ЦIцI ~ 1. ЦIцIад байдал биччараб, бакъ щвейдал бакъвалеб. ~ad baydal biXarab, baq &weydal baqwaleb. 2. ЦIцIад бан ххадуб буртина хIажалъулареб. ~ad ban {adub burtina \a$a;ulareb. 3. ЦIцIад бачIони, рукъ гIекколаро. ~ad bazoni, ruq feKolaro. 4. ЦIцIад хIаллъани рокъове, бакъ хIаллъани гьорове. ~ad \al;ani roqowe, baq \al;ani horowe. 5. ЦIцIад чIчIун ххадуб дугъ кIочарав, рещтIун ххадуб чу кIочарав. ~ad Zun {adub duv joxaraw, re&Tun {adub xu joxaraw. 6. ЦIцIадакьаги ворчIун, гонгикье ккана. ~adapagi worzun, gongipe Kana. 7. ЦIцIадакьаги лIутун, гонгикь чIчIарав. ~adapagi /utun, gongip Zaraw. 8. ЦIцIадал барти – буртина, гьорол къолден – къехь. ~adal barti - burtina, horol qolden - qe%. 9. ЦIцIадал къалиялдасса бакъул ссахI бергьунеб. ~adal qaliyaldaSa baqul Sa\ berhuneb. 10. ЦIцIадал къоялълъе бакъул къо камулареб, лабалда хуралълъе цIцIадал къо камулареб. ~adal qoya:e baqul qo kamulareb, labalda [ura:e ~adal qo kamulareb. 11. ЦIцIадал сон бакъараб, бакъул сон гIорцIцIараб. ~adal son baqarab, baqul son for~arab. 12. ЦIцIадалаб сон ххарилаб, бакъулаб сон хурулаб. ~adalab son {arilab, baqulab son [urulab. 13. ЦIцIадалабги гьекъана, бакъулабги къулчIчIана. ~adalabgi heqana, baqulabgi qulZana. 14. ЦIцIал кьун гIоларессе, чу кьуниги гIолареб. ~al pun folareSe, xu punigi folareb. 15. ЦIцIалани, гIелму щолеб, хIалтIани, боцIцIи щолеб. ~alani, felmu &oleb, \alTani, bo~i &oleb. 16. ЦIцIаланщинав чи Къудукьа Мусалав вукIунарев, кьалде анщинав ХIажимурад вукIунарев. ~alan&inaw xi qudupa musalaw wujunarew, palde an&inaw \a$imurad wujunarew. 17. ЦIцIаланщинав чияссул гIалимчи вакъунарев, цо-цо гIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев, ххутIарал чIчIинкIилалги рукIунел. ~alan&inaw xiyaSul falimxi waqunare, co-co falimxigi wujunew, co-co ~alunxigi wujunew, {uTaral Zinjilalgi rujunel. 18. ЦIцIалараб гIоларебила, цIцIалкIизеги кколебила. ~alarab folarebila, ~alji#egi Kolebila. 19. ЦIцIаларассда гIелму лъала, бихьарассда дунял лъала. ~alaraSda felmu ;ala, bi%araSda dunyal ;ala. 20. ЦIцIалацца буххугейила жиб, кIалцIуцца буххеян абулебила чоцца. ~alaCa bu{ugeyila $ib, jal`uCa bu{eyan abulebila xoCa. 21. ЦIцIалдохъан лълъикIав вугилан, мекъсса кьураб жавабалълъе лълъикIаб къимат лъолареб. ~aldo]an :ijaw wugilan, meqSa purab $awaba:e :ijab qimat ;olareb. 22. ЦIцIалкIал рекьарулел, гьакьал лъилъарулел. ~aljal reparulel, hapal ;i;arulel. Абиялълъ бицунеб буго цоцазде гIагарал кIиго магIарул росдал рикIкIадаб тIабигIаталълъул (рии чIчIейгун рекьуда байбихьулеб ЦIцIалкIитIа росдалги, гьебго заманалда нилъ бегьулеб Гьолокь росдалги). Гьелдаго цадахъ буго умумузул цо биценги. Цогидал магIарулалго гIадин, цIцIалкIалги ихдалил моцIцI хвараб меххалълъ рекьарулел рукIаралила. ЦIцIалкIитIасса цо бечедав чиясс КIартIулилIа довасса кквезе щварав цIияв лагъ ихдал векьаризе витIаравила. Хуриве щваравго, гьесс цо рахъ барабила, цинги, бахъун тIажугун, рахънив гIодов чIчIаравила. Жеги ракьулIе ххинлъиго ккун гьечIилан, нахъ вуссаравила. Гьедин ун, нахъ вуссун вачIун, лагъасс хур бекьичIибила рии чIчIезегIан. Гьедин бекьи лълъикIабги батарабила. abiya: bicuneb bugo coca#de fagaral jigo mafarul rosdal riJadab Tabifata:ul (rii Zeygun repuda baybi%uleb ~aljiTa rosdalgi, hebgo #amanalda ni; behuleb holop rosdalgi). heldago cada] bugo umumu#ul co bicengi. cogidal mafarulalgo fadin, ~aljalgi i[dalil mo~ [warab me{a: reparulel rujaralila. ~aljiTaSa co bexedaw xiyaS jarTuli/a dowaSa Kwe#e &waraw `iyaw lav i[dal wepari#e wiTarawila. [uriwe &warawgo, heS co ra] barabila, cingi, ba]un Ta$ugun, ra]niw fodow Zarawila. $egi rapu/e {in;igo Kun hezilan, na] wuSarawila. hedin un, na] wuSun wazun, lavaS [ur bepizibila rii Ze#efan. hedin bepi :ijabgi batarabila. 23. ЦIцIалкIараб – росониб, цIцIалкIичеб - тIопониб. ~aljarab - rosonib, ~aljizeb - To_onib. 24. ЦIцIалкIиниб камугеги, ссанкIиниб тIагIунгеги. ~aljinib kamugegi, Sanjinib Tafungegi. 25. ЦIцIалкIиниб лълъимгIанги гIемераб бугила гьессул гIакълу. ~aljinib :imfangi femerab bugila heSul faqlu. 26. ЦIцIалкIинисса жо тIагIани, росс-лълъадул дагIба-къецц гIемерлъулеб. ~aljiniSa $o Tafani, roS-:adul dafba-qeC femer;uleb. 27. ЦIцIалкIицца лълъалъалареб. ~aljiCa :a;alareb. 28. ЦIцIалкIицца лълъим баччуге, лъаницца сали босуге. ~aljiCa :im baXuge, ;aniCa sali bosuge. 29. ЦIцIалкIу кIутIун, кеп гьабунги, цо чед бекун, кванай гьабунги, бертин гьабичIого тогейила. ~alju juTun, ke_ habungi, co xed bekun, kwanay habungi, bertin habizogo togeyila. 30. ЦIцIамул къали цадахъ чIчIикIичIого, гьудулассул (чияссул) хIал лъаларебила. ~amul qali cada] Zijizogo, hudulaSul (xiyaSul) \al ;alarebila. 31. ЦIцIамул мегI лъаларессда лълъадал гьуинлъи лъалареб. ~amul mef ;alareSda :adal huin;i ;alareb. 32. «ЦIцIам, Бичассул авараг, цIцIам»! ~am, bixaSul awarag, ~am! Сулайман аварагассде киналго рухIчIаголъаби мутIигIал рукIаралила. Гьессда киназулго мацIцIги лъалеб букIарабила. Цо нухалда Сулайманицца киназего буюрухъ кьурабила цо-цо квен гьабун рачIайилан. Малълъухъе рачIаралила киналго. ЦIцIунцIцIрадулгIан мегI бугеб квен батичIебила. - Кин дуцца гьаб квен гьабураб? Щиб дуцца гъорлIе жубараб? – ан гьикъараб меххалълъ, цIцIунцIцIра бицинарилан лIутун унеб букIарабила. Сулайманицца, гъванкан нуцIцIаги къан, гьоркьобе ккезабураб меххалълъ, цIцIунцIцIраялълъ гьадал рагIаби ахIаралила. Гьедин нуцIцIида гьоркьоб къан букIиналълъила цIцIунцIцIра бакьулIа къарабги лIугьараб. sulayman awaragaSde kinalgo ru\zago;abi muTifal rujaralila. heSda kina#ulgo ma~gi ;aleb bujarabila. co nu[alda sulaymaniCa kina#ego buyuru] purabila co-co kwen habun razayilan. ma:u]e razaralila kinalgo. ~un~radulfan mef bugeb kwen batizebila. - kin duCa hab kwen haburab? &ib duCa vor/e $ubarab? - an hiqarab me{a:, ~un~ra bicinarilan /utun uneb bujarabila. sulaymaniCa, vwankan nu~agi qan, horpobe Ke#aburab me{a:, ~un~raya: hadal rafabi a\aralila. hedin nu~ida horpob qan bujina:ila ~un~ra bapu/a qarabgi /uharab. 33. ЦIцIам гьечIеб хоно, ражи гьечIеб ххинкI. ~am hezeb [ono, ra$i hezeb {inj. 34. ЦIцIам гьечIони, гьан махIцунеб, гьури гьечIони, гьава махIцунеб. ~am hezoni, han ma\cuneb, huri hezoni, hawa ma\cuneb. 35. ЦIцIам гьечIони, квен ссундуе? Квен гьечIони, хIерчч ссундуе? ~am hezoni, kwen Sunduye? kwen hezoni, \erX Sunduye? 36. ЦIцIар батIияб лъунилан, бацIида божиларо. ~ar baTiyab ;unilan, ba`ida bo$ilaro. 37. ЦIцIам тIамураб тIидукарщ гIадав чи. ~am Tamurab Tidukar& fadaw xi. 38. ЦIцIар бахъараб бацI гIадин. ~ar ba]arab ba` fadin. 39. ЦIцIар бахъиялдасса бер бахъиго лълъикI. ~ar ba]iyaldaSa ber ba]igo :ij. 40. ЦIцIар кIудияв ретIелгьечI, бетIер кIудияв гIакълугьечI. ~ar judiyaw reTelhez, beTer judiyaw faqluhez. 41. ЦIцIар хисунилан, гъадил цIцIум лIугьунареб. ~ar [isunilan, vadil ~um /uhunareb. 42. ЦIцIаруе рагIад кIудияв, гIалххуда гьаракь борххатав. ~aduye rafad judiyaw, fal{uda harap bor{ataw. 43. ЦIцIаруе ссадакъа кьурав, ссиялълъе къурбан хъурав. ~aruye Sadaqa puraw, Siya:e qurban ]uraw. 44. ЦIцIваби гIемер рукIуна, моцIцI цо гурони букIунаро. ~wabi femer rujuna, mo~ co guroni bujunaro. 45. ЦIцIваби гIемерлъанагIан, зоб гвангъулеб, кверал гIемерлъанагIан, хIалтIи ццебе тIолеб. ~wabi femer;anafan, #ob gwanvuleb, kweral femer;anafan, \alTi Cebe Toleb. 46. ЦIцIвайиде бакъ щвела, лълъимацца хIетI бахъила, хIоржоялълъ бетIер бахъила, гIеркъикьан къвали баккила, къадакьан мичIчI баккила. ~wayide baq &wela, :imaCa \eT ba]ila, \or$oya: beTer ba]ila, ferqipan qwali baKila, qadapan miZ baKila. Аби бачIун буго, ракъун ругилан лъимал зигардараб меххалълъ, эбелалълъ лъималазе бицунеб букIараб берцинаб мацIцIалдассан. abi bazun bugo, raqun rugilan ;imal #igardarab me{a:, ebela: ;imala#e bicuneb bujarab bercinab ma~aldaSan. 47. ЦIцIекIаб кваначIого, гьуиналълъул мегI лъалареб. ~ejab kwanazogo, huina:ul mef ;alareb. 48. ЦIцIибил гьаркьадерил босейила, гьоло ххунздерил босейила. ~ibil harpaderil boseyila, holo {un#deril boseyila. 49. ЦIцIикIкIараб цIцIайи мачIчIадалда лълъикIаб, гьоркьохъеб цIцIайи черххалълъе лълъикIаб. ~iJarab ~ayi ma~adalda :ijab, horpo]eb ~ayi xer{a:e :ijab. 50. ЦIцIилицIцI хвелебилан лъехьоларей, лълъим тIагIинебилан чероларей. ~ili~ [welebilan ;e%olarey, :im Tafinebilan xerolarey. 51. ЦIцIогь – хханассдассаги бергьараб жо. ~oh - {anaSdaSagi berharab $o. 52. ЦIцIогьги ххиянатги хабалI гурони баххчулареб (ЦIцIогьги ххиянатги хабалIги тIатунеб). ~ohgi {iyanatgi [aba/ guroni ba{xulareb (~ohgi {iyanatgi [aba/gi Tatuneb). 53. ЦIцIогьодун чи бечелъуларев. ~ohodun xi bexe;ularo. Цо чиясс тукадасса ххамил туп бикъун буго. Гьеб бихьарав тукенчиясс, ххадувги ун, чи ккун вуго, цинги гьикъун буго чахъдацца чан квегIерин гьабулеб. ЦIцIогьорасс жаваб кьун буго цо кьегIер гьабулин, нагагь-надир кIи-кIиги гьабулилан. Ххадубги бацIицца тIинчI чан гьабулебанги цIеххон буго тукенчиясс. Анкьго-микьгоги гьабулилан жаваб кьун буго цIцIогьорасс. «ВахI! – ан абун буго тукенчиясс. – Цо-цо гурони кьегIер гьабуларел чахъабазул рехъаби гIолел руго, анкьго-микьго тIинчI гьабулел бацIазул рехъаби гIолел гьечIо. Гьелълъие гIила щибдай?» ЦIцIогьор вуцIцIун чIчIун вуго. Чахъаби зарал гьечIел жал руго. БацIал цIцIогьал руго. Гьединлъидал гIадамаз гьел гъурула, гьезул рехъабиги лIугьунаро. ЦIцIогьодун чиги бечелъуларо. Ххамил тупги букIаралълъуб лъе, мунги дурго нухда а! – ян абун буго тукенчиясс гьессда. co xiyaS tukadaSa {amil tu_ biqun bugo. heb bi%araw tukenxiyaS, {aduwgi un, xi Kun wugo, cingi hiqun bugo xa]daCa xan kweferin habuleb. ~ohoraS $awab pun bugo co pefer habulin, nagah-nadir ji-jigi habulilan. {adubgi ba`iCa Tinz xan habulebangi `e{on bugo tukenxiyaS. anpgo-mipgogi habulilan $awab pun bugo ~ohoraS. «wa\! - an abun bugo tukenxiyaS, - co-co guroni pefer habularel xa]aba#ul re]abi folel rugo, anpgo-mipgo Tinz habulel ba`a#ul re]abi folel hezo. he:iye fila &ibday?» ~ohor wu~un Zunwugo. xa]abi #aral hezel $al rugo. ba`al ~ohal rugo. hedin;idal fadama# hel vurula, he#ul re]abigi /uhunaro. ~ohodun xigi bexe;ilaro. {amil tu_gi bujara:ub ;e, mungi durgi durgo nu[da a! - yan abun bugo tukenxiyaS heSda. 54. ЦIцIогьор бечелъуларевила, баххил кьаралъуларевила. ~ohor bexe;ularewila, ba{il para;ularewila. 55. ЦIцIогьор гьедула, хъахIба гIодула. ~ohor hedula, ]a\ba fodula. 56. ЦIцIогьор гIорцIцIуларев, гIалим вакъуларев. ~ohor for~ularew, falim waqularew. 57. ЦIцIогьор жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев. ~ohor $indirgo ra;ada:upagi \inqulew. 58. ЦIцIогьор тIаргъил щомериялдассанги ватIа гьавизе лъалевила. ~ohor Tarvil &omeriyaldaSangi waTa hawi#e ;alewila. 59. ЦIцIогьорассул берал мугъалда нахъаги рукIунелила. ~ohoraSul beral muvalda na]agi rujunelila. 60. ЦIцIогьоран абизе бокьичIони, бикъуге, хъахIбаян абизе бокьичIони, черхх цIуне. ~ohoran abi#e bopizoni, biquge, ]a\bayan abi#e bopizoni, xer{ `une. 61. ЦIцIогьорасс гурони, цIцIогьор веццуларев. ~ohoraS guroni, ~ohor weCularew. 62. ЦIцIогьорасс жиндирго каву щула гьабулеб. ~ohoraS $indirgo kawu &ula habuleb. 63. ЦIцIогьорассда бикъун щвараб гъурущ кепеклъун кколебила, бетIергьанчияссда бикъун араб кепек гъурущлъун бихьулебила. ~ohoraSda biqun &warab vuru& ke_ek;un Kolebila, beTerhanxiyaSda biqun arab ke_ek vuru&;un bi%ulebila. 64. ЦIцIогьорассе нух камулареб. ~ohoraSe nu[ kamulareb. 65. ЦIцIогьорассул бералго цIцIогьорал рукIуна. ~ohoraSul beralgo ~ohoral rujuna. 66. ЦIцIогьорассул гьодил чIоло битIулебила, бетIергьанчиясс рукъалда кIулал рахан ратараб меххалълъ. ~ohoraSul hodil zolo biTulebila, beTerhanxiyaS ruqalda julal ra[an ratarab me{a:. 67. ЦIцIогьорассул гIадалI цIа. ~ohoraSul fada/ `a. 68. ЦIцIодораб бералда ралъдал тIиналда бугебги бихьулеб, тоххаб бералда берзул тIелехалда бугебги бихьулареб. ~odorab beral ra;dal Tinalda bugebgi bi%uleb, to{ab beralda ber#ul Tele[alda bugebgi bi%ulareb. 69. ЦIцIодораб гIакълуялълъул калам къокъаб букIуна. ~odorab faqluya:ul kalam qoqab bujuna. 70. ЦIцIорорав ургъун вахъинегIан, гIабдалассе вас гьавулевила. ~odoraw urvun wa]inefan, fabdalaSe was hawulewila. 71. ЦIцIодорассул ххвалчадулалдасса гIабдалассул ххонжрол хIинкъи цIцIикIкIарабила. ~odoraSul {walxadulaldaSa fabdalaSul {on$rol \inqi ~iJarabila. 72. ЦIцIодорлъи бахIарчияссеги къваригIунеб (Гулида ХIажимурад лъаларев). ~odor;i ba\arxiyaSegi qwarifuneb (gulida \a$imurad ;alarew). 73. ЦIцIодорлъиялълъул зарал гьечIеб. ~odor;iya:ul #aral hezeb. 74. ЦIцIолокье гъураб чодаги божуге, ЦIцIорове арав васассдаги божуге. ~olope vurab xodagi bo$uge, ~orowe araw wasaSdagi bo$uge. 75. ЦIцIороб бицараб гьересси ИццугохIде данде бачIарабила. ~orob bicarab hereSi iCugo\de dande bazarabila. 76. ЦIцIоробе нух гIагараб (Ине бокьараб бакIалде нух гIагараб). ~orobe nu[ fagarab (ine boparab bajalde nu[ fagarab). 77. ЦIцIоробе унилан гъеду лаченлъиларо. ~orobe unilan vedu laxen;ilaro. 78. ЦIцIорове унев чияссда аянги абуге, унгеянги абуге. ~orowe unew xiyaSda ayangi abuge, ungeyangi abuge. 79. ЦIцIудуцца тIутIал кколарел. ~uduCa TuTal Kolarel. 80. ЦIцIукIа жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев. ~uja $indirgo rafada:upagi \inqulew. 81. ЦIцIукIа къойил холевила, чIчIужугIадан, россасс тIаде цоги чIчIужу ячараб меххалълъ, холейила. ~uja qoyil [olewila, Zu$ufadan, roSaS Tade cogi Zu$u yaxarab me{a:, [oleyila. 82. ЦIцIукIа рукъалълъул рахал тIаде рортун рачIиниланги хIинкъулевила. ~uja ruqa:ul ra[al Tade rortun razinilangi \inqulewila. 83. ЦIцIукIа хIинкъун вукIуневила, кIуликартIиниссанги тушман вачIиневилан. ~uja \inqun wujunewila, julikarTiniSangi tu^man wazinewilan. 84. ЦIцIумагъудул раххчи – кьерхадул гIаламат, къватIире рахъин – роцIцIадул гIаламат. ~umavudul ra{xi - per[adul falamat, qwaTire ra]in - ro~adul falamat. 85. ЦIцIумлъун воржарав гьанатIа рещтIаравила, гъедулъун воржарав гъоссогохIтIа рещтIаравила. ~um;un wor$araw hanaTa re&Tarawila, vedu;un wor$araw voSogo\Ta re&Tarawila. 86. ЦIцIунцIцIрабазул бо гъалбацIидасса бергьунебила. ~un~raba#ul bo valba`idaSa berhunebila. 87. ЦIцIунцIцIрадул пилги гьабуге, гъалбацIил гIанкIкIги гьабуге. ~un~radul _ilgi habuge, valba`il fanJgi habuge. 88. ЦIцIунцIцIраялълъе гохIги – мегIер, дагIнил лIарги – хъинс. ~un~raya:e go\gi - mefer, dafnil /argi - ]ins. 89. ЦIцIуяв чи бергьунгеги, квешаб чехь къинлъугеги. ~uyaw xi berhungegi, kwe^ab xe% qin;ugegi. 90. ЦIцIаназейилан бокьги баге, наязейилан рукъги баге. ~ana#eyilan bopgi bage, naya#eyilan ruqgi bage. Кициялълъ бицунеб буго цIцIаниги цо ххассаб унтиялълъ хвезе бегьулел, магIарухъ наялги цин гIемерлъулел, циндаго тIагIине, гьороцца ине бегьулел жал ругилан. Цо бечедав ххарачIиссессул рукIун руго гIемерал наялги кIудияб цIцIаназул рехьедги. Жиндир цIцIаназул рехьед рохьосса гъоркье бачIунеб меххалълъ, чуязул илхъи бачIунеб гIадаб гьаракь букIунилан веццарулев вукIун вуго гьев. Бан букIун буго кIудияб кули. РукIун руго наязе рукъзал, цIцIаназе бокьал. Нухда чуги хун, баччун гIарцуцца къачIараб кьилигун сапаралдасса вачIунев ххарачIиссев жиндирго колоде щвараб меххалълъ, цо течIого наги тIагIун батун буго, тIагIиналълъул унти щвараб гIадин, цIцIаниги гъурун ратун руго. - Гьале! Умумузул кициялълъ абухъе ккана! КIал кьураги тIоццебе квешаб пал къотIарассул! – ан абун буго гьев пакъирасс. kiciya: bicuneb bugo ~anigi co {aSab untiya: [we#e behulel, mafaru] nayalgi cin femer;ulel, cindago Tafine, horoCa ine behulel $al rugilan. co bexedaw {araziSeSul rujun rugo femeral nayalgi judiyab ~ana#ul re%edgi. $indir ~ana#ul re%ed ro%oSa vorpe bazuneb me{a:, xuya#ul il]i bazuneb fadab harap bujunilan weCarulew wujun wugo hew. ban bujun bugo judiyab kuli. rujun rugo naya#e ruq#al, ~ana#e bopal. nu[da xugi [un, baXun farcuCa qazarab piligun sa_araldaSa wazunew {araziSew $indirgo kolode &warab me{a:, co tezogo nagi Tafun batun bugo, Tafina:ul unti &warab fadin, ~anigi vurun ratun rugo. - hale! umumu#ul kiciya: abu]e Kana! jal puragi ToCebe kwe^ab _al qoTaraSul! - an abun bugo hew _aqiraS. 91. ЦIцIани гIодизарун, гIи боххизабуге (ЦIцIани гIодараб, гIиял роххараб хIалтIи). ~ani fodi#arun, fi bo{i#abuge (~ani fodarab, fiyal ro{arab \alTi). 92. ЦIцIе кIанцIаралълъуссан бурутIги кIанцIулеб. ~e jan`ara:uSan buruTgi jan`uleb.

Гъ v 1. Гъагъал – ссогIал, кьварарал, бадибе рагIи абулел, цояб бер бахъулелълъул, цогидаб къапуларел, цинги тIаде вачIарав гьобол-гьудулассе квасгIан тамахал, нахгIан хIеренал. vaval - Sofal, pwararal, badibe rafi abulel, coyab ber ba]ule:ul, cogidab qa_ularel, cingi Tade wazaraw hobol-hudulaSe kwasfan tama[al, na[fan \erenal. 2. Гъадидаги кколебила бищунго гIакъилаб жибгойилан. vadidagi Kolebila bi&ungo faqilab $ibgoyilan. 3. Гъадидасса тIинчI лумияб. vadidaSa Tinz lumiyab. Гъадицца тIанчIида малълъулеб букIун буго, гIадамил лъимер гIодобе къулулеб бихьарабго, боржаян. ТIанчIицца абун буго - гIадамил лъимер гIодобе къулизегIанго чIчIеларила жиб, гьеб бихьарабго боржинила. Гьеб меххалълъ гъадицца гьелълъул бетIералда гозо кIутIун буго, цIцIодорил цIцIодоранги абулаго. Гьелда тIад бижараб буго «Гъадидасса тIинчI лумияб» абураб кици. vadiCa Tanzida ma:uleb bujun bugo, fadamil ;imer fodobe qululeb bi%arabgo, bor$ayan. TanziCa abun bugo - fadamil ;imer fodobe quli#efango Zelarila $ib, heb bi%arabgo bor$anila. heb me{a: vadiCa he:ul beTeralda go#o juTun bugo, ~odoril ~odorilangi abulago. helda Tad bi$arab bugo «vadidaSa Tinz lumiyab» aburab kici. 4. Гъадилаб – гъадие, цIцIудулаб – цIцIудуе. vadilab - vadiye, ~udulab - ~uduye. 5. ГъадилIа лачен. vadi/a laxen. 6. ГъадилIан лаченги лIугьунеб, лочнолIан гъедуги лIугьунеб. vadi/an laxengi /uhuneb, loxno/an vedugi /uhuneb. 7. Гъадихъе мокъокъ щолареб, щвани, инжит гьабулеб. vadi]e moqoq &olareb, &wani, in$it habuleb. 8. Гъадихъе щвараб хъарчигъаялълъ бахъулеб. vadi]e &warab ]arxivaya: ba]uleb. 9. Гъадицца лочнол бер бахъарабила. vadiCa loxnol ber ba]arabila. 10. Гъадицца гъадил бер бахъулареб, гIадамасс гIадамассул бер бахъулеб. vadiCa vadil ber ba]ulareb, fadamaS fadamaSul ber ba]uleb. 11. Гъадицца къвагъан ахIараб меххалълъ, тIанчIицца тIокIаб щибилан ахIилеб? vadiCa qwavan a\arab me{a:, TanziCa Tojab &ibilan a\ileb? 12. Гъадринибе карщгицин батIа-батIайисса чIвазе бегьулебила. vadrinibe kar&igicin baTa-baTayiSa zwa#e behulebila. 13. Гъазибегил талихI – аваданай Ххалун, Ххалунил талихI – аваданав Гъазибег. va#ibegil tali\ - awadanay {alun, {alunil tali\ - awadanaw va#ibeg. РакIалде щвезабе - «Аваданаб рукъ – рагьадго Алжан». Гъазибегги Ххалунги рукIана аваданлъиялда гIумру арал, рукъ мискинал – жалго бечедал, жалго херал – ракI бахIарал росс-лълъади. Херай Ххалуницца бицунаан, гьаб гIумруялде рахинегIан, дагьал кочIол рагIабиги абичIого, кьурдун цо-кIиго ссвериги бахъичIого, сордо бачIун, бусада хьибил лъурал росс-лълъади гурила жал. rajalde &we#abe - «awadanab ruq - rahadgo al$an». va#ibeggi {alungi rujana awadan;iyalda fumru aral, ruq miskinal - $algo bexedal, $algo [eral - raj ba\aral roS-:adi. [eray {aluniCa bicunaan, hab fumruyalde ra[inefan, dahal kozol rafabigi abizogo, purdun co-jigo Swerigi ba]izogo, sordo bazun, busada %ibil ;ural roS-:adi gurila $al. 14. Гъалай хъванилан, маххул гIарац лIугьунареб, дарай ретIунилан, хIамил чу лIугьунареб. valay ]wanilan, ma{ul farac /uhunareb, daray reTunilan, \amil xu /uhunareb. 15. ГъалатI ккедал абула илбисалълъ малълъунилан, цинги кици букIуна мунго дуццагойилан. valaT Kedal abula ilbisa: ma:unilan, cingi kici bujuna mungo duCagoyilan. 16. ГъалатI ккечIого, битIаралде ургъуларел. valaT Kezogo, biTaralde urvularel. 17. ГъалатI ккеялдасса гъалатI битIизабунгутIи кIудияб, мунагь гьабиялдасса мунагьалълъе мукIурлъи лълъикIаб. valaT KeyaldaSa valaT biTi#abunguTi judiyab, munah habiyaldaSa munaha:e mujur;i :ijab. 18. ГъалатI кколарев чи вукIунарев, малълъ кIутIулареб чу букIунареб. valaT Kolarew xi wujunarew, ma: juTulareb xu bujunareb. 19. ГъалатI кколарев чи вуго ретIун тIимугъгун, гъассда гIодов чIчIарав чи. valaT Kolarew xi wugo reTun Timuvgun, vaSda fodow Zaraw xi. 20. ГъалатI лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. valaT :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 21. ГъалатI нусго соналдассанги битIизабизе бегьулеб. valaT nucgo sonaldaSangi biTi#abi#e behuleb. 22. ГъалбацI асир гьабизе царал гьунар гIеларо, гъадил гунпара кьвагьун, гачил хъала тIеларо. valba` asir habi#e caral hunar felaro, vadil gun_ara pwahun, gaxil ]ala Telaro. 23. ГъалбацI гьечIеб рохьоб ци басандула. valba` hezeb ro%ob ci basandula. 24. ГъалбацI кинабго жоялдасса бергьунеб, инсан гъалбацIалдасса бергьунев. valba` kinabgo $oyaldaSa berhuneb, insan valba`aldaSa berhuneb. 25. ГъалбацI – царае ххан. valba` - caraye {an. 26. ГъалбацIазул бетIералда чахъу тараб боялдасса чахъабазул бетIералда гъалбацI тараб бо бергьунебила. valba`a#ul beTeralda xa]u tarab boyaldaSa xa]aba#ul beTeralda valba` tarab bo berhunebila. 27. ГъалбацIал гьалаглъизе гьой бетIерлъун ккогегийила. valba`al halag;i#e hoy beTer;un Kogegiyila. 28. ГъалбацIалълъ нахъе цIцIоко толеб, бахIарчиясс цIцIар толеб. valba`a: na]e ~oko toleb, ba\arxiyaS ~ar toleb. 29. ГъалбацIалълъул рачIчIлъуналдасса катил бетIерлъунго лълъикIила. valba`a:ul raZ;unaldaSa katil beTer;ungo :ijila. 30. Гъалдибералда месед бекьунилан, хIамил чу лIугьинаро. valdiberalda mesed bepunilan, \amil xu /uhinaro. 31. Гъанкъизе гъветIгицин берцинаб бищулебила. vanqi#e vwaTgicin bercinab bi&ulebila. 32. Гъанкъилищилан абурабила тIоххоцца, балагьилинхха цоян абурабила родоцца. vanqili&ilan aburabila To{oCa, balahilin{a coyan aburabila rodoCa. 33. ГъасстIа вукIун, бечелъарав мискинчи! vaSTa wujun, bexe;araw miskinxi! 34. ГъасстIа кватIани, эбел-ясалда гьоркьобги кколебила рагIи. vaSTa kwaTani, ebel-yasalda horpobgi Kolebila rafi. 35. ГъасстIа кватIани, я лълъадулгун рагIи кколеб, я гIемераб лълъим гьекъолеб. vaSTa kwaTani, ya :adulgun rafi Koleb, ya femerab :im heqoleb. 36. ГъасстIа кето кьарияй, бокьоб боцIцIи хIалакъай. vaSTa keto pariyay, bopob bo~i \alaqay. 37. ГъасстIа россассулгун рохъо бикьарай, хьагинире ххинкIал гIуж бан реххарай. vaSTa roSaSulgun ro]o biparay, %aginire {injal fu$ ban re{aray. 38. ГъасстIа цIа гьечIого, тIохда кIкIуй букIунареб. vaSTa `a hezogo, To[da Juy bujunareb. 39. Гъвалайин дие бокьулареб. vwalayin diye bopulareb. Гъвала букIун буго ххарил гIарахъалда ссверун лIугьун кваналеб. Гьеб гьойилан ккун, лIутун вачIунев чияссда гIадамаз абун буго, доб гьой гурин, гъвала бугилан. «Гъвалайин дие бокьулареб!» – ан цIцIукIа нахъ вуссун гьечIо. Гьал рагIаби ххутIун руго жо гуреб жоялдасса хIинкъарав чияссул хIакъалълъулI кицилъун. vwala bujun bugo {aril fara]alda Swerun /uhun kwanaleb. heb hoyilan Kun, /utun wazunew xiyaSda fadama# abun bugo, dob hoy gurin, vwala bugilan. «vwalayin diye bopulareb!» - an ~uja na] wuSun hezo. hal rafabi {uTun rugo $o gureb $oyaldaSa \inqaraw xiyaSul \aqa:u/ kici;un. 40. Гъвалида жибго жеги цIцIе гIечIеб бурутIилан кколебила. vwalida $ibgo $egi ~e hezeb buruTilan Kolebila. 41. Гъванща цIунулебги – мацIцI, гъванща буххулебги – мацIцI. vwan&a `unulebgi - ma~, vwan&a bu{ulebgi - ma~. 42. Гъванщу гIодулей, гIабдал елъулей. vwan&u foduley, fabdal ye;uley. 43. Гъваридаб гIурул хъуй дагьаб, гIакъилассул калам дагьаб. vwaridab furul ]uy dahab, faqilaSul kalam dahab. 44. Гъварул моцIцIу цIцIункIизе цIцIар ГIалиде ахIана, ЦIцIобалълъул накIкI щунщудун, щуб ГIумариде ккана. vwarul mo~u ~unji#e ~ar falide a\ana, ~oba:ul naJ &un&udun, &ub fumaride Kana. 45. Пачаяссул заманалда диванбегзаби рищун толаан. Гьезда гьоркьосса ришват цIцIикIкIун кьурал диванбегзабилъунги кколаан. _axayaSul #amanalda diwanbeg#abi ri&un tolaan. he#da horpoSa ri^wat ~iJun pural diwanbeg#abi;ungi Kolaan. Авар рахъалълъул Бакълъухъ бакIалдассан шаригIат диванхханаялде рищулел рукIун руго Могьохъ росулIа ГIумарги НитIа росулIа ГIалиги. Жидецца рищулезул гIемериссез ццебеккунго ГIали вищизе рагIи кьун букIун буго. Цинги, ГIумарил ришват цIцIикIкIараб меххалълъ, цIцIайи гьессде ккун буго. Цинги ГIалицца ццереххун реххссарал, магIарулазда гьоркьор кицилъун ххутIарал гьадал рагIаби абун руго. awar ra]a:ul baq;u] bajaldaSan ^arifat diwan{anayalde ri&ulel rujun rugo moho] rosu/a fumargi niTa rosu/a faligi. $ideCa ri&ule#ul femeriSe# CebeKungo fali wi&i#e ragi pun bujun bugo. cingi, fumaril ri^wat ~iJarab me{a:, ~ayi heSde Kun bugo. cingi faliCa Cere{un re{Saral, mafarula#da horpor kici;un {uTaral hadal rafabi abun rugo. 46. Гъвесс кваналессул гел рачлихъ бахъун букIунебила. vweS kwanaleSul gel raxli] ba]un bujunebila. 47. ГъветI бекидал, гIаркьалабазул бицунареб. vwaT bekidal, fadpalaba#ul bicunareb. 48. ГъветI бихьун – пихъ, чи вихьун – хIалтIи. vweT bi%un - _i], xi wi%un - \alTi. 49. ГъветI бихьун – рагIад, чи вихьун – къисмат. vweT bi%un - rafad, xi wi%un - qismat. 50. ГъветI бугеб бакIалда бихьинкетоги цIцIеги хьихьугейила. vweT bugeb bajalda bi%inketogi ~egi %i%ugeyila. 51. ГъветI гьороцца реххулеб, гIадан бугьтаналълъ толарев. vweT horoCa re{uleb, fadan buhtana: tolarew. 52. ГъветI кинаб бугониги кIваричIо, пихъ лълъикIаб бугони. vweT kinab bugonigi jwarizo, _i] :ijab bugoni. 53. ГъветI кьалбаз ккола, гIадан гьудул-гьалмагълъиялълъ ккола. vweT palba# Kola, fadan hudul-halmav;iya: Kola. 54. ГъветI пихъ бижулеб лълъикIаб, чи хIалтIулев лълъикIав. vweT _i] bi$uleb :ijab, xi \alTulew :ijaw. 55. Гъеду гъагъадунилан лочнол къимат холареб. vedu vavadunilan loxnol qimat [olareb. 56. Гъежххалатил гъеж бекаги, кунххалатил квер къотIаги. ve${alatil ve$ bekagi, kun{alatil kwer qoTagi. 57. Гъизараб чуризеялдасса чурараб цIунизе бигьаяб. vi#arab xuri#eyaldaSa xurarab `uni#e bihayab. 58. Гъизараб чуруларей, чурараб цIунуларей. vi#arab xurularey, xurarab `unularey. 59. Гъира бугони, хIалтIи жибго билълъуна. vira bugoni, \alTi $ibgo bi:una. 60. Гъира гьечIеб квалквал – хьул гьечIеб чIамчIам. vira hezeb kwalkwal - %ul hezeb zamzam. 61. Гъирун хвеялдасса хIулун хвейго бокьилилан абурабила царацца. virun [weyaldaSa \ulun [weygo bopililan aburabila caraCa. 62. ГъогъолIейила гьорчо гирулеб, бугелълъубейила боцIцIи унеб. vovo/eyila horxo giruleb, buge:ubeyila bo~i uneb. 63. Гъодоцца буххун, ралъад лIугIулареб. vodoCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 64. Гъонода къачIони, магьида жо кколаро. vonoda qazoni, mahida $o :olaro. 65. Гъоркь рекIараб жоги хIама бугила, хIамитIа рекIаравги хIама вугила. vorp rejarab $ogi \ama bugila, \amiTa rejarawgi \ama wugila. 66. Гъоркьан баккарабги чIчIикIарав, тIассан баккарабги чIчIикIарав. vorpan baKarabgi Zijaraw, TaSan baKarabgi Zijaraw. 67. Гъоркьан гьаналав, тIассан гьоролав. vorpan hanalaw, TaSan horolaw. 68. Гъоркьан тIутIурав, тIассан ххоххорав. vorpan TuTuraw, TaSan {o{oraw. 69. Гъоркье рортизейилан кьурулIе лIугьунарел, росун инейилан гIурулIе кIанцIуларел. vorpe rorti#eyilan puru/e /uhunarel, rosun ineyilan furu/e jan`ularel. 70. Гъоркьеххун бугеб цIцIеда тIадеххун бугеб бацIицца лълъим гъабургъинабугеян абурабила. vorpe{un bugeb ~eda Tade{un bugeb ba`iCa :im vaburvinabugeyan aburabila. 71. Гъоссогъадил тIинчI гIадав. voSovadil Tinz fadaw. 72. «Гъоссол цIураб къвачIиниб гIарац-месед кин балеб, хъублъи къватIибе чIехьон, жанисса чуричIого». «voSol `urab qwazinib farac-mesed kin baleb, ]ub;i qwaTibe ze%on, $aniSa xurizogo». 73. «ГъоссолI букIун, тIотIоцца тIогьолI бугеб найиде - «Дун лъаларищ, гьвел роцц!» – ан рогьоб къабихIаб бала». «voSo/ bujun, ToToCa Toho/ bugeb nayide - «dun ;alari&, hwel roC!» - an rohob qabi\ab bala». 74. ГъотIода рекъарабила пихъги букIунеб. voToda reqarabila _i]gi bujuneb. 75. ГъотIода ццерессан унелълъул, гIащтIи роццда нахъа бахъе. voToda CereSan une:ul, fa&Ti roCda na]a ba]e. 76. ГъотIодайила гъудул рещтIунел, нохъодейила маккал ссверулел. voTodayila vudul re&Tunel, no]odeyila maKal Swerulel. 77. ГъотIодасса гъотIоде кIанцIунилан гъадил лачен лIугьинаро. voTodaSa voTode jan`unilan vadil laxen /uhinaro. 78. ГъотIое къимат – пихъ бихьун, чияссе къимат – иш бихьун. voToye qimat - _i] bi%un, xiyaSe qimat - i^ bi%un. 79. ГъотIокье гурони гIеч бортулареб. voTope guroni fex bortulareb. 80. ГъотIол борххалъи лъала, рагIадалълъухъ балагьун, чияссул ритIухълъи лъала, гIамалалълъухъ балагьун. voTol bor{a;i ;ala, rafada:u] balahun, xiyaSul riTu];i ;ala, famala:u] balahun. 81. ГъотIоцца кьалбал, гIодоре унел гьечIони, эххеде риччала. voToCa palbal, fodore unel hezoni, e{ede riXala. 82. ГъоцIоцца махх кколеб, россасс чIчIужу кколей. voToCa ma{ Koleb, roSaS Zu$u Koley. 83. Гъугъай ххеххаб накIкIалълъул цIцIад хъандаяб букIуна. vuvay {e{ab naJa:ul ~ad ]andayab bujuna. 84. Гъурщил багьа лъаларев кепкил багьаяв вукIунарев. vur&il baha ;alarew ke_kil bahayaw wujunarew. 85. ГъурщитIа гъурущ лъунила бечелъи гIолеб. vur&iTa vuru& ;unila bexe;i foleb. 86. ГъутIбузда гIазу – гъудузе бертин. vuTbu#da fa#u - vudu#e bertin. 87. ГъутIбузул гIурччинлъи кьалбазул сахлъиялда бараб букIуна. vuTbu#ul furXin;i palba#ul sa[;iyalda barab bujuna.

Хъ ] 1. Хъаба бекани, дур нахлъидал гIодобе унеб. ]aba bekani, dur na[;idal fodobe uneb. 2. Хъаба цIечIеб меххалълъ, лълъим чвалххолеб, къвачIа цIечIеб меххалълъ, цIулакьо гъваргъвадулеб. ]aba `ezeb me{a:, :im xwal{oleb, qwaza `ezeb me{a:, `ulapo vwarvwaduleb. 3. Хъабахъ бегун кьаралъула, чи вегани, вакъуцца хола. ]aba] begun para;ula, xi wegani, waquCa [ola. 4. Хъабидасса махI жаниб бугеб жоялълъулила букIунеб. ]anidaSa ma\ $anib bugeb $oya:ulila bujuneb. 5. Хъабчида рекъараб рукъи камуларебила. ]abxida reqarab ruqi kamularebila. 6. Хъабчида чIартил рукъиги баге, чIартида къохьол рукъиги баге. ]abxida zartil ruqigi bage, zartida qo%ol ruqigi bage. 7. Хъабчил къвалалда къого рукъи барав. ]abxil qwalalda qogo ruqi baraw. 8. ХъабчилIгийила багьадур ватулев. ]abxi/giyila bahadur watulew. 9. Хъаз мадугьалассул лълъикIаблъун бихьулеб, лъимал нилIерго лълъикIаллъун рихьулел. ]a# maduhalaSul :ijab;un bi%uleb, ;imal ni/ergo :ijal;un ri%ulel. 10. Хъазида ххадуб балагьун ххутIараб цер гIадин. ]a#ida {adub balahun {uTarab cer fadin. Цо нухалълъ царахъе кквезе щванила хъаз. Гьелде бер-ракIго щвечIого, хьимулаго царацца гьикъанила. - Масала, духъе дун щун букIарабани, щиб дуцца гьабизе букIараб? - Аллагьассе баркалаги кьун, рецц-бакъ гьабилаан. - Диццаги гьабилищхха цо Аллагьассе рецц-бакъ? – ан царацца кIал рагьарабго, хъаз боржун анила. Гьаб жакъаги бугила цер, гьакIкIан кIалгун, хъазида ххадуб балагьун ххутIун. co nu[a: cara]e Kwe#e &wanila ]a#. helde ber-rajgo &wezogo, %imulago caraCa hiqanila. - masala, du]e dun &un bujarabani, &ib duCa habi#e bujarab? - allahaSe barkalagi pun, reC-baq habilaan. - diCagi habili&{a co allahaSe reC-baq? - an caraCa jal raharabgo, ]a# bor$un anila. hab $aqagi bugila cer, haJan jalgun, ]a#ida {adub balahun {uTun. 12. Хъазил къенероги хханассул чвантаги кидаго цIолареб. ]a#il qenerogi {anaSul xwantagi kidago `olareb. 13. Хъазихъего къвакъвадун, къадкил кIал бихъарабила. ]a#i]ego qwaqwadun, qadkil jal bi]arabila. 14. Хъал хисунилан, борхьил гIамал хисуларебила. ]al [isunilan, bor%il famal [isularebila. 15. Хъалалълъ бугессда рекIелI бугессул унти лъалареб. ]ala: bugeSda reje/ bugeSul unti ;alareb. 16. Хъалиян кье цIцIалев чияссе, хъирим къачIазабе лъалев чияссда. ]aliyan pe ~alew xiyaSe, ]irim qaza#abe ;alew xiyaSda. 17. ХъантIарав, ракьул чохьонив лъуниги, гIорцIцIуларевила. ]anTaraw, rapul xo%oniw ;unigi, for~ularewila. 18. Хъаравуллъи ккун араб щвартI сагIаталдасса ххалатаб. ]arawul;i Kun arab &warT safataldaSa {alatab. 19. ХъантIарасс хабалI мусруги кIкIунебила. ]anTaraS [aba/ musrugi Junebila. 20. Хъассизе бокьун буго – малъал гьечIо, хъуссизе бокьун буго - цаби гьечIо. ]aSi#e bopun bugo - ma;al hezo, ]uSi#e bopun bugo - cabi hezo. 21. Хъат чIвазеги – кIиго квер. ]at zwa#egi - jigo kwer. 22. Хъат цIун, цIцIам чIчIикIарасс, гел цIцIун, лълъим гьекъолеб. ]at `un, ~am ZijaraS, gel ~un, :im heqoleb. 23. Хъатил хъал биццатассул тIеренчехьги биццатаб. ]atil ]al biCataSul Terenxe%gi biCatab. 24. ХъахIаб гIарац чIчIегIераб къоялълъ батулебила. ]a\ab farac Zeferab qoya: batulebila. 25. ХъахIаб рас – херлъиялълъул тIоццебессеб чапар. ]a\ab ras - [er;iya:ul ToCebeSeb xa_ar. 26. ХъахIаб чол чIоло заманалда къай. ]a\ab xol zolo #amanalda qay. 27. ХъахIабги борчIун анила, чIчIегIерабги щвечIила. ]a\abgi borzun anila, Zeferabgi &wezila. 28. ХъахIалда хъахIабан абе, чIчIегIералда чIчIегIерабан абе. ]a\alda ]a\aban abe, Zeferalda Zeferaban abe. 29. ХъахIба гIодулейила, гъванщу елъулейила. ]a\ba foduleyila, vwan&u ye;uleyila. 30. ХъахIбаявги чи гуро, хъантIаравги чи гуро. ]a\bayawgi xi guro, ]anTarawgi xi guro. 31. ХъахIлъун араб мегеж чIчIегIерлъиларо, бицун араб рагIи нахъ буссинаро. ]a\;un arab mege$ Zefer;ilaro, bicun arab rafi na] buSinaro. 32. ХъащтIун рекьи гьабурасс гьабихъ чIвагъ ххине кколеб. ]a&Tun repi haburaS habi] zwav {ine Koleb. 33. Хъвалиссарав вугониги, вокьулев бищунго берцинавила. ]waliSaraw wugonigi, wopulew bi&ungo bercinawila. 34. Хъвараб бихьила, хьараб бачIина. ]warab bi%ila, %arab bazina. 35. Хъвезе кьарияб бокьулеб, квине хIалакъаб бокьулеб. ]we#e pariyab bopuleb, kwine \alaqab bopuleb. 36. Хъвезе оц кьурассе бежизе гьуэр кьечIебила. ]we#e oc puraSe be$i#e huer pezebila. 37. Хъвезе хьихьараб хIайваналълъе ссахI кьуни, къолол багьаяб гьан тIокIлъулеб. ]we#e %i%arab \aywana:e Sa\ puni, qolol bahayab han Toj;uleb. 38. Хъвелилан бицунеб цIцIедасса цIетIе реххараб гIанкIу лълъикIаб. ]welilan bicuneb ~edaSa `eTe re{arab janju :ijab. 39. Хъекь! – ан ахIани, хIамаги боххулебила. (Жибго гьитIинабилан абизе хIамиеги бокьулебила). ]ep! - an a\ani, \amagi bo{ulebila. ($ibgo hiTinabilan abi#e \amiyegi bopulebila). 40. Хъизан гьечIев бихьинчи бессдалассда релълъуна. ]i#an hezew bi%inxi beSdalaSda re:una. 41. Хъизан кIудияб рукъалълъул гъассда рагъ камулареб. ]i#an judiyaw ruqa:ul vaSda rav kamulareb. 42. Хъизаналде гIемер семи буго хъизан данде базаби. ]i#analde femer semi bugo ]i#an dande ba#abi. 43. Хъизаналълъул бетIер – хъизаналълъул вехь, туххумалълъул бетIер – туххумалълъул вехь. ]i#ana:ul beTer - ]i#ana:ul we%, tu{uma:ul beTer - tu{uma:ul we%. 44. Хъизаналълъул гьуинлъи – рукъалълъул ххазина. ]i#ana:ul huin;i - ruqa:ul {a#ina. 45. Хъизаналълъул гIайибал гIадамазе хъирщуге. ]i#ana:ul fayibal fadama#e ]ir&uge. 46. Хъизаналълъул лълъикIлъи буго гьитIиназ кIудиязул хIурмат гьаби, тIассан араб лълъикIлъи буго, кIудияз гьитIиназулги гьабуни. ]i#ana:ul :ij;i bugo hiTina# judiya#ul \urmat habi, TaSan arab :ij;i bugo, judiya# hiTina#ulgi habuni. 47. Хъизаналълъул цо чияссда чIвараб гIайиб – хъизаналдаго чIвараб гIайиб, росдал цо чияссда чIвараб гIайиб – росдадаго чIвараб гIайиб. ]i#ana:ul co xiyaSda zwarab fayib - ]i#analdago zwarab fayib, rosdal co xiyaSda zwarab fayib - rosdadago zwarab fayib. 48. Хъизаналълъулгун гьоркьоблъи бекиялда хIинкъараб хоно гIадин цIунизе кколебила. ]i#ana:ulgun horpob;i bekiyalda \inqarab [ono fadin `uni#e Kolebila. 49. Хъирим кьвагье, кIкIуй бетизегIан, ххвалчен кьабе, бекизегIан. ]irim pwahe, Juy beti#efan, {walxen pabe, beki#efan. 50. Хъирисс бараб чу хъирисс бараб чода лIулIадулеб. ]iriS barab xu ]iriS barab xoda /u/aduleb. 51. Хъирмида месед рекъолеб, хьагида гъалай рекъолеб. ]irmada mesed reqoleb, %agida valay reqolareb. 52. ХъирщутIасса хъабщутIе кканила. ]ir&uTaSa ]ab&uTe Kanila. 53. Хъорссокидассан – хъирисс, хIалихьатидассан – хIалихьалъи. ]orSokidaSan - ]iriS, \ali%atidaSan - \ali%a;i. 54. Хъорссол букари тIагIуна, хIокIицца хъассани, гIадамассул ццин нахъ буссуна, берцинаб рагIи бицани. ]orSol bukari Tafuna, \ojiCa ]aSani, fadamaSul Cin na] buSuna, bercinab rafi bicani. 55. Хъорщода лъун букIинеги тIагIел лълъикIаб бокьулеб. ]or&oda ;un bujinegi Tafel :ijab bopuleb. 56. Хъорщода лъураб меххалълъ гIадин, чи витIуларев. ]or&oda ;urab me{a: fadin, xi wiTularew. 57. Хъорщода сокIкIараб гIелму гIелму кколареб, гIелму букIине ккола каранда жаниб. ]or&oda soJarab felmu felmu Kolareb, felmu bujine Kola karande $anib. 58. Хъубаб гIанкIуялълъ бацIцIадаб хоно гьабулареб. ]ubab fanjuya: ba~adab [ono habulareb. 59. Хъубаб иццул бацIцIадаб лълъим букIунареб. ]ubab iCul ba~adab :im bujunareb. 60. Хъубаб ретIел чурун бацIцIалъула, хъубаб ракI ссунццаго бацIцIалъуларо. ]ubab reTel xurun ba~a;ula, ]ubab raj SunCago ba~a;ularo. 61. Хъубаб хIориниссан бацIцIадаб лълъим чваххулареб. ]ubab \oriniSan ba~adab :im zwa{ulareb. 62. Хъубухъун беге, хъалалълъан бекье. ]ubu]un bege, ]ala:an bepe. 63. Хъуй гIемерлъулеб, гIакълу дагьаб бугони. ]uy femer;uleb, faqlu dahab bugoni. 64. Хъукь бекьараб бугIаялдасса ццудун бекьараб богIол накку лълъикIаб (хъукьаб бугIаялдасса ццудунаб сусур лълъикIаб). ]up beparab bufayaldaSa Cudun beparab bofol naKu :ijab (]upab bufayaldaSa Cudunab susur :ijab). 65. Хъулухъ щварав падарассдассаги, гIи гIемерав тIомурассдассаги, лълъади ячине гIурав кьаналассдассаги цIунагийила. ]ulu] &waraw _adaraSdaSagi, fi femeraw TomuraSdaSagi, :adi yaxine furaw panalaSdaSagi `unagiyila. 66. Хъулухъал хисанагIан гIамал-ххассиятги хисарав. ]ulu]al [isanafan famal-{aSiyatgi [isaraw. 67. Хъун реххараб чахъдае ччукIи захIмалъулареб, иман гьечIеб черххалда нич-намус букIунареб. ]un re{arab xa]daye Xuji #a\ma;ulareb, iman hezeb xer{alda nix-namus bujunareb. 68. Хъурмицца хъурмил гIамал толареб. ]urmiCa ]urmil famal tolareb. 69. Хъурмицца хъурмил гьан кунареб, гIадамасс гIадамассул гьан кваналеб. ]urmiCa ]urmil han kunareb, fadamaS fadamaSul han kwanaleb. 70. Хъутаналда гIи тIагIани, бетIерлъи тIехIаб гъвалицца гьабулеб. ]utanalda fi Tafani, beTer;i Te\ab vwaliCa habuleb.

