ЧI z 1. ЧIагого хварав. zagogo [waraw. 2. ЧIаго вугеб меххалълъ дуниялго кIкIвинейилан лIугьуневила къарум, хабалIги мусру кIкIунев ватулевила. zago wugeb me{a: duniyalgo Jwineyilan /uhunewila qarum, [aba/gi musru Junew watulewila. Хварав чиясс мусру кIкIвин кигIан релъилессеб жо бугониги, умумузул гьадинаб кици-бицен буго, Къарумасс мусру кIкIвинги битIараб жойила, гьессул бетIер къотIун хIатIааххада лъезегIан, ххадур цун холел гIадамазул раххасс къотIунгутIиги битIараб жойила. [waraw xiyaS musru Jwin kifan re;ileSeb $o bugonigi, umumu#ul hadinab kici-bicen bugo, qarumaS musru Jwingi biTarab $oyila, heSul beTer qoTun \aTaa{ada ;e#efan, {adur cun [olel fadama#ul ra{aS qoTunguTigi biTarab $oyila. 3. ЧIагого хун вачIинегIан, хвечIого ракьулI вукъиго лълъикI. zagogo [un wazinefan, [wezogo rapu/ wuqigo :ij. 4. ЧIагоязе гьимуларев, хваразухъ гIодуларев. zagoya#e himularew, [wara#u] fodularew. 5. ЧIагоязул пикру гьабуни, хваралI вуго, хваразул пикру гьабуни, Багъдадалда вуго. zagoya#ul _ikru habuni, [wara/ wugo, [wara#ul _ikru, bavdadalda wugo. 6. ЧIагоял хунилан, хварал рахъунарел. zagoyal [unilan, [waral ra]unarel. 7. ЧIалгIаде хьвадулеб гьойда я гьецIцIо речIчIула, я тIил кьабула. zalfade %wafuleb hoyda ya he~o reZula, ya Til pabula. 8. ЧIалгIарав гьудул гьитIинабго налъукье ккезе гьаве. zalfaraw hudul hiTinabgo na;upe Ke#e hawe. 9. ЧIалгIен тун, пикру цIцIани, цIцIан битIаралде ккола. zalfen tun, _ikru ~ani, ~an buTaralde Kola. 10. ЧIалу хIобоцца ккола, гIадан кваницца ккола. zalu \oboCa Kola, fadan kwaniCa Kola. 11. ЧIамун кьураб жоялълъул гьуинлъи букIунаро. zamun purab $oya:ul huin;i bujunaro. 12. ЧIам-чIам гьечIеб дам-дам. zam-zam hezeb dam-dam. 13. ЧIам-чIам гьечIелълъуб дам-дамги букIунареб. zam-zam heze:ub dam-damgi bujunareb. 14. ЧIанда хIаллъани, хIалтIи дагьлъула. zanda \al;ani, \alTi dah;ula. 15. ЧIахъаги гIагарлъи, ретIел ретIине кколареб, квен кьезе кколареб, къваригIараб къоялълъ батулеб. za]agi fagar;i, reTel reTine Kolareb, kwen pe#e Kolareb, qwarifarab qoya: batuleb. 16. ЧIахъаги ункъго бер, бахъаги кIиго бер! za]agi unqgo ber, ba]agi jigo ber! Гьеб буго рорчIухъабазул хIакъалълъулI. «ВорчIухъан цо вугони, – ян абулебила бацIицца, – гьесс кIиябго бер жиб бачIунеб рахъалдасса нахъе босуларила. ВорчIухъан кIиго вугони, гьел, цоцазде руссун, гаргадулила, жиндие ссанагIат кколила, гьезул ункъо берги тохх гьабун, гIиялълъе борчIизе». heb bugo rorzu]aba#ul \aqa:u/. «worzu]an co wugoni, - yan abulebila ba`iCa, - heS jiyabgo ber $ib bazuneb ra]aldaSa na]e bosularila. worzu]an jigo wugoni, hel, coca#de ruSun, gargadulila, $indiye Sanafat Kolila, he#ul unqgo bergi to{ habun, fiya:e borzi#e». 17. ЧIахIил бусен тедал, гIакъил лIугьарав. za\il busen tedal, faqil /uharaw. 19. ЧIвазе гIайиб бокьани, гIайиб ссундаго чIвазе бегьулеб. zwa#e fayib bopani, fayib Sundago zwa#e behuleb. Эменги васги унел рукIанила, ццебе къотIун хIамагун, сапаралълъ. Щванила гьел цо росулIе. Росдал годекIаниссан унаго, гьезда рагIанила гIадамаз жидедего гIайиб гьабулеб, балагьейила цо, саламатаб хIама бугила ццебе къотIун, цоявгIаги тIадги рекIинчIого! emengi wasgi rujanila, Cebe qoTun \amagun, sa_ara:. &wanila hel co rosu/e. rosdal godejaniSan unago, he#da rafanila fadama# $idedego fayib habuleb, balaheyila co, salamatab \ama Cebe qoTun, coyawfagi Tadgi rejinzogo! РосулIа къватIире лIугьараб меххалълъ, инссуцца васассда абунила - гьадара годекIанир рукIарал чагIаз нилIеде гIайиб гьабунила, тIадги рекIинчIого, чIобогояб хIама ццебе къотIунилан. Вилълъайила, дир вас, мун хIамида рекIайила, жив лъелго вилълъинила. Вас хIамида рекIанила, эмен ххаду-ххадув вилълъанила. rosu/a qwaTire /uharab me{a:, inSuCa wasaSda abunila - hadara godejanir rujaral xafa# ni/ede fayib habunila, Tadgi rejinzogo, zobogoyab \ama Cebe qoTunilan. wi:ayila, dir was, mun \amida rejeyila, $iw ;elgo wi:inila. was \amida rejanila, emen {adu-{aduw wi:anila. Гьедин унаго, гьел щванила цоги росулIе. Саламги кьун, годекIаниссан къотIун унел рукIанила гьел. Гьел ццересса рорчIилалдего, годекIанир рукIарал чагIаз абулеб рагIанила, балагьейила цо гIолохъанчияссул намус гьечIолъи, херав чиги лъелго вилълъинавун, живго хIамида рекIун вугила. hedin unago, hel &wanila cogi rosu/e. salamgi pun, godejaniSan qoTun unel rujanila hel. hel CereSa rorzilaldego, godejanir rujaral xafa# abuleb rafanila, balaheyila co folo]anxiyaSul namus hezo;i, [eraw xigi ;elgo wi:inawun, $iwgo \amida rejun wugila. РосулIа къватIире лIугьаралго, васасс инссуда абунила, эменин, гьадал годекIанир рукIарал чагIаз нилIеде гIайиб гьабунин, мун лъелго, дун хIамида рекIунилан. РачIайила дун лъелго, мун рекIун рилълъине. Вас рещтIанила, хIамида эмен рекIанила. rosu/a qwaTire /uharalgo, wasaS inSuda abunila, emenin, hadal gojanir rujaral xafa# ni/ede fayib habunin, mun ;elgo, dun \amida rejunilan. razayila dun ;elgo, mun rejun ri:ine. was re&Tanila, \amida emen rejanila. Гьедин унаго, щванила цоги росулIе. ГодекIанир ратарал гIадамазе саламги кьун, унел рукIанила гьал. Гьеб меххалдаги рагIанила гьазда, балагьейин кIудияв чияссул яхI гьечIолъиялълъухъ! КвергIанассеб лъимерги гIодоссан билълъинабун, живго вугила хIамида рекIун! hedin unago, &wanila cogi rosu/e. godejanir rataral fadama#e salamgi pun, unel rujanila hal. heb me{aldagi rafanila ha#da, balaheyin judiyaw xiyaSul ya\ hezo;iya:u]! kwerfanaSeb ;imergi fodoSan bi:inabun, $iwgo wugila \amida rejun! РосулIа къватIире лIугьингун, васассги инссуццаги хIукму гьабунила хIамида кIиялго рекIине. Гьедин рекIун унел рукIарал гьал щванила цоги росулIе. Ратарал гIадамазе саламги кьун, годекIан къотIун унел рукIанила. Гьанжеги рагIанила гьезда гIадамаз абулеб, балагьейила, гьагъал чагIазул гурхIел гьечIолъи! Цо хIамида саламатав кIиго чи вугила рекIун! rosu/a qwaTire /uhingun, wasaSgi inSuCagi \ukmu habunila \amida jiyalgo rejine. hedin rejun unel rujaral hal &wanila cogi rosu/e. rataral fadama#e salamgi pun, godejan qoTun unel rujanila. han$egi rafanila he#da fadama# abuleb, balaheyila, haval xafa#ul gur\el hezo;i! co \amida salamataw jigo xi wugila rejun! РосулIа къватIире лIугьингун, инссуццаги васассги хIукму гьабунила, кIиялго лIугьун, хIамаги баччун, рилълъине. Гьедин унаго, гьел щванила цоги росулIе. ГIадамазе саламги кьун, годекIаниссан унел рукIанила гьал. Гьазда рагIанила гьенир рукIараз абулеб - «Гьал чагIазул ахIмакълъи бихьулищ? КIиязго баччун хIамагун, лъелго унел руго!» Гьеб меххалда инссуцца васассда абунила - - Балагьея, дир вас, гIайиб чIвазе бокьани, гIадамаз гIайиб ссундаго чIвалеб буго. rosu/a qwaTire /uhingun, inSuCagi wasaSgi \ukmu habinila, jiyalgo /uhun, \amagi baXun, ri:ine. hedin unago, hel &wanila cogi rosu/e. fadama#e salamgi pun, godejaniSan unel rujanila hal. ha#da rafanila henir rujara# abuleb - «hal xafa#ul a\maq;i bi%uli&? jiya#go baXun \amagun, ;elgo unel rugo!» heb me{alda inSuCa wasaSda abunila - - balaheya, dir was, fayib zwa#e bopani, fadama# fayib Cundago zwaleb bugo. 20. ЧIван гурони гъунареб пихъ чIван гъинабизе ккола. zwan guroni vunareb _i] zwan vinabi#e Kola. 21. ЧIван хвейги гIид буго гIолохъабазе, гIалам урхъараб цIцIар нахъе бугони. zwan [weygi fid bugo folo]aba#e, falam ur]arab ~ar na]e bugoni. 22. ЧIимигIаб бакIалдассанила кварги тIолеб. zimifab bajaldaSanila kwargi Toleb. 23. ЧIобого бакъ щвараб гIела, гIадада ххасел араб гIела. zobogo baq &warab fela, fadada {asel arab fela. 24. ЧIобого вачIарав чи чIобого уна. zobogo wazaraw xi zobogo una. 25. ЧIобого кьолеб жо букIунареб, боцIцIи босун Аллагь вачIунарев. zobogo poleb $o bujunareb, bo~i bosun allah wazunarew. 26. ЧIобого щвараб гьагIу гьацIцIудасса гьуинаб. zobogo &warab hafu ha~udaSa huinab. 27. ЧIобогояб бетIералълъ боххдузе гIазаб кьола. zobogoyab beTera: bo{du#e fa#ab pola. 28. ЧIобогояб ботIрое цIураб кисаялълъ кумек гьабулареб. zobogoyab boTroye `urab kisaya: kumek habulareb. 29. ЧIобогояб кини кIибикIулареб. zobogoyab kini jibijulareb. 30. ЧIобогояб къвачIил къвахьи кIудияб, чIобогояб ботIрол рецц-бакъ кIудияб. zobogoyab qwazil qwa%i judiyab, zobogoyab boTrol reC-baq judiyab. 31. ЧIобогояб чванта гьудулассеги бокьулареб. zobogoyab xwanta hudulaSegi bopulareb. 32. ЧIагого хвел босуге, хвечIого мусру баге. zagogo [wel bosuge, [wezogo mustu bage. 33. ЧIобогояб бетIер – хIатIазе гIазаб. zobogoyab beTer - \aTa#e fa#ab. 34. ЧIухIи хIебтилI букIунеб. zu\i \ebti/ bujuneb. 35. ЧIухIи хIелкие те, хIинкъи гIанкIкIие те. zu\i \elkiye te, \inqi fanJiye te. 36. ЧIурканлъиялълъул цIцIар къваригIарав вакъварав ГIиса гIадин. zurkan;iya:ul ~ar qwarifaraw waqwaraw fisa fadin. ГIисае бокьун букIун буго, я ХIажимурадил гIадаб бахIарчилъиялълъул ялъуни Буртинаялдасса Гъайирбегил гIадаб бакьулIа чIурканлъиялълъул цIцIар босизе. ХIужимурадил гIадаб цIцIарги бигьаго щолеб жо батичIого, ГIисацца жигар бахъун буго рачлицца чехь данде къазабизе. fisaye bopun bujun bugo, ya \a$imuradil fadab ba\arxi;iya:ul ya;uni burtinayaldaSa vayirbegil fadab bapu/a zurkan;iya:ul ~ar bosi#e. \a$imuradil fadab ~argi bihago &oleb $o bayizogo, fisaCa $igar ba]un bugo raxliCa xe% dande qa#abi#e. ГIисал гьеб захIматалълъул хIассил ккун буго гIадамаз жиндаго вакъварав ГIисайилан тIокIцIцIар лъейги аваданав мадугьаласс жиндего гьал кочIол рагIаби рекъезариги, “Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, ГIакълу бугеб цIцIуяб жо ГIисаеги инаро”. fisal heb #a\mata:ul \aSil Kun bugo fadama# $indago waqwaraw fisayilan Toj~ar ;eygi awadanaw maduhalaS $indego hal kozol rafabi reqe#arigi, ";imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fisayegi inaro". 37. ЧIухIараб хIелеко хIарщулI къан холеб. zu\arab \eleko \ar&u/ qan [oleb. 38. ЧIухIарав хIакимассдассаги цIунаги, хIулараб тIагъуралдассаги цIунаги, цIцIуяб бугъидассаги цIунаги. zu\araw \akimaSdaSagi `unagi, \ularab TavuraldaSagi `unagi, ~uyab buvidaSagi `unagi. 39. ЧIухIарав хIакъирлъула, хIалимав кIодолъула. zu\araw \aqir;ula, \alimaw jodo;ula. 40. ЧIухIарав чияссда цадахъ рекIун иналдасса гIадатав чиги ваччун инго лълъикI. zu\araw xiyaSda cada] rejun inaldaSa fadataw xigi waXun ingo :ij. 41. ЧIухIи бичун босизе кколареб. zu\i bixun bosi#e Kolareb. 42. ЧIухIуге, чIчIегIераб ракьалдайин мун лъезе вугев. zu\uge, Zeferab rapaldayin mun ;e#e wugew. 43. ЧIухIи хIатIикье кколеб, бахIарчилъи тIад кколеб. zu\i \aTipe Koleb, ba\arxi;i Tad Koleb. 44. ЧIухIиялълъги вакъиялълъгийила КъурбангIали хварав. zu\iya:gi waqiya:giyila qurbanfali [waraw.

М m «Ма» бокьулев, «кье» рихарав. «ma» bopulew, «pe» ri[araw. «Ма ссахI!» – ан бачIунеб гIака, «ma Sa\!» - an bazuneb faka, «Кье ссахI!» – ан бачIунеб чу. «pe Sa\!» - an bazuneb xu. «Ма» – ялда ццебе хIетIе лъоге. «ma!» - yalda Cebe \eTe ;oge. Мавул рокьи букIунеб, кьовул божи букIунеб. mawul ropi bujuneb, powul bo$i bujuneb. Магжида нус бабадулеб рекIинчIеб меххалълъ, кIалдиб мацIцI кIичIардулеб гьересси бицунеб меххалълъ. mag$ida nus babaduleb rejinzeb me{a:, jaldib ma~ jizarduleb hereSi bicuneb me{a:. Магъал гьанахъ гьоэр щолареб (нилIее къваригIараб къоялълъ лълъикIалълъухъги квешаб щолареб). maval hana] hoer &olareb (ni/eye qwarifarab qoya: :ija:u]gi kwe^ab &olareb). Магъил гIел тезеги Аллагьассул хIукмуйила. mavil fel te#egi allahaSul \ukmuyila. Магъил ургъел гьабулагойила хIанчIчIил боххдул тIеренлъарал. mavil urvel habulagoyila \anZil bo{dul Teren;aral. МагъилI ругел хурзабазги хабалI ругел умумузул рукьбузги гьабизе жо гьечIо – хIара хIажат буго. mavi/ rugel [ur#aba#gi [aba/ rugel umumu#ul rupbu#gi habi#e - \ara \a$at bugo. Магъихъ балагьун, кьурде, цер. mavi] balahun, purdde, cer. Магь цIезе ссан гурел, ссахI цIезе хур гурел. mah `e#e San gurel, Sa\ `e#e [ur gurel. Магъихъ ралагьуге, гьакихъ ралагье. mavi] ralahuge, haki] ralahe. МагIарда бартуццаги лълъикIабаб кколебила. mafarda bartuCagi :ijabab Kolebila. МагIарда гIи бугев – гIаг гьечIеб шарбал, гIиялI куйдул ругев – тIох гьечIеб тIагъур. mafarda fi bugew - fag hezeb ^arbal, fiya/ kuydul rugew - To[ hezeb Tavur. МагIарда чан букIаго, чурун хьаг цIеда лъоге. mafarda xan bujago, xurun %ag `eda ;oge. МагIардаги гIундул ругел, гIалхудаги берал ругел. mafardagi fundul rugel, fal[udagi beral rugel. МагIарде ваханиги, гьитIинав кIодолъуларевила, гвандиниве рехханиги, кIудияв гьитIинлъуларевила. mafarde wa[anigi, hiTinaw jodo;ularewila, gwandiniwe re{anigi, judiyaw hiTin;ularewila. МагIарде гъуниги, хIамицца заз гурони кунареб. mafarde vunigi, \amiCa #a# guroni kunareb. МагIарде гIазу баги, гIухьби рокъой рачIине, гIурдаде саву ккаги, вокьулессда бер чIвазе. mafarde fa#u bagi, fu%bi roqoy razine, furdade sawu Kagi, wopuleSda ber zwa#e. МагIарде гIазу бани, гIурухъе цIцIорой кколеб. mafarde fa#u bani, furu]e ~oroy Koleb. МагIарзухъа кIалдибегIан къокъаб жойила гьересси. mafar#u]a jaldibefan qoqab $oyila hereSi. «МагIарзухъан бачIаги!» - ян, чед кьун, воххизавуге дун, гьумер битIун кIалъараб кIалалълъ воххизаве дун. «mafar#u]an bazagi!» - yan, xed pun, wo{i#awuge dun, humer biTun ja;arab jala: wo{i#awe dun. МагIарул киниялълъ гIадин магIарул чияссул черхх лълъадаруларо. mafarul kiniya: fadin mafarul xiyaSul xer{ :adarularo. МагIарул мацIцIалда кечI ахIулел, гIурус мацIцIалълъ гаргадулел магIарулал. mafarul ma~alda kez a\ulel, furus ma~a: gargadulel mafarulal. МагIарухъ дибирлъи щоларев – лъарагIалде, лъарагIалда дибирлъи щоларев – Нугъаялде. mafaru] dibir;i &olarew - ;arafalde, ;arafalda dibir;i &olarew - nuvayalde. МагIарухъе вачIани, дурго гьобол лъаларев, Буртилӏе вачIани, дурго хIама лъаларев. mafaru]e wazani, durgo hobol ;alarew, burti/e wazani, durgo \ama ;alarew. МагIирокъоб гIоди рекъараб, берталълъ аваданлъи рекъараб. mafiroqob fodi reqarab, berta: awadan;i reqarab. МагIицца квен босарай, кочIоцца росс восарай. mafiCa kwen bosaray, kozoCa roS wosaray. МагIицца магIирукъ берцин гьабулеб. mafiCa mafiruq bercin habuleb. МагIу кIиго батIияб букIунебила, цояб чваххун бачIунеб, цояб бачIинабураб. mafu jigo baTiyab bujunebila, coyab xwa{un bazuneb, coyab bazinaburab. МагIу-рагIиялълъул ххалалъиго щиб, ххарицел гуреб жо мокърукьги гьечIин. Гьуя-гьараялълъул гьарзалъиго щиб, хъандиро гуреб жо магIида гьечIин. mafu-rafiya:ul {ala;igo &ib, {aricel gureb $o moqrupgi hezin. vuya-haraya:ul har#a;igo &ib, ]andiro gureb $o mafida hezin. НекIо кицилъун тIиритIарал гьал рагIабаз бичIчIизабулеб буго мискинчияссухъ гIоди гIададиссеб бугилан. МагIихъаналда рагIун букIун гьечIо - «БоцIцIи хIажат гьечIо, хIара къваригIун буго», – абураб битIараб кици. nejo kici;un TiriTaral hal rafaba# biZi#abuleb bugo miskinxiyaSu] fodi fadadiSeb bugilan. mafi]analda rafun bujun hezo - «bo~i \a$at hezo, \ara qwarifun bugo», - aburab biTarab kici. МагIу рекъезе – рагIи, кечI рекъезе – далалай. mafu reqe#e - rafi, kez reqe#e - dalalay. МагIу-рорчIи хханассул гIадаб, хвел букъи Гергил гIадаб. mafu-rorzi {anaSul fadab, [wel buqi gergil fadab. МагIу хвалилI ахIе, кечI берталI ахIе. mafu [wali/ a\e, kez berta/ a\e. МагIуги кечIги, рекIеда бухIараб меххалълъ гурони, бачIунаро. mafugi kezgi, rejeda bu\arab me{a: guroni, bazunaro. Мадугьал квешлъани – рукъ хисе, чIчIужу квешлъани – цIцIар тIаме, чу квешлъани – биче. maduhal kwe^;ani - ruq [ise, Zu$u kwe^;ani - ~ar Tame, xu kwe^;ani - bixe. Мадугьал лълъикIав гьоркьоб къед борххатав, гьудул лълъикIав рукъ рикIкIадав. maduhal :ijaw horpob qed bor{araw, hudul :ijaw ruq riJadaw. Мадугьал лълъикIассул ражихо-хоно россассе арабила, мадугьал квешассул лълъикIай яс рокъой ххутIарайила. maduhal :ijaSul ra$i[o-[ono roSaSe arabila, maduhal kwe^aSul :ijay yas roqoy {uTarayila. Мадугьалассда велъуге, бадибчIвай бихьизе гурин. maduhalaSda we;uge, badibzway bi%i#e gurin. Мадугьалассул гьобол хунилан, Гьолокье магIиде арай. maduhalaSul hobol [unilan, holope mafide aray. Мадугьалассул хIалтIи малълъунги, ясал чIчIун тогейила. maduhalaSul \alTi ma:ungi, yasal Zun togeyila. Мадугьалассул хIелеко хъазлъун бихьулебила. maduhalaSul \eleko ]a#;un bi%ulebila. Мадугьалассул чед гьуинаб, чияр чIчIужу берцинай. maduhalaSul xed huinab, xiyar Zu$u bercinay. Мадугьалассулгун гьоркьоблъи бокьарасс рагьда гьой хьихьулареб. maduhalaSulgun horpob;i boparaS rahda hoy %i%ulareb. Мадугьалзабазги беццани, цIцIилцIцIиеги росс щолевила (цIцIилицIцIги россассе унебила). maduhal#aba#gi beCani, ~il~iyegi roS &olewila (~ili~gi roSaSe unebila). Мадугьалихъ йигей палихъаналда щибго лъалареб, лъаларей рикIкIадегIан йигелда «кинабго лъалеб». maduhali] yigey _ali]anajda &ibgo ;alareb, ;alarey ruJadefan yigelda «kinabgo ;aleb». Мадугьалихъги ватугеги кIкIухIалав чи, хобги асскIобе ккогеги хIалихьатав чияссда. maduhali]gi watugegi Ju\alaw xi, [obgi aSjobe Kogegi \ali%ataw xiyaSda. Мазандаран дарай диеги щвечIо, жулпакатаналда дунги рекъечIо. ma#andaran daray diyegi &wezo, $ul_akatanalda dungi reqezo. Майданалда баххчун, цер чанахъанасс толаро. maydanalda ba{xun, cer xana]anaS tolaro. Мазлумассе зулмуялълъул къоялдасса залимассе гIадлуялълъул къо захIмалъулеб. ma#lumaSe #ulmuya:ul qoyaldaSa #alimaSe fadluya:ul qo #a\ma;uleb. Макру-хIила гIемерасс цо тIабигIат кколаро. makru-\ila femeraS co Tabifat Kolaro. Макьидасса бергьараб жо гьечIебила. mapidaSa berharab $o hezebila. Макьие гурони, вегизе ккогеги. mapiye guroni, wegi#e Kogegi. Макьие ссабру гьечIеб, рокьуе берцинлъи гьечIеб. mapiye Sabru hezeb, ropuye bercin;i hezeb. Макьу гьуинал беразда сардил ххалалъи лъалареб. mapu huinal bera#da sardil {ala;i ;alareb. Макьу тарав тушман ххадув ккогеги. mapu taraw tu^man {aduw Kogegi. Макьу толеб жо – ургъел, гIадан холеб жо – ххиял. mapu toleb $o - urvel, fadan [oleb $o - {iyal. Макьу щварал кьижула, рокьи ккарал ссвердула. mapu &waral pi$ula, ropi Karal Swerdula. Мали Къвегъадаго, къвал мажгитухъго. mali qwevadago, qwal ma$gitu]go. Къвегъада буго ххунздерил хабалазда асскIоб бугеб хварал росулеб мали лъолеб бакI. Кици хIалтIизабула молода лъоларевги къвалицца вухьунаревги чи вукIунарин, чIухIдаруге абураб магIнаялда. qwevada bugo {un#deril [abala#da aSjob bugeb [waral rosuleb mali ;oleb baj. kici \alTi#abula moloda ;olarewgi qwaliCa wu%unarewgi xi wujunarin, zu\daruge aburab mafnayalda. Мала Нассрудинида гьикъарабила жаназадул молол ццебейищин лълъикI букIунеб, нахъайищилан. Ццебе-нахъаялълъул батIалъи гьечIин, тIад лълъикIаб букIунарилан абурабила гьесс. mala naSrudiniCa hiqarabila $ana#adul molol Cebeyi&in :ij bujuneb, na]ayi&ilan. Cebe-na]aya:ul baTa;i hezin, Tad :ijab bujunarilan aburabila heS. Мала Нассрудинил далай лIугIаниги, чIандаххабаралълъе лIугIи гьечIебила. mala naSrudinil dalay /ufanigi, zanda{abara:e /ufi hezebila. Мала Нассрудинидаги илбисалдаги гьоркьоб къотIи ккун букIарабила, цо-цо кечI ахIун бахъинегIан, цоцазул гъежда рекIине. Цин илбисалълъул гъежда рекIарав Мала Нассрудиницца ахIарабила лIугIиго гьечIеб «далай-далай». «ЛIугIуларищ? ЛIугIуларищ?» – ан зигардулебги букIун, илбисалълъ гьарарабила, жиб дур гъеждаги рекIинарин, кечIги ахIиларин, талихI кьегийин, гъоркье лIугьаян. mala naSrudinidagi ilbisaldagi horpob qoTi Kun bujarabila, co-co kez a\un ba]inefan, coca#ul ve$da rejine. cin ilbisa:ul ve$da rejaraw mala naSrudiniCa a\arabila /ufigo hezeb «dalay-dalay». «/ufulari&? /ufulari&?» - an #igardulebgi bujun, ilbisa: hararabila, $ib dur ve$dagi rejinarin, kezgi a\ilarin, tali\ pegiyin, vorpe /ufayan. МалахIосен ахIарав ахIе, ХIункърае кьурассе кье. mala\osen a\araw a\e, \unqraye puraSe pe. Малъ кIутIаниги, ботIрода унтулеб. ma; juTanigi, boTroda untuleb. Малълъаниги лъалареб, бетIер гьодораб бугони, малълъичIониги босулеб, бетIер цIцIодораб бугони. ma:anigi ;alareb, beTer hodorab bugoni, ma:izonigi bosuleb, beTer ~odorab bugoni. Малълъараб босизе чи тIагIун ххутIугегийила. ma:arab bosi#e xi Tafun {uTugeyila. Малълъараб босуларевги – ахIмакъ, босуларессда малълъаравги – гIабдал. ma:arab bosularewgi - a\maq, bosulareSda ma:arawgi - fabdal. Малълъараб гьабе, гьикъараб бице. ma:arab habe, hiqarab bice. Малълъараб гьабичIев ХIавал ГIалицца хIуличIого бана гIака магIида. ma:arab habizew \awal faliCa \ulizogo bana faka mafida. Малълъараб гьабуни, дагIба кколаро, гьикъараб бицани, кьал букIунаро. ma:arab habuni, dafba Kolaro, hiqarab bicani, pal bujunaro. Малълъараб гьабуни, мекъсса кколаро. ma:arab habuni, meqSa Kolaro. Малълъараб гьудуласс – гьабураб дицца. ma:arab hudulaS - haburab diCa. Малълъарабги гьабичIо, гьикъун бихье жиндаго, гьикъарабги бицинчIо, гьеле живго чи ццеве. ma:arabgi habizo, hiqun bi%e $indago, hiqarabgi bicinzo, hele $iwgo xi Cewe. Малълъарабги лъаларей, лъарабги гьабуларей. ma:arabgi ;alarey, ;arabgi habularey. Малълъарассул кIал бекулареб, кIанцIарассул бохх гурони. ma:araSul jal bekulareb, jan`araSul bo{ guroni. Малълъарассул малълъарабги гьабунила жиндир эбел хварайилан абурабила Мала Нассрудиницца. ma:araSul ma:arabgi habunila $indir ebel [warayilan aburabila mala naSrudiniCa. Малълъаризе цIакъав, гьабизе къадарав. ma:ari#e `aqaw, habi#e qadaraw. Малълъарун чи лIугьунарев, буххун хIамил чу лIугьунареб. ma:arun xi /uhunarew, bu{un \amil xu /uhunareb. Малълъарухъаби гIемерлъани, гIадлу холеб. ma:aru]abi femer;ani, fadlu [oleb. Малълъизе киназдаго лъалеб, гьабизе цояссда гурони лъалареб. ma:i#e kina#dago ;aleb, habi#e coyaSda guroni ;alareb. Малълъизе чи камуларо, малълъараб босизе бетIер букIине ккола. ma:i#e xi kamularo, ma:arab bosi#e beTer bujine Kola. «Малълъизе чи тIагIаги дур лъималазе!» - ян абурабила цоялълъ. «Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босугеги дуразго!» – ян абурабила дандеялълъ. «ma:i#e xi Tafagi dur ;imala#e!» - yan aburabila coya:. «ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosugegi dura#go!» - yan aburabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIагиян гьарарабила цоялълъ, малълъараб босизе чи нужерги тIагIагиян хьамурабила дандеялълъ. ma:i#e xi Tafagiyan hararabila coya:, ma:arab bosi#e xi nu$ergi Tafagiyan %amurabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босаги. ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosagi. МалълъичIеб гьабуге, гьикъичIеб бицунге. ma:izeb habuge, hiqizeb bicunge. МалълъичIеб гьабурав, кьечIеб босарав. ma:izeb haburaw, pezeb bosaraw. МалълъичIониги лъалеб, лъалесс гьабулелълъухъ ралагьани. ma:izonigi ;aleb, ;aleS habule:u] ralahani. МалълъичIониги лъалей, лъачIониги гьабулей. ma:izonigi ;aley, ;azonigi habuley. Малълъ босе гьитIинго, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьасс цIунаги. ma: bose hiTingo, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaS `unagi. Малълъа ццебеялдасса ххадуб. ma:a CebeyaldaSa {adub. Малълъулел гIемерлъани, гIенеккулел дагьлъула. ma:ulel femer;ani, feneKulel dah;ula. Малълъун гуребила лъалеб, бихьунила (Малълъун гурелила цIцIодорлъулел, бихьунила). ma:un gurebila ;aleb, bi%unila (ma:un gurelila ~odor;ulel, bi%unila). Малълъун гуро чудкицца балкан кунеб, куцан гуро царацца къехь бищулеб. ma:un guro xudkiCa balkan kuneb, kucan guro caraCa qe% bi&uleb. МалълъичIого цIцIаларав, цIцIаличIого дурусав. ma:izogo ~alaraw, ~alizogo durusaw. Малълъун чиги лIугьунарев, рахъдал мучариги лIугьунареб. ma:un xigi /uhunarew, ra]dal muxarigi /uhunareb. Малълъухъе хьваде, хьихьухъе рукIа. ma:u]e %wade, %i%u]e ruja. Марагадал гурга габунибги бан, гаргаралълъул хъаба хъорщодаги лъун. maragadal gurga gabunibgi ban, gargara:ul ]aba ]or&odagi ;un. Маргъалалълъул берцинлъи, кунада ххун, цIцIикIкIуна, къадруги дагьлъуларо, ххечIого тунин абун. marvala:ul bercin;i, kunada {un, ~iJuna, qadrugi dah;ularo, {ezogo tunin abun. Маргьабацца кантIула, магъалоялълъ кIвекIула. marhabaCa kanTula, mavaloya: jwejula. МаркIачIуде вачIунев кIичIудеги вачIунев, кIичIван тIагъур гIинда бан, богодеги вачIунев. marjazude wazunew jizudegi wazunew, jizwan Tavur finda ban, bogodegi wazunew. МасслихIаталълъ рекъезарула, мацIцIицца ратIа гьарула. maSli\ata: reqe#arula, ma~iCa raTa harula. МатIу квешаб бугилан, гIайиб гьелде реххуге, матIуялда гIайиб щиб, дур куц квешаб бугони. (МатIуялда гIайиб щиб, щайтIадул куц бугони). maTu kwe^ab bugilan, fayib helde re{uge, maTuyalda fayib &ib, dur kuc kwe^ab bugoni. (maTuyalda fayib &ib, &ayTadul kuc bugoni). МатIуялда лъураб тIанкI ххеххго бихьулареб. maTuyalda ;urab Tanj {e{go bi%ulareb. МатIуялда лъураб цо тIанкIалълъ тIолабго матIу ссурукъ гьабула, цо кIкIухIалай гIаданалълъ тIолабго гвай ссуризабула. maTuyalda ;urab co Tanja: Tolabgo maTu Suruq habula, co Ju\ulay fadana: Tolabgo gway Suri#abula. Маххссара гажиялде ссверулеб, меххтел огьогьоялда лIугIулеб. ma{Sara ga$iyalde Sweruleb, me{tel ohohoyalda /ufuleb. Маххссара гьабе, бакI бихьун. ma{Sara habe, baj bi%un. Маххссара лъаларессе маххссара гьабулареб. ma{Sara ;alareSe ma{Sara habulareb. Маххссара лълъикIаб, кIиго чи велъараб. ma{Sara :ijab, jigo xi we;arab. Маххссараялълъе гIологи гьересси бищунгейила. ma{Saraya:e fologi hereSi bi&ungeyila. Махх кьавуялълъ куна, гIадан ургъалицца куна. ma{ pawuya: kuna, fadan urvaliCa kuna. Маххул гел цIулал гелалде ккарабила, маххул нуцIцIа цIулал нуцIцIаялде ккарабила. ma{ul gel `ulal gelalde Karabila, ma{ul nu~a `ulal nu~ayalde Karabila. Маххщалицца нилIеда квен гьаруларо, жинццаго нилIее кьола. ma{&aliCa ni/eda kwen harularo, $inCago ni/eye pola. «Маххщел бугев» ХIасанил ГIали вукIаго, цоябги оц хъве! «ma{&el bugew» \asanil fali wujago, coyab oc ]we! Маххщел гьечIев гьабигьан – агьлулъун гьечIев дибир. ma{&el hezew habihan - ahlu;un hezew dibir. Маххщелги гьунарги – гьадингояб жо, гьудуллъи бугони, нухда ккола иш. ma{&elgi hunargi - hadingoyab $o, hudul;i bugoni, nu[da Kola i^. Маххщелги гьунарги ххвалчацца къотIулареб. ma{&elgi hunargi {walxaCa qoTulareb. МахI квешалълъуб тIутI гIемераб. ma\ kwe^a:ub TuT femerab. МахIаги гIагIаги гьечIони, мама букIунареб. ma\agi fafagi hezoni, mama bijunareb. МахIалда хIал букIаго, хIетI босе. ma\alda \al bujago, \eT bose. МахIамалъун пер гурев, ГьатIиналъун цIцIам гурев. ma\ama;un _er gurew, haTina;un ~am gurew. МахIцараб рекIелIан тIокIкIараб рагIи бачIунареб. ma\carab reje/an ToJarab rafi bazunareb. МацIцI борхьилги лъан лълъикIаб. ma~ bor%ilgi ;an :ijab. МацIцI гьой гуро, гьеб раххссида чIчIоларо. ma~ hoy guro, heb ra{Sida Zolaro. МацIцI гIадамассул кванаге, гIиял кванай. ma~ fadamaSul kwanage, fiyal kwanay. МацIцI кунаро, кваназе жо кье. ma~ kunaro, kwana#e $o pe. МацIцI кIалдиб те, кIал богIое те. ma~ jaldib te, jal bofoye te. МацIцI лъаларев цIцIогьор хваги, цIцIар лъаларев тушман хваги. ma~ ;alarew ~ohor [wagi, ~ar ;alarew tu^man [wagi. МацIцI лъалев – чода, чол бетIергьан – лъелго. ma~ ;alew - xoda, xol beTerhan - ;elgo. МацIцI ххалатассул гIакълу къокъабила. ma~ {alataSul faqlu qoqabila. МацIцIалда гьоцIцIо бугев, рекIелI загьру бугев. ma~alda ho~o bugew, reje/ #ahru bugew. МацIцIалда нацIцI барав (МацIцI букарарав чи). ma~alda na~ baraw (ma~ bukararaw xi). МацIцIалда ракьа гьечIеб, гьелълъни ракьа бекулеб. ma~alda rapa hezeb, he:ni rapa bekuleb. МацIцIалда тIад – гьоцIцIо, мацIцIалда гъоркь – загьру. ma~alda Tad - ho~o, ma~alda vorp - #ahru. МацIцIалда хIал кIолаго, кIудиялде ваккуге, каламалълъ реххулаго, ххвалчаде квер бегьуге. ma~alda \al joraro, judiyalde waKuge, kalama: re{ulago, {walxade kwer bepuge. МацIцIалда цIцIам бугев – цIцIанда борохь барав. ma~alda ~am bugew - ~anda boro% baraw. МацIцIалда чаран лъурай мунги, чарххида цаби ккурай дунги. ma~alda xaran ;uray mungi, xar{ida cabi Kuray dungi. МацIцIалде гьоцIцIо тIун, гьодилI жо балев. ma~alde ho~o Tun, hodi/ $o balew. МацIцIид чи чIвала, цIцIогьод оц хъола. ma~id xi zwala, ~ohod oc ]ola. МацIцIил цIцIад барав, цIцIогьол гIор щварав. ma~il ~ad baraw, ~ohor for &waraw. МацIцIихъанасс чияр рукъ, цIа гъвечIого, бухIулеб. ma~i]anaS xiyar ruq, `a vwezogo, bu\uleb. МацIцIихъанассул кIал цIцIороги, цIцIогьорассул бер бахъаги. ma~i]anaSul jal ~orogi, ~ohoraSul ber ba]agi. МацIцIихъанассул кIалалдасса цIунаги, цIцIогьорассул квердасса цIунаги. ma~i]anaSul jalaldaSa `unagi, ~ohoraSul kwerdaSa `unagi. МацIцIицца чи чIвалев, боцIцIуцца вичун восулев. ma~iCa xi zwalew, bo~uCa wixun wosulew. МацIцIххалат, гIакълукъокъ. ma~{alat, faqluqoq. МачIчIадалда хIанчIида бадиб тIатIи бихьарабила. maZadalda \anzida badib TaTi bi%arabila. Маялда мал бани, кьеялда къвал базе кколеб. mayalda mal bani, peyalda qwal ba#e Koleb. Маян бихьизе кодобеги кьолебила дуниял, кьурун бахъун, кодоссаги унебила дуниял. mayan bi%i#e kodobegi polebila duniyal, purun ba]un, kodoSagi unebila duniyal. Маян кьечIони, дунги хваги, кьураб босичIони, мунги хваги. mayan pezoni, dungi [wagi, purab bosizoni, mungi [wagi. Маян кьолеб гурони, кьеян гьарулеб къо бачIунгеги. mayan poleb guroni, peyan haruleb qo bazungegi. Маян кьураб босичIони, кьеян гьаризе кколеб. mayan purab bosizoni, $oyalde hari#e Koleb. Маян кьураб жоялде божи цIцIикIкIараб. mayan purab $oyalde bo$i ~iJarab 151. Маян кьураб кьагIрил гьан квине лъачIев хIалихьат, ЦIцIай эххеде, беххеб, хераб гIакдал тIеренчехь. mayan purab pafril han kwine ;azew \ali%at, ~ay e{ede, be{eb, [erab fakdal Terenxe%. 