ЦIцI ~ 1. ЦIцIад байдал биччараб бакъ щвейдал бакъвалеб. 2. ЦIцIад бан ххадуб буртина хIажалъулареб. 3. ЦIцIад бачIони, рукъ гIекколаро. 4. ЦIцIад хIаллъани, рокъове, бакъ хIаллъани, гьорове. 5. ЦIцIад чIчIун ххадуб дугъ кIочарав, рещтIун ххадуб чу кIочарав. 6. ЦIцIадакьаги ворчIун, гонгикье ккана. 7. ЦIцIадакьаги лIутун, гонгикь чIчIарав. 8. ЦIцIадал барти – буртина, гьорол къолден – къехь. 9. ЦIцIадал къалиялдасса бакъул ссахI бергьунеб. 10. ЦIцIадал къоялълъе бакъул къо камулареб, лабалда хуралълъе цIцIадал къо камулареб. 11. ЦIцIадал сон бакъараб, бакъул сон гIорцIцIараб. 12. ЦIцIадалаб сон ххарилаб, бакъулаб сон хурулаб. 13. ЦIцIадалабги гьекъана, бакъулабги къулчIчIана. 14. ЦIцIал кьун гIоларессе, чу кьуниги, гIолареб. 15. ЦIцIалани, гIелму щолеб, хIалтIани, боцIцIи щолеб. 16. ЦIцIаланщинав чи Къудукьа Мусалав вукIунарев, кьалде анщинав ХIажимурад вукIунарев. 17. ЦIцIаланщинав чияссул гIалимчи вакъунарев: цо-цо гIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев, ххутIарал чIчIинкIилалги рукIунел. 18. ЦIцIалараб гIоларебила, цIцIалкIизеги кколебила. 19. ЦIцIаларассда гIелму лъала, бихьарассда дунял лъала. 20. ЦIцIалацца буххугейила жиб, кIалцIуцца буххеян абулебила чоцца. 21. ЦIцIалдохъан лълъикIав вугилан, мекъсса кьураб жавабалълъе лълъикIаб къимат лъолареб. 22. ЦIцIалкIал рекьарулел, гьакьал лъилъарулел. Абиялълъ бицунеб буго цоцазде гIагарал кIиго магIарул росдал рикIкIадаб тIабигIаталълъул (рии чIчIейгун рекьуда байбихьулеб ЦIцIалкIитIа росдалги, гьебго заманалда нилъ бегьулеб Гьолокь росдалги). Гьелдаго цадахъ буго умумузул цо биценги. Цогидал магIарулалго гIадин, цIцIалкIалги ихдалил моцIцI хвараб меххалълъ рекьарулел рукIаралила. ЦIцIалкIитIасса цо бечедав чиясс гуржиязул довасса кквезе щварав цIияв лагъ ихдал векьаризе витIаравила. Хуриве щваравго, гьесс цо рахъ барабила, цинги, бахъун шарбалгун, рахънив гIодов чIчIаравила. Жеги ракьулIе ххинлъиго ккун гьечIилан, нахъ вуссаравила. Гьедин ун, нахъ вуссун вачIун, лагъасс хур бекьичIибила рии чIчIезегIан. Гьедин бекьи лълъикIабги батарабила. 23. ЦIцIалкIараб – росониб, цIцIалкIичеб - тIопониб. 24. ЦIцIалкIиниб камугеги, ссанкIиниб тIагIунгеги. 25. ЦIцIалкIиниб лълъимгIанги гIемераб бугила гьессул гIакълу. 26. ЦIцIалкIинисса жо тIагIани, росс-лълъадул дагIба-къецц гIемерлъулеб. 27. ЦIцIалкIицца лълъалъалареб. 28. ЦIцIалкIицца лълъим баччуге, лъаницца сали босуге. 29. ЦIцIалкIу кIутIун, кеп гьабунги, цо чед бекун, кванай гьабунги, бертин гьабичIого тогейила. 30. ЦIцIамул къали цадахъ чIчIикIичIого, гьудулассул (чияссул) хIал лъаларебила. 31. ЦIцIамул тIагIам лъаларессда лълъадал гьуинлъи лъалареб. 32. «ЦIцIам, Бичассул авараг, цIцIам»! Сулайман аварагассде киналго рухIчIаголъаби мутIигIал рукIаралила. Гьессда киназулго мацIцIги лъалеб букIарабила. Цо нухалда Сулайманицца киназего буюрухъ кьурабила цо-цо квен гьабун рачIайилан. Малълъухъе рачIаралила киналго. ЦIцIунцIцIрадулгIан тIагIам бугеб квен батичIебила. - Кин дуцца гьаб квен гьабураб? Щиб дуцца гъорлIе жубараб? – ан гьикъараб меххалълъ, цIцIунцIцIра бицинарилан лIутун унеб букIарабила. Сулайманицца, гъванкан нуцIцIаги къан, гьоркьобе ккезабураб меххалълъ, цIцIунцIцIраялълъ гьадал рагIаби ахIаралила. Гьедин нуцIцIида гьоркьоб къан букIиналъила цIцIунцIцIра бакьулIа къарабги лIугьараб. 33. ЦIцIам гьечIеб хоно, ражи гьечIеб ххинкI. 34. ЦIцIам гьечIони, гьан махIцунеб, гьури гьечIони, гьава махIцунеб. 35. ЦIцIам гьечIони, квен щай? Квен гьечIони, хIерчч щай? 36. ЦIцIар батIияб лъунилан, бацIида божиларо. 37. ЦIцIам тIамураб тIидукарщ гIадав чи. 38. ЦIцIар бахъараб бацI гIадин. 39. ЦIцIар бахъиялдасса бер бахъиго лълъикI. 40. ЦIцIар кIудияв ретIелгьечI, бетIер кIудияв гIакълугьечI. 41. ЦIцIар хисунилан, гъадил цIцIум лIугьунареб. 42. ЦIцIаруе рагIад кIудияв, гIалххуда гьаракь борххатав. 43. ЦIцIаруе ссадакъа кьурав, ссиялълъе къурбан хъурав. 44. ЦIцIваби гIемер рукIуна, моцIцI цо гурони букIунаро. 45. ЦIцIваби гIемерлъанагIан, зоб гвангъулеб, кверал гIемерлъанагIан, хIалтIи ццебе тIолеб. 46. ЦIцIвайиде бакъ щвела, лълъимацца хIетI бахъила, хIоржоялълъ бетIер бахъила, гIеркъикьан къвали баккила, къадакьан мичIчI баккила. Аби бачIун буго, ракъун ругилан лъимал зигардараб меххалълъ, эбелалълъ лъималазе бицунеб букIараб берцинаб мацIцIалдассан. 47. ЦIцIекIаб кваначIого, гьуиналълъул тIагIам лъалареб. 48. ЦIцIибил гьаркьадерил босейила, гьоло ххунздерил босейила. 49. ЦIцIикIкIараб цIцIайи мачIчIадалда лълъикIаб, гьоркьохъеб цIцIайи черххалълъе лълъикIаб. 50. ЦIцIилицIцI хвелебилан лъехьоларей, лълъим тIагIинебилан чероларей. 51. ЦIцIогь – хханассдассаги бергьараб жо. 52. ЦIцIогьги ххиянатги хабалI гурони баххчулареб (ЦIцIогьги ххиянатги хабалIги тIатунеб). 53. ЦIцIогьодун чи бечелъуларев. Цо чиясс тукадасса ххамил туп бикъун буго. Гьеб бихьарав тукенчиясс, ххадувги ун, чи ккун вуго ва гьикъун буго чахъдацца чан квегIерин гьабулеб. ЦIцIогьорасс жаваб кьун буго цо кьегIер гьабулин, нагагь-надир кIи-кIиги гьабулилан. Ххадубги бацIицца тIинчI чан гьабулебанги цIеххон буго тукенчиясс. Анкьго-микьгоги гьабулилан жаваб кьун буго цIцIогьорасс. «ВахI! – ан абун буго тукенчиясс. – Цо-цо гурони кьегIер гьабуларел чахъабазул рехъаби гIолел руго, анкьго-микьго тIинчI гьабулел бацIазул рехъаби гIолел гьечIо. Гьелълъие гIила щибдай?» ЦIцIогьор вуцIцIун чIчIун вуго. Чахъаби зарал гьечIел жал руго. БацIал цIцIогьал руго. Гьединлъидал гIадамаз гьел гъурула, гьезул рехъабиги лIугьунаро. ЦIцIогьодун чиги бечелъуларо. Ххамил тупги букIаралъуб лъе, мунги дурго нухда а! – ян абун буго тукенчиясс гьессда. 54. ЦIцIогьор бечелъуларевила, баххил кьаралъуларевила. 55. ЦIцIогьор гьедула, хъахIба гIодула. 56. ЦIцIогьор гIорцIцIуларев, гIалим вакъуларев. 57. ЦIцIогьор жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев. 58. ЦIцIогьор тIаргъил щомериялдассанги ватIа гьавизе лъалевила. 59. ЦIцIогьорассул берал мугъалда нахъаги рукIунелила. 60. ЦIцIогьоран абизе бокьичIони, бикъуге, хъахIбаян абизе бокьичIони, черхх цIуне. 61. ЦIцIогьорасс гурони, цIцIогьор веццуларев. 62. ЦIцIогьорасс жиндирго каву щула гьабулеб. 63. ЦIцIогьорассда бикъун щвараб гIурущ кепеклъун кколебила, бетIергьанчияссда бикъун араб кепек гъурущлъун бихьулебила. 64. ЦIцIогьорассе нух камулареб. 65. ЦIцIогьорассул бералго цIцIогьорал рукIуна. 66. ЦIцIогьорассул гьодил чIоло битIулебила, бетIергьанчиясс рукъалда кIулал рахан ратараб меххалълъ. 67. ЦIцIогьорассул гIадалI цIа. 68. ЦIцIодораб бералда ралъдал тIиналда бугебги бихьулеб, тоххаб бералда берзул тIелехалда бугебги бихьулареб. 69. ЦIцIодораб гIакълуялълъул калам къокъаб букIуна. 70. ЦIцIорорав ургъун вахъинегIан, гIабдалассе вас гьавулевила. 71. ЦIцIодорассул ххвалчадулалдасса гIабдалассул ххонжрол хIинкъи цIцIикIкIарабила. 