Ч x 1. Чабхъадул боцIцIи чабхъацца унеб. xab]adul bo~i xab]aCa uneb. 2. ЧагIиги чIвачIого, чуги хвечIого хъала бахъулареб. xafigi zwazogo, xugi [wezogo ]ala ba]ulareb. 3. Чадикълъи бихьаниги, чиякълъи бихьугеги. xadiq;i bi%anigi, xiyaq;i bi%ugegi. 4. Чадил къимат гьабичIессда къо квешаб бихьулеб. xadil qimat habizeSda qo kwe^ab bi%uleb. 5. Чадихъ гьан бичарав, дур чара хваяв, Чохьоцца реххарав, дур чилъи хваяв. xadi] han bixaraw, dur xara [wayaw, xo%oCa re{araw, dur xi;i [wayaw. 6. Чадицца цIунилилан цIцIодорлъи гIодоб тоге. xadiCa `unililan ~odor;i fodob toge. 7. Чали гъазихъацца кколеб, гъарим пакъирасс кколев. xali va#i]aCa Koleb, varim _aqiraS Kolew. 8. Чалуххай чIчIужу россассеги йокьулейила, росдаеги йокьулейила. xalu{ay Zu$u roSaSegi yopuleyila, rosdayegi yopuleyila. 9. Чан батIияв, чан тIекъав, чан гIажизав, чан гIабдал. xan baTiyaw, xan Teqaw, xan fa$i#aw, xan fabdal. 10. Чан бахIарчи къосарав кухIлу бугел берацца, каранзул кIичIал ричIун, жаниве ваккизегIан. Чан меседу къосарай, къачIарал васал рихьун, къвал байдал, борохь батун, хьолбода жемизегIан. xan ba\arxi qosaraw ku\lu bugel beraCa, karan#ul jizal rizun, $aniwe waKi#efan. xan mesedu qosaray, qazaral wasal ri%un, qwal baydal, boro% batun, %olboda $emi#efan. 11. Чан боцIцIи гьечIев гIалим гIодов ххутIарав, чан боцIцIи гIемерав гIабдал гIаршалде вахарав. xan bo~i hezew falim fodow {uTaraw, xan bo~i femeraw fabdal far^alde wa[araw. 12. Чан гьабизе бигьаяб жо буго, чилъи гьабизе захIматаб буго. xan habi#e bihayab $o bugo, xi;i habi#e #a\matab bugo. 13. Чан гьитIинаб бетIералълъ кIудияб бетIер къотIараб, чан гьитIинаб къукъа кIудиялдасса бергьараб! xan hiTinab beTera: judiyab beTer qoTarab, xan hiTinab quqa judiyaldaSa berharab! 14. Чан гIакъил вугев гIабдалассул малълъалда гъоркь! xan faqil wugew fabdalaSul ma:alda vorp! 15. Чан гIалимассул гIелму мискинлъиялълъ каранда жаниб ххутIараб! xan falimaSul felmu miskin;iya: karanda $anib {uTarab! 16. Чан жагьилав гIабдал боцIцIуцца жаниве вачарав! xan $avilaw fabdal bo~uCa $aniwe waxaraw! 17. Чан пайдаяб иш бугеб, жиндасса чи тIурулеб, чан заралаб жо бугеб, жиб тун чи вукIунареб. xan _aydayab i^ bugeb, $indaSa xi Turuleb, xan #aralab $o bugeb, $ib tun xi wujunareb. 18. Чанаре рачиналде гьаби кваназаруларел. xanare raxinalde habi kwana#arularel. 19. Чанахъанассул гьан биццатаб, гьабигьанассул чед биццатаб. xana]anaSul han biCatab, habihanaSul xed biCatab. 20. Чанахъанассул пишаялда баракат букIунареб. xana]anaSul _i^ayalda barakat bujunareb. 21. Чангит барабщинаб чу букIунаро, чухъа ретIунщинав чи вукIунаро. xangit barab&inab xu bujunaro, xu]a reTun&inaw xi wujunaro. 22. Чанго бихьичIого, рохьобе туманкI (ГIила гьечIого чияда гIайиб чIваге). xango bi%izogo, ro%obe tumanj (fila hezogo xiyada fayib zwage). 23. Чание мегIер лълъикIаб, чодуе авлахъ лълъикIаб. xaniye mefer :ijab, xoduye awla] :ijab. 24. Чанил бице чанахъанассе, чол бице чотIахъанассе. xanil bice xana]anaSe, xol bice xoTa]anaSe. 25. Чаницца кьуру тун буго. xaniCa puru tun bugo. 26. ЧанцIцIул борцаниги, хIамил рачIчIалда цого натIила. xan~ul borcanigi, \amil raZalda cogo naTila. 27. Чара хвани, лочноцца гъадилгун чан гьабула. xara [wani, loxnoCa vadilgun xan habula. 28. Чаран къвакIула бацIанагIан, бахIарчиясс къо хIехьола хIал цIцIикIкIанагIан. xaran qwajula ba`anafan, ba\arxiyaS qo \e%ola \al ~iJanafan. 29. Чаран мугъалде ккун буго. xaran muvalde Kun bugo. 30. Чаранги биунеб, цIел хIал батани, гамущги меххтулеб, гIемер гьекъани. xarangi biuneb, `el \al batani, gamu&gi me{tuleb, femer heqani. 31. Чаргъеду парххунилан, бакъул нур ссвинаро. xarvedu _ar{unilan, baqul nur Swinaro. 32. Чарухъаз гьабун, чакмабаз кваналеб заман бачIун буго. xaru]a# habun, xakmaba# kwanaleb #aman bazun bugo. 33. Чахъаби ругони, вехь камиларо. xa]abi rugoni, we% kamilaro. 34. Чахъабиги цIунун, бацIалги гIорцIцIун. xa]abigi `unun, ba`algi for~un. 35. Чахъдал къинлъиялдасса куйдул багьлъи бергьунеб. xa]dal qin;iyaldaSa kuydul bah;i berhuneb. 36. Чахъдал тIом ретIараб чакъал гIемераб. xa]dal Tom reTarab xaqal femerab. 37. Чахъдал цIцIолъи бихьидал, цIцIе белъарабила. xa]dal ~o;i bi%idal, ~e ba;arabila. 38. Чахъдацца цIцIараб цIцIеде бачунге. xa]daCa ~arab ~ede baxunge. 39. Чахъу гIорцIцIулареб, гIорцIен къинлъулареб. xa]u for~ulareb, for`en qin;ulareb. 40. Чахъу чIваниги, багIарабила бацIил кIал, чIвачIониги багIарабила. xa]u zwanigi, bafarabila ba`il jal, zwazonigi bafarabila. 41. Чванта тIадагьлъани, гьудулзаби дагьлъулел. xwanta Tadah;ani, hudul#abi dah;ulel. 42. Чвантида кIулал рарав. xwantida julal raraw. 43. Чвантиниб гIарац бугони, магIардаги ах гьабулеб. xwantinib farac bugoni, mafarda a[ habuleb. 44. Чвантиниб гIарац бугони, эбелалълъул къвалакьа яхъунги, яс кьолейила. xwantinib farac bugoni, ebela:ul qwlapa ya]ungi, yas poleyila. 45. Чвантиниб гIарац гьечIого, базаралде инегIан, гIащтIи кодоб гьечIого, рохьове инго лълъикIаб. xwantinib farac hezogo, ba#aralde inefan, fa&Ti kodob hezogo, ro%owe ingo :ijab. 46. Чвантиниб месед бугони, росулI яс камуларо. xwantinib mesed bugoni, rosu/ ya kamularo. 47. Чваххулеб лълъадае нух камулареб. xwa{uleb :adaye nu[ kamulareb. 48. Чваххун балеб цIцIад гIадав, щун бачIунеб гIор гIадав. xwa{un baleb ~ad fadaw, &un bazuneb for fadaw. 49. Черхх херлъаниги ракI херлъулареб. xer{ [er;anigi raj [er;ulareb. 50. Черххалда гIакъуба бихьичIони, чехьалда рахIат бихьулареб. xer{alda faquba bi%izoni, xe%alda ra\at bi%ulareb. 51. Черххалда ракI чIчIоге, чи данде ккезе гурин! xer{alda raj Zoge, xi dande Ke#e gurin! 52. Черххалда хIур бахинчIони, хIарччида нах бахунареб. xer{alda \ur ba[inxoni, \arXida na[ ba[unareb. 53. Черххалдасса гIорцIцIуге, къуваталдасса чIухIуге. xer{aldaSa for~uge, quwataldaSa zu\uge. 54. Черххалълъул цIцIайи цIцIадирабаз бицуна, чилъиялълъул цIцIайи мацIцIалълъ бицуна. xer{a:ul ~ayi ~adiraba# bicuna, xi;iya:ul ~ayi ma~a: bicuna. 55. Чехь бакъарав, рукъ мискинав – умумузул къо-ассалдасса чIухIарав. xe% baqaraw, ruq miskinaw - umumu#ul qo-aSaldaSa xu\araw. 56. Чехь бакъунилан, рукъи балареб. xe% baqunilan, ruqi balareb. 57. Чехь бухIуларессде рекIел ургъел бикьуге. xe% bu\ulareSde rejel urvel bipuge. 58. Чехь бухIун гIодани, беццаб бадиссаги магIу бачIунеб. xe% bu\un fodani, beCab badiSagi mafu bazuneb. 59. Чехь бухIун ракIалда ккураб жо киданиги кIочонареб. xe% bu\un rajalda Kurab $o kidanigi joxonareb. 60. Чехь гIорцIцIаниги, бер гIорцIцIуларев. xe% for~anigi, ber for~ularew. 61. Чехь гIорцIцIарав – бер бакъарав, рукъ бечедав – ракI мискинав. xe% for~araw - ber baqaraw, ruq bexedaw - raj miskinaw. 62. Чехь квешай кIалалълъе ккогеги, кIал квешай мадугьалихъе ккогеги. xe% kwe^ay jala:e Kogegi, jal kwe^ay maduhali]e Kogegi. 63. Чехь квешасс рукъги бичулеб, ракI квешасс боги бичулеб. xe% kwe^aS ruqgi bixuleb, raj kwe^aS bogi bixuleb. 64. Чехь сабаблъун бетIер ссуризе тогейила. xe% sabab;un beTer Suri#e togeyila. 65. Чехь сабаблъун бетIер хварав бетIеркъотI. xe% sabab;un beTer [waraw beTerqoT. 66. Чехь цIезегIан кванаялълъ кIкIухIаллъи тIад гьабулеб. xe% `e#efan kwanaya: Ju\al;i Tad habuleb. 67. Чехь чIвалеб жо – квен, черхх чIвалеб жо – рахIат. xe% zwaleb $o - kwen, xer{ zwaleb $o - ra\at. 68. Чехьалда рихараб жо нус гурони гьечIебила. xe%alda ri[arab $o nus guroni hezebila. 69. Чехьалълъ бетIер какарав бетIеркъотI. xe%a: beTer kakaraw beTerqoT. 70. Чехьалълъеги черххалълъеги бокьанщинаб гьабуни, чи бокьове ккола. xe%a:egi xer{a:egi bopan&inab habuni, xi bopowe Kola. 71. Чи вихьун, квен кьурал, чу бихьун, ххер кьурал. xi wi%un kwen pural, xu bi%un {er pural. 72. Чи вихьун чухъа гьабе, гьудул вихьун ракI рагье. xi wi%un xu]a habe, hudul wi%un raj rahe. 73. Чи вуххуге – малълъе, чу буххуге – кIалцIи бай. xi wu{uge - ma:e, xu bu{uge - jal`i bay. 74. Чи гурессда гьаруге, дурго хIурмат хунгутIизе. xi gureSda haruge, durgo \urmat [unguTi#e. 75. Чи гьечIелълъув гIакъиллъун вукIиналдасса гIадамазда гъорлI гIабдаллъун вукIинго лълъикIила. xi heze:uw faqil;un wujinaldaSa fadama#da vor/ fabdal;un wujingo :ijila. 76. Чи гIемер – чи дагь, чу гIемер – чи дагь (Нагагь гурони чу батуларо, надир гурони чи ватуларо). xi femer - xi dah, xu femer - xi dah (nafah guroni xu batularo, nadir guroni xi watularo). 77. Чи гIемералълъуб гIакълу цIцIикIкIараб. xi femera:ub faqlu ~iJarab. 78. Чи гIемерлъани, гIадлу холеб. xi femer;ani, fadlu [oleb. 79. Чи даражаялде, захIмат бихьун, вахунев, гIодове бигьаго кколев. xi dara$ayalde #a\mat bi%un wa[unew, fodowe bihago Kolew. 80. Чи къварид гьавурав воххун ххутIуларев. xi qwarid hawuraw wo{un {uTularew. 81. Чи лъала рагIудассан, чу лъала рилълъадассан. xi ;ala rafudaSan, xu ;ala ri:adaSan. 82. Чи лъазе бокьани, гьессие хIакимлъи кьейила. xi ;a#e bopani, heSiye \akim;i peyila. 83. Чи лъазе бокьани, гьессул гьалмагъассухъ ралагьейила (Чи лъазе бокьан, гьудул цIеххе). xi ;a#e bopani, heSul halmavaSu] ralaheyila (xi ;a#e bopan, hudul `e{e). 84. Чи лъалилан абуге, лъороб гьецIцIо батизе гурин. xi ;alilan abuge, ;orob he~o bati#e gurin. 85. Чи чохьоццайила мискин гьавулев. xi xo%oCayila miskin hawulew. 86. Чи хвезе бегьулев жинда чилъун вихьуларев чияссдассанги, чи хвезе бегьулев жинда жолъун бихьулареб унтиялдассанги. xi [we#e behulew $inda xi;un wi%ularew xiyaSdaSangi, xi [we#e behulew $inda $o;un bi%ulareb untiyaldaSangi. 87. Чи чIваларилан кьалги гьабуге, чу ссвакаларилан ахIудги рахъунге. xi zwalarilan palgi habuge, xu Swakalarilan a\udgi ra]unge. 88. Чи чIван, балагьги бачIунгеги, чияда ццере къулизе ккарал къоялги рачIунгеги. xi zwan, balahgi bazungegi, xiyada Cere quli#e Karal qoyalgi razungegi. 89. Чидай хIелиялдасса вакъи рекъон букIуна, яхI тун хьвадиялдасса къадру рекъон бихьула. xiday \eliyaldaSa waqi reqon bujuna, ya\ tun %wadiyaldaSa qadru reqon bi%ula. 90. Чилъун лIугьине гIумруги дагьаб. xi;un /uhine fumrugi dahab. 91. Чилъун лIугьинеялдасса гIалимчилъун вахъине бигьаябила. xi;un /uhineyaldaSa falimxi;un wa]ine bihayabila. 92. Чини лъалин, ракI лълъида бихьулеб? xini ;alin, raj :ida bi%uleb? 93. Чирахъ баканиги, чIчIужугIадан гьечIеб рукъалда нур букIунаребила. xira] bakanigi, Zu$ufadan hezeb ruqalda nur bujunarebila. 94. Чирахъ гьечIеб рукъ – хIайван гьечIеб бокь. xira] hezeb ruq - \aywan hezeb bop. 95. Чирахъул канлъи гIоларессе бакъул канлъиги гIолареб. xira]ul kan;i folareSe baqul kan;igi folareb. 96. Чияда базе бигьаяб жойила зигара. xiyada ba#e bihayab $oyila #igara. 97. Чияда бицараб жо – росдадаго лъараб жо. xiyada bicarab $o - rosdadago ;arab $o. 98. Чияда божараб карщ лълъамияб букIуна. xiyada bo$arab kar& :amiyab bujuna. 99. Чияда велъуге, дудаго бадибчIвай бихьизе гурин. xiyada we;uge, dudago badibzway bi%i#e gurin. 100. Чияда гьардоге, дуццаго гьабе, гIедегIуге, лълъикI гьабе. xiyada hardoge, duCago habe, fedefuge, :ij habe. 101. Чияда гьикъарав – гIакъил, гIакъилассда нахъвилълъарав – цIцIодор. xiyada hiqaraw - faqil, faqilaSda na]wi:araw - ~odor. 102. Чияда гьикъаралълъе дуцца жаваб кьоге - «ГьикъичIогобиц», – ан дудаго цIцIар лъолеб. xiyada hiqara:e duCa $awab poge - «hiqizogobic», - an dudago ~ar ;oleb. 103. Чияда зигара базе инчIев жиндирго къварилъигун ххутIулев. xiyada #igara ba#e inzew $indirgo qwari;igun {uTulew. 104. Чияда кверщел гьабизе лIугьарав лълъиего вокьуларевила. xiyada kwer&el habi#e /uharaw :iyego wopularewila. 105. Чияда ццебе хъат кквеялдасса хъирул къоно тIад байго лълъикIаб. xiyada Cebe ]at KeyaldaSa ]irul qono Tad baygo :ijab. 106. Чияда ццебе хъат ккурасс черхх бичула, чияе наку чIварасс намус бичула. xiyada Cebe ]at KuraS xer{ bixula, xiyaye naku zwaraS namus bixula. 107. Чияда – цедер, дудаго – рокьо. xiyada - ceder, dudago - ropo. 108. Чиядасса тIокIлъарассул тушман гIемер вукIуна, бажари-гьунар бугев ххашазе тушманлъула. xiyadaSa Toj;araSul tu^man femer wujuna, ba$ari-hunar bugew {a^a#e tu^man;ula. 109. Чияде абулелълъул, дурго эбелалълъулги пикру гьабе. xiyade abule:ul, durgo ebela:ulgi _ikru habe. 110. Чияде хьамураб жиндего буссунеб, чияде абураб жиндего бачIунеб. xiyade %amurab $indego buSuneb, xiyade aburab $indego bazuneb. 111. Чияе бухъаралълъуре нилIго кколел. xiyaye bu]ara:ure ni/go Kolel. 112. Чияе гьабураб кумек – дуего гьабураб кумек. xiyaye haburab kumek - duyego haburab kumek. 113. Чияе гьересси бицарасс дуеги бицунеб, чияе ххиянат гьабурасс дуеги гьабулеб. xiyaye hereSi bicaraS duyegi bicuneb, xiyaye {iyanat haburaS duyegi habuleb. Искандар Зулкъарнайидаги Дарвануш абулев хханассдаги гьоркьор ккаралила кIикъого къоялълъ гьоркьосса къотIичIел роркьарал рагъал. Дандеяссул къуват цIцIикIкIараб меххалълъ, Искандар хIилаялълъе ургъизе ккаравила. Искандарицца, цIцIикIкIараб къадар гIарац-месед кьезе къотIиги гьабун, Дарванушил кквезе щварав божарав гьалмагъ тIамуравила гьессда хвалил ругънал лъезе. iskandar #ulqarnayidagi darwawu^ abulew {anaSdagi horpor Karalila jiqogo qoya: horpoSa qoTizel rorparal raval. dandeyaSul qadar ~iJarab me{a:, iskandar \ilaya:e urvi#e Karawila. iskandariCa, ~iJarab qadar farac-mesed pe#e qoTigi habun, darwanu^il Kwe#e &waraw bo$araw halmav Tamurawila heSda [walil ruvnal ;e#e. Боги биххун гъоркь ххутIарав Дарвануш хханассда Искандарицца абурабила - «Рецц Аллагьассе, дир квердассан гурев, дурго бищун божарав гьалмагъассул квердассан мун холев вукIин!». Дарванушицца абурабила - «Дун дудасса тIасса лIугьана, лълъикIав бахIарчи, диени ххиянат гьабурасс дуеги ххиянат гьабизе бугебхха!». ГьебсагIаталълъго Искандарицца ххиянатчи гьессул хханассда ццевеги вачун чIваравила. bogi bi{un vorp {uTaraw darwanu^ {anaSda iskandariCa aburabila - «reC allahaSe, dir kwerdaSan gurew, durgo bi&un bo$araw halmavaSul kwerdaSan mun [olew wujin!». darwanu^iCa aburabila - «dun dudaSa TaSa /uhana, :ijaw ba\arxi, diyeni {iyanat haburaS duyegi {iyanat habi#e bugeb{a!» hebsafata:go iskandariCa {iyanatxi heSul {anaSda Cewegi waxun zwarawila. 114. Чияе ккараб къварилъиялдасса воххарав ххалат воххун ххутIуларев. xiyaye Karab qwari;iyaldaSa wo{araw {alat wo{un {uTularew. 115. Чияе нассихIат гьабун, дуццаго мунагь гьабуге. xiyaye naSi\at habun, duCago munah habuge. 116. Чияе рагIи бицунге, бицун ххадуб хвезе тоге. xiyaye rafi bicunge, bicun {adub [we#e toge. 117. Чияе хвел гьаричIого, дуего гIумру гьаре. xiyaye [wel harizogo, duyego fumru hare. 118. Чияеги гьабе, дуего гьабизеги кIочон тоге. xiyaye habe, duyego habi#egi joxon toge. 119. Чиякъасс ургъел катиде бикьулеб, вехьасс ургъел гьойде бикьулеб. xiyaqaS urvel katide bipuleb, we%aS urvel hoyde bipuleb. 120. Чиякълъиялдасса чадикълъи лълъикIаб. xiyaq;iyaldaSa xadiq;i :ijab. 121. Чиякълъун чи ххутIугеги. xiyaq;un xi {uTugegi. 122. Чиякьа мунго къезе ххиянат гьабуге. xiyapa mungo qe#e {iyanat habuge. 123. Чиякье кIалги ккоге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гьоркьоссанги раккуге. xiyape jalgi Koge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda horpoSangi raKuge. 124. Чияр бадибе унеб рас бихьулев, жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев. xiyar badibe uneb ras bi%ulew, $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew. 125. Чияр бакI бихьичIого, нилIералълъулго къимат лъалареб. xiyar baj bi%izogo, ni/era:ulgo qimat ;alareb. 126. Чияр бакIалде араб лочнол нилIерго бакIалда бугеб гъадилгIан къимат букIунареб. xiyar bajalde arab loxnol ni/ergo bajalda bugeb vadilfan qimat bujunareb. 127. Чияр бахъухъалдасса нилIерго ххинкI лълъикIабила. xiyar ba]u]aldaSa ni/ergo {inj :ijabila. 128. Чияр бихьизе – канав, жиндирго бихьизе – беццав. xiyar bi%i#e - kanaw, $indirgo bi%i#e - beCaw. 129. Чияр бицин буго чияр гьан кванай. xiyar bicin bugo xiyar han kwanay. 130. Чияр бициналде дургоги пикру гьабе. xiyar bicinalde durgogi _ikru habe. 131. Чияр боцIцIиялда баххиллъизе бегьулареб. xiyar bo~iyalda ba{il;i#e behulareb. 132. Чияр боцIцIутIа бер биххуге. xiyar bo~uTa ber bi{uge. 133. Чияр васассдасса нилIерго яс лълъикI. xiyar wasaSdaSa ni/ergo yas :ij. 134. Чияр гьанадасса нилIерго гьуэр лълъикIаб. xiyar hanadaSa ni/ergo huer :ijab. 135. Чияр гьорохъе кьурдуге. xiyar horo]e purduge. 136. Чияр гIадалI къараб чIор – гIеркъилI къараб чIор. xiyar fada/ qarab zor - ferqi/ qarab zor. 137. Чияр гIайиб ккола бачIараб балагь, нилIер гIайиб ккола бачараб балагь. xiyar fayib Kola bazarab balah, ni/er fayib Kola baxarab balah. 138. Чияр гIайибал рицунелълъул, мукъулукъ гIатIидав, жиндирго гIайибал рицунелълъул, гIундул раххчулев. xiyar fayibal ricune:ul, muquluq faTidaw, $indirgo fayibal ricune:ul, fundul ra{xulew. 139. Чияр гIакълу босулареб бетIералдассаги цIунаги, бетIер гьечIей чIчIужуялдассаги цIунаги. xiyar faqlu bosulareb beTeraldaSagi `unagi, beTer hezey Zu$uyaldaSagi `unagi. 140. Чияр гIачIар какилалде, нилIерго басидулги багьа гьабе. xiyar fazar kakilalde, ni/ergo basidulgi baha habe. 141. Чияр жо бикъарассул квер цIцIогьорабила, чияр жо ккурассул кверги кIалги цIцIогьорабила. xiyar $o biqaraSul kwer ~ohorabila, xiyar $o KuraSul kwergi jalgi ~ohorabila. 142. Чияр жо чияе те. xiyar $o xiyaye te. 143. Чияр квен гьуинав, чвантил кIал къваридав. xiyar kwen huinaw, xwantil jal qwaridaw. 144. Чияр квен гьуинлъугеги, чияр рукъ гьуинлъугеги. xiyar kwen huin;ugegi, xiyar ruq huin;ugegi. 145. Чияр кверацца мичIчI бетIизе бигьаяб жойила. xiyar kweraCa miZ beTi#e bihayab $oyila. 146. Чияр квеш бихьараб тезе кIваги. xiyar kwe^ bi%arab te#e jwagi. 147. Чияр кумекалде хьул лъоге, хIалтIун балагье. xiyar kumekalde %ul ;oge, \alTun balahe. 148. Чияр куц-бегIалълъул бициналде цин матIуялълъуве валагье. xiyar kuc-befa:ul bicinalde cin maTuya:uwe walahe. 149. Чияр къварилъи жиндего бачIиндалила бичIчIулеб. xiyar qwari;i $indego bazindalila biZuleb. 150. Чияр къимат гьабуларесс жиндиргоги гьабулареб. xiyar qimat habulareS $indirgogi habulareb. 151. Чияр кIиго шагьи ккурав чияссул багьа – кIиго кепек. xiyar jigo ^ahi Kuraw xiyaSul baha - jigo ke_ek. 152. Чияр мажгиталълъуб как ахIулареб. xiyar ma$gita:ub kak a\ulareb. 153. Чияр масслихIаталълъ росс-лълъади рекъон чIчIоларо, гъоркьагьобоги тIассагьобоги гIадин, цоцалI ххенон, жалго рекъон ккани гурони. xiyar maSli\ata: roS-:adi reqon Zolaro, vorpahobogi TaSahobogi fadin, coca/ {enon, $algo reqon Kani guroni. 154. Чияр мегеж кквелалде, дургояб къунцIейила. xiyar mege$ Kwelalde, durgoyab qun`eyila. 155. Чияр нахуде хьул лъун, нахударахъал гьаруге. xiyar na[ude %ul ;un, na[udara]al haruge. 156. Чияр оц кваналевилан дирго ссан кваналев ватана. xiyar oc kwanalewilan dirgo San kwanalew watana. 157. Чияр рагIи – тIохде балеб цIцIад (РагIи – къватIиб, дун – рокъов). xiyar rafi - To[de baleb ~ad (rafi - qwaTib, dun - roqow). 158. Чияр ракьалда хханлъун вукIинегIан, нилIерго ракьалда узденлъун вукIинго лълъикI. xiyar rapalda {an;un wujinefan, ni/ergo rapalda u#den;un wujingo :ij. 159. Чияр ракьалда чи беццав. xiyar rapalda xi beCaw. 160. Чияр ракI релъиледухъ, накуги чIваге, чи чилъун вихьичIого, гьаваялдеги вахунге. xiyar raj re;iledu], nakugi zwage, xi xi;un wi%izogo, hawayaldegi wa[unge. 161. Чияр ригьиналда гьоркьове, гIабдал гурони, лIугьунаревила. xiyar rihinalda horpowe, fabdal guroni, /uhunarewila. 162. Чияр риди рахьилан ккогеги, рагьтIа гIака гьечIого ххутIугеги. xiyar ridi ra%ilan Kogegi, rahTa faka hezogo {uTugegi. 163. Чияр рокъоб квен тIагIамабила. xiyar roqob kwen Tafamabila. 164. Чияр рокъов вугониги, чи лъала, чияда гъоркь бугониги, чу лъала. xiyar roqow wugonigi, xi ;ala, xiyada vorp bugonigi, xu ;ala. 165. Чияр рокъов дегIенлъунги вукIунге, дурго рокъов цIцIелъунги вукIунге. xiyar roqow defen;ungi wujunge, durgo roqow ~e;ungi wujunge. 166. Чияр ролIул чедалдасса нилIерго мочол гурга лълъикIаб. xiyar ro/ul xedaldaSa ni/ergo moxol gurga :ijab. 167. Чияр ссадакъаялде саххаватго хьвадулев, жинццаго къватIибеххун къараб гурга кьоларев. xiyar Sadaqayalde sa{awatgo %wadulew, $inCago qwaTibe{un qarab gurga polarew. 168. Чияр ссурукъ бихьараб дуццаго гьабуге. xiyar Suruq bi%arab duCago habuge. 169. Чияр тIагъур бахъани, нилIерабго къвалакь кквезе ккола. xiyar Tavur ba]ani, ni/erabgo qwalap Kwe#e Kola. 170. Чияр хурибе рак баге. xiyar [uribe rak bage. 171. Чияр цIакъалдасса нилIерго къадараб лълъикIаб. xiyar `aqaldaSa ni/ergo qadarab :ijab. 172. Чияр цIцIоб батуларо, лълъадал нах бахъуларо. xiyar ~ob batularo, :adal na[ ba]ularo. 173. Чияр цIцIоб – лълъадал щар. xiyar ~ob - :adal &ar. 174. Чияр цIцIобалде ккогеги. xiyar ~obalde Kogegi. 175. Чияр чода рекIарав ххеххго рещтIуневила. xiyar xoda rejaraw {e{go re&Tunewila. 176. Чияр чода рекIарав хIарщукъотIнов рещтIунев. xiyar xoda rejaraw \ar&uqoTnow re&Tunew. 177. Чияр чороклъи бихьизабулеб килищ бацIцIадаб букIине ккола. xiyar xorok;i bi%i#abuleb kili& ba~adab bujine Kola. 178. Чияр чурпадулIе цIцIам жинццаго тIамизе те. xiyar xur_adu/e ~am $inCago Tami#e te. 179. Чияр чIчIужу берцинайила, чияр чу цIакъабила. xiyar Zu$u bercinayila, xiyar xu `aqabila. 180. Чияраб ссурун бихьун, нилIго кантIаги. xiyarab Surun bi%un, ni/go kanTagi. 181. Чияралда бер биххарав, жиндирабго цагъриниб лъурав. xiyaralda ber bi{araw, $indirabgo carvinib ;uraw. 182. Чияралда хъваге, дурабго цIуне. xiyaralda ]wage, durabgo `une. 183. Чияразул бицунаго, дургоязулги пикру гьабе. xiyara#ul bicunago, durgoya#ulgi _ikru habe. 184. Чияргун гIахьалаб гIаладай, дунго бетIергьанаб хIамадай? xiyargun fa%alab faladay, dungo beTerhanab \amaday? 185. Чиясс дуе лълъикIлъи гьабуниги, квешлъи гьабуниги, гьелда нахъа цо гъваца батулебила. xiyaS duye :ij;i habunigi, kwe^;i habunigi, helda na]a co vwaca batulebila. 186. Чиясс чи кIодо гьавуни, кIиялго кIодолъулел, чиясс чи инжит гьавуни, кIиялго инжилъулел. xiyaS xi jodo hawuni, jiyalgo jodo;ulel, xiyaS xi in$it hawuni, jiyalgo in$i;ulel. 187. Чияссда рекъаралила ишалги рукIунел. xiyaSda reqaralila i^algi rujunel. 188. Чияссдасса гьессул рагIад ххалатабила, гьессул гьунаралдасса рецц-бакъ борххатабила. xiyaSdaSa heSul rafad {alatabila, heSul hunaraldaSa reC-baq bor{atabila. 189. Чияссе гьабураб лълъикIлъиялдасса кIудияб ссадакъа гьечIебила. xiyaSe haburab :ij;iyaldaSa judiyab Sadaqa hezebila. 190. Чияссе – гIамал берцинлъи, къохьое – нах, ратIлие – цIуни. xuyaSe - famal bercin;i, qo%oye - na[, raTliye - `uni. 191. Чияссе – рагIи, хIамие – тIил. xiyaSe - rafi, \amiye - Til. 192. Чияссе ссундулго гIей гьечIебила. xiyaSe Sundulgo fey hezebila. 193. Чияссул бахIарчилъи борохь чIвазеги къваригIунеб. xiyaSul ba\arxi;i boro% zwa#egi qwarifuneb. 194. Чияссул бахIарчилъи – ссабру гьабизе кIвей. xiyaSul ba\arxi;i - Sabru habi#e jwey. 195. Чияссул чилъи жиндирго хъатикь букIунеб. xiyaSul xi;i $indirgo ]atip bujuneb. 196. Чияссул гIамал хIакимлъун ккедалила лъалеб. xiyaSul famal \akim;un Kedalila ;aleb. 197. Чияссул ияхI – носол бал гIадаб жо. xiyaSul iya\ - nosol bal fadab $o. 198. Чияссул квешаб гIамал бахунеб унтиялдасса квешаб. xiyaSul kwe^ab famal ba[uneb untiyaldaSa kwe^ab. 199. Чияссул къунтIаб гIамал-ххассият цо рагIудассанги бичIчIулеб. xiyaSul qunTab famal-{aSiyat co rafudaSangi biZuleb. 200. Чияссул кьучIчIлъи – рагIи, рагIул кьучIчIлъи – тIубай. xiyaSul puZ;i - rafi, raful puZ;i - Tubay. 201. Чияссул кIодолъи рарал соназулI гуребила букIунеб, гIакълуялълъулIила. xiyaSul jodo;i raral sona#u/ gurebila bujuneb, faqluya:u/ila. 202. Чияссул хвел чияда бараб гьечIеб. xiyaSul [wel xiyada hezeb. 203. Чияссул хвелгицин берцинаб букIине ккола. xiyaSul [welgicin bercinab bujine Kola. 204. Чияссул тушманила жиндаго лъалареб жо. xiyaSul tu^manila $indago ;alareb $o. 205. Чияхъе тIагIел кьезе рокъотел виччай. xiya]e Tafel pe#e roqotel wiXay. 206. Чияцца гьабичIелълъул бициналде, дуццаго гьабуралълъулги багьа гьабе. xiyaCa habize:ul bicinalde, duCago habura:ulgi baha habe. 207. Чияцца гьабуралълъе къимат кьезе цIакъ бигьаяб жойила. xiyaCa habura:e qimat pe#e `aq bihayab $oyila. 208. Чияцца гьабуралълъул гурони, жинццаго гьабуралълъул рогьо букIунарев. xiyaCa habura:ul guroni, $inCago habura:ul roho bujunarew. 209. Чияцца гьавун, чи лIугьунарев, жинццаго живго лIугьинавизе кколев. xiyaCa hawun, xi /uhunarew, $inCago $iwgo /uhinawi#e Kolew. 210. Чияцца гьумер бухIизегIан, цIадуцца мегеж чIурхIаги. xiyaCa humer bu\i#efan, `aduCa mege$ zur\agi. 211. Чияцца гIакълу малълъун, гIабдал цIцIодорлъуларо. xiyaCa faqlu ma:un, fabdal ~odor;ularo. 212. Чияцца кьураб бищунго лълъикIаб жо – гьáричIого кьураб жо. xiyaCa purab bi&ungo :ijab $o - harizogo purab $o. 213. Чияцца кьураб жа гьекъеялдасса живго бетIергьанаб лълъадал рагI гьекъей лълъикIаб. xiyaCa purab $a heqeyaldaSa $iwgo beTerhanab :adal raf heqey :ijab. 214. Чияцца чи инжит гьавуларо, цин жинццаго живго инжит гьавичIони. xiyaCa xi in$it hawularo, cin $inCago $iwgo in$it hawizoni. 215. Чияццаниги кваналел Хъилидал багIаргIечал нилIеццаго кванан лълъикIила. xiyaCanigi kwanalel ]ilidal bafarfexal ni/eCago kwanan :ijila. 216. Чода рекъаралила тIукъбиги чIвалел. xoda reqaralila Tuqbigi zwalel. 217. Чода чIвалел магIазул гъанссида чIвалел магIал гьарурав Аллагь! xoda zwalel mafa#ul vanSida zwalel mafal haruraw allah! Маххукъебедассул йикIун йиго цIакъ берцинай чIчIужу. Хханассе бокьун буго, гьелълъул россги тIагIинавун, жинццаго гьелдассан кеп босизе. Хханасс лъазабун буго къебедассда, метер радалалде нусго чодуе тIикъва-магI къотIичIони, жинцца мун чIвазе вугилан. Маххукъебедасс рокьукъаб ххабар чIчIужуялълъе бицун буго, кIвелародай рухI ххвассар гьабизеян хIалтIизе къассдги гьабун буго. ГIакъилай чIчIужуялълъ гьессда абун буго - дудассан тIалаб гьабулеб буго инсанассухъан гьабун бажарулареб жо. РачIа, къасси нилI регилин, метералде щиб бугониги ккелеб батила. Цониги магIги къотIичIого, росс-лълъади регун руго. ma{uqebedaSul yijun yigo `aq bercinay Zu$u. {anaSe bopun bugo, he:ul roSgi Tafinawun, $inCago heldaSan ke_ bosi#e. {anaS ;a#abun bugo qebedaSda, meter radalalde nucgo xoduye Tiqwa-maf qoTizoni, $inCa mun zwa#e wugilan. ma{uqebedaS ropuqab {abar Zu$uya:e bicun bugo, jweladay ru\ {waSar nabi#eyan \alTi#e qaSdgi habun bugo. faqilay Zu$uya: heSda abun bugo - dudaSan Talab habuleb bugo insanaSu]an habun ba$arulareb $o. raza, qaSi ni/ regilin, meteralde &ib bugonigi Keleb batila. conigi mafgi qoTizogo, roS-:adi regun rugo. Радакь, нуцIцIидаги тункун, хханассул нукарасс абун буго - «Ххан хун вуго, ххеххго гьессул гъанссида чIвазе магIал къотIизе тIаде вахъа», – ян. Маххукъебедасс гьурмада квер бахъун буго, ццереххун реххссарал рагIабиги абулаго, гъанссида чIвазе магIалги гьарун руго. radap, nu~idagi tunkun, {anaSul nukaraS abun bugo - «{an [un wugo, {e{go heSul vanSida zwa#e mafal `oTi#e Tade wa]a», - yan. ma{uqebedaS hurmada kwer ba]un bugo, Cere{un re{Saral rafabigi abulago, vanSida zwa#e mafalgi harun rugo. 218. Чодасса гьоко ццебе унеб. xodaSa hoko Cebe uneb. 219. Чодасса рещтIун, хIамида рекIун. xodaSa re&Tun, \amida rejun. 220. Чодуе – цIцIал, хIамие – хIенссеркIо. xoduye - ~al, \amiye - \enSerjo. 221. Чое – кьили, хIамие – гъалдибер. xoye - pili, \amiye - valdiber. 222. Чое хъулухъ гьабичIони, лъелго рилълъине ккола, хIама лълъикI хьихьичIони, рохь мугъалълъ баччизе ккола. xoye ]ulu] habizoni, ;elgo ri:ine Kola, \ama :ij %i%izoni, ro% muva: baXi#e Kola. 223. Чол жал кколебилан, хIамил рачIчI ккоге. xol $al Kolebilan, \amil raZ Koge. 224. Чол къимат лъаларев лъелго вилълъине кколев. xol qimat ;alarew ;elgo wi:ine Kolew. 225. Чол хIал, гъогъолIе бачани, лъала, чияссул хIал, сапаралде цадахъ ккани, лъала. xol \al, vovo/e baxani, ;ala, xiyaSul \al, sa_aralde cada] Kani, ;ala. 226. Чордезе бокьарав лълъекьа хIинкъуларев, хIалтIи бокьулев бокьун вегуларев. xorde#e boparaw :epa \inqulerew, \alTi bopulew bopun wegularew. 227. Чорххое рахIат гIемер гьабурав нахъа воххуларо. xor{oye ra\at femer haburaw na]a wo{ularo. 228. Чорххол гьава цIцIикIкIарав цо хIалалда ххутIуларо. xor{ol hawa ~iJaraw co \alada {uTularo. 229. Чорххол гIамал хисугеги, рекIел гIадлу биххугеги. xor{ol famal [isugegi, rejel fadlu bi{ugegi. 230. Чорххол гIамал хисугеги, хурул талихI бекугеги. xor{ol famal [isugegi, [urul tali\ bekugegi. 231. Чорххол сахлъи бараб буго роццада кванаялда, рукъалълъул ракIа-раххари – босаралълъуб босараб лъеялда. xor{ol sa[;i barab bugo roCada kwanayalda, ruqa:ul raja-ra{ari - bosara:ub bosarab ;eyalda. 232. Чорххол тIабигIат буго, керен тIуни, батIалъун чIчIолеб, тIечIони, кидаго хахулеб лъимер гIадаб жо. xor{ol Tabifat bugo, keren Tuni, baTa;un Zoleb, Tezoni, kidago [a[uleb ;imer fadab $o. 233. ЧорххолI бугонани, нилIерго рухIги, махIалда бугони, нилIерго хIалги. xor{o/ bugonani, ni/ergo ru\gi, ma\alda bugoni, ni/ergo \algi. 234. ЧорххолI бугони – рухI, чвантиниб бугони – гIарац. xor{o/ bugoni - ru\, xwantinib bugoni - farac. 235. ЧорххолI бугони – хIал, рокъоб бугони – махIал. xor{o/ bugoni - \al, roqob bugoni - ma\al. 236. ЧорххолI витIарассе кинабго квен татуяб. xor{o/ wiTaraSe kinabgo kwen tatuyab. 237. ЧорххолI витIи гIадаб чода чи рекIунарев. xor{o/ wiTi fadab xoda xi rejunarew. 238. ЧорххолI гьечIеб гьунаралълъ чи ццеветIун инаро. xor{o/ hezeb hunara: xi CeweTun inaro. 239. ЧотIахъанасс чу беццулеб, векьарухъанасс оц беццулеб. xoTa]anaS xu beCuleb, weparu]anaS oc beCuleb. 240. Чохьое ияхI гьечIев, ракъуе ссабру гьечIев. xo%oye iya\ hezew, raquye Sabru hezew. 241. Чохьоеги рихьиеги бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколел. xo%oyegi ri%iyegi boparab habuni, i{tiyar hezeb balalde Kolel. 242. Чохьол бухIиялда щибго релълъунареб. xo%ol bu\iyalda &ibgo re:unareb. 243. Чохьол гурони мацIцI лъаларев, чадил гурони бицунарев. xo%ol guroni ma~ ;alarew, xadil guroni bicunarew. 244. Чохьол гьудулзаби чанги ратулел, къваригIиндал гьудул дагьав ватулев. xo%ol hudul#abi xangi ratulel, qwarifindal hudul dahaw watulew. 245. Чохьол дару – гьан, гьанал дару – рокьи. xo%ol daru - han, hanal daru - ropi. 246. Чохьол унти тIад чIвани, ботIрол унти тIагIуна. xo%ol unti Tad zwani, boTrol unti Tafuna. 247. Чохьол ургъел гьабуларесс ботIролги гьабулареб. xo%ol urvel habulareS boTrolgi habulareb. 248. Чохьониб гьунареб, кIалдибги гьунареб. xo%onib hunareb, jaldibgi hunareb. 249. Чохьоцца гIадин чи реххуларо. xo%oCa fadin xi re{ularo. 250. Чоцца хIатIал росулел, тIад рекIарассухъ ралагьун (Чоцца юргъаги бачунеб чи вихьун). xoCa \aTal rosulel, Tad rejaraSu] ralahun (xoCa yurva baxuneb xi wi%un). 251. Чоцца чал кIанцIидал, оцоеги баркала кье. xoCa xal jan`idal, ocoyegi barkala pe. 252. Чоцца чи хIурулI речIчIулев, гIорцIмацца гъогъолI речIчIулев. xoCa xi \uru/ reZulew, for`maCa vovo/ reZulew. 253. Чу берцин гьабула кьилиялълъ, чи берцин гьавула захIматалълъ. xu bercin habula piliya:, xi bercin hawula #a\mata:. 254. Чу щведал, кьили щвечIо, кьили щведал, чу щвечIо. xu &wedal, pili &wexo, pili &wedal, xu &wezo. 255. Чу беэдун квегъе, чIчIужу еццун куцай (Чу беэде чIчIужу ецце). xu beedun kweve, Zu$u yeCun kucay (xu beede Zu$u yeCe). 256. Чу босе гьод къокъаб, гьалмагъ ккве калам дагьав. xu bose hod qoqab, halmav Kwe kalam dahaw. 257. Чу босе юргъа бихьун, налъи гьабе чи вихьун. xu bose yurva bi%un, na;i habe xi wi%un. 258. Чу босулесс гьелълъул рилълъин цIеххедал, чол бетIергьанасс абурабила мавлидалде ахIун унев дибирассулалдасса ххеххаб бугилан. xu bosuleS he:ul ri:in `e{edal, xol beTerhanaS aburabila mawlidalde a\un unew dibiraSulaldaSa {e{ab bugilan. 259. Чу гьечIелълъуб хIамаги чуйилан толебила (тейила). xu heze:ub \amagi xuyilan tolebila (teyila). 260. Чу кIалдиб ххер ккун холеб, къарум дунялалда ххутIанщиналда ххадув ххачадулаго холев. xu jaldib {er Kun [oleb, qarum dunyalalda {uTan&inalda {aduw {axadulago [olew. 261. Чу лъала кьолокье ккедал, чи лъала кьалде ккедал. xu ;ala polope Kedal, xi ;ala palde Kedal. 262. Чу лълъикIаб чияцца рекIинчIеб, лълъади лълъикIай чияе инчIей. xu :ijab xiyaCa rejinzeb, :adi :ijay xiyaye inzey. 263. Чу лълъикIасс чодуе хIалхьи толареб, ретIел лълъикIав хьвадулев чIчIоларев. xu :ijaS xoduye \al%i tolareb, reTel :ijaw %wadulew Zolarew. 264. Чу рилълъадассан лъала, чи рагIудассан лъала. xu ri:adaSan ;ala, xi rafudaSan ;ala. 265. Чу хIалае ккун, хIамие кIалцIи щварабила. xu \alaye Kun, \amiye jal`i &warabila. 266. Чу щолаго, гIорцIен гIабдаласс гурони рекIунареб. xu &olago, for`un fabdalaS guroni rejunareb. 267. Чу щолебги букIун, хIамихъ анищ гьабуге. xu &oleb bujun, \ami] ani& habuge. 268. Чу-ярагъ лълъикIавилан лълъиданиги цIцIар лъоге, лъалабалълъги ратулел тадбир бугел гIадамал. xu-yarav :ijawilan :idanigi ~ar ;oge, ;alaba:gi ratulel tadbir bugel fadamal. 269. Чуги чIвачIого, чиги чIвачIого, хъала бахъулареб. xugi zwazogo, xigi zwazogo, ]ala ba]ulareb. 270. Чуги ццебе тун, лъалкI балагьулев. xugi Cebe tun, ;alj balahulew. 271. Чуги цIцIалги гIола гIолохъанчияссе. xugi ~algi fola folo]anxiyaSe. 272. Чудкие балкан кинаб бугониги батIалъи букIунареб. xudkiye balkan kinab bugonigi baTa;i bujunareb. 273. Чундузул убуразулI лIар биццатаб бис гIадав, лъарал лълъимазда гьоркьов хъахIилаб ралъад гIадав. xundu#ul ubura#u/ /ar biCatab bis fadaw, ;aral :ima#da horpow ]a\ilab ra;ad fadaw. 274. Чури бухIараб бахIри гIадин. xuri bu\arab ba\ri fadin. 275. Чурпадул хIал гъодода лъала. xur_adul \al vododa ;ala. 276. Чурул росода чIван, чIулгIи бекуге (Чи гурев чияссе кьун, лълъикIай яс хвезаюге). xurul rosoda zwan, zulfi bekuge (xi gurew xiyaSe pun, :ijay yas [we#ayuge). 277. ЧурулIа бахъараб гIункIкI гIадин. xuru/a ba]arab funJ fadin. 278. Чурунилан щагIил чини лIугьинаро, чол русснада бухьунилан, хIамил чу лIугьинаро. xurunilan &afil xini /uhinaro, xol ruSnada bu%unilan, \amil xu /uhinaro. 279. Чухъида квер бахъула, хъабчиде квер хьвагIула. xu]ida kwer ba]ula, ]abxide kwer %wafula. 280. Чуял гIемер руго – тулпар цо буго, гIадамал гIемер руго – бахIарчи цо вуго. xuyal femer rugo - tul_ar co bugo, fadamal femer rugo - ba\arxi co wugo.