152. Мегеж танщинав гIакъил гуревила. mege$ tan&inaSul faqil gurewila. 153. Мегеж ххалатассул гIакълу къокъабила. mege$ {alataSul faqlu qoqabila. Цо цIцIалунчияссда гьедин хъван батарабила тIехьалда. Валлагьин, дир хIакъалълъулIги гьединаб пикру ккезе бегьулилан, зарукьги ккун, ххутIараб мегеж чIурхIулев вукIанила гьев. Магжида парххараб цIаялълъ гьессул михъалги чIурхIун рехханила. Цинги доб тIехьалда батараб абиялда гъоркь гьесс хъванила - «Валлагь, битIарабги букIун буго!» co ~alunxiyaSda hedin ]wan batarabila Te%alda. walahin, dir \aqa:u/gi hedinab _ikru Ke#e behulilan, #arupgi Kun, {uTarab mege$ zur\ulew wujanila hew. mag$ida _ar{arab `aya: heSul mi]algi zur\un re{anila. cingi dob Te%alda batarab abiyalda vorp heS ]wanila - «wlwh, biTarabgi bujun bugo!» 154. Мегеж хъахIлъанагIан гIакълу ботIролIе. mege$ ]a\;anafan faqlu boTro/e. 155. Мегеж хIурул цIун букIаниги кIваричIила, чехь гIорцIцIун бугони. mege$ \urul `un bujanigi jwarizila, xe% for~un bugoni. 156. Мегежали дагIнидаги букIунеб, михъалали катидаги рукIунел. mege$ali dafnidagi bujuneb, mi]alali katidagi rujunel. 157. Мегежги михъалги гIолелани, бегунги бихьинчи йикIинаан. mege$gi mi]algi folelani, begungi bi%inxi yijinaan. 158. Мегежни кIудияб бугоан, гIакълу гьитIинаб гьечIебани. mege$ni judiyab bugoan, faqlu hiTinab hezebani. 159. Мегьед кьурай – каранда, керен кьурай – мугъалда. mehed puray - karanda, keren puray - muvalda. 160. МегIер бичилалде ххер биче, ххер бичилалде хьацIцI биче (къадараб ццебе биче, лълъикIаб ххадуб биче). mefer bixilalde {er bixe, {er bixilalde %a~ bixe (qadarab Cebe bixe, :ijab {adub bixe). 161. МегIер мегIералде кколаребила, гIадан гIадамассде кколевила. mefer meferalde Kolarebila, fadan fadamaSde Kolewila. 162. МегIералда нахъаги мегIер батизе бегьулебила. meferalda na]agi mefer bati#e behulebila. 163. МегIералълъул рикъзи метер бачIунеб. mefera:ul riq#i meter bazuneb. 164. МегIералълъ кквечIеб авлахъалълъ кколареб. mefera: Kwezeb awla]a: Kolareb. 165. МегIер кIкIванищ? ГIор кIкIванищ? (Яшав гьабизеги гIадамазулгун хIал рекъезабизеги гьедигIанассеб захIмат баччизе кколилан абураб магIна). mefer Jwani&? for Jwani&? (ya^aw habi#egi fadama#ulgun \al reqe#abi#egi hedifanaSeb #a\mat baXi#e Kolilan aburab mafna). 166. МегIер мегIералде щун бугилан абуни, божа, гIадамасс ругьунаб гIамал тун бугилан абуни, божуге. mefer meferalde &un bugilan abuni, bo$a, fadamaS ruhunab famal tun bugilan abuni, bo$uge. 167. МегIер радал беге, гIор къаденахъе беге. mefer radal bege, for qadena]e bege. 168. МегIер цIураб гIиялIа гIангис гIоркIкIен бищарав, хъутан цIурал цIцIаналIа цIцIодегIен балагьарав. mefer `urab fiya/a fangis forJen bi&araw, ]utan `ural ~ana/a ~odefen balaharaw. 169. МегIергун барщун, гIанкIкI тIубаларо. mefergun bar&un, fanJ Tubalaro. 170. Мекъаб нух ккурассе битIараб нух бецIцIаб. meqab nu[ KuraSe biTarab nu[ be~ab. 171. Мекъаб цIул гIадав, цIулалълъ ноцIцI гIадав. meqab `ul fadaw, `ula: no~ fadaw. 172. Мекъалда асскIоссанила ритIухълъи унеб. meqalda aSjoSanila riTu];i uneb. 173. Мекълъи – гIакълуялълъул загIиплъи. meq;i - faqluya:ul #afi_;i. 174. Мекъиял нухал гIемер рукIуна, битIараб цо гурони букIунаро. meqiyal nu[al femer rujuna, biTarab co guroni bujunaro. 175. Мекъсса гьабуниги, цин-цин битIун кколеб, битIун гьабурабги цин-цин мекъсса кколеб. meqSa habunigi, cin-cin biTun Koleb, biTun haburabgi Cin-cin meqSa Koleb. 176. Мекъи кколарев гIакъил ватичIев, нух къосунарев ццевехъан ватичIев. meqi Kolarew faqil watizew, nu[ qosunarew Cewe]an watizew. 177. Мелъел – лъолъол, лъеретI – гъогъол, гъедел – цIулал, цIцIилкьал – ролIул. me;el - ;o;ol, ;ereT - vovol, vedel - `ulal, ~ilpal - ro/ul. 178. Мергил зуни зобалазде рагIарай. mergil #uni #obala#de rafaray. 179. Мерго меседилай, тIагъди гIарцулай. mergo mesedilay, Tavdi farculay. 180. Месед балагьизе арав, гьеб бухъулаго хваравила. mesed balahi#e araw, heb bu]ulago [warawila. 181. Месед букIин гIоларо, меседил квералги рукIине ккола. mesed bujin folaro, mesedil kweralgi rujine Kola. 182. Месед кьавуялълъ кунареб, гIарац гIонкIкIоцца унареб. mesed pawuya: kunareb, farac fonJoCa unareb. 183. Месед лъала биани, чи лъала боцIцIуда гьоркьов, чу лъала рилълъадалъун, квешай чIчIужугIаданалълъул макруялда ххадув щивниги гъоларо. mesed ;ala biani, xi ;ala bo~uda horpow, xu ;ala ri:ida;un, kwe^ay Zu$ufadana:ul makruyalda {aduw &iwnigi volaro. 184. Месед хъванилан, хъирмил багьа холареб. mesed ]wanilan, ]irmil baha [olareb. 185. Меседалда асскIоб лъуни, маххги кенчIолебила. mesedalda aSjob ;uni ma{gi kenzolebila. 186. Меседалдасса меседил кверал лълъикIал. mesedaldaSa mesedil kweral :ijal. 187. Меседалълъ ракъи кколаро, гIарацалълъ къеч хьваларо, нахърател богIол гьабе. meseda: raqi Kolaro, faraca: qex %walaro, na]ratel bofol habe. 188. Меседги какула, кодой щвечIони, какизе бегьилищ, дуе щвечIони. mesedgi kakula, kodoy &wezoni, kaki#e behili&, duye &wezoni. 189. Меседил бацIцIалъи бииндал лъала, чияссул вацIцIалъи вихьидал лъала. mesedil ba~a;i biindal ;ala, xiyaSul wa~a;i wi%idal ;ala. 190. Меседил кверазул багьа гьечIеб, гьел ричун росизе щоларел. mesedil kwera#ul baha hezeb, hel rixun rosi#e &olarel. 191. Меседил къимат къотIаралълъубила букIунеб. mesedil qimat qoTara:ubila bujuneb. 192. Меседил къимат устарассда лъала. mesedil qimat ustaraSda ;ala. 193. Меседил кьили чIваниги, хIама хIама буго, чу чу буго. mesedil pili zwanigi, \ama \ama bugo, xu xu bugo. 194. Меседил лълъикIлъи – кьаву чIвангутIи, чияссул лълъикIлъи – гьересси бицунгутIи. mesedil :ij;i - pawu zwanguTi, xiyaSul :ij;i - hereSi bicunguTi. 195. Меседил хIал цIадабила лъалеб, чияссул хIал хIалтIулIила лъалеб. mesedil \al `adabila ;aleb, xiyaSul \al \alTu/ila ;aleb. 196. Меседил ца бугев, царал рачIчI бугев. mesedil ca bugew, caral raZ bugew. 197. Меседил цаби ругессе гIемер хьимхьидизе бокьулеб. mesedil cabi rugeSe femer %im%idi#e bopuleb. 198. Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас. meter waza, %ul {alataw inSul was. Мадугьалассул вас вачIун вуго, метер лалде оц биччаларищан гьикъизе витIанин инссуццайилан. maduhalaSul was wazun wugo, meter lalde oc biXalari&an hiqi#e wiTanin inSuCayilan. - Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас, - ан абун буго мадугьаласс. - meter waza, %ul {alataw inSul was, - an abun bugo maduhalaS. 199. Метер лал тIамилалде, лалил бетIергьан хун вуго. meter lal Tamilalde, lalil beTerhan [un wugo. Кициялълъ бицунеб буго инсанассул гIумру лахIзаталълъги божи бугеб жо гурилан. kiciya: bicuneb bugo insanaSul fumru la\#ata:gi bo$i bugeb $o gurilan. 200. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, метер цIцIалилилан дарсалги тоге. meter habililan \alTigi toge, meter ~alililan darsalgi toge. 201. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, регIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге. meter habililan \alTigi toge, refarab me{a: habililan fadan;igi toge. 202. Метер гьабулелде жакъа ургъе. meter habulelde $aqa urve. 203. Метер жужазе бугилан, жакъа рукъ лълъухьичIого тоге. meter $u$a#e bugilan, $aqa ruq, :u%izogo toge. 204. Метер кколелълъул пикру гьабулессул бахIарчи вахъунаревила. meter Kole:ul _ikru habuleSul ba\arxi wa]unarewila. 205. Метер къоялълъул хIисаб гьабичIев нахъа пашманлъулев. meter qoya:ul \isab habizeb na]a _a^man;ulew. 206. Метер семиялдасса жакъа рагъи лълъикI. meter semiyaldaSa $aqa ravi :ij. 207. Метер щолел гьаналI пурщабаздасса жакъа щолел хъабхъилI пурщабиго лълъикI. meter &olel hana/ _ur&aba#daSa $aqa &olel ]ab]i/ _ur&abigo :ij. 208. Метералде тараб ссезеялде нахъбахъарабила, ссезеялде тараб гьоркьоб арабила. meteralde tarab Se#eyalde na]ba]arabila, Se#eyalde tarab horpob arabila. 209. Метерго хвелел гIадин динги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дунялги гьабейила. metergo [welel fadin dingi habeyila, kidago [welarel fadin dunyalgi habeyila. 210. Метерисселълъул пикру гьабуларессул жакъассебги букIунареб. meteriSe:ul _ikru habulareSul $aqaSebgi bujunareb. 211. Метерисса бохха, цер! (Билълъидалго бохха, цер!) meteriSa bo{a, cer! (bi:idalgo bo{a, cer!) ЦаратIинчI ун букIун буго къватIибе. Гьелда гIодоб батун буго цо нус. Гьеб берцин бихьараб царатIинчIалълъ нус кIкIун биччан тун буго. ЦIакъ боххун рокъобеги бачIун, жинда батараб носол хIакъалълъулI эбелалълъе бицун буго. caraTinz un bujun bugo qwaTibe. helda fodob batun bugo co nus. heb bercin bi%arab caraTinza: nus Jun biXan tun bugo. `aq bo{un roqobegi bazun, $inda batarab nosol \aqa:u/ ebela:e bicun bugo. - Кибхха гьеб бугеб? - kib{a heb bugeb? - Дицца гьеб къулчIчIана, эбел. - diCa heb qulZana, ebel. - Метерисса бохха, цер! - meteriSa bo{a, cer! Метерисса царатIинчI, чохьол унтиги бахъун, хун буго. meteriSa caraTinz, xo%ol untigi ba]un, [un bugo. 212. Мехх щварал къинлъила, къо щварал хвела. me{ &waral qin;ila, qo &waral [wela. 213. Меххтараб гIонкIкIоцца катида инссул цIцIар цIеххарабила. me{tarab fonJoCa katida inSul ~ar `e{arabila. 214. Меххтарав чияссе кьураб гIакълу – гIурулIе реххараб чIимихх. me{taraw xiyaSe purab faqlu - furu/e re{arab zimi{. 215. Меххтарассул дагIба-рагIи гIемераб, дандеяссул зарул пирххи гIедераб. me{taraSul dafba-rafi femerab, dandeyaSul #arul _ir{i federab. 216. Меххтарухъанассда яхI букIунареб, хIинкъарассда нич букIунареб. me{taru]anaSda ya\ bujunareb, \inqaraSda nix bujunareb. 217. Меххтизабуни цIцIелжо бацIгун багъулебила. me{ti#abuni ~al$o ba`gun bavulebila. 218. Меххтун велъила, вигьун гIодила. me{tun we;ila, wihun fodila. 219. Микк чIчIаралълъуб микк бижула, чинари чIчIаралълъуб чинари бижула. miK Zara:ub miK bi$ula, xinari Zara:ub xinari bi$ula. 220. Милат кIудияб букIунила, гьелълъул тарихх кIудияб бугони. milat judiyab bujunila, he:ul tari{ judiyab bugoni. 221. Милаталда тIад вугев чияссул бетIер гьегьгIанаб букIине кколеб. milatalda Tad wugew xiyaSul beTer hehfanab bujine Koleb. 222. Мимидулеб катихъе кидаго гIункIкI щолареб. mimiduleb kati]e kidago funJ &olareb. 223. Мина базе захIматаб, биххизе бигьаяб жойила. mina ba#e #a\matab, bi{i#e bihayab $oyila. 224. Мина босулелълъул, мадугьал цIеххе. mina bosule:ul, maduhal `e{e. Налъукьеги ккун, цоясс мина бичулеб букIун буго. Гьелълъул багьа чIчIезабун буго къого томен. Минаялълъул бетIергьан чIчIун вуго жинцца гьеб кIикъого томеналдасса гъоркье кьеларилан. Босулев чи чIчIун вуго къого томеналълъул багьаяб минаялълъухъги кIикъого томен абиялълъул магIна жинда бичIчIунарилан. Бичулесс гьессие жаваб кьун буго, къого томен рукъзабазухъги кколила, къого томен мадугьалассухъги кколилан. Босулев чIчIун вуго минаялда цадахъ мадугьалги вичулевлъи жинда рагIун букIинчIилан. Минаялълъул бетIергьанасс абун буго, рес букIарабани, азарго томен дуцца кьуниги, мадугьалассдассаги минаялдассаги жив ватIалъилароанилан. na;upegi Kun, coyaS mina bixuleb bujun bugo. he:ul baha Ze#abun bujun bugo qogo tomen. minaya:ul beTerhan Zun wugo $inCa heb jiqogo tomenaldaSa vorpe pelarilan. bosulew xi Zun wugo qogo tomena:ul bahayab minaya:u]gi jiqogo tomen abiya:ul mafna $inda biZularilan. bixuleS heSiye $awab pun bugo, qogo tomen ruq#aba#u]gi Kolila, qogo tomen maduhalaSu]gi Kolilan. bosulew Zun wugo minayalda cada] maduhalgi wixulew;i $inda rafun bujinzilan. minaya:ul beTerhanaS abun bugo, res bujarabani, a#argo tomen duCa punigi, maduhalaSdaSagi minayaldaSagi $iw waTa;ilaroan. Ургъун вихьилилан, мина босулев нахъе ун вуго. urvun wi%ililan, mina bosulew na]e un wugo. Сапаралдасса вуссарав мадугьалассда бицун буго гьессул мадугьаласс рукъзал ричулел ругилан. АхIун рокъовегун, гьесс мадугьалассда гьикъун буго, кигIан налъийила дуда бугеб, щайила дуцца рукъзал ричулел ругел? sa_araldaSa wuSaraw maduhalaSda bicun bugo heSul maduhalaS ruq#al rixulel rugilan. a\un roqowegun, heS maduhalaSda hiqun bugo, kifan na;iyilan dudu bugeb, &ayila duCa ruq#al rixulel rugel? Мадугьаласс, кисиниссаги бахъун, гьессие къого томенги кьун буго, дагьабги хIажалъани, нахъеги вачIаянги абун буго. maduhalaS, kisiniSagi ba]un, heSiye qogo tomengi pun bugo, dahabgi \a$a;ani, na]egi wazayan abun bugo. Цо заманалдассан дов чи вачIун вуго жиндир хIукму кканин, дуцца абураб багьаги кьун, рукъзал росизеян. Рукъзабазул бетIергьанасс гьессие мадугьалассулги жиндиргоги ккараб бицун буго. co #amanaldaSan dow xi wazun wugo $indir \ukmu Kanin, duCa aburab bahagi pun, ruq#al rosi#eyan. ruq#aba#ul beTerhanaS heSiye maduhalaSulgi $indirgogi Karab bicun bugo. Дур мадугьалассул багьа къого томен букIун гьечIин, азарго букIун бугилан абунила гьесс рукъзабазул бетIергьанассда. dur maduhalaSul baha qogo tomen bujun hezin, a#argo bujun bugilan abunila heS ruq#aba#ul beTerhanaSda. 225. Мискинаб рукъалълъул мискинлъи баххчулеб жойила гIака. miskinab ruqa:ul miskin;i ba{xuleb $oyila faka. 226. Мискинав ваццассдасса бечедав ццинагIал вокьулевила. miskinaw waCaSdaSa bexedaw Cinafal wopulewila. 227. Мискинав вачIун, гьарун ина, залимав вачIун, бахъун ина (Мискинав вачIун, гьарун инебги лъаларо, залимав вачIун, бахъун инебги лъаларо). miskinaw wazun, harun ina, #alimaw wazun, ba]un ina (miskinaw wazun, harun inebgi ;alaro, #alimaw wazun, ba]un inebgi ;alaro). 228. Мискинав ваццгIал – ццинагIал, бечедав ццинагIал - ваццгIал. miskinaw waCfal - Cinafal, bexedaw Cinafal - waCfal. 229. Мискинав вукIа, бечедав вукIа, доре унелълъул – цого мусру. miskinaw wuja, bexedaw wuja, dore une:ul - cogo musru. 230. Мискинавилан росулI рагIизегIан, къарумавилан цIцIоралде рагIизе бокьилила. miskinawilan rosu/ rafi#efan, qarumawilan ~oralde rafi#e bopilila. 231. Мискинассде гьойги ххеххго бортулеб. miskinaSde hoygi {e{go bortuleb. 232. МискинавгIан чи яхI-намус цIцIикIкIарав вукIуневила. miskinawfan xi ya\-namus ~iJaraw wujunewila. 233. Мискинассе заз гIадав, залимассе нах гIадав (ХIалимассе – хъиру, хъачIассе – квасквас). miskinaSe #a# fadaw, #alimaSe na[ fadaw (\alimaSe - ]iru, ]azaSe - kwaskwas). 234. Мискинассе къваригIиндалила гIор къунеб. miskinaSe qwarifindalila for quneb. 235. Мискинассеги вакъарассеги бокьараб тIагъур данде кколебила. miskinaSegi waqaraSegi boparab Tavur dande Kolebila. 236. Мискинассул – гьари, бечедассул – хIал. miskinaSul - hari, bexedaSul - \al. 237. Мискинлъаниги рагъулел росс-лълъади, бечелъаниги рагъулел. miskin;anigi ravulel roS-:adi, bexe;anigi ravulel. 238. Мискинлъи баххчулев бечелъуларев, бечелъи ххирияв жо гIун холарев. miskin;i ba{xulew bexe;ularew, bexe;i {iriyaw $o fun [olarew. 239. Мискинлъи бугила балагь, гIагарлъи нахъе цIцIалеб, тушманлъи тIаде цIцIалеб. miskin;i bugila balah, fagar;i na]e ~aleb, tu^man;i Tade ~aleb. 240. Мискинлъи лълъикIаб жо ани, бищун ццебе дибирасс жиндиего гьарилаан. miskin;i :ijab $o ani, bi&un Cebe dibiraS $indiyego harilaan. 241. Мискинлъи рогьо гуро, бечелъи гьунар гуро. miskin;i roho guro, bexe;i hunar guro. 242. Мискинлъиги ракъиги – яццгIалзабийила. miskin;igi raqigi - yaCfal#abiyila. 243. МискинлъичIого гьудул лъаларевила. miskin;izogo hudul ;alarewila. 244. Мискинлъиялда велъулев, вежа-велъун вахъинчIев. miskin;iyalda we;ulew, we$a-we;un wa]inzew. 245. Мискинлъиялдасса бакIаб гьир гьечIеб. miskin;iyaldaSa bajab hir hezeb. 246. Мискинлъиялълъе дару – хIалтIийила, хIинкъиялълъе дару – таваккалила. miskin;iya:e daru - \alTiyila, \inqiya:e daru - tawaKalila. 247. Мискинчи бечелъани, кIиго чIчIужу ячуней, бечедав мискинлъани, цIцIогьодизе лIугьунев. miskinxi bexe;ani, jigo Zu$u yaxuney, bexedaw miskin;ani, ~ohodi#e /uhunew. 248. Мискинчи вукъизе кьураб нусго гъурущалдасса чIаго вукIаго гьессие кьураб гъурущ бергьунебила. miskin;i wuqi#e purab nusgo vuru&aldaSa zago wujago heSiye purab vuru& berhunebila. 249. Мискинчи - живго мискинав, къарумассул – ракI мискинаб. miskinxi - $iwgo miskinaw, qarumaSul - raj miskinab. 250. Мискинлъи – росдал балагь, ссадакъа – ракъул балагь. miskin;i - rosdal balah, Sadaqa - raqul balah. 251. Мискинчи тIадеялълъул бечедав. miskinxi Tadeya:ul bexedaw. 252. Мискинчи ххасало лъалев. miskinxi {asalo ;alew. 253. Мискинчи ххиялаз бечелъулевила. miskinxi {iyala# bexe;ulewila. 254. Мискинчиясс бечелъи хIехьолареб, бечедав чиясс мискинлъи хIехьолареб. miskinxiyaS bexe;i \e%olareb, bexedaw xiyaS miskin;i \e%olareb. 255. Мискинчиясс ссахIие гIоло мегIер бегулеб. miskinxiyaS Sa\iye folo mefer beguleb. 256. Мискинчияссда велъуге, бечедассде хьул лъоге. miskinxiyaSda we;uge, bexedaSde %ul ;oge. 257. Мискинчияссе дару – хвей. miskinxiyaSe daru - [wey. Мискинчияссул букIун буго, гьелълъул мугъалда хур бекьун, хъизан хьихьараб цо гьирил чу. Цин-цин, дагьабниги тIаде гьан бахинеян, гьесс гьеб гъолеб букIун буго магIарде. Чолни гьод цIцIоролалдего, гъарим мискинчи ине кколев вукIун вуго гьеб нахъе бачине. БетIергьанчи вихьараб меххалълъ, чу хIихIидулеб букIун буго. Ассги жаваб кьолеб букIун буго - «ХIи-хIи-хIи! - щиб букIинеб, дир гъарим, я мун хваги, я дун хваги! Гурони нилIее рахIат гьечIо!» miskinxiyaSul bujun bugo, he:ul muvalda [ur bepun, ]i#an %i%arab co hiril xu. cin-cin, dahabnigi Tade han ba[inefan, heS heb voleb bujun bugo mafarde. xolni hod ~orolaldego, varim miskinxi ine Kolew wujun wugo heb na]e baxine. beTerhanxi wi%arab me{a:, xu \i\iduleb bujun bugo. aSgi $awab poleb bujun bugo - «\i-\i-\i-! &ib bujineb, dir varim, ya mun [wagi, ya dun [wagi! guroni ni/eye ra\at hezo!» 258. Мискинчияссе квекIен гIемераб, бечедав чияссе кумек гIемераб. miskinxiyaSe kwejen femerab, bexedaw xiyaSe kumek femerab. 259. Мискинчияссе цIцIамуда ччураб ххинкIги гьуинаб, бечедав чияссе гьоцIцIоги цIцIекIаб, цIцIибилги кьогIаб. miskinxiyaSe ~amuda Xurab {injgi huinab, bexedaw xiyaSe ho~ogi ~ejab, ~ibilgi pofab. 260. Мискинчияссул багьа – къого куй, нуцалчияссул багьа – нусго куй. miskinxiyaSul baha - qogo kuy, nacalxiyaSul baha - nusgo kuy. Тариххаз гIемерал мисалаздалъун нилIеда бицуна ракьул бетIергьабаз кигIан цIакъ жидерго къимат гьабулеб букIараб, мискинчи кигIан къимат гьечIевлъун, гIодовегIанавлъун гьез рикIкIунев вукIаравали. Ракьул бетIергьабаз жидер балъазда, ххассал балъазда, рихьизарулел рукIун руго лагъассул, узденассул, нуцалчияссул батIи-батIиял къиматал. Гьел къиматал хIисабалде росулел рукIун руго чIвай-хъвей, лIукъа-къотIи ккараб меххалълъ рахъулел рецIелазеги. tari{a# femeral misala#da;un ni/eda bicuna rapul beTerhaba# kifan `aq $idergo qimat habuleb bujarab, miskinxi kifan qimat hezew;un, fodowefanaw;un he# riJunew wujarawali. rapul beTerhaba# $ider ba;a#da, {aSal ba;a#da, ri%i#arulel rujun rugo lavaSul, u#denaSul, nucalxiyaSul baTi-baTiyal qimatal. hel qimatal \isabalde rosulel rujun rugo zway-]wey, /uqa-qoTi Karab me{a: ra]ulel re`ela#egi. 261. Мискинчияссул бечелъи – сахлъи. miskinxiyaSul bexe;i - sa[;i. 262. Мискинчияссул гьудул дагьав, рохь гьечIеб магIарда чан дагьаб. miskinxiyaSul hudul dahaw, ro% hezeb mafarda xan dahab. 263. Мискинчияссул нуцIцIида нахъа жул букIунебила, рокъобе бачIараб бечелъи лълъухьун реххизе. miskinxiyaSul nu~ida na]a $ul bujunebila, roqobe bazarab bexe;i :u%un re{i#e. 264. Мискинчияссул рокъоб къецц гIемераб. miskinxiyaSul roqob qeC femerab. 265. Мискинчияссул рукъ – росу рагIалда, апарагассул хоб – хабалазул рагIалда. miskinxiyaSul ruq - rosu rafalda, a_aragaSul [ob - [abala#ul rafalda. 266. Мискинчияссул тушман гьечIев, лълъиегони вокьуларев. miskinxiyaSul tu^man hezew, :iyegoni wopularew. 267. Мискинчияссул хур хханассул мегIералда бащадаб. miskinxiyaSul [ur {anaSul meferalda ba&adab. 268. Мискинчияссул хIорго ххутIарал гъудал. miskinxiyaSul \orgo {uTaral vudal. Мискинчиясс жиндирго хуриб бекьун букIун буго цIцIороссоролI. Гьава-бакъ рекъараб сон букIиналълъги, чIаран, хъуссун лълъикIго хъулухъ гьабидалги цIцIороссоролI цIакъ хIалигъун бижун бачIунеб букIанила. Мискинчиясс пикру гьабунила, исана дие хурисса лълъикIаб бачIин щвезехъин буго. ТIаде-гъоркье чагIиги рачIина, киназегони гIурал гъудал дир къавулI гьечIо. Валлагь, бачIин бакIарилалде, дун рохьове гъудал гьаризе ун лълъикI! miskinxiyaS $indirgo [urib bepun bujun bugo ~oroSoro/. hawa-baq reqarab son bujina:gi, zaran, ]uSun :ijgo ]ulu] habidalgi ~oroSoro/ `aq \alivun bi$un bazuneb bujanila. miskinxiyaS _ikru habunila, isana diye [uriSa :ijab bazin &we#e]in bugo. Tade-vorpe xafigi razina, kina#egoni fural vudal dir qawu/ hezo. walah, bazin bajarilalde, dun ro%owe vudal hari#e un :ij! Жиб-жиб къоялълъ хъулухъ гьабулеб букIараб хурги жибго тун, мискинчи, гIащтIиги бикIароги босун, рохьове къокъанила. КъотIанила цо лъорил гъветIги, гьарунила гIезегIанго гъудалги. $ib-$ib qoya: ]ulu] habuleb bujarab [urgi $ibgo tun, miskinxi, fa&Tigi bijarogi bosun, ro%owe qoqanila. qoTanila co ;oril vweTgi, harunila fe#efango vudalgi. Мискинчи тIад вуссиналде, рохьил болъоназ пасат гьабун батанила хур. Бахъун чIчIараб цо хIуби цIцIороссоролIулги тун гьечIоанила, бухъ-бухъун бан хурги хвезабун бугоанила… miskinxi Tad wuSinalde, ro%il bo;ona# _asat habun batanila [ur. ba]un Zarab co \ubi ~oroSoro/ulgi tun hezoanila, bu]-bu]un ban [urgi [we#abun bugoanila... Гьеле гьедин хIорго ххутIун руго мискинчияссул гъудал. hele hedin \orgo {uTun rugo miskinxiyaSul vudal. 269. Мискинчияссул яс берцинай лIугьаги, вас лебалав лIугьаги. miskinxiyaSul yas bercinay /uhagi, was lebalaw /uhagi. 270. Михъида квер бахъулеб меххалълъ гьабичIеб жо магжида квер бахъулеб меххалълъ гьабун бажарулареб. mi]ida kwer ba]uleb me{a: habizeb $o mag$ida kwer ba]uleb me{a: habun ba$arulareb. 271. МичIчI бекьаралълъуб – мичIчI, жух бекьаралълъуб – жух. miZ bepara:ub - miZ, $u[ bepara:ub - $u[. 272. МичIчIида мичIчI бижулеб, жухида жух бижулеб. miZida miZ bi$uleb, $u[ida $u[ bi$uleb. 273. МичIчIил кьолбода кьагIрил ххер бижуларо, кьурул нохъода гIарац-месед бижуларо. miZil polboda pafril {er bi$ularo, purul no]oda farac-mesed bi$ularo. 274. Могоро бан гуревила дибир реххулев. mogoro ban gurewila dibir re{ulew. Дибирассда лъазабун буго метер бачазул иргаялде айилан. Дибирассул чIчIужу гIелгун къаццандизе лIугьун йиго, дибир бачазул иргаялде витIулеб гIадат гьечIилан. dibiraSda ;a#abun bugo meter baxa#ul irgayalde ayilan. dibiraSul Zu$u felgun qaCandi#e /uhun yigo, dibir baxa#ul irgayalde wiTuleb fadat hezilan. - Мун юцIцIун чIчIа! Могоро бан, дибир реххуларев, бачазул иргаялде аян лъазабураб гIола, - ян абун буго дибирасс. - mun yu~un Za! mogoro ban, dibir re{ularew, baxa#ul irgayalde ayan ;a#aburab fola, - yan abun bugo dibiraS. 275. Могьое – гьали, гьанае – кватIи. mohoye - hali, hanaye - kwaTi. 276. Могьол хIурмат гьабурав вакъун ххутIуларев. mohol \urmat haburaw waqun {uTularew. 277. Мокъ гьечIеб гIанкIу гIадин ххутIун вугила. moq hezeb fanju fadin {uTun wugila. 278. Мокъ ккун босизе кини гурел, квер ккун бачине лъимер гурел. moq Kun bosi#e kini gurel, kwer Kun baxine ;imer gurel. 279. Мокъиде хъазги бахинабун, хIелкида къинлъеян абуге. moqide ]a#gi ba[inabun, \elkida qin;eyan abuge. 280. Мокъокъ буго къвакъвалеб къасси бертин бугилан, микки буго гъулгъулеб цадахъ жибги бачеян. moqoq bugo qwaqwaleb qaSi bertin bugilan, miKi bugo vulvuleb cada] $ibgi baxeyan. 281. Мокъокъида чIор речIчIани, чIоролида зунтIулеб. moqoqida zor reZani, zorolida #unTuleb. 282. Мокърукь бетIер тункичIого, гIакълу щолареб. moqrup beTer tunkizogo, faqlu &olareb. 