72. ЦIцIодорлъи бахIарчияссеги къваригIунеб (Гулида ХIажимурад лъаларев). 73. ЦIцIодорлъиялълъул зарал гьечIеб. 74. ЦIцIолокье гъураб чодаги божуге, цIцIорове арав васассдаги божуге. 75. ЦIцIороб бицараб гьересси ИццугохIде данде бачIарабила. 76. ЦIцIоробе нух гIагараб (Ине бокьараб бакIалде нух гIагараб). 77. ЦIцIоробе унилан гъеду лаченлъиларо. 78. ЦIцIорове унев чияссда аянги абуге, унгеянги абуге. 79. ЦIцIудуцца тIутIал кколарел. 80. ЦIцIукIа жиндирго рагIадалълъукьаги хIинхъулев. 81. ЦIцIукIа къойил холевила, чIчIужугIадан, россасс тIаде цоги чIчIужу ячараб меххалълъ, холейила. 82. ЦIцIукIа рукъалълъул рахал тIаде рортун рачIиниланги хIинкъулевила. 83. ЦIцIукIа хIинкъун вукIуневила, кIуликартIиниссанги тушман вачIиневилан. 84. ЦIцIумагъудул раххчи – кьерхадул гIаламат, къватIире рахъин – роцIцIадул гIаламат. 85. ЦIцIумлъун воржарав гьанатIа рещтIаравила, гъедулъун воржарав гъоссогохIтIа рещтIаравила. 86. ЦIцIунцIцIрабазул бо гъалбацIидасса бергьунебила. 87. ЦIцIунцIцIрадул пилги гьабуге, гъалбацIил гIанкIкIги гьабуге. 88. ЦIцIунцIцIраялълъе гохIги – мегIер, дагIнил лIарги – хъинс. 89. ЦIцIуяв чи бергьунгеги, квешаб чехь къинлъугеги. 90. ЦIцIаназейилан бокьги баге, наязейилан рукъги баге. Кициялълъ бицунеб буго цIцIаниги цо ххассаб унтиялълъ хвезе бегьулел, магIарухъ наялги цин гIемерлъулел, циндаго тIагIине, гьороцца ине бегьулел жал ругилан. Цо бечедав ххарачΙиссессул рукIун руго гIемерал наялги кIудияб цIцIаназул рехьедги. Жиндир цIцIаназул рехьед рохьосса гъоркье бачIунеб меххалълъ, чуязул илхъи бачIунеб гIадаб гьаракь букIунилан веццарулев вукIун вуго гьев. Бан букIун буго кIудияб кули. РукIун руго наязе рукъзал, цIцIаназе бокьал. Нухда чуги хун, баччун гIарцуцца къачIараб кьилигун сапаралдасса вачIунев ххарайчIиссев жиндирго колоде щвараб меххалълъ, цо течIого наги тIагIун батун буго, тIагIуналъул унти щвараб гIадин, цIцIаниги гъурун ратун руго. - Гьале! Умумузул кициялълъ абухъе ккана! КIал кьураги тIоццебе квешаб пал къотIарассул! – ан абун буго гьев пакъирасс. 91. ЦIцIани гIодизарун, гIи боххизабуге (ЦIцIани гIодараб, гIиял роххараб хIалтIи). 92. ЦIцIе кIанцIаралълъуссан бурутIги кIанцIулеб.

Д d 1. Давла хуриссан кьеги, хвел бусадассан кьеги. dawla [uriSan pegi, [wel busadaSan pegi. 2. Давладулал гIемерлъани, давлаги дагьаб щолебила. dawladulal femer;ani, dawlagi dahab &olebila. 3. Дагь гурони гьечIони учузаб ххиралъула. dah guroni hezoni uxu#ab {ira;ula. 4. Дагьаб боцIцIи бугез риба гьабула, рибадул хIилаби лъазеги гьарун. БоцIцIи цIцIикIкIарацца даран гьабула, дарман тIагIанщинал маххссараде ккун. dahab bo~i buge# riba habula, ribadul \ilabi ;a#egi harun. bo~i ~iJaraCa daran habula, darman Tafan&inal ma{Sarade Kun. 5. Дагьаб гIоларессе гIемерги гIолареб. dahab folareSe femergi folareb. 6. Дагьаб кьурассе дагьабги къваригIунеб, гIемер кьурассе тIолабго къваригIунеб. dahab puraSe dahabgi qwarifuneb, femer puraSe Tolabgo qwarifuneb. 7. Дагьаб меххалълъ лагълъи баччани, гIемер меххалълъ хханлъи щолеб. dahab me{a: lav;i baXani, femer me{a: {an;i &oleb. 8. Дагьаб налъиялълъ – гьудулила, кIудияб налъиялълъ – тушманила. dahab na;iya: - hudulila, judiyab na;iya: - tu^manila. 9. Дагьаб ххарж гьабичIони, гIемер щоларо. dahab {ar$ habizoni, femer &olaro. 10. Дагьабго жо лъазеги гIемераб жо цIцIализе кколеб. dahabgo $o ;a#egi femerab $o ~ali#e Koleb. 11. Дагьабниги гIантлъи гъорлI гьечIев чияссул бахIарчи вахъунарев (ХIажимурадил рагIаби). dahabnigi fant;i vor/ hezew xiyaSul ba\arxi wa]unarew (\a$imuradil rafabi). 12. Дагьабниги лълъикIлъи гъорлI гьечIеб квешлъи букIунареб. dahabgi :ij;i vor/ hezeb kwe^;i bujunareb. 13. Дагьав гаргаде, гIемер хIалтIе. dahaw fargade, femer \alTe. 14. Дагьав кIалъалессул хIалтIи гIемераб. dahaw ja;aleSul \alTi femerab. 15. Дагьалда гIей гьабуларессе гIемерабги щолареб. dahalgi fey habulareSe femerabgi &olareb. 16. Дагь-дагьккун баччани, мегIерги баччизе кIолеб, циндаго баччизе лIугьани, мунго молоцца ваччизе кколев. dah-dahKun baXani, mefergi baXi#e joleb, cindago baXi#e /uhani, mungo moloCa waXi#e Kolew. 17. Дагь-дагьккун гъоркьан бикIани, борххатаб мегIерги ччукIун бачIунеб. dah-dahKun vorpan bijani, bor{atab mefergi Xujun bazuneb. 18. ДагIбадулав къела, къадар бергьина. dafbadulaw qela, qadar berhina. 19. ДагIнида чIахI-ххералълъул, гьойда ракьа-гьаналълъул гурони мацIцI бичIчIуларебила. dafniCa za\-{era:ul, hoyda rapa-hana:ul guroni ma~ biZularebila. ЦIцIализе араб бакIалдассан жиндирго эбелалълъухъе дагIницца битIун бачIараб кагъат цIцIалулеб меххалълъ, гIенеккун букIун буго гьойги. Салам-каламалдасса ххадуб кагътида хъван букIун буго исана бижараб керчаб ххарил, рокъоб жиндиего кьолеб букIараб кIалцIул, чед-ххинкIалълъул хIакъалълъулI. ЦIцIалулеб кагъатги гьоркьоб къотIизабун, гьойцца цIцIеда гьикъун буго, гьеб кагътида гьанал яги ракьа-къедалълъул хъвараб жого гьечIищилан. ГьечIилан цIцIецца абидал, пашманго гьойцца абун буго, цо рагIиги ракьа-гьаналълъул хIакъалълъулI гьечIеб гьеб кагъат цIцIаличIониги бегьилаанилан. ~ali#e arab bajaldaSan $indirgo ebela:u]e dafniCa biTun bazarab kavat ~aluleb me{a:, feneKun bujun bugo hoygi. salam-kalamaldaSa {adub kavtida ]wan bujun bugo isana bi$arab kerxab {aril, roqob $indiyego poleb bujarab jal`ul, xed-{inja:ul \aqa:u/. ~aluleb kavatgi horpob qoTi#abun, hoyCa ~eda hiqun bugo, heb kavtida hanal yagi rapa-qeda:ul ]warab $ogo hezi&ilan. hezilan ~eCa abidal, _a^mango hoyCa abun bugo, co rafigi rapa-hana:ul \aqa:u/ hezeb heb kavat ~alizonigi behilaanilan. 20. ДагIние – цIцIар, цIцIедуе – рогьо. dafniye - ~ar, ~eduye - roho. 21. ДагIнил цIцIокоги кьун, цIцIел хъвайи босулареб. dafnil ~okogi pun, ~el ]wayi bosulareb. 22. Дад бекарав къоролав гIадин ххутIун вугила. dad bekaraw qorolaw fadin {uTun wugila. 23. Дадал къимат хведал лъала. dadal qimat [wedal ;ala. 24. Дадил ургъел – гIоркь ккурасс, гIиял ургъел – тIил ккурасс. dadil urvel - forp KuraS, fiyal urvel - Til KuraS. 