Цц C Ццебе бекьарассул хур кIудияб, ххадуб бекьарассул ссан кIудияб. Cebe beparaSul [ur judiyab, {adub beparaSul San judiyab. Ццебе кIал биххарав кIалъан къола. Cebe jal bi{araw ja;an qola. Ццебе лъураб кванида щибго кIалъай гьабуге. Cebe ;urab kwanida &ibgo ja;ay habuge. Ццебе рукIкIен бахъун, ххадуб кун бахъун. Cebe ruJen ba]un, {adub kun ba]un. Ццебе цIа гьечIони, нахъа рахъу кколареб. Cebe `a hezoni, na]a ra]u Kolareb. Ццебе цIакъаб чиярлъаги, нахъа цIакъаб нилIерлъаги. Cebe `aqab xiyar;agi, na]a `aqab ni/er;agi. Ццебессеб ццебе гьабе, ххадуссеб ххадуб гьабе. CebeSeb Cebe habe, {aduSeb {adub habe. Ццебеккунго ургъарав нахъа воххула, ригьда нахърател гьабичIев нахъа пашманлъула. CebeKungo urvaraw na]a wo{ula, rihda na]ratel habizew na]a _a^man;ula. ЦцебетIамалълъе тIил бигъараб, витIунчияссе росу хвараб. CebeTama:e Til bivarab, wiTunxiyaSe rosu [warab. Ццебехъанлъун гъеду тани, рещтIен рощногохIда гьабулебила. Cebe]an;un vedu tani, re&Ten ro&nogo\da habulebila. Ццеве валагьун, вилълъа, нахъе валагьун, гьури биччай. Cewe walahun, wi:a, na]e walahun, huri biXay. Ццеве вугессул хIетIе хъущтIани, нахъияв цIцIодорлъула. Cewe wugeSul \eTe ]u&Tani, na]iyaw ~odor;ula. Ццеве къвакIуге, нахъа чучуге. Cewe qwajuge, na]a xuxuge. Ццеве кIанцIани, гIадалI щола, нахъа чIчIани, гъванщилI щола. Cewe jan`ani, fada/ &ola, na]a Zani, vwan&i/ &ola. Ццеве хварав мискинчи ххадув вукъула, ххадув хварав бечедав ццеве вукъула. Cewe [waraw miskinxi {aduw wuqula, {aduw [waraw bexedaw Cewe wuqula. Ццевесса инчIого, чияссул къимат лъаларо. CeweSa inzogo, xiyaSul qimat ;alaro. Ццевехъан живго ццеве унев чи гуревила, цогидалги цадахъ рачунев чийила. Cewe]an $iwgo Cewe unew xi gurewila, cogidalgi cada] raxunew xiyila. Ццее – Ххалун, ххадув – ГIабас. Ceye - {alun, {aduw - fabas. Ццидадассан – ццин, цIадудассан – цIа. CidadaSan - Cin, `adudaSan - `a. Ццидал къали гьекъечIесс бакъул кеп босуларо. Cidal qali heqezeS baqul ke_ bosularo. Ццидал къали гьекъечIесс инссул росу кколаро. Cidal qali heqezeS inSul rosu Kolaro. Ццидалав чи жанисса махIцаравила вукIунев. Cidalaw xi $aniSa ma\carawila wujunew. Ццидалассе роххел гьечIеб, баххилассе гьудул гьечIев. CidalaSe ro{el hezeb, ba{ilaSe hudul hezew. Ццидацца гIакълу инабулеб, ургъалицца квен тезабулеб. CidaCa faqlu inabuleb, urvaliCa kwen te#abuleb. Ццидацца лълъикIаб жо гьабуларебила. CidaCa :ijab $o habularebila. Ццин бахъарав воххичIо, ххеххлъарав разилъичIо. Cin ba]araw wo{izo, {e{;araw ra#i;izo. Ццин бахъарав чияссда канлъи бихьулареб. Cin ba]araw xiyaSda kan;i bi%ulareb. Ццин бахъарай якьад цIарагI чуризе йиччаге. Cin ba]aray yapad `araf xuri#e yiXage. Ццин бахъиналълъ гIакълу унеб, гIамал кIодолъиялълъ къадру холеб. Cin ba]ina: faqlu uneb, famal jodo;iya: qadru [oleb. Ццин бахъун реххараб гьан гьойццаги кваналареб. Cin ba]un re{arab han hoyCagi kwanalareb. Ццин бугеб цIцIодораб жо, къурассде гурони бахъунареб. Cin bugeb ~odorab $o, quraSde guroni ba]unareb. Ццин къулчIчIе, къурассда тIасса лIугьа. Cin qulZe, quraSda TaSa /uha. Ццин къулчIчIи буго бахIарчилъиялълъул гIаламат. Cin qulZi bugo ba\arxi;iya:ul falamat.

Ч x 1. Чабхъадул боцIцIи чабхъацца унеб. xab]adul bo~i xab]aCa uneb. 2. ЧагIиги чIвачIого, чуги хвечIого хъала бахъулареб. xafigi zwazogo, xugi [wezogo ]ala ba]ulareb. 3. Чадикълъи бихьаниги, чиякълъи бихьугеги. xadiq;i bi%anigi, xiyaq;i bi%ugegi. 4. Чадил къимат гьабичIессда къо квешаб бихьулеб. xadil qimat habizeSda qo kwe^ab bi%uleb. 5. Чадихъ гьан бичарав, дур чара хваяв, Чохьоцца реххарав, дур чилъи хваяв. xadi] han bixaraw, dur xara [wayaw, xo%oCa re{araw, dur xi;i [wayaw. 6. Чадицца цIунилилан цIцIодорлъи гIодоб тоге. xadiCa `unililan ~odor;i fodob toge. 7. Чали гъазихъацца кколеб, гъарим пакъирасс кколев. xali va#i]aCa Koleb, varim _aqiraS Kolew. 8. Чалуххай чIчIужу россассеги йокьулейила, росдаеги йокьулейила. xalu{ay Zu$u roSaSegi yopuleyila, rosdayegi yopuleyila. 9. Чан батIияв, чан тIекъав, чан гIажизав, чан гIабдал. xan baTiyaw, xan Teqaw, xan fa$i#aw, xan fabdal. 10. Чан бахIарчи къосарав кухIлу бугел берацца, каранзул кIичIал ричIун, жаниве ваккизегIан. Чан меседу къосарай, къачIарал васал рихьун, къвал байдал, борохь батун, хьолбода жемизегIан. xan ba\arxi qosaraw ku\lu bugel beraCa, karan#ul jizal rizun, $aniwe waKi#efan. xan mesedu qosaray, qazaral wasal ri%un, qwal baydal, boro% batun, %olboda $emi#efan. 11. Чан боцIцIи гьечIев гIалим гIодов ххутIарав, чан боцIцIи гIемерав гIабдал гIаршалде вахарав. xan bo~i hezew falim fodow {uTaraw, xan bo~i femeraw fabdal far^alde wa[araw. 12. Чан гьабизе бигьаяб жо буго, чилъи гьабизе захIматаб буго. xan habi#e bihayab $o bugo, xi;i habi#e #a\matab bugo. 13. Чан гьитIинаб бетIералълъ кIудияб бетIер къотIараб, чан гьитIинаб къукъа кIудиялдасса бергьараб! xan hiTinab beTera: judiyab beTer qoTarab, xan hiTinab quqa judiyaldaSa berharab! 14. Чан гIакъил вугев гIабдалассул малълъалда гъоркь! xan faqil wugew fabdalaSul ma:alda vorp! 15. Чан гIалимассул гIелму мискинлъиялълъ каранда жаниб ххутIараб! xan falimaSul felmu miskin;iya: karanda $anib {uTarab! 16. Чан жагьилав гIабдал боцIцIуцца жаниве вачарав! xan $avilaw fabdal bo~uCa $aniwe waxaraw! 17. Чан пайдаяб иш бугеб, жиндасса чи тIурулеб, чан заралаб жо бугеб, жиб тун чи вукIунареб. xan _aydayab i^ bugeb, $indaSa xi Turuleb, xan #aralab $o bugeb, $ib tun xi wujunareb. 18. Чанаре рачиналде гьаби кваназаруларел. xanare raxinalde habi kwana#arularel. 19. Чанахъанассул гьан биццатаб, гьабигьанассул чед биццатаб. xana]anaSul han biCatab, habihanaSul xed biCatab. 20. Чанахъанассул пишаялда баракат букIунареб. xana]anaSul _i^ayalda barakat bujunareb. 21. Чангит барабщинаб чу букIунаро, чухъа ретIунщинав чи вукIунаро. xangit barab&inab xu bujunaro, xu]a reTun&inaw xi wujunaro. 22. Чанго бихьичIого, рохьобе туманкI (ГIила гьечIого чияда гIайиб чIваге). xango bi%izogo, ro%obe tumanj (fila hezogo xiyada fayib zwage). 23. Чание мегIер лълъикIаб, чодуе авлахъ лълъикIаб. xaniye mefer :ijab, xoduye awla] :ijab. 24. Чанил бице чанахъанассе, чол бице чотIахъанассе. xanil bice xana]anaSe, xol bice xoTa]anaSe. 25. Чаницца кьуру тун буго. xaniCa puru tun bugo. 26. ЧанцIцIул борцаниги, хIамил рачIчIалда цого натIила. xan~ul borcanigi, \amil raZalda cogo naTila. 27. Чара хвани, лочноцца гъадилгун чан гьабула. xara [wani, loxnoCa vadilgun xan habula. 28. Чаран къвакIула бацIанагIан, бахIарчиясс къо хIехьола хIал цIцIикIкIанагIан. xaran qwajula ba`anafan, ba\arxiyaS qo \e%ola \al ~iJanafan. 29. Чаран мугъалде ккун буго. xaran muvalde Kun bugo. 30. Чаранги биунеб, цIел хIал батани, гамущги меххтулеб, гIемер гьекъани. xarangi biuneb, `el \al batani, gamu&gi me{tuleb, femer heqani. 31. Чаргъеду парххунилан, бакъул нур ссвинаро. xarvedu _ar{unilan, baqul nur Swinaro. 32. Чарухъаз гьабун, чакмабаз кваналеб заман бачIун буго. xaru]a# habun, xakmaba# kwanaleb #aman bazun bugo. 33. Чахъаби ругони, вехь камиларо. xa]abi rugoni, we% kamilaro. 34. Чахъабиги цIунун, бацIалги гIорцIцIун. xa]abigi `unun, ba`algi for~un. 35. Чахъдал къинлъиялдасса куйдул багьлъи бергьунеб. xa]dal qin;iyaldaSa kuydul bah;i berhuneb. 36. Чахъдал тIом ретIараб чакъал гIемераб. xa]dal Tom reTarab xaqal femerab. 37. Чахъдал цIцIолъи бихьидал, цIцIе белъарабила. xa]dal ~o;i bi%idal, ~e ba;arabila. 38. Чахъдацца цIцIараб цIцIеде бачунге. xa]daCa ~arab ~ede baxunge. 39. Чахъу гIорцIцIулареб, гIорцIен къинлъулареб. xa]u for~ulareb, for`en qin;ulareb. 40. Чахъу чIваниги, багIарабила бацIил кIал, чIвачIониги багIарабила. xa]u zwanigi, bafarabila ba`il jal, zwazonigi bafarabila. 41. Чванта тIадагьлъани, гьудулзаби дагьлъулел. xwanta Tadah;ani, hudul#abi dah;ulel. 42. Чвантида кIулал рарав. xwantida julal raraw. 43. Чвантиниб гIарац бугони, магIардаги ах гьабулеб. xwantinib farac bugoni, mafarda a[ habuleb. 44. Чвантиниб гIарац бугони, эбелалълъул къвалакьа яхъунги, яс кьолейила. xwantinib farac bugoni, ebela:ul qwlapa ya]ungi, yas poleyila. 45. Чвантиниб гIарац гьечIого, базаралде инегIан, гIащтIи кодоб гьечIого, рохьове инго лълъикIаб. xwantinib farac hezogo, ba#aralde inefan, fa&Ti kodob hezogo, ro%owe ingo :ijab. 46. Чвантиниб месед бугони, росулI яс камуларо. xwantinib mesed bugoni, rosu/ ya kamularo. 47. Чваххулеб лълъадае нух камулареб. xwa{uleb :adaye nu[ kamulareb. 48. Чваххун балеб цIцIад гIадав, щун бачIунеб гIор гIадав. xwa{un baleb ~ad fadaw, &un bazuneb for fadaw. 49. Черхх херлъаниги ракI херлъулареб. xer{ [er;anigi raj [er;ulareb. 50. Черххалда гIакъуба бихьичIони, чехьалда рахIат бихьулареб. xer{alda faquba bi%izoni, xe%alda ra\at bi%ulareb. 51. Черххалда ракI чIчIоге, чи данде ккезе гурин! xer{alda raj Zoge, xi dande Ke#e gurin! 52. Черххалда хIур бахинчIони, хIарччида нах бахунареб. xer{alda \ur ba[inxoni, \arXida na[ ba[unareb. 53. Черххалдасса гIорцIцIуге, къуваталдасса чIухIуге. xer{aldaSa for~uge, quwataldaSa zu\uge. 54. Черххалълъул цIцIайи цIцIадирабаз бицуна, чилъиялълъул цIцIайи мацIцIалълъ бицуна. xer{a:ul ~ayi ~adiraba# bicuna, xi;iya:ul ~ayi ma~a: bicuna. 55. Чехь бакъарав, рукъ мискинав – умумузул къо-ассалдасса чIухIарав. xe% baqaraw, ruq miskinaw - umumu#ul qo-aSaldaSa xu\araw. 56. Чехь бакъунилан, рукъи балареб. xe% baqunilan, ruqi balareb. 57. Чехь бухIуларессде рекIел ургъел бикьуге. xe% bu\ulareSde rejel urvel bipuge. 58. Чехь бухIун гIодани, беццаб бадиссаги магIу бачIунеб. xe% bu\un fodani, beCab badiSagi mafu bazuneb. 59. Чехь бухIун ракIалда ккураб жо киданиги кIочонареб. xe% bu\un rajalda Kurab $o kidanigi joxonareb. 60. Чехь гIорцIцIаниги, бер гIорцIцIуларев. xe% for~anigi, ber for~ularew. 61. Чехь гIорцIцIарав – бер бакъарав, рукъ бечедав – ракI мискинав. xe% for~araw - ber baqaraw, ruq bexedaw - raj miskinaw. 62. Чехь квешай кIалалълъе ккогеги, кIал квешай мадугьалихъе ккогеги. xe% kwe^ay jala:e Kogegi, jal kwe^ay maduhali]e Kogegi. 63. Чехь квешасс рукъги бичулеб, ракI квешасс боги бичулеб. xe% kwe^aS ruqgi bixuleb, raj kwe^aS bogi bixuleb. 64. Чехь сабаблъун бетIер ссуризе тогейила. xe% sabab;un beTer Suri#e togeyila. 65. Чехь сабаблъун бетIер хварав бетIеркъотI. xe% sabab;un beTer [waraw beTerqoT. 66. Чехь цIезегIан кванаялълъ кIкIухIаллъи тIад гьабулеб. xe% `e#efan kwanaya: Ju\al;i Tad habuleb. 67. Чехь чIвалеб жо – квен, черхх чIвалеб жо – рахIат. xe% zwaleb $o - kwen, xer{ zwaleb $o - ra\at. 68. Чехьалда рихараб жо нус гурони гьечIебила. xe%alda ri[arab $o nus guroni hezebila. 69. Чехьалълъ бетIер какарав бетIеркъотI. xe%a: beTer kakaraw beTerqoT. 70. Чехьалълъеги черххалълъеги бокьанщинаб гьабуни, чи бокьове ккола. xe%a:egi xer{a:egi bopan&inab habuni, xi bopowe Kola. 71. Чи вихьун, квен кьурал, чу бихьун, ххер кьурал. xi wi%un kwen pural, xu bi%un {er pural. 72. Чи вихьун чухъа гьабе, гьудул вихьун ракI рагье. xi wi%un xu]a habe, hudul wi%un raj rahe. 73. Чи вуххуге – малълъе, чу буххуге – кIалцIи бай. xi wu{uge - ma:e, xu bu{uge - jal`i bay. 74. Чи гурессда гьаруге, дурго хIурмат хунгутIизе. xi gureSda haruge, durgo \urmat [unguTi#e. 75. Чи гьечIелълъув гIакъиллъун вукIиналдасса гIадамазда гъорлI гIабдаллъун вукIинго лълъикIила. xi heze:uw faqil;un wujinaldaSa fadama#da vor/ fabdal;un wujingo :ijila. 76. Чи гIемер – чи дагь, чу гIемер – чи дагь (Нагагь гурони чу батуларо, надир гурони чи ватуларо). xi femer - xi dah, xu femer - xi dah (nafah guroni xu batularo, nadir guroni xi watularo). 77. Чи гIемералълъуб гIакълу цIцIикIкIараб. xi femera:ub faqlu ~iJarab. 78. Чи гIемерлъани, гIадлу холеб. xi femer;ani, fadlu [oleb. 79. Чи даражаялде, захIмат бихьун, вахунев, гIодове бигьаго кколев. xi dara$ayalde #a\mat bi%un wa[unew, fodowe bihago Kolew. 80. Чи къварид гьавурав воххун ххутIуларев. xi qwarid hawuraw wo{un {uTularew. 81. Чи лъала рагIудассан, чу лъала рилълъадассан. xi ;ala rafudaSan, xu ;ala ri:adaSan. 82. Чи лъазе бокьани, гьессие хIакимлъи кьейила. xi ;a#e bopani, heSiye \akim;i peyila. 83. Чи лъазе бокьани, гьессул гьалмагъассухъ ралагьейила (Чи лъазе бокьан, гьудул цIеххе). xi ;a#e bopani, heSul halmavaSu] ralaheyila (xi ;a#e bopan, hudul `e{e). 84. Чи лъалилан абуге, лъороб гьецIцIо батизе гурин. xi ;alilan abuge, ;orob he~o bati#e gurin. 85. Чи чохьоццайила мискин гьавулев. xi xo%oCayila miskin hawulew. 86. Чи хвезе бегьулев жинда чилъун вихьуларев чияссдассанги, чи хвезе бегьулев жинда жолъун бихьулареб унтиялдассанги. xi [we#e behulew $inda xi;un wi%ularew xiyaSdaSangi, xi [we#e behulew $inda $o;un bi%ulareb untiyaldaSangi. 87. Чи чIваларилан кьалги гьабуге, чу ссвакаларилан ахIудги рахъунге. xi zwalarilan palgi habuge, xu Swakalarilan a\udgi ra]unge. 88. Чи чIван, балагьги бачIунгеги, чияда ццере къулизе ккарал къоялги рачIунгеги. xi zwan, balahgi bazungegi, xiyada Cere quli#e Karal qoyalgi razungegi. 89. Чидай хIелиялдасса вакъи рекъон букIуна, яхI тун хьвадиялдасса къадру рекъон бихьула. xiday \eliyaldaSa waqi reqon bujuna, ya\ tun %wadiyaldaSa qadru reqon bi%ula. 90. Чилъун лIугьине гIумруги дагьаб. xi;un /uhine fumrugi dahab. 91. Чилъун лIугьинеялдасса гIалимчилъун вахъине бигьаябила. xi;un /uhineyaldaSa falimxi;un wa]ine bihayabila. 92. Чини лъалин, ракI лълъида бихьулеб? xini ;alin, raj :ida bi%uleb? 93. Чирахъ баканиги, чIчIужугIадан гьечIеб рукъалда нур букIунаребила. xira] bakanigi, Zu$ufadan hezeb ruqalda nur bujunarebila. 94. Чирахъ гьечIеб рукъ – хIайван гьечIеб бокь. xira] hezeb ruq - \aywan hezeb bop. 95. Чирахъул канлъи гIоларессе бакъул канлъиги гIолареб. xira]ul kan;i folareSe baqul kan;igi folareb. 96. Чияда базе бигьаяб жойила зигара. xiyada ba#e bihayab $oyila #igara. 97. Чияда бицараб жо – росдадаго лъараб жо. xiyada bicarab $o - rosdadago ;arab $o. 98. Чияда божараб карщ лълъамияб букIуна. xiyada bo$arab kar& :amiyab bujuna. 99. Чияда велъуге, дудаго бадибчIвай бихьизе гурин. xiyada we;uge, dudago badibzway bi%i#e gurin. 100. Чияда гьардоге, дуццаго гьабе, гIедегIуге, лълъикI гьабе. xiyada hardoge, duCago habe, fedefuge, :ij habe. 101. Чияда гьикъарав – гIакъил, гIакъилассда нахъвилълъарав – цIцIодор. xiyada hiqaraw - faqil, faqilaSda na]wi:araw - ~odor. 102. Чияда гьикъаралълъе дуцца жаваб кьоге - «ГьикъичIогобиц», – ан дудаго цIцIар лъолеб. xiyada hiqara:e duCa $awab poge - «hiqizogobic», - an dudago ~ar ;oleb. 103. Чияда зигара базе инчIев жиндирго къварилъигун ххутIулев. xiyada #igara ba#e inzew $indirgo qwari;igun {uTulew. 104. Чияда кверщел гьабизе лIугьарав лълъиего вокьуларевила. xiyada kwer&el habi#e /uharaw :iyego wopularewila. 105. Чияда ццебе хъат кквеялдасса хъирул къоно тIад байго лълъикIаб. xiyada Cebe ]at KeyaldaSa ]irul qono Tad baygo :ijab. 106. Чияда ццебе хъат ккурасс черхх бичула, чияе наку чIварасс намус бичула. xiyada Cebe ]at KuraS xer{ bixula, xiyaye naku zwaraS namus bixula. 107. Чияда – цедер, дудаго – рокьо. xiyada - ceder, dudago - ropo. 108. Чиядасса тIокIлъарассул тушман гIемер вукIуна, бажари-гьунар бугев ххашазе тушманлъула. xiyadaSa Toj;araSul tu^man femer wujuna, ba$ari-hunar bugew {a^a#e tu^man;ula. 109. Чияде абулелълъул, дурго эбелалълъулги пикру гьабе. xiyade abule:ul, durgo ebela:ulgi _ikru habe. 110. Чияде хьамураб жиндего буссунеб, чияде абураб жиндего бачIунеб. xiyade %amurab $indego buSuneb, xiyade aburab $indego bazuneb. 111. Чияе бухъаралълъуре нилIго кколел. xiyaye bu]ara:ure ni/go Kolel. 112. Чияе гьабураб кумек – дуего гьабураб кумек. xiyaye haburab kumek - duyego haburab kumek. 113. Чияе гьересси бицарасс дуеги бицунеб, чияе ххиянат гьабурасс дуеги гьабулеб. xiyaye hereSi bicaraS duyegi bicuneb, xiyaye {iyanat haburaS duyegi habuleb. Искандар Зулкъарнайидаги Дарвануш абулев хханассдаги гьоркьор ккаралила кIикъого къоялълъ гьоркьосса къотIичIел роркьарал рагъал. Дандеяссул къуват цIцIикIкIараб меххалълъ, Искандар хIилаялълъе ургъизе ккаравила. Искандарицца, цIцIикIкIараб къадар гIарац-месед кьезе къотIиги гьабун, Дарванушил кквезе щварав божарав гьалмагъ тIамуравила гьессда хвалил ругънал лъезе. iskandar #ulqarnayidagi darwawu^ abulew {anaSdagi horpor Karalila jiqogo qoya: horpoSa qoTizel rorparal raval. dandeyaSul qadar ~iJarab me{a:, iskandar \ilaya:e urvi#e Karawila. iskandariCa, ~iJarab qadar farac-mesed pe#e qoTigi habun, darwanu^il Kwe#e &waraw bo$araw halmav Tamurawila heSda [walil ruvnal ;e#e. Боги биххун гъоркь ххутIарав Дарвануш хханассда Искандарицца абурабила - «Рецц Аллагьассе, дир квердассан гурев, дурго бищун божарав гьалмагъассул квердассан мун холев вукIин!». Дарванушицца абурабила - «Дун дудасса тIасса лIугьана, лълъикIав бахIарчи, диени ххиянат гьабурасс дуеги ххиянат гьабизе бугебхха!». ГьебсагIаталълъго Искандарицца ххиянатчи гьессул хханассда ццевеги вачун чIваравила. bogi bi{un vorp {uTaraw darwanu^ {anaSda iskandariCa aburabila - «reC allahaSe, dir kwerdaSan gurew, durgo bi&un bo$araw halmavaSul kwerdaSan mun [olew wujin!». darwanu^iCa aburabila - «dun dudaSa TaSa /uhana, :ijaw ba\arxi, diyeni {iyanat haburaS duyegi {iyanat habi#e bugeb{a!» hebsafata:go iskandariCa {iyanatxi heSul {anaSda Cewegi waxun zwarawila. 114. Чияе ккараб къварилъиялдасса воххарав ххалат воххун ххутIуларев. xiyaye Karab qwari;iyaldaSa wo{araw {alat wo{un {uTularew. 115. Чияе нассихIат гьабун, дуццаго мунагь гьабуге. xiyaye naSi\at habun, duCago munah habuge. 116. Чияе рагIи бицунге, бицун ххадуб хвезе тоге. xiyaye rafi bicunge, bicun {adub [we#e toge. 117. Чияе хвел гьаричIого, дуего гIумру гьаре. xiyaye [wel harizogo, duyego fumru hare. 118. Чияеги гьабе, дуего гьабизеги кIочон тоге. xiyaye habe, duyego habi#egi joxon toge. 119. Чиякъасс ургъел катиде бикьулеб, вехьасс ургъел гьойде бикьулеб. xiyaqaS urvel katide bipuleb, we%aS urvel hoyde bipuleb. 120. Чиякълъиялдасса чадикълъи лълъикIаб. xiyaq;iyaldaSa xadiq;i :ijab. 121. Чиякълъун чи ххутIугеги. xiyaq;un xi {uTugegi. 122. Чиякьа мунго къезе ххиянат гьабуге. xiyapa mungo qe#e {iyanat habuge. 123. Чиякье кIалги ккоге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гьоркьоссанги раккуге. xiyape jalgi Koge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda horpoSangi raKuge. 124. Чияр бадибе унеб рас бихьулев, жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев. xiyar badibe uneb ras bi%ulew, $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew. 125. Чияр бакI бихьичIого, нилIералълъулго къимат лъалареб. xiyar baj bi%izogo, ni/era:ulgo qimat ;alareb. 126. Чияр бакIалде араб лочнол нилIерго бакIалда бугеб гъадилгIан къимат букIунареб. xiyar bajalde arab loxnol ni/ergo bajalda bugeb vadilfan qimat bujunareb. 127. Чияр бахъухъалдасса нилIерго ххинкI лълъикIабила. xiyar ba]u]aldaSa ni/ergo {inj :ijabila. 128. Чияр бихьизе – канав, жиндирго бихьизе – беццав. xiyar bi%i#e - kanaw, $indirgo bi%i#e - beCaw. 129. Чияр бицин буго чияр гьан кванай. xiyar bicin bugo xiyar han kwanay. 130. Чияр бициналде дургоги пикру гьабе. xiyar bicinalde durgogi _ikru habe. 131. Чияр боцIцIиялда баххиллъизе бегьулареб. xiyar bo~iyalda ba{il;i#e behulareb. 132. Чияр боцIцIутIа бер биххуге. xiyar bo~uTa ber bi{uge. 133. Чияр васассдасса нилIерго яс лълъикI. xiyar wasaSdaSa ni/ergo yas :ij. 134. Чияр гьанадасса нилIерго гьуэр лълъикIаб. xiyar hanadaSa ni/ergo huer :ijab. 135. Чияр гьорохъе кьурдуге. xiyar horo]e purduge. 136. Чияр гIадалI къараб чIор – гIеркъилI къараб чIор. xiyar fada/ qarab zor - ferqi/ qarab zor. 137. Чияр гIайиб ккола бачIараб балагь, нилIер гIайиб ккола бачараб балагь. xiyar fayib Kola bazarab balah, ni/er fayib Kola baxarab balah. 138. Чияр гIайибал рицунелълъул, мукъулукъ гIатIидав, жиндирго гIайибал рицунелълъул, гIундул раххчулев. xiyar fayibal ricune:ul, muquluq faTidaw, $indirgo fayibal ricune:ul, fundul ra{xulew. 139. Чияр гIакълу босулареб бетIералдассаги цIунаги, бетIер гьечIей чIчIужуялдассаги цIунаги. xiyar faqlu bosulareb beTeraldaSagi `unagi, beTer hezey Zu$uyaldaSagi `unagi. 140. Чияр гIачIар какилалде, нилIерго басидулги багьа гьабе. xiyar fazar kakilalde, ni/ergo basidulgi baha habe. 141. Чияр жо бикъарассул квер цIцIогьорабила, чияр жо ккурассул кверги кIалги цIцIогьорабила. xiyar $o biqaraSul kwer ~ohorabila, xiyar $o KuraSul kwergi jalgi ~ohorabila. 142. Чияр жо чияе те. xiyar $o xiyaye te. 143. Чияр квен гьуинав, чвантил кIал къваридав. xiyar kwen huinaw, xwantil jal qwaridaw. 144. Чияр квен гьуинлъугеги, чияр рукъ гьуинлъугеги. xiyar kwen huin;ugegi, xiyar ruq huin;ugegi. 145. Чияр кверацца мичIчI бетIизе бигьаяб жойила. xiyar kweraCa miZ beTi#e bihayab $oyila. 146. Чияр квеш бихьараб тезе кIваги. xiyar kwe^ bi%arab te#e jwagi. 147. Чияр кумекалде хьул лъоге, хIалтIун балагье. xiyar kumekalde %ul ;oge, \alTun balahe. 148. Чияр куц-бегIалълъул бициналде цин матIуялълъуве валагье. xiyar kuc-befa:ul bicinalde cin maTuya:uwe walahe. 149. Чияр къварилъи жиндего бачIиндалила бичIчIулеб. xiyar qwari;i $indego bazindalila biZuleb. 150. Чияр къимат гьабуларесс жиндиргоги гьабулареб. xiyar qimat habulareS $indirgogi habulareb. 151. Чияр кIиго шагьи ккурав чияссул багьа – кIиго кепек. xiyar jigo ^ahi Kuraw xiyaSul baha - jigo ke_ek. 152. Чияр мажгиталълъуб как ахIулареб. xiyar ma$gita:ub kak a\ulareb. 153. Чияр масслихIаталълъ росс-лълъади рекъон чIчIоларо, гъоркьагьобоги тIассагьобоги гIадин, цоцалI ххенон, жалго рекъон ккани гурони. xiyar maSli\ata: roS-:adi reqon Zolaro, vorpahobogi TaSahobogi fadin, coca/ {enon, $algo reqon Kani guroni. 154. Чияр мегеж кквелалде, дургояб къунцIейила. xiyar mege$ Kwelalde, durgoyab qun`eyila. 155. Чияр нахуде хьул лъун, нахударахъал гьаруге. xiyar na[ude %ul ;un, na[udara]al haruge. 156. Чияр оц кваналевилан дирго ссан кваналев ватана. xiyar oc kwanalewilan dirgo San kwanalew watana. 157. Чияр рагIи – тIохде балеб цIцIад (РагIи – къватIиб, дун – рокъов). xiyar rafi - To[de baleb ~ad (rafi - qwaTib, dun - roqow). 158. Чияр ракьалда хханлъун вукIинегIан, нилIерго ракьалда узденлъун вукIинго лълъикI. xiyar rapalda {an;un wujinefan, ni/ergo rapalda u#den;un wujingo :ij. 159. Чияр ракьалда чи беццав. xiyar rapalda xi beCaw. 160. Чияр ракI релъиледухъ, накуги чIваге, чи чилъун вихьичIого, гьаваялдеги вахунге. xiyar raj re;iledu], nakugi zwage, xi xi;un wi%izogo, hawayaldegi wa[unge. 161. Чияр ригьиналда гьоркьове, гIабдал гурони, лIугьунаревила. xiyar rihinalda horpowe, fabdal guroni, /uhunarewila. 162. Чияр риди рахьилан ккогеги, рагьтIа гIака гьечIого ххутIугеги. xiyar ridi ra%ilan Kogegi, rahTa faka hezogo {uTugegi. 163. Чияр рокъоб квен тIагIамабила. xiyar roqob kwen Tafamabila. 164. Чияр рокъов вугониги, чи лъала, чияда гъоркь бугониги, чу лъала. xiyar roqow wugonigi, xi ;ala, xiyada vorp bugonigi, xu ;ala. 165. Чияр рокъов дегIенлъунги вукIунге, дурго рокъов цIцIелъунги вукIунге. xiyar roqow defen;ungi wujunge, durgo roqow ~e;ungi wujunge. 166. Чияр ролIул чедалдасса нилIерго мочол гурга лълъикIаб. xiyar ro/ul xedaldaSa ni/ergo moxol gurga :ijab. 167. Чияр ссадакъаялде саххаватго хьвадулев, жинццаго къватIибеххун къараб гурга кьоларев. xiyar Sadaqayalde sa{awatgo %wadulew, $inCago qwaTibe{un qarab gurga polarew. 168. Чияр ссурукъ бихьараб дуццаго гьабуге. xiyar Suruq bi%arab duCago habuge. 169. Чияр тIагъур бахъани, нилIерабго къвалакь кквезе ккола. xiyar Tavur ba]ani, ni/erabgo qwalap Kwe#e Kola. 170. Чияр хурибе рак баге. xiyar [uribe rak bage. 171. Чияр цIакъалдасса нилIерго къадараб лълъикIаб. xiyar `aqaldaSa ni/ergo qadarab :ijab. 172. Чияр цIцIоб батуларо, лълъадал нах бахъуларо. xiyar ~ob batularo, :adal na[ ba]ularo. 173. Чияр цIцIоб – лълъадал щар. xiyar ~ob - :adal &ar. 174. Чияр цIцIобалде ккогеги. xiyar ~obalde Kogegi. 175. Чияр чода рекIарав ххеххго рещтIуневила. xiyar xoda rejaraw {e{go re&Tunewila. 176. Чияр чода рекIарав хIарщукъотIнов рещтIунев. xiyar xoda rejaraw \ar&uqoTnow re&Tunew. 177. Чияр чороклъи бихьизабулеб килищ бацIцIадаб букIине ккола. xiyar xorok;i bi%i#abuleb kili& ba~adab bujine Kola. 178. Чияр чурпадулIе цIцIам жинццаго тIамизе те. xiyar xur_adu/e ~am $inCago Tami#e te. 179. Чияр чIчIужу берцинайила, чияр чу цIакъабила. xiyar Zu$u bercinayila, xiyar xu `aqabila. 180. Чияраб ссурун бихьун, нилIго кантIаги. xiyarab Surun bi%un, ni/go kanTagi. 181. Чияралда бер биххарав, жиндирабго цагъриниб лъурав. xiyaralda ber bi{araw, $indirabgo carvinib ;uraw. 182. Чияралда хъваге, дурабго цIуне. xiyaralda ]wage, durabgo `une. 183. Чияразул бицунаго, дургоязулги пикру гьабе. xiyara#ul bicunago, durgoya#ulgi _ikru habe. 184. Чияргун гIахьалаб гIаладай, дунго бетIергьанаб хIамадай? xiyargun fa%alab faladay, dungo beTerhanab \amaday? 185. Чиясс дуе лълъикIлъи гьабуниги, квешлъи гьабуниги, гьелда нахъа цо гъваца батулебила. xiyaS duye :ij;i habunigi, kwe^;i habunigi, helda na]a co vwaca batulebila. 186. Чиясс чи кIодо гьавуни, кIиялго кIодолъулел, чиясс чи инжит гьавуни, кIиялго инжилъулел. xiyaS xi jodo hawuni, jiyalgo jodo;ulel, xiyaS xi in$it hawuni, jiyalgo in$i;ulel. 187. Чияссда рекъаралила ишалги рукIунел. xiyaSda reqaralila i^algi rujunel. 188. Чияссдасса гьессул рагIад ххалатабила, гьессул гьунаралдасса рецц-бакъ борххатабила. xiyaSdaSa heSul rafad {alatabila, heSul hunaraldaSa reC-baq bor{atabila. 189. Чияссе гьабураб лълъикIлъиялдасса кIудияб ссадакъа гьечIебила. xiyaSe haburab :ij;iyaldaSa judiyab Sadaqa hezebila. 190. Чияссе – гIамал берцинлъи, къохьое – нах, ратIлие – цIуни. xuyaSe - famal bercin;i, qo%oye - na[, raTliye - `uni. 191. Чияссе – рагIи, хIамие – тIил. xiyaSe - rafi, \amiye - Til. 192. Чияссе ссундулго гIей гьечIебила. xiyaSe Sundulgo fey hezebila. 193. Чияссул бахIарчилъи борохь чIвазеги къваригIунеб. xiyaSul ba\arxi;i boro% zwa#egi qwarifuneb. 194. Чияссул бахIарчилъи – ссабру гьабизе кIвей. xiyaSul ba\arxi;i - Sabru habi#e jwey. 195. Чияссул чилъи жиндирго хъатикь букIунеб. xiyaSul xi;i $indirgo ]atip bujuneb. 196. Чияссул гIамал хIакимлъун ккедалила лъалеб. xiyaSul famal \akim;un Kedalila ;aleb. 197. Чияссул ияхI – носол бал гIадаб жо. xiyaSul iya\ - nosol bal fadab $o. 198. Чияссул квешаб гIамал бахунеб унтиялдасса квешаб. xiyaSul kwe^ab famal ba[uneb untiyaldaSa kwe^ab. 199. Чияссул къунтIаб гIамал-ххассият цо рагIудассанги бичIчIулеб. xiyaSul qunTab famal-{aSiyat co rafudaSangi biZuleb. 200. Чияссул кьучIчIлъи – рагIи, рагIул кьучIчIлъи – тIубай. xiyaSul puZ;i - rafi, raful puZ;i - Tubay. 201. Чияссул кIодолъи рарал соназулI гуребила букIунеб, гIакълуялълъулIила. xiyaSul jodo;i raral sona#u/ gurebila bujuneb, faqluya:u/ila. 202. Чияссул хвел чияда бараб гьечIеб. xiyaSul [wel xiyada hezeb. 203. Чияссул хвелгицин берцинаб букIине ккола. xiyaSul [welgicin bercinab bujine Kola. 204. Чияссул тушманила жиндаго лъалареб жо. xiyaSul tu^manila $indago ;alareb $o. 205. Чияхъе тIагIел кьезе рокъотел виччай. xiya]e Tafel pe#e roqotel wiXay. 206. Чияцца гьабичIелълъул бициналде, дуццаго гьабуралълъулги багьа гьабе. xiyaCa habize:ul bicinalde, duCago habura:ulgi baha habe. 207. Чияцца гьабуралълъе къимат кьезе цIакъ бигьаяб жойила. xiyaCa habura:e qimat pe#e `aq bihayab $oyila. 208. Чияцца гьабуралълъул гурони, жинццаго гьабуралълъул рогьо букIунарев. xiyaCa habura:ul guroni, $inCago habura:ul roho bujunarew. 209. Чияцца гьавун, чи лIугьунарев, жинццаго живго лIугьинавизе кколев. xiyaCa hawun, xi /uhunarew, $inCago $iwgo /uhinawi#e Kolew. 210. Чияцца гьумер бухIизегIан, цIадуцца мегеж чIурхIаги. xiyaCa humer bu\i#efan, `aduCa mege$ zur\agi. 211. Чияцца гIакълу малълъун, гIабдал цIцIодорлъуларо. xiyaCa faqlu ma:un, fabdal ~odor;ularo. 212. Чияцца кьураб бищунго лълъикIаб жо – гьáричIого кьураб жо. xiyaCa purab bi&ungo :ijab $o - harizogo purab $o. 213. Чияцца кьураб жа гьекъеялдасса живго бетIергьанаб лълъадал рагI гьекъей лълъикIаб. xiyaCa purab $a heqeyaldaSa $iwgo beTerhanab :adal raf heqey :ijab. 214. Чияцца чи инжит гьавуларо, цин жинццаго живго инжит гьавичIони. xiyaCa xi in$it hawularo, cin $inCago $iwgo in$it hawizoni. 215. Чияццаниги кваналел Хъилидал багIаргIечал нилIеццаго кванан лълъикIила. xiyaCanigi kwanalel ]ilidal bafarfexal ni/eCago kwanan :ijila. 216. Чода рекъаралила тIукъбиги чIвалел. xoda reqaralila Tuqbigi zwalel. 217. Чода чIвалел магIазул гъанссида чIвалел магIал гьарурав Аллагь! xoda zwalel mafa#ul vanSida zwalel mafal haruraw allah! Маххукъебедассул йикIун йиго цIакъ берцинай чIчIужу. Хханассе бокьун буго, гьелълъул россги тIагIинавун, жинццаго гьелдассан кеп босизе. Хханасс лъазабун буго къебедассда, метер радалалде нусго чодуе тIикъва-магI къотIичIони, жинцца мун чIвазе вугилан. Маххукъебедасс рокьукъаб ххабар чIчIужуялълъе бицун буго, кIвелародай рухI ххвассар гьабизеян хIалтIизе къассдги гьабун буго. ГIакъилай чIчIужуялълъ гьессда абун буго - дудассан тIалаб гьабулеб буго инсанассухъан гьабун бажарулареб жо. РачIа, къасси нилI регилин, метералде щиб бугониги ккелеб батила. Цониги магIги къотIичIого, росс-лълъади регун руго. ma{uqebedaSul yijun yigo `aq bercinay Zu$u. {anaSe bopun bugo, he:ul roSgi Tafinawun, $inCago heldaSan ke_ bosi#e. {anaS ;a#abun bugo qebedaSda, meter radalalde nucgo xoduye Tiqwa-maf qoTizoni, $inCa mun zwa#e wugilan. ma{uqebedaS ropuqab {abar Zu$uya:e bicun bugo, jweladay ru\ {waSar nabi#eyan \alTi#e qaSdgi habun bugo. faqilay Zu$uya: heSda abun bugo - dudaSan Talab habuleb bugo insanaSu]an habun ba$arulareb $o. raza, qaSi ni/ regilin, meteralde &ib bugonigi Keleb batila. conigi mafgi qoTizogo, roS-:adi regun rugo. Радакь, нуцIцIидаги тункун, хханассул нукарасс абун буго - «Ххан хун вуго, ххеххго гьессул гъанссида чIвазе магIал къотIизе тIаде вахъа», – ян. Маххукъебедасс гьурмада квер бахъун буго, ццереххун реххссарал рагIабиги абулаго, гъанссида чIвазе магIалги гьарун руго. radap, nu~idagi tunkun, {anaSul nukaraS abun bugo - «{an [un wugo, {e{go heSul vanSida zwa#e mafal `oTi#e Tade wa]a», - yan. ma{uqebedaS hurmada kwer ba]un bugo, Cere{un re{Saral rafabigi abulago, vanSida zwa#e mafalgi harun rugo. 218. Чодасса гьоко ццебе унеб. xodaSa hoko Cebe uneb. 219. Чодасса рещтIун, хIамида рекIун. xodaSa re&Tun, \amida rejun. 220. Чодуе – цIцIал, хIамие – хIенссеркIо. xoduye - ~al, \amiye - \enSerjo. 221. Чое – кьили, хIамие – гъалдибер. xoye - pili, \amiye - valdiber. 222. Чое хъулухъ гьабичIони, лъелго рилълъине ккола, хIама лълъикI хьихьичIони, рохь мугъалълъ баччизе ккола. xoye ]ulu] habizoni, ;elgo ri:ine Kola, \ama :ij %i%izoni, ro% muva: baXi#e Kola. 223. Чол жал кколебилан, хIамил рачIчI ккоге. xol $al Kolebilan, \amil raZ Koge. 224. Чол къимат лъаларев лъелго вилълъине кколев. xol qimat ;alarew ;elgo wi:ine Kolew. 225. Чол хIал, гъогъолIе бачани, лъала, чияссул хIал, сапаралде цадахъ ккани, лъала. xol \al, vovo/e baxani, ;ala, xiyaSul \al, sa_aralde cada] Kani, ;ala. 226. Чордезе бокьарав лълъекьа хIинкъуларев, хIалтIи бокьулев бокьун вегуларев. xorde#e boparaw :epa \inqulerew, \alTi bopulew bopun wegularew. 227. Чорххое рахIат гIемер гьабурав нахъа воххуларо. xor{oye ra\at femer haburaw na]a wo{ularo. 228. Чорххол гьава цIцIикIкIарав цо хIалалда ххутIуларо. xor{ol hawa ~iJaraw co \alada {uTularo. 229. Чорххол гIамал хисугеги, рекIел гIадлу биххугеги. xor{ol famal [isugegi, rejel fadlu bi{ugegi. 230. Чорххол гIамал хисугеги, хурул талихI бекугеги. xor{ol famal [isugegi, [urul tali\ bekugegi. 231. Чорххол сахлъи бараб буго роццада кванаялда, рукъалълъул ракIа-раххари – босаралълъуб босараб лъеялда. xor{ol sa[;i barab bugo roCada kwanayalda, ruqa:ul raja-ra{ari - bosara:ub bosarab ;eyalda. 232. Чорххол тIабигIат буго, керен тIуни, батIалъун чIчIолеб, тIечIони, кидаго хахулеб лъимер гIадаб жо. xor{ol Tabifat bugo, keren Tuni, baTa;un Zoleb, Tezoni, kidago [a[uleb ;imer fadab $o. 233. ЧорххолI бугонани, нилIерго рухIги, махIалда бугони, нилIерго хIалги. xor{o/ bugonani, ni/ergo ru\gi, ma\alda bugoni, ni/ergo \algi. 234. ЧорххолI бугони – рухI, чвантиниб бугони – гIарац. xor{o/ bugoni - ru\, xwantinib bugoni - farac. 235. ЧорххолI бугони – хIал, рокъоб бугони – махIал. xor{o/ bugoni - \al, roqob bugoni - ma\al. 236. ЧорххолI витIарассе кинабго квен татуяб. xor{o/ wiTaraSe kinabgo kwen tatuyab. 237. ЧорххолI витIи гIадаб чода чи рекIунарев. xor{o/ wiTi fadab xoda xi rejunarew. 238. ЧорххолI гьечIеб гьунаралълъ чи ццеветIун инаро. xor{o/ hezeb hunara: xi CeweTun inaro. 239. ЧотIахъанасс чу беццулеб, векьарухъанасс оц беццулеб. xoTa]anaS xu beCuleb, weparu]anaS oc beCuleb. 240. Чохьое ияхI гьечIев, ракъуе ссабру гьечIев. xo%oye iya\ hezew, raquye Sabru hezew. 241. Чохьоеги рихьиеги бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколел. xo%oyegi ri%iyegi boparab habuni, i{tiyar hezeb balalde Kolel. 242. Чохьол бухIиялда щибго релълъунареб. xo%ol bu\iyalda &ibgo re:unareb. 243. Чохьол гурони мацIцI лъаларев, чадил гурони бицунарев. xo%ol guroni ma~ ;alarew, xadil guroni bicunarew. 244. Чохьол гьудулзаби чанги ратулел, къваригIиндал гьудул дагьав ватулев. xo%ol hudul#abi xangi ratulel, qwarifindal hudul dahaw watulew. 245. Чохьол дару – гьан, гьанал дару – рокьи. xo%ol daru - han, hanal daru - ropi. 246. Чохьол унти тIад чIвани, ботIрол унти тIагIуна. xo%ol unti Tad zwani, boTrol unti Tafuna. 247. Чохьол ургъел гьабуларесс ботIролги гьабулареб. xo%ol urvel habulareS boTrolgi habulareb. 248. Чохьониб гьунареб, кIалдибги гьунареб. xo%onib hunareb, jaldibgi hunareb. 249. Чохьоцца гIадин чи реххуларо. xo%oCa fadin xi re{ularo. 250. Чоцца хIатIал росулел, тIад рекIарассухъ ралагьун (Чоцца юргъаги бачунеб чи вихьун). xoCa \aTal rosulel, Tad rejaraSu] ralahun (xoCa yurva baxuneb xi wi%un). 251. Чоцца чал кIанцIидал, оцоеги баркала кье. xoCa xal jan`idal, ocoyegi barkala pe. 252. Чоцца чи хIурулI речIчIулев, гIорцIмацца гъогъолI речIчIулев. xoCa xi \uru/ reZulew, for`maCa vovo/ reZulew. 253. Чу берцин гьабула кьилиялълъ, чи берцин гьавула захIматалълъ. xu bercin habula piliya:, xi bercin hawula #a\mata:. 254. Чу щведал, кьили щвечIо, кьили щведал, чу щвечIо. xu &wedal, pili &wexo, pili &wedal, xu &wezo. 255. Чу беэдун квегъе, чIчIужу еццун куцай (Чу беэде чIчIужу ецце). xu beedun kweve, Zu$u yeCun kucay (xu beede Zu$u yeCe). 256. Чу босе гьод къокъаб, гьалмагъ ккве калам дагьав. xu bose hod qoqab, halmav Kwe kalam dahaw. 257. Чу босе юргъа бихьун, налъи гьабе чи вихьун. xu bose yurva bi%un, na;i habe xi wi%un. 258. Чу босулесс гьелълъул рилълъин цIеххедал, чол бетIергьанасс абурабила мавлидалде ахIун унев дибирассулалдасса ххеххаб бугилан. xu bosuleS he:ul ri:in `e{edal, xol beTerhanaS aburabila mawlidalde a\un unew dibiraSulaldaSa {e{ab bugilan. 259. Чу гьечIелълъуб хIамаги чуйилан толебила (тейила). xu heze:ub \amagi xuyilan tolebila (teyila). 260. Чу кIалдиб ххер ккун холеб, къарум дунялалда ххутIанщиналда ххадув ххачадулаго холев. xu jaldib {er Kun [oleb, qarum dunyalalda {uTan&inalda {aduw {axadulago [olew. 261. Чу лъала кьолокье ккедал, чи лъала кьалде ккедал. xu ;ala polope Kedal, xi ;ala palde Kedal. 262. Чу лълъикIаб чияцца рекIинчIеб, лълъади лълъикIай чияе инчIей. xu :ijab xiyaCa rejinzeb, :adi :ijay xiyaye inzey. 263. Чу лълъикIасс чодуе хIалхьи толареб, ретIел лълъикIав хьвадулев чIчIоларев. xu :ijaS xoduye \al%i tolareb, reTel :ijaw %wadulew Zolarew. 264. Чу рилълъадассан лъала, чи рагIудассан лъала. xu ri:adaSan ;ala, xi rafudaSan ;ala. 265. Чу хIалае ккун, хIамие кIалцIи щварабила. xu \alaye Kun, \amiye jal`i &warabila. 266. Чу щолаго, гIорцIен гIабдаласс гурони рекIунареб. xu &olago, for`un fabdalaS guroni rejunareb. 267. Чу щолебги букIун, хIамихъ анищ гьабуге. xu &oleb bujun, \ami] ani& habuge. 268. Чу-ярагъ лълъикIавилан лълъиданиги цIцIар лъоге, лъалабалълъги ратулел тадбир бугел гIадамал. xu-yarav :ijawilan :idanigi ~ar ;oge, ;alaba:gi ratulel tadbir bugel fadamal. 269. Чуги чIвачIого, чиги чIвачIого, хъала бахъулареб. xugi zwazogo, xigi zwazogo, ]ala ba]ulareb. 270. Чуги ццебе тун, лъалкI балагьулев. xugi Cebe tun, ;alj balahulew. 271. Чуги цIцIалги гIола гIолохъанчияссе. xugi ~algi fola folo]anxiyaSe. 272. Чудкие балкан кинаб бугониги батIалъи букIунареб. xudkiye balkan kinab bugonigi baTa;i bujunareb. 273. Чундузул убуразулI лIар биццатаб бис гIадав, лъарал лълъимазда гьоркьов хъахIилаб ралъад гIадав. xundu#ul ubura#u/ /ar biCatab bis fadaw, ;aral :ima#da horpow ]a\ilab ra;ad fadaw. 274. Чури бухIараб бахIри гIадин. xuri bu\arab ba\ri fadin. 275. Чурпадул хIал гъодода лъала. xur_adul \al vododa ;ala. 276. Чурул росода чIван, чIулгIи бекуге (Чи гурев чияссе кьун, лълъикIай яс хвезаюге). xurul rosoda zwan, zulfi bekuge (xi gurew xiyaSe pun, :ijay yas [we#ayuge). 277. ЧурулIа бахъараб гIункIкI гIадин. xuru/a ba]arab funJ fadin. 278. Чурунилан щагIил чини лIугьинаро, чол русснада бухьунилан, хIамил чу лIугьинаро. xurunilan &afil xini /uhinaro, xol ruSnada bu%unilan, \amil xu /uhinaro. 279. Чухъида квер бахъула, хъабчиде квер хьвагIула. xu]ida kwer ba]ula, ]abxide kwer %wafula. 280. Чуял гIемер руго – тулпар цо буго, гIадамал гIемер руго – бахIарчи цо вуго. xuyal femer rugo - tul_ar co bugo, fadamal femer rugo - ba\arxi co wugo.