283. Моххмоххалълъул нахалда чIоролодул нах бахунареб. mo{mo{a:ul na[alda zorolodul na[ ba[unareb. 284. Моххмоххги кIудияб, квасги ризаб куй букIунареб. mo{mo{gi judiyab, kwasgi ri#ab kuy bujunareb. 285. Моххмоххиде хьулги лъун, хьолбодассаги ватIалъун. mo{mo{ide %ulgi ;un, %olbodaSagi waTa;un. 286. Моххмоххил маргьа бице, дада, моххмохх кварал гIадин рукIине. mo{mo{il marha bice, dada, mo{mo{ kwaral fadin rujine. 287. Моххрода хоно бухьунге, оцода данде баси баге. mo{roda [ono bu%unge, ocoda dande basi bage. 288. МоцIцI бугони, цIцIваби щай? mo~ bugoni, ~wabi &ay? 289. МоцIцI канлъулеб ращалъидал, яс берцинлъулей балугълъидал. mo~ kan;uleb ra&a;idal, yas bercin;uley baluv;idal. 290. МоцIцI нилIехъан бугони, цIцIвабзазул хIал кколаро. mo~ ni/e]an bugoni, ~wab#a#ul \al Kolaro. 291. МоцIцIиде гьабураб щвартIалдеги биххулеб. mo~ide haburab &warTaldegi bi{uleb. 292. МоцIцIроде хIапдолеб гьой гIадин. mo~rode \a_doleb hoy fadin. 293. МоцIцIрол гьумералдаги тIанкIал рукIунел. mo~rol humeraldagi Tanjal rujunel. 294. Мочол мугь гIанассел нилI рокьани, оцол бергIанниги нилIееги рокьулелила. moxol muh fanaSel ni/ ropani, ocol berfannigi ni/eyegi ropulelila. 295. Мугъ бекаяссул эбел, вас гьавулей йикIарай, оц гIорцIцIизе чIарги хун, чIвараб накуги унтун! muv bekayaSul ebel, was hawuley yijaray, oc for~i#e zargi [un, zwarab nakugi untun! Кицилъун лIугьарал ххалкъалълъул рагIаби руго хIалихьатав васассде абурал. Абун ратизеги бегьула гьессие гIоло наку чIварай эбелалълъ. kici;un /uharal {alqa:ul rafabi rugo \ali%ataw wasaSde abural. abun rati#egi behula heSiye folo naku zwaray ebela:. Кициялълъ бицунеб буго некIого нилIеда кIочон тараб цоги жоялълъулги. РацIцIалъи букIиналълъул мурадалда, хIара чIварай чIчIужугIаданалда гъоркье реххулеб букIун буго бакъвараб чIарал квацIи. ЧIарахъан абураб рагIиги гьелдассан бачIараб букIине ккола. kiciya: bicuneb bugo nejogo ni/eda joxon tarab cogi $oya:ulgi. ra~a;i bujina:ul muradalda, \ara zwaray Zu$ufadanalda vorpe re{uleb bujun bugo baqwarab zaral kwa`i. zara]an aburab rafigi heldaSan bazarab bujine Kola. 296. Мугъ биччичIони, хур биччулареб. muv biXizoni, [ur biXulareb. 297. Мугъ ссверунги чехь бугев. muv Serungi xe% bugew. 298. Мугъ ххалатаб чу гуро, чехь кIудияб оц гуро. muv {alatab xu guro, xe% judiyab oc guro. 299. Мугъ чIвазе бакI бугони, зарул пирххи букIуна. muv zwa#e baj bugoni, #arul _ir{i bujuna. 300. Мугъ чIвазе бегьулев гьудулассде щвараб жо щибго гьечIеб. muv zwa#e behulew hudulaSde &warab $o &ibgo hezeb. 301. Мугъалда квер бахъулев, чахьалда малал ралев. muvalda kwer ba]ulew, xa%alda malal ralew. 302. Мугъалълъ баччиялдасса чехьалълъ баччи лълъикIаб. muva: baXiyaldaSa xe%a: baXi :ijab. 303. Мугъзада чед букIаго, чехь бакъизе биччаге. muv#ada xed bujago, xe% baqi#e biXage. 304. Мугь бищун, бечелъуларевила, борч тIубан, мискинлъуларевила. muh bi&un, bexe;ularewila, borx Tuban, miskin;ularewila. 305. Мугь гIемер гьализабе, гьан кватIизегIан гьагIдалI те (Могьое-гьали, гьанае – кватIи). muh femer hali#abe, han kwaTi#efan hafda/ te (mohoye-hali, hanaye - kwaTi). 306. Мугь-мугь ккун реххунила гIанххрил мигьирги гIолеб. muh-muh Kun re{unila fan{ril mihirgi foleb. 307. Мугь цIубайдал, тIор къулулеб, пихъ бакIлъидал, гъветI къулулеб. muh `ubaydal, Tor qululeb, _i] baj;idal, vweT qululeb. 308. Мугьалде мугь реххунила къали гIолеб. muhalde muh re{unila qali foleb. 309. МугьгIаналълъул тIагъур гьабуге, тIутIгIаналълъул пил гьабуге. muhfana:ul Tavur habuge, TuTfana:ul _il habuge. 310. МугIрул гIариялдассаги цIунаги, гIи гьечIеб хъвехъариялдассаги цIунаги. mudrul fariyaldaSagi `unagi, fi hezeb ]we]ariyaldaSagi `unagi. 311. МугIрул гIундул цIцIодорал, гIалхул берал цIцIодорал. mufrul fundul ~odoral, fal[ul beral ~odoral. 312. МугIрул каву гIатIидаб, гIалхул берал цIцIодорал. mufrul kawu faTidab, fal[ul beral ~odoral. 313. МугIрул ракьандаги гIурул рагIалдаги чи вакъичIевила. mufrul rapandagi furul rafaldagi xi waqizewali. 314. МугIрул рохьаз берцин гьарула, рукъ лъималаз берцин гьабула. mufrul ro%a# bercin harula, ruq ;imala# bercin habula. 315. МугIрул рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – чIчIужу. mufrul ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - Zu$u. 316. МугIрул рукъги рукъалълъул хIубиги гьаруларебила. mufrul ruqgi ruqa:ul \ubigi harularebila. Цо гIандиссев буртабалълъе ун вукIанила. Цо лъалев-хъвалев буртисесс гьассда жиндирго гьобол цIехханила. Дагьал къояздассан жив ГIандиве вачIине вугин, цинги гьоболассда буртина гьаризе бугиланги бицанила. co fandiSew burtaba:e un wujanila. co ;alew-]walew burtiSew haSda $indirgo hobol `e{anila. dahal qoya#daSan $iw fandiwe wazine wugin, cingi hobolaSda burtina hari#e bugilangi bicanila. ГIандиссев рокъове щванила. Буртиссессул гьоболассда гьев буртиссев вачIинехъин вукIинги гьесс буртина гьаризехъин букIинги бицанила. Гьарани кьелеб батилаххаян гIандиссессги абунила. fandiSew roqowe &wanila. burtiSeSul hobolaSda hew burtiSew wazine]in wujingi heS burtina hari#e]in bujingi bicanila. harani peleb batila{ayan fandiSeSgi abunila. Цо анкьидассан буртиссев вачIанила ГIандиве. Цо кIудияб къваригIелго гьечIого вачIиналълъул, гьоболассда гьаризе цо жо букIиналълъул бицанила. ГIандиссесс, буртиссессул бицунеб жоги гьоркьоб къотIизабун, абунила. co anpidaSan burtiSew wazanila fandiwe. co judiyab qwarifelgo hezogo wazina:ul, hobolaSda hari#e co $o bujina:ul bicanila. fandiSeS, burtiSeSul bicuneb $ogi horpob qoTi#abun, abunila. - ЛълъикI буго, гьобол, бокьараб жо гьаре, кьела. Цинги мугIрулги, рукъги, рукъалълъул хIубиги гьаризе бегьуларебхха. Хъассулаго гъванщагун, буртинаялде букIараб хьулги хIорлъун, буртиссев нахъ вуссун ун вуго. - :ij bugo, hobol, boparab $o hare, pela. cingi mufrulgi, ruqgi, ruqa:ul \ubigi hari#e behulareb{a. ]aSulago vwan&agun, burtinayalde bujarab %ulgi \or;un, burtiSew na] wuSun un wugo. 317. МугIрул хьон битIаги, хьиндал пихъ битIаги. mufrul %on biTagi, %indal _i] biTagi. 318. Макъан – Гъуниб, кьурдулел – Ххунзахъ. maqan - vunib, purdulel - {un#a]. 319. МукIурлъиги – бахIарчилъи. mujur;igi - ba\arxi;i. 320. Мун, букIинчIеб рокъоб рекъечIеб кето, нухтIа битIун билълъа, бетIергьанчихвад. mun, bujinzeb roqob reqezeb keto, nu[Ta biTun bi:a, beTerhanxi[wad. 321. Мун вахине гохI балагьулев дун – дун реххизе кIкIал балагьулев мун. mun wa[ine go\ balahulew dun - dun re{i#e Jal balahulew mun. 322. Мун вихьила, дун йихьилаялълъул лълъикIаб жо кколаро. mun wi%ila, dun yi%ilaya:ul :ijab $o Kolaro. 323. Мун вичIчIуларезде ургъел бикьулареб. mun wiZulare#de urvel bipulareb. 324. Мун вокьулев чийилан рекIелI бугеб бицунге, дуццаго цIуничIеб жо чияцца цIунулареб. mun wopulew xiyilan reje/ bugeb bicunge, duCago `unizeb $o xiyaCa `unulareb. 325. Мун гъалбацI ватани, гIадамалги гIанкIкIал гурел. mun valba` watani, fadamalgi fanJal gurel. 326. Мун гIадиналин гIадамалги рукIунел, дуе гIадинин гъозиеги бокьулеб. mun fadinalin fadamalgi rujunel, duye fadinin vo#iyegi bopuleb. 327. Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIунин, дурни устарги киданиги бахъинчIилан абурабила бацIицца гъотIоркIоялда. mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujunin, durni ustargi kidanigi ba]inxilan aburabila ba`iCa voTorjoyalda. Рехъалълъа кьегIерги хъамун, тIурун унеб букIанила бацI. Цо гъотIокье щвейгун, гьелда чIинхъи чIванила. ГъотIода чи вугиланги ккун, гIодобе кьегIерги реххун, тIуранила бацI. Дагьаб добегIан щвейгун, лъалхъизеги лъалхъун, нахъбалагьанила. ГъотIода чи вукIун гьечIила, роххти борлIулеб гъотIоркIо букIун бугила. «Дуда чIчIегIераб къо чIчIад! – ан абунила бацIицца гьелда. – Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIуна, дурни устарги киданиги бахъинчIо!». re]a:a pefergi ]amun, Turun uneb bujanila ba`. co voTope &weygun, helda zin]i zwanila. voToda xi wugilangi Kun, fodobe pefergi re{un, Turanila ba`. dahab dobefan &weygun, ;al]i#egi ;al]un, na]balahanila. voToda xi wujun hezila, ro{ti bor/uleb voTorjo bujun bugila. «duda Zeferab qo Zad! - an abunila ba`iCa helda, - mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujuna, durni ustar kidanigi ba]inzo!». ГъотIоркIоялълъ данде гьадин къотIанила - «ЧIчIегIераб къоги, бацI, дудаго чIчIаги! ГIумру чахъаби рикъулаго аниги, дурги гIияхъан лIугьинчIо». voTorjoya: dande hadin qoTanila - «Zeferab qogi, ba`, dudagi Zagi! fumru xa]abi riqulago anigi, durgi fiya]an /uhinzo». Гьалда щай жиб кIалъарабан ракIалдеги ккун, бацIицца ххазабунила. halda &ay $ib ja;araban rajaldegi Kun, ba`iCa {a#abunila. 328. Мун кьижун вукIунев, дур тушман кьижуларев. mun pi$un wujunew, dur tu^man pi$ularew. 329. Мун кIодо гьавурав дуццаги кIодо гьаве, даим кIодолъи жиндиего къваригIарассда асскIовеги къаге. mun jodo hawuraw duCagi jodo hawe, daim jodo;i $indiyego qwarifaraSda aSjowegi qage. 330. Мун кIочон тезегIан гIемерги кьогейила, Аллагь, дие боцIцIи, гIадамал гурхIизегIан дагьабги кьогейила. mun joxon te#efan femergi pogeyila, allah, diye bo~i, fadamal gur\i#efan dahabgi pogeyila. 331. Мун лъелго вилълъине ккелароан, чода кIалдиб таргьа балебани. mun ;elgo wi:ine Kelaroan, xoda jaldib tarha balebani. 332. Мун лълъикIабилан абуни, хIамикIертги боххулеб. mun :ijabilan abuni, \amijertgi bo{uleb. 333. Мун лълъил гьакида рекIаниги, кечI гьессул бакъаналда ахIе. mun :il hakida rejanigi, kez heSul baqalda a\e. 334. Мун мегIер ватаниги, цогидал мугIруздеги мугъчIвай гьабе. mun mefer watanigi, cogidal mufru#degi muvzway habe. 335. Мун хвела, дур лълъикIлъи кидаго хвеларо. mun [wela, dur :ij;i kidago [welaro. 336. Мун хIинкъизе кколаро – ккезе биччаге мунагь, гьеб чуризе кколаро – гьабуге ххияналъи. mun \inqi#e Kolaro - Ke#e biXage munah, heb xuri#e Kolaro - habuge {iyana;i. 337. Мун цер ватани, дунги царал рачIчI ккола. mun cer watani, dungi caral raZ Kola. 338. Мун цIакъабилан абуни, хIамикIучIги кьурдулебила. mun `aqabilan abuni, \amijuzgi purdulebila. 339. Мун цIцIализе унелълъул, дун цIцIалун вачIунев вукIана. mun ~ali#e une:ul, dun ~alun wazunew wujuna. 340. Мун чи ватани, чухъа ретIараб гIоларо, чорххолI гIадамассул тIабгIги букIине ккола. mun xi watani, xu]a reTarab folaro, xor{o/ fadamaSul Tabfgi bujine Kola. 341. Мун чи ватилилан восун вукIана, тIад пихъ бижулареб чинаридул гъветI. Чи мун вугилан ккун, восун вукIана, чурун бацIцIунареб цIцIел квасул турут. mun xi watililan wosun wujana, Tad _i] bi$ulareb xinaridul vweT. xi mun wugilan Kun, wosun wujana, xurun ba~unareb ~el kwasul turut. 342. Мунагь камурав чи вукIунарев, гIайиб камураб квен букIунареб. munah kamuraw xi wujunarew, fayib kamurab kwen bujunareb. 343. Мунагьазул унтиялълъе дару – тавбу гьаби, чорххол унтиялълъе дару – кванил низам чIчIезаби. munaha#ul untiya:e daru - tawbu habi, xor{ol untiya:e daru - kwanil ni#am Ze#avi. 344. Мунагьго гьечIей яс ялагьулаго, чIчIужуго щвечIого ххутIаравила. munahgo hezey yas yalahulago, Zu$ugo &wezogo {uTarawila. 345. Мунги ххан, дунги ххан, хIама лълъицца гьекъелеб, хуриве щив инев? mungi {an, dungi {an, \ama :iCa heqeleb, [uriwe &iw inew? 346. Мунилан холев дун, дун хабалалълъе восагиян мун. 347. Мунго дудаго лъачIого, чияде рагIи абуге. mungo dudago ;azogo, xiyade rafi abuge. 348. Мунго дуццаго! mugo duCago! Вехь вукIаравила хъощнив ххинкIал гьарулев. БачIарабила гьессда асскIобе цо щайтаналълъул тIинчI. Гьеб гогьаб тIанчIицца гьессул лъел цIураб парччи бегизабурабила, хьагинибе лахI бортизабурабила. Вехьасс кигIан лълъикIаб бицаниги, гьелълъ вехь цо хIалалда течIевила. Ццин бахъарав вехьасс щайтIаналълъул тIинчI, бан малгун, къватIибе реххарабила. ЧIичIидулаго гьеб лIутун унеб меххалълъ, ахIарабила вехьасс - «Дицца гуро мун, мунго дуццаго!» – ян. ЧIичIидулаго жидер тIинчI бачIунеб бихьараб меххалълъ, щайтIабазул ахIи бахъарабила. «Лълъица мун? Щиб дуе?» – ян вехьассул хъош бугеб рахъалде рекерулел рукIаралила. ЩайтIаналълъул тIинчIалълъ жаваб гьабурабила - «Дунго диццаго, дунго диццаго!» - ян. Мунго дуццаго бугеб меххалълъ, щай ниж ахIуд рахъинаруралан, щайтIаби, тIинчIги буххулаго, нахъ руссаралила. we% wujarawila ]o&niw {injal harulew. bazarabila heSda aSjobe co &ayTana:ul Tinz. heb gohab TanziCa heSul ;el `urab _arXi begi#aburabila, %aginibe la\ borti#aburabila. we%aS kifan :ijab bicanigi, he: we% co \alalda tezewila. Cim ba]araw we%aS &ayTana:ul Tinz, ban malgun, qwaTibe re{arabila. zizidulago heb /utun uneb me{a:, a\arabila we%aS - «diCa guro mun, muhgo duCago!» - yan. zizidulago $ider Tinz bazuneb bi%arab me{a:, &ayTaba#ul a\i ba]arabila. «:iCa mun? &ib duye?» - yan we%aSul ]o& bugeb ra]alde rekerulel rujaralila. &ayTana:ul Tinza: $awab haburabila - «dungo diCago, dungo diCago!» - yan. mungo duCago bugeb me{a:, &ay ni$ a\ud ra]inaruralan, &ayTabi, Tinzgi bu{ulago, na] ruSaralila. 349. Мунго дуццагоги веццуге, гьечIеб гьунаралдассаги чIухIуге. mungo duCagogi weCuge, hezeb hunaraldaSagi zu\uge. 350. Мунго гьалаг гьавулеб гьаваялда рекIунге. mungo halag hawuleb hawayalda rejunge. 351. Мунго тIассайилан мунги ватила, тIассатIохда рукIун, дудаго релъулел гIадамалги лъаларого. mungo TaSayilan mungi watila, TaSaTo[da rujun, dudago re;ulel fadamalgi ;alarogo. 352. Мунищ наиб, дунищ наиб? muhi& naib, duni& naib? Гьадин абула, гIагарав чияссул хIакимлъиялде мугъги чIван, жидерго хIакимлъи билълъинабизе бокьулел, кколарел ишал бетIералде росулел гIадамазул хIакъалълъулI. hadin abula, fagaraw xiyaSul \akim;iyalde muvgi zwan, $idergo \akim;i bi:inabi#e bopulel, Kolarel i^al beTeralde rosulel fadama#ul \aqa:u/. Аби бачIун буго Шамилил наиб Инквачилассдассан. Гьессул эбел лIугьуней йикIун йиго гIарзалълъ рачIаразул ишалда гъоркьое. Наибасс эбелалда абулел рукIун руго гьал рагIаби. abi bazun bugo ^amilil naib inkwaxilaSdaSab. heSul ebel /uhuney yijun yigo far#a: razara#ul i^alda vorpoye. naibaS ebelalde abulel rujun rugo hal rafabi. 353. Мурадалде щун, щивниги хвечIевила. muradalde &un, &iwnigi [wezewila. 354. Муса аварагасс Аллагьассда гьарарабила жинде гIадамал гаргадизе риччагейилан. Аллагьасс абурабила жиндего гаргадизе гьукъуларел гьел дуде гаргадизе кинин гьукъилелилан. musa awaragaS allahaSda hararabila $inde fadamal gargadi#e riXageyilan. allahaS aburabila $indego gargadi#e huqularel hel dude gargadi#e kinin huqilelilan. 355. Муса хурив вугониги, хурив Муса вугониги – цого жо. musa [uriw wugonigi, [uriw musa wugonigi - cogo $o. 356. МутагIилзабазул цIцIалиялдасса цIцIогьол гьанал цIураб къвачIа бокьила. mutafil#aba#ul ~aliyadaSa ~ohol hanal `urab qwaza bopila. 357. МутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал, гIухьбиги рикIкIани, гIантал гIемерал (хварал гIемерал). mutafil#abigi riJani, yasal femeral, fu%bigi riJani, fantal femeral ([waral femeral). 358. МутагIиллъун вас вугесс яс гьечIилан абуге. mutafil;un was wugeS yas hezilan abuge. 359. МутагIиллъун вугев васассдассаги россассе кьурай ясалдаги гьимун ца бихьуге. mutafil;un wugew wasaSdaSagi roSaSe puray yasaldagi himun ca bi%uge. 360. МухIума хвеялдасса ГIума хвейго лълъикIила. mu\uma [weyaldaSa fuma [weygo :ijila. 361. Мучариги чед гуро, чухъаги ретIел гуро. muxarigi xed guro, xu]agi reTel guro. 362. Мухь босиларилан аби – устарассулги гьересси, россассе инарилан чIчIей – ясалълъулги гьересси. mu% bosilarilan abi - ustaraSulgi hereSi, roSaSe inarilan Zey - yasa:ulgi hereSi. 363. Мухь гуреб жо кьун, вехь гурев чи тоге. mu% gureb $o pun, we% gurew xi toge. 364. Мухь щолареб хIалтIухъ баркалаги – мухь. mu% &olareb \alTu] barkalagi - mu%. 365. Мухьни кьеларин, баркалагIаги щай кьолареб? mu%ni pelarin, barkalafagi &ay polareb? 366. МухIканлъи – шартI (МухIканлъи шартIилан, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх барабила). mu\kan;i - ^arT (mu\kan;i ^arTilan, mala naSrudiniCa [waray ebelalda ma{ barabila). «МухIканлъи шартI» абураб кици тола, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх баялда бухьинабун, релъа-роххун. Гьебни буго мухIканлъиялълъул хIакъалълъулI бугеб гIакъилаб кици. «mu\kan;i ^arT» aburab kici tola, mala naSrudiniCa [waray ebelalde ma{ bayalda bu%inabun, re;a-ro{un. hebni bugo mu\kan;iya:ul \aqa:u/ bugeb faqilab kici. Хханасс пикру гьабулеб букIанила, жиндир вазирзабазда гьоркьосса кинавдай пуланаб вилаяталде хIакимлъун витIилаян. Гьесс хъулухъчагIазда буюранила, жиндир тIотIола гъадринибе тIун лълъимги лъе, къотIараб рахъги гъоркьеххун гьабун, гьенибе бащдаб гIечги реххеян. {anaS _ikru habuleb bujanila, $indirgo wa#ir#aba#da horpoSa kinawday _ulanab wilayatalde \akim;un wiTilayan. heS ]ulu]xafa#da buyuranila, $indir ToTola vadrinibe Tun :imgi ;e, qoTarab ra]gi vorpe{un habun, henibe ba&dab fexgi re{eyan. Цинги ахIанила цо вазир. Гьикъанила гьессда гьаб гъадриниб бугеб жо щибилан. Вазирасс жаваб кьунила гIеч бугилан. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила цоги вазир. Гьессиеги кьунила гьагъабго суал. Гьессги жаваб кьунила лълъелIе реххараб гIеч бугохха, хханилан. cingi a\anila co wa#ir. hiqanila heSda hab vadrinib bugeb $o &ibilan. wa#iraS $awab punila fex bugilan. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila cogi wa#ir. heSiyegi punila havabgo sual. heSgi $awab punila :e/e re{arab fex bugo{a, {anilan. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила лъабабилевги. Гьессиеги такрар гьабунила гьагъабго суал. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila ;ababilewgi. heSiyegi takrar habunila havabgo sual. - МухIканлъи – шартIан абун гьечIищхха, кIудияв ххан, – анги абун, лъабабилев вазирасс цо гьитIинаб гIучI балагьанила. Цинги, бегунисса реххун, битIунисса реххун гъадриниб бугеб жогун, хханассе кьучIаб жаваб кьунила - «Гьаб бугохха, ххан, лълъелIе реххараб бащдаб гIеч». - mu\kan;i - ^arTan abun hezi&{a, judiyaw {an, - angi abun, ;ababilew wa#iraS co hiTinab fuz balahanila. cingi, beguniSa re{un, biTuniSa re{un vadrinib bugeb $ogun, {anaSe puzab $awab punila - «hab bugo{a, {an, :e/e re{arab ba&dab fex». Хханасс гьев вазир витIанила доб вилаяталде хIакимлъун. {anaS hew wa#ir wiTanila dob wilayatalde \akim;un.

Хх { 1. Ххабар бицун лIугIулареб, рокьи гьабун бахъунареб. {abar bicun /ufulareb, ropi habun ba]unareb. 2. Ххабар, гьуин букIаго, лIугIизе те. {abar, huin bujago, /ufi#e te. 3. Ххабар гьуинаб буго – лъалеб жо дагьаб буго. {abar huinab bugo - ;aleb $o dahab bugo. 4. Ххабар дие бицун, роххдухъа моцIцIу чияе кьун. {abar diye bicun, ro{du]a mo~u xiyaye pun. 5. Ххабар къокъ гьабе, къо-мехх лълъикI гьабе. {abar qoq habe, qo-me{ :ij habe. 6. Ххабар ххалат гьабуге, гьикъаралда рекъон, къокъго бице. {abar {alat habuge, hiqaralda reqon, qoqgo bice. 7. Ххабарххалат – хIалтIидагь. {abar{alat - \alTidah. 8. Ххадуб гъезеян тедалила къоркъода рачIчI гъечIого ххутIараб. {adub ve#eyan tedalila qorqoda raZ veZogo {uTarab. 9. Ххадуб кколелълъул хIисаб гьабуни, бахIарчи вахъунаро (Шамил имамассул рагIаби). {adub Kole:ul \isab habuni, ba\arxi wa]unaro (^amil imamaSul rafabi). 10. Ххадуб ракI бухIулеб рагIи бицунгейила. {adub raj bu\uleb rafi bicungeyila. 11. Ххадуб ххутIараб жо бацIицца чIвалеб. {adub {uTarab $o ba`iCa zwaleb. 12. Ххадув хварав ххадув вукъулев. {aduw [waraw {aduw wuqulew. 13. Ххадув пашманлъиялълъул нахъа ххайир щолареб. {aduw _a^man;iya:ul na]a {ayir &olareb. 14. Ххазинадай гIарац те, гIедал яс россассе кье. {a#inaday farac te, fedal yas roSaSe pe. 15. Ххал гьабуни, бихьула, бихьарассда бичIчIула, бичIчIарассда жо лъала, лъарав чи витIун ккола. {al habuni, bi%ula, bi%araSda biZula, biZaraSda $o ;ala, ;araw xi wiTun Kola. 16. Ххалат арав вуссаравила, къокъид арав вуссинчIевила. {alat araw wuSarawila, qoqid araw wuSinzewila. 17. Ххалат бухIагийила ччохIол мугъзада бакъ. {alat bu\agiyila Xo\ol muv#ada baq. 18. Ххалатаб къокъ гьабизе бигьаяб, къокъаб ххалат гьабизе захIматаб. {alatab qoq habi#e bihayab, qoqab {alat habi#e #a\matab. 19. Ххалатасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. {alataS qwal `urabila, qoqaS mah biXarabila. 20. Ххалатассул къвалакье щвечIев, къокъассул магжикье щвечIев. {alataSul qwalape &wezew, qoqaSul mag$ipe &wezew. 21. Ххалкъалда вихьизе щобде вахинеги ккогеги, гIадамаздасса ваххчизе кIкIалахъе лIугьинеги ккогеги. {alqalda wi%i#e &obde wa[inegi Kogegi, fadama#daSa wa{xi#e Jala]e /uhinegi Kogegi. 22. Ххалкъалда гьоркьоб къадру хвеялдасса, къадарги щун, къанабакье ккей лълъикIаб. {alqalda horpob qadru [weyaldaSa, qadargi &un, qanabape Key :ijab. 23. Ххалкъалда нух къосунареб. {alqalda nu[ qosunareb. 24. Ххалкъалде балагь бачIин хханассул гIайиб. {alqalde balah bazin {anaSul fayib. 25. Ххалкъалълъ нагIана кьуни, кьуруги биххулеб. {alqa: nafana puni, purugi bi{uleb. 26. Ххалкъалълъул жугьа – ралъдал карачел. {alqa:ul $uha - ra;dal karaxel. 27. Ххалкъалълъул рагIи битIараб. {alqa:ul rafi biTarab. 28. Ххалкъалълъул тушман – къаццандухъан. {alqa:ul tu^man - qaCandu]an. 29. Ххалкъул гIаламалълъе гIищкъул кьоги бан, дун кьодукь ххутIана, кьодул сакги тIун (дун къотIнов ххутIана къадал ракьанда). {alqul falama:e fi&qul pogi ban, dun podup {uTana, podul sakgi Tun (dun qoTnow {uTana qadal rapanda). 30. Ххамиз сордо кинаб магIидаян абурабила сордо цIцIарай ясалълъ. {ami# sordo kinab mafidayan aburabila sordo ~aray yasa:. Кици бижун буго сордо цIцIарай бахIаралда тIад. МагIарулазул гIадаталда рекъон, яс россассе кьола итни яги ххамиз сордоялълъ. НилIер бахIаралълъе цIцIан букIун буго ххамиз сордо. Эбелалълъ гьей йитIун йиго доба магIида бан бугеб цIцIалкIу босун ячIаян. Ясалда цIцIалкIу батун гьечIо. РекIел цо анищ бугей ясалълъухъа тоххаб суал борчIун буго - «Эбел, ххамиз сордо кинаб магIида»? kici bi$un bugo sordo ~aray ba\aralda Tad. mafarula#ul fadatalda reqon, yas roSaSe pola itni yagi {ami# sordoya:. ni/er ba\ara:e ~an bujun bugo {ami# sordo. ebela: hey yiTun yigo doba mafida ban bugeb ~alju bosun yazayan. yasalda ~alju batun hezo. rejel co ani& bugey yasa:u]a to{ab sual borzun bugo - «ebel, {ami# sordo kinab mafida»? 31. Ххамил базарган, мусру гьечIого, вукъаравила. {amil ba#argan, musru hezogo, wuqarawila. 32. Ххан нилIер гьобол гуро. {an ni/er hobol guro. 33. Ххан хведал вецце, лъимал гIедал рецце. {an [wedal weCe, ;imal fedal reCe. 34. Ххан хола, лагъги хола – кIиялго бащалъула. {an [ola, lavgi [ola - jiyalgo ba&a;ula. 35. Хханазда тIад кIусараб гIанкIу гIадин. {ana#da Tad jusarab fanju fadin. 36. Хханасс кьураб чол кIалдире раккуларел. {anaS purab xol jaldire raKularel. 37. Хханасс цIияб чухъа ретIани, баркулебила, мискинчиясс ретIани, гьаб кисса щварабилан гьикъулебила. {anaS `iyab xu]a reTani, barkulebila, miskinxiyaS reTani, hab kiSa &warabilan hiqulebila. 38. Хханассда асскIоб кIиго ламадур квани, цояб магIарзухъан бачIунебила. {anaSda aSjob jigo lamadur kwani, coyab mafar#u]an bazunebila. 39. Хханассде лълъикIав чиян абе, хабада ххухх-бурутI гIорцIцIизе ххер бижараб меххалълъ. {anaSde :ijaw xiyan abe, [abada {u{-buruT for~i#e {er bi$arab me{a:. 40. Хханассда нич гьечIеб, гьарчида бер гьечIеб. {anaSda nix hezeb, harxida ber hezeb. 41. Хханассда ццевессанги чода нахъассанги вилълъунге. {anaSda CeweSangi xoda na]aSangi wi:unge. 42. Хханассда тIад ххан толарев. {anaSda Tad {an tolarew. 43. Хханассул берталълъе гьанал бохх босун унел, мискинассул берталълъе квер хьвагIун унел. {anaSul berta:e hanal bo{ bosun unel, miskinaSul berta:e kwer %wafun unel. 44. Хханассул бокьове хIарамав гьессул кIалгIаялде унарев. {anaSul bopowe \aramaw heSul jalfayalde unarew. 45. Хханассул рокъоб дир гIакълу рекъоларо, дир рокъоб хханассул гIакълу рекъоларо. {anaSul roqob dir faqlu reqolaro, dir roqob {anaSul faqlu reqolaro. 46. Хханассул ххазинаялда камураб мискинчиссул анищазулI батарабила. {anaSul {a#inayalda kamurab miskinxiyaSul ani&a#u/ batarabila. 47. Хханассул цо ххиянат бихьани, ххалкъалълъ азарго ххиянат гьабулеб. {anaSul co {iyanat bi%ani, {alqa: a#argo {iyanat habuleb. 48. Ххангишил хIелеко гIадин, уне-унев ххутIагийила. {angi^il \eleko fadin, une-unew {uTagiyila. 49. Хханжар цIулал бугониги гIола, ракI маххул бугони. {an$ar `ulal bugonigi fola, raj ma{ul bugoni. 50. Хханжу тIагIине бокьани, тIепун ххинкIал гьарейила, квас тIагIине бокьани, буртаби ругIейила. {an$u Tafine bopani, Te_un {injal hareyila, kwas Tafine bopani, burtabi rufeyila. 51. Хханзабазда ххадубги хвел бугеб, тIадегIанал къоязеги аххир бугеб. {an#aba#da {adubgi [wel bugeb, Tadefanal qoya#egi a{ir bugeb. 