25. Дадил роцен цIеххезе арав мискинчи гIадин. dadil rocen `e{e#e araw miskinxi fadin. Мискинабго хъизан букIанила. Гьезул цо гIакаги букIанила, рахь гьализениги, квен гьабизениги цо цIетIа лъолеб хъазанги букIанила. ЧIчIужу щар чIвазе цо дадгIаги бугебанищан зигардулей йикIанила. Цо къоялълъ гьелълъ вугIа-восун росс базаралде витIанила. Гьенисса цо гьитIинабго дадги босун, гьевги тIад вуссанила. ЧIчIужуялълъ алълъубе кигIан балебан гьикъанила. Валагьин, гьелда жанибе кигIан балебали диццаги гьикъичIин, гьадигIан балаян бичулессги бицинчIилан, мискинчи нахъ вуссун базаралде вилълъанила. Дова речIчIун, гъова речIчIун, щегI бичулев валагьанила, доб дуцца дие бичараб дадинибе кигIан балебилан гьикъанила. КIиго къолонибе лъаб балаян абунила щегI бичулессги. КIочонгутIизе - «КIиго къолонибе лъаб, кIиго къолонибе лъаб», – ан абулаго, рокъове вачIунев вукIанила мискинчи. miskinab ]i#an bujanila. he#ul co fakagi bujanila, ra% hali#enigi, kwen habi#enigi co `eTa ;oleb ]a#angi bujanila. Zu$u &ar zwa#e co dadfagi bugebani&an #igarduley yijanila. co qoya: he: wufa-wosun roS ba#aralde wiTanila. heniSa co hiTinabgo dadgi bosun, hewgi Tad wuSanila. Zu$uya: a:ube kifan baleban hiqanila. walahin, helda $anibe kifan balebali diCagi hiqizin, hadifan balayan bixuleSgi bicinzilan, miskinxi na] wuSun ba#aralde wi:anila. dowa reZun, vowa reZun, &ef bixulew walahanila, dob duCa diye bixarab dadinibe kifan balebilan hiqanila. jigo qolonibe ;ab balayan abunila &ef bixuleSgi. joxonguTi#e - «jigo qolonibe ;ab, jigo qolonibe ;ab», - an abulago, roqowe wazunew wujanila miskinxi. Цо бертин бугеб росулIе щванила гьав. Берталълъ ругел гIолохъаби меххтун, гьаглъун рукIанила. ТIаде щварав гьасс «Салам гIалайкум, кIиго къолонибе лъаб», – ан абунила. ГIолохъаби ххантIан тIаде рахъанила, гьединищин абулеб гьадинаб данделъиялде вачIарав чияссан, рак гIадин вухханила гьев. Ххадуб гьасс гьикъун буго щибиланхха жинцца абизе кколеб букIарабан. Щибилан гуреб, роххел тIасса унгегиян абизе кколаанилан малълъанила гьез. ГIемер кватIичIого, гьав цо кверкьаби ругеб бакIалде щванила. «Салам гIалайкум, роххел тIасса унгеги!» – ян ахIанила гьасс. Дур маххссараялде регIунищин жал ругеланги абун, вухханила гьав кверкьабаза рукIаразги. Щибиланхха дицца абизе кколеб букIарабан гьикъанила гьасс. Щиб гурелълъул, хварассе аххират лълъикIаб кьегиян абизе кколилан малълъанила гьазги. co bertin bugeb rosu/e &wanila haw. berta: rugel folo]abi me{tun, hag;un rujanila. Tade &waraw haS «salam falaykum, jigo qolonibe ;ab», - an abunila. folo]abi {anTan Tade ra]anila, hedini&in abuleb hadinab dande;iyalde wazaraw xiyaSan, rak fadin wu{anila hew. {adub haS hiqun bugo &ibilan{a $inCa abi#e Koleb bujarab. &ibilan gureb, ro{el TaSa ungegiyan abi#e Kolaanilan ma:anila he#. femer kwaTizogo, haw co kwerpabi rugeb bajalde &wanila. «salam falaykum, ro{el TaSa ungegi!» - yan a\anila haS. dur ma{Sarayalde refuni&in $al rugelangi abun, wu{anila haw kwerpaba#a rujara#gi. &ibilan{a diCa abi#e Koleb bujaraban hiqanila haS. &ib gure:ul, [waraSe a{irat :ijab pegiyan abi#e Kolilan ma:anila ha#gi. Кинасса абуниги рекъоларел алго кинал гIадамалилан ракIалдеги ккун, вилълъанила ав жиндирго нухда. Тайи квегъулел цо чагIи ратанила гьассда. Гьелълъ гьезие цIакъ гIакъуба кьолеб бугоанила. КIобокIун тIимугъгун, гьесс гьазда - «Салам гIалайкум, хварассе аххират лълъикIаб кьеги!» – ян абунила. Капурго хвараб хIама, дуцца аххират лълъияб кьун батагиян абизе ккани, ниж хунищ ругелан, гьезги лълъикI зуранила гьав. Щибиланхха абизе кколебан гьикъанила гьаздаги. Щибилан гуреб, гьабулеб битIагиян абизе кколилан малълъанила гьезги. Гьеле гьедин, чангояз вуххун, щванила рокъове дадил роцен цIеххезе арав мискинчи.. kinaSa abunigi reqolarel algo kinal fadamalilan rajalde Kun, wi:anila aw $indirgo nu[da. tayi kwevulel co xafi ratanila haSda. he: he#iye `aq faquba poleb bugoanila. jobojun Timuvgun, heS ha#da - «salam falaykum, [waraSe a{irat :ijab pegi!» - yan abunila. ka_urgo [warab \ama, duCa a{irat :iyab pun batagiyan abi#e Kani, ni$ [uni& rugelan, he#gi :ij #uranila haw. &ibilan{a abi#e Koleban hiqanila ha#dagi. &ibilan gureb, habuleb biTagiyan abi#e Kolilan ma:anila he#gi. hele hedin, xangoya# wu{un, &wanila roqowe dadil rocen `e{e#e araw miskinxi... 26. Дадил хьибил ккурав, хьагил гIоркь ккурав. dadil %ibil Kuraw, %agil forp Kuraw. 27. Даимаб роххелги букIунареб, тIасса унареб ургъелги букIунареб. daimab ro{elgi bujunareb, TaSa unareb urvelgi bujunareb. 28. Далалда гъоркь абизе лъалеб гIадин, мималда тIад абизеги лъазе ккола. dalalda vorp abi#e ;aleb fadin, mimalda Tad abi#egi ;a#e Kola. Кици буго «дие» – ян гурони, «ма» – ян абизе лъаларев чияссул хIакъалълъулI. «Далалда гъоркь» абураб жоялдассан бичIчIула – д-хIарпалда ххадуб рагьараб – и-хIарп букIине ккей (ди). Мималда тIад абураб рагIудассан бичIчIула – м-хIарпалда ххадуб рагьараб – а-букIине ккей (ма). kici bugo «diye» - yan guroni, «ma» - yan abi#e ;alarew xiyaSul \aqa:u/. «dalalda vorp» aburab $oyaldaSan biZula - d-\ar_alda {adub raharab - i-\ar_ bujine Key (di). mimalda Tad aburab rafudaSan biZula - m-\ar_alda {adub rahab - a-bujine Key (ma). 29. Дарабазде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукь ккогеги. daraba#de xer{ Kogegi, xiyar ~obalde rup Kogegi. 30. Дам-дам бугеб, чIам-чIам гьечIеб бертин гIадаб жойила. dam-dam bugeb, zam-zam hezeb bertin fadab $oyila. 31. Дангизеги дун дангун, донкIинейги дун тIамун (Эбелги дир юххун, гIакIаги дир бахъун). dangi#egi dun dangun, donjineygi dun Tamun (ebelgi dir yu{un, fakagi dir ba]un). 32. Данде ккарав чи чIвараб, чанай араб гьой чIвараб. dande Karaw xi zwarab, xanay arab hoy zwarab. 33. Дандежо бугони, кванил тIагIам цIцIикIкIуна, кодоб жо бугони, чияссул къадру цIцIикIкIуна. dande$o bugoni, kwanil Tafam ~iJuna, kodob $o bugoni, xiyaSul qadru ~iJuna. 34. Дандеяссдассан би баккани, дудассанги рахь баккулареб. dandeyaSdaSan bi baKani, dudaSangi ra% baKulareb. 35. Дандрарал тIанчIазулгийищила дир-дурал рукIунел. dandraral Tanza#ulgiyi&ila dir-dural rujunel. 36. Далил бачун, боцIцIи чурулебила, далил бачун, боцIцIи хъвалебила. dalil baxun, bo~i xurulebila, dalil baxun, bo~i ]walebila. 37. Дарай ретIаниги – гьадабго ланжу, хIебет ретIаниги – гьадабго ланжу. daray reTanigi - hadabgo lan$u, \ebet reTanigi - hadabgo lan$u. 38. Дарай ретIаниги кIкIухIалги лъала, хIебет ретIаниги лаченги лъала. daray reTanigi Ju\algi ;ala, \ebet reTanigi laxengi ;ala. 39. Даран лълъикIаб маян диццаги кьураб, маян дуццаги кьураб (ма – дуе, ма – дие). daran :ijab mayan diCagi purab, mayan duCagi purab (ma - duye, ma - diye). 40. Даран буго даран, хъатир буго хъатир. daran bugo daran, ]atir bugo ]atir. 41. Даран рекIкIалълъ гьабуге, ригьин реццалълъ гьабуге. daran reJa: habuge, rihin reCa: habuge. 42. Даран хIажатассулгун гьабе, ригьин гIел бащадазулгун гьабе. daran \a$ataSulgun habe, rihin fel ba&ada#ulgun habe. 43. Даран хIилаялълъул жо буго. daran \ilaya:ul $o bugo. 44. Дараялда бозги баге, бозида дарайги баге. darayalda bo#gi bage, bo#ida daraygi bage. 45. Дарманан абурассда гIажаланги абулареб, гIажалан абурассда дармананги абулареб. darmanan aburaSda fa$alangi abulareb, fa$alan aburaSda darmanangi abulareb. 46. Дармида гьоркьов эмен-вацц вукIунарев. darmida horpow emen-waC wujunarew. 47. Дармил эбел-эмен гьечIелила. darmil ebel-emen hezebila. Къокъалго рагIабаз гьадин малълъулеб буго, цо чанго чияссда цо учуз кьолеб жо данде чIванилан, цогидаздаги гьеб батуларебила, цо жо ххираго бичун унилан, киназго ххира босизеги кколаребила. qoqalgo rafaba# hadin ma:uleb bugo, co xango xiyaSda co uxu# poleb $o dande zwanilan, cogida#dagi heb batularebila, co $o {irago bixun unilan, kina#go {ira bosi#egi Kolarebila. 