанила, лълъухьа-кIучун къачIараб тIилалълъул ххведерги гъасситоде жанибе банила. Цинги, инссуда асскIов тамахбакIалда гIодовги чIчIун, гьесс абун буго, нижер анибила, Зайирбег, гьитIиназги кIудиязги – жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила, гьединлъидал батилилахха нижер къавулI рацIцIалъиги букIунеб. munahal xurayaw dir inSuda rafun bugo _ulanaw we%aSul `aq ra~a-raqa;i `unarab qayi-Sweri bugilan. heS _ikru habun bugo, kinila heb we%aSul qayi-Sweriyalda ra~a;i bujuneb? ra~a;i bujine behilila ]ulu]xiyaSul roqob. kin bujanigi, we%aSul ;imalgi ~aldojanir ~alulel rujun, bahanagi &un, emen, ~aldojana:ul beTer, hezul bajalde un wugo. ruqa:ul beTerhan watun wugo, vanSitoda Cewe fodowgi Zun, erva] (we%aSul Til) qazalew. salam-kalamaldaSa, {abar-jalaldaSa {adub, kifan nexanigi, inSuCa heCda bicun bugo $iw he#u]e waxina:ul aSliyab muradgi. heS nu~ida na]aSa ~ili~gi bosanila, vanSitoda vorpa ro]oba]gi bosanila, :u%a-juxun qazarab Tila:ul {wedergi vaSitode $anibe banila. cingi, inSuda aSjow tama[bajalda fodowgi Zun, heS abun bugo, ni$er anibila, #ayirbeg, hiTina#gi judiya#gi – $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila, hedin;idal batilila{a ni$er qawu/ ra~a;igi bujuneb. 162. Жинццайин урбаялда гьоцIцIо рагIизабурабан абурабила хьодоцца. $inCayin urbayalda ho~o rafi#aburaban aburabila $odoCa. 163. Жого гьечIого букарулебани, огъохъат букарилароан. $ogo hezogo bukarulebani, ovo]at bukarilaroan. 164. Жого гьечIого, нухде моххмохх реххиларилан абурабила царацца. $ogo hezogo, nu[de mo{mo{ re{ilarilan aburabila caraCa. 165. Жого гьечIого, жо букIунаро. $ogo hezogo, $o bujunaro. 166. Жого гьечIого, ссанде рахъу щваларо. $ogo hezogo, Sande ra]u &walaro. 167. Жонссокъ камураб къайи букIунареб, чакъал камураб рохь букIунареб. $onSoq kamurab qayi bujunareb, xaqal kamurab ro% bujunareb. 168. ЖужахIалълъувги цадахъ вукIине вокьиларев. $u$a\a:uwgi cada] wujine wopilarew. 169. ЖужахIалълъул цIеццаги бухIулареб жойила яхI. $u$a\a:ul `eCagi bu\ulareb $oyila ya\.