52. Хханзабазулги ххан – маххщелила. {an#aba#ulgi {an - ma{&elila. НекIо заманалда цо улкаялда вукIаравила цо ххан. ГIакъилавги вукIаравила гьев, бахIарчиявги вукIаравила. nejo #amanalda co ulkayalda wujarawila co {an. faqilawgi wujarawila hew, ba\arxiyawgi wujarawila. Гьеб букIанила рагъ-кьал гIемераб заман. Жал теларилан лIугьарав тушманассдасса улка гьесс бигьаго цIунулаанила. heb bujanila rav-pal femerab #aman. $al telarilan /uharaw tu^manaSdaSa ulka heS bihago `unulaanila. ГIовул гIужде ваханиги, ххан гIедегIулев вукIинчIила чIчIужу ячине. Цо нухалълъ хханассда гьессул гIакълучиясс абунила fowul fu$de wa[anigi, {an fedefulew wujinzila Zu$u yaxine. co nu[a: {anaSda heSul faqluxiyaS abunila - «БетIер чIахъаяв ххан! Рагъ-кьал гIемераб заманги бугелълъул, нилIеда гьикъун къадарги щоларелълъул, дуего ирсилавги вукIине, чIчIужу ячун лълъикI гуродай дуцца?» - «beTer za]ayaw {an! rav-pal femerab #amangi buge:ul, ni/eda hiqun qadargi &olare:ul, duyego irsilawgi wujine, Zu$u yaxun :ij guroday duCa?» Ххан цин вуцIцIун чIчIанила, цинги гIакълучияссе баркала кьунила. «Валлагь, битIараб буго гIакълучиясс бицунеб жо. Дун рагъда чIвани яги бусада вегун хвани, гьечIо гури дир ирс босизе чи», – ян пикру гьабунила. Ячун лълъикIин чIчIужуян ракIалде кканила гьессда. {an cin wu~un Zanila, cingi faqluxiyaSe barkala punila. «walah, biTarab bugo faqluxiyaS bicuneb $o. dun ravda zwani yagi busada wegun [wani, hezo guri dir irs bosi#e xi», - yan _ikru habunila. yaxun :ijin Zu$uyan rajalde Kanila heSda. Гьаниб бачIанила щий ячиней абураб суалги. РекIее къабулай гIадан хханассул йикIинчIила. hanib bazanila &iy yaxine aburab sualgi. rejeye qabulay fadan {anaSul yijinzila. «Ца таралълъ мегIер толилан» абула, ххеххго тIибитIанила ххан чIчIужу ячине хIадурлъулев вукIиналълъул ххабар. Мадугьалихъ ругел хханзабазе бокьун букIанила гIолохъанав, гучав хханассулгун гIагарлъи гьабизе. Гьез чапарзаби ритIулел рукIанила гIолохъанав хханассухъе. Гьевин абуни гIедегIулев вукIинчIила рагIи кьезе. «ca tara: mefer tolilan» abula, {e{go TibiTanila {an Zu$u yaxine \adur;ulew wujina:ul {abar. maduhali] rugel {an#aba#e bopun bujanilan folo]anaw, guxaw {anaSulgun fagar;i habi#e. he# xa_ar#abi riTulel rujanila folo]anaw {anaSu]e. hewin abuni fedefulew wujunzila rafi pe#e. Цо къоялълъ цадахъ вазирзаби, нукарзабигун чанасса вуссун вачIунев вукIанила ххан. Гьезда данде кканила, цIулал магьги баччун ячIуней бадиссан бакъ баккарай гIадай берцинай яс. Рачлихъе щвезегIан гIодоеги къулун, хханассе салам кьунила ясалълъ. Гьей ясалълъул берзул чIоралълъ гулицца гIадин жиндир керен борлIанилан кканила хханассда. Гьессни хIал лъазе течIила. Жиндирго хханассулаб къадруги цIунун, тIокIав ясалълъухъги валагьичIого, анила ххан. Рокьи бугила рокьи. Гьелълъ ватIа гьавуларила хханги лагъги. Рокьул цIа рекIанила хханассда – кванан квен билълъунарила, гьекъон лълъим унарила, къасси макьу щоларила. Цо рахъалълъ, хханасс пикру гьабулеб букIанила, «Кин ячиней щияли лъаларей нухда дандчIварай яс?» Дой яс гьечIеб гIумруги гIумру гуреблъи бичIчIулеб букIанила гьессда. АхIанила гьесс жиндирго вазирзаби. Лъазабунила гьезда, ракьулIа яхъунги, ххеххлъи гьабун, дой берцинай яс ялагьеян. co qoya: cada] wa#ir#abi, nukar#abigun xanaSa wuSun wazunew wujanila {an. he#da dande Kanila, `ulal mahgi baXun yazuney badiSan baq baKaray faday bercinay yas. raxli]e &we#efan fodoyegi qulun, {anaSe salam punila yasa:. hey yasa:ul ber#ul zora: guliCa fadin $indir keren bor/anilan Kanila {anaSda. heSni \al ;a#e tezila. $indirgo {anaSulab qadrugi `unun, Tojaw yasa:u]gi walahizogo, anila {an. ropi bugila ropi. he: waTa hawularila {angi lavgi. ropul `a rejanila {anaSda - kwanan kwen bi:unarila, heqon :im unarebila, qaSi mapu &olarila. co ra]a:, {anaS _ikru habuleb bujanila, «kin yaxiney &iyali ;alarey nu[da dandzwaray ya?» doy yas hezeb fumrugi fumru gureb;i biZuleb bujanila heSda. a\anila heS $indirgo wa#ir#abi. ;a#abunila he#da, rapu/a ya]ungi, {e{;i habun, doy bercinay yas yalaheyan. Анила нукарзаби рахъ-рахъалде. Анила цо къо, анила лъабго къо. Ункъабилеб къоялълъ, ячун ясгун, гьелълъул эбел-эменгун, тIад руссанила гьел. Ясалдаги гьелълъул эбел-инссудаги тIад ретIун бугоанила тIутIу-хъухъураб ретIел. Хханасс буюрухъ кьунила гьезда берцинаб ретIел ретIеян. anila nukar#abi ra]-ra]alde. anila co qo, anila ;abgo qo. unqabileb qoya:, yaxun yasgun, he:ul ebel-emengun, Tad ruSanila hel. yasaldagi he:ul ebel-inSudagi Tad reTun bugoanila TuTu-]u]urab reTel. {anaS buyuru] punila he#da bercinab reTel reTeyan. Гьанибни кканила лълъиданиги ракIалда букIинчIеб жо. Ясалълъ цIехханила хханассул маххщел-пиша щибин бугебилан. Ххан велъанила. hanibni Kanila :idanigi rajalda bujinzeb $o. yasa: `e{anila {anaSul ma{&el-_i^a &ibin bugebilan. {an we;anila. - Щиб гьабизе дие маххщел? Ххан вукIин гIоларищ дие? – ян абунила гьесс. - &ib habi#e diye ma{&el? {an wujin folari& diye? - yan abunila heS. Гьеб меххалълъ ясалълъ абунила. heb me{a: yasa: abunila. - Мун ххан вукIин – гьеб цIакъ лълъикI буго. Хханго ххан вугониги, цо маххщелги букIине ккола чияссул. Маххщел ккола хханзабазулги ххан. - mun {an wujin - heb `aq :ij bugo. {ango {an wugonigi, co ma{&elgi bijine Kola xiyaSul. ma{&el Kola {an#aba#ulgi {an. Ххан тамашалъун валагьанила ясалълъухъ. ГьечIин жиндир маххщелилан абунила гьесс. {an tama^a;un walahanila yasa:u]. hezin $indir ma{&elilan abunila heS. Цо маххщалие гьев ругьунлъичIони, жий гьессие инарилан чIчIанила яс. co ma{&aliye ruhun;izoni, $iy heSiye inarilan Zanila yas. Рес букIинчIила, яс щвезе ккани, бокьаниги бокьичIониги, лъазабизе кколеб букIанила цо маххщел. ГIарац-меседалълъул машгьурав устарассухъе хьваданила ххан тIубараб лъагIелалълъ. Ругьунлъанила гьев маххщалие, цинги балагьун бер гIорцIцIулареб курхьенги гьабун, вачIанила ясалълъухъе. res bujinzila, yas &we#e Kani, bopanigi bopizonigi, ;a#abi#e Koleb bujanila co ma{&el. farac-meseda:ul ma^huraw ustaraSu]e %wadanila {an Tubarab ;afela:. ruhun;anila hew ma{&aliye, cingi balahun ber for~ulareb kur%engi habun, wazanila yasa:u]e. - Гьалехха тIатун буго дулI баххчун букIараб кIудияб гьунар. Гьанже дун дур йиго! – ян абунила ясалълъ. Бертаде къо цIцIан букIанила. Чанавени арав ххан тIагIанила. Анила къоял, анила моцIцIал. Ххан вачIунев вукIинчIила. Цо нухалълъ гIолохъанав хханассул улкаялде даран-базаралълъе рачIанила мадугьалихъ бугеб хханлъиялдасса даранчагIи. Хханассул абуралълъухъе росун рачIанила берцинал курхьаби, хIикматал баргъичал. Бер кIутIарабго лъанила гьелда баргъич хханасс гьабураб букIин. - hale{a Tatun bugo du/ ba{xun bujarab judiyab hunar. han$e dun dur yigo! - yan abunila yasa:. bertade qo ~an bujanila. xanaweni araw {an Tafanila. anila qoyal, anila mo~al. {an wazunew wujunzila. co nu[a: folo]anaw {anaSul ulkayalde daran-ba#ara:e razanila maduhali] bugeb {an;iyaldaSa daranxafi. {anaSul abura:u]e rosun razanila bercinal kur%abi, \ikmatal barvixal. ber juTarabgo ;anila helda barcix {anaS haburab bujin. Ясалълъ даранчагIазда гьикъанила баргъичал лълъицца гьаруралилан. ДаранчагIаз бицанила, Нижер хханассул вугила цIакъ гьунар бугев устар. Жидеда гьев киданиги вихьичIила. Бицунеб рагIанила хханасс асир гьавун вачIарав чи вугилан. Гьев гьунар тIокIав устарассдасса ватIалъизе гурилан, хъалаялълъув хьихьун вугила хханасс гьев. yasa: daranxafa#da hiqanila barvixal :iCa haruralilan. daranxafa# bicanila, ni$er {anaSul wugila `aq hunar bugew ustar. $ideda hew kidanigi wi%izila. bicuneb rafanila {anaS asir hawun wazaraw xi wugilan. hew hunar Tojaw ustaraSdaSa waTa;i#e gurilan, ]alaya:uw %i%un wigilu {uniS hew. ГьебсагIатго, хханассул боги бачун, къватIие яхъанила бахIарай. Щущахъ риххизарун тушманассул боялгун, ххвассар гьавунила гIолохъанав ххан. Рокъоре щвейгун, гьабунила бертин... hebsafatgo, {anaSul bogi baxun, qwaTiye ya]anila ba\aray. &u&a] ri{i#arun tu^manaSul boyalgun, {waSar hawunila folo]anaw {an. roqore &weygun, habunila bertin... - Дуцца абухъе, хханзабазулги ххан букIун буго маххщел, – ан абунила гIолохъанав хханасс жиндирго лълъадуда. - duCa abu]e, {an#aba#ulgi {an bujun bugo ma{&el, - an abunila folo]anaw {anaS $indirgo :aduda. 53. Хханзаби лъолебги – цохIого гванда, лагъзал регьулебги – гьагъабго гванда. {an#abi ;olebgi - co\ogo gwanda, lav#al rehulebgi - havabgo gwanda. 56. Хханлъиялдасса Аллагьасс реххиялдасса хханлъи жинццаго реххи лълъикIаб. {an;iyaldaSa allahaS re{iyaldaSa {an;i $inCago re{i :ijab. 57. Ххарадуниб щвараб лъимер лъезе бакI тIагIун рукIунел, къокъид щвараб боцIцIуда гьабизе жо тIагIун рукIунел. {aradunib &warab ;imer ;e#e baj Tafun rujunel, qoqid &warab bo~uda habi#e $o Tafun rujunel. 58. Ххарадунибги щвезе бегьулебила дарс. {aradunibgi &e#e behulebila dars. Херав чи сапаралълъ вахъине кканила. Кинниги нусгогIан сонги бан бугелълъул, цадахъ щуго сон барав васассул васги вачанила. ЦIакъ бакъ багIараб къоги букIанила, ццебе жеги ххалатаб нухги букIанила. Къаденахъеялде тату хванила херассул, вилълъине захIмалъанила. ЧIчIанила хIухь бахъизе гIодор. Гьелълъ херассе кумек гьабичIила. [eraw xi sa_ara: wa]ine Kanila. kinnigi nusgofan songi ban buge:ul, cada] &ugo son baraw wasaSul wasgi waxanila. `aq baq bafarab qogi bujanila, Cebe $egi {alatab nu[gi bujanila. qadena]eyalde tatu [wanila [eraSul, wi:ine #a\ma;anila. Zanila \u% ba]i#e fodor. he: [eraSe kumek habizila. Гьассда ракIалде кканила жиндие хвел гIагарлъулеб батилин, аххириссеб нухалълъ цо хъалиянгIаги бухIун лълъикIилан. ХIалиццаго гIадин, бахъанила херасс кисинисса къватIибе тамахьоги хилиги, кьуранила цо хъалиян. Огьогьой! ГьечIила кодоб цIагIелги сакIги! Щиб гьабилеб? Мурадалдеги щвечIогойищ хвелев? Хьул къотIанила херассул. haSda rajalde Kanila $indiye [wel fagar;uleb batilin, a{iriSeb nu[a: co ]aliyanfagi bu\un :ijilan. \aliCago fadin, ba]anila [eraS kisiniSa qwaTibe tama%ogi [iligi, puranila co ]aliyan. ohohoy! hezila kodob `afelgi sajgi! &ib habileb? muradalde &wezogoyi& [welew? %ul qoTanila [eraSul. Щванила маркIачIумехх. Бихьанила гьассда доба рикIкIада кунчIулеб-ссунеб цо цIа. Вохханила херав, гьаранила гьесс васакIода дове цIа босизе айилан. Векеранила вас цIадухъе, векеранила. ВачIанила цо сагIаталдассан, цIадул хIенехIги хъатиниб лъун. ГIажаиблъи гьабунила херасс, гьикъанила, кингIагийин гьессда, хъатинибги лъун, цIадул хIенехI гьанибе щвезегIан босизе кIвараб. &wanila marjazume{. bi%anila haSda doba riJada kunzuleb-Suneb co `a. wo{anila [eraw, haranila heS wasajoda dowe `a bosi#e ayilan. wekeranila was `adu]e, wekeranila. wazanila co safataldaSan, `adul \ene\gi ]atinib ;un. fa$aib;i habunila [eraS, hiqanila, kinfagi heSda, ]atinibgi ;un, `adul \ene\ hanibe &we#efan bosi#e jwarab. - ДахIадада, квер бухIунгутIизе, дицца хъатинибе цин сали бана, цинги гьелда тIад лъуна цIа рекIараб тIорччол кесек, – ан абунила разиго васасс. - da\adada, kwer bu\unguTi#e, diCa ]atinibe cin sali bana, cingi helda Tad ;una `a rejarab TorXol kesek, - an abunila ra#igo wasaS. КIудадацца берал данде рачанила. БетIер кIибикIанила. Цинги гьессул гьурмаде гьими рехханила. Цо лълъидеххунали вуссарав гIадин, гьесс абунила. judadaCa beral dande raxanila. beTer jibijanila. cingi heSul hurmade himi re{anila. co :ide{unali wuSaraw fadin, heS abunila. - Дида гьаб гIумруялда гIемераб жо малълъана гIадамаз, гIемераб жо дидагоги лъана. Цинги киданиги ракIалде кколароан ххарадуниб щуго сон барав гьитIинав васассги дарс кьелилан. - dida hab fumruyalda femerab $o ma:ana fadama#, femerab $o didagogi ;ana. cingi kidanigi rajalde Kolaroan {aradunib &ugo son baraw hiTinaw wasaSgi dars pelilan. 59. Ххарахьибго бугеб тIенкел, тIукъбиго чIвачIеб гIала. {ara%ibgo bugeb Tenkel, Tuqbigo zwazeb fala. 60. Ххарж гьабе, тIаде бачIунелда рекъон, хур босе, ресалда рекъон. {ar$ habe, Tade bazunelda reqon, [ur bose, resalda reqon. 61. Ххарж гьабичIого, ххайир щолареб. {ar$ habizogo, {ayir &olareb. 62. Ххаридаги лълъедаги лълъикIлъизабизе кIолареб унти букIунареб. {aridagi :edagi :ij;i#abi#e jolareb unti bujunareb. 63. ХхарилI къверкъ бихьунилан, къвекIаб цIцIум лIутулареб. {ari/ qwerq bi%unilan, qwejab ~um /utulareb. 64. Ххасалидасса гурелила хIинкъизе кколел, ххасалихълъиялдассайила. {asalidaSa gurebila \inqi#e Kolel, {asali];iyaldaSayila. 65. Ххасалил бакъалдаги божуге, тушманассул велъиялдаги божуге. {asalil baqaldagi bo$uge, tu^manaSul we;iyaldagi bo$uge. 66. Ххасалил кьогIлъи бихьичIессда ихдалил гьуинлъи лъалареб. {asalil pof;i bi%izeSda i[dalil huin;i ;alareb. 67. Ххасалил лълъикIлъи ххинаб ратIлицца борцунеб. {asalil :ij;i {inab raTliCa borcuneb. 68. Ххасалил ратIлие риидал ургъе, роол хIалтIуе ххасало ургъе. {asalil raTliye riidal urve, rool \alTuye {asalo urve. 69. Ххасалил ххинлъиялдаги божуге, хханассул чучлъиялдаги божуге. {asalil {in;iyaldagi bo$uge, {anaSul xux;iyaldegi bo$uge. 70. Ххасало гьабураб гьор кунеб бече. {asalo haburab hor kuneb bexe. 71. Ххасало гIазу бачIони, риидал цIцIад балареб. {asalo fa#u bazoni, riidal ~ad balareb. 72. Ххасало мегIер бацIие те. {asalo mefer ba`iye te. 73. Ххасало мегIер те, риидал гIор те. {asalo mefer te, riidal for te. 74. Ххасало хьихьизе – лъарагIазе, риидал къинлъаризе – магIарулазе (накIкIазул хIакъалълъулI). {asalo %i%i#e - ;arafa#e, riidal qin;ari#e - mafarula#e (naJa#ul \aqa:u/). 75. Ххасало хIажалъулеб риидалго балагье. {asalo \a$a;uleb riidalgo balahe. 76. Ххасало цIакъав нилIерлъаги, риидал цIакъав чиярлъаги. {asalo `aqaw ni/er;agi, riidal `aqaw xiyar;agi. 77. Ххасел ун – их, рии ун – ххасалихълъи. {asel un - i[, rii un - {asali];i. 78. Ххасел ххинаб бугони, их квачараб бачIунеб. {asel {inab bugoni, i[ kwaxarab bazuneb. 79. Ххасел чIчIовулI цIцIад бани, цIцIани къинлъулI гIазу балеб. {asel Zowu/ ~ad bani, ~ani qin;u/ fa#u baleb. 80. Ххаселалълъ ххасалил гIамал гьабураб лълъикIаб, рииялълъ роол гIамал гьабураб лълъикIаб. {asela: {asalil famal haburab :ijab, riiya: rool famal haburab :ijab. 81. Ххаселги ихги цоцалълъа рахъиялълъул гIаламатал, гIадилазул гьурал, ихги рииги цоцалълъа рахъиялълъул гIаламатал, ххалат рахъарал цIцIадал. {aselgi i[gi coca:a ra]iya:ul falamatal, fadila#ul hural, i[gi riigi coca:a ra]iya:ul falamatal, {alat ra]aral ~adal. 82. Ххаслихъе бечедав ихдал мискинлъулев. {asli]e bexedaw i[dal miskin;ulew. 83. Ххаслихъе дагIнида гьаб гIи лълъилилан гьикъидал, жиндир бугилан абурабила. Ихдал гьикъидал, бетIергьанчияссул бугилан абурабила. {asli]e dafniCa hab fi :ililan hiqidal, $indir bugilan aburabila. i[dal hiqidal, beTerhanxiyaSul bugilan aburabila. 84. Ххаслихълъиялде къараб меххалълъ никIкIиццаги цIакъ хIанчIулеб. {asli];iyalde qarab me{a: niJiCagi `aq \anzuleb. 85. ХхатIа кколарев чи вукIунарев {aTa Kolarew xi wujunarew. 86. Ххвалчада гурхIел гьечIеб, гулида берал гьечIел. {walxada gur[el hezeb, gulida beral hezel. 87. Ххвалчада нахъа гьелда рекъараб гъежги къваригIунебила. {walxada na]a helda reqarab ve$gi qwarifunebila. Ххунздерил хханасс ссверухъ ругел росабазул гIадамазда кIуди-кIудиял магъалаби лъолел рукIун руго. Цо-цояз инкар гьабулеб букIун буго магъало кьезе. ЦIакъго хханассда данде чIчIун вукIун вуго Балахьунисса ГIадалавилан абулев бахIарчи. Гьесс росдал гIадамаздаги абулеб букIун буго хханассе магъало кьезе кколарилан. Гьединал чагIи хханассги, щиб хIила-макру ургъунги, тIагIинарулел рукIун руго. Чанги хIал бихьун буго ГIадалав тIагIинавизеги, мурадалдени щун гьечIо. {un#deril {anaS Sweru] rugel rosaba#ul fadama#da judu-judiyal mavalabi ;olel rujun rugo. co-coya# inkar habuleb bujun bugo mavalo pe#e. `aqgo {anaSda dande Zun wujun wugo bala%uniSa fadalawilan abulew ba\arxi. heS rosdal fadama#dagi abuleb bujun bugo {anaSe mavalo pe#e Kolarilan. hedinal xafi {anaSgi, &ib [ila-makru urvungi, Tafinarulel rujun rugo. xangi \al bi%un bugo fadalaw Tafinawi#egi, muradaldeni &un hezo. ХIукму кканила ГIадалав гьоболлъухъ ахIизе, цо кинаб бугониги багьанаги батун, гьев чIвазе. ВачIанила ГIадалав ахIаралълъуве. Хханасс гьев кIудияб хIурматалда къабул гьавунила. Квана-гьекъолев вукIарав ГIадалассда къеда ригъарал жал шуршулел рихьанила. Щаклъанила жиндиего цо хIила-рекIкI гьабизехъин букIиналда. ХъващтIан тIадеги вахъун, ххвалчада кверги лъун, ГIадалав рукъ бакьулI чIчIун вуго. Хханасс гьессда абун буго дур ххвалчадул цIакълъийин, киссайин гьеб щвараб. БичIчIанила ГIадалассда хханасс жив ххвалчадасса ватIа гьавизехъин вукIин. ЦIцIан лъалинисса ххвалченги бахъун, гIебеде гьебги битIун, гьесс хханассда абунила - - Ххвалчада нахъа гьалда рекъараб гъежги къваригIуна! \ukmu Kanila fadalaw hobol;u] a\i#e, co kinab bugonigi bahanagi batun, hew zwa#e. wazanila fadalaw a\ara:uwe. {anaS hew judiyab \urmatalda qabul hawunila. kwana-heqolew wujaraw fadalaSda qeda rivaral $al ^ur^ulel ri%anila. &ak;anila $indiyego co \ila-reJ habi#e]in bujinalda. ]wa&Tan Tadegi wa]un, {walxada kwergi ;un, fadalaw ruq bapu/ Zun wugo. {anaS heSda abun bugo dur {walxadul `aq;iyin, kiSayin heb &warab. biZanila fadalaSda {anaS $iw {walxadaSa waTa hawi#e]in wujin. ~an ;aliniSa {walxengi ba]un, febede hebgi biTun, heS {anaSda abunila - {walxada na]a halda reqarab ve$gi qwarifuna! 88. Ххвалчадасса бергьарабги – хIила, тункIидасса гIужилабги – хIила. {walxadaSa berharabgi - \ila, tunjidaSa fu$ilabgi - \ila. 89. Ххвалчадул балалда бусен тIамурав, туманкIул кIалалда макьу бухьарав. {walxadul balalda busen Tamuraw, tumanjul jalalda mapu bu%araw. 90. Ххвалчадул къвакIиялдасса къалмил тамахлъи бергьунеб. {walxadul qwajiyaldaSa qalmil tama[;i berhuneb. 91. Ххвалчадул лебаллъиялда кьурул борххалъи лъалареб. {walxadul lebal;iyalda purul bor{a;i ;alareb. 92. Ххвалчацца биххизабичIеб бо ххарбицца биххизабурабила. {walxaCa bi{i#abizeb bo {arbiCa bi{i#aburabila. 93. Ххвалчацца къотIичIеб мацIцIалълъ къотIулеб. {walxaCa qoTizeb ma~a: qoTuleb. 94. Ххвалчацца къотIичIеб носоцца къотIулареб. {walxaCa qoTizeb nosoCa qoTulareb. 95. Ххвалчацца къотIулареб квер – гьудуллъи. {walxaCa qoTulareb kwer - hudul;i. 96. Ххвалчацца тIутI чIварав ЧIалдасса ГIусман. {walxaCa TuT zwaraw zaldaSa fusman. 97. Ххвалчен рекIараб борче, кьалда мунго бергьунеб, рагIи битIараб бице, мун кидаго къолареб. {walxen rejarab borxe, palda mungo berhuneb, rafi biTarab bice, mun kidago qolareb. 98. Ххеххго нахъе вахъине кколелълъув гIодов чIчIоге. {e{go na]e wa]ine Kole:uw fodow Zoge. 99. Ххер гьечIеб магIарда гIи хьихьулареб, рак чIвачIеб гъотIода пихъ бижулареб. {er hezeb mafarda fi %i%ulareb, rak zwazeb voToda _i] bi$ulareb. 100. Ххер тIогьиллъулеб, тIад саву ккедал, лъимадул рекIел тIегь бортулеб, эбел хведал. {er Tohil;uleb, Tad sawu Kedal, ;imadul rejel Teh bortuleb, ebel [wedal. 101. ХхерчIчIегIер, чIарххалат. {erZefer, zar{alat. 102. Ххеххаб гважуцца беццаб когIо гьабулебила. {e{ab gwa$uCa beCab kofo habulebila. 103. Ххеххаб гIор ралъдахъе щоларебила. {e{ab for ra;da]e &olarebila. 104. Ххеххаб цIцIад ххеххго къотIулеб. {e{ab ~ad {e{go qoTuleb. 105. Ххеххго бачIунеб, кватIун унеб жойила къварилъи. {e{go bazuneb, kwaTun uneb $oyila qwari;i. 106. Ххеххго гIуцIцIараб ххеххго биххулебила. {e{go fu~arab {e{go bi{ulebila. 107. Ххеххго рекIараб цIа ххеххго ссунеб. {e{go rejarab `a {e{go Suneb. 108. Ххеххдари гIайиб буго, гIодов виччай рецц буго. {e{dari fayib bugo, fodow wiXay reC bugo. 109. ХхинкI босарасс тIор босе. {inj bosaraS Tor bose. 110. ХхинкIазде – щвартIиххалат, хуриве – рагIадххалат. {inja#de - &warTi{alat, [uriwe - rafad{alat. 111. ХхинкIилI хьвайи гьечIони, богIое гIей гьечIеб. {inji/ %wayi hezoni, bofoye fey hezeb. 112. Ххиял букIанила хераб гIанкIудал Ханал гьарилилан, къинлъарилилан. {iyal bujanila [erab fanjudal [anal harililan, qin;arililan. 113. Ххиял хIорлъугеги, сапар бигъунгеги. {iyal \or;ugegi, sa_ar bivugegi. 114. Ххиянатав гьудулассдасса дудего ругьунаб гьойго лълъикIаб. {iyanataw hudulaSdaSa dudego ruhunab hoygo :ijab. 115. Ххиянатчи чияда божуларев. {iyanatxi xiyada bo$ularew. 116. Ххонжрое лълъикIаб бакI – лъалиниб, цIадуе лълъикIаб бакI – гъансситоялълъуб. {on$roye :ijab baj - ;alinib, `aduye :ijab baj - vanSitoya:ub. 117. Ххонжрол ругъун сахлъулебила, мацIцIил ругъун сахлъуларебила. {on$rol ruvun sa[;ulebila, ma~il ruvun sa[;ularebila. 118. Ххузе гуребила ражи букIунеб, ччузейила. {u#e gurebila ra$i bujuneb, Xu#eyila. 119. Ххулжил гIаг багьаравгун гIагарлъиги барщулеб. {ul$il fag baharawgun fagar;igi bar&uleb. 120. ХхуличIони, кIал бацIцIалъулареб, чуричIони, черхх бацIцIалъулареб. {ulizoni, jal ba~a;ulareb, xurizoni, xer{ ba~a;ulareb. 121. Ххун гьан гуреб, къинлъун хоно гуреб. {un han gureb, qin;un [ono gureb. 122. Ххунздерил гIадат хвани, гIандалазул балъ холеб. (Ххунздерил гIадат гIандалазул балъалда бащадаб). {un#deril fadat [wani, fandala#ul ba; [oleb. ({un#deril fadat fandala#ul ba;alda ba&adab). 123. Ххунзахъ тIалъиялде цIцIад балаго, ТIелекье бакъ щвани, Ххунзахъе цIцIер щолеб. {un#a] Ta;iyalde ~ad balago, Telepe baq &wani, {un#a]e ~er &oleb. 124. Ххунздерил мугIрузда ругел буртузул хIихIидиялълъ гьанир ругел гIулби хIорлъизаризе бегьараб меххалълъ, анссадерил гьабзазул хIапиялълъ ГIарахъмагIарда ругел гIиял щайила хьихьизе бегьуларел? {un#deril mufru#da rugel burtu#ul \a\adiya: hanir rugel fulbi \or;i#ari#e beharab me{a:, anSaderil hab#a#ul \a_iya: fara]mafarda rugel fiyal &ayila %i%i#e behularel? 125. ХхунчIруз седараб хьаг, хIацIцIуцца седараб тIалъел. {unzru# sedarab %ag, \a~uCa sedarab Ta;el. 126. Ххухх кодобе босани, куй гIодобе биччазе кколеб. {u{ kodobe bosani, kuy fodobe biXa#e Koleb. 127. Ххухх-бурутI хьихьаразул кIал нахул цIурабила, бессдал лъимал хьихьаразул ракI ццидал цIурабила. {u{-buruT %i%ara#ul jal na[ul `urabila, beSdal ;imal %i%ara#ul raj Cidal `urabila. 128. Хханжу тIагIине бокьани, тIепун ххинкIал гьарейила, квас тIагIине бокьани, буртаби ругIейила. {an$u Tafine bopani, Te_un {injal hareyila, kwas Tafine bopani, burtabi rufeyila. 129. Ххвелал гьаруге, дандеясс дурго ххулжал гьаризе гурин. {welal haruge, dandeyaS durgo {ul$al hari#e gurin. 130. Ххунги ччунги – кIиябго цадахъ букIунареб. {ungi Xungi - jiyabgo cada] bujunareb. 131. Ххунги ччунги – цоязе, бацIцIа-бакине – цогиязе. {ungi Xungi - coya#e, ba~a-bakine - cogida#e.

КIкI J КIкIвахI месед гуро, хIалхьи гIарац гуро. Jwa\ mesed guro, \al%i farac guro. КIкIвахI – сахлъиялълъул тушман, хIалтIи – сахлъиялълъул гьудул. Jwa\ - sa[;iya:ul tu^man, \alTi - sa[;iya:ul hudul. КIкIвахIал вегун хIалтIулевила, кIусун кьижулевила. Jwa\al wegun \alTulewila, jusun pi$ulewila. КIкIвахIал – кидаго унтарав. Jwa\al - kidago untaraw. КIкIвахIалаб хIамицца ХIоццомегIер бегуларо. Jwa\alab \amiCa \oComefer begularo. КIкIвахIалалълъул хуриб чIахI бижула, чIухIаралълъул хуриб заз бижула. Ja\ala:ul [urib za\ bi$ula, zu\ara:ul [urib #a# bi$ula. КIкIвахIалассе чияр хIалтIи бокьулебила. Jwa\alaSe xiyar \alTi bopulebila. КIкIвахIалда гъулач бугев, хIалтIуда цедер бугев. Jwa\alda vulax bugew, \alTuda ceder bugew. КIкIвахIалълъ вас гьавуларев. Jwa\a: was hawularew. КIкIвахIалълъ лълъим гьекъолеб батани, хIалтIиялълъ гьоцIцIо гьекъолеб. Jwa\a: :im heqoleb batani, \alTiya: ho~o heqoleb. КIкIвахIалълъ унтулев, хIалтIиялълъ сахлъулев. Jwa\a: untulew, \alTiya: sa[;ulew. КIкIалахъ лълъим камулареб, рохьоб чан камулареб. Jala] :im kamulareb, ro%ob xan kamulareb. КIкIараялдаги букIунебила жиндаго рекъараб рухI. Jarayaldagi bujunebila $indago reqarab ru\. КIкIараялдеги ххвалчен бахъарав. Jarayaldegi {walxen ba]araw. КIкIуй гьечIеб цIа букIунареб. Juy hezeb `a bujunareb. КIкIуялдасса цIунизейилан цIадаве лIугьунге. JuyaldaSa `uni#eyilan `adawe /uhunge. КIкIухIал гIодов вукIун кьижула, вегун кванала. Ju\al fodow wujun pi$ula, wegun kwanala. КIкIухIал гIодов чIчIунги ссвакалев. Ju\al fodow Zungi Swakalew. КIкIухIал ургъун вахъиналде, хуриб мичIчI бижарабила. Ju\al urvun wa]inalde, [urib miZ bi$arabila. КIкIухIал хIалтIи гьабиладай, гьабилародаян ургъун вахъиналде, хIалтIухъанасс хIалтIи лIугIизабулеб. Ju\al \alTi habiladay, habilarodayan urvun wa]inalde, \alTu]anaS \alTi /ufi#abuleb. КIкIухIалав чияссул чанахъан вахъунарев. Ju\alaw xiyaSul xana]an wa]unarew. КIкIухIалги хIалихьатги – цого чи, хIанкIвараги хIехьги – цого жо. Ju\algi \ali%atgi - cogo xi, \anjwaragi \e%gi - cogo $o. КIкIухIаласс хIетI хIарччил рагIалдеги бокьуларогойила бахъулеб. Ju\alaS \eT \arXil rafaldegi bopularogoyila ba]uleb. КIкIухIалассул багьана камулареб, базарганассул хIила камулареб. Ju\alaSul bahana kamulareb, ba#arganaSul \ila kamulareb. КIкIухIалассе болъоги эххедерегIел, тIохги мегIер. Ju\alaSe bo;ogi e{ederefel, To[gi mefer. КIкIухIалассе хIалтIи дагьаб бокьулеб, квен гIемер бокьулеб. Ju\alaSe \alTi dahab bopuleb, kwen femer bopuleb. КIкIухIалассул лал, гIанкIудул ханазул тIамуниги, бокьунаребила. Ju\alaSul lal, fanjudul [ana#ul Tamunigi, bopunarebila. КIкIухIаллъун босараб рахIаталдасса хIалтIун босараб ххайиралълъул рахIат цIцIикIкIараб. Ju\al;un bosarab ra\ataldaSa \alTun bosarab {ayira:ul ra\at ~iJarab.

Кк K Ккараб бакIалда къо хIехьонила бахIарчи вахъунев. Karab bajalda qo \e%onila ba\arxi wa]unew. Кквезе рачIчI гуреб, цIцIазе гIин гуреб. Kwe#e raZ gureb, ~a#e fin gureb. КкечIеб къо борххарав дур рукъ бухIаяв, къун лълъади ячарав, дур чара хваяв. Kezeb qo bor{araw dur ruq bu\ayaw, qun :adi yaxaraw dur xara [wayaw. Кколареб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. Kolareb bajalda fodowgi Zoge, hiqizeb $ogi bicunge. - Ворехха, дуда бихьизабичIеб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. wore{a, duda bi%i#abixeb bajalda fodowgi Zoge, hiqizeb $ogi bicunge. Щун руго берталълъе. Хъатамасан гьоболасс живго гIодов чIчIезе бищун лълъикIаб бакI балагьун буго. «Огь, инссул рукъбухIадихъ балагье!» - ян бетIер кIибикIун буго рукъалълъул бетIергьанасс. &un rugo berta:e. ]atamasan hobolaS $iqgo fodow Ze#e bi&un :ijab baj balahun bugo. «oh, inSul ruqbu\adi] balahe!» - yan beTer jibijun bugo ruqa:ul beTerhanaS. РачIун руго бахIаравги гьессул гьудул-гьалмагъзабиги. Хъурщизе гьавулаго-гьавулаго, гьобол ккун вуго нуцIцIида нахъе. Жинда гьикъичIеб жо бицуниланги хIара къотIизе нус кьуниланги, гьоболассда гIакIаги къотIун буго. Гьев хIободаги вухьун вуго. razun rugo ba\arawgi heSul hudul-halmav#abigi. ]ur&i#e hawulago-hawulago, hobol Kun wugo nu~ida na]e. $inda hiqizeb $o bicunilangi \ara qoTi#e nus punilangi, hobolaSda fajagi qoTun bugo. hew \obodagi wu%un wugo. Рукъалълъул бетIергьанасс гьобол берталълъе вачун вуго. Гьобол щвалде щварав гьечIолъиялда щаклъарав рукъалълъул бетIергьанасс гьессда малълъун буго. ruqa:ul beTerhanaS hobol berta:e waxun wugo. hobol &walde &waraw hezo;iyalda &ak;araw ruqa:ul beTerhanaS heSda ma:un bugo. Кколареб бицунессда бицунеб кIочон таги. Kolareb bicuneSda bicuneb joxon tagi. Кколареб жоялълъул ургъел гьабуге, рухIел гуреб жоялълъул рухIелги гьабуге. Korareb $oya:ul urvel habuge, ru\el gureb $oya:ul ru\el habuge. Кколареб къо босун хвараб пакъир хIама! Kolareb qo bosun [warab _aqir \ama! Гьакьадерил кьоги бахун, доб рахъалде щвейгун, рагIарабила Гьолокь росулIан гьагIдолел хIамузул гьаракь. Цинги нухлулассул хIама арабила щвартIан гьалагаб гIурулIе кIанцIун. Жиндир хIама гIуруцца босун унеб меххалълъ, ххадувги валагьун, хIамил бетIергьанасс абурал рагIаби магIарулазда гьоркьоб абилъун хIалтIизабула кколареб иш бетIералде босарав чияссул хIакъалълъулI. hapaderil pogi ba[un, dob ra]alde &weygun, rafarabila holop rosu/an hafdolel \amu#ul harap. cingi nu[lulaSul \ama arabila &warTan halagab furu/e jan`un. $indir \ama furuCa bosun uneb me{a:, {aduwgi walahun, \amil beTerhanaS abural rafabi mafarula#da horpob abi;un \alTi#abula Kolareb i^ beTeralde bosaraw xiyaSul \awa:u/. Цо хьиндалав унев вукIаравила, хIамаги ццебе къотIун, Къороде. co %indalaw unew wujarawila, \amagi Cebe qoTun, qorode. Кколаребила гудрацца чIчIегIераб царал бохх, кквезе ккани, ункъабго цадахъ кколебила. Kolarebila gudraCa Zeferab caral bo{, Kwe#e Kani, unqabgo cada] Kolebila. Ккуралълъуб ах бижулеб, таралълъуб заз бижулеб. Kura:ub a[ bi$uleb, tara:ub #a# bi$uleb.