48. Дармицца къей – анкьил ургъел, хуруцца къей – лъагIалил ургъел, ригьнацца къей – гIумруялълъулго ургъел. darmiCa qey - anpil urvel, [uruCa qey - ;afalil urvel, rihnaCa qey - fumruya:ulgo urvel. 49. Дару камураб унти букIунареб, багьана камураб гьересси букIунареб. daru kamurab unti bujunareb, bahana kamurab hereSi bujunareb. 50. Даруялде черхх ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. daruyalde xer{ Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. 51. Дебул каратIгун семарай, салул каратIгун ягъарай (рохьи-жужай гьечIей). debul karaTgun semaray, salul karaTgun yavaray (ro%i-$u$ay hezey). 52. Дибир вакъуларев, къебед вугьунарев. dibir waqularew, qebed wuhunarew. 53. Дибирасс малълъараб гьабуге, гъосс гьабураб гьабе. dibiraS ma:arab habuge, voS haburab habe. 54. Дибирассул бечелъи – росу кIодолъи. dibiraSul bexe;i - rosu jodo;i. 55. Дибирги къезавулей, къадиги чIчIезавулей. dibirgi qe#awulew, qadigi Ze#awuley. 56. Дида бихьичIеб къварилъи – ботIротIа ххенолеб гьобо. dida bi%izeb qwari;i - boTroTa {enoleb hobo. 57. Дида вихьун вукIанила, вухьахъе тейила. dida wi%un wujanila, wuja]e teyila. 58. Дида гъоркь лъун букIараб бакI босун вачIа. dida vorp ;un bujarab baj bosun waza. МагIарулаз гьаб кици тIамула гIадамазе жинцца щибго адаб – хIурматги гьабуларев, гIадамаздассан жиндиего хIурматги лълъикIлъиги къваригIарав чияссе. mafarula# hab kici Tamula fadama#e $inCa &ibgo adab-\urmat habularew, fadama#daSan $indiyego \urmatgi :ij;igi qwarifaraw xiyaSe. 59. - Дида ххан кIалъана! - Щибиланхха эсс абураб? - Яре ццевесса! – ян абуна. - dida {an ja;ana! - &ibilan{a eS aburab? - yare CeweSa! - yan abuna. 60. Дидаги хъвагегийила, хъухьи лIугIугегийила. didagi ]wageyila, ]u%i /ufugegiyila. 61. Дидаги букIараб бахIараб заман, махIу беканиги галадулареб. didagi bujarab ba\arab #aman, ma\u bekanigi galadulareb. 62. Дидаги гурхIулев – дир чедги бикъулев. didagi gur\ulew - dir xedgi biqulew. 63. Дидаго квер чIвазеян ХIава ячун йикIана, ХIавада кIиябго квер диццаго чIвазе ккана. didago kwer zwa#eyan \awa yaxun yijana, \awada jiyabgo kwer diCago zwa#e Kana. 64. Дидасса бергьарав чи вугеб бакIалде жив вачIинарилан (вачунге - ян) абурабила хханассги. didaSa berharaw xi wugeb bajalde $iw wazinarilan (wazunge - yan) aburabila {anaSgi. Ххан ахIулев вукIун вуго гьоболлъухъ. Гьесс абун буго, гьенив жиндасса бергьунев чи ватани, вилълъинарилан. Хханассдассаги бергьунев чи вукIуневищан, релъун руго гIадамал. Гьенив хханассдасса бергьуневни чи ватун вуго, жиндие бокьарабщинаб гьабун гурони чIчIолареб гьитIинаб лъимер. {an a\ulew wujun wugo hobol;u]. heS abun bugo, heniw $indaSa berhunew xi watani, wi:inarilan. {anaSdaSagi berhunew xi wujunewi&an, re;un rugo fadamal. heniw {anaSdaSa berhunewni xi watun wugo, $indiye boparab&inab habun guroni Zolareb ;imer. 65. Дие вас гьавизегIанищ букIараб бо багъаризе! diye was hawi#efani& bujarab bo bavari#e! 66. Дие гIанкIу кьурасс бокьосса баси ана. diye fanju puraS bopoSa basi ana. 67. Дие гIунин, ГIисае бай, баркаман. diye funin, fisaye bay, barkaman. 68. – Дие моххмохх бокьуларо дада. – Щай дир вас? – ГьечIогохха дада! - diye mo{mo{ bopularo, dada. - &ay dir was? - hezogo{a dada! 69. Дие хъвалеб чагъана, чахъабазе бачунеб наку. diye ]waleb xavana, xa]aba#e baxuneb naku. Кици буго Шамилил заманалда бижараб. Шамил-имам божулев вукIун вуго бицараб жоялда. Гьесс абулебги букIун буго, кIветIалда михъги бугев бихьинчиясс гьересси бицунебилан кколарин жиндаян. Гьессул гьеб загIипаб рахъалдассан пайдаги босун, цо-цо гIадамаз, «гьав Аллагьассда божуларо, досс как баларо», – ян имамассде мацIцIал гьарулел рукIун руго, имамассги гьезие тамихI гьабизе изну кьолеб букIун буго. Гьадин, жиндир гьан кваназелъун, имамассде мацIцI гьабурал гIадамазде гIиял бетIергьанасс абурал руго гьал рагIаби. Цогиясс абураб гьалълъулго цоги къагIидаги буго - «Диццани бала, имам, как, дирни куйдуцца балеб гьечIо». kici bugo ^amilil #amanalda bi$arab. ^amil imam bo$ulew wujun wugo bicarab $oyalda. heS abulebgi bujun bugo, jweTalda mi]gi bugew bi%inxiyaS hereSi bicunebilan Kolarin $indayan. heSul heb #afi_ab ra]aldaSan _aydagi bosun, co-co fadama#, «haw allahaSda bo$ularo, doS kak balaro», - yan imamaSde ma~al harulel rujun rugo, imamaSgi he#iye tami\ habi#e i#nu poleb bujun bugo. hadin, $indir han kwana#e;un, imamaSde ma~ habural fadama#de fiyal beTerhanaS abural rugo hal rafabi. cogiyaS aburab ha:ulgo cogi qafidagi bugo - «diCani bala, imam, kak, dirni kuyduCa baleb hezo». 70. Дие щиб, кин кканиги! – ян абурабила гъоркьа палугьанасс. diye &ib, kin Kanigi! - yan aburabila vorpa _aluhanaS. 71. Диего гIоло абулеб батани, чехь бихъаги, гьирдани къвачIа рекъараб бугилан абурабила гIонкIкIоцца. diye folo abuleb batani, xe% bi]agi, hirdani qwaza reqarab bugilan aburabila fonJoCa. 72. Дидасса къолей рокъой йигилан, цоясс чIчIужу юххарайила. didaSa qoley roqoy yigilan, coyaS Zu$u yu{arayila. 73. Дир аниб кванан, чияр доба къинлъун. dir anib kwanan, xiyar doba qin;un. 74. Дир бадиссан ралагьизе лълъикIанила нуж гъолълъухъан абурабила рокьи ккарав гIолиласс, яс ссурукъай йигилан гIадамал гаргадидал. dir badiSan ralahi#e :ijanila nu$ vo:u]an aburabila ropi Karaw folilaS, yas Suruqay yigilan fadamal gargadilal. 75. Дир бадиссан ялагьун, дир кIалдиссан кIалъан. dir badiSan yalahun, dir jaldiSan ja;an. 76. Дир бикъаги, дицца бикъугеги. dir biqagi, diCa biqugegi. 77. Дир вас гIезегIанищила рагъ ккезе чIчIун букIараб. dir was fe#efani&ila rav Ke#e Zun bujarab. 78. Дир-дуралълъул бицани, росс-лълъадул дагIба кколеб. dir-dura:ul bicani, roS-:adul dafba Koleb. 79. Дир инссуда цIцIарги лъун, ЦIцIор гъурулев багьадур. dir inSuda ~argi ;un, ~or vurulew bahadur. 80. Дир кIал – дир тушман. dir jal - dir tu^man. 81. Дир оц хъун батаги дицца бицунебги бичIчIулев, дида бицинеги лъалесс. dir oc ]un batagi diCa bicunebgi biZulew, dida bicinegi ;aleS. 82. Дир рокъоб хханассул гIакълу рекъеларо, хханассул рокъоб дир гIакълу рекъеларо. dir roqob {anaSul faqlu reqelaro, {anaSul roqob dir faqlu reqelaro. 83. Дир рукъ – дир хъала. dir ruq - dir ]ala. 84. Дир хабалI дун, дур хабалI мун. dir [aba/ dun, dur [aba/ mun. ГIадамазда гьоркьор гIемер рукIуна, гьадин щай гьабулеб, додин щай гьабуларебан, жидеде кколарел жал рицунел чагIи. Гьел чIчIоларо гьал рагIаби жидеда абизегIан. fadama#da horpor femer rujuna, hadin &ay habuleb, dodin &ay habulareban, $idede Kolarel $al ricunel xafi. hel Zolaro hal rafabi $ideda abi#efan. 85. Дир хур багъарулеб гьечIо, дур гIи багьарулеб буго. dir [ur bavaruleb hezo, dur fi baharuleb bugo. Гьаб кици буго ГьидалI бижараб. КIигояссда гьоркьоб къотIи ккун буго, цояссе хур кьезе, дандеяссги гьессие хур жаниб цIураб гIи кьезе. ГIиял хур цIезабураб меххалълъ, багъарулеб жоялълъухъ багъарулареб жо кьезе кIвеларилан, хурул бетIергьанассул рагIи хун буго. hab kici bugo hida/ bi$arab. jigoyaSda horpob qoTi Kun bugo, coyaSe [ur pe#e, dandeyaSgi heSiye [ur $anib `urab fi pe#e. fiyal `e#aburab me{a:, bavaruleb $oya:u] bavarulareb $o pe#e jwelarilan, [urul beTerhanaSul rafi [un bugo. 86. Дир – цIцIар, дур – бечелъи, хIама лълъицца гьекъелеб? dir - ~ar, dur - bexe;i, \ama :iCa heqeleb? 