Д d 1. Давла хуриссан кьеги, хвел бусадассан кьеги. dawla [uriSan pegi, [wel busadaSan pegi. 2. Давладулал гIемерлъани, давлаги дагьаб щолебила. dawladulal femer;ani, dawlagi dahab &olebila. 3. Дагь гурони гьечIони учузаб ххиралъула. dah guroni hezoni uxu#ab {ira;ula. 4. Дагьаб боцIцIи бугез риба гьабула, рибадул хIилаби лъазеги гьарун. БоцIцIи цIцIикIкIарацца даран гьабула, дарман тIагIанщинал маххссараде ккун. dahab bo~i buge# riba habula, ribadul \ilabi ;a#egi harun. bo~i ~iJaraCa daran habula, darman Tafan&inal ma{Sarade Kun. 5. Дагьаб гIоларессе гIемерги гIолареб. dahab folareSe femergi folareb. 6. Дагьаб кьурассе дагьабги къваригIунеб, гIемер кьурассе тIолабго къваригIунеб. dahab puraSe dahabgi qwarifuneb, femer puraSe Tolabgo qwarifuneb. 7. Дагьаб меххалълъ лагълъи баччани, гIемер меххалълъ хханлъи щолеб. dahab me{a: lav;i baXani, femer me{a: {an;i &oleb. 8. Дагьаб налъиялълъ – гьудулила, кIудияб налъиялълъ – тушманила. dahab na;iya: - hudulila, judiyab na;iya: - tu^manila. 9. Дагьаб ххарж гьабичIони, гIемер щоларо. dahab {ar$ habizoni, femer &olaro. 10. Дагьабго жо лъазеги гIемераб жо цIцIализе кколеб. dahabgo $o ;a#egi femerab $o ~ali#e Koleb. 11. Дагьабниги гIантлъи гъорлI гьечIев чияссул бахIарчи вахъунарев (ХIажимурадил рагIаби). dahabnigi fant;i vor/ hezew xiyaSul ba\arxi wa]unarew (\a$imuradil rafabi). 12. Дагьабниги лълъикIлъи гъорлI гьечIеб квешлъи букIунареб. dahabgi :ij;i vor/ hezeb kwe^;i bujunareb. 13. Дагьав гаргаде, гIемер хIалтIе. dahaw fargade, femer \alTe. 14. Дагьав кIалъалессул хIалтIи гIемераб. dahaw ja;aleSul \alTi femerab. 15. Дагьалда гIей гьабуларессе гIемерабги щолареб. dahalgi fey habulareSe femerabgi &olareb. 16. Дагь-дагьккун баччани, мегIерги баччизе кIолеб, циндаго баччизе лIугьани, мунго молоцца ваччизе кколев. dah-dahKun baXani, mefergi baXi#e joleb, cindago baXi#e /uhani, mungo moloCa waXi#e Kolew. 17. Дагь-дагьккун гъоркьан бикIани, борххатаб мегIерги ччукIун бачIунеб. dah-dahKun vorpan bijani, bor{atab mefergi Xujun bazuneb. 18. ДагIбадулав къела, къадар бергьина. dafbadulaw qela, qadar berhina. 19. ДагIнида чIахI-ххералълъул, гьойда ракьа-гьаналълъул гурони мацIцI бичIчIуларебила. dafniCa za\-{era:ul, hoyda rapa-hana:ul guroni ma~ biZularebila. ЦIцIализе араб бакIалдассан жиндирго эбелалълъухъе дагIницца битIун бачIараб кагъат цIцIалулеб меххалълъ, гIенеккун букIун буго гьойги. Салам-каламалдасса ххадуб кагътида хъван букIун буго исана бижараб керчаб ххарил, рокъоб жиндиего кьолеб букIараб кIалцIул, чед-ххинкIалълъул хIакъалълъулI. ЦIцIалулеб кагъатги гьоркьоб къотIизабун, гьойцца цIцIеда гьикъун буго, гьеб кагътида гьанал яги ракьа-къедалълъул хъвараб жого гьечIищилан. ГьечIилан цIцIецца абидал, пашманго гьойцца абун буго, цо рагIиги ракьа-гьаналълъул хIакъалълъулI гьечIеб гьеб кагъат цIцIаличIониги бегьилаанилан. ~ali#e arab bajaldaSan $indirgo ebela:u]e dafniCa biTun bazarab kavat ~aluleb me{a:, feneKun bujun bugo hoygi. salam-kalamaldaSa {adub kavtida ]wan bujun bugo isana bi$arab kerxab {aril, roqob $indiyego poleb bujarab jal`ul, xed-{inja:ul \aqa:u/. ~aluleb kavatgi horpob qoTi#abun, hoyCa ~eda hiqun bugo, heb kavtida hanal yagi rapa-qeda:ul ]warab $ogo hezi&ilan. hezilan ~eCa abidal, _a^mango hoyCa abun bugo, co rafigi rapa-hana:ul \aqa:u/ hezeb heb kavat ~alizonigi behilaanilan. 20. ДагIние – цIцIар, цIцIедуе – рогьо. dafniye - ~ar, ~eduye - roho. 21. ДагIнил цIцIокоги кьун, цIцIел хъвайи босулареб. dafnil ~okogi pun, ~el ]wayi bosulareb. 22. Дад бекарав къоролав гIадин ххутIун вугила. dad bekaraw qorolaw fadin {uTun wugila. 23. Дадал къимат хведал лъала. dadal qimat [wedal ;ala. 24. Дадил ургъел – гIоркь ккурасс, гIиял ургъел – тIил ккурасс. dadil urvel - forp KuraS, fiyal urvel - Til KuraS. 25. Дадил роцен цIеххезе арав мискинчи гIадин. dadil rocen `e{e#e araw miskinxi fadin. Мискинабго хъизан букIанила. Гьезул цо гIакаги букIанила, рахь гьализениги, квен гьабизениги цо цIетIа лъолеб хъазанги букIанила. ЧIчIужу щар чIвазе цо дадгIаги бугебанищан зигардулей йикIанила. Цо къоялълъ гьелълъ вугIа-восун росс базаралде витIанила. Гьенисса цо гьитIинабго дадги босун, гьевги тIад вуссанила. ЧIчIужуялълъ алълъубе кигIан балебан гьикъанила. Валагьин, гьелда жанибе кигIан балебали диццаги гьикъичIин, гьадигIан балаян бичулессги бицинчIилан, мискинчи нахъ вуссун базаралде вилълъанила. Дова речIчIун, гъова речIчIун, щегI бичулев валагьанила, доб дуцца дие бичараб дадинибе кигIан балебилан гьикъанила. КIиго къолонибе лъаб балаян абунила щегI бичулессги. КIочонгутIизе - «КIиго къолонибе лъаб, кIиго къолонибе лъаб», – ан абулаго, рокъове вачIунев вукIанила мискинчи. miskinab ]i#an bujanila. he#ul co fakagi bujanila, ra% hali#enigi, kwen habi#enigi co `eTa ;oleb ]a#angi bujanila. Zu$u &ar zwa#e co dadfagi bugebani&an #igarduley yijanila. co qoya: he: wufa-wosun roS ba#aralde wiTanila. heniSa co hiTinabgo dadgi bosun, hewgi Tad wuSanila. Zu$uya: a:ube kifan baleban hiqanila. walahin, helda $anibe kifan balebali diCagi hiqizin, hadifan balayan bixuleSgi bicinzilan, miskinxi na] wuSun ba#aralde wi:anila. dowa reZun, vowa reZun, &ef bixulew walahanila, dob duCa diye bixarab dadinibe kifan balebilan hiqanila. jigo qolonibe ;ab balayan abunila &ef bixuleSgi. joxonguTi#e - «jigo qolonibe ;ab, jigo qolonibe ;ab», - an abulago, roqowe wazunew wujanila miskinxi. Цо бертин бугеб росулIе щванила гьав. Берталълъ ругел гIолохъаби меххтун, гьаглъун рукIанила. ТIаде щварав гьасс «Салам гIалайкум, кIиго къолонибе лъаб», – ан абунила. ГIолохъаби ххантIан тIаде рахъанила, гьединищин абулеб гьадинаб данделъиялде вачIарав чияссан, рак гIадин вухханила гьев. Ххадуб гьасс гьикъун буго щибиланхха жинцца абизе кколеб букIарабан. Щибилан гуреб, роххел тIасса унгегиян абизе кколаанилан малълъанила гьез. ГIемер кватIичIого, гьав цо кверкьаби ругеб бакIалде щванила. «Салам гIалайкум, роххел тIасса унгеги!» – ян ахIанила гьасс. Дур маххссараялде регIунищин жал ругеланги абун, вухханила гьав кверкьабаза рукIаразги. Щибиланхха дицца абизе кколеб букIарабан гьикъанила гьасс. Щиб гурелълъул, хварассе аххират лълъикIаб кьегиян абизе кколилан малълъанила гьазги. co bertin bugeb rosu/e &wanila haw. berta: rugel folo]abi me{tun, hag;un rujanila. Tade &waraw haS «salam falaykum, jigo qolonibe ;ab», - an abunila. folo]abi {anTan Tade ra]anila, hedini&in abuleb hadinab dande;iyalde wazaraw xiyaSan, rak fadin wu{anila hew. {adub haS hiqun bugo &ibilan{a $inCa abi#e Koleb bujarab. &ibilan gureb, ro{el TaSa ungegiyan abi#e Kolaanilan ma:anila he#. femer kwaTizogo, haw co kwerpabi rugeb bajalde &wanila. «salam falaykum, ro{el TaSa ungegi!» - yan a\anila haS. dur ma{Sarayalde refuni&in $al rugelangi abun, wu{anila haw kwerpaba#a rujara#gi. &ibilan{a diCa abi#e Koleb bujaraban hiqanila haS. &ib gure:ul, [waraSe a{irat :ijab pegiyan abi#e Kolilan ma:anila ha#gi. Кинасса абуниги рекъоларел алго кинал гIадамалилан ракIалдеги ккун, вилълъанила ав жиндирго нухда. Тайи квегъулел цо чагIи ратанила гьассда. Гьелълъ гьезие цIакъ гIакъуба кьолеб бугоанила. КIобокIун тIимугъгун, гьесс гьазда - «Салам гIалайкум, хварассе аххират лълъикIаб кьеги!» – ян абунила. Капурго хвараб хIама, дуцца аххират лълъияб кьун батагиян абизе ккани, ниж хунищ ругелан, гьезги лълъикI зуранила гьав. Щибиланхха абизе кколебан гьикъанила гьаздаги. Щибилан гуреб, гьабулеб битIагиян абизе кколилан малълъанила гьезги. Гьеле гьедин, чангояз вуххун, щванила рокъове дадил роцен цIеххезе арав мискинчи.. kinaSa abunigi reqolarel algo kinal fadamalilan rajalde Kun, wi:anila aw $indirgo nu[da. tayi kwevulel co xafi ratanila haSda. he: he#iye `aq faquba poleb bugoanila. jobojun Timuvgun, heS ha#da - «salam falaykum, [waraSe a{irat :ijab pegi!» - yan abunila. ka_urgo [warab \ama, duCa a{irat :iyab pun batagiyan abi#e Kani, ni$ [uni& rugelan, he#gi :ij #uranila haw. &ibilan{a abi#e Koleban hiqanila ha#dagi. &ibilan gureb, habuleb biTagiyan abi#e Kolilan ma:anila he#gi. hele hedin, xangoya# wu{un, &wanila roqowe dadil rocen `e{e#e araw miskinxi... 26. Дадил хьибил ккурав, хьагил гIоркь ккурав. dadil %ibil Kuraw, %agil forp Kuraw. 27. Даимаб роххелги букIунареб, тIасса унареб ургъелги букIунареб. daimab ro{elgi bujunareb, TaSa unareb urvelgi bujunareb. 28. Далалда гъоркь абизе лъалеб гIадин, мималда тIад абизеги лъазе ккола. dalalda vorp abi#e ;aleb fadin, mimalda Tad abi#egi ;a#e Kola. Кици буго «дие» – ян гурони, «ма» – ян абизе лъаларев чияссул хIакъалълъулI. «Далалда гъоркь» абураб жоялдассан бичIчIула – д-хIарпалда ххадуб рагьараб – и-хIарп букIине ккей (ди). Мималда тIад абураб рагIудассан бичIчIула – м-хIарпалда ххадуб рагьараб – а-букIине ккей (ма). kici bugo «diye» - yan guroni, «ma» - yan abi#e ;alarew xiyaSul \aqa:u/. «dalalda vorp» aburab $oyaldaSan biZula - d-\ar_alda {adub raharab - i-\ar_ bujine Key (di). mimalda Tad aburab rafudaSan biZula - m-\ar_alda {adub rahab - a-bujine Key (ma). 29. Дарабазде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукь ккогеги. daraba#de xer{ Kogegi, xiyar ~obalde rup Kogegi. 30. Дам-дам бугеб, чIам-чIам гьечIеб бертин гIадаб жойила. dam-dam bugeb, zam-zam hezeb bertin fadab $oyila. 31. Дангизеги дун дангун, донкIинейги дун тIамун (Эбелги дир юххун, гIакIаги дир бахъун). dangi#egi dun dangun, donjineygi dun Tamun (ebelgi dir yu{un, fakagi dir ba]un). 32. Данде ккарав чи чIвараб, чанай араб гьой чIвараб. dande Karaw xi zwarab, xanay arab hoy zwarab. 33. Дандежо бугони, кванил тIагIам цIцIикIкIуна, кодоб жо бугони, чияссул къадру цIцIикIкIуна. dande$o bugoni, kwanil Tafam ~iJuna, kodob $o bugoni, xiyaSul qadru ~iJuna. 34. Дандеяссдассан би баккани, дудассанги рахь баккулареб. dandeyaSdaSan bi baKani, dudaSangi ra% baKulareb. 35. Дандрарал тIанчIазулгийищила дир-дурал рукIунел. dandraral Tanza#ulgiyi&ila dir-dural rujunel. 36. Далил бачун, боцIцIи чурулебила, далил бачун, боцIцIи хъвалебила. dalil baxun, bo~i xurulebila, dalil baxun, bo~i ]walebila. 37. Дарай ретIаниги – гьадабго ланжу, хIебет ретIаниги – гьадабго ланжу. daray reTanigi - hadabgo lan$u, \ebet reTanigi - hadabgo lan$u. 38. Дарай ретIаниги кIкIухIалги лъала, хIебет ретIаниги лаченги лъала. daray reTanigi Ju\algi ;ala, \ebet reTanigi laxengi ;ala. 39. Даран лълъикIаб маян диццаги кьураб, маян дуццаги кьураб (ма – дуе, ма – дие). daran :ijab mayan diCagi purab, mayan duCagi purab (ma - duye, ma - diye). 40. Даран буго даран, хъатир буго хъатир. daran bugo daran, ]atir bugo ]atir. 41. Даран рекIкIалълъ гьабуге, ригьин реццалълъ гьабуге. daran reJa: habuge, rihin reCa: habuge. 42. Даран хIажатассулгун гьабе, ригьин гIел бащадазулгун гьабе. daran \a$ataSulgun habe, rihin fel ba&ada#ulgun habe. 43. Даран хIилаялълъул жо буго. daran \ilaya:ul $o bugo. 44. Дараялда бозги баге, бозида дарайги баге. darayalda bo#gi bage, bo#ida daraygi bage. 45. Дарманан абурассда гIажаланги абулареб, гIажалан абурассда дармананги абулареб. darmanan aburaSda fa$alangi abulareb, fa$alan aburaSda darmanangi abulareb. 46. Дармида гьоркьов эмен-вацц вукIунарев. darmida horpow emen-waC wujunarew. 47. Дармил эбел-эмен гьечIелила. darmil ebel-emen hezebila. Къокъалго рагIабаз гьадин малълъулеб буго, цо чанго чияссда цо учуз кьолеб жо данде чIванилан, цогидаздаги гьеб батуларебила, цо жо ххираго бичун унилан, киназго ххира босизеги кколаребила. qoqalgo rafaba# hadin ma:uleb bugo, co xango xiyaSda co uxu# poleb $o dande zwanilan, cogida#dagi heb batularebila, co $o {irago bixun unilan, kina#go {ira bosi#egi Kolarebila. 48. Дармицца къей – анкьил ургъел, хуруцца къей – лъагIалил ургъел, ригьнацца къей – гIумруялълъулго ургъел. darmiCa qey - anpil urvel, [uruCa qey - ;afalil urvel, rihnaCa qey - fumruya:ulgo urvel. 49. Дару камураб унти букIунареб, багьана камураб гьересси букIунареб. daru kamurab unti bujunareb, bahana kamurab hereSi bujunareb. 50. Даруялде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. daruyalde xer{ Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. 51. Дебул каратIгун семарай, салул каратIгун ягъарай (рохьи-жужай гьечIей). debul karaTgun semaray, salul karaTgun yavaray (ro%i-$u$ay hezey). 52. Дибир вакъуларев, къебед вугьунарев. dibir waqularew, qebed wuhunarew. 53. Дибирасс малълъараб гьабуге, гъосс гьабураб гьабе. dibiraS ma:arab habuge, voS haburab habe. 54. Дибирассул бечелъи – росу кIодолъи. dibiraSul bexe;i - rosu jodo;i. 55. Дибирги къезавулей, къадиги чIчIезавулей. dibirgi qe#awulew, qadigi Ze#awuley. 56. Дида бихьичIеб къварилъи – ботIротIа ххенолеб гьобо. dida bi%izeb qwari;i - boTroTa {enoleb hobo. 57. Дида вихьун вукIанила, вухьахъе тейила. dida wi%un wujanila, wuja]e teyila. 58. Дида гъоркь лъун букIараб бакI босун вачIа. dida vorp ;un bujarab baj bosun waza. МагIарулаз гьаб кици тIамула гIадамазе жинцца щибго адаб – хIурматги гьабуларев, гIадамаздассан жиндиего хIурматги лълъикIлъиги къваригIарав чияссе. mafarula# hab kici Tamula fadama#e $inCa &ibgo adab-\urmat habularew, fadama#daSan $indiyego \urmatgi :ij;igi qwarifaraw xiyaSe. 59. - Дида ххан кIалъана! - Щибиланхха эсс абураб? - Яре ццевесса! – ян абуна. - dida {an ja;ana! - &ibilan{a eS aburab? - yare CeweSa! - yan abuna. 60. Дидаги хъвагегийила, хъухьи лIугIугегийила. didagi ]wageyila, ]u%i /ufugegiyila. 61. Дидаги букIараб бахIараб заман, махIу беканиги галадулареб. didagi bujarab ba\arab #aman, ma\u bekanigi galadulareb. 62. Дидаги гурхIулев – дир чедги бикъулев. didagi gur\ulew - dir xedgi biqulew. 63. Дидаго квер чIвазеян ХIава ячун йикIана, ХIавада кIиябго квер диццаго чIвазе ккана. didago kwer zwa#eyan \awa yaxun yijana, \awada jiyabgo kwer diCago zwa#e Kana. 64. Дидасса бергьарав чи вугеб бакIалде жив вачIинарилан (вачунге - ян) абурабила хханассги. didaSa berharaw xi wugeb bajalde $iw wazinarilan (wazunge - yan) aburabila {anaSgi. Ххан ахIулев вукIун вуго гьоболлъухъ. Гьесс абун буго, гьенив жиндасса бергьунев чи ватани, вилълъинарилан. Хханассдассаги бергьунев чи вукIуневищан, релъун руго гIадамал. Гьенив хханассдасса бергьуневни чи ватун вуго, жиндие бокьарабщинаб гьабун гурони чIчIолареб гьитIинаб лъимер. {an a\ulew wujun wugo hobol;u]. heS abun bugo, heniw $indaSa berhunew xi watani, wi:inarilan. {anaSdaSagi berhunew xi wujunewi&an, re;un rugo fadamal. heniw {anaSdaSa berhunewni xi watun wugo, $indiye boparab&inab habun guroni Zolareb ;imer. 65. Дие вас гьавизегIанищ букIараб бо багъаризе! diye was hawi#efani& bujarab bo bavari#e! 66. Дие гIанкIу кьурасс бокьосса баси ана. diye fanju puraS bopoSa basi ana. 67. Дие гIунин, ГIисае бай, баркаман. diye funin, fisaye bay, barkaman. 68. – Дие моххмохх бокьуларо дада. – Щай дир вас? – ГьечIогохха дада! - diye mo{mo{ bopularo, dada. - &ay dir was? - hezogo{a dada! 69. Дие хъвалеб чагъана, чахъабазе бачунеб наку. diye ]waleb xavana, xa]aba#e baxuneb naku. Кици буго Шамилил заманалда бижараб. Шамил-имам божулев вукIун вуго бицараб жоялда. Гьесс абулебги букIун буго, кIветIалда михъги бугев бихьинчиясс гьересси бицунебилан кколарин жиндаян. Гьессул гьеб загIипаб рахъалдассан пайдаги босун, цо-цо гIадамаз, «гьав Аллагьассда божуларо, досс как баларо», – ян имамассде мацIцIал гьарулел рукIун руго, имамассги гьезие тамихI гьабизе изну кьолеб букIун буго. Гьадин, жиндир гьан кваназелъун, имамассде мацIцI гьабурал гIадамазде гIиял бетIергьанасс абурал руго гьал рагIаби. Цогиясс абураб гьалълъулго цоги къагIидаги буго - «Диццани бала, имам, как, дирни куйдуцца балеб гьечIо». kici bugo ^amilil #amanalda bi$arab. ^amil imam bo$ulew wujun wugo bicarab $oyalda. heS abulebgi bujun bugo, jweTalda mi]gi bugew bi%inxiyaS hereSi bicunebilan Kolarin $indayan. heSul heb #afi_ab ra]aldaSan _aydagi bosun, co-co fadama#, «haw allahaSda bo$ularo, doS kak balaro», - yan imamaSde ma~al harulel rujun rugo, imamaSgi he#iye tami\ habi#e i#nu poleb bujun bugo. hadin, $indir han kwana#e;un, imamaSde ma~ habural fadama#de fiyal beTerhanaS abural rugo hal rafabi. cogiyaS aburab ha:ulgo cogi qafidagi bugo - «diCani bala, imam, kak, dirni kuyduCa baleb hezo». 70. Дие щиб, кин кканиги! – ян абурабила гъоркьа палугьанасс. diye &ib, kin Kanigi! - yan aburabila vorpa _aluhanaS. 71. Диего гIоло абулеб батани, чехь бихъаги, гьирдани къвачIа рекъараб бугилан абурабила гIонкIкIоцца. diye folo abuleb batani, xe% bi]agi, hirdani qwaza reqarab bugilan aburabila fonJoCa. 72. Дидасса къолей рокъой йигилан, цоясс чIчIужу юххарайила. didaSa qoley roqoy yigilan, coyaS Zu$u yu{arayila. 73. Дир аниб кванан, чияр доба къинлъун. dir anib kwanan, xiyar doba qin;un. 74. Дир бадиссан ралагьизе лълъикIанила нуж гъолълъухъан абурабила рокьи ккарав гIолиласс, яс ссурукъай йигилан гIадамал гаргадидал. dir badiSan ralahi#e :ijanila nu$ vo:u]an aburabila ropi Karaw folilaS, yas Suruqay yigilan fadamal gargadilal. 75. Дир бадиссан ялагьун, дир кIалдиссан кIалъан. dir badiSan yalahun, dir jaldiSan ja;an. 76. Дир бикъаги, дицца бикъугеги. dir biqagi, diCa biqugegi. 77. Дир вас гIезегIанищила рагъ ккезе чIчIун букIараб. dir was fe#efani&ila rav Ke#e Zun bujarab. 78. Дир-дуралълъул бицани, росс-лълъадул дагIба кколеб. dir-dura:ul bicani, roS-:adul dafba Koleb. 79. Дир инссуда цIцIарги лъун, ЦIцIор гъурулев багьадур. dir inSuda ~argi ;un, ~or vurulew bahadur. 80. Дир кIал – дир тушман. dir jal - dir tu^man. 81. Дир оц хъун батаги дицца бицунебги бичIчIулев, дида бицинеги лъалесс. dir oc ]un batagi diCa bicunebgi biZulew, dida bicinegi ;aleS. 82. Дир рокъоб хханассул гIакълу рекъеларо, хханассул рокъоб дир гIакълу рекъеларо. dir roqob {anaSul faqlu reqelaro, {anaSul roqob dir faqlu reqelaro. 83. Дир рукъ – дир хъала. dir ruq - dir ]ala. 84. Дир хабалI дун, дур хабалI мун. dir [aba/ dun, dur [aba/ mun. ГIадамазда гьоркьор гIемер рукIуна, гьадин щай гьабулеб, додин щай гьабуларебан, жидеде кколарел жал рицунел чагIи. Гьел чIчIоларо гьал рагIаби жидеда абизегIан. fadama#da horpor femer rujuna, hadin &ay habuleb, dodin &ay habulareban, $idede Kolarel $al ricunel xafi. hel Zolaro hal rafabi $ideda abi#efan. 85. Дир хур багъарулеб гьечIо, дур гIи багьарулеб буго. dir [ur bavaruleb hezo, dur fi baharuleb bugo. Гьаб кици буго ГьидалI бижараб. КIигояссда гьоркьоб къотIи ккун буго, цояссе хур кьезе, дандеяссги гьессие хур жаниб цIураб гIи кьезе. ГIиял хур цIезабураб меххалълъ, багъарулеб жоялълъухъ багъарулареб жо кьезе кIвеларилан, хурул бетIергьанассул рагIи хун буго. hab kici bugo hida/ bi$arab. jigoyaSda horpob qoTi Kun bugo, coyaSe [ur pe#e, dandeyaSgi heSiye [ur $anib `urab fi pe#e. fiyal `e#aburab me{a:, bavaruleb $oya:u] bavarulareb $o pe#e jwelarilan, [urul beTerhanaSul rafi [un bugo. 86. Дир – цIцIар, дур – бечелъи, хIама лълъицца гьекъелеб? dir - ~ar, dur - bexe;i, \ama :iCa heqeleb? 87. Дир цIцIоко – дир тушманилан абулебила царацца. dir ~oko - dir tu^manilan abulebila caraCa. 88. Дир чухъа лIугIизегIанищила букIараб къиямассеб къо чIчIезе. dir xu]a /ufi#efani&ila bujarab qiyamaSeb qo Ze#e. МагIарулазе баянаб буго 1902 соналда цо росдал гIадамал, жакъа къиямассеб къо чIчIезе бугилан дибирасс ххабарги бицун, кIудияб хIинкъиялда гъоркь рукIин. ЦIияб чухъидасса воххун вукIарав цо гIолохъанассул рагIи жакъа нилIее кицилъун лIугьун буго. mafarula#e bayanab bugo 1902 sonalda co rosdal fadamal, $aqa qiyamaSeb qo Ze#e bugilan dibiraS {abargi bicun, judiyab \inqiyalda vorp rujin. `iyab xu]idaSa wo{un wujaraw co folo]anaSul rafi $aqa ni/eye kici;un /uhun bugo. 89. Дир чIчIужу горбогьод гIадай йигилан абурабила цоясс, дирай моххмоххил гьод гIадай йигилан абурабила цогиясс. dir Xu$u gorbohod faday yigilan aburabila coyaS, diray mo{mo{il hod faday yigilan aburabila cogiyaS. КIиябго кици буго цоцазул абулел куцал. КIиялълъго бицунеб буго чIчIужу хъарссун бахъунареб горбогьод гIадай, нахърател бугей йикIине кколилан. jiyabgo kici bugo coca#ul abulel kucal. jiya:go bicuneb bugo Zu$u ]arSun ba]unareb gorbohod faday, na]ratel bugey yijine Kolilan. 90. Дир яс ячанани, нуцал хIелеко, ячинчIого тани, цIцIукIа хIелеко. dir yas yaxanani, nucal \eleko, yaxinzogo tani, ~uja \eleko. 91. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ рекъонго дие гьаб! – ан абурабила маймалакалълъ. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u] reqongo diye hab! - an aburabila maymalaka:. Цо нухалълъ гъотIода букIараб маймалакида, ччугIа кквезе гьинги реххун, рокъове унев ччугIихъан вихьанила. ХхантIан гъотIодасса гъоркьеги рещтIун, лълъелIа къватIибеги цIцIан, гьалълъги реххулеб букIанила гьин. Маймалакалълъул маххщелги гIечIого, гьин гьелда тIад бигъа-битун чIчIанила. Гьеб бихьанила маймалакалълъ рахIаталда толареб гIанкIкIида. Бекерунги бачIун, гьелълъ маймалакалълъул ботIролI тIил кьабанила. co nu[a: voToda bujarab maymalakida, Xufa Kwe#e hingi re{un, roqowe unew Xufi]an wi%anila. {anTan voTodaSa vorpegi re&Tun, :eTa qwaTibegi ~an, ha:gi re{uleb bujanila hin. maymalaka:ul ma{&elgi fezogo, hin helda Tad biva-bitun Zanila. heb bi%anila maymalaka: ra\atalda tolareb fabJida. bekerungi bazun, he: maymalaka:ul boTro/ Til pabanila. 92. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ, рекъонго дие гьаб! – ан абунила маймалакалълъ, хIалиццаго гьинги тIасса бахъулаго. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u], reqongo diye hab! - an abunila maymalaka:, \aliCago hingi TaSa ba]ulago. 93. Дирго малъаз гIадин, дирго гьод хъассиларо. dirgo ma;a# fadin, dirgo hod ]aSilaro. 94. Дирго тала бухъун йикIараяни, таргьа биххун, тIажу гьабилароан. dirgo tala bu]un yijarayani, tarha bi{un, Ta$u habilaroan. ГIурусаз Дагъистаналда кверщел гьабураб меххалълъ, гIемерал магIарулал ун руго ТуркалIе. Гьениб квешаб къоги бихьун, ракъун-къечон цо-цоял нахъ руссунги рачIун руго. Гьений язихъаб яшавалда йикIарай ЧIчIикIасса гIадамалълъул кагътидассан тIибитIараб бугилан абула гьаб кици. furusa# davistanalda kwer&el haburab me{a:, femeral mafarulal un rugo turka/e. henib kwe^ab qogi bi%un, raqun-qexon co-coyal na] ruSungi razun rugo. heniy ya#i]ab ya^awalda yijaray ZijaSa fadama:ul kavtidaSan TibiTarab bugilan abula hab kici. 95. Дирго хIалалаб боцIцIи чияеги кьеларо, чияр чурпаги бакьан гуро. dirgo \alalab bo~i xiyaye pelaro, xiyar xur_agi bapan guro. 96. Дирго хIатIал ссвакачIого, дир къваригIел тIубаларо. dirgo \aTal Swakazogo, dir qwarifel Tubalaro. 97. Дирго черхх – дунго ххан, бокьани багIараб ретIина, бокьани гIурччинаб ретIина. dirgo xer{ - dungo {an, bopani bafarab reTine, bopani furXinab reTina. 98. Дирилан абураб гьецIо кьватIана, дирилан абураб кьуру биххана (ссундулIго талихI кьечIо). dirilan aburab he`o pwaTana, dirilan aburab puru bi{ana (Sundu/go tali\ hezo). 99. Дицца абилебги дуцца абунин, дицца щибилан абилеб? diCa abilebgi duCa abunin, diCa &ibilan abileb? 100. Дицца вазуневги дун вазуневги дида чабххикьан ваккаравго лъалилан абурабила магIлиссесс. diCa wa#unewgi dun wa#unewgi dida xab{ipan waKarawgo ;alilan aburabila mafliSeS. 101. Дицца гьабилилан бахIарчилъи гьабулареб, дицца чIвалилан чи чIваларев. diCa habililan ba\arxi;i habulareb, diCa zwalilan xi zwalarew. 102. Дицца гIанкIуда бицун, гIанкIуцца къватIиб бицун. diCa fanjuda bicun, fanjuCa qwaTib bicun. 103. Дицца – ГIашурада, ГIашурацца – гIаламалда. diCa - fa^urada, fa^uraCa - falamalda. 104. Дицца дуе гIака гурони гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури, – ян абурабила гIандиссесс. diCa duye faka guroni fandaderil mufrul rixun rujinzo guri, - yan aburabila fandiSeS. Ццебе гIакаги къотIун, гьеб бичизе гIандиссев Ххунзахъ базаралде щванила. Цоясс, чахьалда квер чIван, гъвари къакъан, рачIчI цIцIан, гIакдал ххал гьабулеб букIанила. ГIандиссессги, валлагьин, рахьги гIемер кьолин, нахги гIемер бахъулин, рас тIуни, тIомолIан нах кIанцIулеб хIалалълъ кьарагоги бугилан, бецца-бетIун лъунила гIака. Анилахха гIака лълъикIабго багьаялде бичун. Нахъиссеб соналълъ добго базаралда данделъанила гIандиссевги дов гIака босаравги. - Дуцца дун гуккун вукIун вуго. Доб дур гIака я рахьдалаб батичIо, я нахулаб батичIо! – ян абунила гIакдал бетIергьанасс. - Дицца дуе, гIака гурони, гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури! – ян жаваб кьунила гIандиссесс. Cebe fakagi qoTun, heb bixi#e fandiSew {un#a] ba#aralde &wanila. coyaS xa%alda kwer zwan, vwari qaqan, raZ ~an, fakdal {al habuleb bujanila. fandiSeSgi, walahin, ra%gi femer polin, na[gi femer ba]ulin, ras Tuni, Tomo/an na[ jan`uleb \ala: paragogi bugilan, beCa-beTun ;unila faka. anila{a faka :ijabgo bahayalde bixun. na]iSeb sona: dobgo ba#aralda dande;anila fandiSewgi dow faka bosarawgi. - duCa dun guKun wujun wugo. dob dur faka ya ra%dalab batizo, ya na[ulab batizo! - yan abunila fakdal beTerhanaS. - diCa duye, faka guroni, fandaderil mufrul rixun rujinzo guri! - yan $awab punila fandiSeS. 105. Дицца – гIочIоцца, дуцца – тIилицца. diCa - fozoCa, duCa - TiliCa. 106. Дицца дуда абуна гури эбел! diCa duda abuna guri ebel! Цо росулI оцбаялълъул байрам букIанила. Ххадур рекериялълъул, кIанцIиялълъул, гьецIо реххиялълъул къеццалги рукIанила. Рекеризе кьерда чIчIарал ясазда гьоркьое кIанцIун ячIанила цо гIезегIанго гIолохъанлъудасса арай гIадан. АсскIовеги вачIун, гьелълъул вас эбел нахъе ячуней вукIанила. Эбел чIчIанила, хIалтIулI къоларей жий екерунги гIолохъанал ясаздасса бергьунилан. Васассдаги гIенеккичIого эбел асскIосса нахъе анила, гьейги, тIаждарачлихъ гурдил аххалъабиги къазарун, екеризе хIадурун чIчIун йикIанила. ГьещтIерухъанасс “Гьа!” – ян ахIигун, гьункьун ццее уней эбелалълъул цо гьаракь борчIанила. Нечарай гьей, цо кверги хьвагIун, гIадамазда гъорлIе ячIунелълъул, дандеги ун, гьелълъул васасс эбелалда абурабила кицилъун лIугьарал гьадал рагIаби. Гьаб кици тIамула жиндир иш гуреб, бажарулареб хIалтIи гьабизе лIугьарав чияссе. co rosu/ ocbaya:ul bayram bujanila. {adur rekeriya:ul, jan`iya:ul, he`o re{iya:ul qeCalgi rujanila. rekeri#e perda Zaral yasa#da horpoye jan`un yazanila co fe#efango folo]an;udaSa aray fadan. aSjowegi wazun, he:ul was ebel na]e yazuney wujanila. ebel Zanila, \alTu/ qolarey $iy yekerungi folo]anal yasa#daSa berhunilan. wasaSdagi feneKizogo ebel aSjoSa na]e anila, heygi, Ta$daraxli] gurdil a{a;abigi qa#arun, yekeri#e \adurun Zun yijanila. he&Teru]anaS "ha" - yan a\igun, hunpun Ceye uney ebela:ul co harap borzanila. nexaray hey, co kwergi %wafun, fadama#da vor/e yazune:ul, dandegi un, he:ul wasaS ebelalda aburabila kici;un /uharal hadal rafabi. hab kici Tamula $indir i^ gureb, ba$arulareb \alTi habi#e /uharaw xiyaSe. 107. Дицца дур боцIцIи бикъун букIанин, тIасса лIугьаян абулел гIемерал ратула. Ма дурго боцIцIиян цонигияв вачIунаро. diCa dur bo~ biqun bujanin, TaSa /uhayan abulel femeral ratula. ma durgo bo~iyan conigiyaw wazunaro. 108. Дицца квараб квен кунарев гьобол дир бакIалде вачIунге. diCa kwarab kwen kunarew hobol dir bajalde wazunge. 109. Дицца лал тIамизегIанищила дуниял кьерхинчIого чIчIун букIарабилан абурабила гIандисселълъ. diCa lal Tami#efani&ila duniyal per[inzogo Zun bujarabilan aburabila fandiSe:. 110. Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIалълъулни тIинчI гьабула! – ян абурабила гъалбацIалълъ царада. diCa Tinz co habula, valba`a:ulni Tinz habula! - yan aburabila valba`a: carada. ГъалбацIалълъ тIинчI гьабунила. Рахьи базе гъалбацIалълъухъе гIемерал гьалбал унел рукIанила. Билълъанила гьенибе церги. - ГIемерал гьалбал гьанире унел рихьидал, дидани ккун букIана гъалбацIалълъ гIемерал тIанчIи гьарун ратилилан, – абунила царацца, бер-ракIго щвечIого. - Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIилни тIинчI гьабула! Дуцца гIадин, царатIинчI гьабуларо! – ян жаваб кьунила гъалбацIалълъ. valba`a: Tinz habunila. ra%i ba#e valba`a:u]e femeral halbal unel rujanila. bi:anila henibe cergi. - femeral halbal hanire unel ri%idal, didani :un bujana valba`a: femeral Tanzi harun ratililin, - abunila caraCa, ber-rajgo &wezogo. - diCa Tinz co habula, valba`ilni Tinz habula! duCa fadin, caraTinz habularo! - yan $awab punila valba`a:. 111. Дицца царада малълъун, царацца рачIчIалда малълъун. diCa carada ma:un, caraCa raZalda ma:un. 112. Диццаго босараб бас-басараб тIил, дидаго кьабураб аххир замана! diCago bosarab bas-basarab Til, didago paburab a{ir #amana! 113. Диццаго еццичIей лълъицца еццилей! Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней! diCago yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney! 114. Диццани как бала, Имам, дир куйдузни баларохха. diCani kak bala, imam, dir kuydu#ni balaro{a. 115. Доб заманалълъул кьурди лIугIидал, гьанже заманалълъул кьурди гьабизе кколеб. dob #amana:ul purdi /ufidal, han$e #amana:ul purdi habi#e Koleb. 116. Добассан цIулакьо бегьичIони, аниссан моххмоххалги регьуларел. dobaSan `ulapo behizoni, aniSan mo{mo{algi rehularel. Хьиндалав жиндирго къваригIелалълъ ГIандиве вачIун вукIанила. РещтIанила гьоболассухъ. Хъваш-баш гьабун бахъингун, хьиндаласс абунила, валлагьин, гьаб гIорцIенги гIамаликъаб жо букIун, нужее росулел цIулакьодул цIурал ххулжал кьолода нахъа разе ссанагIалъи ккечIилан. Гьобол тIовитIулелълъул, гIандиссессги абунила, валлагьин, гьеб дур гIорцIен цIакъ тIурузаб жо бугелълъул, дур хъизан-лъималазе ритIизе ракIалда рукIарал моххмоххал ритIичIого толел ругилан. %indalaw $indirgo qwarifela: fandiwe wazun wujanila. re&Tanila hobolaSu]. ]wa^-ba^ habun ba]ingun, %indalaS abunila, walahin, hab for`engi famaliqab $o bujun, nu$eye rosulel `ulapodul `ural {ul$al poloda na]a ra#e Sanafa;i Kezilan. hobol TowiTule:ul, fandiSeSgi abunila, walahin, heb dur for`en `aq Turu#ab $o buge:ul, dur ]i#an-;imala#e riTi#e rajalda rujaral mo{mo{al riTizogo tolel rugilan. 117. Добго гьороб добго гьури (гьерссихъанассде). dobgo horob dobgo huri (herSi]anaSde). 118. Дове цадахъ босун уневги вихьичIила, добе щвезабизе уневги вихьичIила. dowe cada] bosun unewgi wi%izila, dobe &we#abi#e unewgi wi%izila. 119. Добе цадахъ щибниги босулеб гьечIолъи бихьизе, жиндир кверал мусруялдасса къватIире раккун теян васигат гьабун букIарабила ЧIчIикIасса Парзуласс. dobe cada] &ibnigi bosuleb hezo;i bi%i#e, $indir kweral musruyaldaSa qwaTire raKun teyan wasifat habun bujarabila ZijaSa _ar#ulaS. 120. Довеялълъул нахъахъан, нахъеялълъул ццевехъан. doweya:ul na]a]an, na]eya:ul Cewe]an. 121. Долого бекьараб хуралдасса квер босе. dologo beparab [uraldaSa kwer bose. 122. Доморун вега, долого вахъа. domorun wega, dologo wa]a. 123. ДугIа цIцIалун гIородасса хIама нахъе инаро, нилI гIодун гIонкIкIоцца къвачIа букъичIого теларо. dufa ~alun forodaSa \ama na]e inaro, ni/ fodun fonJoCa qwaza buqizogo telaro. 124. ДугIаялдасса богIол хуралълъе ракго рекъолебила. dufayaldaSa bofol [ura:e rakgo reqolebila. 125. Дуда гуребги мегеж дагIнидаги букIуна (дуда гурелги, михъал катидаги рукIуна). duda gurebgi mefe$ dafnidagi bujuna (duda gurelgi, mi]al katidagi rujuna). 126. Дуда рагIа, дида бихьа. duda rafa, dida bi%a. 127. Дуда хIама батила мучIдузда гогьдарулеб, кIкIалахъ гъалбацI бихьила гьекъезе лълъим щолареб. duda \ama batila muzdu#da gohdaruleb, Jala] valba` bi%ila heqe#e :im &olareb. 128. Дуда цо лъала, царада кIиго лъала. duda co ;ala, carada jigo ;ala. 129. Дуда ццин бугони, дандеяссдаги ццурараб гьоло гуреб букIунеб. duda Cin bugoni, dabdeyaSdagi Curarab holo gureb bujuneb. 130. Дуда чехь батани, чияда мугъ гуребила бугеб. duda xe% batani, xiyada muv gurebila bugeb. 131. Дудаго бихьараб – битIараб, чияда бихьараб – гьересси. dudago bi%arab - biTarab, xiyada bi%arab - hereSi. 132. Дудаго бичIчIулареб жо чияда бичIчIизабизе лIугьунге. dudago biZulareb $o xiyada biZi#abi#e /uhunge. 133. Дудаго гьечIеб чаран чияда лъолареб. dudago hezeb xaran xiyada ;olareb. 134. Дудаго мунго мекъи вукIин лъалеб гьечIони, лъалез бицаралда божа. dudago mungo meqi wujin ;aleb hezoni, ;ale# bicaralda bo$a. 135. Дудаго натI букIаго, чияда бугеб рокьо борцунге. dudago naT bujago, xiyada bugeb ropo borcunge. 136. Дудаго тIил кьабизегIан чIчIайила кьурдизе. dudago Til pabi#efan Zayila purdi#e. 137. Дудасса цо къоялълъ цIцIикIкIарассда цо къоялълъ цIцIикIкIун лъалебила. dudaSa co qoya: ~iJaraSda co qoya: ~iJun ;alebila. 138. Дудего къварилъи бачIани, бетIер борххун ккве, цогидазде бачIани, дализе биччай. dudego qwari;i bazani, beTer bor{un Kwe, cogida#de bazani, dali#e biXay. 139. Дуе вокьулессе мунги вокьулев, дуда рихарассда мунги рихунев. duye wopuleSe mungi wopulew, duda ri[araSda mungi ri[unew. 140. Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб! duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab! Ракъдалал къоялги рачIун, руччаби цIцIад гьаризе къватIире рахъун рукIанила. Дибирасс гьезда абунила, ссадакъаги кьуни, цIцIад баялда ракI чIчIараб букIунилан. Руччабазда цадахъ йикIарай дибирассул чIчIужу ссадакъаде рикьизе панкъал гьарулей йикIанила. Рокъове вачIарав дибирасс гьелда цIехханила гьедигIан гIемерал панкъал щай гьарулел ругелан. ЧIчIужуялълъги абунила, дуццаго абичIищила, ссадакъа кьуни, цIцIад бай хIакъаб бугилан. - Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб, цогидазе гьабун букIана! – ян ахIдезе лIугьанила дибир чIчIужуялде. raqdalal qoyalgi razun, ruXabi ~ad hari#e qwaTire ra]un rujanila. dibiraS he#da abunila, Sadaqagi puni, ~ad bayalda raj Zarab bujunila. ruXaba#da cada] yijaray dibiraSul Zu$u Sadaqade ripi#e _anqal haruley yijanila. roqowe wazaraw dibiraS helda `e{anila hedifan femeral _anqal &ay harulel rugelan. Zu$uya:gi abunila, duCago abizi&ila, Sadaqa puni, ~ad bay \aqab bugilan. - duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab, cogida#e habun bujana! - yan a\de#e /uhanila dibir Zu$uyalde. 141. Дуе гьабурассе гьабе, ХIункърае кьурассе кье. duye haburaSe habe, \unqraye puraSe pe. 142. Дуе кеп буго – дир рекIелI къан буго. duye ke_ bugo - dir reje/ qan bugo. 143. Дуе лълъикIлъи гьабурассе квешлъиги гьабуге, нигIматал кьурассе нагIанаги кьоге. duye :ij;i haburaSe kwe^;igi habuge, nufmatal puraSe nafanagi poge. 144. Дуе маххссара буго гьеб, дие гажи буго. Дур маххссара батани, дирги гажи гуребхха duye ma{Sara bugo heb, diye ga$i bugo. dur ma{Sara batani, dirgi ga$i gureb{a. 145. Дуе пайда бахинилан хханассда асскIовеги къаге, дуде хIапиларилан гьойда тIадеги унге. duye _ayda ba[inilan {anaSda aSjowe qage, dude \a_ilarilan hoyda Tadegi unge. 146. Дуе шагьи кьурассе дуццаги гIабаси кье. duye ^ahi puraSe duCagi fabasi pe. 147. Дуего бокьулареб жо чияеги гьабуге, чияр боцIцIуда берги лъоге. duyego bopulareb $o xiyayegi habuge, xiyar bo~uda bergi ;oge. 148. Дуеяли Щура инараллъун тезеги бокьилаан, бокьанщинаб лълъие щолеб? duyeyali &ura inaral;un te#egi bopilaan, bopan&inab :iye &oleb? 149. ДулI гьечIеб гьунаралдалъун мун веццулев чи – дур тушман. du/ hezeb hunaralda;un mun weCulew xi - dur tu^man. 150. ДулIго гьечIеб реццалдасса цIуне, мун веццизе бегьула дур квешлъи лъаларого. du/go hezeb reCaldaSa `une, mun weCi#e behula dur kwe^;i ;alarogo. 151. ДулIго гьечIеб ритIухълъи чиялI балагьизе лIугьунге. du/go hezeb riTu];i xiya/ balahi#e /uhunge. 152. Думдумалълъ чIамчIам лIугIизабуни, чIамчIамалда ххадур рахъине ккола. dumduma: zamzam /ufi#abuni, zamzamalda {adur ra]ine Kola. 153. Дун гьавунин, гIунилан пайда щвечIеб ракьалълъе, дир берал къанщунилан мукъссанлъиги ккеладай. dun hawunin, funilan _ayda &wezeb rapa:e, dir beral qan&unilan muqSan;igi Keladay. 154. Дун гьадигIан гIезегIан ссахIил мунагь гьабичIо, жакъа къватIий яхъиндал къолол мунагь гьабуна. dun hadifan fe#efan Sa\il munah habizo, $aqa qwaTiy ya]indal qolol munah habuna. 155. Дун гъоркье реххе, дир вас, кьватIараб бакI гIодоб тункиларедухъ. dun vorpe re{e, dir was, pwaTarab baj fodob tunkilaredu]. 156. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан цояв кьурдулевила. «Дудассаги дун гIадалав!» – ан цогияв кьурдулевила. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an coyaw purdulewila. «dudaSagi dun fadalaw!» - an cogiyaw purdulewila. 157. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан чи гIадаллъуларевила, гIада-гIадалал жал гьарун гурони. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an xi fadal;ularewila, fada-fadalal $al harun guroni. 158. Дун гIадамазда рекъолареб куцхха. Дида рекъоларелги чанги ратила. dun fadama#da reqolareb kuc{a. dida reqolarelgi xangi ratila. 159. Дун жанив тIамураб лъабабго моцIцIги лъебералда цо-цо къо бугеб ккана. dun $aniw Tamurab ;ababgo mo~gi ;eberalda co-co qo bugeb Kana. 160. Дун кваналарилан чIчIарай ясалълъ басидул бетIер кварабила. dun kwanalarilan Zaray yasa: basidul beTer kwarabila. 161. «Дун кибе? Дун кибе?» – ян букIунебила талихI, аххирги рощногохIде кколебила. «dun kibe? dun kibe?» - yan bujunebila tali\, a{irgi ro&nogo\de Kolebila. 162. Дун лълъидассаго хIинкъуларо, дидасса хIинкъулев чи цониги гьечIелълъул. dun :idaSago \inqularo, didaSa \inqulew xi conigi heze:ul. 163. Дун нечезе чи гурила, зобалI хвезе хур гурила. dun nexe#e xi gurila, #oba/ [we#e [ur gurila. 164. Дун ссверухъе ссверулеб ссурмадарайдул гурде, дун кIичIухъе кIичIулеб кIичI багIараб буртина. dun Sweru]e Sweruleb Surmadaraydul gurde, dun jizu]e jizuleb jiz bafarab burtina. 165. Дун хвараб меххалълъ гIодуге, гIаданлъи дие чIаго вукIаго гьабе. dun [warab me{a: foduge, fadan;i diye zago wujago habe. 166. Дун хвелилан давлаялда ххадув чи унарев, дун тIадго кквелилан цIцIогьор къватIиве вахъунарев. dun [welilan dawlayalda {aduw xi unarew, dun Tadgo Kwelilan ~ohor qwaTiwe wa]unarew. 167. Дун хIежалде инилан абурабила мочол мугьалълъ. dun \e$alde inilan aburabila moxol muha:. 168. Дун цIцIалацца бацIуге, кIалцIуцца бацIеян абулебила чоцца. dun ~alaCa ba`uge, jal`uCa ba`eyan abulebila xoCa. 169. Дун чияда хъваларила, дида чиги хъвагейила. dun xiyada ]walarila, dida xigi ]wageyila. 170. Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гуриян абурабила бацIицца. dun, zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guriyan aburabila ba`iCa. БацIида рохьил рацIцIалъуда кваналеб цо беричаб, цIакъ кьарияб хIама батанила. Бохханила бацI. ХIамида ссверун лIугьун, кьурданила гьеб. Цинги гьабсагIат жинцца дуда тIасса цIцIоко бахъилилан лъазабунила гьелда. ХIамицца абунила - «БетIерчIахъаяб бацI! ЦIакъ кIудияб къварилъиялда буго дун! Дир нахъиссеб щинкIилалда магI къан буго. Бегьиларищ, гьеб магIги бахъун, дир къварилъи бигьа гьабизе? Цинги бахъе дидасса цIцIокоги. Дуего кириги щвелин. Валлагьин, дур чакар гIадаб гьанада цадахъ кириги щвани, цIакъго лълъикI букIиниланги абун, бацI хIамил щинкIилалълъухъ балагьизе лIугьанила. Бугеб рухIги бакIарун, хIамицца кIиябго мал бацIил ботIрода басандизабунила. ЧIаго-гIатIго гьенисса нахъе борчIараб бацIицца жиндаго абунила - «Щай дие кколареб жо тIаде босизе букIараб? Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гури!». ba`ida ro%il ra~a;uda kwanaleb co berixab, `aq pariyab \ama batanila. bo{anila ba`. \amida Swerun /uhun, purdanila heb. cingi habsafat $inCa duda TaSa ~oko ba]ililan ;a#abunila helda. \amiCa abunila - «beTerza]ayab ba`! `aq judiyab qwari;iyalda bugo dun! dir na]iSeb &injilalda maf qan bugo. behilari&, heb mafgi ba]un, dir qwari;i biha habi#e? cingi ba]e didaSa ~okogi. duyego kirigi &welin. walahin, dur xakar fadab hanada cada] kirigi &wani, `aqgo :ij bujinilan abun, ba` \amil &injila:u] balahi#e /uhanila. bugeb ru\gi bajarun, \amiCa jiyabgo mal ba`il boTroda basandi#abunila. zago-faTgo heniSa na]e borzarab ba`iCa $indago abunila, - &ay diye Kolareb $o Tade bosi#e bujarab? dun zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guri!» 171. Дунго-дунан вукIунев чи чияе вокьуларев. dungo-dunan wujunew xi xiyaye wopularew. 