Хъ ] 1. Хъаба бекани, дур нахлъидал гIодобе унеб. ]aba bekani, dur na[;idal fodobe uneb. 2. Хъаба цIечIеб меххалълъ, лълъим чвалххолеб, къвачIа цIечIеб меххалълъ, цIулакьо гъваргъвадулеб. ]aba `ezeb me{a:, :im xwal{oleb, qwaza `ezeb me{a:, `ulapo vwarvwaduleb. 3. Хъабахъ бегун кьаралъула, чи вегани, вакъуцца хола. ]aba] begun para;ula, xi wegani, waquCa [ola. 4. Хъабидасса махI жаниб бугеб жоялълъулила букIунеб. ]anidaSa ma\ $anib bugeb $oya:ulila bujuneb. 5. Хъабчида рекъараб рукъи камуларебила. ]abxida reqarab ruqi kamularebila. 6. Хъабчида чIартил рукъиги баге, чIартида къохьол рукъиги баге. ]abxida zartil ruqigi bage, zartida qo%ol ruqigi bage. 7. Хъабчил къвалалда къого рукъи барав. ]abxil qwalalda qogo ruqi baraw. 8. ХъабчилIгийила багьадур ватулев. ]abxi/giyila bahadur watulew. 9. Хъаз мадугьалассул лълъикIаблъун бихьулеб, лъимал нилIерго лълъикIаллъун рихьулел. ]a# maduhalaSul :ijab;un bi%uleb, ;imal ni/ergo :ijal;un ri%ulel. 10. Хъазида ххадуб балагьун ххутIараб цер гIадин. ]a#ida {adub balahun {uTarab cer fadin. Цо нухалълъ царахъе кквезе щванила хъаз. Гьелде бер-ракIго щвечIого, хьимулаго царацца гьикъанила. - Масала, духъе дун щун букIарабани, щиб дуцца гьабизе букIараб? - Аллагьассе баркалаги кьун, рецц-бакъ гьабилаан. - Диццаги гьабилищхха цо Аллагьассе рецц-бакъ? – ан царацца кIал рагьарабго, хъаз боржун анила. Гьаб жакъаги бугила цер, гьакIкIан кIалгун, хъазида ххадуб балагьун ххутIун. co nu[a: cara]e Kwe#e &wanila ]a#. helde ber-rajgo &wezogo, %imulago caraCa hiqanila. - masala, du]e dun &un bujarabani, &ib duCa habi#e bujarab? - allahaSe barkalagi pun, reC-baq habilaan. - diCagi habili&{a co allahaSe reC-baq? - an caraCa jal raharabgo, ]a# bor$un anila. hab $aqagi bugila cer, haJan jalgun, ]a#ida {adub balahun {uTun. 12. Хъазил къенероги хханассул чвантаги кидаго цIолареб. ]a#il qenerogi {anaSul xwantagi kidago `olareb. 13. Хъазихъего къвакъвадун, къадкил кIал бихъарабила. ]a#i]ego qwaqwadun, qadkil jal bi]arabila. 14. Хъал хисунилан, борхьил гIамал хисуларебила. ]al [isunilan, bor%il famal [isularebila. 15. Хъалалълъ бугессда рекIелI бугессул унти лъалареб. ]ala: bugeSda reje/ bugeSul unti ;alareb. 16. Хъалиян кье цIцIалев чияссе, хъирим къачIазабе лъалев чияссда. ]aliyan pe ~alew xiyaSe, ]irim qaza#abe ;alew xiyaSda. 17. ХъантIарав, ракьул чохьонив лъуниги, гIорцIцIуларевила. ]anTaraw, rapul xo%oniw ;unigi, for~ularewila. 18. Хъаравуллъи ккун араб щвартI сагIаталдасса ххалатаб. ]arawul;i Kun arab &warT safataldaSa {alatab. 19. ХъантIарасс хабалI мусруги кIкIунебила. ]anTaraS [aba/ musrugi Junebila. 20. Хъассизе бокьун буго – малъал гьечIо, хъуссизе бокьун буго - цаби гьечIо. ]aSi#e bopun bugo - ma;al hezo, ]uSi#e bopun bugo - cabi hezo. 21. Хъат чIвазеги – кIиго квер. ]at zwa#egi - jigo kwer. 22. Хъат цIун, цIцIам чIчIикIарасс, гел цIцIун, лълъим гьекъолеб. ]at `un, ~am ZijaraS, gel ~un, :im heqoleb. 23. Хъатил хъал биццатассул тIеренчехьги биццатаб. ]atil ]al biCataSul Terenxe%gi biCatab. 24. ХъахIаб гIарац чIчIегIераб къоялълъ батулебила. ]a\ab farac Zeferab qoya: batulebila. 25. ХъахIаб рас – херлъиялълъул тIоццебессеб чапар. ]a\ab ras - [er;iya:ul ToCebeSeb xa_ar. 26. ХъахIаб чол чIоло заманалда къай. ]a\ab xol zolo #amanalda qay. 27. ХъахIабги борчIун анила, чIчIегIерабги щвечIила. ]a\abgi borzun anila, Zeferabgi &wezila. 28. ХъахIалда хъахIабан абе, чIчIегIералда чIчIегIерабан абе. ]a\alda ]a\aban abe, Zeferalda Zeferaban abe. 29. ХъахIба гIодулейила, гъванщу елъулейила. ]a\ba foduleyila, vwan&u ye;uleyila. 30. ХъахIбаявги чи гуро, хъантIаравги чи гуро. ]a\bayawgi xi guro, ]anTarawgi xi guro. 31. ХъахIлъун араб мегеж чIчIегIерлъиларо, бицун араб рагIи нахъ буссинаро. ]a\;un arab mege$ Zefer;ilaro, bicun arab rafi na] buSinaro. 32. ХъащтIун рекьи гьабурасс гьабихъ чIвагъ ххине кколеб. ]a&Tun repi haburaS habi] zwav {ine Koleb. 33. Хъвалиссарав вугониги, вокьулев бищунго берцинавила. ]waliSaraw wugonigi, wopulew bi&ungo bercinawila. 34. Хъвараб бихьила, хьараб бачIина. ]warab bi%ila, %arab bazina. 35. Хъвезе кьарияб бокьулеб, квине хIалакъаб бокьулеб. ]we#e pariyab bopuleb, kwine \alaqab bopuleb. 36. Хъвезе оц кьурассе бежизе гьуэр кьечIебила. ]we#e oc puraSe be$i#e huer pezebila. 37. Хъвезе хьихьараб хIайваналълъе ссахI кьуни, къолол багьаяб гьан тIокIлъулеб. ]we#e %i%arab \aywana:e Sa\ puni, qolol bahayab han Toj;uleb. 38. Хъвелилан бицунеб цIцIедасса цIетIе реххараб гIанкIу лълъикIаб. ]welilan bicuneb ~edaSa `eTe re{arab janju :ijab. 39. Хъекь! – ан ахIани, хIамаги боххулебила. (Жибго гьитIинабилан абизе хIамиеги бокьулебила). ]ep! - an a\ani, \amagi bo{ulebila. ($ibgo hiTinabilan abi#e \amiyegi bopulebila). 40. Хъизан гьечIев бихьинчи бессдалассда релълъуна. ]i#an hezew bi%inxi beSdalaSda re:una. 41. Хъизан кIудияб рукъалълъул гъассда рагъ камулареб. ]i#an judiyaw ruqa:ul vaSda rav kamulareb. 42. Хъизаналде гIемер семи буго хъизан данде базаби. ]i#analde femer semi bugo ]i#an dande ba#abi. 43. Хъизаналълъул бетIер – хъизаналълъул вехь, туххумалълъул бетIер – туххумалълъул вехь. ]i#ana:ul beTer - ]i#ana:ul we%, tu{uma:ul beTer - tu{uma:ul we%. 44. Хъизаналълъул гьуинлъи – рукъалълъул ххазина. ]i#ana:ul huin;i - ruqa:ul {a#ina. 45. Хъизаналълъул гIайибал гIадамазе хъирщуге. ]i#ana:ul fayibal fadama#e ]ir&uge. 46. Хъизаналълъул лълъикIлъи буго гьитIиназ кIудиязул хIурмат гьаби, тIассан араб лълъикIлъи буго, кIудияз гьитIиназулги гьабуни. ]i#ana:ul :ij;i bugo hiTina# judiya#ul \urmat habi, TaSan arab :ij;i bugo, judiya# hiTina#ulgi habuni. 47. Хъизаналълъул цо чияссда чIвараб гIайиб – хъизаналдаго чIвараб гIайиб, росдал цо чияссда чIвараб гIайиб – росдадаго чIвараб гIайиб. ]i#ana:ul co xiyaSda zwarab fayib - ]i#analdago zwarab fayib, rosdal co xiyaSda zwarab fayib - rosdadago zwarab fayib. 48. Хъизаналълъулгун гьоркьоблъи бекиялда хIинкъараб хоно гIадин цIунизе кколебила. ]i#ana:ulgun horpob;i bekiyalda \inqarab [ono fadin `uni#e Kolebila. 49. Хъирим кьвагье, кIкIуй бетизегIан, ххвалчен кьабе, бекизегIан. ]irim pwahe, Juy beti#efan, {walxen pabe, beki#efan. 50. Хъирисс бараб чу хъирисс бараб чода лIулIадулеб. ]iriS barab xu ]iriS barab xoda /u/aduleb. 51. Хъирмида месед рекъолеб, хьагида гъалай рекъолеб. ]irmada mesed reqoleb, %agida valay reqolareb. 52. ХъирщутIасса хъабщутIе кканила. ]ir&uTaSa ]ab&uTe Kanila. 53. Хъорссокидассан – хъирисс, хIалихьатидассан – хIалихьалъи. ]orSokidaSan - ]iriS, \ali%atidaSan - \ali%a;i. 54. Хъорссол букари тIагIуна, хIокIицца хъассани, гIадамассул ццин нахъ буссуна, берцинаб рагIи бицани. ]orSol bukari Tafuna, \ojiCa ]aSani, fadamaSul Cin na] buSuna, bercinab rafi bicani. 55. Хъорщода лъун букIинеги тIагIел лълъикIаб бокьулеб. ]or&oda ;un bujinegi Tafel :ijab bopuleb. 56. Хъорщода лъураб меххалълъ гIадин, чи витIуларев. ]or&oda ;urab me{a: fadin, xi wiTularew. 57. Хъорщода сокIкIараб гIелму гIелму кколареб, гIелму букIине ккола каранда жаниб. ]or&oda soJarab felmu felmu Kolareb, felmu bujine Kola karande $anib. 58. Хъубаб гIанкIуялълъ бацIцIадаб хоно гьабулареб. ]ubab fanjuya: ba~adab [ono habulareb. 59. Хъубаб иццул бацIцIадаб лълъим букIунареб. ]ubab iCul ba~adab :im bujunareb. 60. Хъубаб ретIел чурун бацIцIалъула, хъубаб ракI ссунццаго бацIцIалъуларо. ]ubab reTel xurun ba~a;ula, ]ubab raj SunCago ba~a;ularo. 61. Хъубаб хIориниссан бацIцIадаб лълъим чваххулареб. ]ubab \oriniSan ba~adab :im zwa{ulareb. 62. Хъубухъун беге, хъалалълъан бекье. ]ubu]un bege, ]ala:an bepe. 63. Хъуй гIемерлъулеб, гIакълу дагьаб бугони. ]uy femer;uleb, faqlu dahab bugoni. 64. Хъукь бекьараб бугIаялдасса ццудун бекьараб богIол накку лълъикIаб (хъукьаб бугIаялдасса ццудунаб сусур лълъикIаб). ]up beparab bufayaldaSa Cudun beparab bofol naKu :ijab (]upab bufayaldaSa Cudunab susur :ijab). 65. Хъулухъ щварав падарассдассаги, гIи гIемерав тIомурассдассаги, лълъади ячине гIурав кьаналассдассаги цIунагийила. ]ulu] &waraw _adaraSdaSagi, fi femeraw TomuraSdaSagi, :adi yaxine furaw panalaSdaSagi `unagiyila. 66. Хъулухъал хисанагIан гIамал-ххассиятги хисарав. ]ulu]al [isanafan famal-{aSiyatgi [isaraw. 67. Хъун реххараб чахъдае ччукIи захIмалъулареб, иман гьечIеб черххалда нич-намус букIунареб. ]un re{arab xa]daye Xuji #a\ma;ulareb, iman hezeb xer{alda nix-namus bujunareb. 68. Хъурмицца хъурмил гIамал толареб. ]urmiCa ]urmil famal tolareb. 69. Хъурмицца хъурмил гьан кунареб, гIадамасс гIадамассул гьан кваналеб. ]urmiCa ]urmil han kunareb, fadamaS fadamaSul han kwanaleb. 70. Хъутаналда гIи тIагIани, бетIерлъи тIехIаб гъвалицца гьабулеб. ]utanalda fi Tafani, beTer;i Te\ab vwaliCa habuleb.

Сс S Ссабру алжаналълъул кIулила. Sabru al$ana:ul julila. Ссабру гьабулеб бугилан чи валъаргъунге, си гIураб меххалълъ, биххулебин. Sabru habuleb bugilan xi wa;arvunge, si furab me{a:, bi{ulebin. Ссабру гьаби гIоларо, рекIелI гIакълу гьечIони. Sabru habi folaro, reje/ faqlu hezoni. Ссабру гьабурассе пайда кIудияб. Sabru haburaSe _ayda judiyab. Ссабру гьечIев чияссул гьабун жо релълъунаро. Sabru hezew xiyaSul habun $o re:unaro. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. Sabru - faqluya:ul {an. КIудияв чиясс васассул васассда малълъулеб букIун буго, ворехха, дир вас, мун ххеххдаруге, гIакълуялълъул ххан ссабруйин кколеб. judiyaw xiyaS wasaSul wasaSda ma:uleb bujun bugo, wore{a, dir was, mun {e{daruge, faqluya:ul {an Sabruyin Koleb. ЧIчIужу ячун мехх бахъилалдего, гьев ккун вуго рагъде. Рокъове щвечIого ун руго гIемерал санал. Гьасс пикру гьабулеб букIун буго чIчIужу жиндие ххияналъанадай, россассе анадайилан... Zu$u yaxun me{ ba]ilaldego, hew Kun wugo ravde. roqowe &wezogo un rugo femeral sanal. haS _ikru habuleb bujun bugo Zu$u $indiye {iyana;aday, roSaSe anadayilan... Аххирги гьав щун вуго сардилI жиндирго минаялде. Цин рокъове лIугьиналде, тIохдеги вахун, ццебетIалаялдассан рокъове валагьараб меххалълъ, бихьун буго таххида вегун цо бихьинчи вукIинги, гьессул бетIералда кверги лъун, жиндирго чIчIужу йикIинги. КIудияв инссул малълъ босичIев ххеххдарухъанасс, жанивеги лIугьун, цин хханжар кьабун буго бихьинчияссда, ракIалда букIун буго чIчIужуги чIвазе. a{irgi haw &un wugo sardi/ $indirgo minayalde. cin roqowe /uhinalde, To[degi wa[un, CebeTalayaldaSan roqowe walaharab me{a:, bi%un bugo ta{ida wegun co bi%inxi wujingi, heSul beTeralda kwergi ;un, $indirgo Zu$u yijingi. judiyaw inSul ma: bosizew {e{daru]anaS, $aniwegi /uhun, cin {an$ar pabun bugo bi%inxiyaSda, rajalda bujun bugo Zu$ugi zwa#e. «Вай! ЧIвана гури дуцца дурго унтарав вас!» – ан чIчIужу тIад ххурххарай меххалълъ, бичIчIун буго гьессда ссабру гIакълуялълъул ххан букIин. «way! zwana guri duCa durgo untaraw was!» - an Zu$u Tad {ur{aray me{a:, biZun bugo heSda Sabru faqluya:ul {an bujin. Ссабру тIагIарассухъа тIад гьабун жо босуге. Sabru TafaraSu]a Tad habun $o bosuge. Ссабру ццебе ккезабе, ццин нахъе ккезабе. Sabru Cebe Ke#abe, Cin na]e Ke#abe. Ссабруялда чIчIарассе пайда камулареб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIулел. Sabruyalda ZaraSe _ayda kamulareb, {e{daru]anaSul {iyalal \orgo {uTulel. Ссабруялълъ мегIер лълъухъалеб. Sabruya: mefer :u]akeb. Ссабруялълъул тIиналда – багIараб месед. Sabruya:ul Tinalda - bafarab mesed. Ссабуралълъул аххада - роххел. Sabura:ul a{ada - ro{el. Ссабруялълъул тIиналда тIогьол майдан рагIула. Sabruya:ul Tinalda Tohol maydan rafula. Ссабурассе – бохх, виххарассе – ратIа. SaburaSe - bo{, wi{araSe - raTa. Ссадакъа кье кваранаб квералълъ, кьураблъи квегIаб квералда лъаларедухъ. (Квараналълъ кьураб квегIалда лъазе кколареб). Sadaqa pe kwaranab kwera:, purab;i kwefab kweralda ;alaredu]. (kwarana: purab kwefalda ;a#e Kolareb). Ссадакъа кье рукъ бакъулареб, хIалтIи гьабе черхх чIвалареб. Sadaqa pe ruq baqulareb, \alTi habe xer{ zwalareb. Ссадакъаги къадеквенги – дагьаб жо. Sadaqagi qadekwengi - dahab $o. Ссадакъаялълъ хьихьулессул къадруги букIинаро, бараб гIетIалълъ тIувалессул къиматги хвеларо. Sadaqaya: %i%uleSul qadrugi bujinaro, barab feTa: TuwaleSul qimatgi [welaro. СсахIие жо рокъоб гьечIей, къолоде жо тIад ретIуней. Sa\iye $o roqob hezey, qolode $o Tad reTuney. СсахIил пайда гьабулаго къолол зарал ккарабила. Sa\il _ayda habulago qolol #aral Karabila. СсахIилги роцен лъазе ккола. Sa\ilgi rocen ;a#e Kola. СсахIихъ ссахI гурони щолареб. Sa\i] Sa\ guroni &olareb. СсахIицца къеларо, къолоцца бергьинаро (Жо гуреб жоялълъул бицунге). Sa\iCa qelaro, qoloCa berhinaro ($o gureb $oya:ul bicunge). СсахIицца хIама цIцIараб, рахъицца оц цIцIараб (хIал щун унтараб). Sa\iCa \ama ~arab, ra[iCa oc ~arab (\al &un untarab). Ссвакарассда нух гурхIулареб, вакъарассда чед гурхIулареб. SwakaraSda nu[ gur\ulareb, waqaraSda xed gur\ulareb. СсвакачIого чIчIани, чIчIечIого вилълъине кколев. Swakazogo Zani, Zazogo wi:ine Kolew. Ссванилан ккараб цIа рекIинеги бегьулеб, ссванилан тараб питна цIилъизеги бегьулеб. Swanilan Karab `a rejinegi behuleb, Swanilan tarab _itna `i;i#egi behuleb. Ссверун къачIеб азбар – цаби гьечIеб кIал. Swerun qazeb a#bar - cabi hezeb jal. СсалихIицца жергъен гIадин рекъезабе. Sali\iCa $erven fadin reqe#abe. Ссан – дуе, хур – дие, бекьизе – дуе, кваназе – дие. San - duye, [ur - diye, bepi#e - duye, kwana#e - diye. СсугъралIа чиясс гьабураб жо анкьго соналдассан гурони тIатунаребила. Suvra/a xiyaS haburab $o anpgo sonaldaSan guroni Tatunarebila. Ссугъур къан букъе, къехь биччан букъе. Suvur qan buqe, qe% biXan buqe. Ссундуе букIаниги, пал лълъикIаб къотIе. Sunduye bujanigi, _al :ijab qoTe. Ссундуего жиндир заман, ххасало-гIазу, риидал-цIцIад. Sunduyego $indir #aman, {asalo-fa#u, riidal-~ad. СсундулIго роцен букIине кколеб. Sundu/go rocen bujine Koleb. Ссундулго аххир букIунеб, анищалълъул бицен ххутIулеб. Sundulgo a{ir bujuneb, ani&a:ul bicen {uTuleb. Ссургу гIадинги вукIунгейила, жини гIадинги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила (Ссургу гIадин хъалалъанги вукIунгейила, жини гIадин гъорлIанги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила). Surgu fadingi wujungeyila, $ini fadingi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila (Surgu fadin ]ala;angi wujungeyila, $ini fadin vor/angi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila). Ссуриялдасса хвелго лълъикIила. SuriyaldaSa [welgi :ijila. Ссурун хвей – кIицIцIул хвей. Surun [wey - ji~ul [wey.

И i ИгиштIани, ЦIцIалкIитIа «цIцIар рагIарав багьадур!» igi^Tani, ~aljiTa «~ar rafaraw bahadur!» Анссадерил гIоралде ГIинтIилъар кIанцIарабила. anSaderil foralde finTi;ar jan`arabila. Илбисалда абурабила дудасса квешаб жого бугодаян. Илбисалълъги абурабила жиндасса квешав чи хварав какулев чи вугилан. ilbisalda aburabila dudaSa kwe^ab $ogo bugodayan. ilbisa:gi aburabila $indaSa kwe^aw xi [waraw kakulew xi wugilan Иман гьечIеб бакIалда ияхIги букIунареб. iman hezeb bajalda iya\gi bujunareb. Иман щулалъизе ккани, гIелму тIалаб гьабейила. iman &ula;i#e Kani, felmu Talab habeyila. «Инаро» бачарай рокъой ххутIарайила. «inaro» baxaray roqoy {uTarayila. Инаро дун хIорихъе, хIатIазде бакъ щвечIого, галиги бахъиларо, гурга кодой кьечIого. inaro dun \ori]e, \aTa#de baq &wezogo, galigi ba]ilaro, gurga kodoy pezogo. Инелъун бергьараб гIищкъу – саяхълъи, тезелъун гьабураб рокьи – хъахIбалъи. ine;un berharab fi&qu - saya];i, te#e;un haburab ropi - ]a\ba;i. Инжитав чияссул ишалги инжитал рукIуна. in$itaw xiyaSul i^algi in$ital rujuna. Инжилъун гIадамазда гьоркьов вукIинегIан, хIамалъун гьирикьго лълъикIила. in$i;un fadama#da horpow wujinefan, \ama;un hiripgo :ijila. Инсан вахараб борххалъиялда бараб букIунила гьессда бихьулеб майданалълъул гIатIилъи. insan wa[arab bor{a;iyalda barab bujunila heSda bi%uleb maydana:ul faTi;i. Инсанасс щибго хIехьолебила, ракъи хIехьоларебила. insanaS &ibgo \e%olebila, raqi \e%olerebila. Инсан жиндир заманалда релълъаравила вукIунев. insan $indir #amanalda re:arawila wujunew. Инсанассул жавабалълъ жиндир гIакълу борцуна, калам къокъаб бугони, къимат цIцIикIкIун гьабула. inasanaSul $awaba: $indir faqlu borcuna, kalam qoqab bugoni, qimat ~iJun habula. Инсанассул кIалдиб мацIцI рекIараб ххвалчен буго, кIалдиссан пулеб гьури гьалаглъулеб чIор буго. insanaSul jaldib ma~ rejarab {walxen bugo, jaldiSan _uleb huri halag;uleb zor bugo. Инсанассул черхх бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб жойила. insanaSul xer{ beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb $oyila. Инсанассул яхI – мугъ чIвалеб ссангар, гIадамассул кIкIвахI – бохх ккураб лангар. insanaSul ya\ - muv zwaleb Sangar, fadamaSul Jwa\ - bo{ Kurab langar. Инссудасса вас цIцIодорав лIугьин – роххелила, ваццассдасса вацц цIцIодорав лIугьин – жахIдайила. inSudaSa was ~odoraw /uhin - ro{elila, waCaSdaSa waC ~odoraw /uhin - $a\dayila. Инссудасса чIухIарав вас гIемерав вукIуна, чIарбида эмен лъедал, чияр цIцIобалде кколев. inSudaSa zu\araw was femeraw wujuna, zarbida emen ;edal, xiyar ~obalde Kolew. Инссул къадруялда чIчIа. inSul qadruyalda Za. Гьеб букIана мискинзаби кидаго мискин рукIа, къуралги кидаго къунги хунги рукIаян абулел абадиялълъ тIалъи жидеего бокьаразул аби. Гьеб мурад цIунун рижарал рукIана «ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларо», «АхIун вачун, бачавехь таххбакIалда толаро» гIадал кицаби. «БукIинчIеб рокъоб рекъечIеб бетIергьанчихвад» гIадал абиялги. heb bujana miskin#abi kidago miskin ruja, quralgi kidago qungi [ungi rujayan abulel abadiya:gi Ta;i $ideyego bopara#ul abi. heb murad `unun ri$aral rujana «:ij;i \e%e#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolaro», «a\un waxun ta{bajalda tolaro» fadal kicabi. « bujinzeb roqob reqezeb beTerhanxi[wad » fadal abiyalgi. Инссул сагIадат бихьун, васассе къимат кьоге. inSul safadat bi%un, wasaSe qimat poge. Инссул сагIадаталълъул васассе ххайир гьечIо, жиндир сияразухъе ссурукълъи ккун батани. inSul safadata:ul wasaSe {ayir hezo, $indir siyara#u]e Suruq;i Kun batani. Инссул ццин цаххбиниб. Налъи холареб, би бакъвалареб. inSul Cin ca{binib. na;i [olareb, bi baqwalareb. Бицен буго. Васассул эмен чияцца чIван вукIун вуго, гьев эбелалълъ гьавилалдего. Бидулав херлъун вуго, вас гIун вачIун вуго. ГодекIанир ихдалил бакъалда курмул роркьулел рукIун руго херал чагIи. Дагьал дорегIан маххссаро-ххочIалда, цоцазул мугжул кIкIвалел рукIун руго гIолохъабиги. Цо херав чиясс гIолохъабазда жиндир гъоркьамегеж кIкIваян абун буго. Жинцца кIкIвалилан, дов эмен чIвараб меххалълъ ургьив вукIарав васасс нус кодобе босун буго. Мегеж кIкIвалеб меххалълъ, гьесс гьикъун буго - «КIудияв чи, бидуе хъукьлъи букIунебищ?» – ан. Гъоссги жаваб кьун буго букIунарилан. «Ма, букIунареб батани!» – ян васассги эмен чIварав чияссул бидул гIор биччан буго. bicen bugo. wasaSul emen xiyaCa zwan wujun wugo, hew ebela: hawilalde. bidulaw [er;un wugo, was fun wazun wugo. godejanir i[dalil baqalda kurmul rorpulel rujun rugo [eral xafi. dahal dorefan ma{Saro-{ozalda, coca#ul mug$ul Jwalel rujun rugo folo]abi. co [eraw xiyaS folo]aba#da $indir vorpamege$ Jwayan abun bugo. $inCa Jwalilan, dow emen zwarab me{a: urhiw wujaraw wasaS nus kodobe bosun bugo. mege$ Jwaleb me{a:, heS hiqun bugo - «judiyaw xi, biduye ]up;i bujunebi&?» - an. voSgi $awab pun bugo bujunarilan. «ma, bujunareb batani!» - yan wasaSgi emen zwaraw xiyaSul bidul for biXan bugo. Умумузул гьал кицаби руго инсан гьечIел питнабазде ахIулел кIалзул гIарадаби. РукIун руго питнаби цо кIалъараб кIалалълъ рикIкIен гьечIел биял гIодоре тIуралги. РецIелалълъе цIцIараб заман букIинчIо, гьелълъул гIорхъи букIана ссанагIат рекъараб къо. umumu#ul hal kicabi rugo insan hezel _itnaba#de a\ulel jal#ul faradabi. rujun rugo _itnabi co ja;arab jala: riJen hezel biyal fodore Turalgi. re`ela:e ~arab #aman bujinzo, he:ul for]i bujana Sanafat reqarab qo. Инссухъ ралагьун, васги лъалевила, васассухъ ралагьун, эменги лъалевила. inSu] ralahun, wasgi ;alewali, wasaSu] ralahun, emengi ;alewila. Инссухъ ралагьун, яс кье, эбелалълъухъ ралагьун, яс яче. inSu] ralahun, yas pe, ebela:u] ralahun, yas yaxe. ИнчIевани лъаргIиве, лъачIевани Магьдида. inzewani ;arfiwe, ;azewani mahdida. ИнчIого къоги беццуге, вихьичIого чиги веццуге. inzogo qogi beCuge, wi%izogo xigi beCuge. ИнчIого ххаселги беццуге, хвечIого нуцалчиги веццуге. inzogo {aselgi beCuge, [wezogo nucalxigi weCuge. Инссуда малълъаруге, гьесс малълъараб гьабе. inSuda ma:aruge, heS ma:arab habe. Инссуеги лъимал жиндиего жо кьолел рокьулел. inSuyegi ;imal $indiyego $o polel ropulel. Инссул адаб тарав васассдассаги цIунаги, къо ккедал ватуларев ваццассдассаги цIунаги. inSul adab taraw wasaSdaSagi `unagi, qo Kedal watularew waCaSdaSagi `unagi. Инссул боцIцIуцца гьаглъарассдассан пайда бахунареб. inSul bo~uCa hag;araSdaSan _ayda ba[unareb. Инссул гьоболги тоге, эбелаб нухги тоге. inSul hobolgi toge, ebelab nu[gi toge. Инссул гIамал гьечIев вас ватуларо, бацIил гIамал гьечIеб тIинчI букIунаро. inSul famal hezew was watularo, ba`il famal hezeb Tinz bujunaro. Инссул кIал чIвазе раскIил кIиго ругIел гIолеб. inSul jal zwa#e rasjil jigo rufel foleb. Инссул малълъ босуларев вас лIугьунгеги, эбелалдасса бергьарай яс лIугьунгеги. inSul ma: bosularew was /uhungegi, ebelaldaSa berharay yas /uhungegi. Инссул нигIматал кунелълъул, эменги кIочон тоге. inSul nifmatal kune:ul, emengi joxon toge. Инссул нухдассанила васги унев (инссул квартIа-гъецI босуларев вас вукIунарев). inSul nu[daSanila wasgi unew (inSul kwarTa-ve` bosularew was wujunarew). Инссул рател бичарасс бачаго хIал росула. inSul ratel bixaraS baxago \al rosula. Инссул рокьи ккун, васассе ячарайила, эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила. inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila, ebela:ul ropi Kun, yas purayila. Инссул росу тарассда лълъикIаб къо бихьуларо. inSul rosu taraSda :ijab qo bi%ularo. «Инссул рукъбугьадил орорго ражидул букIун буго!» – ян абурабила гIандиссесс. «inSul ruqbuhadil ororgo ra$idul bujun bugo!» - yan aburabila fandiSeS. Инссул ххам бугони, гурдал ххалатал, рокъоб хханжу бугони, ххинкIал чIахIиял. inSul {am bugoni, gurdal {alatal, roqob {an$u bugoni, {injal za\iyal. Инссул цIцIар – васассе, росдал цIцIар – киназего. inSul ~ar - wasaSe, rosdal ~ar - kina#ego. Инссуцца бекьараб васасс лъилъулеб. inSuCa beparab wasaS ;i;uleb. Инссуцца ххер бичани, васасс хур бичулеб. inSuCa {er bixani, wasaS [ur bixuleb. Инссуцца соно квани, лъималазул цаби секколел. inSuCa sono kwani, ;imala#ul cabi seKolel. ИнчIого, хвечIого чияссул къимат лъаларебила. inzogo, [wezogo xiyaSul qimat ;alarebila. Ирс бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. irs bipule:ul horpow {uTaraw. Ирсалълъе щвараб гъамасс цIураб меседалдасса васассул кверзул маххщел бергьунебила. irsa:e &warab vamaS `urab mesedaldaSa wasaSul kwer#ul ma{&el berhunebila. Исана сон савуд хварабгIаги. isana son sawud [warabfagi. Исана тIад восила, тIадеялълъул лълъим лъала. isana Tad wosila, Tadeya:ul :im ;ala. Кици гIунтIизабула Авар гIоралълъ вас восун арай ГьидалIа эбелалде. Эбелалда вихьун вуго гIоралда тIад восун жиндирго лълъим лъаларев вас. Йоххизеги йоххун эбелалълъ гьал рагIаби абун руго. Гьеб магIнаялдани гуро жакъа гьеб кици хIалтIизабулеб. Гьеб хIалтIизабула «Инсан ццевеххун цойидассан унаро, дагь-дагьккун уна» абураб магIнаялда. kici funTi#abula awar fora: was wosun aray hida/a ebelalde. ebelalda wi%un wugo foralda Tad wosun $indirgo :im ;alarew was. yo{i#egi yo{un ebela: hal rafabi abun rugo. heb mafnayaldagi guro $aqa heb kici \alTi#abuleb. heb \alTi#abula «insan Cewe{un coyidaSan unaro, dah-dahKun una» aburab mafnayalda. Исхъалидул чухъида хъабарча бащалъиларо. is]alidul xu]ida ]abarxa ba&a;ilaro. Итни къо къоялгун шагьадулеб. itni qo qoyalgun ^ahaduleb. Их бащалъизегIан божи бугеб хур тоге. i[ ba&a;i#efan bo$i bugeb [ur toge. Их лълъамалъичIони, лълъидир бакъвалъулареб. i[ :ama;izoni, :idir baqwa;ulareb. Ихдал гьури – гьанал барти. i[dal huri - hanal barti. Ихдал нилIецца кьолеб, ххаслихъе нилIее кьолеб. i[dal ni/eCa poleb, {asli]e ni/eye poleb. Ихдал хур реххун тоге, ххасало рукъ реххун тоге. i[dal [ur re{un toge, {asalo ruq re{un toge. Ихдал хурибе бачIони, ххаслихъе цагъринибе балареб. i[dal [uribe bazoni, {asli]e cavrinibe balareb. Ихдал хIама къинлъугеги, хIалтIулI чIчIужу къинлъугеги. i[dal \ama qin;ugegi, \alTu/ Zu$u qin;ugegi. Ихдалил къо – къоролалълъул ракI. i[dalil qo - qorola:ul raj. Ихдалил къоялдаги къадарав бихьинчияссдаги божизе бегьуларел. i[dalil qoyalgi qadaraw bi%inxiyaSdagi bo$i#e behularel. Ихдалил къоялълъ лъагIалицца кваназарулел. i[dalil qoya: ;afaliCa kwana#arulel. Ихдалил лълъалъ – карае, ххасалил лълъалъ – кьолбое. i[dalil :a; - karaye, {asalil :a; - polboye. Ицц бацIцIадаб бугони, гIорги бацIцIадаб букIуна. iC ba~adab bugoni, forgi ba~adab bujuna. Иццул бетIералда гурони, тIокIкIараб лълъим букIунареб. iCul beTeralda guroni, ToJarab :im bujunareb. Иццул лълъим щоларелълъуб лъарал лълъимги – иццул лълъим. iCul :im &olare:ub ;aral :imgi - iCul :im. ИчIгоялълъ гьабе, лъабгоялълъ кванай. ixgoya: habe, ;abgoya: kwanay. Иш лъалев анцIгояссдасса хIалтIулев цо чи лълъикIав. i^ ;alew an`goyaSdaSa \alTulew co xi :ijaw. ИяхI баччулаго, хIулун тIагIарав, хварал рукъулаго, вакъуцца хварав. iya\ baXulago, \ulun Tafaraw, [waral ruqulago, waquCa [waraw. ИяхI бугев цин хола, къадарав кIицIцIул хола. iya\ bugew cin [ola, qadaraw ji~ul [ola. ИяхI гьечIого хьвадарассе – дуниял гIатIидаб жо. iya\ hezogo %wadaraSe - duniyal faTidab $o. ИяхI лъолелълъуб чед лъурав, чохьохъ чIахъен бичарав. iya\ ;ole:ub xed ;uraw, xo%o] za]en bixaraw. ИяхIги хIалихьалъиги хабалIеги цадахъ билълъунеб. iya\gi \ali%a;igi [aba/egi cada] ni:uneb. Йихьизе берцинай лълъикIай, ятизе гIакъилай лълъикIай. yi%i#e bercinay :ijay, yati#e faqilay :ijay. Йокьизеялдасса рихине захIматабила. yopi#eyaldaSa ri[ine #a\matabila. Йокьанщинай ясги щоларей, бицанщинаб рагIиги батулареб. yopan&inay yasgi &olarey, bican&inab rafigi batulareb. Йихьугеги, рагIугеги, дида гурхIаралда Аллагь гурхIаги! yi%ugegi, rafugegi, dida gur\aralda allah gur\agi! Йокьуларей лълъади – бокьулареб квен. yopularey :adi - bopulareb kwen.

ЧIчI Z 1. ЧIчIараб гьабицца гIатI ххунареб. Zarab habiCa faT {unareb. 2. ЧIчIараб лълъим махIцинчIого ххутIуларо. Zarab :im ma\cinzogo {uTularo. 3. ЧIчIарассул малъ кIутIулареб, кIалъаларев мекъи кколарев. ZaraSul ma; juTulareb, ja;alarew meqi Kolarew. 4. ЧIчIара-хьарав гурев бихьинчи – ритIучIил хIацIцIу. Zara-%araw gurew bi%inxi - riTuzil \a~u. 5. ЧIчIарацца – рахь, чуруцца – нах. ZaraCa - ra%, xuruCa - na[. 6. ЧIчIегIераб букIа, хъахIаб букIа, гьой буго гьой. Zeferab buja, ]a\ab buja, hoy bugo hoy. 7. ЧIчIегIераб гIакдалги букIунеб хъахIаб рахь. Zeferab fakdalgi bujuneb ]a\ab ra%. 8. ЧIчIегIераб щакъиялълъин хъахIаб кагъат басунеб, чIчIегIераб тIурччиялълъин багIармесед биунеб. Zeferab &aqiya:in ]a\ab kavat basuneb, Zeferab TurXiya:in bafarmesed biuneb. 9. ЧIчIегIералда чIчIегIерабилан абизе, хъахIалда хъахIабилан абизейин кIал букIунеб. Zeferalda Zeferabilan abi#e, ]a\alda ]a\abilan abi#eyin jal bujuneb. 10. ЧIчIегIергIоралълъ бачIараб БагIаргIоралълъ гъанкъулеб. Zeferfora: bazarab bafarfora: vanquleb. 11. ЧIчIикIизегIан гьуинавги вукIунге, туйзегIан кьогIавги вукIунге. Ziji#efan huinawgi wujunge, tuy#efan pofawgi wujunge. 12. ЧIчIинкIилассдасса гIабдалго лълъикI. ZinjilaSdaSa fabdalgo :ij. 13. ЧIчIинкIилассе дагьаб лъаниги гIолеб, гIалимчияссе дагьабги лъазе бокьулеб. ZinjilaSe dahab ;anigi foleb, falimxiyaSe dahabgi ;a#e bopuleb. 14. ЧIчIужу абилалде, цо духъгоги валагье. Zu$u abilalde, co du]gogi walahe. 15. ЧIчIужу бараххщарай лълъикIай, росс саххаватав лълъикIав. Zu$u bara{&aray :ijay, roS sa{awataw :ijaw. 16. ЧIчIужу берцинай йикIин россассе рецц гуро. Zu$u bercinay yijin roSaSe reC guro. 17. ЧIчIужу гIакъилай яче, гIадалаб гIанкIуялълъ цIцIодораб хоно гьабулареб. Zu$u faqilay yaxe, fadalab janjuya: ~odorab [ono habulareb. 18. ЧIчIужу егани, рукъ бегулеб. Zu$u yegani, ruq beguleb. 19. ЧIчIужу ецце, ячун къого сон бараб меххалълъ. Zu$u yeCe, yaxun qogo son barab me{a:. 20. ЧIчIужу инжит гьаюлев чи – Аллагьассул тушман, ятим къварид гьавулев чи – Аллагьассулги ххалкъалълъулги тушман. Zu$u in$it hayulew xi - allahaSul tu^man, yatim qwarid hawulew xi - allahaSulgi {alqa:ulgi tu^man. 21. ЧIчIужу квешассул мегеж ххеххго хъахIлъулеб. Zu$u kwe^aSul mege$ {e{go ]a\;uleb. 22. ЧIчIужу лълъикIаб рукъ лъазе годекIанире ралагье. Zu$u :ijab ruq ;a#e gojanire ralahe. 23. ЧIчIужу мадугьалассул лълъикIайила берцинай. Zu$u maduhalaSul :ijayila bercinay. 24. ЧIчIужу рекъарай нусги щвечIо, вас рекъараб чуги щвечIо. Zu$u reqaray nusgi &wezo, was reqarab xugi &wezo. 25. ЧIчIужу хварав къасси гIодулевила, оц хварав къад гIодулевила. Zu$u [waraw qaSi fodulewila, oc [waraw qad fodulewila. 26. ЧIчIужу хвей – цо балагь, чIчIужуйилан цоги балагь, тIаде ккей – кIиго балагь. Zu$u [wey - co balah, Zu$uyilan cogi balah, Tade Key - jigo balah. 27. ЧIчIужу чияр берцинай лълъикI, чу нилIерго берцинаб лълъикI. Zu$u xiyar bercinay :ij, xu ni/ergo bercinab :ij. 28. ЧIчIужу ячани, чIчIужу щола, россассе ани, росс щола. Zu$u yaxani, Zu$u &ola, roSaSe ani, roS &ola. 29. ЧIчIужу яче чияе инчIей, чу босе чияцца рекIинчIеб. Zu$u yaxe xiyaye inzey, xu bose xiyaCa rejinzeb. 30. ЧIчIужу ячин – моцIцIроцца роххел, гIумруялълъул ургъел. Zu$u yaxin - mo~roCa ro{el, fumruya:ul urvel. 31. ЧIчIужу ячине – херав, хвезе – бахIарав. Zu$u yaxine - [eraw, [we#e - ba\araw. 32. ЧIчIужу ячунге чадил мучари гьабулей. Zu$u yaxunge xadil muxari habuley. 33. ЧIчIужу ячунелълъулги чу босулелълъулги, бералги къанщун, Аллагьассде божилъи гьабе. Zu$u yaxune:ulgi xu bosule:ulgi, beralgi qan&un, allahaSde bo$i;i habe. 34. ЧIчIужугIаданалълъул гIакълу квенчIчIелтIа букIунебила, гьей тIаде яхъингун бортунги унебила. Zu$ufadana:ul faqlu kwenZelTa bujunebila, hey Tade ya]ingun bortungi unebila. 35. ЧIчIужугIаданалълъухъ ралагьизейила берал рижун ругел. Zu$ufadana:u] ralahi#eyila beral ri$un rugel. 36. ЧIчIужуквешил гьобол воххун унарев. Zu$ukwe^il hobol wo{un unarew. 37. ЧIчIужуялда кьабулебги якьадалда щолеб. Zu$uyalda pabulebgi yapadalda &oleb. 38. ЧIчIужуялда рихарав чияссулгун гьалмагълъи гьабуге. Zu$uyalda ri[araw xiyaSulgun halmav;i habuge. 39. ЧIчIужуялда щакдари – россассул гIайиб. Росс щакдаризави – лълъил гIайиб? Zu$uyalda &akdari - roSaSul fayib. roS &akdari#awi - :il fayib? 40. ЧIчIужуялълъ россассда гьикъарабила гьан киб баххчилебилан. Россасс абурабила гьанада цIцIар хъван букIунарин, цIцIоко тIагIинабеян. Zu$uya: roSaSda hiqarabila han kib ba{xilebilan. roSaS aburabila hanada ~ar ]wan bujunarin, ~oko Tafinabeyan. 41. ЧIчIужуялълъ росслъи гьабиги – дурго гIайиб, васасс эменлъи гьабиги – дурго гIайиб. Zi$uya: roS;i habigi - durgo fayib, wasaS emen;i habigi - durgo fayib. 42. ЧIчIужуялълъул рокъов вукIинегIан, гамаги тIерхьун, тIад босун ххутIараб хъорщодаго лълъикI. Zu$uya:ul roqow wujinefan, gamagi Ter%un, Tad bosun {uTarab ]or&odago :ij. Гамаги ралъдалIе тIерхьун ун ххутIараб цо хъорщода лъедолел рукIун руго эменги васги. Гьанже нилIедасса кIудияб къварилъиялда щивниги вугодаян гьикъун буго васасс инссуда. НилIедасса кIудияб къварилъиялда вугин чIчIужуялълъул рокъов вугев россилан абун буго инссуцца васассда. gamagi ra;da/e Ter%un un {uTarab co ]or&oda ;edolel rujun rugo emengi wasgi. han$e ni/edaSa judiyab qwari;iyalda &iwnigi wugodayan hiqun bugo wasaS inSuda. ni/edaSa judiyab qwari;iyalda wugin Zu$uya:ul roqow wugew roSilan abun bugo inSuCa wasaSda. 43. ЧIчIужуялълъул бечелъи – сахлъи. Zu$uya:ul bexe;i - sa[;i. 44. ЧIчIужуялълъул лълъикIлъи – хIалрекъей. Zu$uya:ul :ij;i - \alreqey. 45. ЧIчIун букIараб хIамицца хIунссун мегIер бегуларо. Zun bujarab \amiCa \unSun mefer begularo.