87. Дир цIцIоко – дир тушманилан абулебила царацца. dir ~oko - dir tu^manilan abulebila caraCa. 88. Дир чухъа лIугIизегIанищила букIараб къиямассеб къо чIчIезе. dir xu]a /ufi#efani&ila bujarab qiyamaSeb qo Ze#e. МагIарулазе баянаб буго 1902 соналда цо росдал гIадамал, жакъа къиямассеб къо чIчIезе бугилан дибирасс ххабарги бицун, кIудияб хIинкъиялда гъоркь рукIин. ЦIияб чухъидасса воххун вукIарав цо гIолохъанассул рагIи жакъа нилIее кицилъун лIугьун буго. mafarula#e bayanab bugo 1902 sonalda co rosdal fadamal, $aqa qiyamaSeb qo Ze#e bugilan dibiraS {abargi bicun, judiyab \inqiyalda vorp rujin. `iyab xu]idaSa wo{un wujaraw co folo]anaSul rafi $aqa ni/eye kici;un /uhun bugo. 89. Дир чIчIужу горбогьод гIадай йигилан абурабила цоясс, дирай моххмоххил гьод гIадай йигилан абурабила цогиясс. dir Xu$u gorbohod faday yigilan aburabila coyaS, diray mo{mo{il hod faday yigilan aburabila cogiyaS. КIиябго кици буго цоцазул абулел куцал. КIиялълъго бицунеб буго чIчIужу хъарссун бахъунареб горбогьод гIадай, нахърател бугей йикIине кколилан. jiyabgo kici bugo coca#ul abulel kucal. jiya:go bicuneb bugo Zu$u ]arSun ba]unareb gorbohod faday, na]ratel bugey yijine Kolilan. 90. Дир яс ячанани, нуцал хIелеко, ячинчIого тани, цIцIукIа хIелеко. dir yas yaxanani, nucal \eleko, yaxinzogo tani, ~uja \eleko. 91. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ рекъонго дие гьаб! – ан абурабила маймалакалълъ. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u] reqongo diye hab! - an aburabila maymalaka:. Цо нухалълъ гъотIода букIараб маймалакида, ччугIа кквезе гьинги реххун, рокъове унев ччугIихъан вихьанила. ХхантIан гъотIодасса гъоркьеги рещтIун, лълъелIа къватIибеги цIцIан, гьалълъги реххулеб букIанила гьин. Маймалакалълъул маххщелги гIечIого, гьин гьелда тIад бигъа-битун чIчIанила. Гьеб бихьанила маймалакалълъ рахIаталда толареб гIанкIкIида. Бекерунги бачIун, гьелълъ маймалакалълъул ботIролI тIил кьабанила. co nu[a: voToda bujarab maymalakida, Xufa Kwe#e hingi re{un, roqowe unew Xufi]an wi%anila. {anTan voTodaSa vorpegi re&Tun, :eTa qwaTibegi ~an, ha:gi re{uleb bujanila hin. maymalaka:ul ma{&elgi fezogo, hin helda Tad biva-bitun Zanila. heb bi%anila maymalaka: ra\atalda tolareb fabJida. bekerungi bazun, he: maymalaka:ul boTro/ Til pabanila. 92. Дирго гуреб ишалда гьоркьобе лIугьаралълъухъ, рекъонго дие гьаб! – ан абунила маймалакалълъ, хIалиццаго гьинги тIасса бахъулаго. dirgo gureb i^alda horpobe /uhara:u], reqongo diye hab! - an abunila maymalaka:, \aliCago hingi TaSa ba]ulago. 93. Дирго малъаз гIадин, дирго гьод хъассиларо. dirgo ma;a# fadin, dirgo hod ]aSilaro. 94. Дирго тала бухъун йикIараяни, таргьа биххун, тIажу гьабилароан. dirgo tala bu]un yijarayani, tarha bi{un, Ta$u habilaroan. ГIурусаз Дагъистаналда кверщел гьабураб меххалълъ, гIемерал магIарулал ун руго ТуркалIе. Гьениб квешаб къоги бихьун, ракъун-къечон цо-цоял нахъ руссунги рачIун руго. Гьений язихъаб яшавалда йикIарай ЧIчIикIасса гIадамалълъул кагътидассан тIибитIараб бугилан абула гьаб кици. furusa# davistanalda kwer&el haburab me{a:, femeral mafarulal un rugo turka/e. henib kwe^ab qogi bi%un, raqun-qexon co-coyal na] ruSungi razun rugo. heniy ya#i]ab ya^awalda yijaray ZijaSa fadama:ul kavtidaSan TibiTarab bugilan abula hab kici. 95. Дирго хIалалаб боцIцIи чияеги кьеларо, чияр чурпаги бакьан гуро. dirgo \alalab bo~i xiyaye pelaro, xiyar xur_agi bapan guro. 96. Дирго хIатIал ссвакачIого, дир къваригIел тIубаларо. dirgo \aTal Swakazogo, dir qwarifel Tubalaro. 97. Дирго черхх – дунго ххан, бокьани багIараб ретIина, бокьани гIурччинаб ретIина. dirgo xer{ - dungo {an, bopani bafarab reTine, bopani furXinab reTina. 98. Дирилан абураб гьецIо кьватIана, дирилан абураб кьуру биххана (ссундулIго талихI кьечIо). dirilan aburab he`o pwaTana, dirilan aburab puru bi{ana (Sundu/go tali\ hezo). 99. Дицца абилебги дуцца абунин, дицца щибилан абилеб? diCa abilebgi duCa abunin, diCa &ibilan abileb? 100. Дицца вазуневги дун вазуневги дида чабххикьан ваккаравго лъалилан абурабила магIлиссесс. diCa wa#unewgi dun wa#unewgi dida xab{ipan waKarawgo ;alilan aburabila mafliSeS. 101. Дицца гьабилилан бахIарчилъи гьабулареб, дицца чIвалилан чи чIваларев. diCa habililan ba\arxi;i habulareb, diCa zwalilan xi zwalarew. 102. Дицца гIанкIуда бицун, гIанкIуцца къватIиб бицун. diCa fanjuda bicun, fanjuCa qwaTib bicun. 103. Дицца – ГIашурада, ГIашурацца – гIаламалда. diCa - fa^urada, fa^uraCa - falamalda. 104. Дицца дуе гIака гурони гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури, – ян абурабила гIандиссесс. diCa duye faka guroni fandaderil mufrul rixun rujinzo guri, - yan aburabila fandiSeS. Ццебе гIакаги къотIун, гьеб бичизе гIандиссев Ххунзахъ базаралде щванила. Цоясс, чахьалда квер чIван, гъвари къакъан, рачIчI цIцIан, гIакдал ххал гьабулеб букIанила. ГIандиссессги, валлагьин, рахьги гIемер кьолин, нахги гIемер бахъулин, рас тIуни, тIомолIан нах кIанцIулеб хIалалълъ кьарагоги бугилан, бецца-бетIун лъунила гIака. Анилахха гIака лълъикIабго багьаялде бичун. Нахъиссеб соналълъ добго базаралда данделъанила гIандиссевги дов гIака босаравги. - Дуцца дун гуккун вукIун вуго. Доб дур гIака я рахьдалаб батичIо, я нахулаб батичIо! – ян абунила гIакдал бетIергьанасс. - Дицца дуе, гIака гурони, гIандадерил мугIрул ричун рукIинчIо гури! – ян жаваб кьунила гIандиссесс. Cebe fakagi qoTun, heb bixi#e fandiSew {un#a] ba#aralde &wanila. coyaS xa%alda kwer zwan, vwari qaqan, raZ ~an, fakdal {al habuleb bujanila. fandiSeSgi, walahin, ra%gi femer polin, na[gi femer ba]ulin, ras Tuni, Tomo/an na[ jan`uleb \ala: paragogi bugilan, beCa-beTun ;unila faka. anila{a faka :ijabgo bahayalde bixun. na]iSeb sona: dobgo ba#aralda dande;anila fandiSewgi dow faka bosarawgi. - duCa dun guKun wujun wugo. dob dur faka ya ra%dalab batizo, ya na[ulab batizo! - yan abunila fakdal beTerhanaS. - diCa duye, faka guroni, fandaderil mufrul rixun rujinzo guri! - yan $awab punila fandiSeS. 105. Дицца – гIочIоцца, дуцца – тIилицца. diCa - fozoCa, duCa - TiliCa. 