172. Дунилан абуге, нилIилан абе, дирилан абуге, нилIерилан абе. dunilan abuge, ni/ilan abe, dirilan abuge, ni/erilan abe. 173. Дуниял балкан бугила, гьелдасса бер гIорцIцIуларелги гьаби ругила. duniyal balkan bugila, heldaSa ber for~ularelgi habi rugila. 174. Дуниял бихьун, гIакълу щола, гIадамал рихьун, боцIцIи щола. duniyal bi%un, faqlu &ola, fadamal ri%un, bo~i &ola. 175. Дуниял буго бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб хIама гIадаб жо. duniyal bugo beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb \ama fadab $o. 176. Дуниял буго, бокьани гIуцIцIулеб, бокьани биххулеб, лъималазул ясикIабазул рукъ гIадинаб жо. duniyal bugo, bopani fu~uleb, bopani bi{uleb, ;imala#ul yasijaba#ul ruq fadinab $o. 177. Дуниял буго гьобо гIадин тирулеб жо. duniyal bugo hobo fadin tiruleb $o. 178. Дуниял гьабизе гIакълуги кьеги, аххират гьабизе иманги кьеги. duniyal habi#e faqlugi pegi, a{irat habi#e imangi pegi. 179. Дуниял гьабизе ккани, я рокьи букIине ккола, я жахIда букIине ккола. duniyal habi#e Kani, ya ropi bujine Kola, ya $a\da bijine Kola. 180. Дуниял гьабизе лъаларессе дуниял жужахIила. duniyal habi#e ;alareSe duniyal $u$a\ila. 181. Дуниял гьабичIессул гIумру гьардохъанлъиялда унеб. duniyal habizeSul fumru hardo]an;iyalda uneb. 182. Дуниял – гIакълу, гIадан – матIу. duniyal - faqlu, fadan - maTu. 183. Дуниял-гIалам Мала Нассрудиницца маххссараде ккурабила, Мала Нассрудин мутагIилзабаз маххссараде ккуравила. duniyal-falam mala naSrudiniCa ma{Sarode Kurabila, mala naSrudin mutafil#aba# ma{Sarade Kurawila. Мала Нассрудиницца гьитIинабго хIуржаялълъуре гьоболлъухъ ахIун рукIун руго мутагIилзаби. Квен кваназе гьезухъе кьун рукIун руго цIакъго ххалатал гIучIал. «Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ чIван кванилан» абухъего, мутагIилзабазги гьанивеххун вугесс довеххун вугессда кIалдиб лъун буго квен, довеххун вугессги гьанивеххун вугессда кIалдиб лъун буго. mala naSrudiniCa hiTinabgo \ur$aya:ure hobol;u] a\un rujun rugo mutafil#abi. kwen kwana#e he#u]e pun rujun rugo `aqgo {alatal fuzal. «ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] zwan kwanilan» abu]ego, mutafil#aba#gi haniwe{un wugeS dowe{un wufeSda jaldib ;un bugo kwen, dowe{un wugeSgi haniwe{un wugeSda jaldib ;un bugo. 184. Дуниял-гIаламалълъ гIиял гьан квиндал, жидерго гьан квараб гьагаб зуригат. duniyal-falama: fiyal han kwindal, $idergo han kwarab hagab #urigat. Цо росулI букIун буго цо насслу, жалго жиделIго рагъулел, цоцаз чIвалел. Гьезда гьоркьой яхъарай гIакъилай цо гIаданалълъ жиндирго гIагарлъиялде гьадин абун буго. co rosu/ bujun bugo co naSlu, $algo $ide/go ravulel, coca# zwalel. he#da horpoy ya]aray faqilay co fadana: $indirgo fagar;iyalde hadin abun bugo. 185. Дуниял-гIаламги гIуцIцIун, рукIкIен гIицIцIго ххутIарабила, цIцIилицIцI нуцIцIида нахъе ккарабила. duniyal-falamgi fu~un, ruJen fi~go {uTarabila, ~ili~ nu~ida na]e Karabila. 186. Дуниял – гIатIидаб, гIадамассул ракI – къваридаб. duniyal - faTidab, famaSul raj - qwaridab. 187. Дуниял гIондокь буго, заман бихьун хисулеб. duniyal fondop bugo, #aman bi%un [isuleb. 188. Дуниял кварав, канлъи бихьарав. duniyal kwaraw, kan;i bi%araw. 189. Дуниял къваридассе къаникь лъей рахIат буго, рахIат хвараб черххалълъе хабалIго хIалхьи буго. duniyal qwaridaSe qanip ;ey ra\at bugo, ra\at [warab xer{a:e [aba/go \al%i bugo. 190. Дуниял лълъикIаб жо бугоан, бищун анищан ккараб меххалълъ анибго тезе кколаребани. duniyal :ijab $o bugoan, bi&un ani&an Karab me{a: anibgo te#e Kolarebani. 191. Дуниял – муъминчияссе гвенд. duniyal - mu'minxiyaSe gwend. 192. Дуниял ссверун вуссарав дун – дида нух малълъулев мун. duniyal Swerun wuSaraw dun - dida nu[ ma:ulew mun. 193. Дуниял ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу. duniyal {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju. 194. Дуниялалълъул аххир битIаги, аххираталълъул авал битIаги. duniyala:ul a{ir biTagi, a{irata:ul awal biTagi. 195. Дуниялалълъул боцIцIи бугониги – балагь, гьечIониги – балагь. duniyala:ul bo~i bugonigi - balah, hezoni - balah. 196. Дуниялалълъул квешлъи – къасси роцIцIун, къад кьерхин, чахъдал квешлъи – ххасало къинлъи. duniyala:ul kwe^;i - qaSi ro~un, qad per[in, xa]dal kwe^;i - {asalo qin;i. 197. Дуниялалълъул рагIал гьечIеб, гIелмуялълъул аххир гьечIеб. duniyala:ul rafal hezeb, felmuya:ul a{ir hezeb. 198. Дуниялалълъул талихI – ригьнал талихI, аххираталълъул талихI – хабал талихI. duniyala:ul tali\ - rihnal tali\, a{irata:ul tali\ - [abal tali\. 199. Дуниялалълъул ургъелги – мискинчияссе, аххираталълъул гIазабги – мискинчияссе. duniyala:ul urvelgi - miskinxiyaSe, a{irata:ul fa#abgi - miskinxiyaSe. 200. Дуниялалълъул ххан – ххалкъалълъул лагъ. duniyala:ul {an - {alqa:ul lav. 201. Дуниял-гIаламалълъул жо бикъулев цIцIогьор, цIцIогьорассул рокъосса жо бикъулев Къебед. duniyal-falama:ul $o biqulew ~ohor, ~ohoraSul roqoSa $o biqulew qebed. 202. Дунял – бакъуцца, чи – гIакълуялълъ. dunyal - baquCa, xi - faqluya:. 203. Дунял квананиги гIорцIцIичIев, гIор гьекъаниги, къеч хьвачIев. dunyal kwananigi for~izew, for heqanigi, qex %wazew. 204. Дунял цIезе бокьараб рагIи, гIинтIе къулун щурулеб. dunyal `e#e boparab rafi, finTe qulun &uruleb. 205. Дунялалда бищунго берцинал жал жиндир кIартил гIундул ругилан абурабила хIамицца. dunyalalda bi&ungo bercinal $al $indir jartil fundul rugilan aburabila \amiCa. 206. Дунялалда гьечIелани сарсахъал, ракъун-къечон ххутIилаан ялтахъал. dunyalalda hezelani sarsa]al, raqun-qexon {iTilaan yalta]al. 207. Дунялалда нигIматал цIакъго гIемерал руго, бищунго лълъикIаб нигIмат ритIухъай чIчIужу йиго. dunyalalda nifmatal `aqgo femeral rugo, bi&ungo :ijab nifmat riTu]ay Zu$u yigo. 208. Дунялалълъул боцIцIи цIцIамхIалаб лълъим гIадинаб жойила, кигIан гьекъаниги къеч буссунареб. dunyala:ul bo~i ~am\alab :im fadinab $oyila, kifan heqanigi qex buSunareb. 209. Дунялалълъул чIаголъи – канлъи, канлъулги чIаголъи – чIчIужу. dunyala:ul zago;i - kan;i, kan;ulgi zago;i - Zu$u. 210. Дур амру кIодолъула, дуцца лълъикIлъи гьабуни. dur amru jodo;ula, duCa :ij;i habuni. 211. Дур берал рагьаразул кIал къаге. dur beral rahara#ul jal qage. 212. Дур вуцIцIунчIчIей бичIчIичIессда дуцца бицарабги бичIчIулареб. dur wu~unZey biZizeSda duCa bicarabgi biZulareb. 213. Дур гьудул щиван бице, мунго щив чиян бицунге (чи гьикъуге, гьудулассухъ ралагье). dur hudul &iwan bice, mun &iw xiyan bicunge (xi hiquge, hudulaSu] ralahe). 214. Дур гIакълуялда рекъон, мун витIарав вуго. dur faqluyalda reqon, mun wiTaraw wugo. 215. Дур гIакълуялълъул бащдаб мадугьалассухъги бугеб. dur faqluya:ul ba&dab maduhalaSu]gi bugeb. 216. Дур къватIги – дур рукъ. dur qwaTgi - dur ruq. 217. Дур къвачIа бихьеян абуни, гьардохъанги чIухIулевила. dur qwaza bi%eyan abuni, hardo]angi zu\ulewila. 218. Дур кIутIбуз кквечIеб рагIи чияр кIалалълъ кквеларо. dur juTbu# Kwezeb rafi xiyar jala: Kwelaro. 219. - Дур лълъади кинай йигей? - Гьелълъул эбел кинай ятаниги, гьединай йиго. - dur :adi kinay yigey? - he:ul ebel kinay yatanigi, hedinay yigo. 220. Дур мацIцI – дурго тушман. dur ma~ - durgo tu^man. 221. Дур пикруялда рекъон кьурдулеб жо данде чIвани, дур талихI. dur _ikruyalda reqon purduleb $o dande zwani, dur tali\. 222. Дур рагIи – дур роцен. dur rafi - dur rocen. 223. Дур ракIалълъул паххрулъи, дур гъанссазул рацIцIалъи. dur raja:ul _a{ru;i, dur vanSa#ul ra~a;i. 224. Дур рекIелI ургъел батани, гьудулассе бикье, гьесс бащадаб тIасса босизе. dur reje/ urvel batani, hudulaSe bipe, heS ba&adab TaSa bosi#e. 225. Дур рокъоб чияцца хханлъи гьабизеги биччаге, чияр рокъоб хханлъи дуццагоги гьабуге. dur roqob xiyaCa {an;i habi#egi biXage, xiyar roqob {an;i duCagogi habuge. 226. Дур роххел батани, ахIун бицунге – пашманал гIадамалги ратизе бегьула. Дур пашманлъи батани, гьебги баххче – гьелълъ гIадамазул роххел хвезабизе бегьула. dur ro{el batani, a\un bicunge - _a^manal fadamalgi rati#e behula. dur _a^man;i batani, hebgi ba{xe - he: fadama#ul ro{el [we#abi#e behula. 227. Дур тушманасс дур гьудулассдассанги пайда босулеб. dur tu^manaS dur hudulaSdaSangi _ayda bosuleb. 228. Дур ургъел гьабуларессдеххун ургъелги бикьуге, мун вокьуларессул кумекалде хьулги лъоге. dur urvel habulareSde{un urvelgi bipuge, mun wopulareSul kumekalde %ulgi ;oge. 229. Дур ххазина бугеб ракьалда жаниб бухъичIого тани, батизе гьечIеб. dur {a$ina bugeb rapalda $anib bu]izogo tani, bati#e hezeb. ВукIаравила гIакъилав эмен. Гьесс живго хвелалде абун таралила нилIее кицилъун ххутIарал гьал рагIаби. Эмен хун ххадуб, росс-лълъадиялълъ гIемер бухъарабила пастIан-къоно, цIцIикIкIарабила бачIен. Бухъарабила ах, чIахIалъарабила пихъ. КигIанни бухъаниги, батичIебила аз ххиял гьабулеб букIараб гIарац – ххазина. ЛълъикIго ресги рекъараб, рукъги бечелъараб меххалълъ, росс-лълъадиялда чIалгIарабила, кидаго батулареб ххазинаялде хьул лъун, рухъарулел рукIин. Жалгоги мискинлъизе квер бараб, бачIенги дагьлъараб меххалълъ бичIчIарабила гьезда инссуцца ххазинайилан ссунда абулеб букIарабали. wujarawila faqilaw emen. heS $iwgo [welalde abun taralila ni/eye kici;un {uTaral hal rafabi. emen [un {adub, roS-:adiya: femer bu]arabila _asTan-qono, ~iJarabila bazen. bu]arabila a[, za\a;arabila _i]. kifanni bu]anigi, batizebila a# {iyal habuleb bujarab farac - {a#ina. :ijgo resgi reqarab, ruqgi bexe;arab me{a:, roS-:adiyalda zalfarabila, kidago batulareb {a#inayalde %ul ;un, ru]arulel rujin. $algogi miskin;i#e kwer barab, bazengi dah;arab me{a: biZarabila he#da inSuCa {a#inayilan Sunda abuleb bujarabali. 230. Дур хIакъирлъи бичIчIанани, гIодулев мун вуцIцIинаро, бахIарчилъи дулI батани, меххтел дуцца гьекъеларо. dur \aqir;i biZanani, fodulew mun wu~inaro, ba\arxi;i du/ batani, me{tel duCa heqelaro. 231. Дур хIал дицца бихьилаанила, хIарщукъали, гьадаб Аллагьассул тушман гьаваялда гьечIебани. dur \al diCa bi%ilaanila, \ar&uqali, hadab allahaSul tu^man hawayalda hezebani. ЦIцIум букIун буго гьаваялда. ГIанкIкI букIун буго, гьелдассаги хIинкъун, тIепун чIчIун. Нахъассан бачIун, къоркъоцца гьелда хIанчIун буго. Чара хвараб гIанкIкIицца къоркъода гьедин абун буго. ~um bujun bugo hawayalda. fanJ bujun bugo, heldaSagi \inqun, Te_un Zun. na]aSan bazun, qorqoCa helda \anzun bugo. xara [warab fanJiCa qorqoda hedin abun bugo. 232. Дур цабзаз кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. dur cab#a# Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 233. Дур цо гьересси бихьанищ – хвана мун. dur co hereSi bi%ani& - [wana mun. 234. Дур цIцIар ахIичIого, «ия», – ян жаваб кьоге. dur ~ar a\izogo, «iya», - yan $awab poge. 235. Дур чи гьавулев – дун, дун чорок гьавулев – мун. dur xi hawulew - dun, dun xorok hawulew - mun. 236. Дур чияссдеххун кинаб бербалагьи бугониги, гьединабго дудеххунги букIунеб. dur xiyaSde{un kinab berbalahi bugonigi, hedinabgo dude{ungi bujuneb. 237. Дураб бихьун – дираб, дираб бихьун – дураб. durab bi%un - dirab, dirab bi%un - durab. 238. Дурго берал рагьаразул кIал къалареб. durgo beral rahara#ul jal qalareb. 239. Дурго гуреб ишги кодобе босугейила, дурабго реххунги тогейила. durgo gureb i^gi kodobe bosugeyila, durabgo re{ungi togeyila. 240. Дурго гIайибал раххчун, чиярал къватIир чIваге. durgo fayibal ra{xun, xiyar qwaTir zwage. 241. Дурго гIайибалги берда ццере тун, чияр гIайибазда ххадув лIугьунге. durgo fayibalgi berda Cere tun, xiyar fayiba#da {aduw /uhunge. 242. Дурго гIакълу гIечIони, гIакъилгун ургъе. durgo faqlu fezoni, faqilgun urve. 243. Дурго загIиплъи тушманассе бицунареб. durgo #afi_;i tu^manaSe bicunareb. 244. Дурго къимат гьабизе бокьани, чияр къимат дуццаги гьабе. durgo qimat habi#e bopani, xiyar qimat duCagi habe. 245. Дурго кIал – дурго тушман. durgo jal - durgo tu^man. 246. Дурго кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. durgo jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 247. Дурго мацIцI – мунго чIвалеб бацI. durgo ma~ - mungo zwaleb ba`. 248. Дурго лълъикIлъи чияцца бицине те, чияцца гьабураб лълъикIлъи дуццаго бице. durgo :ij;i xiyaCa bicine te, xiyaCa haburab :ij;i duCago bice. 249. Дурго малъацца гIадин, дурго мугъ хъассулареб, хъизамалда асскIоб гIадин, рекIел чIоло битIулареб. durgo ma;aCa fadin, durgo muv ]aSulareb, ]i#amalda aSjob fadin, rejel zolo biTulareb. 250. Дурго мацIцI – дуего гъалбацI. durgo ma~ - duyego valba`. 251. Дурго мацIцI – дурго тушман. durgo ma~ - durgo tu^man. 252. Дурго мацIцI мунго чIвалеб бацIила. durgo ma~ mungo zwaleb ba`ila. 253. Дурго мунагьал чиядеги реххуге, дурго хъублъи чиядаги бацIцIинабуге. durgo munahal xiyadegi re{uge, durgo ]ub;i xiyadagi ba~inabuge. 254. Дурго рагIад кIодолъун бихьуге. durgo rafad jodo;un bi%uge. 255. Дурго рагIи ккун чIчIоге, дандеяссухъги гIин тIаме. durgo rafi Kun Zoge, dandeyaSu]gi fin Tame. 256. Дурго рачIчIалзухъ балагьун, гIегIеде, хIелеко! durgo raZal#u] balahun, fefede, \eleko! 257. Дурго рокъов гьобол гIадинги вукIунге, гьоболлъухъ дурго рокъов гIадинги вукIунге. durgo roqow hobol fadingi wujunge, hobol;u] durgo roqow fadingi wujunge. 258. Дурго тIивунибе гурони, дурго гел бегьуге. durgo Tiwunibe guroni, durgo gel behuge. 259. Дурго хIатIазда бачине кIолареб юргъа чияр хIатIазда бачинабизе кIолареб. durgo \aTa#da baxine jolareb yurva xiyar \aTa#da baxinabi#e jolareb. 260. Дурго чедги босун, чияр гIияде унге. durgo xedgi bosun, xiyar fiyade unge. 261. Дурго чодаги бараххщун, чияр чу рекIунге. durgo xodagi bara{&un, xiyar xu rejunge. 262. Дургояб чвантиниб лъун, чияр кванде хьул лъоге. durgoyab xwantinib ;un, xiyar kwande %ul ;oge. 263. Дургун бакъан рекъоларессулгун къайицадахълъи гьабуге. durgun baqan reqolareSulgun qayicada];i habuge. 264. Дурцц вищизе ккани ясги къваригIуна, нус йищизе ккани васги къваригIуна. durC wi&i#e Kani yasgi qwarifuna, nus yi&i#e Kani wasgi qwarifuna. 265. Дурццассда божараб къо цIа гъун бухIаги! durCaSda bo$arab qo `a vun bu\agi! 266. Дурццассул вас лIугьинчIев, нусалълъул яс лIугьинчIей. durCaSul was /uhinzew, nusa:ul yas /uhinzey. 267. Дурццассул хIал лъазе, хIехь ццебе реххе. durCaSul \al ;a#e, \e% Cebe re{e. 268. Духъа бекани – боцIцIудасса, дихъа бекани – чIаголъигьечI! du]a bekani - bo~udaSa, di]a bekani - zago;ihez! 269. Дуцца бухIе, гважи, дицца бухIе! duCa bu\e, gwa$i, diCa bu\e! Кици буго къарум маххссараде ккураб. ЧIчIужуялълъ ражи гьабун буго, лъабго цIулакьоги бекун. Гьеб хIехьезе кIвечIев россассги бекун буго, гьелълъие квешезе, гьелълъго бекарабгIан. kici bugo qarum ma{Sarade Kurab. Zu$uya: ra$i habun bugo, ;abgo `ulapogi bekun. heb \e%e#e jwezew roSaSgi bekun bugo, he:iye kwe^e#e, he:go bekarabfan. 270. Дуцца гьабуни, дуеги гьабулеб. duCa habuni, duyegi habuleb. 271. Дуцца дие мусру босизе лъабго гъурущ кьолебани, нилI кIиялго бащалъилаанилан абурабила мискинчиясс бечедав Парзулассда. duCa diye musru bosi#e ;abgo vuru& polebanu, ni/ jiyalgo ba&a;ilaanilan aburabila miskinxiyaS bexedaw _ar#ulaSda. 272. Дуцца кигIан мехх балебилан гьикъарабила тIомода, нахуда гьикъейилан абурабила тIомоцца. duCa kifan me{ balebilan hiqarabila Tomoda, na[uda hiqeyila aburabila TomoCa. 273. Дуцца кьечIони, дуеги кьолареб, дуцца гьабичIони, дуеги гьабулареб. duCa pezoni, duyegi polareb, duCa habizoni, duyegi habulareb. 274. Дуцца ккурасс мунги кколев, дуцца тарасс мунги толев. duCa KuraS mungi Kolew, duCa taraS mungi tolew. 275. Дуцца рорцараб роцада мунги ворцунев. duCa rorcarab rocada mungi worcunew. 276. Дуцца чи кIодо гьавуни мунги кIодолъулев, гьевги кIодолъулев, дуцца чи хIакъир гьавуни нуж кIиялго хIакъирлъулел. duCa xi jodo hawuni mungi jodo;ulew, hewgi jodo;ulew, duCa xi \aqir hawuni nu$ jiyalgo \aqir;ulel. 277. – Дуцца щиб кваналеб? duCa &ib kwanaleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб гьекъолеб? duCa &ib heqoleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб ретIунеб? duCa &ib reTuneb? – Бакъ. baq. 278. Дуцца эмен кваназавураб щурминиссан, васасс мунги кваназавулев. duCa emen kwana#awurab &urminiSan, wasaS mungi kwana#awulew. Росс-лълъади, цадахъ гIодорги чIчIун, кIудияб къагIидаялда кваналел рукIун руго. Херав эмен, щурминибе дагьа-макъаб квенги реххун, батIаго толев вукIун вуго. Цо къоялълъ херассул васассда жиндирго вас цо хъорщол кесек буцIулев ватун вуго. Щиб гьабулев вугеван инссуцца гьикъараб меххалълъ, васасс жаваб кьун буго, мун херлъарав меххалълъ, кIудадаего гIадин, дуеги квен кьезе щурун гьабулев вугилан. НилIецца гьабун, нилIее гьабун, иргадул жо букIун бугин гьаб дуниялилан, гьеб къоялдасса нахъе васасс херав инссул адаб-хIурмат цIунун буго. roS-:adi, cada] fodorgi Zun, judiyab qafidayalda kwanalel rujun rugo. [eraw emen, &urminibe daha-maqab kwengi re{un, baTago tolew wujun wugo. co qoya: [eraSul wasaSda $indirgo was co ]or&ol kesek bu`ulew watun wugo. &ib habulew wugewan inSuCa hiqarab me{a:, wasaS $awab pun bugo, mun ]er;araw me{a:, judadayego fadin, duyego kwen pe#e &urun habulew wugilan. ni/eCa habun, ni/eye habun, irgadul $o bujun bugin hab duniyalilan, heb qoyaldaSa na]e wasaS [eraw inSul adab-\urmat `unun bugo. 279. Дуццаго бекьана, дуццаго лъилъе. duCago bepana, duCago ;i;e. 280. Дуццаго бухъаралълъуве мунго кколев. duCago bu]ara:uwe mungo Kolew. 281. Дуццаго веццуге, чияцца веццизегIан чIчIа. duCago weCuge, xiyaCa weCi#efan Za. 282. Дуццаго гьабичIони, дур ургъел цогидазги гьабулареб. duCago habizoni, dur urvel cogida#gi habulareb. 283. Дуццаго гьабураб лълъикIлъи кIочене те, дуего гьабураб лълъикIлъи кIочон тоге. duCago haburab :ij;i joxene te, duyego haburab :ij;i joxon toge. 284. Дуццаго дудаго зинкIкIе, чияда зинкIкIани кин букIунебали лъазе. duCago dudago #inJe, xiyada #inJani kin bujunebali ;a#e. 285. Дуццаго нахъе бацIцIине кколеб жо туге. duCago na]e ba~ine Koleb $o tuge. 286. Дуццаго цIетIе реххичIел ххинкIал хIарччинисса ралагьуге. duCago `eTe re{izel {injal \arXiniSa ralahuge. 287. Дуццаго чед тIохьтIол кун, чияе ролIул кье. duCago xed To%Tol kun, xiyaye ro/ul pe.

Чч X ЧчугIа кколессул роцц лълъелIила букIине кколеб. Xufa KoleSul roC :e/ila bujine Koleb. Ччузе бокьулев, ххузе бокьуларев вукIунарев. Xu#e bopulew, {u#e bopularew wujunarew.

ХI \ 1. ХIабургъараб гъуй гъваридабилан кколебила. \aburvarab vuy vwaridabilan Kolebila. 2. ХIабургъараб меххалълъ гIор бахунареб. \aburvarab me{a: for ba[unareb. 3. ХIайван кIал гIебаб лълъикIаб, гIанкIу гозо бегIераб лълъикIаб. \aywan jal febab :ijab, fanju go#o beferab :ijab. 4. ХIайван – тIассан чараб, гIадан – жаниссан чарав. \aywan - TaSan xarab, fadan - $aniSan xaraw. 5. ХIайван хвани - ракьа, чи хвани - ишал. \aywan [wani - rapa, xi [wani - i^al. 6. ХIайван хIайваналда релълъараб, гIадан гIадамассда релълъарав. \aywan \aywanalda re:arab, fadan fadamaSda re:araw. 7. ХIайваналда ччехI ккани, риидал кьаралъула, рукъалда ччехI кканани, чанги сон къваригIуна. \aywanalda Xe\ Kani, riidal para;ula, ruqalda Xe\ Kanani, xangi son qwarifuna. 8. ХIажалъиялълъ малълъула, магъалоялълъ квегъула. \a$a;iya: ma:ula, mavaloya: kwevula. 9. ХIажат гьечIеб ххабаралда ххадувги лIугьунге, кколареб ишги бетIералде босуге. \a$at hezeb {abaralda {aduwgi /uhunge, Kolareb i^gi beTeralde bosuge. 10. ХIажизабазулги рещтIунгегийила бо. \a$i#aba#ulgi re&Tungegiyila bo. 11. ХIажигIисал хъулухъ. \a$ifisal ]ulu]. Кици бижун буго наибассул гьобол ХIажигIисал баркала гьечIеб хъулухъалда тIад. Наибассе бокьун букIун буго йокьарай гIадангун кIалъазе. ЦIакьго наибассе хъулухъ бацIцIад гьабулев чи хIисабалда, ХIажигIиса гьессдасса ватIалъун гьечIо. Наибассе йокьулелда кIалъазе рес ккун гьечIо. Гьединаб хъулухъалда магIарулаз абула ХIажигIисал хъулухъан. Кколареб иш бетIералде босарав чияссдеги абула кIудияв ХIажигIиса вугилан. kici bi$un bugo naibaSul hobol \a$ifisal barkala hezeb ]ulu]alda Tad. naibaSe bopun bujun bugo yoparay fadangun ja;a#e. `aqgo naibaSe ]ulu] ba~ad habulew xi \isabalda, \a$ifisa heSdaSa waTa;un hezo. naibaSe yopulelda ja;a#e res Kun hezo. hedinab ]ulu]alda mafarula# abula \a$ifisal ]ulu]an. Kolareb i^ beTeralde bosaraw xiyaSde abula judiyaw \a$ifisa wugilan. 12. ХIажияссул ракI ХIавал кIалдиб. \a$iyaSul raj \awal jaldib. 13. ХIайваналцин рагъизе тIами Аллагьасс гьукъараб жойила. \aywanalcin ravi#e Tami allahaS huqarab $oyila. 14. ХIакимассда ццевессанги унге, хIамида нахъассанги унге. \akimaSda CeweSangi unge, \amida na]aSangi unge. 15. ХIакимзаби рихьидал, «рорчIами!» – ян вортулев, цогидазда бер чIвайдал, рихьичIеб ххвел гьабулев. \akim#abi ri%idal, «rorzami!» - an wortulew, cogida#da ber zwaydal, ri%izeb {wel habulew. 16. ХIакимассул витIи – чи ватIа гьавунгутIи. \akimaSul wiTi - xi waTa hawunguTi. 17. ХIакъаб рагIиялълъул къимат холареб. \aqab rafiya:ul qimat [olareb. 18. ХIакъги къоги – къарал бугъие. \aqgi qogi - qaral buviye. 19. ХIал бугев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодоссан. \al bugew - hakida, hakil beTerhan - fodoSan. 20. ХIал бугев – кидаго ххан, хIаликъав – кидаго лагъ. \al bugew - kidago {an, \aliqaw - kidago lav. 21. ХIал бугессул гIанкIудул хоноялълъ, хIал гьечIессул гIурул хоно бекулебила. \al bugeSul fanjudul [onoya:, \al hezeSul furul [ono bekulebila. 22. ХIал гIоларев хIилаялълъ бергьунев. \al folarew \ilaya: berhunew. 23. ХIал гIолеб гьечIони, хIилаги бегьулеб. \al foleb hezoni, \ilagi behuleb. 24. ХIал кколареб гьудуллъи ххалат ххутIулареб. \al Kolareb hudul;i {alat {uTulareb. 25. ХIал лъаларев гьудул – бекичIеб цIулакьо (ХIал лъаларев гьудулги бекичIеб цIулакьоги цого жалила). \al ;alarew hudul - bekizeb `ulapo (\al ;alarew hudulgi bekizeb `ulapogi cogo $alila). 26. ХIал лъаларей чIчIужугIаданалда тIаде иналдасса рекIараб ххвалчада тIаде ин лълъикIила. \al ;alarey Zu$ufadalda Tade inaldaSa rejarab {walxada Tade in :ijila. 27. ХIал лъаларессухъеги кьогейила налъи, хIал лъаларессухъаги босугейила. \al ;alareSu]egi pogeyila na;i, \al ;alareSu]agi bosugeyila. 28. ХIал хъубал гIадамал рукIинчIелани, ракьалдаги алжан букIинаанила. \al ]ubal fadamal rujinzelani, rapaldagi al$an bujinaanila. 29. ХIалакъаб жоялълъул гьан кьарияб бакIалдасса лълъикIаб, кьарияб жоялълъул гьан хIалакъаб бакIалдасса лълъикIаб. \alaqab $oya:ul han pariyab bajaldaSa :ijab, pariyab $oya:ul han \alaqab bajaldaSa :ijab. 30. ХIалакъаб куйдул боххалдасса кьарияб чахъдал ратIа лълъикIаб (ХIалакъаб цIцIеялдасса кьарияб бурутIго лълъикI). \alaqab kuydul bo{aldaSa pariyab xa]dal raTa :ijab (\alaqab ~eyaldaSa pariyab buruTgo :ij). 31. ХIалакъаб чахъдал гьаракь рагIулареб. \alaqab xa]dal harap rafulareb. 32. ХIалакъаб чол гьод ххалатаб, гьекъарав чияссул ххабар чIамучIаб. \alaqab xol hod {alatab, heqaraw xiyaSul {abar zamuzab. 33. ХIалакъаб чу – квешаб чу, кьарияб чу – лълъикIаб чу. \alaqab xu - kwe^ab xu, pariyab xu - :ijab xu. ГIодор чIчIарал гIадамазда ццевессан анила цо рекIарав. - Чол цIакълъи! Берцинлъи! – ян киназго беццанила нухлулассул чу. - Долълъул кьаралъигихха, дир лъимал! – ан абунила тIириги канлъи бихьуларев херав чияссги. Канлъиги бихьулареб меххалълъ, дуда доб чу кьарияб букIин кин лъарабан абигун, кIудияв чиясс гьадаб кици тIамун буго. fodor Zaral fadama#da CeweSan anila co rejaraw. - xol `aq;i! bercin;i! - yan kina#go beCanila nu[lulaSul xu. - do:ul para;igi{a, dir ;imal! - an abunila Tirigi kan;i bi%ularew [eraw xiyaSgi. kan;igi bi%ulareb me{a:, duda dob xu pariyab bujin kin ;araban abigun, judiyaw xiyaS hadab kici Tamun bugo. 34. ХIалалав вакъуларо, бикъарав гIорцIцIуларо. \alalaw waqularo, biqaraw for~ularo. 35. ХIаликъассул рагIи кIудияб, къокъассул гIамал кIудияб. \aliqaSul rafi judiyab, qoqaSul famal judiyab. 36. ХIалил хIалтIиялълъ черхх чIвалеб, хIалтIуларесс рукъ чIвалеб. \alil \alTiya: xer{ zwaleb, \alTulareS ruq zwaleb. 37. ХIалимаб чахъу лъабцIцIул къунцIулебила. \alimab xa]u ;ab~ul qun`ulebila. 38. ХIалимассда къвал бай, къел кколев довегIан те. \alimaSda qwal bay, qel Kolew dowefan te. 39. ХIалимассе хъиру гIадав, хъачIассе квасквас гIадав. \alimaSe ]iru fadaw, ]azaSe kwaskwas fadaw. 40. ХIалихьалъиялда цадахъ хIалихьалъи хьвадулебила, бихьинчилъиялда цадахъ бихьинчилъи рекъолебила. \ali%a;iyalda cada] \ali%a;i %wadulebila, bi%inxi;iyalda cada] bi%inxi;i reqolebila. 41. ХIалихьатав васассдасса, гьевги хун, чIчIикIараб бахъухъго лълъикIила. \ali%ataw wasaSdaSa, hewgi [un, Zijarab bu]u]go :ijila. 42. ХIалихьатав ватидал, чияссе гьабизессеб тамихI – реххунтей. \ali%ataw watidal, xiyaSe habi#eSeb tami\ - re{untey. 43. ХIалихьатав гьудулассдасса бахIарчияв тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ba\arxiyaw tu^mango :ijila. 44. ХIалихьатаб гьой чурутIа багъула, хIалихьатав чи гъасстIа вагъула. \ali%atab hoy xuruTa bavula, \ali%ataw xi vaSTa wavula. 45. ХIалихьатав ххан ккани, улка биххулеб, хIалихьатав гIел ккани, магъил гIадлу биххулеб. \ali%ataw {an Kani, ulka bi{uleb, \ali%ataw fel Kani, mavil fadlu bi{uleb. 46. ХIалихьатав чияссда хIал лъазе тоге. \ali%araw xiyaSda \al ;a#e toge. 47. ХIалихьатав чияссухъа босараб ханида жаниб багIархоно батуларебила. \ali%ataw xiyaSu]a bosarab [anida $anib bafar[ono batularebila. 48. ХIалихьатассул рекIелI – ххиянат, бахIарчияссул рекIелI – ритIухълъи. \ali%ataSul reje/ - {iyanat, ba\arxiyaSul reje/ - riTu];i. 49. ХIалицца бахъараб ритIухълъи тIоххол къайи гIадаб жойила. \aliCa ba]arab riTu];i To{ol qayi fadab $oyila. 50. ХIалицца гIияда нахъе битIараб гьойцца гьумер хъахIаб жо гьабулареб. \aliCa fiyada na]e biTarab hoyCa humer ]a\ab $o habulareb. 51. ХIалихьатав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIагийила. \ali%ataw xi busen bor/un wi:i#efan zago {uTagiyila. 52. ХIалихьатав гьудулассдасса яхI бугев тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ya\ bugew tu^mango :ijila. 53. ХIалицца базабураб какил кири букIунареб, хIалицца гьабизабураб хIалтIуда гугьар букIунареб. \aliCa ba#aburab kakil kiri bujunareb, \aliCa habi#aburab \alTuda guhar bujunareb. 54. ХIалтIарассда лъала ххинкIазул тIагIам. \alTaraSda ;ala {inja#ul Tafam. 55. ХIалтIи балагье, хIалихьалъи баччуге, хъантIун кванаге, дандеяссухъги валагье. \alTi balahe, \ali%a;i baXuge, ]anTun kwanage, dandeyaSu]gi walahe. 56. ХIалтIи батарассда боцIцIиги батулеб. \alTi bataraSda bo~igi batuleb. 57. ХIалтIи битIун унаро, бутIрул лълъикIал гьечIони, гьобоги ххеноларо, жонода тIад гурони. \alTi biTun unaro, buTrul :ijal hezoni, hobogi {enolaro, $onoda Tad guroni. 58. ХIалтIи бокьарасс гьобо бай, ургъел бокьарасс гIи хьихье. \alTi boparaS hobo bay, urvel boparaS fi %i%e. 59. ХIалтIи бокьизе лъабго сон къваригIунеб, кIкIухIал лIугьине лъабго къоги гIолеб. \alTi bopi#e ;abgo son qwarifuneb, Ju\al /uhine ;abgo qogi foleb. 60. ХIалтIи бокьуларесс кьалги хIехьолареб. \alTi bopulareS palgi \e%olareb. 61. ХIалтIи буго ракIалълъ гьабулеб жо. \alTi bugo raja: habuleb $o. 62. ХIалтIи гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб маххщел, дагьаб жо гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб заман. \alTi habi#egi qwarifuneb helda reqarab ma{&el, dahab $o habi#egi qwarifuneb helda reqarab #aman. 63. ХIалтIи гьечIев гIалимчи – цIцIад балареб накIкI. \alTi hezew falimxi - ~ad balareb naJ. 64. ХIалтIи гьечIессе къо ххалатаб, рокьи ккарассе сордо ххалатаб. \alTi hezeSe qo {alatab, ropi KaraSe sordo {alatab. 65. ХIалтIи гьечIессул чед гьечIеб, чед гьечIони, гIумру гьечIеб. \alTi hezeSul xed hezeb, xed hezoni, fumru hezeb. 66. ХIалтIи гьечIони, лълъикIлъи гьечIо, лълъикIлъи гьечIони, дунял гьечIо. \alTi hezoni, :ij;i hezo, :ij;i hezoni, dunyal hezo. 67. ХIалтIи жаналда рекъон гьабе, квен чехьалда рекъон кванай. \alTi $analda reqon habe, kwen xe%alda reqon kwanay. 68. ХIалтIи катил гIадав, кванай хIамил гIадав. \alTi katil fadaw, kwanay \amil fadaw. 69. ХIалтIи кутакалълъ гьабулареб, маххщелги къваригIунеб. \alTi kutaka: habulareb, ma{&elgi qwarifuneb. 70. ХIалтIи къолеб, гIадамал бергьунел. \alTi qoleb, fadamal berhunel. 71. ХIалтIи лълъикIаб ххеххдаричIеб. \alTi :ijab {e{darizeb. 72. ХIалтIи лълъикIавги веццулев, хIелхIедаравги веццулев. \alTi :ijawgi weCulew, \el\edarawgi weCulew. 73. ХIалтIи – рухI гьечIеб жо. \alTi - ru\ hezeb $o. 74. ХIалтIи рихарассул гIусал-цабиги чIчIола (Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо). \alTi ri[araSul fusal-cabigi Zola (kweral \alTizoni, cabi \alTularo). 75. ХIалтIи тIагIаралълъ гIомо борлIулеб. \alTi Tafara: fomo bor/uleb. 76. ХIалтIи тIагIун чи холарев (Дир инссуцца нусиялда ххадур сонал ран рукIанила, гьессулни хIалтIи лIугIун букIинчIила). \alTi Tafun xi [olarew (dir inSuCa nusiyalda {adur sonak ran rujanila, heSulni \alTi /ufun bujinzila). 77. ХIалтIи тIагIуна гьабичIого тараб меххалълъ. \alTi Tafuna habizogo tarab me{a:. 78. ХIалтIи тIагIуна нилI хвараб меххалълъ, чи регIула ункъабго къоно чIвараб меххалълъ. \alTi Tafuna ni/ [warab me{a:, xi refula unqabgo qono zwarab me{a:. 79. ХIалтIи чIалгIарассул цаби чIандоларел. \alTi zalfaraSul cabi zandolarel. 80. ХIалтIани маххги гвангъулеб. \alTani ma{gi gwanvuleb. 81. ХIалтIарассул габур биццатаб, хIалтIуларессул гьури биццатаб. \alTaraSul gabur biCatab, \alTulareSul huri biCatab. 82. ХIалтIизе ккани – херав, хвезе ккани – бахIарав. \alTi#e Kani - [eraw, [we#e Kani - ba\araw. 83. ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабе. \alTizogo kwanaleb baj batani, ni$edagi ;a#abe. Эменги васги рекьуда рукIанила. Вас ццеве вилълъунев вукIанила, инссуцца пурццигIоркь ккун букIанила. Васассда хIалтIи ххеххгого чIалгIанила. Гьесс оцал рахънисса къватIире ине толел рукIанила. Эмен гьессде семулев вукIанила. - Дида дур лIугIиго гьечIеб хIалтIи чIалгIана! – янги абун, вас лIутун унев вукIанила. - ЧIчIа! – ян ахIанила инссуцца. – ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабизе вачIа! emengi wasgi repuda rujanila. was Cewe wi:unew wujanila, inSuCa _urCiforp Kun bujanila. wasaSda \alTi {e{gogo zalfanila. heS ocal ra]niSa qwaTire ine tolel rujanila. emen heSde semulew wujanila. - dida dur /ufigo hezeb \alTi zalfana! - yangi abun, was /utun unew wujanila. - Za! - yan a\anila inSuCa. - \alTizogo kwanareb baj batani, ni$edagi ;a#abi#e waza! 84. ХIалтIичIони хIалтIи букIунаро. \alTizogo \alTi bujunaro. 85. ХIалтIичIони чIамулареб, чIамичIогоги гIолареб. \alTizoni zamulareb, zamizogo folareb. 86. ХIалтIуда маххссара лъалареб, маххссараялълъ квен кьолареб. \alTuda ma{Saro ;alareb, ma{Saraya: kwen polareb. 87. ХIалтIуда рекъарабила мухьги букIунеб. \alTuda reqarabila mu%gi bujuneb. 88. ХIалтIудасса хIинкъуларессдасса хIалтIи хIинкъулебила. \alTudaSa \inqulareSdaSa \alTi \inqulebila. 89. ХIалтIуде унелълъул ццевехъан – мискинчи, берталълъе унелълъул ццевехъан – бечедав чи. \alTude une:ul Cewe]an - miskinxi, berta:e une:ul Cewe]an - bexedaw xi. 90. ХIалтIуе – квалквад, квание – гъалбацI. \alTuye - kwalkwad, kwaniye - valba`. 91. ХIалтIуе – кечI, кинидае – лаилагьа. \alTuye - kez, kinidaye - lailaha. 92. ХIалтIуе – пахъла, квание – хъанхъра. \alTuye - _a]la, kwaniye - ]an]ra. 93. ХIалтIуде – хьадар, квание – гIедер. \alTude - %adar, kwaniye - feder. 94. ХIалтIул квешлъи – гьабунгутIи, гьудулассул квешлъи– хIалккунгутIи.# \alTul kwe^;i - habunguTi, hudulaSul kwe^;i - \alKunguTi. 95. ХIалтIул лълъикIлъи лIугIидал лъала, чияссул лълъикIлъи хведал лъала. \alTul :ij;i /ufidal ;ala, xiyaSul :ij;i [wedal ;ala. 96. ХIалтIул пайда гьечIеб пикру гьечIони. \alTul _ayda hezeb _ikru hezoni. 97. ХIалтIул рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. \alTul rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 98. ХIалтIул ссвак хIалтIун гурони бахъулареб. \alTul Swak \alTun guroni ba]ulareb. 99. ХIалтIул ургъалида таги. \alTul urvalida tagi. 100. ХIалтIулев кванарав, хIалтIуларев хIацIцIадулев ххутIарав. \alTulew kwanalew, \alTularew \a~adulew {uTaraw. 101. ХIалтIулел кверал гурел хъубал, хIалтIуларелин. \alTulel kweral gurel ]ubal, \alTularelin. 102. ХIалтIулел ратаралълъув хIалтIе, кваналел ратаралълъув кванай. \alTulel ratara:uw \alTe, kwanalel ratara:uw kwanay. 103. ХIалтIулIги кванилIги – ссундулIго гIорхъи букIине кколебила. \alTu/gi kwani/gi - Sundu/go for]i bujine Kolebila. 104. ХIалтIун бечелъарав гIорцIцIун хваравила, ххиялаз бечелъарав вакъун хваравила. \alTun bexe;araw for~un [warawila, {iyala# bexe;araw waqun [warawila. 105. ХIалтIун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. \alTun bexe;ula, bi%un ~odor;ula. 106. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIаб. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofab. Эбелги васалги хурир хIалтIулел рукIанила. Къалъуда эбелалълъ гьезда гьикъанила. ebelgi wasalgi [urir \alTulel rujanila. qa;uda ebela: he#da hiqanila. - ГьабсагIат кьолеб ридигун ххинкIищ бокьилеб, бакъанида кьолеб хIаливайищ бокьилеб? - habsafat poleb ridigun {inji& bopileb, baqanida poleb \aliwayi& bopileb? - Бакъанида кьолеб хIаливаялдасса гьанжего кьолеб ридиги ххинкIги бокьила, эбел, – ан абунила цоясс. - baqanida poleb \aliwayaldaSa han$ego poleb ridigi {injgi bopila, ebel, - an abunila coyaS. - Диени бакъанида кьолеб хIаливаго бокьила, – ян абунила цойгиясс. - diyeni baqanida poleb \aliwago bopila, - yan abunila coygiyaS. Бакъанида хIалтIи лIугIун ххадуб эбелалълъ кIиабилев васассда ццебеги гъобго ридиги ххинкIги лъунила. baqanida \alTi /ufun {adub ebela: jiabilew wasaSda Cebegi vobgo ridigi {injgi ;unila. - ВахI, эбел, бакъанида хIалива кьезе гурищ къотIи букIараб? – ан абунила гьесс. - wa\, ebel, baqanida \aliwa pe#e guri& qoTi bujarab? - an abunila heS. - ХIалтIи лIугIун ххадуб кванараб ххинкI хIаливаялдасса гьуинаб букIуна, дир вас, хIал бихьея цо, – ян абунила эбелалълъ. - \alTi /ufun {adub kwaranab {inj \aliwayaldaSa huinab bujuna, dir was, \al bi%eya, - yan abunila ebela:. - БитIараб букIун буго, эбел. ХIаливаялдасса гьуинаб ххинкIги буго, рахьалдасса тIагIамаб ридиги буго, – ян абунила васасс, гъираялда ццебе лъураб квенги кваналаго. - biTarab bujun bugo, ebel. \aliwayaldaSa huinab {injgi bugo, ra%aldaSa Tafamab ridigi bugo, - yan abunila wasaS, virayalda Cebe ;urab kwengi kwanalago. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIабан кици рехханила эбелалълъ. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofaban kici re{anila ebela:. 107. ХIалтIухъанассдасса хIалтIи хIинкъулеб, бахIарчияссдасса гула хIинкъулеб. \alTu]anaSdaSa \alTi \inquleb, ba\arxiyaSdaSa gula \inquleb. 108. ХIалтIухъанассе мухь гьессда бараб гIетI бакъвалалде кьейила. \alTu]anaSe mu% heSda barab feT baqwalalde peyila. 109. ХIалтIуцца хIалтIи малълъулеб, боцIцIуцца мацIцI малълъулеб. \alTuCa \alTi ma:uleb, bo~uCa ma~ ma:uleb. 110. ХIалхьи гьечIеб чIчIеялдасса чIчIей гьечIеб рилълъинго лълъикI. \al%i hezeb ZeyaldaSa Zey hezeb ri:ingi :ij. 111. ХIалценги, цIаги, рокьиги раххчун бажаруларелила. \alcengi, `agi, ropigi ra{xun ba$arularelila. 112. ХIама бегьичIони, хIамихъ босараб бегьулеб. \ama behizoni, \ami] bosarab behuleb. 113. ХIама бергьинегIан чу биччалареб. \ama berhinefan xu biXalareb. 114. ХIама биларассулила къоги билулеб. \ama bilaraSulila qogi biluleb. 115. ХIама бугони гъалдибер камиларо. \ama bugoni valdiber kamilaro. 116. ХIама букIана – кьили щвечIо, кьили букIана – хIама щвечIо. \ama bujana - pili &wezo, pili bujana - \ama &wezo. 117. ХIама гIундуздассан лъалебила, гIабдал каламалдассан лъалевила. \ama fundu#daSan ;alebila, fabdal kalamaldaSan ;alewila. 118. ХIама кьололаго кьолокьги чIвалеб, кьили бахъулаго ххадубги чIвалеб. \ama pololago polopgi zwaleb, pili ba]ulago {adubgi zwaleb. 119. ХIама кьололессеги хIал кьейила. \ama pololeSegi \al peyila. 120. ХIама тункизабурассда гIорцIен тункизабулеб. \ama tunki#aburaSda for`un tunki#abuleb. 121. ХIама хвани варис гьойила. \ama [wani waris hoyila. 122. ХIама хвани тIом ххутIула, на хвани щибго ххутIуларо. \ama [wani Tom {uTula, na [wani &ibgo {uTularo. 123. ХIама хвани хур хола. \ama [wani [ur [ola. 124. ХIама хвей – чодуе балагь. \ama [wey - xoduye balah. 125. ХIама – хIамихъего, чу – чохъего. \ama - \ami]ego, xu - xo]ego. 126. ХIама чIвай бацIил гIайиб батани, бацIал ругеб бакIалде ин хIамилги гIайиб буго. \ama zway ba`il fayib batani, ba`al rugeb bajalde in \amilgi fayib bugo. 127. ХIамабагьадур камураб росу букIунареб, хIажигIиса камураб бертин букIунареб. \amabahadur kamurab rosu bujunareb, \a$ifisa kamurab bertin bujunareb. 128. ХIамабагьадурассул гIумру къокъаб. \amabahaduraSul fumru qoqab. 129. ХIамабагьадурлъиги гьабуге, гьечIеб бахIарчилъи бихьизабизеги лIугьунге. \amabahadur;igi habuge, hezeb ba\arxi;i bi%i#abi#egi /uhunge. 130. ХIамабахIарчилъи гьабизе ццевеги кIанцIуге, лIутизе нахъаги чIчIоге. \amaba\arxi;i habi#e Cewegi jan`uge, /uti#e na]agi Zoge. 131. ХIамаги бацIадиссессул, бацIги бацIадиссессул. \amagi ba`adiSeSul, ba`gi ba`adiSeSul. 132. ХIамаги дирго, гьирги дирго. \amagi dirgo, hirgi dirgo. 133. ХIамаги къваригIун, къадруги бокьун. \amagi qwarifun, qadrugi bopun. 134. ХIамаги хIамайила, хIамида рекIаравги хIамайила. \amagi \amayila, \amida rejarawgi \amayila. 135. ХIамагIанаб бацI букIунареб, бицан щинаб рагIи батулареб. \amafanab ba` bujunareb, bican &inab rafi batulareb. 136. ХIамалъун гьагIулареб, гьойлъун хIапулареб. \ama;un hafulareb, hoy;un \a_ulareb. 137. ХIамида асскIобе гIари гуребила бачIунеб, гIорода асскIобе хIамайила. \amida aSjobe fari gurebila bazuneb, foroda aSjobe \amayila. 138. ХIамида жибго хIама букIин гIин цIцIараб меххалълъ гурони лъачIебила. \amida $ibgo \ama bujin fin ~arab me{a: guroni ;azebila. 139. ХIамида къвал бан хIама балагьарав, чода рекIун чу балагьарав. \amida qwal ban \ama balaharaw, xoda rejun xu balaharaw. 140. ХIамида кьабизе щвечIони, гъалдибералдагIаги кьабейила. \amida pabi#e &wezoni, valdiberaldafagi pabeyila. 141. ХIамида кьили рекъолареб, чода гъалдибер рекъолареб. \amida pili reqolareb, xoda valdiber reqolareb. 142. ХIамида кIерт берцинаб (Бищун берцинаб жоялда байилан хIамихъе цIцIумур кьурабила, гьелълъги жиндирго кIартида барабила). \amida jert bercinab (bi&un bercinab $oyalda bayilan \ami]e ~umur purabila, he:gi $indirgo jartida barabila). 143. ХIамида оххцер кваназе щибила лъалеб. \amida o{cer kwana#e &ibila ;aleb. 144. ХIамида рагIизе гъалдибералда кьабулеб. \amida rafi#e valdiberalda pabuleb. 145. ХIамида хIеренлъи лъалареб, лълъадуе рецц рекъолареб. \amida \eren;i ;alareb, :aduye reC reqolareb. 146. ХIамидаги мачу ретIарал, бачидаги чарухъал ретIарал. \amidagi maxu reTaral, baxidagi xaru]al reTaral. 147. ХIамидассанила бачида мал базе лъараб. \amidaSanila baxida mal ba#e ;arab. 148. ХIамие жиндирго гьагIи берцинаб, хIелкие жиндирго гIегIеди берцинаб. \amiye $indirgo hafi bercinab, \elkiye $indirgo fefedi bercinab. 149. ХIамие тIил гьечIого гIолареб, тIоххое риди гьечIого гIолареб (ХIамие – тIил, тIоххое – риди). \amiye Til hezogo folareb, To{oye ridi hezogo folareb (\amiye - Til, To{oye - ridi). 150. ХIамие – хIенссеркIо, чодуе – цIцIал. \amiye - \enSerjo, xoduye - ~al. 151. ХIамие – чури, чоде – кIалцIи. \amiye - xuri, xode - jal`i. 152. ХIамикълъи бихьарассила хIамил къимат гьабулеб. \amiq;i bi%araSila \amil qimat habuleb. 153. ХIамил гьагIдеялълъ гьойдул бетIер унтарабила. \amil hafdeya: hoydul beTer untarabila. 154. ХIамил гIайиб – хIалакълъи, гIарцул гIайиб – гьечIолъи. \amil fayib - \alaq;i, farcul fayib - hezo;i. 155. ХIамил гIундул ххалалъаралила, алжаналълъубе билълъунарого, цIцIан рачIчI къокълъарабила, къватIибе билълъунарого, тIун. \amil fundul {ala;aralila, al$ana:ube bi:unarogo, ~an raZ qoq;alabila, qwaTibe bi:unarogo, Tun. 156. ХIамил инссухъачи гьвейила. \amil inSu]axi hweyila. 157. ХIамил мугъалда носол балги цун. \amil muvalda nosol balgi cun. 158. ХIамил рачIчIалда кигIан букIунебилан гьикъани, цоясс абила натI букIунилан, цогиясс абила натIгун бащадаб букIунилан. \amil raZalda kifan bujunebilan hiqani, coyaS abila naT bujunilan, cogiyaS abila naTgun ba&adab bujunilan. 