Э e 1. Эбел гьечIев вукIунаревила, яцц гьечIев ватуларевила. ebel hezew wujunarewila, yaC hezew watularewila. 2. Эбел-инссуе гьабураб хъулухъ – дуего нухде бараб тIехх. ebel-inSuye haburab ]ulu] - duyego nu[de barab Te{. 3. Эбел-инссуе жалго кигIан рокьулел рукIаралали лъазе, лъимер щвечIого, щивниги хогегийила. ebel-inSuye $algo kifan ropulel rujaralali ;a#e, ;imer &wezogo, &iwnigi [ogegiyila. 4. Эбел-инссуе кьураб гIакъуба – дурго нухде бан тараб заз. ebel-inSuye purab faquba - durgo nu[de ban tarab #a#. 5. Эбел-инссуе нужецца гьабураб, нужер лъималаз нужееги гьабулеб. ebel-inSuye nu$eCa haburab, nu$er ;imala# nu$eyegi habuleb. 6. Эбел-инссул адабгьечI жужахIалълъул тIинде реххулевила. ebel-inSul adabhez $u$a\a:ul Tinde re{ulewila. 7. Эбел-инссул бечелъиялълъила лъимал хвезарулел. ebel-inSul bexe;iya:ila ;imal [we#arulel. 8. Эбел-инссул дуцца гьабулеб адаб – дурго лъималаздассан дуего щвезессеб давла. ebel-inSul duCa habuleb adab - durgo ;imala#daSan duyego &we#eSeb dawla. 9. Эбел-инссул ракI – лъималазда, лъималазул ракI – гьаваялда. ebel-inSul raj - ;imala#da, ;imala#ul raj - hawayalda. 10. Эбел-инссул талихIги талихIкъосинги лъималазулIила букIунеб. ebel-inSul tali\gi tali\qosingi ;imala#u/ila bujuneb. 11. Эбел-инссул хIурмат тарав ххалкъалълъе басралъула. ebel-inSul \urmat taraw {alqa:e basra;ula. 12. Эбел йигей ясалълъул къаданижо борххатаб. ebel yigey yasa:ul qadani$o bor{atab. 13. Эбел йихьун яс йосе, мицIцIир бихьун ххам босе. ebel yi%un yas yose, mi~ir bi%un {am bose. 14. Эбел йихьун яс яче, эмен вихьун дурцц гьаве. ebel yi%un yas yaxe, emen wi%un durC hawe. 15. Эбел лълъикIай гурейила ячуней, жийго лълъикIайила. ebel :ijay gureyila yaxuney, $iygo :ijayila. 16. Эбел ракI-ракIалълъ гIодулей, ххутIарал ххвалие гIодулел. ebel raj-raja: foduley, {uTaral {waliye fodulel. 17. Эбел-лъимал тIезарулебги – мацIцI, росс-лълъади ратIа гьарулебги – мацIцI. ebel-;imal Te#arulebgi - ma~, roS-:adi raTa harulebgi - ma~. 18. Эбел-лъималазда гьоркьоб ккараб рагIи – гIурччинаб ххарде ккараб гIазу. ebel-;imala#da horpob Karab rafi - furXinab {arde Karab fa#u. 19. Эбел разилъичIого, яс чIчIужулъун ячунге. ebel ra#i;izogo, yas Zu$u;un yaxunge. 20. Эбел хвараб кьегIер кьурде бахунебила. ebel [warab pefer purde ba[unebila. 21. Эбел цадахъал – царгъинире, эбел гьечIел – къватIире. ebel cada]al - carvinire, ebel hezel - qwaTire. 22. Эбел ясандухъан йигони, яс кьурдухъан йикIуна. ebel yasandu]an yigoni, yas purdu]an yijuna. 23. Эбел-эмен разияб лъимер – лIугIи гьечIеб ххазина. ebel-emen ra#iyab ;imer - /ufi hezeb {a#ina. 24. Эбел-эмен ххер гьарулелги – лъимал, бахIар гьарулелги – лъимал. ebel-emen {er harulelgi - ;imal, ba\ar harulelgi - ;imal. 25. Эбел-ясалда гьоркьобги меседил баргъич биларабила. ebel-yasalda horpobgi mesedil barvix bilarabila. 26. Эбелаб балагь бачIунгеги, ракъул къали кIутIугеги. ebelab balah bazungegi, raqul qali juTugegi. 27. Эбелаб росуги инссулаб нухги кIочонгейила. ebelab rosugi inSulab nu[gi joxongeyila. 28. Эбелалда ургьиссанго гурев гьекъолдухъан вахъунев, жакъа парччи гьекъон, метер хъаба гьекъонила. ebelalda urhiSango gurew heqoldu]an wa]unew, $aqa _arXi heqon, meter ]aba heqolebila. 29. Эбелалълъ гьавичIевги вацц гIемер вукIунев. ebela: hawizewgi waC femer wujunew. 30. Эбелалълъ еццарай ячунгейила, авал-къоноялълъ еццарай ячейила. ebela: yeCaray yaxungeyila, awal-qonoya: yeCaray yaxeyila. 31. Эбелалълъ еццичIей лълъицца еццилей? Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней? ebela: yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney? 32. Эбелалълъ малълъун гуро милъиршоялълъ бусен гьабулеб, инссуцца малълъун гуро устарассул вас устар лIугьунев. ebela: ma:un guro mi;ir^oya: busen habuleb, inSuCa ma:un guro ustaraSul was ustar /uhunew. 33. Эбелалълъе васги вукIине кколев бахIарчи, ясалълъе россги вукIине кколев. ebela:e wasgi wujine Kolew ba\arxi, yasa:e roSgi wujine Kolew. 34. Эбелалълъе ясги вугев дун, ясалълъе россги вугев дун. ebela:e yasgi wugew dun, yasa:e roSgi wugew dun. 35. Эбелалълъул квешай ясги якьадалълъул лълъикIай нусги йикIунарей. ebela:ul kwe^ay yasgi yapada:ul :ijay nusgi yijunarey. 36. Эбелалълъул ракI – васассул каранда, васассул ракI – ЦIцIоралълъул мугIрузда. ebela:ul raj - wasaSul karanda, wasaSul raj - ~ora:ul mufru#da. 37. Эбелалълъул ракI лъималазда лъалебани, гьей егараб бакIалда тIад квер бахъун гурони, кьижилароанила. ebela:ul raj ;imala#da ;alebani, hey yegarab bajalda Tad kwer ba]un guroni, pi$ilaroanila. – Эбелалълъул рокъой бакъ унеб бугин, Балъида цIцIал кIутIе, бахIар руччаби. - Бакъараб чехьалда къоно чIван бугин, Бакъуда цIцIал кIутIе, малаикзаби. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби ТIелекь росулI рижун руго. Хур нуцалчияссул букIун буго. Росдал руччаби гьессие жидеда тIадаб къо гьабулел, гьессул чIахIиял хурзал лъилъулел рукIун руго. Бакъ гIебеде балагьун бихьараб меххалълъ, хъантIарав нуцалчиясс руччабазда гьадал рагIаби абун руго. Ракъуцца хIалги гьабун, къо кидадай инаян ругел руччабазги нуцалчияссул чара хвараб гьадаб жаваб кьун буго. - ebela:ul roqoy baq uneb bugin, ba;ida ~al juTe, ba\ar ruXabi. - baqarab xe%alda qono zwan bugin, baquda ~al juTe, malaik#abi. kici;un /uharal bujun bugo. rosdal ruXabi heSiye $ideda Tadab qo habulel, heSul za\iyal [ur#al ;i;ulel rujun rugo. baq febede balahun bi%arab me{a:, ]anTaraw nucalxiyaS ruXaba#da hadal rafabi abun rugo. raquCa \algi habun, qo kidaday inayan rugel ruXaba#gi nucalxiyaSul xara [warab hadab $awab pun bugo. 38. Эбелалълъул рокьи ккечIони, ясалълъе росс щоларев. ebela:ul ropi Kezoni, yasa:e roS &olarew. 40. Эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила, инссул рокьи ккун, васассе ячарайила. ebela:ul ropi Kun, yas purayila, inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila. 41. Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ квананила. ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] kwananila. 42. Эбелалълъул цого жо – царгъиниве гъецIеро. ebela:ul cogo $o - carviniwe ve`ero. 43. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев «багьадур». ebela:ul ~aljil harap rafulare bajalda sordo balarew «bahadur». 44. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев вас, хIамил рачIчI ккуниги, кверда пинкь бахъуней къоролалълъуй яс. ebela:ul ~aljil harap rafulareb bajalda sordo balarew was, \amil raZ Kunigi, kwerda _inp ba]uney qorola:ul yas. 45. Эбелалълъухъ гIенеккуларел ВатIаналълъеги мутIигIлъуларел. ebela:u] feneKularel waTana:egi muTif;ularel. 46. Эбелалълъухъ гIин тIамуларей ясалълъ чияхъги гIин тIамиларо. ebela:u] fin Tamularey yasa: xiya]gi fin Tamilaro. 47. Эбелги ясги – расаги гIункIкIги, нусги якьадги – ракьаги нусги. ebelgi yasgi - rasagi funJgi, nusgi yaoadgi - rapagi nusgi. 48. Эбелдахъан – асс, инссухъан – къо. ebelda]an - aS, inSu]an - qo. 49. Эбелдахъан гIагарлъиялълъул гурхIел цIцIикIкIарабила. ebelda]an fagar;iya:ul gur\el ~iJarabila. 50. Эбеллъун яхъине – бигьаяб жо, эбеллъи гьабизе – захIматаб жо. ebel;un ya]ine - bihayab $o, ebel;i habi#e - #a\matab $o. 51. Эбел-эмен лъималазе алжаналълъул кавабийила. ebel-emen ;imala#e al$ana:ul kawabiyila. 52. Эбел-эмен рукIунелила кидадай лъимал кIудиял гIелаян, лъимал рукIунелила кидадай гьел хвелаян. ebel-emen runelila kidaday ;imal judiyal felayan, ;imal rujunelila kidaday hel [welayan. 53. Эгъе кьуранани кьолбое гIолев, кьурун вуссанани росдае гIолев. eve puranani polboye folew, purun wuSanani rosdaye folew. 54. Элтир бихьун кьегIер хъве, гIала бихьун чу босе. eltir bi%un pefer ]we, fala bi%un xu bose. 55. Эмен беццав, вацц гIинкъав. emen beCaw, waC finqaw. 56. Эмен васаб, вас эменаб къайи-ссвериялдасса цIунагийила. emen wasab, was emenab qayi-SweriyaldaSa `unagiyila. 57. Эмен вукIаго – бессдалал, росс вукIаго – къоролай. emen wujago - beSdalal, roS wujago - qorolay. 58. Эмен гъоркье реххараб гьегь мунгоги херлъилалде нахъе цIуне. emen vorpe re{arab heh mungogi [er;iyalde na]e `une. Хханассул бюрухъ букIун буго хIалтIул гIумруялдасса арал херал эбел-эмен, гьагьинирги лъун, кьурсса гъоркье реххеян. Гьедин киназго реххулелги рукIун руго. Цо херай эбел гъоркье реххулеб меххалълъилан бицен буго, гьелълъ васассда гьарарабила - «Ворехха, дир вас, хIатIил кьватIараб бакI тункиларедухъ реххе», – ян. Эмен реххулеб меххалълъ, гьесс гьабураб васигат батIияб буго. «Ворехха, дир вас, – ан абун буго гьесс, – херлъарав меххалълъ мунгоги реххизе, гьаб гьегь нахъе цIунун те!» {anaSul buyuru] bujun bugo \alTul fumruyaldaSa aral [eral ebel-emen, hahinirgi ;un, purSa vorpe re{eyan. hedin kina#go re{ulelgi rujun rugo. co [eray vorpe re{uleb me{a:ilan bicen bugo, he: wasaSda hararabila - «wore{a, dir was, \aTil pwaTarab baj tunkilaredu] re{e», - yan. emen re{uleb me{a:, heS haburab wasigat baTiyab bugo. «wore{a, dir was, - an abun bugo heS, - [er;araw me{a: mungogi re{i#e, hab heh na]e `unun te!» Инссуда цIакъ ракIги гурхIун, жинццаго эмен реххарав гIадин, жиндир васасс живги реххизе вукIиналълъул ххиялги гьабун, гьесс эмен гъоркье реххун гьечIо. Хханассдасса балъго, нахъарокъов тун, хьихьун вуго. Хханзабазул букIараб гIадаталда рекъон, цо хханасс гIадамал гъоркье ралев хханассе цо оц битIун бачIун буго. Кагътида хъван букIун буго, гьаб оцол хIалалабги хIарамабги гьан батIа гьабизе лъани, жинцца дуе пуланаб росуги кьелила, лъачIони, цо росу дуцца диеги кьезе кколилан. inSuda `aq rajgi gur\un, $inCago emen re{araw fadin, $indir wasaS $iwgi re{i#e wujina:ul {iyalgi habun, heS emen vorpe re{un hezo. {anaSdaSa ba;go, na]aroqow tun, %i%un wugo. {an#aba#ul bujarab fadatalda reqon, co {anaS fadamal vorpe ralew {anaSe co oc biTun bazun bugo. kavtida ]wan bujun bugo, hab ocol \alalabgi \aramabgi han baTa habi#e ;ani, $inCa duye _ulanab rosugi pelila, ;azoni, co rosu duCa diyegi pe#e Kolilan. Жиндирго ххалкъги данде гьабун, хханасс гьеб суалалда тIад ургъизе лъабго къо кьун буго. Нахъа рокъов ваххчизавурав инсуцца гьикъун буго, щайин жакъа хханасс ххалкъ данде гьабун букIарабилан. Васассги бицун буго хханассда чIван бугеб кIудияб ургъалил. Инссуцца васассда малълъун буго, дуцца абейила хханассда, гьеб оцги хъун, гIадамал кваназарейин, цаби рикIкIараб гьанги, гIодобе реххизе биччачIого, цо бакIалде бакIаризе гьабейилан. Цинги гьеб гьанги битIейин дов хханассухъе, дуцца нижее битIараб оцода гьабгощинаб гьан хIарамаб батанин, хIалалабщинаб нижеццаги кванилан. $indirgo {alqgi dande habun, {anaS heb sualalda Tad urvi#e ;abgo qo pun bugo. na]a roqow wa{xi#awuraw inSuCa hiqun bugo, &ayin $aqa {anaS {alq dande habun bujarabilan. wasaSgi bicun bugo {anaSda zwan bugeb judiyab urvalil. inSuCa wasaSda ma:un bugo, duCa abeyila {anaSda, heb ocgi ]un, fadamal kwana#areyin, cabi riJarab hangi, fodobe re{i#e biXazogo, co bajalde bajari#e habeyilan. cingi heb hangi biTeyin dow {anaSu]e, duCa ni$eye biTarab ocoda habgo&inab han \aramab batanin, \alalab&inab ni$eCa kwanilan. Хханасс лъабго къоялдассан ххалкъ данде гьабун буго. Жаваб кьезе кIолев чи гьадав ваххчарав инссул вас гурони ватун гьечIо. Киназго гьев гIолохъанчияссул жаваб битIараблъун рикIкIун буго. Гьесс абухъе гьабураб меххалълъ, гьезул хханги дандияссдасса бергьун вуго. {anaS ;abgo qoyaldaSan {alq dande habun bugo. $awab pe#e jolew xi hadaw wa{xaraw inSul was guroni watun hezo. kina#go hew folo]anxiyaSul $awab biTarab;un riJun bugo. heS abu]e haburab me{a:, he#ul {angi dandiyaSdaSa berhun wugo. Нахъе-нахъеги рачIарал гьададиналго гъваридал суалазе гIакъилал жавабал гьавго васасс кьураб меххалълъ, ххан щаклъун вуго, чIчIезабун буго, гьав гIолохъанчиясс ургъарал жавабал гьал гурин, гьалда жаниб жив ххадув гъолареб цо хIикмат батизе кколилан. na]e-na]egi razaral hadadinalgo vwaridal suala#e faqilal $awabal hawgo wasaS purab me{a:, {an &ak;un wugo, Ze#abun bugo, haw folo]anxiyaS urvaral $awabal hal gurin, halda $anib $iw {aduw volareb co \ikmat bati#e Kolilan. АсскIовеги ахIун, хханасс гIолохъанчияссда абун буго, гьал захIматал суалазе жавабал кьей дур гьунар гуреблъи лъалин дида, щив гIакъиласс дуда гьал жавабал малълъулел ратаниги, гьев щив чиян жинда бицеян. ГIолохъанчиясс кинабго жо битIун бицун буго. aSjowegi a\un, {anaS folo]anxiyaSda abun bugo, hal #a\matal suala#e $awabal pey dur hunar gureb;i ;alin dida, &iw faqilaS duda hal $awabal ma:ulel ratanigi, hew &iw xiyan $inda biceyan. folo]anxiyaS kinabgo $o biTun bicun bugo. Гьеб меххалълъ хханассда бичIчIун буго, хханлъи цIунизе ккани, гIумру бихьарал, хIалбихьи бугел херал, гIакъилал гIадамал къваригIунел рукIин. ЦIияб буюрухъ кьун буго - «Херал эбел-эмен гъоркьеги реххуге, гьезул хIурматги цIуне», – ян. heb me{a: {anaSda biZun bugo, {an;i `uni#e Kani, fumru bi%aral, \albi%i bugel [eral, faqilal fadamal qwarifunel rujin. `iyab buyuru[ pun bugo - «[eral ebel-emen vorpegi re{uge, he#ul \urmatgi `une», - yan. 59. Эмен гьечIессдасса, эбел гьечIев цIцIикIкIун бессдалавила. emen hezeSdaSa, ebel hezew ~iJun beSdalawila. 60. Эмен гьечIессул кIудияв эмен валагьуге. emen hezeSul judiyaw emen walahuge. 61. Эмен гьобол гIадав чи, рукъалълъул хIал эбелалда лълъикI лъала. emen hobol fadaw xi, ruqa:ul \al ebelalda :ij ;ala. 62. Эмен къолохъан вугони, вас кьурдухъан вахъуневила. emen qolo]an wugoni, was purdu]an wa]unewila. 63. Эмен къваригIунареб къо бачIунареб. emen qwarifunareb qo bazunareb. 64. Эмен лълъикIассдасса живго лълъикIав лълъикI, эбел лълъикIалдасса яс лълъикIай лълъикI. emen :ijaSdaSa $iwgo :ijaw :ij, ebel :ijaldaSa yas :ijay :ij. 65. Эмен рихарав васассда живгоги рихунев. emen ri[araw wasaSda $iwgogi ri[unew. 66. Эмен цин кваналев, эбел кIицIцIул кваналей, лъимал лъабцIцIул кваналел. emen cin kwanalew, ebel ji~ul kwanaley, ;imal ;ab~ul kwanalel. 67. Эменлъи гьабурассе васлъи гьабе, ваццлъи гьабурассе ваццлъи гьабе. emen;i haburaSe was;i habe, waC;i haburaSe waC;i habe. 68. Эххебе араб гIор нахъ буссунареб. e{ebe arab for na] buSunareb. 69. Эххебе араб лълъецца гьобо хIалтIулареб. e{ebe arab :eCa hobo \alTulareb. 70. Эххебе битIараб хIетIе сабаблъунги кколебила росс-лълъадиялда гьоркьоб рагIи. e{ebe biTarab \eTe sabab;ungi Kolebila roS-:adiyalda horpob rafi. 71. ЭххеберегIел гьечIеб эххедерегIел букIунареб. e{eberefel hezeb e{ederefel bujunareb. 72. Эххеде валагьарав гIодов ххутIаравила, гIодове валагьарав вахъун ккаравила. e{ede walaharaw fodow {uTarawila, fodowe walaharaw wa]un Karawila. 73. Эххеде ваханагIан гьури кутакаб. e{ede wa[anafan huri kutakab. 74. Эххеде йорххани рокьи бугилан абула, гIодое къулани къинай йигилан абула. e{ede yor{ani ropi bugilan abula, fodoye qulani qinay yigilan abula. 75. Эххеде мохъалълъ – чотIахъан, чи гьечIелълъув – багьадур. e{ede mo]a: - xoTa]an, xi heze:uw - bahadur. 76. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги бихьинчияссе хIалхьи лълъикIаб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi bi%inxiyaSe \al%i :ijab. 77. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги чияссул бахIарчилъи лIугьунеб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi xiyaSul ba\arxi;i /uhuneb. 78. Эххеде унелълъул, нахъвуссине ккеялълъулги хIисаб гьабе. e:ede une:ul, na]wuSine Keya:ulgi \isab habe. 79. Эххедераялълъ – чотIацIакъ, чияр рокъов – саххават. e{ederaya: - xoTa`aq, xiyar roqow - sa{awat.

ЦI ` 1. ЦIа бакаралълъуве кIкIвелун, кIкIуй баккаралълъуве гьелун. `a bakara:uwe Jwelun, Juy baKara:uwe helun. 2. ЦIа босизе арай гьолокьей россассе арайила. `a bosi#e aray holopey roSaSe arayila. 3. ЦIа гьечIеб кIкIуйги кIкIуй гьечIеб цIаги букIунареб. `a hezeb Juygi Juy hezeb `agi `agi bujunareb. 4. ЦIа гьечIелълъуб кIкIуй букIунареб, лълъим гьечIелълъуб хьуцIцI букIунареб. `a heze:ub Juy bujunareb, :im heze:ub %u~ bujunareb. 5. ЦIа рокъоб ккурай, бакъ рагъида ккурай. `a roqob Kuray, baq ravida Kuray. 6. ЦIа ссвараб ццунтуралда кан бакизе кIоларо. `a Swarab Cunturalda kan baki#e jolaro. 7. ЦIаги лълъимги асскIоб чIчIоларо, гьекъолдухъанассул чвантиниб гIарац чIчIоларо. `agi :imgi aSjob Zolaro, heqoldu]anaSul xwantinib farac Zolaro. 8. ЦIаги лълъимги гIадин рукIунге. `agi :imgi fadin rujunge. 9. ЦIаго бакилалде, кIкIуй бахъарал. `ago bakilalde, Juy ba]aral. 10. ЦIагIел – дур, сакI – дир. `afel - dur, saj - dir. 11. ЦIадаб бачIеб чед кунев Бигищ гIадин. `adab bazeb xed kunew bigi& fadin. Гъассда кIиябго рахъ кьеризабураб, жиги цIадаб бачIеб (тIаде цIа хъван бежизабичIеб) чедги корол хIамаялда базабун, цо гьитIинаб къваригIелалълъ къватIие ун йиго Бигищил чIчIужу. Гьагъаб параялда рокъове щварав Бигищ чед квине лIугьун вуго. - Вуйгь! Дуцца гьабулеб жо щиб, Бигищ, цIадаб бачIеб чед кунев! – ан чIчIужуялълъе кIудияб кеп щвараб меххалълъ, Бигищицца абун буго. - Рецц Аллагьассе буго! Унго, гьединищ иш букIараб! Валлагь-биллагь, дида ккун букIана дунго унтун ватилилан! vaSda jiyabgo ra] peri#aburab, $igi `adab bazeb (Tade `a ]wan be$i#abizeb) xedgi korol \amayalda ba#abun, co hiTinab qwarifela: qwaTiye un yigo bigi&il Zu$u. havab _arayalda roqowe &waraw bigi& xed kwine /uhun wugo. - wuyh! duCa habuleb $o &ib, bigi&, `adab bazeb xed kunew! - an Zu$uya:e judiyab ke_ &warab me:a:, bigi&iCa abun bugo. - reC allahaSe bugo! ungo, hedini& i^ bujarab! walah-bilah, dida Kun bujana dungo untun watilalin! 12. ЦIадабе бегьараб квер бухIичIого ххутIуларо. `adabe beharab kwer bu\izogo {uTularo. 13. ЦIадабе нарт тIолареб. `adabe nart Tolareb. 14. ЦIадул кутак лълъецца чIвалеб, загьрудал кутак даруялълъ чIвалеб, хIалхъублъиялълъул кутак ссунццаниги чIвалареб. `adul kutak :eCa zwaleb, #ahrudal kutak daruya: zwaleb. \al]ub;iya:ul kutak SunCanigi zwalareb. 15. ЦIадулгун маххссара те, лълъадалгун божилъи те. `adulgun ma{Sara te, :adalgun bo$i;i te. 16. ЦIакъ ворххани, тIепула, тIепун чIчIани, ворххула. `aq wor{ani, Te_ula, Te_un Zani, wor{ula. 17. ЦIакъ къвакIани, бекула, тамахлъани, гьетIула. `aq qwajani, bekula, tama[;ani, heTula. 18. ЦIакъ лъала гIонкIкIода мугьал щолеб бакI. `aq ;ala fonJoda muhal &oleb baj. 19. ЦIакъ хIапулелълъ хIанчIулареб, ккун чIчIоларесс кьабулареб. `aq \a_ule: \anzulareb, Kun ZolareS pabulareb. 20. ЦIакъав чини вугоанила мун, дагьав гIантав гьечIевани. `aqaw xini wugoanila mun, dahaw fantaw hezewani. 21. ЦIакъалдасса цIакъаб жо камулареб. `aqaldaSa `aqab $o kamulareb. 22. ЦIакъго витIаравлъунги вукIунгейила, цIакъго гIакъилавлъунги вукIунгейила. `aqgo wiTaraw;ungi wujungeyila, `aqgo faqilaw;ungi wujungeyila. 23. ЦIакъго гьаракь борххунги кIалъаге, кето гIадин, мимидизеги мимидуге. `aqgo harap bor{ungi ja;age, keto fadin, mimidi#egi mimiduge. 24. ЦIакъго гIакъилассул гьудулзаби дагьалила. `aqgo faqilaSul hudul#abi dahabila. 25. ЦIакъго гIемераб бечелъи бокьарав бугелдассаги ватIалъизе бегьула. `aqgo femerab bexe;i boparaw bugeldaSagi waTa;i#e behula. 26. ЦIакъго рецц бокьулев ххадув беццлъизеги бегьулев, гIинкълъизеги бегьулев. `aqgo reC bopulew {aduw beC;i#egi behulew, finq;i#egi behulaw. 27. ЦIакъго рокьиялълъила катицца жиндирго тIанчIи кваналел. `aqgo ropiya:ila katiCa $indirgo Tanzi kwanalel. 28. ЦIакъго хIинкъарассда асскIореги къаларелила щайтIаби, ракI кьвагьун, гьев хвезе гурилан, цIакъав бахIарчияссда асскIореги къаларелила, жидеего зарал гьабиялда хIинкъун. `aqgo \inqaraSda aSjoregi qalarelila &ayTabi, raj pwahun, hew [we#e gurilan, `aqaw ba\arxiyaSda aSjoregi qalarelila, $ideyego #aral habiyalda \inqun. 29. ЦIакъго чIухIарав чIвалев, унти баххчарав холев. `aqgo zu\araw zwalew, unti ba{xaraw [olew. 30. ЦIакъго эххеде ворххарав гIодов квеш речIчIулев. `aqgo e{ede wor{araw fodow kwe^ reZulew. 31. ЦIаялде гIагараб гIарахъ бухIичIого ххутIулареб. `ayalde fagarab fara] bu\izogo {uTulareb. 32. ЦIаялълъила цIа бакулеб. `aya:ila `a bakuleb. 33. ЦIел хIалтIи цIецца гурони гьабулареб. `el \alTi `eCa guroni habulareb. 34. ЦIеххезе чи щвечIони, хIохьода цIеххонги, цIеххечIого тогейила. `e{e#e xi &wezoni, \o%oda `e{ongi, `e{ezogo togeyila. 35. ЦIибаккараб босе, басралъун хвараб нахъе реххе. `ibaKarab bose, basra;un [warab na]e re{e. 36. ЦIиданделъарал росс-лълъади ругеб рокъобе илбис лIугьунаребила, базаралдеги бачун, бичилебилан хIинкъун. `idande;aral roS-:adi rugeb roqobe ilbis /uhunarebila, ba#araldegi baxun, bixilebilan \inqun. 37. ЦIида бацIцIунилан бацIицца бацIил гIамал толареб. `ida ba~unilan badiCa ba`il famal tolareb. 38. ЦIидалълъго раса-цIцIалкIу магIидайила. `ida:go rasa-~alju mafidayila. 39. ЦIиял башмакъазул къуцIи берцинаб, цIияй бахIаралълъул гIеретI гвангъараб. `iyal ba^maqa#ul qu`i bercinab, `iyay ba\ara:ul fereT gwanvarab. 40. ЦIияб жо лъималазда лъала, умумузда басриябги лълъикI лъала, цIиябги бихьула. `iyab $o ;imala#da ;ala, umumu#da basriyabgi :ij ;ala, `iyabgi bi%ula. 41. ЦIияб нух – цIияб рукъ. `iyab nu[ - `iyab ruq. 42. ЦIияб ретIел ретIараб басрияб щайтIан. `iyab reTel reTarab basriyab &ayTan. 43. ЦIиябги босе, басриялълъулги къимат гьабе. `iyabgi bose, basriya:ulgi qimat habe. 44. ЦIиябищ, гьанже гьабурабищ? `iyabi&, han$e haburabi&? 45. ЦIиялълъ басрияб хисулеб, басиялълъ оц хисулеб. `iya: basriyab [isuleb, basiya: oc [isuleb. 46. ЦIубанагIан тIор гIодобе къулула, бечелъанагIан чи эххеде валагьула. `ubanafan Tor fodobe qulula, bexe;anafan xi e{ede walahula. 47. ЦIул бугони гIащтIи камиларо. `ul bugoni fa&Ti kamilaro. 48. ЦIулада бараххщун, цIа ссвине тарай, ЦIцIилцIцIида бараххщун, рукъ чорок тарай. `ulada bara{&un, `a Swine taray, ~il~ida bara{&un, ruq xorok taray. 49. ЦIулада рекIараб цIа ссунеб, тIулида рекIараб цIа ссунареб. `ulada rejarab `a Suneb, Tulida rejarab `a Sunareb. 50. ЦIулада цIа рекIани, бухIун лIугIула, ссуна, рекIеда рекIараб цIа кидаго ссунаро. `ulada `a rejani, bu\un /ufula, Suna, rejeda rejarab `a kidago Sunaro. 51. ЦIулакьодул гъотIода микьир бижуларо. `ulapodul voToda mipir bi$ularo. 52. ЦIулалълъ рекъолареб канал ноцIцI гIадав, къадалI рекъолареб гьецIцIо гIадинав. `ula: reqolareb kanal no~ fadaw, qada/ reqolareb he~o fadinaw. 53. ЦIуна-къай гьечIезул къоял, чияда ццере квералги ккун, унелила. `una-qay heze#ul qoyal, xiyada Cere kweralgi Kun, unelila. 54. ЦIуна-къай Ираналълъулгун даран-базаралдасса бергьунебила. `una-qay irana:ulgul daran-ba#araldaSa berhunebila. 55. ЦIуна-къай къарумлъи гуро. `una-qay qarum;i guro. 56. ЦIуна-къараб жоялълъе къо камулареб. `una-qarab $oya:e qo kamulareb. 57. ЦIураб гIертIинибе лълъим тIолареб. `urab ferTinibe :im Tolareb. 58. ЦIураб рагIинибе лълъимги тIоге, лълъеда накъищги бахъуге. `urab rafinibe :imgi Toge, :eda naqi&gi ba]uge. 59. ЦIуралълъухъ цIураб кьолеб жойила гIорто. `ura:u] `urab poleb $oyila forto. 60. ЦIураххинкIазулцин лълъикI гурила бо. `ura{inja#ulcin :ij gurila bo.