106. Дицца дуда абуна гури эбел! diCa duda abuna guri ebel! Цо росулI оцбаялълъул байрам букIанила. Ххадур рекериялълъул, кIанцIиялълъул, гьецIо реххиялълъул къеццалги рукIанила. Рекеризе кьерда чIчIарал ясазда гьоркьое кIанцIун ячIанила цо гIезегIанго гIолохъанлъудасса арай гIадан. АсскIовеги вачIун, гьелълъул вас эбел нахъе ячуней вукIанила. Эбел чIчIанила, хIалтIулI къоларей жий екерунги гIолохъанал ясаздасса бергьунилан. Васассдаги гIенеккичIого эбел асскIосса нахъе анила, гьейги, тIаждарачлихъ гурдил аххалъабиги къазарун, екеризе хIадурун чIчIун йикIанила. ГьещтIерухъанасс “Гьа!” – ян ахIигун, гьункьун ццее уней эбелалълъул цо гьаракь борчIанила. Нечарай гьей, цо кверги хьвагIун, гIадамазда гъорлIе ячIунелълъул, дандеги ун, гьелълъул васасс эбелалда абурабила кицилъун лIугьарал гьадал рагIаби. Гьаб кици тIамула жиндир иш гуреб, бажарулареб хIалтIи гьабизе лIугьарав чияссе. co rosu/ ocbaya:ul bayram bujanila. {adur rekeriya:ul, jan`iya:ul, he`o re{iya:ul qeCalgi rujanila. rekeri#e perda Zaral yasa#da horpoye jan`un yazanila co fe#efango folo]an;udaSa aray fadan. aSjowegi wazun, he:ul was ebel na]e yazuney wujanila. ebel Zanila, \alTu/ qolarey $iy yekerungi folo]anal yasa#daSa berhunilan. wasaSdagi feneKizogo ebel aSjoSa na]e anila, heygi, Ta$daraxli] gurdil a{a;abigi qa#arun, yekeri#e \adurun Zun yijanila. he&Teru]anaS "ha" - yan a\igun, hunpun Ceye uney ebela:ul co harap borzanila. nexaray hey, co kwergi %wafun, fadama#da vor/e yazune:ul, dandegi un, he:ul wasaS ebelalda aburabila kici;un /uharal hadal rafabi. hab kici Tamula $indir i^ gureb, ba$arulareb \alTi habi#e /uharaw xiyaSe. 107. Дицца дур боцIцIи бикъун букIанин, тIасса лIугьаян абулел гIемерал ратула. Ма дурго боцIцIиян цонигияв вачIунаро. diCa dur bo~ biqun bujanin, TaSa /uhayan abulel femeral ratula. ma durgo bo~iyan conigiyaw wazunaro. 108. Дицца квараб квен кунарев гьобол дир бакIалде вачIунге. diCa kwarab kwen kunarew hobol dir bajalde wazunge. 109. Дицца лал тIамизегIанищила дуниял кьерхинчIого чIчIун букIарабилан абурабила гIандисселълъ. diCa lal Tami#efani&ila duniyal per[inzogo Zun bujarabilan aburabila fandiSe:. 110. Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIалълъулни тIинчI гьабула! – ян абурабила гъалбацIалълъ царада. diCa Tinz co habula, valba`a:ulni Tinz habula! - yan aburabila valba`a: carada. ГъалбацIалълъ тIинчI гьабунила. Рахьи базе гъалбацIалълъухъе гIемерал гьалбал унел рукIанила. Билълъанила гьенибе церги. - ГIемерал гьалбал гьанире унел рихьидал, дидани ккун букIана гъалбацIалълъ гIемерал тIанчIи гьарун ратилилан, – абунила царацца, бер-ракIго щвечIого. - Дицца тIинчI цо гьабула, гъалбацIилни тIинчI гьабула! Дуцца гIадин, царатIинчI гьабуларо! – ян жаваб кьунила гъалбацIалълъ. valba`a: Tinz habunila. ra%i ba#e valba`a:u]e femeral halbal unel rujanila. bi:anila henibe cergi. - femeral halbal hanire unel ri%idal, didani :un bujana valba`a: femeral Tanzi harun ratililin, - abunila caraCa, ber-rajgo &wezogo. - diCa Tinz co habula, valba`ilni Tinz habula! duCa fadin, caraTinz habularo! - yan $awab punila valba`a:. 111. Дицца царада малълъун, царацца рачIчIалда малълъун. diCa carada ma:un, caraCa raZalda ma:un. 112. Диццаго босараб бас-басараб тIил, дидаго кьабураб аххир замана! diCago bosarab bas-basarab Til, didago paburab a{ir #amana! 113. Диццаго еццичIей лълъицца еццилей! Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней! diCago yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney! 114. Диццани как бала, Имам, дир куйдузни баларохха. diCani kak bala, imam, dir kuydu#ni balaro{a. 115. Доб заманалълъул кьурди лIугIидал, гьанже заманалълъул кьурди гьабизе кколеб. dob #amana:ul purdi /ufidal, han$e #amana:ul purdi habi#e Koleb. 116. Добассан цIулакьо бегьичIони, аниссан моххмоххалги регьуларел. dobaSan `ulapo behizoni, aniSan mo{mo{algi rehularel. Хьиндалав жиндирго къваригIелалълъ ГIандиве вачIун вукIанила. РещтIанила гьоболассухъ. Хъваш-баш гьабун бахъингун, хьиндаласс абунила, валлагьин, гьаб гIорцIенги гIамаликъаб жо букIун, нужее росулел цIулакьодул цIурал ххулжал кьолода нахъа разе ссанагIалъи ккечIилан. Гьобол тIовитIулелълъул, гIандиссессги абунила, валлагьин, гьеб дур гIорцIен цIакъ тIурузаб жо бугелълъул, дур хъизан-лъималазе ритIизе ракIалда рукIарал моххмоххал ритIичIого толел ругилан. %indalaw $indirgo qwarifela: fandiwe wazun wujanila. re&Tanila hobolaSu]. ]wa^-ba^ habun ba]ingun, %indalaS abunila, walahin, hab for`engi famaliqab $o bujun, nu$eye rosulel `ulapodul `ural {ul$al poloda na]a ra#e Sanafa;i Kezilan. hobol TowiTule:ul, fandiSeSgi abunila, walahin, heb dur for`en `aq Turu#ab $o buge:ul, dur ]i#an-;imala#e riTi#e rajalda rujaral mo{mo{al riTizogo tolel rugilan. 117. Добго гьороб добго гьури (гьерссихъанассде). dobgo horob dobgo huri (herSi]anaSde). 118. Дове цадахъ босун уневги вихьичIила, добе щвезабизе уневги вихьичIила. dowe cada] bosun unewgi wi%izila, dobe &we#abi#e unewgi wi%izila. 119. Добе цадахъ щибниги босулеб гьечIолъи бихьизе, жиндир кверал мусруялдасса къватIире раккун теян васигат гьабун букIарабила ЧIчIикIасса Парзуласс. dobe cada] &ibnigi bosuleb hezo;i bi%i#e, $indir kweral musruyaldaSa qwaTire raKun teyan wasifat habun bujarabila ZijaSa _ar#ulaS. 120. Довеялълъул нахъахъан, нахъеялълъул ццевехъан. doweya:ul na]a]an, na]eya:ul Cewe]an. 121. Долого бекьараб хуралдасса квер босе. dologo beparab [uraldaSa kwer bose. 122. Доморун вега, долого вахъа. domorun wega, dologo wa]a. 123. ДугIа цIцIалун гIородасса хIама нахъе инаро, нилI гIодун гIонкIкIоцца къвачIа букъичIого теларо. dufa ~alun forodaSa \ama na]e inaro, ni/ fodun fonJoCa qwaza buqizogo telaro. 124. ДугIаялдасса богIол хуралълъе ракго рекъолебила. dufayaldaSa bofol [ura:e rakgo reqolebila. 125. Дуда гуребги мегеж дагIнидаги букIуна (дуда гурелги, михъал катидаги рукIуна). duda gurebgi mefe$ dafnidagi bujuna (duda gurelgi, mi]al katidagi rujuna). 126. Дуда рагIа, дида бихьа. duda rafa, dida bi%a. 127. Дуда хIама батила мучIдузда гогьдарулеб, кIкIалахъ гъалбацI бихьила гьекъезе лълъим щолареб. duda \ama batila muzdu#da gohdaruleb, Jala] valba` bi%ila heqe#e :im &olareb. 128. Дуда цо лъала, царада кIиго лъала. duda co ;ala, carada jigo ;ala. 129. Дуда ццин бугони, дандеяссдаги ццурараб гьоло гуреб букIунеб. duda Cin bugoni, dabdeyaSdagi Curarab holo gureb bujuneb. 130. Дуда чехь батани, чияда мугъ гуребила бугеб. duda xe% batani, xiyada muv gurebila bugeb. 131. Дудаго бихьараб – битIараб, чияда бихьараб – гьересси. dudago bi%arab - biTarab, xiyada bi%arab - hereSi. 132. Дудаго бичIчIулареб жо чияда бичIчIизабизе лIугьунге. dudago biZulareb $o xiyada biZi#abi#e /uhunge. 133. Дудаго гьечIеб чаран чияда лъолареб. dudago hezeb xaran xiyada ;olareb. 134. Дудаго мунго мекъи вукIин лъалеб гьечIони, лъалез бицаралда божа. dudago mungo meqi wujin ;aleb hezoni, ;ale# bicaralda bo$a. 135. Дудаго натI букIаго, чияда бугеб рокьо борцунге. dudago naT bujago, xiyada bugeb ropo borcunge. 