159. ХIамил рачIчIалълъги чаргъеду ккурабила. \amil raZa:gi xarvedu Kurabila. 160. ХIамил сапаралълъ чи бечелъиларо. \amil sa_ara: xi beze;ilaro. 161. ХIамил хвел – гьвел кIалбиччанкъо. \amil [wel - hwel jalbiXanqo. 162. ХIамилги къажарассулги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. \amilgi qa$araSulgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. 163. ХIамитIасса вортулев чотIа рекIунарев. \amiTaSa wortulew xoTa rejunarew. 164. ХIамитIенкел тIад чIваниги берцинай йиго берцинай. \amiTenkel Tad zwanigi bercinay yigo bercinay. 165. ХIамихъего хьвагIулагойила бачил бохх бекараб. \ami]ego %wafulagoyila baxil bo{ bekarab. 166. ХIамицца абурабила лъалареб бакIалдеги бачун жиб чуйилан бичейилан. \amiCa aburabila ;alareb bajaldegi baxun $ib xuyilan bixeyila. 167. ХIамицца ганчIилI речIчIулел, чоцца хIурулI речIчIулел. \amiCa ganzi/ reZulel, xoCa \uru/ reZulel. 168. ХIамицца гIундул кIорокIун бацI хIинкъиларо. \amiCa fundul jorojun ba` \inqilaro. 169. ХIамицца жиндаго кьабизе тIил, къалиги бан, босарабила, гIабдалассда кьабизе тIил, къолода ххадуб ссахIги бан, босизе кколебила. \amiCa $indago pabi#e Til, qaligi ban, bosarabila, fabdalaSda pabi#e Til, qoloda {adub Sa\gi ban, bosi#e Kolebila. 170. ХIамицца реххарав гIорцIада бегьуларев, гIорцIада чухьарлъарав чода ярагьунарев. \amiCa re{araw for`ada behularew, for`ada xu%ar;araw xoda yarahunew. 171. ХIан гIадин хIанчIиледухъ тамахгоги вукIунгейила, чIваркьан векиледухъ къвакIунги вукIунгейила. \an fadin \anziledu] tama[gogi wujungeyila, zwarpan wekiledu] qwajungi wujungeyila. 172. ХIанчIарассда гурони ххинкIил мегI лъалареб. \anzaraSda guroni {injil mef ;alareb. 173. ХIанчIида ракIалда мочохурила. \anzida rajalda moxo[urila. 174. ХIанчIидаги кIолебила жинда рекъараб лълъикIлъи гьабизе. \anzidagi jolebila $inda reqarab :ij;i habi#e. Цо чияссул рукъзабахъ цIа ккун букIанила. Цояз гIертIаз, цояз хьагаз лълъимги баччун, цIа ссвинабизе лIугьанила гIадамал. ЦIа тIадеялдасса тIаде гьалаглъулеб букIанила. Кумекалълъе дагьалги гIадамал ругеланищан ккараб хIал букIанила. co xiyaSul ruq#aba] `a Kun bujanila. coya# ferTa#, coya# %aga# :imgi baXun, `a Swinabi#e /uhanila fadamal. `a TedayaldaSa Tade halag;uleb bujanila. kumeka:e dahalgi fadamal rugelani&an Karab \al bujanila. ГIадамазда чIчIечIого цIадуда тIаде боржун бачIунеб, нахъе унеб цо гьитIинаб хIинчIчI бихьанила. Цояз абунила гьаниб гьелълъул бусен батилилан, цогияз абунила тIинчI батилилан. Рукъалълъул бетIергьанассда бихьанила хIинчIчIалълъ, риччарал куркьбалги тварххезарун, цIадутIе лълъел къатIраби тIинкIизарулел. ГIажаиблъарав гьесс хIинчIчIалде ахIанила - fadama#da Zezogo `aduda Tade bor$un bazuneb, na]e uneb co hiTinab \inZ bi%anila. coya# abunila hanib he:ul busen batililan, cogiya# abunila Tinz batililan. ruqa:ul beTerhanaSda bi%anila \inZa:, riXaral kurpbalgi twar{e#arun, `aduTe :el qaTrabi Tinji#arulel. fa$aib;araw heS \inZalde a\anila - - Я пакъир! Гьалго щинал гIадамазда ссвинабизе кIоларого бугеб цIа дур куркьбаздассан тIинкIарал къатIрабазищ ссвинабилеб? - ya _aqir! halgo &inal fadama#da Swinabi#e jolarogo bugeb `a dur kurpba#daSan Tinjaral qaTaba#i& Swinabileb? - БитIараб буго, – ян абунила хIинчIчIалълъ. – Дир куркьбаздассан тIинкIараб лълъецца гьеб ссвинаро. Дие бокьун буго гIадамаз дуе гьабулеб кIудияб лълъикIлъиялда гьоркьоб цо гьитIинабниги бутIа дирги букIине! - biTarab bugo, - yan abunila \inZa:. - dir kurpba#daSan Tinjarab :eCa heb Swinaro. diye bopun bugo fadama# duye habuleb judiyab :ij;iyalda horpob co hiTinabnigi buTa dirgi bujine! Гьединги абун, хIинчIчI нахъеги куркьбал риччизаризе анила. hedingi abun, \inZ na[egi kurpbal riXi#ari#e anila. 175. ХIанчIчIие бусенги – ватIан, къоркъое хIорги – ватIан. \anXiye busengi - waTan, qorqoye \orgi - waTan. 176. ХIанчIчIил багьа – чIарил хъат. \anZil baha - zaril ]at. 177. ХIанчIчIил кIалдисса мугьги бахъуге, чияда бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. \anZil jaldiSa muhgi ba]uge, xiyada bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 178. ХIанчIчIида гьорол хIал лъалеб, ччугIида лълъадал хIал лъалеб. \anZida horol \al ;aleb, Xufida :adal \al ;aleb. 179. ХIанчIчIилаб – хIанчIчIие, гъадилаб – гъадие. \anXilab - \anZiye, vadilab - vadiye. 180. ХIанчIчIицца абурабила - лълъикIав бахIарчиясс жинда гьецIцIоги речIчIиларила, къадарасс реххараб щвезе жибги чIчIеларила. \anZiCa aburabila - :ijaw ba\arxiyaS $inda he~ogi reZilarila, qadaraS re{arab &we#e $ibgi Zelarila. 181. ХIанчIчIиццаги чIчIезе гIаркьел берцинаб бищулебила. \anZiCagi Ze#e farpel bercinab bi&ulebila. 182. ХIапдолареб гьойдуе чури тIолареб. \a_dolareb hoyduye xuri Tolareb. 183. ХIарам гьабурассе хIучч битIуларо. \aram haburaSe \uX biTularo. 184. ХIарам-хIалал кIоченчIого хIалтIулев Аллагьассеги вокьулев. \aram-\alal joxenzogo \alTulew allahaSegi wopulew. 185. ХIарамаб боцIцIи кванан кьаралъиялдасса, хIалалаб боцIцIи кванан хIалакълъиго лълъикI. \aramab bo~i kwanan para;iyaldaSa, \alalab bo~i kwanan \alaq;igo :ij. 186. ХIарамаб боцIцIуда баркат лъолареб. \aramab bo~uda barkat ;olareb. 187. ХIарччида нахъа чехь цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. \arXida na]a xe% `une, xiyar roqob ber `une. 188. ХIарччил кинаб рахъалдассан кваниги – цохIого мочол ххинкIал. \arXil kinab ra]aldaSan kwanigi - co\ogo moxol {injal. 189. ХIарччиниб ххинкIги цо букIунаребила. \arXinib {injgi co bujunarebila. 190. ХIарччиниссаги бортун, туртидассанги хъущтIун. \arXiniSagi bortun, turtidaSangi ]u&Tun. 191. ХIарччихъ валагьун кванай, копохъ валагьун велъе. \arXi] walahun kwanay, ko_o] walahun we;e. 192. ХIарщуда хIетIе хъвазе теларилан лIугьарав магIаруласс хIарщулI дегIен чIчIарабила. \ar&uda \eTe ]wa#e telarilan /uharaw mafarulaS \ar&u/ defen Zarabila. 193. ХIарщулI тIилал кьабуни, тIираби дудегоги щолел. \ar&u/ Tilal pabuni, Tirabi dudegogi &olel. 194. ХIарщулIе ккун чоргарав чурун вацIцIалъула, чагъир гьекъон чоргарав чурун вацIцIалъуларо. \ar&u/e Kun xorgaraw xurun wa~a;ula, xavir heqon xorgaraw xurun wa~a;ularo. 195. ХIарщулIе реххунилан месед чороклъулареб. \ar&u/e re{unilan mesed xorok;ulareb. 196. ХIарщулI цIцIалги кьабуге, цIцIалкIинибе лълъимги тIоге. \ar&u/ ~algi pabuge, ~aljinibe :imgi Toge. 197. ХIасанил чу бачиде ккарабила. \asanil xu baxide Karabila. 198. ХIатIал ракулI ругессул кверал гьацIцIул цIолелила. \aTal raku/ rugeSul kweral ha~ul `olelila. 199. ХIатIида тункун ворчIиялдасса нуцIцIида тункун ворчIи лълъикIаб. \aTida tunkun worziyaldaSa nu~ida tunkun worzi :ijab. 200. ХIатIиде бахине тани, нацIцI бетIералдеги бахунебила. \aTide ba[ine tani, na~ beTeraldegi ba[unebila. 201. ХIатIикь щиб бугебали малъ гIодоб чIвалалде валагье. \aTip &ib bugebali ma; fodob zwalalde walahe. 202. ХIебтил бугониги дирго кунта дарайдул. \ebtil bugonigi dirgo kunta daraydul. 203. ХIежалде ан щинавги хIажи вукIунаревила, цIцIалан щинавги дибир вахъунаревила. \e$alde an &inawgi \a$i wujunarewila, ~alan &inawgi dibir wa]unarewila. 204. ХIежалде унилан хIама хIажилъиларо. \e$alde unilan \ama \a$i;ilaro. 205. ХIелеко гIегIедунилан сордо рогьинаро, гIегIедичIогойилан сордо рогьинчIогоги букIинаро. \eleko fefedunilan sordo rohinaro, fefedizogoyilan sordo rohinzogogi bujinaro. 206. ХIелеко лIугьунеб тIинчI ханинибго чIчIикIдулеб. \eleko /uhuneb Tinz [aninibgo Zijduleb. 207. ХIелкида кколебила, жиб тIассан унелълъул, тIох тIечIого киндай ххутIулебилан. \elkida Kolebila, $ib TaSan une:ul, To[ Tezogo kinday {uTulebilan. 208. ХIелкил гьудул гьечIевила, гьорол тушман гьечIевила. \elkil hudul hezewila, horol tu^man hezewila. 209. ХIелкил гIадаб гIамал, гIебу гIадаб ракI. \elkil fadab famal, febu fadab raj. 210. ХIеренаб мацIцI чармил ххвалчадассаги бергьунебила. \erenab ma~ xarmil {walxadaSagi berhunebila. 211. ХIетIе кодобе босилалде, чIчIезе бакI хIадур гьабе. \eTe kodobe bosilalde, Ze#e baj \adur habe. 212. ХIетIе хъущтIун вортарав тирщун тIаде вахъуна, мацIцI хъущтIун вортарассда вахъине хIал кIоларо. \eTe ]u&Tun wortaraw tir&un Tade wa]una, ma~ ]u&Tun wortaraSda wa]ine \al jolaro. 213. ХIехьоларессе боцIцIи кьогеги, Аллагь! \e%olareSe bo~i pogegi, allah! 214. ХIилаялълъ балагьуге, хIалтIун балагье. \ilaya: balahuge, \alTun balahe. 215. ХIилаялълъ бергьинги гьунар буго. \ilaya: berhingi hunar bugo. 216. ХIинкъараб гьой гIемер хIапдолебила. \inqarab hoy femer \a_dolebila. 217. ХIинкъараб лочнохъе чан щолареб, хIинкъараб боцца хъала бахъулареб. \inqarab loxno]e xan &olareb, \inqarab boCa ]ala ba]ulareb. 218. ХIинкъарав гьойдаги ватIа гьавизе лъалевила. \inqaraw hoydagi waTa hawi#e ;alewila. 219. ХIинкъарав къойил хола, къвакIарав цоцIцIул хола. \inqaraw qoyil [ola, qwajaraw co~ul [ola. 220. ХIинкъарав, къурав чиясс гIамал гIемер гьабула. \inqaraw, quraw xiyaS famal femer habula. 221. ХIинкъарав чияссда рохьги бойилан кколебила, гъотIол гIаркьелги жинде битIизабураб туманкIилан кколебила. \inqaraw xiyaSda ro%gi boyilan Kolebila, voTol farpelgi $inde biTi#aburab tumanjilan Kolebila. 222. ХIинкъаравги гьардохъанги – гьвел мурад. \inqarawgi hardo]angi - hwel murad. 223. ХIинкъарассда мал балев, къвакIарассда къвал балев. \inqaraSda mal balew, qwajaraSda qwal balew. 224. ХIинкъарассе хIалхьи гьечIеб. \inqaraSe \al%i hezeb. 225. ХIинкъарассул квер ххеххаб, виххарассул хIетI ххеххаб. \inqaraSul kwer {e{ab, wi{araSul \eT {e{ab. 226. ХIинкъарассулгун гьудуллъи гьабуге. \inqaraSulgun hudul;i habuge. 227. ХIинкъарассухъа билараб багьадурассда батулеб. \inqaraSu]a bilarab bahaduraSda batuleb. 228. ХIинкъи гьечIеб жо кетойила, кутак бугеб жо цIцIунцIцIрайила. \inqi hezeb $o ketoyila, kutak bugeb $o ~un~rayila. 229. ХIинкъи гIанкIкIие те, хIамабагьадурлъи гIабдалассе те. \inqi fanJiye te, \amabahadur;i fabdalaSe te. 230. ХIинкъи – цIцIодорлъи, цIакълъи – гьаглъи. \inqi - ~odor;i, `aq;i - hag;i. 231. ХIинкъизе бакI гьечIо чабхъад арав васассда, анцIила щуго сон бараб чуги буго, къого сон барав живгоги вуго. \inqi#e baj hezo xab]ad araw wasaSda, an`ila &ugo son barab xugi bugo, qogo son baraw $iwgogi wugo. 232. ХIинкъиялдалъун чи къадаралдасса ворчIуларо. \inqiyalda;un xi qadaraldaSa worzularo. 233. ХIинкъуге, хIинкъараб жо толебани, катицца гIункIкI телаан. \inquge, \inqarab $o tolebani, katiCa funJ telaan. 234. ХIинкъуларев чи вукIунарев, биунареб чаран букIунареб. \inqularew xi wujunarew, biunareb xaran bujuneb. 235. ХIинкъуларев чи вукIунарев, хIехьезе кколеб. \inqularew xi wujunarew, \e%e#e Koleb. 236. ХIинкъун вукIин лълъикIав чияссги хIал дагьлъун букIин лълъикIаб чоццаги лъазе толареб. \inqun wujin :ijaw xiyaSgi \al dah;un bujin :ijab xoCagi ;a#e tolareb. 237. ХIинкъун квараб гьанадасса хIинкъичIого квараб гьуэр лълъикIаб. \inqun jwarab hanadaSa \inqizogo kwarab huer :ijab. 238. ХIинкъун къадаралдасса рорчIуларел, Аллагьасс гурони рухI бахъулареб. \inqun qadaraldaSa rorzularel, allahaS guroni ru\ ba]ulareb. 239. ХIинццаб хIамаялда тIил рагIуларо, тIогьисса рачIчIги ккун, гьод буханиги. ТIадагьаб бетIералълъ малълъ босуларо, тIолго гIалам бачIун, ццебе чIчIаниги. \inCab \amayalda Til rafularo, TohiSa raZgi Kun, hod bu[anigi. Tadahab beTera: ma: bosularo, Tolgo falam bazun, Cebe Zanigi. 240. ХIинчIчI бихьунила рорженги букIунеб. \inZ bi%unila ror$engi bujuneb. 241. ХIисаб бугин, бухIун кье. – ХIичи щиб? – ЧIчIикIу. – ЧIчIикIу щиб? – ХIичи. \isab bugin, bu\un pe. - \ixi &ib& - Ziju. - Ziju &ib? - \ixi. 242. ХIобода дарай ккуни, гьебги берцин бихьулеб. \oboda daray Kuni, hebgi bercin bi%uleb. 243. ХIобое чIван, гIочIоцца чIалу кквеларо, чIалуе лъун, тIилицца тIох баччиларо. \oboye zwan, fozoCa zalu Kwelaro, zaluye ;un, TiliCa To[ baXilaro. 244. ХIобоцца рукъ баччула, тIаде ккарасс къо хIехьола. \oboCa ruq baXula, Tade KaraS qo \e%ola. 245. ХIор букIаралълъуб хIари камулареб. \or bujara:ub \ari kamulareb. 246. ХIотоцца гьорчо кколареб. \otoCa horxo Kolareb. 247. ХIотол сум букIагIаги, мутIигIлъе бетIерассде. \otol sum bujafagi, muTif;e beTeraSde. 248. ХIуби тиризабурассда цили тиризабулеб. \ubi tiri#aburaSda cili tiri#abuleb. 249. ХIуби чIвачIонани, чIалу бекула. \ubi zwazonani, zalu bekula. 250. ХIуби чIвачIони, чIалу кколареб, чIчIужу гьечIони, рукъ кколареб. \ubi zwazoni, zalu Kolareb, Zu$u hezoni, ruq Kolareb. 251. ХIужа гьечIеб дагIбагун диваналде вахъунге. \u$a hezeb dafbagun diwanalde wa]unge. 252. ХIули – тIавусил, тIул-ракI – борхьил. \uli - Tawusil, Tul-raj - bor%il. 253. ХIунссизе хIамидаги кколеб. \inSi#e \amidagi Koleb. 254. ХIунчулеб заз баккудассаго лъалеб, лIугьунев чи гьитIинго лъалев. \unxuleb #a# baKudaSago ;aleb. /uhunew xi hiTingo ;alew. 255. ХIур тамахалълъубила хIама гебергулеб. \ur tama[a:ubila \ama geberguleb. 256. ХIурмат бокьун батани, гIемер гаргадуге, сахлъи бокьун батани, гIемер кванаге. \urmat bopun batani, femer gargaduge, sa[;i bopun batani, femer kwanage.

З # Загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. ЗагIигIоралълъги хисулебила жиндирго чваххи. #afifora:gi ]isulebila $indirgo xwa{i. ЗагIипассде къавукъунге, къадарав чияссулгун хоноги чIваге. #afi_aSde qawuqunge, qadaraw xiyaSulgun [onogi zwage. Заз баккудассагойила бегIераб букIунеб. #a# baKudaSagoyila beferab bujuneb. Заз бекьани заз бижулеб, унти бекьани толо бижулеб. #a# bepani #a# bi$uleb, unti bepani tolo bi$uleb. Заз, къарассда гурони, унтулареб. #a# qaraSda guroni untulareb. Заз лълъикIабани, заз къине гьабилароан. #a# :ijabani, #a# qine habilaroan. Залим бетIерлъун тани, бол зигара цIцIикIкIуна. #alim beTer;un tani, bol #igara ~iJuna. Залимассе залим гъежда чIчIун ватулевила. #alimaSe #alim ve$da Zun watulewila. Заман букIунебила гIадамазул илбисал лIугьунебги илбисазул гIадамал лIугьунебги. #aman bujunebila fadama#ul ilbisal /uhunebgi ilbisa#ul fadamal /uhunebgi. Заман букIуна боз щоларебги, заман бачIуна дарай гIоларебги. #aman bujuna bo# &olarebgi, #aman bazuna daray folarebgi. Заман щвелалде барщараб пихъ ххеххго турула. #aman &welalde bar&arab _i] {e{go turula. Заман щвелалде гIегIедараб хIелкил бетIер къотIейила. #aman &elalde fefedarab \elkil beTer qoTeyila. Заман щвелалдего чIчIичIчIидичIого, дурго рагIадалълъухъ балагьун, кIалъай. #aman &welaldego ZiZidizogo, durgo rafada:u] balahun, ja;ay. Заманалда бекье, заманалда бакIаре. #amanalda bepe, #amanalda bajare. Заманалда бубудичIогойила бугъа, гIодобги тIамун, хъураб. #amanalda bubudizogoyila buva, fodobgi Tamun, ]urab. Заманалда гьабичIеб гьабичIого ххутIулебила. #amanalda habizeb habizogo {uTulebila. Заманалда рекъонила хьвадизе кколел. #amanalda reqonila %wadi#e Kolel. Заманалълъ чи квегъула, рукьалцца оц квегъула. #amana: xi kwevula, rupalCa oc kwevula. Заназда кьурдуге, майданалда кьурде. #ana#da purduge, maydanalda purde. Зар билани, питначияссул гъванщида нахъа батулебила. #ar bilani, _itnaxiyaSul vwan&ida na]a batulebila. Зар кьабун чи холаро, цин-цинни гьелълъ хвалде рачуна. #ar pabun xi [olaro, cin-cinni he: [walde raxuna. ЗахIмат – бечедаб, хIалхьи – мискинаб. #a\mat - bexedab, \al%i - miskinab. ЗахIмат бихьичIого, мухь Аллагьассги кьолареб. #a\mat bi%izogo, mu% allahaSgi polareb. ЗахIмат бихьичIого, рахIат бокьарасс бекьичIого лъилъе, нилъ гьечIого хур. #a\mat bi%izogo, ra\at boparaS bepizogo ;i;e, ni; hezogo [ur. ЗахIмат бихьичIого рахIат букIунареб. #a\mat bi%izogo ra\at bujunareb. ЗахIмат бихьичIого щвараб боцIцIуцца чи гьалаг гьавула. #a\mat bi%izogo &warab bo~uCa xi halag hawula. ЗахIмат бихьун – дуниял, гIамал бихьун – аххират. #a\mat bi%un - duniyal, famal bi%un - a{irat. ЗахIмат гьечIого, хуриб тIор баларо. #a\mat hezogo, [urib Tor balaro. ЗахIматаб хIалтIиги хIалихьатаб тIеххги – дурццассе. #a\matab \alTigi \ali%atab Te{gi - durCaSe. ЗахIматаб – ццебе, бигьаяб – ххадуб. #a\matab - Cebe, bihayab - {adub. ЗахIматалълъ цагъур цIола, цагърицца рукъзал рала. #a\mata: cavur `ola, cavriCa ruq#al rala. ЗахIматалълъ чи хьихьула, кIкIвахIалълъ хвезе гьавула. #a\mata: xi %i%ula, Jwa\a: [we#e hawula. Зигара мадугьалассда базе бигьаяб жойила. #igara maduhalaSda ba#e bihayab $oyila. Зигараялълъеги рахьиялълъеги кватIи букIунареб. #igaraya:egi ra%iya:egi kwaTi bujunareb. Зоб бихьарассда ракь бихьулеб, дуниял бихьарассда хвел бихьулеб. #ob bi%araSda rap bi%uleb, duniyal bi%araSda [wel bi%uleb. Зоб гъугъанщинахъе цIцIад балареб. #ob vuvan&ina]e ~ad balareb. Зоб гъугъачIони, гьаракь бахъунареб, гьури бахъинчIони, гIучI бегулареб. #ob vuvazoni, harap ba]unareb, huri ba]inzoni, fuz begulareb. Зоб гIемер гъугъадани, цIцIад дагьаб бала. #ob femer vuvadani, ~ad dahab bala. Зоб роцIцIадго балеб аххир гьечIеб цIцIад, нилI рацIцIадго лъолел хъубал бугьтанал. #ob ro~adgo baleb a{ir hezeb ~ad, ni/ ra~adgo ;olel ]ubal buhtanal. Зоб ццебе бихьарассда ракьги ццебе бихьаги. #ob Cebe bi%araSda rapgi Cebe bi%agi. Зобалазда кьвагьараб ракьалда тIатарабила. #obala#da pwaharab rapalda Tatarabila. Зобгун ракь рекъаги, цIцIадгун бакъ рекъаги. #obgun rap reqagi, ~adgun baq reqagi. Зодиб цIцIер бугони, ракъдада квач букIунеб. #odib ~er bugoni, raqdada kwax bujuneb. Зодибе мали чIвалареб, ралъдадассан кьо лъолареб. #odibe mali zwalareb, ra;dadaSan po ;olareb. Зодоб бугеб тIавусалдасса кодобе щвараб къадакого лълъикIила. #odob bugeb TawusaldaSa kodobe &warab qadakogo :ijila. Зодоб бугеб цIцIумалдасса гIодоб бугеб чIоролого лълъикIила. #odob bugeb ~umaldaSa fodob bugeb zorologo :ijila. Зодове валагьуге, гIодове валагье. #odowe walahuge, fodowe walahe. Зодоссан рахIмат кьеги, гIодоссан баркат кьеги. #odoSan ra\mat pegi, fodoSan barkat pegi. Зулму гьабуге, мун кьижун вукIуна, дуцца зулму гьабурав ворчIун вукIуна. #ulmu habuge, mun pi$un wujuna, duCa #ulmu haburaw worzun wujuna. Зулмучияссда зулмучи гъеждассан ваккун вукIуневила. #ulmuxiyaSda #ulmuxi ve$daSan waKun wujunewila. Зулмучияссул гIумру къокъаб. #ulmuxiyaSul fumru qoqab Гьеб рагIарасс гIажаиблъи гьабурабила, зулмучияссги гьебгощинаб заман ракьалда тIад щиб гьабун балеб жойила букIунеб. heb rafaraS fa$aib;i haburabila, #ulmuxiyaSgi hebgo&inab #aman rapalda Tad &ib habun baleb $oyila bujuneb. ЦIцIудуда гьикъарабила дуцца чан сон барабилан. Гьелълъ жаваб кьурабила лъабкъого сон банилан. ~ududa hiqarabila duCa xan son barabilan. he: $awab purabila ;abqogo son banilan. Зулмуялълъул си борххалъанагIан, гьенисса вортарассул бохх цIцIикIкIун бекула. #ulmuya:ul si bor{a;anafan, heniSa wortaraSul bo{ ~iJun bekula. Зурмихъан берталълъе гIедегIулевила, дибир хвалил рокъове гIедегIулевила. #urmi]an berta:e fedefulawila, dibir [walil roqowe fedefulewila. Зурма рекъезе – къали, кечI рекъезе – далай. #urma reqe#e - qali, kez reqe#e - dalay.

П _ Пагьму гьечIессда гьабида гIентIеро базецин лъалареб. _ahmu hezeSda habida fenTero ba#ecin ;alareb. Пайда гьечIеб гIелмуялдассаги цIунаги, гIамал гьечIеб черххалдассаги цIунаги. _ayda hezeb felmuyaldaSagi `unagi, famal hezeb xer{aldaSagi `unagi. Пакъирзаби, мискинал бечедал чагIи! _aqir#abi, miskinal bexedal xafigi! Палугьан гурони, квариде вахунаро. _aluhan guroni, kwaride wa[unaro. Панкъ гьабизе лълъим щвечIей, лълъелIе базе цIцIам щвечIей. _anq habi#e :im &wezey, :e/e ba#e ~am &wezey. Панкъил къулгьу, къолол бертин. _anqil qulhu, qolol bertin. ПасихIал рагIабацца богIол цагъур цIеларо. _asi\al rafabaCa bofol cavur `elaro. Пахьул бетIералда жанир меседил пикраби рукIунарел. _a%ul beTeralda $anir mesedil _ikrabi rujunarel. Пашманассул магIу гIемераб, рокьи ккарассул ххабар гIемераб. _a^manaSul mafu femerab, ropi KaraSul {abar femerab. Пашманлъи гьоркьоб гьечIеб роххелги букIунаребила, роххел лъалареб пашманлъиги бачIунаребила. _a^man;i horpob hezeb ro{elgi bujunarebila, ro{el ;alareb _a^man;igi bazunarebila. Пер кунаресс хъал кунеб. _er kunareS ]al kuneb. Пикраби – магIарда, къварилъи – мугъзада нахъа. _ikrabi - mafarda, qwari;i - muv#ada na]a. Пикру гIемерлъани, чи гIадаллъулев. _ikru femer;ani, xi fadal;ulew. Пикру – ццебе, ццим – ххадуб. _ikru - Cebe, Cim - {adub. ПиргIавние Муса камуларев. _irfawniye musa kamularew. Пири пирхханщинахъе зоб гъугъалареб. _iri _ir{an&ina]e #ob vuvalareb. Пириялълъеги гъветI кIудияб бокьулеб. _iriya:egi vweT judiyab bopuleb. Питна бокьарасс багьана, ракь хъвалхьун, балагьулеб. _itna boparaS bahana, rap ]wal%un, balahuleb. Питнабазул мугьал хьани, балагьазул гьирал раччулел. _itnadul muhal %ani, balaha#ul hiral raXulel. Питнадул мугьал хьани, балагьалълъул тIор бала. _itnadul muhal %ani, balaha:ul Tor bala. Пихъ бижулареб гъветI гьурщулареб. _i] bi$ulareb vweT hur&ulareb. Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIулареб, лълъим гьечIеб иццухъе гел бегьулареб. _i] hezeb voToda Til reZulareb, :im hezeb iCu]e gel behulareb. ПицIцIил рукъи гIадин, рекIунги вукIунге, цIакъго чияссдасса рикIкIалъунги вукIунге. _i~il ruqi fadin, rejungi wujunge, `aqgo xiyaSdaSa riJa;ungi wujunge. ПонцIон рагIи бицунессул хIассил хIалакъаб. _on`on rafi bicuneSul \aSil \alaqab. Пударулев чияссул гьабихъ рищни гIемераб. _udarulew xiyaSul habi] ri&ni femerab. Пуланав чиясс мун чIвазехъин вугилан абидал, гьесс данде абурабила, «ВахI, дицца гьессие лълъикIлъи гьабун букIинчIо гури!» _ulanaw xiyaS mun zwa#e]in wugilan abidal, heS dande aburabila, «wa\, diCa heSiye :ij;i habun bujinzo guri!» Пурцциде бараб гIазу гулидеги балеб. _urCide barab fa#u gulidegi baleb. Пурцциде саву ккани, нилъалдеги кколеб. _urCide sawu Kani, ni;aldegi Koleb. Пурцциде цIцIер бани, рии квачараб бачIунеб. _urCide ~er bani, rii kwaxarab bazuneb. Пурццил гIоркь ккурав вакъуларев, къохьол къимат лъалев вугьунарев. _urCil forp Kuraw waqularew, qo%ol qimat ;alew wuhunarew. Пурццил хъвари къотIани, къолол бетIер дагьлъула. _urCil ]wari qoTani, qolol beTer dah;ula.

Д d 1. Давла хуриссан кьеги, хвел бусадассан кьеги. dawla [uriSan pegi, [wel busadaSan pegi. 2. Давладулал гIемерлъани, давлаги дагьаб щолебила. dawladulal femer;ani, dawlagi dahab &olebila. 3. Дагь гурони гьечIони учузаб ххиралъула. dah guroni hezoni uxu#ab {ira;ula. 4. Дагьаб боцIцIи бугез риба гьабула, рибадул хIилаби лъазеги гьарун. БоцIцIи цIцIикIкIарацца даран гьабула, дарман тIагIанщинал маххссараде ккун. dahab bo~i buge# riba habula, ribadul \ilabi ;a#egi harun. bo~i ~iJaraCa daran habula, darman Tafan&inal ma{Sarade Kun. 5. Дагьаб гIоларессе гIемерги гIолареб. dahab folareSe femergi folareb. 6. Дагьаб кьурассе дагьабги къваригIунеб, гIемер кьурассе тIолабго къваригIунеб. dahab puraSe dahabgi qwarifuneb, femer puraSe Tolabgo qwarifuneb. 7. Дагьаб меххалълъ лагълъи баччани, гIемер меххалълъ хханлъи щолеб. dahab me{a: lav;i baXani, femer me{a: {an;i &oleb. 8. Дагьаб налъиялълъ – гьудулила, кIудияб налъиялълъ – тушманила. dahab na;iya: - hudulila, judiyab na;iya: - tu^manila. 9. Дагьаб ххарж гьабичIони, гIемер щоларо. dahab {ar$ habizoni, femer &olaro. 10. Дагьабго жо лъазеги гIемераб жо цIцIализе кколеб. dahabgo $o ;a#egi femerab $o ~ali#e Koleb. 11. Дагьабниги гIантлъи гъорлI гьечIев чияссул бахIарчи вахъунарев (ХIажимурадил рагIаби). dahabnigi fant;i vor/ hezew xiyaSul ba\arxi wa]unarew (\a$imuradil rafabi). 12. Дагьабниги лълъикIлъи гъорлI гьечIеб квешлъи букIунареб. dahabgi :ij;i vor/ hezeb kwe^;i bujunareb. 13. Дагьав гаргаде, гIемер хIалтIе. dahaw fargade, femer \alTe. 14. Дагьав кIалъалессул хIалтIи гIемераб. dahaw ja;aleSul \alTi femerab. 15. Дагьалда гIей гьабуларессе гIемерабги щолареб. dahalgi fey habulareSe femerabgi &olareb. 16. Дагь-дагьккун баччани, мегIерги баччизе кIолеб, циндаго баччизе лIугьани, мунго молоцца ваччизе кколев. dah-dahKun baXani, mefergi baXi#e joleb, cindago baXi#e /uhani, mungo moloCa waXi#e Kolew. 17. Дагь-дагьккун гъоркьан бикIани, борххатаб мегIерги ччукIун бачIунеб. dah-dahKun vorpan bijani, bor{atab mefergi Xujun bazuneb. 18. ДагIбадулав къела, къадар бергьина. dafbadulaw qela, qadar berhina. 19. ДагIнида чIахI-ххералълъул, гьойда ракьа-гьаналълъул гурони мацIцI бичIчIуларебила. dafniCa za\-{era:ul, hoyda rapa-hana:ul guroni ma~ biZularebila. ЦIцIализе араб бакIалдассан жиндирго эбелалълъухъе дагIницца битIун бачIараб кагъат цIцIалулеб меххалълъ, гIенеккун букIун буго гьойги. Салам-каламалдасса ххадуб кагътида хъван букIун буго исана бижараб керчаб ххарил, рокъоб жиндиего кьолеб букIараб кIалцIул, чед-ххинкIалълъул хIакъалълъулI. ЦIцIалулеб кагъатги гьоркьоб къотIизабун, гьойцца цIцIеда гьикъун буго, гьеб кагътида гьанал яги ракьа-къедалълъул хъвараб жого гьечIищилан. ГьечIилан цIцIецца абидал, пашманго гьойцца абун буго, цо рагIиги ракьа-гьаналълъул хIакъалълъулI гьечIеб гьеб кагъат цIцIаличIониги бегьилаанилан. ~ali#e arab bajaldaSan $indirgo ebela:u]e dafniCa biTun bazarab kavat ~aluleb me{a:, feneKun bujun bugo hoygi. salam-kalamaldaSa {adub kavtida ]wan bujun bugo isana bi$arab kerxab {aril, roqob $indiyego poleb bujarab jal`ul, xed-{inja:ul \aqa:u/. ~aluleb kavatgi horpob qoTi#abun, hoyCa ~eda hiqun bugo, heb kavtida hanal yagi rapa-qeda:ul ]warab $ogo hezi&ilan. hezilan ~eCa abidal, _a^mango hoyCa abun bugo, co rafigi rapa-hana:ul \aqa:u/ hezeb heb kavat ~alizonigi behilaanilan. 20. ДагIние – цIцIар, цIцIедуе – рогьо. dafniye - ~ar, ~eduye - roho. 21. ДагIнил цIцIокоги кьун, цIцIел хъвайи босулареб. dafnil ~okogi pun, ~el ]wayi bosulareb. 22. Дад бекарав къоролав гIадин ххутIун вугила. dad bekaraw qorolaw fadin {uTun wugila. 23. Дадал къимат хведал лъала. dadal qimat [wedal ;ala. 24. Дадил ургъел – гIоркь ккурасс, гIиял ургъел – тIил ккурасс. dadil urvel - forp KuraS, fiyal urvel - Til KuraS. 25. Дадил роцен цIеххезе арав мискинчи гIадин. dadil rocen `e{e#e araw miskinxi fadin. Мискинабго хъизан букIанила. Гьезул цо гIакаги букIанила, рахь гьализениги, квен гьабизениги цо цIетIа лъолеб хъазанги букIанила. ЧIчIужу щар чIвазе цо дадгIаги бугебанищан зигардулей йикIанила. Цо къоялълъ гьелълъ вугIа-восун росс базаралде витIанила. Гьенисса цо гьитIинабго дадги босун, гьевги тIад вуссанила. ЧIчIужуялълъ алълъубе кигIан балебан гьикъанила. Валагьин, гьелда жанибе кигIан балебали диццаги гьикъичIин, гьадигIан балаян бичулессги бицинчIилан, мискинчи нахъ вуссун базаралде вилълъанила. Дова речIчIун, гъова речIчIун, щегI бичулев валагьанила, доб дуцца дие бичараб дадинибе кигIан балебилан гьикъанила. КIиго къолонибе лъаб балаян абунила щегI бичулессги. КIочонгутIизе - «КIиго къолонибе лъаб, кIиго къолонибе лъаб», – ан абулаго, рокъове вачIунев вукIанила мискинчи. miskinab ]i#an bujanila. he#ul co fakagi bujanila, ra% hali#enigi, kwen habi#enigi co `eTa ;oleb ]a#angi bujanila. Zu$u &ar zwa#e co dadfagi bugebani&an #igarduley yijanila. co qoya: he: wufa-wosun roS ba#aralde wiTanila. heniSa co hiTinabgo dadgi bosun, hewgi Tad wuSanila. Zu$uya: a:ube kifan baleban hiqanila. walahin, helda $anibe kifan balebali diCagi hiqizin, hadifan balayan bixuleSgi bicinzilan, miskinxi na] wuSun ba#aralde wi:anila. dowa reZun, vowa reZun, &ef bixulew walahanila, dob duCa diye bixarab dadinibe kifan balebilan hiqanila. jigo qolonibe ;ab balayan abunila &ef bixuleSgi. joxonguTi#e - «jigo qolonibe ;ab, jigo qolonibe ;ab», - an abulago, roqowe wazunew wujanila miskinxi. Цо бертин бугеб росулIе щванила гьав. Берталълъ ругел гIолохъаби меххтун, гьаглъун рукIанила. ТIаде щварав гьасс «Салам гIалайкум, кIиго къолонибе лъаб», – ан абунила. ГIолохъаби ххантIан тIаде рахъанила, гьединищин абулеб гьадинаб данделъиялде вачIарав чияссан, рак гIадин вухханила гьев. Ххадуб гьасс гьикъун буго щибиланхха жинцца абизе кколеб букIарабан. Щибилан гуреб, роххел тIасса унгегиян абизе кколаанилан малълъанила гьез. ГIемер кватIичIого, гьав цо кверкьаби ругеб бакIалде щванила. «Салам гIалайкум, роххел тIасса унгеги!» – ян ахIанила гьасс. Дур маххссараялде регIунищин жал ругеланги абун, вухханила гьав кверкьабаза рукIаразги. Щибиланхха дицца абизе кколеб букIарабан гьикъанила гьасс. Щиб гурелълъул, хварассе аххират лълъикIаб кьегиян абизе кколилан малълъанила гьазги. co bertin bugeb rosu/e &wanila haw. berta: rugel folo]abi me{tun, hag;un rujanila. Tade &waraw haS «salam falaykum, jigo qolonibe ;ab», - an abunila. folo]abi {anTan Tade ra]anila, hedini&in abuleb hadinab dande;iyalde wazaraw xiyaSan, rak fadin wu{anila hew. {adub haS hiqun bugo &ibilan{a $inCa abi#e Koleb bujarab. &ibilan gureb, ro{el TaSa ungegiyan abi#e Kolaanilan ma:anila he#. femer kwaTizogo, haw co kwerpabi rugeb bajalde &wanila. «salam falaykum, ro{el TaSa ungegi!» - yan a\anila haS. dur ma{Sarayalde refuni&in $al rugelangi abun, wu{anila haw kwerpaba#a rujara#gi. &ibilan{a diCa abi#e Koleb bujaraban hiqanila haS. &ib gure:ul, [waraSe a{irat :ijab pegiyan abi#e Kolilan ma:anila ha#gi. Кинасса абуниги рекъоларел алго кинал гIадамалилан ракIалдеги ккун, вилълъанила ав жиндирго нухда. Тайи квегъулел цо чагIи ратанила гьассда. Гьелълъ гьезие цIакъ гIакъуба кьолеб бугоанила. КIобокIун тIимугъгун, гьесс гьазда - «Салам гIалайкум, хварассе аххират лълъикIаб кьеги!» – ян абунила. Капурго хвараб хIама, дуцца аххират лълъияб кьун батагиян абизе ккани, ниж хунищ ругелан, гьезги лълъикI зуранила гьав. Щибиланхха абизе кколебан гьикъанила гьаздаги. Щибилан гуреб, гьабулеб битIагиян абизе кколилан малълъанила гьезги. Гьеле гьедин, чангояз вуххун, щванила рокъове дадил роцен цIеххезе арав мискинчи.. kinaSa abunigi reqolarel algo kinal fadamalilan rajalde Kun, wi:anila aw $indirgo nu[da. tayi kwevulel co xafi ratanila haSda. he: he#iye `aq faquba poleb bugoanila. jobojun Timuvgun, heS ha#da - «salam falaykum, [waraSe a{irat :ijab pegi!» - yan abunila. ka_urgo [warab \ama, duCa a{irat :iyab pun batagiyan abi#e Kani, ni$ [uni& rugelan, he#gi :ij #uranila haw. &ibilan{a abi#e Koleban hiqanila ha#dagi. &ibilan gureb, habuleb biTagiyan abi#e Kolilan ma:anila he#gi. hele hedin, xangoya# wu{un, &wanila roqowe dadil rocen `e{e#e araw miskinxi... 26. Дадил хьибил ккурав, хьагил гIоркь ккурав. dadil %ibil Kuraw, %agil forp Kuraw. 27. Даимаб роххелги букIунареб, тIасса унареб ургъелги букIунареб. daimab ro{elgi bujunareb, TaSa unareb urvelgi bujunareb. 28. Далалда гъоркь абизе лъалеб гIадин, мималда тIад абизеги лъазе ккола. dalalda vorp abi#e ;aleb fadin, mimalda Tad abi#egi ;a#e Kola. Кици буго «дие» – ян гурони, «ма» – ян абизе лъаларев чияссул хIакъалълъулI. «Далалда гъоркь» абураб жоялдассан бичIчIула – д-хIарпалда ххадуб рагьараб – и-хIарп букIине ккей (ди). Мималда тIад абураб рагIудассан бичIчIула – м-хIарпалда ххадуб рагьараб – а-букIине ккей (ма). kici bugo «diye» - yan guroni, «ma» - yan abi#e ;alarew xiyaSul \aqa:u/. «dalalda vorp» aburab $oyaldaSan biZula - d-\ar_alda {adub raharab - i-\ar_ bujine Key (di). mimalda Tad aburab rafudaSan biZula - m-\ar_alda {adub rahab - a-bujine Key (ma). 29. Дарабазде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукь ккогеги. daraba#de xer{ Kogegi, xiyar ~obalde rup Kogegi. 30. Дам-дам бугеб, чIам-чIам гьечIеб бертин гIадаб жойила. dam-dam bugeb, zam-zam hezeb bertin fadab $oyila. 31. Дангизеги дун дангун, донкIинейги дун тIамун (Эбелги дир юххун, гIакIаги дир бахъун). dangi#egi dun dangun, donjineygi dun Tamun (ebelgi dir yu{un, fakagi dir ba]un). 32. Данде ккарав чи чIвараб, чанай араб гьой чIвараб. dande Karaw xi zwarab, xanay arab hoy zwarab. 33. Дандежо бугони, кванил тIагIам цIцIикIкIуна, кодоб жо бугони, чияссул къадру цIцIикIкIуна. dande$o bugoni, kwanil Tafam ~iJuna, kodob $o bugoni, xiyaSul qadru ~iJuna. 34. Дандеяссдассан би баккани, дудассанги рахь баккулареб. dandeyaSdaSan bi baKani, dudaSangi ra% baKulareb. 35. Дандрарал тIанчIазулгийищила дир-дурал рукIунел. dandraral Tanza#ulgiyi&ila dir-dural rujunel. 36. Далил бачун, боцIцIи чурулебила, далил бачун, боцIцIи хъвалебила. dalil baxun, bo~i xurulebila, dalil baxun, bo~i ]walebila. 37. Дарай ретIаниги – гьадабго ланжу, хIебет ретIаниги – гьадабго ланжу. daray reTanigi - hadabgo lan$u, \ebet reTanigi - hadabgo lan$u. 38. Дарай ретIаниги кIкIухIалги лъала, хIебет ретIаниги лаченги лъала. daray reTanigi Ju\algi ;ala, \ebet reTanigi laxengi ;ala. 39. Даран лълъикIаб маян диццаги кьураб, маян дуццаги кьураб (ма – дуе, ма – дие). daran :ijab mayan diCagi purab, mayan duCagi purab (ma - duye, ma - diye). 40. Даран буго даран, хъатир буго хъатир. daran bugo daran, ]atir bugo ]atir. 41. Даран рекIкIалълъ гьабуге, ригьин реццалълъ гьабуге. daran reJa: habuge, rihin reCa: habuge. 42. Даран хIажатассулгун гьабе, ригьин гIел бащадазулгун гьабе. daran \a$ataSulgun habe, rihin fel ba&ada#ulgun habe. 43. Даран хIилаялълъул жо буго. daran \ilaya:ul $o bugo. 44. Дараялда бозги баге, бозида дарайги баге. darayalda bo#gi bage, bo#ida daraygi bage. 45. Дарманан абурассда гIажаланги абулареб, гIажалан абурассда дармананги абулареб. darmanan aburaSda fa$alangi abulareb, fa$alan aburaSda darmanangi abulareb. 46. Дармида гьоркьов эмен-вацц вукIунарев. darmida horpow emen-waC wujunarew. 47. Дармил эбел-эмен гьечIелила. darmil ebel-emen hezebila. Къокъалго рагIабаз гьадин малълъулеб буго, цо чанго чияссда цо учуз кьолеб жо данде чIванилан, цогидаздаги гьеб батуларебила, цо жо ххираго бичун унилан, киназго ххира босизеги кколаребила. qoqalgo rafaba# hadin ma:uleb bugo, co xango xiyaSda co uxu# poleb $o dande zwanilan, cogida#dagi heb batularebila, co $o {irago bixun unilan, kina#go {ira bosi#egi Kolarebila. 48. Дармицца къей – анкьил ургъел, хуруцца къей – лъагIалил ургъел, ригьнацца къей – гIумруялълъулго ургъел. darmiCa qey - anpil urvel, [uruCa qey - ;afalil urvel, rihnaCa qey - fumruya:ulgo urvel. 49. Дару камураб унти букIунареб, багьана камураб гьересси букIунареб. daru kamurab unti bujunareb, bahana kamurab hereSi bujunareb. 50. Даруялде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. daruyalde xer{ Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. 51. Дебул каратIгун семарай, салул каратIгун ягъарай (рохьи-жужай гьечIей). debul karaTgun semaray, salul karaTgun yavaray (ro%i-$u$ay hezey). 52. Дибир вакъуларев, къебед вугьунарев. dibir waqularew, qebed wuhunarew. 53. Дибирасс малълъараб гьабуге, гъосс гьабураб гьабе. dibiraS ma:arab habuge, voS haburab habe. 54. Дибирассул бечелъи – росу кIодолъи. dibiraSul bexe;i - rosu jodo;i. 55. Дибирги къезавулей, къадиги чIчIезавулей. dibirgi qe#awulew, qadigi Ze#awuley. 56. Дида бихьичIеб къварилъи – ботIротIа ххенолеб гьобо. dida bi%izeb qwari;i - boTroTa {enoleb hobo. 57. Дида вихьун вукIанила, вухьахъе тейила. dida wi%un wujanila, wuja]e teyila. 58. Дида гъоркь лъун букIараб бакI босун вачIа. dida vorp ;un bujarab baj bosun waza. МагIарулаз гьаб кици тIамула гIадамазе жинцца щибго адаб – хIурматги гьабуларев, гIадамаздассан жиндиего хIурматги лълъикIлъиги къваригIарав чияссе. mafarula# hab kici Tamula fadama#e $inCa &ibgo adab-\urmat habularew, fadama#daSan $indiyego \urmatgi :ij;igi qwarifaraw xiyaSe. 59. - Дида ххан кIалъана! - Щибиланхха эсс абураб? - Яре ццевесса! – ян абуна. - dida {an ja;ana! - &ibilan{a eS aburab? - yare CeweSa! - yan abuna. 60. Дидаги хъвагегийила, хъухьи лIугIугегийила. didagi ]wageyila, ]u%i /ufugegiyila. 61. Дидаги букIараб бахIараб заман, махIу беканиги галадулареб. didagi bujarab ba\arab #aman, ma\u bekanigi galadulareb. 62. Дидаги гурхIулев – дир чедги бикъулев. didagi gur\ulew - dir xedgi biqulew. 63. Дидаго квер чIвазеян ХIава ячун йикIана, ХIавада кIиябго квер диццаго чIвазе ккана. didago kwer zwa#eyan \awa yaxun yijana, \awada jiyabgo kwer diCago zwa#e Kana. 64. Дидасса бергьарав чи вугеб бакIалде жив вачIинарилан (вачунге - ян) абурабила хханассги. didaSa berharaw xi wugeb bajalde $iw wazinarilan (wazunge - yan) aburabila {anaSgi. Ххан ахIулев вукIун вуго гьоболлъухъ. Гьесс абун буго, гьенив жиндасса бергьунев чи ватани, вилълъинарилан. Хханассдассаги бергьунев чи вукIуневищан, релъун руго гIадамал. Гьенив хханассдасса бергьуневни чи ватун вуго, жиндие бокьарабщинаб гьабун гурони чIчIолареб гьитIинаб лъимер. {an a\ulew wujun wugo hobol;u]. heS abun bugo, heniw $indaSa berhunew xi watani, wi:inarilan. {anaSdaSagi berhunew xi wujunewi&an, re;un rugo fadamal. heniw {anaSdaSa berhunewni xi watun wugo, $indiye boparab&inab habun guroni Zolareb ;imer. 65. Дие вас гьавизегIанищ букIараб бо багъаризе! diye was hawi#efani& bujarab bo bavari#e! 66. Дие гIанкIу кьурасс бокьосса баси ана. diye fanju puraS bopoSa basi ana. 67. Дие гIунин, ГIисае бай, баркаман. diye funin, fisaye bay, barkaman. 68. – Дие моххмохх бокьуларо дада. – Щай дир вас? – ГьечIогохха дада! - diye mo{mo{ bopularo, dada. - &ay dir was? - hezogo{a dada! 69. Дие хъвалеб чагъана, чахъабазе бачунеб наку. diye ]waleb xavana, xa]aba#e baxuneb naku. Кици буго Шамилил заманалда бижараб. Шамил-имам божулев вукIун вуго бицараб жоялда. Гьесс абулебги букIун буго, кIветIалда михъги бугев бихьинчиясс гьересси бицунебилан кколарин жиндаян. Гьессул гьеб загIипаб рахъалдассан пайдаги босун, цо-цо гIадамаз, «гьав Аллагьассда божуларо, досс как баларо», – ян имамассде мацIцIал гьарулел рукIун руго, имамассги гьезие тамихI гьабизе изну кьолеб букIун буго. Гьадин, жиндир гьан кваназелъун, имамассде мацIцI гьабурал гIадамазде гIиял бетIергьанасс абурал руго гьал рагIаби. Цогиясс абураб гьалълъулго цоги къагIидаги буго - «Диццани бала, имам, как, дирни куйдуцца балеб гьечIо». kici bugo ^amilil #amanalda bi$arab. ^amil imam bo$ulew wujun wugo bicarab $oyalda. heS abulebgi bujun bugo, jweTalda mi]gi bugew bi%inxiyaS hereSi bicunebilan Kolarin $indayan. heSul heb #afi_ab ra]aldaSan _aydagi bosun, co-co fadama#, «haw allahaSda bo$ularo, doS kak balaro», - yan imamaSde ma~al harulel rujun rugo, imamaSgi he#iye tami\ habi#e i#nu poleb bujun bugo. hadin, $indir han kwana#e;un, imamaSde ma~ habural fadama#de fiyal beTerhanaS abural rugo hal rafabi. cogiyaS aburab ha:ulgo cogi qafidagi bugo - «diCani bala, imam, kak, dirni kuyduCa baleb hezo». 70. Дие щиб, кин кканиги! – ян абурабила гъоркьа палугьанасс. diye &ib, kin Kanigi! - yan aburabila vorpa _aluhanaS. 71. Диего гIоло абулеб батани, чехь бихъаги, гьирдани къвачIа рекъараб бугилан абурабила гIонкIкIоцца. diye folo abuleb batani, xe% bi]agi, hirdani qwaza reqarab bugilan aburabila fonJoCa. 72. Дидасса къолей рокъой йигилан, цоясс чIчIужу юххарайила. didaSa qoley roqoy yigilan, coyaS Zu$u yu{arayila. 73. Дир аниб кванан, чияр доба къинлъун. dir anib kwanan, xiyar doba qin;un. 74. Дир бадиссан ралагьизе лълъикIанила нуж гъолълъухъан абурабила рокьи ккарав гIолиласс, яс ссурукъай йигилан гIадамал гаргадидал. dir badiSan ralahi#e :ijanila nu$ vo:u]an aburabila ropi Karaw folilaS, yas Suruqay yigilan fadamal gargadilal. 75. Дир бадиссан ялагьун, дир кIалдиссан кIалъан. dir badiSan yalahun, dir jaldiSan ja;an. 76. Дир бикъаги, дицца бикъугеги. dir biqagi, diCa biqugegi. 77. Дир вас гIезегIанищила рагъ ккезе чIчIун букIараб. dir was fe#efani&ila rav Ke#e Zun bujarab. 78. Дир-дуралълъул бицани, росс-лълъадул дагIба кколеб. dir-dura:ul bicani, roS-:adul dafba Koleb. 79. Дир инссуда цIцIарги лъун, ЦIцIор гъурулев багьадур. dir inSuda ~argi ;un, ~or vurulew bahadur. 80. Дир кIал – дир тушман. dir jal - dir tu^man. 81. Дир оц хъун батаги дицца бицунебги бичIчIулев, дида бицинеги лъалесс. dir oc ]un batagi diCa bicunebgi biZulew, dida bicinegi ;aleS. 82. Дир рокъоб хханассул гIакълу рекъеларо, хханассул рокъоб дир гIакълу рекъеларо. dir roqob {anaSul faqlu reqelaro, {anaSul roqob dir faqlu reqelaro. 