Къ q Къабулаб ссадакъалъун батаги. qabulab Sadaqa;un batagi. Къад гьабураб бихьулеб, къасси гьабураб рагIулеб. qad haburab bi%uleb, qaSi haburab rafuleb. Къад кьерхун, къасси роцIцIун – хур-ххералълъе балагь, херав чияссул бахIарай лълъади – рукъалълъе балагь. qad per[un, qaSi ro~un - [ur-{era:e balah, [eraw xiyaSul ba\aray :adi - ruqa:e balah. Къад маккалълъ, къасси хIанчIчIалълъ. qad maKa:, qaSi \anZa:. Къадада гьикъарабила мун кида биххулебилан. Гьелълъ абурабила, кьекIкIелалда гьикъеян. ХIамица абурабила, цо гамачI кколеб кьекIкIлаццайищила мун кколеб, гьале гьаб жинцца кколилан. qadada hiqarabila mun kida bi{ulebilan. he: aburabila, peJelalda hiqeyan. \amiCa aburabila, co gamaz Koleb peJlaCayi&ila mun Koleb, hale hab $inCa Kolilan. Къададаги гIундул ругел, гIалхудаги берал ругел. qadadagi fundul rugel, fal[udagi beral rugel. Къадал кьучIчI хIамайила, хIуби кьекIкIелила. qadal puZ \amayila, \ubi peJelila. Къаданиб гIарцул таргьаги лъун, вакъуцца хварав. qadanib farcul tarhagi ;un, waquCa [waraw. Къадараб жо гьабизе бегьулареблъи лъалеб гIадин, къадараб цIцIар лъеларедухъ хьвадизеги лъазе кколеб. qadarab $o habi#e behulareb;i ;aleb fadin, qadarab ~ar ;elaredu] %wadi#egi ;a#e Koleb. Къадараб бакIалдассан ригьин гьабуни, къо ккедал ватуларев вас гьавулевила. qadarab bajaldaSan rihin habuni, qo Kedal watularew was hawulewila. Къадараб чода рекIун иналдасса, раччиги баччун, лъелго ин лълъикIаб. qadarab xoda rejun inaldaSa, raXigi baXun, ;elgo in :ijab. Къадарав гьудуласс унтидал тола, лълъикIав гьудуласс хабал рагIалда гурони толаро. qadaraw hudulaS untidal tola, :ijaw hudulaS [abal rafalda guroni tolaro. Къадарав чи къурассда тIасса вахъунарев, бергьарассда гъоркьа вахъунарев. qadaraw xi quraSda TaSa wa]unarew, berharaSda vorpa wa]unarew. Къадарав чи сабаблъун нусгоявги ссурулев. qadaraw xi sabab;un nusgoyawgi Surulew. Къадарав чияссдасса къасси гъассдакквелалълъе бараб къвалиго лълъикIила. qadaraw xiyaSdaSa qaSi vaSdaKwela:e barab qwaligo :ijila. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдул габуралда бараб месед. qadaraw xiyaSe haburab :ij;i - hoydul gaburalda barab mesed. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъиги – дуего балагьалълъе, лебалав чияссе гьабураб квешлъиги – дуего балагьалълъе. qadaraw xiyaSe haburab :ij;igi - duyego balaha:e, lebalaw xiyaSe haburab kwe^;igi - duyego balaha:e. Къадарав чияссе лълъикIаб бициналдасса лълъикIав чияссе наку чIвайго лълъикI. qadaraw xiyaSe :ijab bicinaldaSa :ijaw xiyaSe naku zwaygo :ij. Къадарав чияссул багьа – къан рачIчI ккун цIцIе. qadaraw xiyaSul baha - qan raZ Kun ~e. Къадарав чияссул чIухIи кьолбол кIодолъиялдалъунги букIунеб. qadaraw xiyaSul zu\i polbol jodo;iyalda;ungi bujuneb. Къадараван абизеги бокьуларев, къадарлъиги толарев. qadarawn abi#egi bopularew, qadar;igi tolarew. Къадахъаби гIемерлъани, къед гьетIараб лIугьунеб. qada]abi femer;ani, qed heTarab /uhuneb. Къаденахъе мегIерги бегуге, бакъанида росуги тоге. qadena]e mefergi beguge, baqanida rosugi toge. Къадкиццагицин цин бусен гьабула, ххадур тIанчIи рахъула. qadkiCagicin cin busen habula, {adur Tanzi ra]ula. Къадру гIолохъанго цIунейила. qadru folo]ango `uneyila. Къажар базаралда кинавго чи беццав ватани, гьезда релълъине цояб бер дуццаги къинкIейила. qa$ar ba#aralda kinawgo xi beCaw watani, he#da re:ine coyab ber duCagi qinjeyila. Къажарасс хIамида тIилги, мухь кьечIого, кьабуларебила. qa$araS \amida Tilgi, mu% pezogo, pabularebila. Къажарассулги хIамилги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. qa$araSulgi \amilgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. Къазе кIолареб кIалтIуги рагьуге, бичизе кIолареб гарацIцIги баге. qa#e jolareb jalTugi rahuge, bixi#e jolareb gara~gi bage. Къазе цаби гьечIони, кIутIбигIаги рукъе. qa#e cabi hezoni, juTbifagi ruqe. Къайи босе, дурго рокъоб рекъараб, чIчIужу яче, дургун гIамал рекъарай. qayi bose, durgo roqob reqarab, Zu$u yaxe, durgun famal reqaray. Къали цIцIамул цадахъ чIчIикIичIого, чи лъаларев. qali ~amul cada] Zijizogo, xi ;alarew. Къалмил мацIцI – бегIераб жо. qalmil ma~ - beferab $o. Къалмицца басанщинаб жоялълъул ххабар лIугьунареб, ракIалде щванщиналълъул кечI лIугьунареб. qalmiCa basan&inab $oya:ul {abar /uhunareb, rajalde &wan&ina:ul kez /uhunareb. Къалмицца хъваге, гIакълуялълъ хъвай. qalmiCa ]wage, faqluya: ]way. Къалмицца хъвараб гIощтIоцца къотIулареб. qalmiCa ]warab fo&ToCa qoTulareb. Къалъизеган гIадамалгун къаццандулев, къалъудасса нахъе Аллагьгун къаццандулев. qa;i#efan fadamalgun qaCandulew, qa;udaSa na]e allahgun qaCandulew. КъалъичIого къо беццуге, къинлъичIого нус еццуге. qa;izogo qo beCuge, qin;izogo nus yeCuge. Къан зарукьги ккогейила, квер биххунги биччагейила. qan #arupgi Kogeyila, kwer bi{ungi biXageyila. Къан хIамил рачIчI чIчIолареб, рахъдал гьабун чед чIчIолареб. qan \amil raZ Zolareb, ra]dal habun xed Zolareb. Къан цIцIуледухъ виччизеги вукIунге, векиледухъ вакъвазеги вукIунге. qan ~uledu] wiXi#egi wujunge, wekiledu] waqwa#egi wujunge. Къани зарукьеги унев, виччан тани дунялги цIолев. qani #arupegi unew, wiXan tani dunyalgi `olew. Къанщарал беракьа чи нечоларев. qan&aral berapa xi nexolarew. Къараб квер рагьуларев, къараб нуцIцIа ричIуларев. qarab kwer rahularew, qarab nu~a rizularew. Къараб нуцIцIидаги – анцIго бер, рахараб рукъалдаги – нусго гIин. qarab nu~idagi - an`go ber, ra[arab ruqaldagi - nusgo fin. Къарассда гурони, заз унтуларо, ккарассда гурони, рокьи лъаларо. qaraSda guroni, #a# untularo, KaraSda guroni, ropi ;alaro. Къарз босулеб къоялълъ – гьоцIцIокIал, бецIизе ккараб къоялълъ – букIкIараб нодо. qar# bosuleb qoya: - ho~ojal, be`i#e Karab qoya: - buJarab nodo. Къарз ваццассеги гьабуге, гьоркьоблъи хунгутIизе. qar# waCaSegi habuge, horpob;i [unguTi#e. Къарзалълъе жо кьей – рокьи къотIулеб кIвекьмахх гIадаб жо. qar#a:e $o pey - ropi qoTuleb jwepma{ fadab $o. Къаркъала бугъилав, ракI хIанчIчIилав. qarqala buvilaw, raj \anXilaw. Къаркъала турула, лълъикIлъи холаро. qarqala turula, :ij;i [olaro. Къаркъала херлъаниги, ракI херлъулареб (Дун жеги бахIарго бугилан абурабила ракIалълъ. Бугищан бихьизе цо дихъ балагьеян абурабила къаркъалаялълъ). qarqala [er;anigi, raj [er;ulareb (dun $egi ba\argo bugilan aburabila raja:. bugi&an bi%i#e co di] balaheyan aburabila qarqalaya:). Къарумав мадугьалассдассаги цIунаги, рекIел гьава кIудияв мискинчияссдассаги цIунаги! qarumaw maduhalaSdaSagi `unagi, rejel hawa judiyaw miskinxiyaSdaSagi `unagi! Къарумассул боцIцIи ирга щоларесс кунеб. qarumaSul bo~i irga &olareS kuneb. Къарумассул квер къараб – кIал рагьараб, саххаватассул кIал къараб – квер рагьараб. qarumaSul kwer qarab - jal raharab sa{awataSul jal qarab - kwer raharab. Къарумассулгун даранги гьабуге, къохIехьоларессда цадахъ кьалдеги унге. qarumaSulgun darangi habuge, qo\e%olareSda cada] paldegi unge. КъартI гьечIей яс – рас гьечIеб бетIер. qarT hezey yas - ras hezeb beTer. Къассд бихьун гIамалила, гIамал бихьун хIалтIийила. qaSd bi%un famalila, famal bi%un \alTiyila. Къасси бусада лъечIеб бетIер радал тIаде борххизе батулареб. qaSi busada ;ezeb beTer radal Tade bor{i#e batulareb. Къасси вахъун, къад кьижун, рузил гIамал жибго те. qaSi wa]un, qad pi$un, ru#il famal $ibgo te. Къасси лъолеб тIагъур къадги лъоге, къад лъолеб тIагъур къассиги лъоге. qaSi ;oleb Tavur qadgi ;oge, qad ;oleb Tavur qaSigi ;oge. Къасси роцIцIун, къад кьерхун – хуруе балагь, херав чиясс бахIарай чIчIужу ячин – рукъалълъе балагь. qaSi ro~un, qad per[un - [uruye balah, [eraw xiyaS ba\aray Zu$u yaxin - ruqa:e balah. КъатIраби данделъунила лълъадал ралъад лIугьунеб. qaTrabi dende;unila :adal ra;ad /uhuneb. КъачIеб ххариниб ххер бижуларо. qazeb {arinib {er bi$ularo. Къвакъвай – хъазил, хоно – къурщил. qwaqway - ]a#il, [ono - qur&il. Къвали бахъулаго, тIилал тIехIарав, тIин-хоро кунаго, кIал гIурччинлъарав. qwali ba]ulago, Tilal Te\araw, Tin-[oro kunago, jal furXin;araw. КъваригIани ахIизе ХIохьочида цIцIар лъала. qwarifani a\i#e \o%oxida ~ar ;ala. КъваригIараб меххалълъ – КъурамухIума, къваригIинчIеб меххалълъ – Бабал МухIума. qwarifarab me{a: - quramu\uma, qwarifinzeb me{a: - babal mu\uma. КъваригIел гьечIого гIегIедараб хIелеко царал кIалдибе ккарабила. qwarifel hezogo fefedarab \eleko caral jaldibe Karabila. КъваригIел гьечIого хIапулеб гьой ххеххго херлъулеб. qwarifel hezogo \a_uleb hoy {e{go [er;uleb. КъваригIел ккун ахIулеб меххалълъ – ХIажимурадил Давуд, къваригIел гьечIеб меххалълъ – ХIанкIил Давуд. qwarifel Kun a\uleb me{a: - \a$imuradil dawud, qwarifel hezeb me{a: - \anjil dawud. КъваригIинарилан ккараб жо цо къоялълъ къваригIунеб. qwarifilarilan Karab $o co qoya: qwarifuneb. КъваригIинарила анцIго рукъалълъе къого гьобо. qwarifinarila an`go ruqa:e qogo hobo. КъваригIинчIеб босани, къваригIараб бичизе ккола. qwarifinzeb bosani, qwarifarab bixi#e Kola. Къварилъи бихьичIессда гIатIилъиялълъул къимат лъалареб. qwari;i bi%izeSda faTi;iya:ul qimat ;alareb. Къварилъи бищун ццебе къобухIаралълъубейила бачIунеб. qwari;i bi&un Cebe qobu\ara:ubeyila bazuneb. Къварилъи кидаго букIунареб, гьеб хисизе гIатIилъи бачIунеб. qwari;i kidago bujunareb, heb [isi#e faTi;i bazuneb. Къварилъи ккарасс цохIо бугеб оц хъвелиланги абулебила. qwari;i KaraS co\o bugeb oc ]welilangi abulebila. Къварилъи ккедалила чи лъалев. qwari;i Kedalila xi ;alew. Къварилъиги къадарги къед борлIунги рачIунелила. qwari;igi qadargi qed bor/ungi razunelila. КъватIиб гьури-муч кIудияв, рокъоб, оц тIурани, лIарада базе жо гьечIев. qwaTib huri-mux judiyaw, roqob, oc Turani, /arada ba#e $o hezew. КъватIиб чан гьабуни, чи гьалаглъулев. qwaTib xan habuni, xi halag;ulew. КъватIиве ккараб меххалълъ къватIулжо гIадин вукIа. qwaTiwe Karab me{a: qwaTul$o fadin wuja. КъватIисса чIчIужу ячани, рукъалда асскIоб рукъ букIунаро, хуралда асскIоб хур букIунаро. qwaTiSa Zu$u yaxani, ruqalda aSjob ruq bujunaro, [uralda aSjob [ur bujunaro. КъватIисса чIчIужу ячани, таргьида рухьен биццатаб базе кколебила. qwaTiSa Zu$u yaxani, tarhida ru%en biCatab ba#e Kolebila. КъватIисса чIчIужу ячарав чи – нух бичун босарав чи. qwaTiSa Zu$u yaxaraw xi - nu[ bixun bosaraw xi. КъватIисса щолеб гIарацалдасса рокъоб щолеб пахьго лълъикI. qwaTiSa &oleb faracaldaSa roqob &oleb _a%go :ij. КъватIул цIцIогьор кIулаз кколевила, рукъалълъул цIцIогьор ссунццаго кколаревила. qwaTul ~ohor jula# Kolewila, ruqa:ul ~ohor SunCago Kolarewila. КъвачIа ххун къо – лълъикIаб къо, нахъияб къо – квешаб къо. qwaza {un qo - :ijab qo, na]iyab qo - kwe^ab qo. КъвачIида рекъараб рукъи камулареб. qwazida reqarab ruqi kamulareb. КъвачIил кIал бухьунареб. qwazil jal bu%unareb. КъвачIил ххеней барай, хведрал цIа барай. qwazil {eney baray, [wedral `a baray. КъвачIитIа къачIони, гьиритIа букIунареб. qwaziTa qazoni, hiriTa bujunareb. Къади чIвалароанила, къасси бетIер къаданижоялда лъун букIарабани. qadi zwalaroanila, qaSi beTer qadani$oyalda ;un bujarabani. СардилI Шайиххил МухIумида рагIулеб букIун буго гIадамазул гара-чIвари, рихха-ххочарал гьаркьал. МухIумил нуцIцIидаги кIутIун, цоясс абун буго. sardi/ ^ayi{il mu\umida rafuleb bujun bugo fadama#ul gara-zwari, ri{a-{oxaral harpal. mu\umil nu~idagi juTun, coyaS abun bugo. - Мун щай тIаде вахъунарев? Дур мадугьал Къади чIван вуго! - mun &ay Tade wa]unarew? dur maduhal qadi zwan wugo! НуцIцIида тункарассе Шайиххил МухIумицца кицилъун лIугьарал гьадал рагIабаздалъун жаваб кьун буго. nu~ida tunkaraSe ^ayi{il mu\umiCa kici;un /uharal hadal rafaba#da;un $awab pun bugo. Къебедассул квер меседил, кочIохъанассул рагIи меседил. qebedaSul kwer mesedil, kozo]anaSul rafi mesedil. Къед биххараб меххалълъ бахъинчIеб хIур нахъа бахъунареб. qed bi{arab me{a: ba]inzeb \ur na]a ba]unareb. Къелеб ракьа квараб гьой ГьидалI чIчIолареб (КъватIиссан щвараб ххинкI гьуинлъарав чи рокъов чIчIоларев). qeleb rapa kwarab hoy hida/ Zolareb (qwaTiSan &warab {inj huin;araw xi roqow Zolarew). КъелI хъазан речIчIараб къо бачIунгеги. qe/ ]a#an reZarab qo bazungegi. Къечон гуребила чIагIа гьекъолеб. qexon gurebila zafa heqoleb. Къечедал гуребила гъуй бухъулеб. qexedal gurebila vuy bu]uleb. Къимат кьезе гIедегIуге, гIадан дуе ралъад гурев. qimat pe#e fedefuge, fadan duye ra;ad gurew. Къинаб квер хIорго тани, хIажатаб жо щолареб (Къинал кверал хIор гьарун, хIалихьалъи баччуге). qinab kwer \orgo tani, \a$atab $o &olareb (qinal kweral \or harun, \ali%a;i baXuge). Къинлъуларей чIчIужуялдасса къинлъулеб гIанкIуго лълъикIила. qin;ularey Zu$uyaldaSa qin;uleb fanjugo :ijila. Къинлъун хоно гуреб, хун гьан гуреб. qin;un [ono gureb, [un han gureb. Къисматги къадарги къед борлIунги бачIунебила. qismatgi qadargi qed bor/ungi bazunebila. Къирбалалълъул гьури – кьерхадул ццебехъан, тIассагьури – квачалълъул ццебехъан. qirbala:ul huri - per[adul Cebe]an, TaSahuri - kwaxa:ul Cebe]an. Къо арабгIан лъалареб лъагIелги букIунеб, лъагIелгIан ххалатаб къоги букIунеб. qo arabfan ;alareb ;afelgi bujuneb, ;afelfan {alatab qogi bujuneb. Къо бихьичIессул чи лIугьунарев. qo bi%izeSul xi /uhunarew. Къо бихьичIого щвараб бечелъи гьороцца унебила. qo bi%izogo &warab bexe;i horoCa unebila. Къо бихьичIого щвараб боцIцIи хIехьоларебила. qo bi%izogo &warab bo~i \e%olarebila. Къо бихьун щвараб гъурущ къо бихьичIого щвараб туменалдасса къиматаб. qo bi%un &warab vuru& qo bi%izogo &warab tumenaldaSa qimatab. Къо бихьун щварабгIан ххинкI гьуинабила. qo bi%un &warabfan {inj huinabila. Къо бихьунила меседо гьинде яхуней. qo bi%unila mesedo hinde ya[uney. Къо гьечIебани, сардил бецIлъи лъалароан. qo hezebani, sardil be`;i ;alaroan. Къо гьечIелълъуб асс гьечIеб. qo heze:un aS hezeb. Къо кинаб букIарабали пикру къасси гьабе. qo kinab bujarabali _ikru qaSi habe. Къо ккани, къоркъолги бацI лIугьунебила. qo Kani, qorqolgi ba` /uhunebila. Къого бихьичIого чилъи бокьарасс, ярагъго гьечIого, рагъде къассд гьабе. qogo bi%izogo xi;i boparaS, yaravgo hezogo, ravde qaSd habe. Къойил гъеду ахIданиги, бачIунаребила их, цо къоялълъ гагу ахIдани, бачIунебила. qoyil vedu a\danigi, bazunarebila i[, co qoya: gagu a\dani, bazunebila. Къойилго букIунаан дун анибилан абурабила хIамицца. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан абурабила бацIицца qoyilgo bujunaan dun anibilan aburabila \amiCa. $aqa guroni $ib Tade Kezilan aburabila ba`iCa ХхарибакIалда кваналеб хIамида тIаде ккун буго бацI. {aribajalda kwanaleb \amida Tade Kun bugo ba`. Гьеб чIвазе багьанаги балагьун, бацI хIамиде хъихъидун буго: мун гьаниб щиб гьабулебин, лълъиццайин мун гьанибе биччарабилан. heb zwa#e bahanagi balahun, ba` \amide ]i]idun bugo, mun hanib &ib habulebin, :iCayin mun hanibe biXarabilan. ХIамицца гIила бачун буго, къойилго букIунеб, жиндир ругьунаб бакI бугин гьабилан. \amiCa fila baxun bugo, qoyilgo bujuneb, $indir ruhunab baj bugin habilin. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан, бацIицца хIама чIван буго. $aqa guroni $ib Tade Kezilan, ba`iCa \ama zwan bugo. Кици хIалтIизабула щибаб къоялълъ гьабулеб ххиянат цо къолъялъ къватIиб чIвала абураб магIнаялдаги. kici \alTi#abula &ibab qoya: habuleb {iyanat co qoya: qwaTib zwala aburab mafnayaldagi. Къокъид арав ххутIарав, ххалат арав вуссарав (Къокъиднухалълъ арав вуссинчIевила, шагьраялълъ арав вуссаравила). qoqid araw {uTaraw, {alat ataw wuSaraw (qoqidnu[a: araw wuSinzewila, ^ahraya: araw wuSarawila). Къойил шагьи нахъе реххе, къваригIараб къоялълъ чияда ццебе хъат ккунгутIизе. qoyil ^ahi na]e re{e, qwarifarab qoya: xiyada Cebe ]at KunguTi#e. Къолев чияссдасса бергьиналдасса бергьунев чияссдасса къейго лълъикIаб. qolew xiyaSdaSa berhinaldaSa berhunew xiyaSdaSa qeygo :ijab. Къолол гьаркьида бараб букIуна кьурдухъанассул хIатIил роси. qolol harpida barab bujuna purdu]anaSul \aTil rosi. Къолол дагIба бани, ссахIил ххайир кколеб (боххил дагIба бани, ратIагIаги камулареб). qolol dafba bani, Sa\il {ayir Koleb (bo{il dafba bani, raTafagi kamulareb). Къориниб бугеб анцIгоялдасса къвачIиниб бугеб цо лълъикIаб. qorinib bugeb an`goyaldaSa qwazinib bugeb co :ijab. Къоркъоцца тIанчIие рецц-бакъ гьабулебила, гьел дур беразулги берцинлъийила, тIомолги гьайбалъийила, кIварщалълъулги ххалалъийила. qorqoCa Tanziye reC-baq habulebila, hel dur bera#ulgi bercin;iyila, Tomolgi hayba;iyila, jwar&a:ulgi {ala;iyila. Къорола эххеде бахин – роцIцIадул гIаламат, гIодобе бачIин – кьерхадул гIаламат. qorola e{ede ba[in - ro~adul falamat, fodobe bazin - per[adul falamat. Къоролав чIчIужу абизе витIуларев. qorolaw Zu$u abi#e wiTularew. Къоролалълъ хьихьараб гIакаги босуге, къоролалълъ куцарай ясги ячунге. qorola: %i%arab fakagi bosuge, qorola: kucaray yasgi yaxunge. Къоролалълъ хьихьарав васасс къо хIехьолареб. qoro;a: %i%araw wasaS qo \e%olareb. Къоролалълъул макруялдасса цIунаги. qorola:ul makruyaldaSa `unagi. Къоролалълъул ракI – ихдалил къо (Къоролалълъул ракI ихдалил къо гIадин хисардулебила). qorola:ul raj - i[dalil qo (qorola:ul raj i[dalil qo fadin [isardulebila). Къоролалълъул рокъоб гIураб катицца гIункIкI кколаребила. qorola:ul roqob furab katiCa funJ Kolarebila. Къоролалълъул хIал къоролалда гурони бичIчIулареб. qorola:ul \al qorolalda guroni biZulareb. Къоролалълъул чехь мугъ ссверунги букIунеб. qorola:ul xe% muv Swerungi bujuneb. Къосунаревила мурид, къосине ккани, цIакъго къосуневила. qosunarewila murid, qosine Kani, `aqgo qosunewila. КъотIи тIубаларессда асскIовеги къаге, баркала лъаларессе кумекги гьабуге. qoTi TubalareSda aSjowegi qage, barkala ;alareSe kumekgi habuge. КъотIноб хIарщ букIунилан, хIама рокъоб толареб. qoTnob \ar& bujunilan, \ama roqob tolareb. 137. КъохIехьеялълъила иш гьабулеб. qo\e%eyaya:ila i^ habuleb. 138. Къохьол шарбал ретIарав, къадкил хьалбал гьарурав. qo%ol ^arbal reTaraw, qadkil %albal haruraw. 139. КъочIчIолIе гIебу гIадин. qoZo/e febu fadin. 140. Къоялълъги ассалълъги къадарлъи баххчулареб. qoya:gi aSa:gi qadar;i ba{xulareb. 141. Къоял тIагIун, киналго холел, анищ тIагIун, щивго холарев. qoyal Tafun, kinalgo [olel, ani& Tafun, &iwgo [olarew. 142. Къуват бугев гуревила кутакав, ццин бахъараб меххалълъ гьеб къулчIчIизе кIолевила кутакав. quwat bugew gurewila kutakaw, Cin ba]arab me{a: heb qulZi#e jolewila kutakaw. 143. Къуват бугелълъуб ссабру цIцIикIкIараб, ссабру цIцIикIкIарассул гIумру ххалатаб. quwat buge:ub Sabru ~iJarab, Sabru ~iJaraSul fumru {alatab. 144. Къуват къезабулеб къуват гIемер бугеб, ххалкъалълъул къуват ссунццаго къезабулареб. quwat qe#abuleb quwat femer bugeb, {alqa:ul quwat SunCago qe#abulareb. 145. Къуватав цояссдасса бергьунев, цIцIодорав анцIгояссдасса бергьунев. quwataw coyaSdaSa berhunew, ~odoraw an`goyaSdaSa berhunew. 146. Къуваталдасса гIакълу бергьунеб. quwataldaSa faqlu berhuneb. 147. Къуватассе хIелулев, хIал бугессе къулулев. quwataSe \elulew, \al bugeSe qululew. 148. Къуватассул ссабру букIуна, ссабруялълъул кIодолъи букIуна. quwaraSul Sabru bujuna, Sabruya:ul jodo;i bujuna. 149. Къулизе лъарассда ворххизеги лъала. quli#e ;alaSda wor{i#egi ;ala. 150. Къулиладаян могьода гьикъарай, къотIиладаян сумалда гьи - къарай. quliladayan mohoda hiqaray, qoTiladayan sumalda hi - qaray. 151. Къулилалде воржунге. qulilalde wor$unge. 152. КъуличIого ворххуге, чIамичIого къулчIуге. qulizogo wor{uge, zamizogo qulzuge. 153. КъуличIони ворххизе кIолареб. qulizoni wor{i#e jolareb. 154. КъулчIчIизе кIолареб жо хIанчIуге. qulZi#e jolareb $o \anzuge. 155. КъулчIчIилалде цIцIудуцца ракьа роццалда борцунебила. qulZilalde ~uduCa rapa roCalda borcunebila. 156. Къун вачIиналдасса хун вачIин лълъикIаб. qun wazinaldaSa [un wazin :ijab. 157. КъулчIчIун эххебеги унареб, аххун къватIибеги бачIунареб. qulZun e{ebegi unareb, a{un qwaTibegi bazunareb. 158. Къунмухьиде кьунилан ябучу босуге, бо бахъаралълъув нахъа ххутIула. qunmu%ide punilan yabuxu bosuge, bo ba]ara:uw na]a {uTula. 159. Къураб бакIалде ццин ххеххабила. qurab bajalde Cin {e{abila. 160. Къурассде ворта, хIалхвад! quraSde worta, \al[wad! 161. Къурассул рекIел унти – бергьарав чIвалеб чIор. quraSul rejel unti - berharaw zwaleb zor. 162. Къурбандил МухIумицца катида ниха гIадин. qurbandil mu\umiCa katida ni[a fadin. Къурбандил МухIумида мадугьаласс бицун буго жиндир катицца гьан кунарин, щиб кьуниги чIухIдарулилан. Къурбандил МухIумицца абун буго жиндир катиццани нихагицин кунилан. Мадугьаласс гьарун буго, бегьулеб батани, жиндир кетоги кьураб квен кваназе ругьун гьабеян. qurbandil mu\umida maduhalaS bicun bugo $indir katiCa han kunarin, &ib punigi zu\darulilan. qurbandil mu\umiCa abun bugo $indir katiCani ni]agicin kunilan. maduhalaS harun bugo, behuleb batani, $indir ketogi purab kwen kwana#e ruhun habeyan. Чанго къоялълъ МухIумицца мадугьалассул кето хIобода бухьун буго. Цинги, ххадув чиги витIун ахIун вачIарав мадугьалги валагьун, гьелда ццебе хъат цIураб ниха бан буго. Бакъараб катиццаги гьеб, цо мугь течIого, кванан буго. xango qoya: mu\umiCa maduhalaSul keto \oboda bu%un bugo. cingi, {aduw xigi wiTun a\un wazaraw maduhalgi walahun, helda Cebe ]at `urab ni[a ban bugo. baqarab katiCa heb, co muh tezogo, kwanan bugo.

Чч X ЧчугIа кколессул роцц лълъелIила букIине кколеб. Xufa KoleSul roC :e/ila bujine Koleb. Ччузе бокьулев, ххузе бокьуларев вукIунарев. Xu#e bopulew, {u#e bopularew wujunarew.

ХI \ 1. ХIабургъараб гъуй гъваридабилан кколебила. \aburvarab vuy vwaridabilan Kolebila. 2. ХIабургъараб меххалълъ гIор бахунареб. \aburvarab me{a: for ba[unareb. 3. ХIайван кIал гIебаб лълъикIаб, гIанкIу гозо бегIераб лълъикIаб. \aywan jal febab :ijab, fanju go#o beferab :ijab. 4. ХIайван – тIассан чараб, гIадан – жаниссан чарав. \aywan - TaSan xarab, fadan - $aniSan xaraw. 5. ХIайван хвани - ракьа, чи хвани - ишал. \aywan [wani - rapa, xi [wani - i^al. 6. ХIайван хIайваналда релълъараб, гIадан гIадамассда релълъарав. \aywan \aywanalda re:arab, fadan fadamaSda re:araw. 7. ХIайваналда ччехI ккани, риидал кьаралъула, рукъалда ччехI кканани, чанги сон къваригIуна. \aywanalda Xe\ Kani, riidal para;ula, ruqalda Xe\ Kanani, xangi son qwarifuna. 8. ХIажалъиялълъ малълъула, магъалоялълъ квегъула. \a$a;iya: ma:ula, mavaloya: kwevula. 9. ХIажат гьечIеб ххабаралда ххадувги лIугьунге, кколареб ишги бетIералде босуге. \a$at hezeb {abaralda {aduwgi /uhunge, Kolareb i^gi beTeralde bosuge. 10. ХIажизабазулги рещтIунгегийила бо. \a$i#aba#ulgi re&Tungegiyila bo. 11. ХIажигIисал хъулухъ. \a$ifisal ]ulu]. Кици бижун буго наибассул гьобол ХIажигIисал баркала гьечIеб хъулухъалда тIад. Наибассе бокьун букIун буго йокьарай гIадангун кIалъазе. ЦIакьго наибассе хъулухъ бацIцIад гьабулев чи хIисабалда, ХIажигIиса гьессдасса ватIалъун гьечIо. Наибассе йокьулелда кIалъазе рес ккун гьечIо. Гьединаб хъулухъалда магIарулаз абула ХIажигIисал хъулухъан. Кколареб иш бетIералде босарав чияссдеги абула кIудияв ХIажигIиса вугилан. kici bi$un bugo naibaSul hobol \a$ifisal barkala hezeb ]ulu]alda Tad. naibaSe bopun bujun bugo yoparay fadangun ja;a#e. `aqgo naibaSe ]ulu] ba~ad habulew xi \isabalda, \a$ifisa heSdaSa waTa;un hezo. naibaSe yopulelda ja;a#e res Kun hezo. hedinab ]ulu]alda mafarula# abula \a$ifisal ]ulu]an. Kolareb i^ beTeralde bosaraw xiyaSde abula judiyaw \a$ifisa wugilan. 12. ХIажияссул ракI ХIавал кIалдиб. \a$iyaSul raj \awal jaldib. 13. ХIайваналцин рагъизе тIами Аллагьасс гьукъараб жойила. \aywanalcin ravi#e Tami allahaS huqarab $oyila. 14. ХIакимассда ццевессанги унге, хIамида нахъассанги унге. \akimaSda CeweSangi unge, \amida na]aSangi unge. 15. ХIакимзаби рихьидал, «рорчIами!» – ян вортулев, цогидазда бер чIвайдал, рихьичIеб ххвел гьабулев. \akim#abi ri%idal, «rorzami!» - an wortulew, cogida#da ber zwaydal, ri%izeb {wel habulew. 16. ХIакимассул витIи – чи ватIа гьавунгутIи. \akimaSul wiTi - xi waTa hawunguTi. 17. ХIакъаб рагIиялълъул къимат холареб. \aqab rafiya:ul qimat [olareb. 18. ХIакъги къоги – къарал бугъие. \aqgi qogi - qaral buviye. 19. ХIал бугев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодоссан. \al bugew - hakida, hakil beTerhan - fodoSan. 20. ХIал бугев – кидаго ххан, хIаликъав – кидаго лагъ. \al bugew - kidago {an, \aliqaw - kidago lav. 21. ХIал бугессул гIанкIудул хоноялълъ, хIал гьечIессул гIурул хоно бекулебила. \al bugeSul fanjudul [onoya:, \al hezeSul furul [ono bekulebila. 22. ХIал гIоларев хIилаялълъ бергьунев. \al folarew \ilaya: berhunew. 23. ХIал гIолеб гьечIони, хIилаги бегьулеб. \al foleb hezoni, \ilagi behuleb. 24. ХIал кколареб гьудуллъи ххалат ххутIулареб. \al Kolareb hudul;i {alat {uTulareb. 25. ХIал лъаларев гьудул – бекичIеб цIулакьо (ХIал лъаларев гьудулги бекичIеб цIулакьоги цого жалила). \al ;alarew hudul - bekizeb `ulapo (\al ;alarew hudulgi bekizeb `ulapogi cogo $alila). 26. ХIал лъаларей чIчIужугIаданалда тIаде иналдасса рекIараб ххвалчада тIаде ин лълъикIила. \al ;alarey Zu$ufadalda Tade inaldaSa rejarab {walxada Tade in :ijila. 27. ХIал лъаларессухъеги кьогейила налъи, хIал лъаларессухъаги босугейила. \al ;alareSu]egi pogeyila na;i, \al ;alareSu]agi bosugeyila. 28. ХIал хъубал гIадамал рукIинчIелани, ракьалдаги алжан букIинаанила. \al ]ubal fadamal rujinzelani, rapaldagi al$an bujinaanila. 29. ХIалакъаб жоялълъул гьан кьарияб бакIалдасса лълъикIаб, кьарияб жоялълъул гьан хIалакъаб бакIалдасса лълъикIаб. \alaqab $oya:ul han pariyab bajaldaSa :ijab, pariyab $oya:ul han \alaqab bajaldaSa :ijab. 30. ХIалакъаб куйдул боххалдасса кьарияб чахъдал ратIа лълъикIаб (ХIалакъаб цIцIеялдасса кьарияб бурутIго лълъикI). \alaqab kuydul bo{aldaSa pariyab xa]dal raTa :ijab (\alaqab ~eyaldaSa pariyab buruTgo :ij). 31. ХIалакъаб чахъдал гьаракь рагIулареб. \alaqab xa]dal harap rafulareb. 32. ХIалакъаб чол гьод ххалатаб, гьекъарав чияссул ххабар чIамучIаб. \alaqab xol hod {alatab, heqaraw xiyaSul {abar zamuzab. 33. ХIалакъаб чу – квешаб чу, кьарияб чу – лълъикIаб чу. \alaqab xu - kwe^ab xu, pariyab xu - :ijab xu. ГIодор чIчIарал гIадамазда ццевессан анила цо рекIарав. - Чол цIакълъи! Берцинлъи! – ян киназго беццанила нухлулассул чу. - Долълъул кьаралъигихха, дир лъимал! – ан абунила тIириги канлъи бихьуларев херав чияссги. Канлъиги бихьулареб меххалълъ, дуда доб чу кьарияб букIин кин лъарабан абигун, кIудияв чиясс гьадаб кици тIамун буго. fodor Zaral fadama#da CeweSan anila co rejaraw. - xol `aq;i! bercin;i! - yan kina#go beCanila nu[lulaSul xu. - do:ul para;igi{a, dir ;imal! - an abunila Tirigi kan;i bi%ularew [eraw xiyaSgi. kan;igi bi%ulareb me{a:, duda dob xu pariyab bujin kin ;araban abigun, judiyaw xiyaS hadab kici Tamun bugo. 34. ХIалалав вакъуларо, бикъарав гIорцIцIуларо. \alalaw waqularo, biqaraw for~ularo. 35. ХIаликъассул рагIи кIудияб, къокъассул гIамал кIудияб. \aliqaSul rafi judiyab, qoqaSul famal judiyab. 36. ХIалил хIалтIиялълъ черхх чIвалеб, хIалтIуларесс рукъ чIвалеб. \alil \alTiya: xer{ zwaleb, \alTulareS ruq zwaleb. 37. ХIалимаб чахъу лъабцIцIул къунцIулебила. \alimab xa]u ;ab~ul qun`ulebila. 38. ХIалимассда къвал бай, къел кколев довегIан те. \alimaSda qwal bay, qel Kolew dowefan te. 39. ХIалимассе хъиру гIадав, хъачIассе квасквас гIадав. \alimaSe ]iru fadaw, ]azaSe kwaskwas fadaw. 40. ХIалихьалъиялда цадахъ хIалихьалъи хьвадулебила, бихьинчилъиялда цадахъ бихьинчилъи рекъолебила. \ali%a;iyalda cada] \ali%a;i %wadulebila, bi%inxi;iyalda cada] bi%inxi;i reqolebila. 41. ХIалихьатав васассдасса, гьевги хун, чIчIикIараб бахъухъго лълъикIила. \ali%ataw wasaSdaSa, hewgi [un, Zijarab bu]u]go :ijila. 42. ХIалихьатав ватидал, чияссе гьабизессеб тамихI – реххунтей. \ali%ataw watidal, xiyaSe habi#eSeb tami\ - re{untey. 43. ХIалихьатав гьудулассдасса бахIарчияв тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ba\arxiyaw tu^mango :ijila. 44. ХIалихьатаб гьой чурутIа багъула, хIалихьатав чи гъасстIа вагъула. \ali%atab hoy xuruTa bavula, \ali%ataw xi vaSTa wavula. 45. ХIалихьатав ххан ккани, улка биххулеб, хIалихьатав гIел ккани, магъил гIадлу биххулеб. \ali%ataw {an Kani, ulka bi{uleb, \ali%ataw fel Kani, mavil fadlu bi{uleb. 46. ХIалихьатав чияссда хIал лъазе тоге. \ali%araw xiyaSda \al ;a#e toge. 47. ХIалихьатав чияссухъа босараб ханида жаниб багIархоно батуларебила. \ali%ataw xiyaSu]a bosarab [anida $anib bafar[ono batularebila. 48. ХIалихьатассул рекIелI – ххиянат, бахIарчияссул рекIелI – ритIухълъи. \ali%ataSul reje/ - {iyanat, ba\arxiyaSul reje/ - riTu];i. 49. ХIалицца бахъараб ритIухълъи тIоххол къайи гIадаб жойила. \aliCa ba]arab riTu];i To{ol qayi fadab $oyila. 50. ХIалицца гIияда нахъе битIараб гьойцца гьумер хъахIаб жо гьабулареб. \aliCa fiyada na]e biTarab hoyCa humer ]a\ab $o habulareb. 51. ХIалихьатав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIагийила. \ali%ataw xi busen bor/un wi:i#efan zago {uTagiyila. 52. ХIалихьатав гьудулассдасса яхI бугев тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ya\ bugew tu^mango :ijila. 53. ХIалицца базабураб какил кири букIунареб, хIалицца гьабизабураб хIалтIуда гугьар букIунареб. \aliCa ba#aburab kakil kiri bujunareb, \aliCa habi#aburab \alTuda guhar bujunareb. 54. ХIалтIарассда лъала ххинкIазул тIагIам. \alTaraSda ;ala {inja#ul Tafam. 