136. Дудаго тIил кьабизегIан чIчIайила кьурдизе. dudago Til pabi#efan Zayila purdi#e. 137. Дудасса цо къоялълъ цIцIикIкIарассда цо къоялълъ цIцIикIкIун лъалебила. dudaSa co qoya: ~iJaraSda co qoya: ~iJun ;alebila. 138. Дудего къварилъи бачIани, бетIер борххун ккве, цогидазде бачIани, дализе биччай. dudego qwari;i bazani, beTer bor{un Kwe, cogida#de bazani, dali#e biXay. 139. Дуе вокьулессе мунги вокьулев, дуда рихарассда мунги рихунев. duye wopuleSe mungi wopulew, duda ri[araSda mungi ri[unew. 140. Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб! duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab! Ракъдалал къоялги рачIун, руччаби цIцIад гьаризе къватIире рахъун рукIанила. Дибирасс гьезда абунила, ссадакъаги кьуни, цIцIад баялда ракI чIчIараб букIунилан. Руччабазда цадахъ йикIарай дибирассул чIчIужу ссадакъаде рикьизе панкъал гьарулей йикIанила. Рокъове вачIарав дибирасс гьелда цIехханила гьедигIан гIемерал панкъал щай гьарулел ругелан. ЧIчIужуялълъги абунила, дуццаго абичIищила, ссадакъа кьуни, цIцIад бай хIакъаб бугилан. - Дуе гуро, гважи, дицца вагIза гьабун букIараб, цогидазе гьабун букIана! – ян ахIдезе лIугьанила дибир чIчIужуялде. raqdalal qoyalgi razun, ruXabi ~ad hari#e qwaTire ra]un rujanila. dibiraS he#da abunila, Sadaqagi puni, ~ad bayalda raj Zarab bujunila. ruXaba#da cada] yijaray dibiraSul Zu$u Sadaqade ripi#e _anqal haruley yijanila. roqowe wazaraw dibiraS helda `e{anila hedifan femeral _anqal &ay harulel rugelan. Zu$uya:gi abunila, duCago abizi&ila, Sadaqa puni, ~ad bay \aqab bugilan. - duye guro, gwa$i, diCa waf#a habun bujarab, cogida#e habun bujana! - yan a\de#e /uhanila dibir Zu$uyalde. 141. Дуе гьабурассе гьабе, ХIункърае кьурассе кье. duye haburaSe habe, \unqraye puraSe pe. 142. Дуе кеп буго – дир рекIелI къан буго. duye ke_ bugo - dir reje/ qan bugo. 143. Дуе лълъикIлъи гьабурассе квешлъиги гьабуге, нигIматал кьурассе нагIанаги кьоге. duye :ij;i haburaSe kwe^;igi habuge, nufmatal puraSe nafanagi poge. 144. Дуе маххссара буго гьеб, дие гажи буго. Дур маххссара батани, дирги гажи гуребхха duye ma{Sara bugo heb, diye ga$i bugo. dur ma{Sara batani, dirgi ga$i gureb{a. 145. Дуе пайда бахинилан хханассда асскIовеги къаге, дуде хIапиларилан гьойда тIадеги унге. duye _ayda ba[inilan {anaSda aSjowe qage, dude \a_ilarilan hoyda Tadegi unge. 146. Дуе шагьи кьурассе дуццаги гIабаси кье. duye ^ahi puraSe duCagi fabasi pe. 147. Дуего бокьулареб жо чияеги гьабуге, чияр боцIцIуда берги лъоге. duyego bopulareb $o xiyayegi habuge, xiyar bo~uda bergi ;oge. 148. Дуеяли Щура инараллъун тезеги бокьилаан, бокьанщинаб лълъие щолеб? duyeyali &ura inaral;un te#egi bopilaan, bopan&inab :iye &oleb? 149. ДулI гьечIеб гьунаралдалъун мун веццулев чи – дур тушман. du/ hezeb hunaralda;un mun weCulew xi - dur tu^man. 150. ДулIго гьечIеб реццалдасса цIуне, мун веццизе бегьула дур квешлъи лъаларого. du/go hezeb reCaldaSa `une, mun weCi#e behula dur kwe^;i ;alarogo. 151. ДулIго гьечIеб ритIухълъи чиялI балагьизе лIугьунге. du/go hezeb riTu];i xiya/ balahi#e /uhunge. 152. Думдумалълъ чIамчIам лIугIизабуни, чIамчIамалда ххадур рахъине ккола. dumduma: zamzam /ufi#abuni, zamzamalda {adur ra]ine Kola. 153. Дун гьавунин, гIунилан пайда щвечIеб ракьалълъе, дир берал къанщунилан мукъссанлъиги ккеладай. dun hawunin, funilan _ayda &wezeb rapa:e, dir beral qan&unilan muqSan;igi Keladay. 154. Дун гьадигIан гIезегIан ссахIил мунагь гьабичIо, жакъа къватIий яхъиндал къолол мунагь гьабуна. dun hadifan fe#efan Sa\il munah habizo, $aqa qwaTiy ya]indal qolol munah habuna. 155. Дун гъоркье реххе, дир вас, кьватIараб бакI гIодоб тункиларедухъ. dun vorpe re{e, dir was, pwaTarab baj fodob tunkilaredu]. 156. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан цояв кьурдулевила. «Дудассаги дун гIадалав!» – ан цогияв кьурдулевила. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an coyaw purdulewila. «dudaSagi dun fadalaw!» - an cogiyaw purdulewila. 157. «Дун гIадалав! Дун гIадалав!» – ан чи гIадаллъуларевила, гIада-гIадалал жал гьарун гурони. «dun fadalaw! dun fadalaw!» - an xi fadal;ularewila, fada-fadalal $al harun guroni. 158. Дун гIадамазда рекъолареб куцхха. Дида рекъоларелги чанги ратила. dun fadama#da reqolareb kuc{a. dida reqolarelgi xangi ratila. 159. Дун жанив тIамураб лъабабго моцIцIги лъебералда цо-цо къо бугеб ккана. dun $aniw Tamurab ;ababgo mo~gi ;eberalda co-co qo bugeb Kana. 160. Дун кваналарилан чIчIарай ясалълъ басидул бетIер кварабила. dun kwanalarilan Zaray yasa: basidul beTer kwarabila. 161. «Дун кибе? Дун кибе?» – ян букIунебила талихI, аххирги рощногохIде кколебила. «dun kibe? dun kibe?» - yan bujunebila tali\, a{irgi ro&nogo\de Kolebila. 162. Дун лълъидассаго хIинкъуларо, дидасса хIинкъулев чи цониги гьечIелълъул. dun :idaSago \inqularo, didaSa \inqulew xi conigi heze:ul. 163. Дун нечезе чи гурила, зобалI хвезе хур гурила. dun nexe#e xi gurila, #oba/ [we#e [ur gurila. 164. Дун ссверухъе ссверулеб ссурмадарайдул гурде, дун кIичIухъе кIичIулеб кIичI багIараб буртина. dun Sweru]e Sweruleb Surmadaraydul gurde, dun jizu]e jizuleb jiz bafarab burtina. 165. Дун хвараб меххалълъ гIодуге, гIаданлъи дие чIаго вукIаго гьабе. dun [warab me{a: foduge, fadan;i diye zago wujago habe. 166. Дун хвелилан давлаялда ххадув чи унарев, дун тIадго кквелилан цIцIогьор къватIиве вахъунарев. dun [welilan dawlayalda {aduw xi unarew, dun Tadgo Kwelilan ~ohor qwaTiwe wa]unarew. 167. Дун хIежалде инилан абурабила мочол мугьалълъ. dun \e$alde inilan aburabila moxol muha:. 168. Дун цIцIалацца бацIуге, кIалцIуцца бацIеян абулебила чоцца. dun ~alaCa ba`uge, jal`uCa ba`eyan abulebila xoCa. 169. Дун чияда хъваларила, дида чиги хъвагейила. dun xiyada ]walarila, dida xigi ]wageyila. 170. Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гуриян абурабила бацIицца. dun, zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guriyan aburabila ba`iCa. БацIида рохьил рацIцIалъуда кваналеб цо беричаб, цIакъ кьарияб хIама батанила. Бохханила бацI. ХIамида ссверун лIугьун, кьурданила гьеб. Цинги гьабсагIат жинцца дуда тIасса цIцIоко бахъилилан лъазабунила гьелда. ХIамицца абунила - «БетIерчIахъаяб бацI! ЦIакъ кIудияб къварилъиялда буго дун! Дир нахъиссеб щинкIилалда магI къан буго. Бегьиларищ, гьеб магIги бахъун, дир къварилъи бигьа гьабизе? Цинги бахъе дидасса цIцIокоги. Дуего кириги щвелин. Валлагьин, дур чакар гIадаб гьанада цадахъ кириги щвани, цIакъго лълъикI букIиниланги абун, бацI хIамил щинкIилалълъухъ балагьизе лIугьанила. Бугеб рухIги бакIарун, хIамицца кIиябго мал бацIил ботIрода басандизабунила. ЧIаго-гIатIго гьенисса нахъе борчIараб бацIицца жиндаго абунила - «Щай дие кколареб жо тIаде босизе букIараб? Дун, чIвадарухъан гурони, маххул къебед букIинчIо гури!». ba`ida ro%il ra~a;uda kwanaleb co berixab, `aq pariyab \ama batanila. bo{anila ba`. \amida Swerun /uhun, purdanila heb. cingi habsafat $inCa duda TaSa ~oko ba]ililan ;a#abunila helda. \amiCa abunila - «beTerza]ayab ba`! `aq judiyab qwari;iyalda bugo dun! dir na]iSeb &injilalda maf qan bugo. behilari&, heb mafgi ba]un, dir qwari;i biha habi#e? cingi ba]e didaSa ~okogi. duyego kirigi &welin. walahin, dur xakar fadab hanada cada] kirigi &wani, `aqgo :ij bujinilan abun, ba` \amil &injila:u] balahi#e /uhanila. bugeb ru\gi bajarun, \amiCa jiyabgo mal ba`il boTroda basandi#abunila. zago-faTgo heniSa na]e borzarab ba`iCa $indago abunila, - &ay diye Kolareb $o Tade bosi#e bujarab? dun zwadaru]an guroni, ma{ul qebed bujinzo guri!» 171. Дунго-дунан вукIунев чи чияе вокьуларев. dungo-dunan wujunew xi xiyaye wopularew. 