83. Дир рукъ – дир хъала. dir ruq - dir ]ala. 84. Дир хабалI дун, дур хабалI мун. dir [aba/ dun, dur [aba/ mun. ГIадамазда гьоркьор гIемер рукIуна, гьадин щай гьабулеб, додин щай гьабуларебан, жидеде кколарел жал рицунел чагIи. Гьел чIчIоларо гьал рагIаби жидеда абизегIан. fadama#da horpor femer rujuna, hadin &ay habuleb, dodin &ay habulareban, $idede Kolarel $al ricunel xafi. hel Zolaro hal rafabi $ideda abi#efan. 85. Дир хур багъарулеб гьечIо, дур гIи багьарулеб буго. dir [ur bavaruleb hezo, dur fi baharuleb bugo. Гьаб кици буго ГьидалI бижараб. КIигояссда гьоркьоб къотIи ккун буго, цояссе хур кьезе, дандеяссги гьессие хур жаниб цIураб гIи кьезе. ГIиял хур цIезабураб меххалълъ, багъарулеб жоялълъухъ багъарулареб жо кьезе кIвеларилан, хурул бетIергьанассул рагIи хун буго. hab kici bugo hida/ bi$arab. jigoyaSda horpob qoTi Kun bugo, coyaSe [ur pe#e, dandeyaSgi heSiye [ur $anib `urab fi pe#e. fiyal `e#aburab me{a:, bavaruleb $oya:u] bavarulareb $o pe#e jwelarilan, [urul beTerhanaSul rafi [un bugo. 86. Дир – цIцIар, дур – бечелъи, хIама лълъицца гьекъелеб? dir - ~ar, dur - bexe;i, \ama :iCa heqeleb? 87. Дир цIцIоко – дир тушманилан абулебила царацца. dir ~oko - dir tu^manilan abulebila caraCa. 88. Дир чухъа лIугIизегIанищила букIараб къиямассеб къо чIчIезе. dir xu]a /ufi#efani&ila bujarab qiyamaSeb qo Ze#e. МагIарулазе баянаб буго 1902 соналда цо росдал гIадамал, жакъа къиямассеб къо чIчIезе бугилан дибирасс ххабарги бицун, кIудияб хIинкъиялда гъоркь рукIин. ЦIияб чухъидасса воххун вукIарав цо гIолохъанассул рагIи жакъа нилIее кицилъун лIугьун буго. mafarula#e bayanab bugo 1902 sonalda co rosdal fadamal, $aqa qiyamaSeb qo Ze#e bugilan dibiraS {abargi bicun, judiyab \inqiyalda vorp rujin. `iyab xu]idaSa wo{un wujaraw co folo]anaSul rafi $aqa ni/eye kici;un /uhun bugo. 89. Дир чIчIужу горбогьод гIадай йигилан абурабила цоясс, дирай моххмоххил гьод гIадай йигилан абурабила цогиясс. dir Xu$u gorbohod faday yigilan aburabila coyaS, diray mo{mo{il hod faday yigilan aburabila cogiyaS. КIиябго кици буго цоцазул абулел куцал. КIиялълъго бицунеб буго чIчIужу хъарссун бахъунареб горбогьод гIадай, нахърател бугей йикIине кколилан. jiyabgo kici bugo coca#ul abulel kucal. jiya:go bicuneb bugo Zu$u ]arSun ba]unareb gorbohod faday, na]ratel bugey yijine Kolilan. 90. Дир яс ячанани, нуцал хIелеко, ячинчIого тани, цIцIукIа хIелеко. dir yas yaxanani, nucal \eleko, yaxinzogo tani, ~uja \eleko. 91. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ рекъонго дие гьаб! – ан абурабила маймалакалълъ. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u] reqongo diye hab! - an aburabila maymalaka:. Цо нухалълъ гъотIода букIараб маймалакида, ччугIа кквезе гьинги реххун, рокъове унев ччугIихъан вихьанила. ХхантIан гъотIодасса гъоркьеги рещтIун, лълъелIа къватIибеги цIцIан, гьалълъги реххулеб букIанила гьин. Маймалакалълъул маххщелги гIечIого, гьин гьелда тIад бигъа-битун чIчIанила. Гьеб бихьанила маймалакалълъ рахIаталда толареб гIанкIкIида. Бекерунги бачIун, гьелълъ маймалакалълъул ботIролI тIил кьабанила. co nu[a: voToda bujarab maymalakida, Xufa Kwe#e hingi re{un, roqowe unew Xufi]an wi%anila. {anTan voTodaSa vorpegi re&Tun, :eTa qwaTibegi ~an, ha:gi re{uleb bujanila hin. maymalaka:ul ma{&elgi fezogo, hin helda Tad biva-bitun Zanila. heb bi%anila maymalaka: ra\atalda tolareb fabJida. bekerungi bazun, he: maymalaka:ul boTro/ Til pabanila. 92. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ, рекъонго дие гьаб! – ан абунила маймалакалълъ, хIалиццаго гьинги тIасса бахъулаго. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u], reqongo diye hab! - an abunila maymalaka:, \aliCago hingi TaSa ba]ulago. 93. Дирго малъаз гIадин, дирго гьод хъассиларо. dirgo ma;a# fadin, dirgo hod ]aSilaro. 94. Дирго тала бухъун йикIараяни, таргьа биххун, тIажу гьабилароан. dirgo tala bu]un yijarayani, tarha bi{un, Ta$u habilaroan. ГIурусаз Дагъистаналда кверщел гьабураб меххалълъ, гIемерал магIарулал ун руго ТуркалIе. Гьениб квешаб къоги бихьун, ракъун-къечон цо-цоял нахъ руссунги рачIун руго. Гьений язихъаб яшавалда йикIарай ЧIчIикIасса гIадамалълъул кагътидассан тIибитIараб бугилан абула гьаб кици. furusa# davistanalda kwer&el haburab me{a:, femeral mafarulal un rugo turka/e. henib kwe^ab qogi bi%un, raqun-qexon co-coyal na] ruSungi razun rugo. heniy ya#i]ab ya^awalda yijaray ZijaSa fadama:ul kavtidaSan TibiTarab bugilan abula hab kici. 95. Дирго хIалалаб боцIцIи чияеги кьеларо, чияр чурпаги бакьан гуро. dirgo \alalab bo~i xiyaye pelaro, xiyar xur_agi bapan guro. 96. Дирго хIатIал ссвакачIого, дир къваригIел тIубаларо. dirgo \aTal Swakazogo, dir qwarifel Tubalaro. 97. Дирго черхх – дунго ххан, бокьани багIараб ретIина, бокьани гIурччинаб ретIина. dirgo xer{ - dungo {an, bopani bafarab reTine, bopani furXinab reTina. 98. Дирилан абураб гьецIо кьватIана, дирилан абураб кьуру биххана (ссундулIго талихI кьечIо). dirilan aburab he`o pwaTana, dirilan aburab puru bi{ana (Sundu/go tali\ hezo). 99. Дицца абилебги дуцца абунин, дицца щибилан абилеб? diCa abilebgi duCa abunin, diCa &ibilan abileb? 100. Дицца вазуневги дун вазуневги дида чабххикьан ваккаравго лъалилан абурабила магIлиссесс. diCa wa#unewgi dun wa#unewgi dida xab{ipan waKarawgo ;alilan aburabila mafliSeS. 101. Дицца гьабилилан бахIарчилъи гьабулареб, дицца чIвалилан чи чIваларев. diCa habililan ba\arxi;i habulareb, diCa zwalilan xi zwalarew. 102. Дицца гIанкIуда бицун, гIанкIуцца къватIиб бицун. diCa fanjuda bicun, fanjuCa qwaTib bicun. 103. Дицца – ГIашурада, ГIашурацца – гIаламалда. diCa - fa^urada, fa^uraCa - falamalda. 104. Дицца дуе гIака гурони гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури, – ян абурабила гIандиссесс. diCa duye faka guroni fandaderil mufrul rixun rujinzo guri, - yan aburabila fandiSeS. Ццебе гIакаги къотIун, гьеб бичизе гIандиссев Ххунзахъ базаралде щванила. Цоясс, чахьалда квер чIван, гъвари къакъан, рачIчI цIцIан, гIакдал ххал гьабулеб букIанила. ГIандиссессги, валлагьин, рахьги гIемер кьолин, нахги гIемер бахъулин, рас тIуни, тIомолIан нах кIанцIулеб хIалалълъ кьарагоги бугилан, бецца-бетIун лъунила гIака. Анилахха гIака лълъикIабго багьаялде бичун. Нахъиссеб соналълъ добго базаралда данделъанила гIандиссевги дов гIака босаравги. - Дуцца дун гуккун вукIун вуго. Доб дур гIака я рахьдалаб батичIо, я нахулаб батичIо! – ян абунила гIакдал бетIергьанасс. - Дицца дуе, гIака гурони, гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури! – ян жаваб кьунила гIандиссесс. Cebe fakagi qoTun, heb bixi#e fandiSew {un#a] ba#aralde &wanila. coyaS xa%alda kwer zwan, vwari qaqan, raZ ~an, fakdal {al habuleb bujanila. fandiSeSgi, walahin, ra%gi femer polin, na[gi femer ba]ulin, ras Tuni, Tomo/an na[ jan`uleb \ala: paragogi bugilan, beCa-beTun ;unila faka. anila{a faka :ijabgo bahayalde bixun. na]iSeb sona: dobgo ba#aralda dande;anila fandiSewgi dow faka bosarawgi. - duCa dun guKun wujun wugo. dob dur faka ya ra%dalab batizo, ya na[ulab batizo! - yan abunila fakdal beTerhanaS. - diCa duye, faka guroni, fandaderil mufrul rixun rujinzo guri! - yan $awab punila fandiSeS. 105. Дицца – гIочIоцца, дуцца – тIилицца. diCa - fozoCa, duCa - TiliCa. 106. Дицца дуда абуна гури эбел! diCa duda abuna guri ebel! Цо росулI оцбаялълъул байрам букIанила. Ххадур рекериялълъул, кIанцIиялълъул, гьецIо реххиялълъул къеццалги рукIанила. Рекеризе кьерда чIчIарал ясазда гьоркьое кIанцIун ячIанила цо гIезегIанго гIолохъанлъудасса арай гIадан. АсскIовеги вачIун, гьелълъул вас эбел нахъе ячуней вукIанила. Эбел чIчIанила, хIалтIулI къоларей жий екерунги гIолохъанал ясаздасса бергьунилан. Васассдаги гIенеккичIого эбел асскIосса нахъе анила, гьейги, тIаждарачлихъ гурдил аххалъабиги къазарун, екеризе хIадурун чIчIун йикIанила. ГьещтIерухъанасс “Гьа!” – ян ахIигун, гьункьун ццее уней эбелалълъул цо гьаракь борчIанила. Нечарай гьей, цо кверги хьвагIун, гIадамазда гъорлIе ячIунелълъул, дандеги ун, гьелълъул васасс эбелалда абурабила кицилъун лIугьарал гьадал рагIаби. Гьаб кици тIамула жиндир иш гуреб, бажарулареб хIалтIи гьабизе лIугьарав чияссе. co rosu/ ocbaya:ul bayram bujanila. {adur rekeriya:ul, jan`iya:ul, he`o re{iya:ul qeCalgi rujanila. rekeri#e perda Zaral yasa#da horpoye jan`un yazanila co fe#efango folo]an;udaSa aray fadan. aSjowegi wazun, he:ul was ebel na]e yazuney wujanila. ebel Zanila, \alTu/ qolarey $iy yekerungi folo]anal yasa#daSa berhunilan. wasaSdagi feneKizogo ebel aSjoSa na]e anila, heygi, Ta$daraxli] gurdil a{a;abigi qa#arun, yekeri#e \adurun Zun yijanila. he&Teru]anaS "ha" - yan a\igun, hunpun Ceye uney ebela:ul co harap borzanila. nexaray hey, co kwergi %wafun, fadama#da vor/e yazune:ul, dandegi un, he:ul wasaS ebelalda aburabila kici;un /uharal hadal rafabi. hab kici Tamula $indir i^ gureb, ba$arulareb \alTi habi#e /uharaw xiyaSe. 107. Дицца дур боцIцIи бикъун букIанин, тIасса лIугьаян абулел гIемерал ратула. Ма дурго боцIцIиян цонигияв вачIунаро. diCa dur bo~ biqun bujanin, TaSa /uhayan abulel femeral ratula. ma durgo bo~iyan conigiyaw wazunaro. 108. Дицца квараб квен кунарев гьобол дир бакIалде вачIунге. diCa kwarab kwen kunarew hobol dir bajalde wazunge. 109. Дицца лал тIамизегIанищила дуниял кьерхинчIого чIчIун букIарабилан абурабила гIандисселълъ. diCa lal Tami#efani&ila duniyal per[inzogo Zun bujarabilan aburabila fandiSe:. 110. Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIалълъулни тIинчI гьабула! – ян абурабила гъалбацIалълъ царада. diCa Tinz co habula, valba`a:ulni Tinz habula! - yan aburabila valba`a: carada. ГъалбацIалълъ тIинчI гьабунила. Рахьи базе гъалбацIалълъухъе гIемерал гьалбал унел рукIанила. Билълъанила гьенибе церги. - ГIемерал гьалбал гьанире унел рихьидал, дидани ккун букIана гъалбацIалълъ гIемерал тIанчIи гьарун ратилилан, – абунила царацца, бер-ракIго щвечIого. - Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIилни тIинчI гьабула! Дуцца гIадин, царатIинчI гьабуларо! – ян жаваб кьунила гъалбацIалълъ. valba`a: Tinz habunila. ra%i ba#e valba`a:u]e femeral halbal unel rujanila. bi:anila henibe cergi. - femeral halbal hanire unel ri%idal, didani :un bujana valba`a: femeral Tanzi harun ratililin, - abunila caraCa, ber-rajgo &wezogo. - diCa Tinz co habula, valba`ilni Tinz habula! duCa fadin, caraTinz habularo! - yan $awab punila valba`a:. 111. Дицца царада малълъун, царацца рачIчIалда малълъун. diCa carada ma:un, caraCa raZalda ma:un. 112. Диццаго босараб бас-басараб тIил, дидаго кьабураб аххир замана! diCago bosarab bas-basarab Til, didago paburab a{ir #amana! 113. Диццаго еццичIей лълъицца еццилей! Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней! diCago yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney! 114. Диццани как бала, Имам, дир куйдузни баларохха. diCani kak bala, imam, dir kuydu#ni balaro{a. 115. Доб заманалълъул кьурди лIугIидал, гьанже заманалълъул кьурди гьабизе кколеб. dob #amana:ul purdi /ufidal, han$e #amana:ul purdi habi#e Koleb. 116. Добассан цIулакьо бегьичIони, аниссан моххмоххалги регьуларел. dobaSan `ulapo behizoni, aniSan mo{mo{algi rehularel. Хьиндалав жиндирго къваригIелалълъ ГIандиве вачIун вукIанила. РещтIанила гьоболассухъ. Хъваш-баш гьабун бахъингун, хьиндаласс абунила, валлагьин, гьаб гIорцIенги гIамаликъаб жо букIун, нужее росулел цIулакьодул цIурал ххулжал кьолода нахъа разе ссанагIалъи ккечIилан. Гьобол тIовитIулелълъул, гIандиссессги абунила, валлагьин, гьеб дур гIорцIен цIакъ тIурузаб жо бугелълъул, дур хъизан-лъималазе ритIизе ракIалда рукIарал моххмоххал ритIичIого толел ругилан. %indalaw $indirgo qwarifela: fandiwe wazun wujanila. re&Tanila hobolaSu]. ]wa^-ba^ habun ba]ingun, %indalaS abunila, walahin, hab for`engi famaliqab $o bujun, nu$eye rosulel `ulapodul `ural {ul$al poloda na]a ra#e Sanafa;i Kezilan. hobol TowiTule:ul, fandiSeSgi abunila, walahin, heb dur for`en `aq Turu#ab $o buge:ul, dur ]i#an-;imala#e riTi#e rajalda rujaral mo{mo{al riTizogo tolel rugilan. 117. Добго гьороб добго гьури (гьерссихъанассде). dobgo horob dobgo huri (herSi]anaSde). 118. Дове цадахъ босун уневги вихьичIила, добе щвезабизе уневги вихьичIила. dowe cada] bosun unewgi wi%izila, dobe &we#abi#e unewgi wi%izila. 119. Добе цадахъ щибниги босулеб гьечIолъи бихьизе, жиндир кверал мусруялдасса къватIире раккун теян васигат гьабун букIарабила ЧIчIикIасса Парзуласс. dobe cada] &ibnigi bosuleb hezo;i bi%i#e, $indir kweral musruyaldaSa qwaTire raKun teyan wasifat habun bujarabila ZijaSa _ar#ulaS. 120. Довеялълъул нахъахъан, нахъеялълъул ццевехъан. doweya:ul na]a]an, na]eya:ul Cewe]an. 121. Долого бекьараб хуралдасса квер босе. dologo beparab [uraldaSa kwer bose. 122. Доморун вега, долого вахъа. domorun wega, dologo wa]a. 123. ДугIа цIцIалун гIородасса хIама нахъе инаро, нилI гIодун гIонкIкIоцца къвачIа букъичIого теларо. dufa ~alun forodaSa \ama na]e inaro, ni/ fodun fonJoCa qwaza buqizogo telaro. 124. ДугIаялдасса богIол хуралълъе ракго рекъолебила. dufayaldaSa bofol [ura:e rakgo reqolebila. 125. Дуда гуребги мегеж дагIнидаги букIуна (дуда гурелги, михъал катидаги рукIуна). duda gurebgi mefe$ dafnidagi bujuna (duda gurelgi, mi]al katidagi rujuna). 126. Дуда рагIа, дида бихьа. duda rafa, dida bi%a. 127. Дуда хIама батила мучIдузда гогьдарулеб, кIкIалахъ гъалбацI бихьила гьекъезе лълъим щолареб. duda \ama batila muzdu#da gohdaruleb, Jala] valba` bi%ila heqe#e :im &olareb. 128. Дуда цо лъала, царада кIиго лъала. duda co ;ala, carada jigo ;ala. 129. Дуда ццин бугони, дандеяссдаги ццурараб гьоло гуреб букIунеб. duda Cin bugoni, dabdeyaSdagi Curarab holo gureb bujuneb. 130. Дуда чехь батани, чияда мугъ гуребила бугеб. duda xe% batani, xiyada muv gurebila bugeb. 131. Дудаго бихьараб – битIараб, чияда бихьараб – гьересси. dudago bi%arab - biTarab, xiyada bi%arab - hereSi. 132. Дудаго бичIчIулареб жо чияда бичIчIизабизе лIугьунге. dudago biZulareb $o xiyada biZi#abi#e /uhunge. 133. Дудаго гьечIеб чаран чияда лъолареб. dudago hezeb xaran xiyada ;olareb. 134. Дудаго мунго мекъи вукIин лъалеб гьечIони, лъалез бицаралда божа. dudago mungo meqi wujin ;aleb hezoni, ;ale# bicaralda bo$a. 135. Дудаго натI букIаго, чияда бугеб рокьо борцунге. dudago naT bujago, xiyada bugeb ropo borcunge. 136. Дудаго тIил кьабизегIан чIчIайила кьурдизе. dudago Til pabi#efan Zayila purdi#e. 137. Дудасса цо къоялълъ цIцIикIкIарассда цо къоялълъ цIцIикIкIун лъалебила. dudaSa co qoya: ~iJaraSda co qoya: ~iJun ;alebila. 138. Дудего къварилъи бачIани, бетIер борххун ккве, цогидазде бачIани, дализе биччай. dudego qwari;i bazani, beTer bor{un Kwe, cogida#de bazani, dali#e biXay. 139. Дуе вокьулессе мунги вокьулев, дуда рихарассда мунги рихунев. duye wopuleSe mungi wopulew, duda ri[araSda mungi ri[unew. 140. Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб! duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab! Ракъдалал къоялги рачIун, руччаби цIцIад гьаризе къватIире рахъун рукIанила. Дибирасс гьезда абунила, ссадакъаги кьуни, цIцIад баялда ракI чIчIараб букIунилан. Руччабазда цадахъ йикIарай дибирассул чIчIужу ссадакъаде рикьизе панкъал гьарулей йикIанила. Рокъове вачIарав дибирасс гьелда цIехханила гьедигIан гIемерал панкъал щай гьарулел ругелан. ЧIчIужуялълъги абунила, дуццаго абичIищила, ссадакъа кьуни, цIцIад бай хIакъаб бугилан. - Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб, цогидазе гьабун букIана! – ян ахIдезе лIугьанила дибир чIчIужуялде. raqdalal qoyalgi razun, ruXabi ~ad hari#e qwaTire ra]un rujanila. dibiraS he#da abunila, Sadaqagi puni, ~ad bayalda raj Zarab bujunila. ruXaba#da cada] yijaray dibiraSul Zu$u Sadaqade ripi#e _anqal haruley yijanila. roqowe wazaraw dibiraS helda `e{anila hedifan femeral _anqal &ay harulel rugelan. Zu$uya:gi abunila, duCago abizi&ila, Sadaqa puni, ~ad bay \aqab bugilan. - duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab, cogida#e habun bujana! - yan a\de#e /uhanila dibir Zu$uyalde. 141. Дуе гьабурассе гьабе, ХIункърае кьурассе кье. duye haburaSe habe, \unqraye puraSe pe. 142. Дуе кеп буго – дир рекIелI къан буго. duye ke_ bugo - dir reje/ qan bugo. 143. Дуе лълъикIлъи гьабурассе квешлъиги гьабуге, нигIматал кьурассе нагIанаги кьоге. duye :ij;i haburaSe kwe^;igi habuge, nufmatal puraSe nafanagi poge. 144. Дуе маххссара буго гьеб, дие гажи буго. Дур маххссара батани, дирги гажи гуребхха duye ma{Sara bugo heb, diye ga$i bugo. dur ma{Sara batani, dirgi ga$i gureb{a. 145. Дуе пайда бахинилан хханассда асскIовеги къаге, дуде хIапиларилан гьойда тIадеги унге. duye _ayda ba[inilan {anaSda aSjowe qage, dude \a_ilarilan hoyda Tadegi unge. 146. Дуе шагьи кьурассе дуццаги гIабаси кье. duye ^ahi puraSe duCagi fabasi pe. 147. Дуего бокьулареб жо чияеги гьабуге, чияр боцIцIуда берги лъоге. duyego bopulareb $o xiyayegi habuge, xiyar bo~uda bergi ;oge. 148. Дуеяли Щура инараллъун тезеги бокьилаан, бокьанщинаб лълъие щолеб? duyeyali &ura inaral;un te#egi bopilaan, bopan&inab :iye &oleb? 149. ДулI гьечIеб гьунаралдалъун мун веццулев чи – дур тушман. du/ hezeb hunaralda;un mun weCulew xi - dur tu^man. 150. ДулIго гьечIеб реццалдасса цIуне, мун веццизе бегьула дур квешлъи лъаларого. du/go hezeb reCaldaSa `une, mun weCi#e behula dur kwe^;i ;alarogo. 151. ДулIго гьечIеб ритIухълъи чиялI балагьизе лIугьунге. du/go hezeb riTu];i xiya/ balahi#e /uhunge. 152. Думдумалълъ чIамчIам лIугIизабуни, чIамчIамалда ххадур рахъине ккола. dumduma: zamzam /ufi#abuni, zamzamalda {adur ra]ine Kola. 153. Дун гьавунин, гIунилан пайда щвечIеб ракьалълъе, дир берал къанщунилан мукъссанлъиги ккеладай. dun hawunin, funilan _ayda &wezeb rapa:e, dir beral qan&unilan muqSan;igi Keladay. 154. Дун гьадигIан гIезегIан ссахIил мунагь гьабичIо, жакъа къватIий яхъиндал къолол мунагь гьабуна. dun hadifan fe#efan Sa\il munah habizo, $aqa qwaTiy ya]indal qolol munah habuna. 155. Дун гъоркье реххе, дир вас, кьватIараб бакI гIодоб тункиларедухъ. dun vorpe re{e, dir was, pwaTarab baj fodob tunkilaredu]. 156. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан цояв кьурдулевила. «Дудассаги дун гIадалав!» – ан цогияв кьурдулевила. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an coyaw purdulewila. «dudaSagi dun fadalaw!» - an cogiyaw purdulewila. 157. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан чи гIадаллъуларевила, гIада-гIадалал жал гьарун гурони. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an xi fadal;ularewila, fada-fadalal $al harun guroni. 158. Дун гIадамазда рекъолареб куцхха. Дида рекъоларелги чанги ратила. dun fadama#da reqolareb kuc{a. dida reqolarelgi xangi ratila. 159. Дун жанив тIамураб лъабабго моцIцIги лъебералда цо-цо къо бугеб ккана. dun $aniw Tamurab ;ababgo mo~gi ;eberalda co-co qo bugeb Kana. 160. Дун кваналарилан чIчIарай ясалълъ басидул бетIер кварабила. dun kwanalarilan Zaray yasa: basidul beTer kwarabila. 161. «Дун кибе? Дун кибе?» – ян букIунебила талихI, аххирги рощногохIде кколебила. «dun kibe? dun kibe?» - yan bujunebila tali\, a{irgi ro&nogo\de Kolebila. 162. Дун лълъидассаго хIинкъуларо, дидасса хIинкъулев чи цониги гьечIелълъул. dun :idaSago \inqularo, didaSa \inqulew xi conigi heze:ul. 163. Дун нечезе чи гурила, зобалI хвезе хур гурила. dun nexe#e xi gurila, #oba/ [we#e [ur gurila. 164. Дун ссверухъе ссверулеб ссурмадарайдул гурде, дун кIичIухъе кIичIулеб кIичI багIараб буртина. dun Sweru]e Sweruleb Surmadaraydul gurde, dun jizu]e jizuleb jiz bafarab burtina. 165. Дун хвараб меххалълъ гIодуге, гIаданлъи дие чIаго вукIаго гьабе. dun [warab me{a: foduge, fadan;i diye zago wujago habe. 166. Дун хвелилан давлаялда ххадув чи унарев, дун тIадго кквелилан цIцIогьор къватIиве вахъунарев. dun [welilan dawlayalda {aduw xi unarew, dun Tadgo Kwelilan ~ohor qwaTiwe wa]unarew. 167. Дун хIежалде инилан абурабила мочол мугьалълъ. dun \e$alde inilan aburabila moxol muha:. 168. Дун цIцIалацца бацIуге, кIалцIуцца бацIеян абулебила чоцца. dun ~alaCa ba`uge, jal`uCa ba`eyan abulebila xoCa. 169. Дун чияда хъваларила, дида чиги хъвагейила. dun xiyada ]walarila, dida xigi ]wageyila. 170. Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гуриян абурабила бацIицца. dun, zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guriyan aburabila ba`iCa. БацIида рохьил рацIцIалъуда кваналеб цо беричаб, цIакъ кьарияб хIама батанила. Бохханила бацI. ХIамида ссверун лIугьун, кьурданила гьеб. Цинги гьабсагIат жинцца дуда тIасса цIцIоко бахъилилан лъазабунила гьелда. ХIамицца абунила - «БетIерчIахъаяб бацI! ЦIакъ кIудияб къварилъиялда буго дун! Дир нахъиссеб щинкIилалда магI къан буго. Бегьиларищ, гьеб магIги бахъун, дир къварилъи бигьа гьабизе? Цинги бахъе дидасса цIцIокоги. Дуего кириги щвелин. Валлагьин, дур чакар гIадаб гьанада цадахъ кириги щвани, цIакъго лълъикI букIиниланги абун, бацI хIамил щинкIилалълъухъ балагьизе лIугьанила. Бугеб рухIги бакIарун, хIамицца кIиябго мал бацIил ботIрода басандизабунила. ЧIаго-гIатIго гьенисса нахъе борчIараб бацIицца жиндаго абунила - «Щай дие кколареб жо тIаде босизе букIараб? Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гури!». ba`ida ro%il ra~a;uda kwanaleb co berixab, `aq pariyab \ama batanila. bo{anila ba`. \amida Swerun /uhun, purdanila heb. cingi habsafat $inCa duda TaSa ~oko ba]ililan ;a#abunila helda. \amiCa abunila - «beTerza]ayab ba`! `aq judiyab qwari;iyalda bugo dun! dir na]iSeb &injilalda maf qan bugo. behilari&, heb mafgi ba]un, dir qwari;i biha habi#e? cingi ba]e didaSa ~okogi. duyego kirigi &welin. walahin, dur xakar fadab hanada cada] kirigi &wani, `aqgo :ij bujinilan abun, ba` \amil &injila:u] balahi#e /uhanila. bugeb ru\gi bajarun, \amiCa jiyabgo mal ba`il boTroda basandi#abunila. zago-faTgo heniSa na]e borzarab ba`iCa $indago abunila, - &ay diye Kolareb $o Tade bosi#e bujarab? dun zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guri!» 171. Дунго-дунан вукIунев чи чияе вокьуларев. dungo-dunan wujunew xi xiyaye wopularew. 172. Дунилан абуге, нилIилан абе, дирилан абуге, нилIерилан абе. dunilan abuge, ni/ilan abe, dirilan abuge, ni/erilan abe. 173. Дуниял балкан бугила, гьелдасса бер гIорцIцIуларелги гьаби ругила. duniyal balkan bugila, heldaSa ber for~ularelgi habi rugila. 174. Дуниял бихьун, гIакълу щола, гIадамал рихьун, боцIцIи щола. duniyal bi%un, faqlu &ola, fadamal ri%un, bo~i &ola. 175. Дуниял буго бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб хIама гIадаб жо. duniyal bugo beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb \ama fadab $o. 176. Дуниял буго, бокьани гIуцIцIулеб, бокьани биххулеб, лъималазул ясикIабазул рукъ гIадинаб жо. duniyal bugo, bopani fu~uleb, bopani bi{uleb, ;imala#ul yasijaba#ul ruq fadinab $o. 177. Дуниял буго гьобо гIадин тирулеб жо. duniyal bugo hobo fadin tiruleb $o. 178. Дуниял гьабизе гIакълуги кьеги, аххират гьабизе иманги кьеги. duniyal habi#e faqlugi pegi, a{irat habi#e imangi pegi. 179. Дуниял гьабизе ккани, я рокьи букIине ккола, я жахIда букIине ккола. duniyal habi#e Kani, ya ropi bujine Kola, ya $a\da bijine Kola. 180. Дуниял гьабизе лъаларессе дуниял жужахIила. duniyal habi#e ;alareSe duniyal $u$a\ila. 181. Дуниял гьабичIессул гIумру гьардохъанлъиялда унеб. duniyal habizeSul fumru hardo]an;iyalda uneb. 182. Дуниял – гIакълу, гIадан – матIу. duniyal - faqlu, fadan - maTu. 183. Дуниял-гIалам Мала Нассрудиницца маххссараде ккурабила, Мала Нассрудин мутагIилзабаз маххссараде ккуравила. duniyal-falam mala naSrudiniCa ma{Sarode Kurabila, mala naSrudin mutafil#aba# ma{Sarade Kurawila. Мала Нассрудиницца гьитIинабго хIуржаялълъуре гьоболлъухъ ахIун рукIун руго мутагIилзаби. Квен кваназе гьезухъе кьун рукIун руго цIакъго ххалатал гIучIал. «Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ чIван кванилан» абухъего, мутагIилзабазги гьанивеххун вугесс довеххун вугессда кIалдиб лъун буго квен, довеххун вугессги гьанивеххун вугессда кIалдиб лъун буго. mala naSrudiniCa hiTinabgo \ur$aya:ure hobol;u] a\un rujun rugo mutafil#abi. kwen kwana#e he#u]e pun rujun rugo `aqgo {alatal fuzal. «ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] zwan kwanilan» abu]ego, mutafil#aba#gi haniwe{un wugeS dowe{un wufeSda jaldib ;un bugo kwen, dowe{un wugeSgi haniwe{un wugeSda jaldib ;un bugo. 184. Дуниял-гIаламалълъ гIиял гьан квиндал, жидерго гьан квараб гьагаб зуригат. duniyal-falama: fiyal han kwindal, $idergo han kwarab hagab #urigat. Цо росулI букIун буго цо насслу, жалго жиделIго рагъулел, цоцаз чIвалел. Гьезда гьоркьой яхъарай гIакъилай цо гIаданалълъ жиндирго гIагарлъиялде гьадин абун буго. co rosu/ bujun bugo co naSlu, $algo $ide/go ravulel, coca# zwalel. he#da horpoy ya]aray faqilay co fadana: $indirgo fagar;iyalde hadin abun bugo. 185. Дуниял-гIаламги гIуцIцIун, рукIкIен гIицIцIго ххутIарабила, цIцIилицIцI нуцIцIида нахъе ккарабила. duniyal-falamgi fu~un, ruJen fi~go {uTarabila, ~ili~ nu~ida na]e Karabila. 186. Дуниял – гIатIидаб, гIадамассул ракI – къваридаб. duniyal - faTidab, famaSul raj - qwaridab. 187. Дуниял гIондокь буго, заман бихьун хисулеб. duniyal fondop bugo, #aman bi%un [isuleb. 188. Дуниял кварав, канлъи бихьарав. duniyal kwaraw, kan;i bi%araw. 189. Дуниял къваридассе къаникь лъей рахIат буго, рахIат хвараб черххалълъе хабалIго хIалхьи буго. duniyal qwaridaSe qanip ;ey ra\at bugo, ra\at [warab xer{a:e [aba/go \al%i bugo. 190. Дуниял лълъикIаб жо бугоан, бищун анищан ккараб меххалълъ анибго тезе кколаребани. duniyal :ijab $o bugoan, bi&un ani&an Karab me{a: anibgo te#e Kolarebani. 191. Дуниял – муъминчияссе гвенд. duniyal - mu'minxiyaSe gwend. 192. Дуниял ссверун вуссарав дун – дида нух малълъулев мун. duniyal Swerun wuSaraw dun - dida nu[ ma:ulew mun. 193. Дуниял ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу. duniyal {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju. 194. Дуниялалълъул аххир битIаги, аххираталълъул авал битIаги. duniyala:ul a{ir biTagi, a{irata:ul awal biTagi. 195. Дуниялалълъул боцIцIи бугониги – балагь, гьечIониги – балагь. duniyala:ul bo~i bugonigi - balah, hezoni - balah. 196. Дуниялалълъул квешлъи – къасси роцIцIун, къад кьерхин, чахъдал квешлъи – ххасало къинлъи. duniyala:ul kwe^;i - qaSi ro~un, qad per[in, xa]dal kwe^;i - {asalo qin;i. 197. Дуниялалълъул рагIал гьечIеб, гIелмуялълъул аххир гьечIеб. duniyala:ul rafal hezeb, felmuya:ul a{ir hezeb. 198. Дуниялалълъул талихI – ригьнал талихI, аххираталълъул талихI – хабал талихI. duniyala:ul tali\ - rihnal tali\, a{irata:ul tali\ - [abal tali\. 199. Дуниялалълъул ургъелги – мискинчияссе, аххираталълъул гIазабги – мискинчияссе. duniyala:ul urvelgi - miskinxiyaSe, a{irata:ul fa#abgi - miskinxiyaSe. 200. Дуниялалълъул ххан – ххалкъалълъул лагъ. duniyala:ul {an - {alqa:ul lav. 201. Дуниял-гIаламалълъул жо бикъулев цIцIогьор, цIцIогьорассул рокъосса жо бикъулев Къебед. duniyal-falama:ul $o biqulew ~ohor, ~ohoraSul roqoSa $o biqulew qebed. 202. Дунял – бакъуцца, чи – гIакълуялълъ. dunyal - baquCa, xi - faqluya:. 203. Дунял квананиги гIорцIцIичIев, гIор гьекъаниги, къеч хьвачIев. dunyal kwananigi for~izew, for heqanigi, qex %wazew. 204. Дунял цIезе бокьараб рагIи, гIинтIе къулун щурулеб. dunyal `e#e boparab rafi, finTe qulun &uruleb. 205. Дунялалда бищунго берцинал жал жиндир кIартил гIундул ругилан абурабила хIамицца. dunyalalda bi&ungo bercinal $al $indir jartil fundul rugilan aburabila \amiCa. 206. Дунялалда гьечIелани сарсахъал, ракъун-къечон ххутIилаан ялтахъал. dunyalalda hezelani sarsa]al, raqun-qexon {iTilaan yalta]al. 207. Дунялалда нигIматал цIакъго гIемерал руго, бищунго лълъикIаб нигIмат ритIухъай чIчIужу йиго. dunyalalda nifmatal `aqgo femeral rugo, bi&ungo :ijab nifmat riTu]ay Zu$u yigo. 208. Дунялалълъул боцIцIи цIцIамхIалаб лълъим гIадинаб жойила, кигIан гьекъаниги къеч буссунареб. dunyala:ul bo~i ~am\alab :im fadinab $oyila, kifan heqanigi qex buSunareb. 209. Дунялалълъул чIаголъи – канлъи, канлъулги чIаголъи – чIчIужу. dunyala:ul zago;i - kan;i, kan;ulgi zago;i - Zu$u. 210. Дур амру кIодолъула, дуцца лълъикIлъи гьабуни. dur amru jodo;ula, duCa :ij;i habuni. 211. Дур берал рагьаразул кIал къаге. dur beral rahara#ul jal qage. 212. Дур вуцIцIунчIчIей бичIчIичIессда дуцца бицарабги бичIчIулареб. dur wu~unZey biZizeSda duCa bicarabgi biZulareb. 213. Дур гьудул щиван бице, мунго щив чиян бицунге (чи гьикъуге, гьудулассухъ ралагье). dur hudul &iwan bice, mun &iw xiyan bicunge (xi hiquge, hudulaSu] ralahe). 214. Дур гIакълуялда рекъон, мун витIарав вуго. dur faqluyalda reqon, mun wiTaraw wugo. 215. Дур гIакълуялълъул бащдаб мадугьалассухъги бугеб. dur faqluya:ul ba&dab maduhalaSu]gi bugeb. 216. Дур къватIги – дур рукъ. dur qwaTgi - dur ruq. 217. Дур къвачIа бихьеян абуни, гьардохъанги чIухIулевила. dur qwaza bi%eyan abuni, hardo]angi zu\ulewila. 218. Дур кIутIбуз кквечIеб рагIи чияр кIалалълъ кквеларо. dur juTbu# Kwezeb rafi xiyar jala: Kwelaro. 219. - Дур лълъади кинай йигей? - Гьелълъул эбел кинай ятаниги, гьединай йиго. - dur :adi kinay yigey? - he:ul ebel kinay yatanigi, hedinay yigo. 220. Дур мацIцI – дурго тушман. dur ma~ - durgo tu^man. 221. Дур пикруялда рекъон кьурдулеб жо данде чIвани, дур талихI. dur _ikruyalda reqon purduleb $o dande zwani, dur tali\. 222. Дур рагIи – дур роцен. dur rafi - dur rocen. 223. Дур ракIалълъул паххрулъи, дур гъанссазул рацIцIалъи. dur raja:ul _a{ru;i, dur vanSa#ul ra~a;i. 224. Дур рекIелI ургъел батани, гьудулассе бикье, гьесс бащадаб тIасса босизе. dur reje/ urvel batani, hudulaSe bipe, heS ba&adab TaSa bosi#e. 225. Дур рокъоб чияцца хханлъи гьабизеги биччаге, чияр рокъоб хханлъи дуццагоги гьабуге. dur roqob xiyaCa {an;i habi#egi biXage, xiyar roqob {an;i duCagogi habuge. 226. Дур роххел батани, ахIун бицунге – пашманал гIадамалги ратизе бегьула. Дур пашманлъи батани, гьебги баххче – гьелълъ гIадамазул роххел хвезабизе бегьула. dur ro{el batani, a\un bicunge - _a^manal fadamalgi rati#e behula. dur _a^man;i batani, hebgi ba{xe - he: fadama#ul ro{el [we#abi#e behula. 227. Дур тушманасс дур гьудулассдассанги пайда босулеб. dur tu^manaS dur hudulaSdaSangi _ayda bosuleb. 228. Дур ургъел гьабуларессдеххун ургъелги бикьуге, мун вокьуларессул кумекалде хьулги лъоге. dur urvel habulareSde{un urvelgi bipuge, mun wopulareSul kumekalde %ulgi ;oge. 229. Дур ххазина бугеб ракьалда жаниб бухъичIого тани, батизе гьечIеб. dur {a$ina bugeb rapalda $anib bu]izogo tani, bati#e hezeb. ВукIаравила гIакъилав эмен. Гьесс живго хвелалде абун таралила нилIее кицилъун ххутIарал гьал рагIаби. Эмен хун ххадуб, росс-лълъадиялълъ гIемер бухъарабила пастIан-къоно, цIцIикIкIарабила бачIен. Бухъарабила ах, чIахIалъарабила пихъ. КигIанни бухъаниги, батичIебила аз ххиял гьабулеб букIараб гIарац – ххазина. ЛълъикIго ресги рекъараб, рукъги бечелъараб меххалълъ, росс-лълъадиялда чIалгIарабила, кидаго батулареб ххазинаялде хьул лъун, рухъарулел рукIин. Жалгоги мискинлъизе квер бараб, бачIенги дагьлъараб меххалълъ бичIчIарабила гьезда инссуцца ххазинайилан ссунда абулеб букIарабали. wujarawila faqilaw emen. heS $iwgo [welalde abun taralila ni/eye kici;un {uTaral hal rafabi. emen [un {adub, roS-:adiya: femer bu]arabila _asTan-qono, ~iJarabila bazen. bu]arabila a[, za\a;arabila _i]. kifanni bu]anigi, batizebila a# {iyal habuleb bujarab farac - {a#ina. :ijgo resgi reqarab, ruqgi bexe;arab me{a:, roS-:adiyalda zalfarabila, kidago batulareb {a#inayalde %ul ;un, ru]arulel rujin. $algogi miskin;i#e kwer barab, bazengi dah;arab me{a: biZarabila he#da inSuCa {a#inayilan Sunda abuleb bujarabali. 230. Дур хIакъирлъи бичIчIанани, гIодулев мун вуцIцIинаро, бахIарчилъи дулI батани, меххтел дуцца гьекъеларо. dur \aqir;i biZanani, fodulew mun wu~inaro, ba\arxi;i du/ batani, me{tel duCa heqelaro. 231. Дур хIал дицца бихьилаанила, хIарщукъали, гьадаб Аллагьассул тушман гьаваялда гьечIебани. dur \al diCa bi%ilaanila, \ar&uqali, hadab allahaSul tu^man hawayalda hezebani. ЦIцIум букIун буго гьаваялда. ГIанкIкI букIун буго, гьелдассаги хIинкъун, тIепун чIчIун. Нахъассан бачIун, къоркъоцца гьелда хIанчIун буго. Чара хвараб гIанкIкIицца къоркъода гьедин абун буго. ~um bujun bugo hawayalda. fanJ bujun bugo, heldaSagi \inqun, Te_un Zun. na]aSan bazun, qorqoCa helda \anzun bugo. xara [warab fanJiCa qorqoda hedin abun bugo. 232. Дур цабзаз кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. dur cab#a# Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 233. Дур цо гьересси бихьанищ – хвана мун. dur co hereSi bi%ani& - [wana mun. 234. Дур цIцIар ахIичIого, «ия», – ян жаваб кьоге. dur ~ar a\izogo, «iya», - yan $awab poge. 235. Дур чи гьавулев – дун, дун чорок гьавулев – мун. dur xi hawulew - dun, dun xorok hawulew - mun. 236. Дур чияссдеххун кинаб бербалагьи бугониги, гьединабго дудеххунги букIунеб. dur xiyaSde{un kinab berbalahi bugonigi, hedinabgo dude{ungi bujuneb. 237. Дураб бихьун – дираб, дираб бихьун – дураб. durab bi%un - dirab, dirab bi%un - durab. 238. Дурго берал рагьаразул кIал къалареб. durgo beral rahara#ul jal qalareb. 239. Дурго гуреб ишги кодобе босугейила, дурабго реххунги тогейила. durgo gureb i^gi kodobe bosugeyila, durabgo re{ungi togeyila. 240. Дурго гIайибал раххчун, чиярал къватIир чIваге. durgo fayibal ra{xun, xiyar qwaTir zwage. 241. Дурго гIайибалги берда ццере тун, чияр гIайибазда ххадув лIугьунге. durgo fayibalgi berda Cere tun, xiyar fayiba#da {aduw /uhunge. 242. Дурго гIакълу гIечIони, гIакъилгун ургъе. durgo faqlu fezoni, faqilgun urve. 243. Дурго загIиплъи тушманассе бицунареб. durgo #afi_;i tu^manaSe bicunareb. 244. Дурго къимат гьабизе бокьани, чияр къимат дуццаги гьабе. durgo qimat habi#e bopani, xiyar qimat duCagi habe. 245. Дурго кIал – дурго тушман. durgo jal - durgo tu^man. 246. Дурго кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. durgo jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 247. Дурго мацIцI – мунго чIвалеб бацI. durgo ma~ - mungo zwaleb ba`. 248. Дурго лълъикIлъи чияцца бицине те, чияцца гьабураб лълъикIлъи дуццаго бице. durgo :ij;i xiyaCa bicine te, xiyaCa haburab :ij;i duCago bice. 249. Дурго малъацца гIадин, дурго мугъ хъассулареб, хъизамалда асскIоб гIадин, рекIел чIоло битIулареб. durgo ma;aCa fadin, durgo muv ]aSulareb, ]i#amalda aSjob fadin, rejel zolo biTulareb. 250. Дурго мацIцI – дуего гъалбацI. durgo ma~ - duyego valba`. 251. Дурго мацIцI – дурго тушман. durgo ma~ - durgo tu^man. 252. Дурго мацIцI мунго чIвалеб бацIила. durgo ma~ mungo zwaleb ba`ila. 253. Дурго мунагьал чиядеги реххуге, дурго хъублъи чиядаги бацIцIинабуге. durgo munahal xiyadegi re{uge, durgo ]ub;i xiyadagi ba~inabuge. 254. Дурго рагIад кIодолъун бихьуге. durgo rafad jodo;un bi%uge. 255. Дурго рагIи ккун чIчIоге, дандеяссухъги гIин тIаме. durgo rafi Kun Zoge, dandeyaSu]gi fin Tame. 256. Дурго рачIчIалзухъ балагьун, гIегIеде, хIелеко! durgo raZal#u] balahun, fefede, \eleko! 257. Дурго рокъов гьобол гIадинги вукIунге, гьоболлъухъ дурго рокъов гIадинги вукIунге. durgo roqow hobol fadingi wujunge, hobol;u] durgo roqow fadingi wujunge. 258. Дурго тIивунибе гурони, дурго гел бегьуге. durgo Tiwunibe guroni, durgo gel behuge. 259. Дурго хIатIазда бачине кIолареб юргъа чияр хIатIазда бачинабизе кIолареб. durgo \aTa#da baxine jolareb yurva xiyar \aTa#da baxinabi#e jolareb. 260. Дурго чедги босун, чияр гIияде унге. durgo xedgi bosun, xiyar fiyade unge. 261. Дурго чодаги бараххщун, чияр чу рекIунге. durgo xodagi bara{&un, xiyar xu rejunge. 262. Дургояб чвантиниб лъун, чияр кванде хьул лъоге. durgoyab xwantinib ;un, xiyar kwande %ul ;oge. 263. Дургун бакъан рекъоларессулгун къайицадахълъи гьабуге. durgun baqan reqolareSulgun qayicada];i habuge. 264. Дурцц вищизе ккани ясги къваригIуна, нус йищизе ккани васги къваригIуна. durC wi&i#e Kani yasgi qwarifuna, nus yi&i#e Kani wasgi qwarifuna. 265. Дурццассда божараб къо цIа гъун бухIаги! durCaSda bo$arab qo `a vun bu\agi! 266. Дурццассул вас лIугьинчIев, нусалълъул яс лIугьинчIей. durCaSul was /uhinzew, nusa:ul yas /uhinzey. 267. Дурццассул хIал лъазе, хIехь ццебе реххе. durCaSul \al ;a#e, \e% Cebe re{e. 268. Духъа бекани – боцIцIудасса, дихъа бекани – чIаголъигьечI! du]a bekani - bo~udaSa, di]a bekani - zago;ihez! 269. Дуцца бухIе, гважи, дицца бухIе! duCa bu\e, gwa$i, diCa bu\e! Кици буго къарум маххссараде ккураб. ЧIчIужуялълъ ражи гьабун буго, лъабго цIулакьоги бекун. Гьеб хIехьезе кIвечIев россассги бекун буго, гьелълъие квешезе, гьелълъго бекарабгIан. kici bugo qarum ma{Sarade Kurab. Zu$uya: ra$i habun bugo, ;abgo `ulapogi bekun. heb \e%e#e jwezew roSaSgi bekun bugo, he:iye kwe^e#e, he:go bekarabfan. 270. Дуцца гьабуни, дуеги гьабулеб. duCa habuni, duyegi habuleb. 271. Дуцца дие мусру босизе лъабго гъурущ кьолебани, нилI кIиялго бащалъилаанилан абурабила мискинчиясс бечедав Парзулассда. duCa diye musru bosi#e ;abgo vuru& polebanu, ni/ jiyalgo ba&a;ilaanilan aburabila miskinxiyaS bexedaw _ar#ulaSda. 272. Дуцца кигIан мехх балебилан гьикъарабила тIомода, нахуда гьикъейилан абурабила тIомоцца. duCa kifan me{ balebilan hiqarabila Tomoda, na[uda hiqeyila aburabila TomoCa. 273. Дуцца кьечIони, дуеги кьолареб, дуцца гьабичIони, дуеги гьабулареб. duCa pezoni, duyegi polareb, duCa habizoni, duyegi habulareb. 274. Дуцца ккурасс мунги кколев, дуцца тарасс мунги толев. duCa KuraS mungi Kolew, duCa taraS mungi tolew. 275. Дуцца рорцараб роцада мунги ворцунев. duCa rorcarab rocada mungi worcunew. 276. Дуцца чи кIодо гьавуни мунги кIодолъулев, гьевги кIодолъулев, дуцца чи хIакъир гьавуни нуж кIиялго хIакъирлъулел. duCa xi jodo hawuni mungi jodo;ulew, hewgi jodo;ulew, duCa xi \aqir hawuni nu$ jiyalgo \aqir;ulel. 277. – Дуцца щиб кваналеб? duCa &ib kwanaleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб гьекъолеб? duCa &ib heqoleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб ретIунеб? duCa &ib reTuneb? – Бакъ. baq. 278. Дуцца эмен кваназавураб щурминиссан, васасс мунги кваназавулев. duCa emen kwana#awurab &urminiSan, wasaS mungi kwana#awulew. Росс-лълъади, цадахъ гIодорги чIчIун, кIудияб къагIидаялда кваналел рукIун руго. Херав эмен, щурминибе дагьа-макъаб квенги реххун, батIаго толев вукIун вуго. Цо къоялълъ херассул васассда жиндирго вас цо хъорщол кесек буцIулев ватун вуго. Щиб гьабулев вугеван инссуцца гьикъараб меххалълъ, васасс жаваб кьун буго, мун херлъарав меххалълъ, кIудадаего гIадин, дуеги квен кьезе щурун гьабулев вугилан. НилIецца гьабун, нилIее гьабун, иргадул жо букIун бугин гьаб дуниялилан, гьеб къоялдасса нахъе васасс херав инссул адаб-хIурмат цIунун буго. roS-:adi, cada] fodorgi Zun, judiyab qafidayalda kwanalel rujun rugo. [eraw emen, &urminibe daha-maqab kwengi re{un, baTago tolew wujun wugo. co qoya: [eraSul wasaSda $indirgo was co ]or&ol kesek bu`ulew watun wugo. &ib habulew wugewan inSuCa hiqarab me{a:, wasaS $awab pun bugo, mun ]er;araw me{a:, judadayego fadin, duyego kwen pe#e &urun habulew wugilan. ni/eCa habun, ni/eye habun, irgadul $o bujun bugin hab duniyalilan, heb qoyaldaSa na]e wasaS [eraw inSul adab-\urmat `unun bugo. 279. Дуццаго бекьана, дуццаго лъилъе. duCago bepana, duCago ;i;e. 280. Дуццаго бухъаралълъуве мунго кколев. duCago bu]ara:uwe mungo Kolew. 281. Дуццаго веццуге, чияцца веццизегIан чIчIа. duCago weCuge, xiyaCa weCi#efan Za. 282. Дуццаго гьабичIони, дур ургъел цогидазги гьабулареб. duCago habizoni, dur urvel cogida#gi habulareb. 283. Дуццаго гьабураб лълъикIлъи кIочене те, дуего гьабураб лълъикIлъи кIочон тоге. duCago haburab :ij;i joxene te, duyego haburab :ij;i joxon toge. 284. Дуццаго дудаго зинкIкIе, чияда зинкIкIани кин букIунебали лъазе. duCago dudago #inJe, xiyada #inJani kin bujunebali ;a#e. 285. Дуццаго нахъе бацIцIине кколеб жо туге. duCago na]e ba~ine Koleb $o tuge. 286. Дуццаго цIетIе реххичIел ххинкIал хIарччинисса ралагьуге. duCago `eTe re{izel {injal \arXiniSa ralahuge. 287. Дуццаго чед тIохьтIол кун, чияе ролIул кье. duCago xed To%Tol kun, xiyaye ro/ul pe.