55. ХIалтIи балагье, хIалихьалъи баччуге, хъантIун кванаге, дандеяссухъги валагье. \alTi balahe, \ali%a;i baXuge, ]anTun kwanage, dandeyaSu]gi walahe. 56. ХIалтIи батарассда боцIцIиги батулеб. \alTi bataraSda bo~igi batuleb. 57. ХIалтIи битIун унаро, бутIрул лълъикIал гьечIони, гьобоги ххеноларо, жонода тIад гурони. \alTi biTun unaro, buTrul :ijal hezoni, hobogi {enolaro, $onoda Tad guroni. 58. ХIалтIи бокьарасс гьобо бай, ургъел бокьарасс гIи хьихье. \alTi boparaS hobo bay, urvel boparaS fi %i%e. 59. ХIалтIи бокьизе лъабго сон къваригIунеб, кIкIухIал лIугьине лъабго къоги гIолеб. \alTi bopi#e ;abgo son qwarifuneb, Ju\al /uhine ;abgo qogi foleb. 60. ХIалтIи бокьуларесс кьалги хIехьолареб. \alTi bopulareS palgi \e%olareb. 61. ХIалтIи буго ракIалълъ гьабулеб жо. \alTi bugo raja: habuleb $o. 62. ХIалтIи гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб маххщел, дагьаб жо гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб заман. \alTi habi#egi qwarifuneb helda reqarab ma{&el, dahab $o habi#egi qwarifuneb helda reqarab #aman. 63. ХIалтIи гьечIев гIалимчи – цIцIад балареб накIкI. \alTi hezew falimxi - ~ad balareb naJ. 64. ХIалтIи гьечIессе къо ххалатаб, рокьи ккарассе сордо ххалатаб. \alTi hezeSe qo {alatab, ropi KaraSe sordo {alatab. 65. ХIалтIи гьечIессул чед гьечIеб, чед гьечIони, гIумру гьечIеб. \alTi hezeSul xed hezeb, xed hezoni, fumru hezeb. 66. ХIалтIи гьечIони, лълъикIлъи гьечIо, лълъикIлъи гьечIони, дунял гьечIо. \alTi hezoni, :ij;i hezo, :ij;i hezoni, dunyal hezo. 67. ХIалтIи жаналда рекъон гьабе, квен чехьалда рекъон кванай. \alTi $analda reqon habe, kwen xe%alda reqon kwanay. 68. ХIалтIи катил гIадав, кванай хIамил гIадав. \alTi katil fadaw, kwanay \amil fadaw. 69. ХIалтIи кутакалълъ гьабулареб, маххщелги къваригIунеб. \alTi kutaka: habulareb, ma{&elgi qwarifuneb. 70. ХIалтIи къолеб, гIадамал бергьунел. \alTi qoleb, fadamal berhunel. 71. ХIалтIи лълъикIаб ххеххдаричIеб. \alTi :ijab {e{darizeb. 72. ХIалтIи лълъикIавги веццулев, хIелхIедаравги веццулев. \alTi :ijawgi weCulew, \el\edarawgi weCulew. 73. ХIалтIи – рухI гьечIеб жо. \alTi - ru\ hezeb $o. 74. ХIалтIи рихарассул гIусал-цабиги чIчIола (Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо). \alTi ri[araSul fusal-cabigi Zola (kweral \alTizoni, cabi \alTularo). 75. ХIалтIи тIагIаралълъ гIомо борлIулеб. \alTi Tafara: fomo bor/uleb. 76. ХIалтIи тIагIун чи холарев (Дир инссуцца нусиялда ххадур сонал ран рукIанила, гьессулни хIалтIи лIугIун букIинчIила). \alTi Tafun xi [olarew (dir inSuCa nusiyalda {adur sonak ran rujanila, heSulni \alTi /ufun bujinzila). 77. ХIалтIи тIагIуна гьабичIого тараб меххалълъ. \alTi Tafuna habizogo tarab me{a:. 78. ХIалтIи тIагIуна нилI хвараб меххалълъ, чи регIула ункъабго къоно чIвараб меххалълъ. \alTi Tafuna ni/ [warab me{a:, xi refula unqabgo qono zwarab me{a:. 79. ХIалтIи чIалгIарассул цаби чIандоларел. \alTi zalfaraSul cabi zandolarel. 80. ХIалтIани маххги гвангъулеб. \alTani ma{gi gwanvuleb. 81. ХIалтIарассул габур биццатаб, хIалтIуларессул гьури биццатаб. \alTaraSul gabur biCatab, \alTulareSul huri biCatab. 82. ХIалтIизе ккани – херав, хвезе ккани – бахIарав. \alTi#e Kani - [eraw, [we#e Kani - ba\araw. 83. ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабе. \alTizogo kwanaleb baj batani, ni$edagi ;a#abe. Эменги васги рекьуда рукIанила. Вас ццеве вилълъунев вукIанила, инссуцца пурццигIоркь ккун букIанила. Васассда хIалтIи ххеххгого чIалгIанила. Гьесс оцал рахънисса къватIире ине толел рукIанила. Эмен гьессде семулев вукIанила. - Дида дур лIугIиго гьечIеб хIалтIи чIалгIана! – янги абун, вас лIутун унев вукIанила. - ЧIчIа! – ян ахIанила инссуцца. – ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабизе вачIа! emengi wasgi repuda rujanila. was Cewe wi:unew wujanila, inSuCa _urCiforp Kun bujanila. wasaSda \alTi {e{gogo zalfanila. heS ocal ra]niSa qwaTire ine tolel rujanila. emen heSde semulew wujanila. - dida dur /ufigo hezeb \alTi zalfana! - yangi abun, was /utun unew wujanila. - Za! - yan a\anila inSuCa. - \alTizogo kwanareb baj batani, ni$edagi ;a#abi#e waza! 84. ХIалтIичIони хIалтIи букIунаро. \alTizogo \alTi bujunaro. 85. ХIалтIичIони чIамулареб, чIамичIогоги гIолареб. \alTizoni zamulareb, zamizogo folareb. 86. ХIалтIуда маххссара лъалареб, маххссараялълъ квен кьолареб. \alTuda ma{Saro ;alareb, ma{Saraya: kwen polareb. 87. ХIалтIуда рекъарабила мухьги букIунеб. \alTuda reqarabila mu%gi bujuneb. 88. ХIалтIудасса хIинкъуларессдасса хIалтIи хIинкъулебила. \alTudaSa \inqulareSdaSa \alTi \inqulebila. 89. ХIалтIуде унелълъул ццевехъан – мискинчи, берталълъе унелълъул ццевехъан – бечедав чи. \alTude une:ul Cewe]an - miskinxi, berta:e une:ul Cewe]an - bexedaw xi. 90. ХIалтIуе – квалквад, квание – гъалбацI. \alTuye - kwalkwad, kwaniye - valba`. 91. ХIалтIуе – кечI, кинидае – лаилагьа. \alTuye - kez, kinidaye - lailaha. 92. ХIалтIуе – пахъла, квание – хъанхъра. \alTuye - _a]la, kwaniye - ]an]ra. 93. ХIалтIуде – хьадар, квание – гIедер. \alTude - %adar, kwaniye - feder. 94. ХIалтIул квешлъи – гьабунгутIи, гьудулассул квешлъи– хIалккунгутIи.# \alTul kwe^;i - habunguTi, hudulaSul kwe^;i - \alKunguTi. 95. ХIалтIул лълъикIлъи лIугIидал лъала, чияссул лълъикIлъи хведал лъала. \alTul :ij;i /ufidal ;ala, xiyaSul :ij;i [wedal ;ala. 96. ХIалтIул пайда гьечIеб пикру гьечIони. \alTul _ayda hezeb _ikru hezoni. 97. ХIалтIул рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. \alTul rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 98. ХIалтIул ссвак хIалтIун гурони бахъулареб. \alTul Swak \alTun guroni ba]ulareb. 99. ХIалтIул ургъалида таги. \alTul urvalida tagi. 100. ХIалтIулев кванарав, хIалтIуларев хIацIцIадулев ххутIарав. \alTulew kwanalew, \alTularew \a~adulew {uTaraw. 101. ХIалтIулел кверал гурел хъубал, хIалтIуларелин. \alTulel kweral gurel ]ubal, \alTularelin. 102. ХIалтIулел ратаралълъув хIалтIе, кваналел ратаралълъув кванай. \alTulel ratara:uw \alTe, kwanalel ratara:uw kwanay. 103. ХIалтIулIги кванилIги – ссундулIго гIорхъи букIине кколебила. \alTu/gi kwani/gi - Sundu/go for]i bujine Kolebila. 104. ХIалтIун бечелъарав гIорцIцIун хваравила, ххиялаз бечелъарав вакъун хваравила. \alTun bexe;araw for~un [warawila, {iyala# bexe;araw waqun [warawila. 105. ХIалтIун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. \alTun bexe;ula, bi%un ~odor;ula. 106. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIаб. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofab. Эбелги васалги хурир хIалтIулел рукIанила. Къалъуда эбелалълъ гьезда гьикъанила. ebelgi wasalgi [urir \alTulel rujanila. qa;uda ebela: he#da hiqanila. - ГьабсагIат кьолеб ридигун ххинкIищ бокьилеб, бакъанида кьолеб хIаливайищ бокьилеб? - habsafat poleb ridigun {inji& bopileb, baqanida poleb \aliwayi& bopileb? - Бакъанида кьолеб хIаливаялдасса гьанжего кьолеб ридиги ххинкIги бокьила, эбел, – ан абунила цоясс. - baqanida poleb \aliwayaldaSa han$ego poleb ridigi {injgi bopila, ebel, - an abunila coyaS. - Диени бакъанида кьолеб хIаливаго бокьила, – ян абунила цойгиясс. - diyeni baqanida poleb \aliwago bopila, - yan abunila coygiyaS. Бакъанида хIалтIи лIугIун ххадуб эбелалълъ кIиабилев васассда ццебеги гъобго ридиги ххинкIги лъунила. baqanida \alTi /ufun {adub ebela: jiabilew wasaSda Cebegi vobgo ridigi {injgi ;unila. - ВахI, эбел, бакъанида хIалива кьезе гурищ къотIи букIараб? – ан абунила гьесс. - wa\, ebel, baqanida \aliwa pe#e guri& qoTi bujarab? - an abunila heS. - ХIалтIи лIугIун ххадуб кванараб ххинкI хIаливаялдасса гьуинаб букIуна, дир вас, хIал бихьея цо, – ян абунила эбелалълъ. - \alTi /ufun {adub kwaranab {inj \aliwayaldaSa huinab bujuna, dir was, \al bi%eya, - yan abunila ebela:. - БитIараб букIун буго, эбел. ХIаливаялдасса гьуинаб ххинкIги буго, рахьалдасса тIагIамаб ридиги буго, – ян абунила васасс, гъираялда ццебе лъураб квенги кваналаго. - biTarab bujun bugo, ebel. \aliwayaldaSa huinab {injgi bugo, ra%aldaSa Tafamab ridigi bugo, - yan abunila wasaS, virayalda Cebe ;urab kwengi kwanalago. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIабан кици рехханила эбелалълъ. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofaban kici re{anila ebela:. 107. ХIалтIухъанассдасса хIалтIи хIинкъулеб, бахIарчияссдасса гула хIинкъулеб. \alTu]anaSdaSa \alTi \inquleb, ba\arxiyaSdaSa gula \inquleb. 108. ХIалтIухъанассе мухь гьессда бараб гIетI бакъвалалде кьейила. \alTu]anaSe mu% heSda barab feT baqwalalde peyila. 109. ХIалтIуцца хIалтIи малълъулеб, боцIцIуцца мацIцI малълъулеб. \alTuCa \alTi ma:uleb, bo~uCa ma~ ma:uleb. 110. ХIалхьи гьечIеб чIчIеялдасса чIчIей гьечIеб рилълъинго лълъикI. \al%i hezeb ZeyaldaSa Zey hezeb ri:ingi :ij. 111. ХIалценги, цIаги, рокьиги раххчун бажаруларелила. \alcengi, `agi, ropigi ra{xun ba$arularelila. 112. ХIама бегьичIони, хIамихъ босараб бегьулеб. \ama behizoni, \ami] bosarab behuleb. 113. ХIама бергьинегIан чу биччалареб. \ama berhinefan xu biXalareb. 114. ХIама биларассулила къоги билулеб. \ama bilaraSulila qogi biluleb. 115. ХIама бугони гъалдибер камиларо. \ama bugoni valdiber kamilaro. 116. ХIама букIана – кьили щвечIо, кьили букIана – хIама щвечIо. \ama bujana - pili &wezo, pili bujana - \ama &wezo. 117. ХIама гIундуздассан лъалебила, гIабдал каламалдассан лъалевила. \ama fundu#daSan ;alebila, fabdal kalamaldaSan ;alewila. 118. ХIама кьололаго кьолокьги чIвалеб, кьили бахъулаго ххадубги чIвалеб. \ama pololago polopgi zwaleb, pili ba]ulago {adubgi zwaleb. 119. ХIама кьололессеги хIал кьейила. \ama pololeSegi \al peyila. 120. ХIама тункизабурассда гIорцIен тункизабулеб. \ama tunki#aburaSda for`un tunki#abuleb. 121. ХIама хвани варис гьойила. \ama [wani waris hoyila. 122. ХIама хвани тIом ххутIула, на хвани щибго ххутIуларо. \ama [wani Tom {uTula, na [wani &ibgo {uTularo. 123. ХIама хвани хур хола. \ama [wani [ur [ola. 124. ХIама хвей – чодуе балагь. \ama [wey - xoduye balah. 125. ХIама – хIамихъего, чу – чохъего. \ama - \ami]ego, xu - xo]ego. 126. ХIама чIвай бацIил гIайиб батани, бацIал ругеб бакIалде ин хIамилги гIайиб буго. \ama zway ba`il fayib batani, ba`al rugeb bajalde in \amilgi fayib bugo. 127. ХIамабагьадур камураб росу букIунареб, хIажигIиса камураб бертин букIунареб. \amabahadur kamurab rosu bujunareb, \a$ifisa kamurab bertin bujunareb. 128. ХIамабагьадурассул гIумру къокъаб. \amabahaduraSul fumru qoqab. 129. ХIамабагьадурлъиги гьабуге, гьечIеб бахIарчилъи бихьизабизеги лIугьунге. \amabahadur;igi habuge, hezeb ba\arxi;i bi%i#abi#egi /uhunge. 130. ХIамабахIарчилъи гьабизе ццевеги кIанцIуге, лIутизе нахъаги чIчIоге. \amaba\arxi;i habi#e Cewegi jan`uge, /uti#e na]agi Zoge. 131. ХIамаги бацIадиссессул, бацIги бацIадиссессул. \amagi ba`adiSeSul, ba`gi ba`adiSeSul. 132. ХIамаги дирго, гьирги дирго. \amagi dirgo, hirgi dirgo. 133. ХIамаги къваригIун, къадруги бокьун. \amagi qwarifun, qadrugi bopun. 134. ХIамаги хIамайила, хIамида рекIаравги хIамайила. \amagi \amayila, \amida rejarawgi \amayila. 135. ХIамагIанаб бацI букIунареб, бицан щинаб рагIи батулареб. \amafanab ba` bujunareb, bican &inab rafi batulareb. 136. ХIамалъун гьагIулареб, гьойлъун хIапулареб. \ama;un hafulareb, hoy;un \a_ulareb. 137. ХIамида асскIобе гIари гуребила бачIунеб, гIорода асскIобе хIамайила. \amida aSjobe fari gurebila bazuneb, foroda aSjobe \amayila. 138. ХIамида жибго хIама букIин гIин цIцIараб меххалълъ гурони лъачIебила. \amida $ibgo \ama bujin fin ~arab me{a: guroni ;azebila. 139. ХIамида къвал бан хIама балагьарав, чода рекIун чу балагьарав. \amida qwal ban \ama balaharaw, xoda rejun xu balaharaw. 140. ХIамида кьабизе щвечIони, гъалдибералдагIаги кьабейила. \amida pabi#e &wezoni, valdiberaldafagi pabeyila. 141. ХIамида кьили рекъолареб, чода гъалдибер рекъолареб. \amida pili reqolareb, xoda valdiber reqolareb. 142. ХIамида кIерт берцинаб (Бищун берцинаб жоялда байилан хIамихъе цIцIумур кьурабила, гьелълъги жиндирго кIартида барабила). \amida jert bercinab (bi&un bercinab $oyalda bayilan \ami]e ~umur purabila, he:gi $indirgo jartida barabila). 143. ХIамида оххцер кваназе щибила лъалеб. \amida o{cer kwana#e &ibila ;aleb. 144. ХIамида рагIизе гъалдибералда кьабулеб. \amida rafi#e valdiberalda pabuleb. 145. ХIамида хIеренлъи лъалареб, лълъадуе рецц рекъолареб. \amida \eren;i ;alareb, :aduye reC reqolareb. 146. ХIамидаги мачу ретIарал, бачидаги чарухъал ретIарал. \amidagi maxu reTaral, baxidagi xaru]al reTaral. 147. ХIамидассанила бачида мал базе лъараб. \amidaSanila baxida mal ba#e ;arab. 148. ХIамие жиндирго гьагIи берцинаб, хIелкие жиндирго гIегIеди берцинаб. \amiye $indirgo hafi bercinab, \elkiye $indirgo fefedi bercinab. 149. ХIамие тIил гьечIого гIолареб, тIоххое риди гьечIого гIолареб (ХIамие – тIил, тIоххое – риди). \amiye Til hezogo folareb, To{oye ridi hezogo folareb (\amiye - Til, To{oye - ridi). 150. ХIамие – хIенссеркIо, чодуе – цIцIал. \amiye - \enSerjo, xoduye - ~al. 151. ХIамие – чури, чоде – кIалцIи. \amiye - xuri, xode - jal`i. 152. ХIамикълъи бихьарассила хIамил къимат гьабулеб. \amiq;i bi%araSila \amil qimat habuleb. 153. ХIамил гьагIдеялълъ гьойдул бетIер унтарабила. \amil hafdeya: hoydul beTer untarabila. 154. ХIамил гIайиб – хIалакълъи, гIарцул гIайиб – гьечIолъи. \amil fayib - \alaq;i, farcul fayib - hezo;i. 155. ХIамил гIундул ххалалъаралила, алжаналълъубе билълъунарого, цIцIан рачIчI къокълъарабила, къватIибе билълъунарого, тIун. \amil fundul {ala;aralila, al$ana:ube bi:unarogo, ~an raZ qoq;alabila, qwaTibe bi:unarogo, Tun. 156. ХIамил инссухъачи гьвейила. \amil inSu]axi hweyila. 157. ХIамил мугъалда носол балги цун. \amil muvalda nosol balgi cun. 158. ХIамил рачIчIалда кигIан букIунебилан гьикъани, цоясс абила натI букIунилан, цогиясс абила натIгун бащадаб букIунилан. \amil raZalda kifan bujunebilan hiqani, coyaS abila naT bujunilan, cogiyaS abila naTgun ba&adab bujunilan. 159. ХIамил рачIчIалълъги чаргъеду ккурабила. \amil raZa:gi xarvedu Kurabila. 160. ХIамил сапаралълъ чи бечелъиларо. \amil sa_ara: xi beze;ilaro. 161. ХIамил хвел – гьвел кIалбиччанкъо. \amil [wel - hwel jalbiXanqo. 162. ХIамилги къажарассулги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. \amilgi qa$araSulgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. 163. ХIамитIасса вортулев чотIа рекIунарев. \amiTaSa wortulew xoTa rejunarew. 164. ХIамитIенкел тIад чIваниги берцинай йиго берцинай. \amiTenkel Tad zwanigi bercinay yigo bercinay. 165. ХIамихъего хьвагIулагойила бачил бохх бекараб. \ami]ego %wafulagoyila baxil bo{ bekarab. 166. ХIамицца абурабила лъалареб бакIалдеги бачун жиб чуйилан бичейилан. \amiCa aburabila ;alareb bajaldegi baxun $ib xuyilan bixeyila. 167. ХIамицца ганчIилI речIчIулел, чоцца хIурулI речIчIулел. \amiCa ganzi/ reZulel, xoCa \uru/ reZulel. 168. ХIамицца гIундул кIорокIун бацI хIинкъиларо. \amiCa fundul jorojun ba` \inqilaro. 169. ХIамицца жиндаго кьабизе тIил, къалиги бан, босарабила, гIабдалассда кьабизе тIил, къолода ххадуб ссахIги бан, босизе кколебила. \amiCa $indago pabi#e Til, qaligi ban, bosarabila, fabdalaSda pabi#e Til, qoloda {adub Sa\gi ban, bosi#e Kolebila. 170. ХIамицца реххарав гIорцIада бегьуларев, гIорцIада чухьарлъарав чода ярагьунарев. \amiCa re{araw for`ada behularew, for`ada xu%ar;araw xoda yarahunew. 171. ХIан гIадин хIанчIиледухъ тамахгоги вукIунгейила, чIваркьан векиледухъ къвакIунги вукIунгейила. \an fadin \anziledu] tama[gogi wujungeyila, zwarpan wekiledu] qwajungi wujungeyila. 172. ХIанчIарассда гурони ххинкIил мегI лъалареб. \anzaraSda guroni {injil mef ;alareb. 173. ХIанчIида ракIалда мочохурила. \anzida rajalda moxo[urila. 174. ХIанчIидаги кIолебила жинда рекъараб лълъикIлъи гьабизе. \anzidagi jolebila $inda reqarab :ij;i habi#e. Цо чияссул рукъзабахъ цIа ккун букIанила. Цояз гIертIаз, цояз хьагаз лълъимги баччун, цIа ссвинабизе лIугьанила гIадамал. ЦIа тIадеялдасса тIаде гьалаглъулеб букIанила. Кумекалълъе дагьалги гIадамал ругеланищан ккараб хIал букIанила. co xiyaSul ruq#aba] `a Kun bujanila. coya# ferTa#, coya# %aga# :imgi baXun, `a Swinabi#e /uhanila fadamal. `a TedayaldaSa Tade halag;uleb bujanila. kumeka:e dahalgi fadamal rugelani&an Karab \al bujanila. ГIадамазда чIчIечIого цIадуда тIаде боржун бачIунеб, нахъе унеб цо гьитIинаб хIинчIчI бихьанила. Цояз абунила гьаниб гьелълъул бусен батилилан, цогияз абунила тIинчI батилилан. Рукъалълъул бетIергьанассда бихьанила хIинчIчIалълъ, риччарал куркьбалги тварххезарун, цIадутIе лълъел къатIраби тIинкIизарулел. ГIажаиблъарав гьесс хIинчIчIалде ахIанила - fadama#da Zezogo `aduda Tade bor$un bazuneb, na]e uneb co hiTinab \inZ bi%anila. coya# abunila hanib he:ul busen batililan, cogiya# abunila Tinz batililan. ruqa:ul beTerhanaSda bi%anila \inZa:, riXaral kurpbalgi twar{e#arun, `aduTe :el qaTrabi Tinji#arulel. fa$aib;araw heS \inZalde a\anila - - Я пакъир! Гьалго щинал гIадамазда ссвинабизе кIоларого бугеб цIа дур куркьбаздассан тIинкIарал къатIрабазищ ссвинабилеб? - ya _aqir! halgo &inal fadama#da Swinabi#e jolarogo bugeb `a dur kurpba#daSan Tinjaral qaTaba#i& Swinabileb? - БитIараб буго, – ян абунила хIинчIчIалълъ. – Дир куркьбаздассан тIинкIараб лълъецца гьеб ссвинаро. Дие бокьун буго гIадамаз дуе гьабулеб кIудияб лълъикIлъиялда гьоркьоб цо гьитIинабниги бутIа дирги букIине! - biTarab bugo, - yan abunila \inZa:. - dir kurpba#daSan Tinjarab :eCa heb Swinaro. diye bopun bugo fadama# duye habuleb judiyab :ij;iyalda horpob co hiTinabnigi buTa dirgi bujine! Гьединги абун, хIинчIчI нахъеги куркьбал риччизаризе анила. hedingi abun, \inZ na[egi kurpbal riXi#ari#e anila. 175. ХIанчIчIие бусенги – ватIан, къоркъое хIорги – ватIан. \anXiye busengi - waTan, qorqoye \orgi - waTan. 176. ХIанчIчIил багьа – чIарил хъат. \anZil baha - zaril ]at. 177. ХIанчIчIил кIалдисса мугьги бахъуге, чияда бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. \anZil jaldiSa muhgi ba]uge, xiyada bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 178. ХIанчIчIида гьорол хIал лъалеб, ччугIида лълъадал хIал лъалеб. \anZida horol \al ;aleb, Xufida :adal \al ;aleb. 179. ХIанчIчIилаб – хIанчIчIие, гъадилаб – гъадие. \anXilab - \anZiye, vadilab - vadiye. 180. ХIанчIчIицца абурабила - лълъикIав бахIарчиясс жинда гьецIцIоги речIчIиларила, къадарасс реххараб щвезе жибги чIчIеларила. \anZiCa aburabila - :ijaw ba\arxiyaS $inda he~ogi reZilarila, qadaraS re{arab &we#e $ibgi Zelarila. 181. ХIанчIчIиццаги чIчIезе гIаркьел берцинаб бищулебила. \anZiCagi Ze#e farpel bercinab bi&ulebila. 182. ХIапдолареб гьойдуе чури тIолареб. \a_dolareb hoyduye xuri Tolareb. 183. ХIарам гьабурассе хIучч битIуларо. \aram haburaSe \uX biTularo. 184. ХIарам-хIалал кIоченчIого хIалтIулев Аллагьассеги вокьулев. \aram-\alal joxenzogo \alTulew allahaSegi wopulew. 185. ХIарамаб боцIцIи кванан кьаралъиялдасса, хIалалаб боцIцIи кванан хIалакълъиго лълъикI. \aramab bo~i kwanan para;iyaldaSa, \alalab bo~i kwanan \alaq;igo :ij. 186. ХIарамаб боцIцIуда баркат лъолареб. \aramab bo~uda barkat ;olareb. 187. ХIарччида нахъа чехь цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. \arXida na]a xe% `une, xiyar roqob ber `une. 188. ХIарччил кинаб рахъалдассан кваниги – цохIого мочол ххинкIал. \arXil kinab ra]aldaSan kwanigi - co\ogo moxol {injal. 189. ХIарччиниб ххинкIги цо букIунаребила. \arXinib {injgi co bujunarebila. 190. ХIарччиниссаги бортун, туртидассанги хъущтIун. \arXiniSagi bortun, turtidaSangi ]u&Tun. 191. ХIарччихъ валагьун кванай, копохъ валагьун велъе. \arXi] walahun kwanay, ko_o] walahun we;e. 192. ХIарщуда хIетIе хъвазе теларилан лIугьарав магIаруласс хIарщулI дегIен чIчIарабила. \ar&uda \eTe ]wa#e telarilan /uharaw mafarulaS \ar&u/ defen Zarabila. 193. ХIарщулI тIилал кьабуни, тIираби дудегоги щолел. \ar&u/ Tilal pabuni, Tirabi dudegogi &olel. 194. ХIарщулIе ккун чоргарав чурун вацIцIалъула, чагъир гьекъон чоргарав чурун вацIцIалъуларо. \ar&u/e Kun xorgaraw xurun wa~a;ula, xavir heqon xorgaraw xurun wa~a;ularo. 195. ХIарщулIе реххунилан месед чороклъулареб. \ar&u/e re{unilan mesed xorok;ulareb. 196. ХIарщулI цIцIалги кьабуге, цIцIалкIинибе лълъимги тIоге. \ar&u/ ~algi pabuge, ~aljinibe :imgi Toge. 197. ХIасанил чу бачиде ккарабила. \asanil xu baxide Karabila. 198. ХIатIал ракулI ругессул кверал гьацIцIул цIолелила. \aTal raku/ rugeSul kweral ha~ul `olelila. 199. ХIатIида тункун ворчIиялдасса нуцIцIида тункун ворчIи лълъикIаб. \aTida tunkun worziyaldaSa nu~ida tunkun worzi :ijab. 200. ХIатIиде бахине тани, нацIцI бетIералдеги бахунебила. \aTide ba[ine tani, na~ beTeraldegi ba[unebila. 201. ХIатIикь щиб бугебали малъ гIодоб чIвалалде валагье. \aTip &ib bugebali ma; fodob zwalalde walahe. 202. ХIебтил бугониги дирго кунта дарайдул. \ebtil bugonigi dirgo kunta daraydul. 203. ХIежалде ан щинавги хIажи вукIунаревила, цIцIалан щинавги дибир вахъунаревила. \e$alde an &inawgi \a$i wujunarewila, ~alan &inawgi dibir wa]unarewila. 204. ХIежалде унилан хIама хIажилъиларо. \e$alde unilan \ama \a$i;ilaro. 205. ХIелеко гIегIедунилан сордо рогьинаро, гIегIедичIогойилан сордо рогьинчIогоги букIинаро. \eleko fefedunilan sordo rohinaro, fefedizogoyilan sordo rohinzogogi bujinaro. 206. ХIелеко лIугьунеб тIинчI ханинибго чIчIикIдулеб. \eleko /uhuneb Tinz [aninibgo Zijduleb. 207. ХIелкида кколебила, жиб тIассан унелълъул, тIох тIечIого киндай ххутIулебилан. \elkida Kolebila, $ib TaSan une:ul, To[ Tezogo kinday {uTulebilan. 208. ХIелкил гьудул гьечIевила, гьорол тушман гьечIевила. \elkil hudul hezewila, horol tu^man hezewila. 209. ХIелкил гIадаб гIамал, гIебу гIадаб ракI. \elkil fadab famal, febu fadab raj. 210. ХIеренаб мацIцI чармил ххвалчадассаги бергьунебила. \erenab ma~ xarmil {walxadaSagi berhunebila. 211. ХIетIе кодобе босилалде, чIчIезе бакI хIадур гьабе. \eTe kodobe bosilalde, Ze#e baj \adur habe. 212. ХIетIе хъущтIун вортарав тирщун тIаде вахъуна, мацIцI хъущтIун вортарассда вахъине хIал кIоларо. \eTe ]u&Tun wortaraw tir&un Tade wa]una, ma~ ]u&Tun wortaraSda wa]ine \al jolaro. 213. ХIехьоларессе боцIцIи кьогеги, Аллагь! \e%olareSe bo~i pogegi, allah! 214. ХIилаялълъ балагьуге, хIалтIун балагье. \ilaya: balahuge, \alTun balahe. 215. ХIилаялълъ бергьинги гьунар буго. \ilaya: berhingi hunar bugo. 216. ХIинкъараб гьой гIемер хIапдолебила. \inqarab hoy femer \a_dolebila. 217. ХIинкъараб лочнохъе чан щолареб, хIинкъараб боцца хъала бахъулареб. \inqarab loxno]e xan &olareb, \inqarab boCa ]ala ba]ulareb. 218. ХIинкъарав гьойдаги ватIа гьавизе лъалевила. \inqaraw hoydagi waTa hawi#e ;alewila. 219. ХIинкъарав къойил хола, къвакIарав цоцIцIул хола. \inqaraw qoyil [ola, qwajaraw co~ul [ola. 220. ХIинкъарав, къурав чиясс гIамал гIемер гьабула. \inqaraw, quraw xiyaS famal femer habula. 221. ХIинкъарав чияссда рохьги бойилан кколебила, гъотIол гIаркьелги жинде битIизабураб туманкIилан кколебила. \inqaraw xiyaSda ro%gi boyilan Kolebila, voTol farpelgi $inde biTi#aburab tumanjilan Kolebila. 222. ХIинкъаравги гьардохъанги – гьвел мурад. \inqarawgi hardo]angi - hwel murad. 223. ХIинкъарассда мал балев, къвакIарассда къвал балев. \inqaraSda mal balew, qwajaraSda qwal balew. 224. ХIинкъарассе хIалхьи гьечIеб. \inqaraSe \al%i hezeb. 225. ХIинкъарассул квер ххеххаб, виххарассул хIетI ххеххаб. \inqaraSul kwer {e{ab, wi{araSul \eT {e{ab. 226. ХIинкъарассулгун гьудуллъи гьабуге. \inqaraSulgun hudul;i habuge. 227. ХIинкъарассухъа билараб багьадурассда батулеб. \inqaraSu]a bilarab bahaduraSda batuleb. 228. ХIинкъи гьечIеб жо кетойила, кутак бугеб жо цIцIунцIцIрайила. \inqi hezeb $o ketoyila, kutak bugeb $o ~un~rayila. 229. ХIинкъи гIанкIкIие те, хIамабагьадурлъи гIабдалассе те. \inqi fanJiye te, \amabahadur;i fabdalaSe te. 230. ХIинкъи – цIцIодорлъи, цIакълъи – гьаглъи. \inqi - ~odor;i, `aq;i - hag;i. 231. ХIинкъизе бакI гьечIо чабхъад арав васассда, анцIила щуго сон бараб чуги буго, къого сон барав живгоги вуго. \inqi#e baj hezo xab]ad araw wasaSda, an`ila &ugo son barab xugi bugo, qogo son baraw $iwgogi wugo. 232. ХIинкъиялдалъун чи къадаралдасса ворчIуларо. \inqiyalda;un xi qadaraldaSa worzularo. 233. ХIинкъуге, хIинкъараб жо толебани, катицца гIункIкI телаан. \inquge, \inqarab $o tolebani, katiCa funJ telaan. 234. ХIинкъуларев чи вукIунарев, биунареб чаран букIунареб. \inqularew xi wujunarew, biunareb xaran bujuneb. 235. ХIинкъуларев чи вукIунарев, хIехьезе кколеб. \inqularew xi wujunarew, \e%e#e Koleb. 236. ХIинкъун вукIин лълъикIав чияссги хIал дагьлъун букIин лълъикIаб чоццаги лъазе толареб. \inqun wujin :ijaw xiyaSgi \al dah;un bujin :ijab xoCagi ;a#e tolareb. 237. ХIинкъун квараб гьанадасса хIинкъичIого квараб гьуэр лълъикIаб. \inqun jwarab hanadaSa \inqizogo kwarab huer :ijab. 238. ХIинкъун къадаралдасса рорчIуларел, Аллагьасс гурони рухI бахъулареб. \inqun qadaraldaSa rorzularel, allahaS guroni ru\ ba]ulareb. 239. ХIинццаб хIамаялда тIил рагIуларо, тIогьисса рачIчIги ккун, гьод буханиги. ТIадагьаб бетIералълъ малълъ босуларо, тIолго гIалам бачIун, ццебе чIчIаниги. \inCab \amayalda Til rafularo, TohiSa raZgi Kun, hod bu[anigi. Tadahab beTera: ma: bosularo, Tolgo falam bazun, Cebe Zanigi. 240. ХIинчIчI бихьунила рорженги букIунеб. \inZ bi%unila ror$engi bujuneb. 241. ХIисаб бугин, бухIун кье. – ХIичи щиб? – ЧIчIикIу. – ЧIчIикIу щиб? – ХIичи. \isab bugin, bu\un pe. - \ixi &ib& - Ziju. - Ziju &ib? - \ixi. 242. ХIобода дарай ккуни, гьебги берцин бихьулеб. \oboda daray Kuni, hebgi bercin bi%uleb. 243. ХIобое чIван, гIочIоцца чIалу кквеларо, чIалуе лъун, тIилицца тIох баччиларо. \oboye zwan, fozoCa zalu Kwelaro, zaluye ;un, TiliCa To[ baXilaro. 244. ХIобоцца рукъ баччула, тIаде ккарасс къо хIехьола. \oboCa ruq baXula, Tade KaraS qo \e%ola. 245. ХIор букIаралълъуб хIари камулареб. \or bujara:ub \ari kamulareb. 246. ХIотоцца гьорчо кколареб. \otoCa horxo Kolareb. 247. ХIотол сум букIагIаги, мутIигIлъе бетIерассде. \otol sum bujafagi, muTif;e beTeraSde. 248. ХIуби тиризабурассда цили тиризабулеб. \ubi tiri#aburaSda cili tiri#abuleb. 249. ХIуби чIвачIонани, чIалу бекула. \ubi zwazonani, zalu bekula. 250. ХIуби чIвачIони, чIалу кколареб, чIчIужу гьечIони, рукъ кколареб. \ubi zwazoni, zalu Kolareb, Zu$u hezoni, ruq Kolareb. 251. ХIужа гьечIеб дагIбагун диваналде вахъунге. \u$a hezeb dafbagun diwanalde wa]unge. 252. ХIули – тIавусил, тIул-ракI – борхьил. \uli - Tawusil, Tul-raj - bor%il. 253. ХIунссизе хIамидаги кколеб. \inSi#e \amidagi Koleb. 254. ХIунчулеб заз баккудассаго лъалеб, лIугьунев чи гьитIинго лъалев. \unxuleb #a# baKudaSago ;aleb. /uhunew xi hiTingo ;alew. 255. ХIур тамахалълъубила хIама гебергулеб. \ur tama[a:ubila \ama geberguleb. 256. ХIурмат бокьун батани, гIемер гаргадуге, сахлъи бокьун батани, гIемер кванаге. \urmat bopun batani, femer gargaduge, sa[;i bopun batani, femer kwanage.

Л l Лабалда хурги бекьуге, бугъаоцги хьихьуге. labalda [urgi bepuge, buvaocgi %i%uge. Лабаллъуда хур гьабуге, лъарал рагIалда рукъ гьабуге. labal;uda [ur habuge, ;aral rafalda ruq habuge. Лагъ гIадин хIалте, ххан гIадин кванай. lav fadin \alTe, {an fadin kwanay. Лагъги озденги данделъани, бечелъулел. lavgi o#dengi dande;ani, bexe;ulel. Лагъассул ияхIги, хIамил хъетиги – цого жо. lavaSul iya\gi, \amil ]etigi - cogo $o. Лагълъи гьабурассе хханлъи щола, хханлъун гурони вукIинарилан лIугьарассе лагълъи щола. lav;i haburaSe {an;i &ola, {an;un guroni wujinarilan /uharaSe lav;i &ola. Лъагълъиялдасса хвел лълъикIила, ссуриялдасса цIа лълъикIила. lav;iyaldaSa [wel :ijila, SuriyaldaSa `a :ijila. Лал тIамизе бегьулареб къоялълъ, къед гьабизеги бегьулареб. lal Tami#e behulareb qoya:, qed habi#egi behulareb. ЛахIту бихьаниги, рухIел бихьугеги. la\tu bi%anigi, ru\el bi%ugegi. Лачен боржаралълъуб гъеду рещтIунеб. laxen bor$ara:ub vedu re&Tuneb. Жиндирго лълъикIай чIчIужуялдаги рекъечIого, чангиясс ячуна гьелдасса къадарай. Цоги аби буго гьадинабги - «Цо багьана бугей хьихьичIесс, кIиго багьана бугей хьихьизе ккарайила». $indirgo :ijay Zu$uyaldagi reqezogo, xangiyaS yaxuna heldaSa qadaray. cogi abi bugo hadinabgi - «co bahana bugey %i%izeS, jigo bahana bugey %i%i#e Karayila» Гьедин ккараб меххалълъ абула магIарулаз гьал рагIаби. hedin Karab me{a: abula mafarula# hal rafabi. Лачен – чанабе, гъеду – рохьобе. laxen - xanabe, vedu - ro%obe. Лаченги тарулеб, тайлан хъущтIулеб, тувадахъ гурони гIодоб кколареб. laxen taruleb, taylan ]u&Tuleb, tuwada] guroni fodob Kolereb. Лаченги чучула чи гIемерлъани, чаранги биуна цIа гьалаглъани. laxengi xuxula xi femer;ani, xarangi biuna `a halag;ani. Ле, гIакълугьечI, тIуруге, гIи тун гIангис кинигин, гIадамал тун хьвадани, хьитал хун басралъулин. le, faqluhez, Turuge, fi tun fangis kinigin, fadamal tun %wadani, %ital [un basra;ulin. «Ле!» – ян ахIарассде, «Я!» – ян ахIизе кIоларев къватIиве вахъунарев. «le!» - yan a\araSde, «ya!» - yan a\i#e jolarew qwaTiwe wa]unarew. «Ле!» – ян ахIунилан, ахIмакъ нахъ вуссунарев. «le!» - yan a\unilan, a\maq na] wuSunarew. Лочноде ххиял бугев чаргъадихъ валагьуларо. loxnode {iyal bugew xarvadi] walahularo. Лочнол бетIералда чаргъеду чIчIезабуге. loxnol beTeralda xarvedu Ze#abuge. Лочнол гьава – зодобе, гъадил гьава – рохьобе. loxnol hawa - #odobe, vadil hawa - ro%obe.