Ш ^ Шагь гIадаллъун ватани, Дагъистаналълъул ххалкъалда данде рагъде виччай. ^ah fadal;un watani, davistana:ul {alqa#da dande ravde wiXay. Шагьи гуронани гIарацги щвечIев, цо гIанкIу гурони боцIцIиги гьечIев. ^ahi guronani faracgi &wezew, co fanju guroni bo~igi hezew. Шагьи кьун барщизаруге, оц кьун рекъезаре. ^ahi pun bar&i#aruge, oc pun reqe#are. Шагьиялда бараххщарасс гъурущ бичизе кколеб. ^ahiyalda bara{&araS vuru& bixi#e Koleb.

КIкI J КIкIвахI месед гуро, хIалхьи гIарац гуро. Jwa\ mesed guro, \al%i farac guro. КIкIвахI – сахлъиялълъул тушман, хIалтIи – сахлъиялълъул гьудул. Jwa\ - sa[;iya:ul tu^man, \alTi - sa[;iya:ul hudul. КIкIвахIал вегун хIалтIулевила, кIусун кьижулевила. Jwa\al wegun \alTulewila, jusun pi$ulewila. КIкIвахIал – кидаго унтарав. Jwa\al - kidago untaraw. КIкIвахIалаб хIамицца ХIоццомегIер бегуларо. Jwa\alab \amiCa \oComefer begularo. КIкIвахIалалълъул хуриб чIахI бижула, чIухIаралълъул хуриб заз бижула. Ja\ala:ul [urib za\ bi$ula, zu\ara:ul [urib #a# bi$ula. КIкIвахIалассе чияр хIалтIи бокьулебила. Jwa\alaSe xiyar \alTi bopulebila. КIкIвахIалда гъулач бугев, хIалтIуда цедер бугев. Jwa\alda vulax bugew, \alTuda ceder bugew. КIкIвахIалълъ вас гьавуларев. Jwa\a: was hawularew. КIкIвахIалълъ лълъим гьекъолеб батани, хIалтIиялълъ гьоцIцIо гьекъолеб. Jwa\a: :im heqoleb batani, \alTiya: ho~o heqoleb. КIкIвахIалълъ унтулев, хIалтIиялълъ сахлъулев. Jwa\a: untulew, \alTiya: sa[;ulew. КIкIалахъ лълъим камулареб, рохьоб чан камулареб. Jala] :im kamulareb, ro%ob xan kamulareb. КIкIараялдаги букIунебила жиндаго рекъараб рухI. Jarayaldagi bujunebila $indago reqarab ru\. КIкIараялдеги ххвалчен бахъарав. Jarayaldegi {walxen ba]araw. КIкIуй гьечIеб цIа букIунареб. Juy hezeb `a bujunareb. КIкIуялдасса цIунизейилан цIадаве лIугьунге. JuyaldaSa `uni#eyilan `adawe /uhunge. КIкIухIал гIодов вукIун кьижула, вегун кванала. Ju\al fodow wujun pi$ula, wegun kwanala. КIкIухIал гIодов чIчIунги ссвакалев. Ju\al fodow Zungi Swakalew. КIкIухIал ургъун вахъиналде, хуриб мичIчI бижарабила. Ju\al urvun wa]inalde, [urib miZ bi$arabila. КIкIухIал хIалтIи гьабиладай, гьабилародаян ургъун вахъиналде, хIалтIухъанасс хIалтIи лIугIизабулеб. Ju\al \alTi habiladay, habilarodayan urvun wa]inalde, \alTu]anaS \alTi /ufi#abuleb. КIкIухIалав чияссул чанахъан вахъунарев. Ju\alaw xiyaSul xana]an wa]unarew. КIкIухIалги хIалихьатги – цого чи, хIанкIвараги хIехьги – цого жо. Ju\algi \ali%atgi - cogo xi, \anjwaragi \e%gi - cogo $o. КIкIухIаласс хIетI хIарччил рагIалдеги бокьуларогойила бахъулеб. Ju\alaS \eT \arXil rafaldegi bopularogoyila ba]uleb. КIкIухIалассул багьана камулареб, базарганассул хIила камулареб. Ju\alaSul bahana kamulareb, ba#arganaSul \ila kamulareb. КIкIухIалассе болъоги эххедерегIел, тIохги мегIер. Ju\alaSe bo;ogi e{ederefel, To[gi mefer. КIкIухIалассе хIалтIи дагьаб бокьулеб, квен гIемер бокьулеб. Ju\alaSe \alTi dahab bopuleb, kwen femer bopuleb. КIкIухIалассул лал, гIанкIудул ханазул тIамуниги, бокьунаребила. Ju\alaSul lal, fanjudul [ana#ul Tamunigi, bopunarebila. КIкIухIаллъун босараб рахIаталдасса хIалтIун босараб ххайиралълъул рахIат цIцIикIкIараб. Ju\al;un bosarab ra\ataldaSa \alTun bosarab {ayira:ul ra\at ~iJarab.

Ц c 1. Ца таралълъ мегIер толеб. ca tara: mefer toleb. 2. Цаби гьечIеб кIал - гьобо гьечIеб гьабирукъ. cabi hezeb jal - hobo hezeb habiruq. 3. Цаби лълъикIал Аллагьассго рижарал, гьава лълъикIаб живго гIураб ракьалълъул. cabi :ijal allahaSgo ri$aral, hawa :ijab $iwgo furab rapa:ul. 4. Цабзакье гIолареб гIоссокье щвана. cab#ape folareb foSope &wana. 5. Цагъур лълъикIай – чехь лълъикIай, росс лълъикIай – жийго лълъикIай. cavur :ijay - xe% :ijay, roS :ijay - $iygo :ijay. 6. Цадахъ кваналезда гьикъун тIаме цIцIам. cada] kwanale#da hiqun Tame ~am. 7. Царада гьикъарабила дуе дур лълъади кинай йигейилан. Гьелълъ жаваб кьурабила - лълъадул эбел жиндирго россассе кинай йикIарай ятаниги, гьединай йигилан. carada hiqarabila duye dur :adi kinay yigeyilan. he: $awab purabila - :adul ebel $indirgo roSaSe kinay yijaray yatanigi, hedinay yigilan. 8. Царада макьилIги гIанкIуялила рихьулел. carada mapi/gi fanjuyalila ri%ulel. 9. Царада ракIалда - гIанкIуял, гIанкIуязда ракIалда - муч. carada rajalda - fabjuyal, fanjuya#da rajalda - mux. 10. Царае балагьалълъе ккараб жо жиндирго цIцIокойила. caraye balaha:e Karab $o $indirgo ~okoyila. 11. Царакьа хIинкъун, лIутиялдасса, цигун вагъун, хвей лълъикI. carapa \inqun, /utiyaldaSa, cigun wavun, [wey :ij. 12. Царал бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила, бацIил бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила. caral bipi qwarifuneb bajgi bujunebila, ba`il bipi qwarifuneb bajgi bujunebila. 13. Царал кIал гъунани, гъадиццаги букъулебила ракьа. caral jal vunani, vadiCagi buqulebila rapa. 14. Царал – рукIун, гъадил – бусен. caral - rujun, vadil - busen. 15. Царахъе щварабги – бацIие, бацIихъе щварабги – бацIие. cara]e &warabgi - ba`iye, ba`i]e &warabgi - ba`iye. 16. Царацца бацIида гьикъарабила гьадигIан цIакъ дур габур щиб гьабун биццалъарабилан. БацIицца жаваб кьурабила, жиндирго къваригIелалълъ жибго ун, биццалъанилан. caraCa ba`ida hiqarabila hadifan `aq dur gabur &ib habun biCa;arabilan. ba`iCa $awab purabila, $indirgo qwarifela: $ibgo un, biCa;anilan. 17. Царацца веццарухъанассул гъвесс кваналаребила. caraCa waCaru]anaSul vweS kwanalarebila. 18. Царацца тIанчIазда гьикъулебила - жинцца нуж лъабго къоялълъищила хьихьилел, лъабго моцIцIалълъищилан. ТIанчIаз жаваб кьолебила - лъабго къоялълъ хьихьеян. caraCa Tanza#da hiqulebila - $inCa nu$ ;abgo qoya:i&ila %i%ilel, ;abgo mo~a:i&ilan. Tanza# $awab polebila - ;abgo qoya: %i%eyan. 19. Царгъида нахъаги тушман ватулев, чолода нахъаги хъумур батулеб. carvida na]agi tu^man watulew, xoloda na]agi ]umur batuleb. 20. Цер кибе аниги – рачIчI ххадуб. cer kibe anigi - raZ {adub. 21. Цилгун гени кваналареб. cilgun geni kwanalareb. 22. Цида релълъарав вукIаниги, гьудул гьудул вуго. cida re:araw wujanigi, hudul hudul wugo. 23. Цидул кутакалдасса царал хIила бергьараб. cidul kutakaldaSa caral \ila berharab. 24. Цин бихьараб – беццаб, кIиабизе бихьараб – рекъаб. cin bi%arab - beCab, jiabi#e bi%arab - reqab. 25. Цилгун гени кванаге, гIабдалассулгун маххссара гьабуге. cilgun geni kwanage, fabdalaSulgun ma{Sara habuge. 26. Цин бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. cin bicani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 27. Цин вихьарав – гьобол, кIиабизе вихьарав – гьудул. cin wi%araw - hobol, jiabi#e wi%araw - hudul. 28. Цин вихьун чи лъаларев. cin wi%un xi ;alarew. 29. Цин гъол кьурдухъе кьурде, цинги дуего бокьухъе кьурде. cin vol purdu]e purde, cingi duyego bopu]e purde. 30. Цин гьабизе кIкIухIаллъани, кIицIцIул гьабизе кколеб. cin habi#e Ju\al;ani, ji~ul habi#e Koleb. 31. Цин гьабун, лълъикIлъи гIолареб. cin habun :ij;i folareb. 32. Цин гьабураб лълъикIлъи гIоларессе тIокIаб гьабуге. cin haburab :ij;i folareSe Tojab habuge. 33. Цин гьекъарав кIицIцIул меххтула. cin heqaraw ji~ul me{tula. 34. Цин гIакъилассда гьикъе, цинги мунго ургъе. cin faqilaSda hiqe, cingi mungo urve. 35. Цин – каралълъ чIван, цин – хIохьолI чIван. cin - kara: zwan, cin - \o%o/ zwan. 36. Цин кьалбал риччай, цинги эххедеги а. cin palbal riXay, cingi e{edegi a. 37. Цин кIал бухIарассила карщиде ххеххго пулеб. cin jal bu\araSila kar&ide {e{go _uleb. 38. Цин кIанцIана гарцIцI, мун – борчIана, кIиабизеги кIанцIана – борчIана, лъабабизеги кибе борчIулебан бихьила! cin jan`ana gar~, mun borzana, jiabi#egi jan`ana - borzana, ;ab'abi#egi kibe borzuleban bi%ila! 39. Цин кIодолъулел, кIицIцIул гьитIинлъулел. cin jodo;ulel, ji~ul hiTin;ulel. 40. Цин мекъсса кколел, цин ритIун кколел, битIун ккараб гьабе, мекъсса ккараб те. cin meqSa Kolel, cin riTun Kolel, biTun Karab habe, meqSa Karab te. 41. Цин ургъейила, ххадуб кьвагьейила. cin urveyila, {adub pwaheyila. 42. Цин хIама хIобода бухьейила, ххадуб Аллагьассул цIцIобалда тейила. cin \ama \oboda bu%eyila, {adub allahaSul ~obalda teyila. 43. Цин цIцIердассан хъущтIараб хIамагицин кIиабизе цIцIерде бахунаребила. cin ~erdaSan ]u&Tarab \amagicin jiabi#e ~erde ba[unarebila. 44. Цин чияде ккун чи ххутIуларев. cin xiyade Kun xi {uTularew. 45. Циналълъул гъоркьагьабихъила, циналълъул тIассагьабихъила (чияссул гIумру цо ккураб хIалалда букIунаребила). cina:ul vorpahabi]ila, cina:ul TaSahabi]ila (xiyaSul fumru co Kurab \alalda bujunarebila). 46. Циналълъул гIор кваналеб, циналълъул лъар кваналеб. vina:ul for kwanaleb, cina:ul ;ar kwanaleb. 47. Цингиялдасса гьанже лълъикI, эбелалдасса яс лълъикI. cingiyaldaSa han$e :ij, ebelaldaSa yas :ij. 48. Цин-цин битIараб рагIиги гьерессилъулеб, цо-цо меххалълъ битIун гьабураб хIалтIиги мекъсса кколеб. cin-cin biTarab rafigi hereSi;uleb, co-co me{a: biTun haburab \alTigi meqSa Koleb. 49. Цин-цин гьорчоги чи вихьунила гирулеб. cin-cin horxogi xi wi%unila giruleb. 50. Цин-цин гьудулги тушманлъулев, цин-цин тушманги гьудуллъулев. cin-cin hudulgi tu^man;ulew, cin-cin tu^mangi hudul;ulew. 51. Цин-цин гIабдалассги бицунеб гIакъилаб рагIи, цин-цин гIакъилги мекъсса ккезе бегьулев. cin-cin fabdalaSgi bicuneb faqilab rafi, cin-cin faqilgi meqSa Ke#e behulew. 52. Цин-цин гIакъилги къосунев, цо-цо гIайиб гIалимчияссдаги кколеб. cin-cin faqilgi qosunew, co-co fayib falimxiyaSdagi Koleb. 53. Цин-цин кьили чол мугъалда букIунебила, цин-цин бетIергьанчияссул мугъалда букIунебила. cin-cin pili xol muvalda bujunebila, cin-cin beTerhanxiyaSul muvalda bujunebila. 54. Цицца гъалбацI чIваларо, гъадицца цIцIум чIваларо. ciCa valba` zwalaro, vadiCa ~um zwalaro. 55. Цо багьана бугелда рекъечIесс кIиго багьана бугей хьихьизе кколей. co bahana bugelda reqezeS jigo bahana bugey %i%i#e Koley. 56. Цо бакIалда чIчIараб лълъим ххеххго махIцуна. co bajalda Zarab :im {e{go ma\cuna. 57. Цо бахIарчилъи лIугьунилан, реццги гьабуге, цо къадараб жо ккунилан, къадараб цIцIарги чIваге. co ba\arxi;i /uhunilan, reCgi habuge, co qadarab $o Kunilan, qadarab ~argi zwage. 58. Цо бер кьижун бугони, цоялълъ ворчIухъанлъи ккве. co ber pi$un bugoni, coya: worzu]an;i Kwe. 59. Цо берцинай ясалълъ тIад квер бахъидал, ТIасса унти унеб заман букIана. Ругел щинал ясал къочананиги, Къоял аралдасса сахлъулев гьечIо. co bercinay yasa: Tad kwer ba]idal, TaSa unti uneb #aman bujana. rugel &inal yasal qoxanigi, qoyal araldaSa sa[;uley hezo. 60. Цо бетIералда лълъикI лъала, кIиго бетIералда дагьабги лълъикI лъала. co beTeralda :ij ;ala, jigo beTeralda dahabgi :ij ;ala. 61. Цо бихьараб хьодуе те. co bi%arab %oduye te. 62. Цо бице, кIиго бице – гъваридаб бице. co bice, jigo bice - vwaridab bice. 63. Цо босизе кIоларесс - “КIиго кье дихъе”, – ян абурабила. co bosi#e jolareS - "jigo pe di]e", - yan aburabila. 64. Цо боххида чи вилълъунарев, цояб гьакибер чIчIун, цояб гирулареб. co bo{ida xi wi:unarew, coyab hakiber Zun, coyab girulareb. 65. Цо бугеб рукIкIенги – рорлъи тIекъаб, цо вугев васги – гIамал мекъав. co bugeb ruJengi ror;i Teqab, co wugew wasgi - famal meqaw. 66. Цо бугессул къосараб, къого бугессул битIараб гIи. co bugeSul qosarab, qogo bugeSul biTarab fi. 67. Цо ганчIил къед лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co ganzil qed /uhunaro, co voTol a[ /uhunaro. 68. Цо гулиццаги цер холеб, цо рагIуццаги кечI холеб. co guliCagi cer [oleb, co rafuCagi kej [oleb. 69. Цо гурони гIумру гьечIеб, кIицIцIул дунялалде риччаларел. co guroni fumru hezeb, ji~ul dunyalalde riXalarel. 70. Цо гъая гьечIеб берцинлъи букIунаребила. co vaya hezeb bercin;i bujunarebila. 71. Цо гъая гьечIого, гъветI бакъваларо, цо гIузру гьечIого, ракI бечIаларо. co vaya hezogo, vweT baqwalaro, co fu#ru hezogo, raj bezalaro. 72. Цо гъотIол ах лIугьунареб, цо хIамил гвай букIунареб, цо чияссул бо гIолареб. co voTol a[ /uhunareb, co \amil gway bujunareb, co xiyaSul bo folareb. 73. Цо гьабе – царал гьабе, хъергъуян гъеду ккоге. co habe - caral habe, ]ervuyan vedu Koge. 74. Цо гьабулев чиги вукIунев, цо тIад рекъолев чиги вукIунев. co habulew xigi wujunew, co Tad reqolew xigi wujunew. 75. Цо гьабураб бечеги тIасса цаби гьечIеб буго. co haburab bexegi TaSa cabi hezeb bugo. 76. Цо гьекъарасс кIигоги гьекъолеб. co heqaraS jigogi heqoleb. 77. Цо гьересси бицарасс нусгоги бицунеб. co hereSi bicaraS nusgogi bicuneb. 78. Цо гьересси бицарассда кIиабизе божуларел. co hereSi bicaraSda jiabi#e bo$ularel. РосулIе ахIи бан лълъикI, гIадамазул букIунеб кеп бихьизеян ракIалде ккун буго вехьассда. - БацI! БацI! ГIиялълъ бацI речIчIун буго! Ххеххго рачIа! – ян ахIдон вуго гьев. ХIалуцун тIаде щварал гIадамал, вехьассдеги хьандолаго, нахъ руссун руго. ГIемер кватIичIого, вехьассул гIиялълъ речIчIун руго бацIал. КигIан цIакъ вехьасс гьарай бачаниги, цо гIадамасс гIин тIамун гьечIо. БацIазги лълъикIаб хъвехъари гьабун буго. Вехьассго гIадал ххвелал гьарулел рукIаралила, жив гIуруцца восун унев вугилан, цо гIолохъанчияссги. КIиабизе, унго-унголъун гIуруцца восун унеб меххалълъ, лълъиццаго бер тIамичIебила гьессухъги. rosu/e a\i ban :ij, fadama#ul bujuneb ke_ bi%i#eyan rajalde Kun bugo we%aSda. - ba`! ba`! fiya: ba` reZun bugo! {e{go raza! - yan a\don wugo hew. \alucun Tade &waral fadamal, we%aSdegi %andolago, na] ruSun rugo. femer kwaTizogo, we%aSul fiya: reZun rugo ba`al. kifan `aq we%aS haray baxanigi, co fadamaS fin Tamun hezo. ba`a#gi :ijab ]we]ari habun bugo. we%aSgo fadal {welal harulel rujaralila, $iw furuCa wosun unew wugilan, co folo]anxiyaSgi. jiabi#e, ungo-ungo;un furuCa wosun uneb me{a:, :iCago ber Tamizebila heSu]gi. 79. Цо гIила гьечIого, гIадан мискинлъуларо. co fila hezogo, fadan miskin;ularo. 80. Цо гIила гьечIого, нухда моххмохх лъоларилан абурабила царацца. co fila hezogo, nu[da mo{mo{ ;olarilan aburabila caraCa. 81. Цо гIила гьечIого цIцIад балареб, цо гIила гьечIого бакъ щолареб. co fila hezogo ~ad balareb, co fila hezogo baq &olareb. 82. Цо гIиялълъажо хъунги, бертин гьабейила, цIцIалкIу кIутIунги, берталълъ роххел загьир гьабейила. co fiya:a$o ]ungi, bertin habeyila, ~alju juTungi, berta: ro{el #ahir habeyila. 83. Цо гIункIкI царгъикь гьабулебила, цо гIункIкI авлахъалда гьабулебила. co funJ carvip habulebila, co funJ awla]alda habulebila. 84. Цо жо бикъарасс кинабго бикъарабиланги кколеб, цо гьересси бихьарассул кинабго гьерессиянги кколеб. co $o biqaraS kinabgo biqarabilangi Koleb, co hereSi bi%araSul kinabgo hereSiyangi Koleb. 85. Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларин дуццаян абурабила бакьучалълъ бацIида. co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelarin duCayan aburabila bapuxa: ba`ida. БацIицца бакьуч гуккулеб букIанила, жиндир анцIгониги кьарияб куйги бугила, мун квине ракIалдецин ккезеги ккечIила, бачIайила картIинисса къватIибе. Гьедин батани, жиб щибизейила къваригIун бугебилан чIчIанила бакьуч. Жинда давла батун бугин, гьеб жиндир добе бехъерхъизе кумек къваригIун бугилан абунила бацIицца. Жинцца дуе бащдаб давлаги кьелила. - Валагь, бачIинаро! – ян абунила бакьучалълъ. – Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларо дуцца! ba`iCa bapux guKuleb bujanila, $indir an`gonigi pariyab kuygi bugila, mun kwine rajaldecin Ke#egi Kezila, bazayila karTiniSa qwaTibe. hedin batani, $ib &ibi#eyila qwarifun bugebilan Zanila bapux. $inda dawla batun bugin, heb $indir dobe be]er]i#e kumek qwarifun bugilan abunila ba`iCa. $inCa duye ba&dab dawlagi pelila. - walah, bazinaro! - yan abunila bapuxa:. - co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelaro duCa! 86. Цо каранда кIиго ракI букIунареб, цо кIазикь кIиго бетIер букIунареб. co karanda jigo raj bujunareb, co ja#ip jigo beTer bujunareb. 87. Цо кваритIа кIиго палугьан кьурдуларев. co kwariTa jigo _aluhan purdularew. 88. Цо квералълъ гарацIцI бухьунареб (цо квералълъ хъат чIвалареб). co kwera: gara~ bu%unareb (co kwera: ]at zwalareb). 89. Цо квешаб гIамал гьечIого чи бечелъуларев. co kwe^ab famal hezogo xi bexe;ularew. 90. Цо ккалараб мугьалълъ цогидабги хвезабулеб. co Kalarab muha: cogidabgi [we#abuleb. 91. Цо ккве, цер ккве. co Kwe, cer Kwe. 92. Цо куйдул рехъен лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co kudul re]en /uhunaro, co voTol a] /uhunaro. 93. Цо къадарав чиясс бодаго къадараб цIцIар чIвалеб. co qadaraw xiyaS bodago qadarab ~ar zwaleb. 94. Цо къвачIа кIиго гьабихъ балареб. co qwaza jigo habi] balareb. 95. Цо къоялълъ дудаго хIехьезе кIолареб жо гIумруялълъго хIехьезе тIамугеян гьарун буго вокьуларессе кьолей ясалълъ инссуда. co qoya: dudago \e%e#e jolareb $o fumruya:go \e%e#e Tamugeyan harun bugo wopulareSe poley yasa: inSuCa. 96. Цо къоялълъ гIодор чIчIани, кIиго къоялълъ хIалтIизе кколел. co qoya: fodor Zani, jigo qoya: \alTi#e Kolel. 97. Цо къоялълъ нахъбахъун тараб жо – нусго къоялълъ нахъбахъун тараб жо. co qoya: na]ba]un tarab $o - nusgo qoya: na]ba]un tarab $o. 98. Цо къоялълъ ццебе бекьараб анкьицца ццебе баккулеб. co qoya: Cebe beparab anpiCa Cebe baKuleb. 99. Цо кьабун бекичIелда цоги кьабе. co pabun bekizelda cogi pabe. 100. Цо кIалзул хIухьелгицин кIиго батIияб - гьохьани бахьараб, пуни цIцIорораб. co jal#ul \u%elgicin jigo baTiyab - ho%ani ba%arab, _uni ~ororab. 101. Цо кIатIи гьечIого, тIамах гуруларо, цо гIила гьечIого, гьумер багIарлъуларо. co jaTi hezogo, Tama[ gurularo, co fila hezogo, humer bafar;ularo. 102. Цо кIовокIе, кIкIвахI реххизе кIоларищан, кIвечIони, хвараб дур хIалтIи. co jowoje, Jwa\ re{i#e jorari&an, jwezoni, [warab dur \alTi. 103. Цо кIудиялдасса кIиго гьитIинаб бергьунеб. co judiyaldaSa jigo hiTinab berhuneb. 104. Цо кIудиялдасса кIиго рекъараб лълъикIаб. co judiyaldaSa jigo reqarab :ijab. 105. Цо лахIзаталда жанив бахIарчиги вахъунев, цо лахIзаталда жаниб чилъиги холеб. co la\#atalda $aniw ba\arxigi wa]unew, co la\#atalda $anib xi;igi [oleb. 106. Цо лъалиниб кIиго хханжар лъолареб. co ;alinib jigo {an$ar ;olareb. 107. Цо мокъида кIиго хIелкил бакъан рекъоларо, хIал рекъоларел росс-лълъадул ригьин ххалат ххутIуларо. co moqida jigo \elkil baqan reqolaro, \al reqolarel roS-:adul rihin {alat {uTularo. 108. Цо натIицца тIупила, тIеренчедалълъ юкъила. co naTiCa Tu_ila, Terenxeda: yuqila. 109. Цо нухалълъ ваччулев чи, хIатIал ххадур рехъерхъани, тIокIав ваччуларев. co nu[a: waXulew xi, \aTal {adur re]er]ani, Tojaw waXularew. 110. Цо нухалълъ дур узденг ккурассул кIицIцIул дуццаги ккве. co nu[a: dur u#deng KuraSul ji~ul duCagi Kwe. 111. Цо нухалълъ къун чIчIарав къого нухалълъ къун чIчIезе кколев. co nu[a: qun Zaraw qogo nu[a: qun Ze#e Kolew. 112. Цо нухалълъ мекъи ккезегIан, лъабго нухалълъ гьикъун лълъикI. co nu[a: meqi Ke#efan, ;abgo nu[a: hiqun :ij. 113. Цо нухалълъ чинхъани, ссабру гьабе, кIиабизе чинхъани, ххеххлъи гьабе. co nu[a: xin]ani, Sabru habe, jiabi#e xin]ani, {e{;i habe. 114. Цо пайда камураб квешлъи букIунареб. co _ayda kamurab kwe^;i bujunareb. 115. Цо рагIи гIоларессе нусго рагIиги гIолареб. co rafi folareSa nucgo rafigi folareb. 116. Цо рагIудалъун тIубалеб калам кIиго рагIудалъун бицунге. co rafuda;un Tubaleb kalam jigo rafuda;un bicunge. 117. Цо рагIуе цо рагIи гIолеб, цо бакIалдассан цо ригьин гIолеб. co rafuye co rafi foleb, co bajaldaSan co rihin foleb. 118. Цо рагIул чанго магIна букIинеги бегьулеб, чанго рагIул цо магIна букIинеги бегьулеб. co raful xango mafna bujinegi behuleb, xango raful co mafna bujinegi behuleb. 119. Цо рекIелI кIиго рокьи гьунареб. co reje/ jigo ropi hunareb. 120. Цо рекIелI кIигояссе бакI букIунареб. co reje/ jogoyaSe baj bujunareb. 121. Цо речIчIараб гIужда щвечIони, кIиабизеги речIчIе. co reZarab fu$da &wezoni, jiabi#egi reZe. 122. Цо речIчIаралълъ кIиго чIварав. co reZara: jigo zwaraw. 123. Цо речIчIе, гIужда щвеледухъ речIчIе, цо кьабе – ресалда ххадуб ккеледухъ кьабе. co reZe, fu$da &weledu] reZe, co pabe - resalda {adub Keledu] pabe. 124. Цо росулI цо гIабдал гIун вугилан абурабила ХIажихIума – дибирасс. co rosu/ co fabdal fun wugilan aburabila \a$i\uma - dibiraS. 125. Цо рузманалълъе цо ххутIба гIолебила. co ru#mana:e co {uTba folebila. 126. Цо сагIаталълъ ссабру гьабе, мунго бахIарчи вахъине. co safata: Sabru habe, mungo ba\arxi wa]ine. 127. Цо сон бараб меххалълъ гIорцIмада цо лълъикIаб гIамал кIочон толебила, кIиго квешаб гIамал лъалебила. co son barab me{a: for`mada co :ijab famal joxon tolebila, jigo kwe^ab famal ;alebila. 128. Цо сордо гурищилан, гъадил гIумру гъотIода арабила. co sordo guri&ilan, vadil fumru voToda arabila. 129. Цо сусур тIезеги гьелда рекъараб захIмат къваригIунеб. co susur Te#egi helda reqarab #a\mat qwarifaneb. 130. Цо тоххаб рагIиялълъ нусго гIакъилаб рагIи хвезабулеб, цо гьерессиялълъ нусго битIараб хвезабулеб. co to{ab rafiya: nusgo faqilab rafi [we#abuleb, co hereSiya: nusgo biTarab [we#abuleb. 131. Цо тушманги – гIемеравила, нусго гьудулги – дагьавила. co tu^mangi - femerawila, nusgo hudulgi - dahawila. 132. Цо тIуни щиб болъонидасса рас, кIиго тIуни щиб. co Tuni &ib bo;onidaSa ras, jigo Tuni &ib. 133. Цо ххинкI бикьун кьезеги чIчIужу йикIун лълъикIила. co {inj bipun pe#egi Zu$u yijun :ijila. 134. Цо ххунзахъев гьечIого, боги буцIцIунаребила, кIиго ххунзахъев гьоркьове ккани, боги биххулебила. co {un#a]ew hezogo, bogi bu~unarebila, jigo {un#a]ew horpowe Kani, bogi bi{ulebila. 135. Цо хъамураб хъандие гIолареб, цин чияссде ккун, чи ххутIуларев. co ]amurab ]andiye folareb, cin xiyaSde Kun, xi {uTularew. 136. Цо хъатIикь кIиго хъарпуз ккуни, кIиябго бортун унеб. co ]atip jigo ]ar_u# Kuni, jiyabgo bortun uneb. 137. Цо хъатикь – цIцIам, цо хъатикь – цIцIал. co ]atip - ~am, co ]atip - ~al. 138. Цо хIай букIунареб, кIиго чи бергьунеб. co \ay bujunareb, jigo xi berhuneb. 139. Цо хIал ккве, гьоркьохъеб ккве. co \al Kwe, horpo]eb Kwe. 140. Цо чиги бо букIуна, богIанаб ракI бугони, боги рехъен букIуна, чахъабилъун ругони. co xigi bo bujuna, bofanab raj bugoni, bogi re]en bujuna, xa]abi;un rugoni. 141. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вахъунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wa]unarew. 142. Цо-цо тушман камурав бахIарчи вукIунаро, Гьудул гьалмагъ тIагIарав цониги ватуларо. co-co tu^man kamuraw ba\arxi wujunaro, hudul halmav Tafaraw conigi watularo. 143. Цо цIцIогь гьабурасс анцIабилебги гьабулеб. co ~oh haburaS an`abilebgi habuleb. 144. Цо цIулал – раххан, цо маххул – газа. co `ulal - ra{an, co ma{ul - ga#a. 145. Цо цIураб бугьнаццаги лал лIугIулеб, цо тIамураб галуццаги мегIер бегулеб. co `urab buhnaCagi lal /ufuleb, co Tamurab galuCagi mefer beguleb. 146. Цо чахъдадасса кIиго тIехь бахъулареб, цо бахIарчи кIицIцIул холарев. co xa]dadaSa jigo Te% ba]ulareb, co ba\arxi ji~ul [olarew. 147. Цо чахъдае – квар, кIигоялълъе – тIил. co xa]daye - kwar, jigoya:e - Til. 148. Цо чахъу кIанцIаралълъуссан киналго кIанцIулел, цо чиясс гьабураб жо киназго гьабулеб. co xa]u jan`ara:uSan kinalgo jan`ulel, co xiyaS haburab $o kina#go habuleb. 149. Цо чиясс гьабураб къадараб жо нусгояссда бихьулеб, азаргояссда рагIулеб. co xiyaS haburab qadarab $o nusgoyaSda bi%uleb, a#argoyaSda rafuleb. 150. Цо чиясс гьабураб хIалихьатаб жоялълъ росуго ссурулеб. co xiyaS haburab \ali%atab $oya: rosugo Suruleb. 151. Цо чиясс росу берцин гьабулеб, цолоцца къед берцин гьабулеб. co xiyaS rosu bercin habuleb, coloCa qed bercin habuleb. 152. Цо чиясс ячарай кIиго чIчIужу – цо лъалиниб лъураб кIиго ххвалчен. co xiyaS yaxaray jigo Zu$u - co ;alinib ;urab jigo {walxen. 153. Цо чияссги бо буцIцIунеб, цо чияссги бо биххулеб. co xiyaSgi bo bu~uneb, co xiyaSgi bo bi{uleb. 154. Цо чияссда бицараб – ххалкъалдаго бицараб жо. co xiyaSda bicarab - {alqaldago bicarab $o. 155. Цо чияссе кIиго чиги бойила. co xiyaSe jigo xigi boyila. 156. Цо чияссул бахIарчилъиялълъ ЦIцIор бахъиларо. co xiyaSul ba\arxi;iya: ~or ba]ilaro. 157. Цо чияссул бо гIоларо, цо гьецIцIол си гIоларо. co xiyaSul bo folaro, co he~ol si folaro. 158. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вукIунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wujunarew. 159. Цо чIчIаралълъуб кIигоги чIчIун. co Zara:ub jigogi Zun. 160. Цо чIваралълъ хъумур гIорцIцIуларебила. co zwara: ]umur for~ularebila. 161. Цоги – гIемер, азаргоги – дагь. cogi - femer, a#argogi - dah. 162. Цогиязул адаб гьабунгутIи – жиндирго адаб гьабунгутIи. cogiya#ul adab habunguTi - $indirgo adab habunguTi. 163. Цого вас – рукъалълъул ххан. cogo was - ruqa:ul {an. 164. Цого вас эбел-инссуе Аллагь-аварагила. cogo was ebel-inSuye allah-awaragila. 165. Цого жо кIицIцIулги бицунге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. cogo $o ji~ulgi bicunge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 166. Цого инссул анцIабго лъимерги анцIго батIияб ххассияталълъул рукIунелила. cogo inSul an`abgo ;imergi an`go baTiyab {aSiyata:ul rujunelila. 167. Цого иш гIемер буго, бечедассе цIцIар щолеб, Гьебго иш гIелму буго, мискинчи инжилъулеб. cogo i^ femer bugo, bexedaSe ~ar &oleb, hebgo i^ felmu bugo, miskinxi in$i;uleb. 168. Цогърониб гъваргъвар гурев, гъабуда делдел гурев. covronib vwarvwar gurew, vabuda deldel gurew. 169. Цогърониб гьури барай, гьороб бакъ барай. covronib huri baray, horob baq baray. 170. ЦохIо бугеб бечеги тIехI бараб буго. co\o bugeb bexegi Te\ barab bugo. 171. ЦохIо гIонкIкIоццаги хвезабулеб зобгIанассеб чIагIдал рагI, цохIо чияссги хвезабулеб ххалкъалълъулго рахIат. co\o fonJoCagi [we#abuleb #obfanaSeb zafdal raf, co\o xiyaSgi [we#abuleb {alqa:ulgo ra\at. 172. ЦохIо килищ къотIани, тIолабго черххалда унтула. co\o kili& qoTani, Tolabgo xer{alda untula. 173. ЦохIо мугьалълъги цIцIалеб цIцIадиро цо рахъалде. co\o muha:gi ~aleb ~adiro co ra]alde. 174. ЦохIо цIияб кици лъазеги годекIаниб къо реххейила. co\o `iyab kici ;a#egi godejanib qo re{eyila. 175. Цо-цо бергьенлъи къеялдасса квешабги букIунеб. co-co berhen;i qeyaldaSa kwe^abgi bujuneb. 175. Цо-цо гьересси оцол багьаябги букIунебила. co-co hereSi ocol bahayabgi bujunebila. 176. Цо-цо къоялълъ цо-цо рагIиниги лъачIони, хIамилгIанги гIундул ххалалъулел. co-co qoya: co-co rafinigi ;azoni, \amilfangi fundul {ala;ulel. 177. Цо-цо кIалзул ссадакъа кверзулалдассаги къиматаб букIунеб. co-co jal#ul Sadaqa kwer#ulaldaSagi qimatab bujuneb. 178. Цо-цо меххалълъ квешаб гьойги лълъикI хIапдолебила. co-co me{a: kwe^ab hoygi :ij \a_dolebila. 179. Цо-цо меххалълъ чияссул гьоко гъоркьа тIадеги гирула. co-co me{a: xiyaSul hoko vorpa Tadegi girula. 180. Цо-цо ккун бищараб хьодол мугьалълъги къали цIолебила. co-co Kun bi&arab %odol muha:gi qali `olebila. 181. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъги гамачI борлIулеб. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:gi gamaz bor/uleb. 182. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъулги къечI хьвазе гIураб лълъим лIугьунебила. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:ulgi qez %wa#e furab :im /uhunebila. Цо гIолилав гIелму цIцIализе рикIкIаде ун вукIун вуго. Къоял ун руго, моцIцIал ун руго. ГIолилассда ракIалде ккун буго, унеб заманги бугила, цIцIалиялдассан жиндие гIураб лъайги щолеб гьечIилан. Реххун тун цIцIалигун, раччун тIахьазул цIурал ххулжалгун, рокъове вачIунев вукIун вуго. co folilaw felmu ~ali#e riJade un wujun wugo. qoyal un rugo, mo~al un rugo. folilaSda rajalde Kun bugo, uneb #amangi bugila, ~aliyaldaSan $indiye furab ;aygi &oleb hezilan. re{un tun ~aligun, raXun Ta%a#ul `ural {ul$algun, roqowe wazunew wujun wugo. БухIун щун бакъги букIун буго, бакъван гIолилассул щекIер-мукъулукъги букIун буго. Нухдани ицц-лъар бугеб бакI батун гьечIо. Аххирги гьав щун вуго лълъел къатIраби тIинкIулеб цо кьурда ццеве. ГIодор ххулжалги лъун, гIолиласс тIинкIулеб лълъеда гъоркье дангъура ккун буго. Заман гIемер аниги, гьассие къеч хьвазе гIураб лълъим щун буго. bu\un &un baqgi bujun bugo, baqwan folilaSul &eqer-muquluqgi bujun bugo. nu[dani iC-;ar bugeb baj batun hezo. a{irgi haw &un wugo :el qaTrabi Tinjuleb co purda Cewe. fodor {ul$algi ;un, folilaS Tinjuleb :eda vorpe danvura Kun bugo. #aman femer anigi, haSiye qex %wa#e furab :im &un bugo. - ВахI! – ан пикру гьабун буго гIолиласс. – ГьадигIан лъедерго тIинкIулел къатIрабазул къеч хьвазе гIураб лълъим лIугьунеб буго. Къол цо-цо рагIи лъазабуни, дие гIураб лъай щвезеги бегьулагури! ВукIарабго бакIалде нахъ вуссун вуго вас. ЛълъикIав гIалимчи вахъун гурони, рокъовеги вачIун гьечIо. - wa\! - an _ikru habun bugo folilaS. - hadifan ;edergo Tinjulel qaTraba#ul qex %wa#e furab :im /uhuneb bugo. qol co-co rafi ;a#abuni, diye furab ;ay &we#egi behulaguri! wujarabgo bajalde na] wuSun wugo was. :ijaw falimxi wa]un guroni, roqowegi wazun hezo. 183. Цо-цониги гIайиб хханассул ясалдаги кколебила. co-conigi fayib {anaSul yasaldagi Kolebila. 184. Цо-цониги гIакъилаб жо гIабдалассги бицунеб. co-conigi faqilab $o fabdalaSgi bicuneb. 185. Цо-цониги гIакъилги мекъи кколевила. co-conigi faqilgi meqi Kolewila. 186. Цо-цониги оцол багьаябги букІунебила гьересси. co-conigi ocol bahayabgi bujunebila hereSi. 187. ЦоцIцIул бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. co~ul bucani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 188. ЦоцIцIул кIодолъулевила чи, кIицIцIул гьитIинлъулевила. co~ul jodo;ulewila xi, ji~ul hiTin;ulewila. 189. ЦоцIцIул кIусизе кIкIухIаллъарав, кIицIцIул кIусизе кколев. co~ul jusi#e Ju\al;araw, ji~ul jusi#e Kolew. 190. ЦоцIцIул рижула, кIицIцIул хола. co~ul ri$ula, ji~ul [ola. 191. Цояб бер беццассда кIиябго бер беццасс беццук-беццукилан абурабила. coyab ber beCaSda jiyabgo ber beCaS beCuk-beCukilan aburabila. 192. Цояб бералълъе цояб бер бокьичIогойила гьоркьоб мегIер бижараб. coyab bera:e coyab ber bopizogoyila horpob mefer bi$arab. 193. Цояб бихьичIого, цояб лъаларебила. coyab bi%izogo, coyab ;alarebila. 194. Цояб гьабулаго, цогиябги кIочон тоге. coyab habulago, cogiyabgi joxon toge. 195. Цояб квер лIулIачIого, цояб квер бацIцIунареб. coyab kwer /u/azogo, coyab kwer ba~unareb. 196. Цояб сон цояб соналълъул лагъ. coyab son coyab sona:ul lav. 197. Цояб хъат данде къан, цояб гъоркье кквечIони, магIарухъ бетIер бахъулареб. coyab ]at dande qan, coyab vorpe Kwezoni, mafaru] beTer ba]ulareb. 198. Цояб цоялда релълъараб мегIер букIунареб, цоял цоязда релълъарал лъимал рукIунарел. coyab coyalda re:arab mefer bujunareb, coyal coya#da re:aral ;imal rujunarel. 199. Цояв виххичIого, цояв вуцIцIунарев. coyaw wi{izogo, coyaw wu~unarew. 200. Цояв гIабдал вугони, дандиявгIаги цIцIодорав вукIине ккола. coyaw fabdal wugoni, dandiyawfagi ~odoraw wujine Kola. 201. Цояв гIорцIцIун кIанцIолевила, цояв вакъун кIанцIолевила. coyaw for~un jan`olewila, coyaw waqun jan`olewila. 202. Цояз гIуцIцIулеб дуниял, цояз биххулеб. coya# fu~uleb duniyal, coya# bi{uleb. 203. Цоязе – ххунги ччунги, цогиязе – ччузецин щолареб дуниял. coya#e - {ungi Xungi, cogiya#e - Xu#ecin &olareb duniyal. 204. Цоялда тIад кIиго лъе, кIигоялда тIад лъабго лъе (къадахъанассул кици). coyalda Tad jigo ;e, jigoyalda Tad ;abgo ;e (qada]anaSul kici). 205. Цоялда тIад кIиго лъуни, лъабго гIола. coyalda Tad jigo ;uni, ;abgo fola. 206. Цояссе – авалалда, цояссе – аххиралда. coyaSe - awalalda, coyaSe - a{iralda. 207. Цояссе – цIа, цояссе – кIкIуй. coyaSe - `a, coyaSe - Juy. 208. Цояссул бер цIцIодораб, цояссул квер цIцIодораб. coyaSul ber ~odorab, coyaSul kwer ~odorab. 209. Цояссул ххвалчен бакIаб, цояссул зар бакIаб. coyaSul {walxen bajab, coyaSul #ar bajab. Цо рес къотIараб меххалълъ, бодуе хъвезежо кьеян гьарун, ХIажимурад живго ун вуго гІухьбузухъе. Жиндихъе вачIарав чи щивали лъачIев вехьасс гьессухъ гIин тIамун гьечIо. ХIажимурадги гьевги рагъизеги ккун руго. ЛълъикIго зарал вехьассдаги щун руго, дагьалги цIцIикIкIун ХIажимурадидаги щун руго. Валлагь, бахIарзал, заруе ХIажимурад ххвалчадуе гIадав ватичIилан гьалмагъзабазда бицараб меххалълъ, ХIажимурадил рекIарав КIудияв Таймасханицца ХIажимурадие гьаб кици тIамун буго. co res qoTarab me{a:, boduye ]we#e$o peyan harun, \a$imurad $iwgo un wugo fu%bu#u]e. $indi]e wazaraw xi &iwali ;azew we%aS heSu] fin Tamun hezo. \a$imuradgi hewgi ravi#egi Kun rugo. :ijgo #aral we%aSdagi &un rugo, dahalgi ~iJun \a$imuradidagi &un rugo. walah, ba\ar#al, #aruye \a$imurad {walxaduye fadaw watizilan halmav#aba#da bicarab me{a:, \a$imuradil rejaraw judiyaw taymas{aniCa \a$imuradiye hab kici Tamun bugo.