172. Дунилан абуге, нилIилан абе, дирилан абуге, нилIерилан абе. dunilan abuge, ni/ilan abe, dirilan abuge, ni/erilan abe. 173. Дуниял балкан бугила, гьелдасса бер гIорцIцIуларелги гьаби ругила. duniyal balkan bugila, heldaSa ber for~ularelgi habi rugila. 174. Дуниял бихьун, гIакълу щола, гIадамал рихьун, боцIцIи щола. duniyal bi%un, faqlu &ola, fadamal ri%un, bo~i &ola. 175. Дуниял буго бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб хIама гIадаб жо. duniyal bugo beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb \ama fadab $o. 176. Дуниял буго, бокьани гIуцIцIулеб, бокьани биххулеб, лъималазул ясикIабазул рукъ гIадинаб жо. duniyal bugo, bopani fu~uleb, bopani bi{uleb, ;imala#ul yasijaba#ul ruq fadinab $o. 177. Дуниял буго гьобо гIадин тирулеб жо. duniyal bugo hobo fadin tiruleb $o. 178. Дуниял гьабизе гIакълуги кьеги, аххират гьабизе иманги кьеги. duniyal habi#e faqlugi pegi, a{irat habi#e imangi pegi. 179. Дуниял гьабизе ккани, я рокьи букIине ккола, я жахIда букIине ккола. duniyal habi#e Kani, ya ropi bujine Kola, ya $a\da bijine Kola. 180. Дуниял гьабизе лъаларессе дуниял жужахIила. duniyal habi#e ;alareSe duniyal $u$a\ila. 181. Дуниял гьабичIессул гIумру гьардохъанлъиялда унеб. duniyal habizeSul fumru hardo]an;iyalda uneb. 182. Дуниял – гIакълу, гIадан – матIу. duniyal - faqlu, fadan - maTu. 183. Дуниял-гIалам Мала Нассрудиницца маххссараде ккурабила, Мала Нассрудин мутагIилзабаз маххссараде ккуравила. duniyal-falam mala naSrudiniCa ma{Sarode Kurabila, mala naSrudin mutafil#aba# ma{Sarade Kurawila. Мала Нассрудиницца гьитIинабго хIуржаялълъуре гьоболлъухъ ахIун рукIун руго мутагIилзаби. Квен кваназе гьезухъе кьун рукIун руго цIакъго ххалатал гIучIал. «Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ чIван кванилан» абухъего, мутагIилзабазги гьанивеххун вугесс довеххун вугессда кIалдиб лъун буго квен, довеххун вугессги гьанивеххун вугессда кIалдиб лъун буго. mala naSrudiniCa hiTinabgo \ur$aya:ure hobol;u] a\un rujun rugo mutafil#abi. kwen kwana#e he#u]e pun rujun rugo `aqgo {alatal fuzal. «ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] zwan kwanilan» abu]ego, mutafil#aba#gi haniwe{un wugeS dowe{un wufeSda jaldib ;un bugo kwen, dowe{un wugeSgi haniwe{un wugeSda jaldib ;un bugo. 184. Дуниял-гIаламалълъ гIиял гьан квиндал, жидерго гьан квараб гьагаб зуригат. duniyal-falama: fiyal han kwindal, $idergo han kwarab hagab #urigat. Цо росулI букIун буго цо насслу, жалго жиделIго рагъулел, цоцаз чIвалел. Гьезда гьоркьой яхъарай гIакъилай цо гIаданалълъ жиндирго гIагарлъиялде гьадин абун буго. co rosu/ bujun bugo co naSlu, $algo $ide/go ravulel, coca# zwalel. he#da horpoy ya]aray faqilay co fadana: $indirgo fagar;iyalde hadin abun bugo. 185. Дуниял-гIаламги гIуцIцIун, рукIкIен гIицIцIго ххутIарабила, цIцIилицIцI нуцIцIида нахъе ккарабила. duniyal-falamgi fu~un, ruJen fi~go {uTarabila, ~ili~ nu~ida na]e Karabila. 186. Дуниял – гIатIидаб, гIадамассул ракI – къваридаб. duniyal - faTidab, famaSul raj - qwaridab. 187. Дуниял гIондокь буго, заман бихьун хисулеб. duniyal fondop bugo, #aman bi%un [isuleb. 188. Дуниял кварав, канлъи бихьарав. duniyal kwaraw, kan;i bi%araw. 189. Дуниял къваридассе къаникь лъей рахIат буго, рахIат хвараб черххалълъе хабалIго хIалхьи буго. duniyal qwaridaSe qanip ;ey ra\at bugo, ra\at [warab xer{a:e [aba/go \al%i bugo. 190. Дуниял лълъикIаб жо бугоан, бищун анищан ккараб меххалълъ анибго тезе кколаребани. duniyal :ijab $o bugoan, bi&un ani&an Karab me{a: anibgo te#e Kolarebani. 191. Дуниял – муъминчияссе гвенд. duniyal - mu'minxiyaSe gwend. 192. Дуниял ссверун вуссарав дун – дида нух малълъулев мун. duniyal Swerun wuSaraw dun - dida nu[ ma:ulew mun. 193. Дуниял ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу. duniyal {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju. 194. Дуниялалълъул аххир битIаги, аххираталълъул авал битIаги. duniyala:ul a{ir biTagi, a{irata:ul awal biTagi. 195. Дуниялалълъул боцIцIи бугониги – балагь, гьечIониги – балагь. duniyala:ul bo~i bugonigi - balah, hezoni - balah. 196. Дуниялалълъул квешлъи – къасси роцIцIун, къад кьерхин, чахъдал квешлъи – ххасало къинлъи. duniyala:ul kwe^;i - qaSi ro~un, qad per[in, xa]dal kwe^;i - {asalo qin;i. 197. Дуниялалълъул рагIал гьечIеб, гIелмуялълъул аххир гьечIеб. duniyala:ul rafal hezeb, felmuya:ul a{ir hezeb. 198. Дуниялалълъул талихI – ригьнал талихI, аххираталълъул талихI – хабал талихI. duniyala:ul tali\ - rihnal tali\, a{irata:ul tali\ - [abal tali\. 199. Дуниялалълъул ургъелги – мискинчияссе, аххираталълъул гIазабги – мискинчияссе. duniyala:ul urvelgi - miskinxiyaSe, a{irata:ul fa#abgi - miskinxiyaSe. 200. Дуниялалълъул ххан – ххалкъалълъул лагъ. duniyala:ul {an - {alqa:ul lav. 201. Дуниял-гIаламалълъул жо бикъулев цIцIогьор, цIцIогьорассул рокъосса жо бикъулев Къебед. duniyal-falama:ul $o biqulew ~ohor, ~ohoraSul roqoSa $o biqulew qebed. 202. Дунял – бакъуцца, чи – гIакълуялълъ. dunyal - baquCa, xi - faqluya:. 203. Дунял квананиги гIорцIцIичIев, гIор гьекъаниги, къеч хьвачIев. dunyal kwananigi for~izew, for heqanigi, qex %wazew. 204. Дунял цIезе бокьараб рагIи, гIинтIе къулун щурулеб. dunyal `e#e boparab rafi, finTe qulun &uruleb. 205. Дунялалда бищунго берцинал жал жиндир кIартил гIундул ругилан абурабила хIамицца. dunyalalda bi&ungo bercinal $al $indir jartil fundul rugilan aburabila \amiCa. 206. Дунялалда гьечIелани сарсахъал, ракъун-къечон ххутIилаан ялтахъал. dunyalalda hezelani sarsa]al, raqun-qexon {iTilaan yalta]al. 207. Дунялалда нигIматал цIакъго гIемерал руго, бищунго лълъикIаб нигIмат ритIухъай чIчIужу йиго. dunyalalda nifmatal `aqgo femeral rugo, bi&ungo :ijab nifmat riTu]ay Zu$u yigo. 208. Дунялалълъул боцIцIи цIцIамхIалаб лълъим гIадинаб жойила, кигIан гьекъаниги къеч буссунареб. dunyala:ul bo~i ~am\alab :im fadinab $oyila, kifan heqanigi qex buSunareb. 209. Дунялалълъул чIаголъи – канлъи, канлъулги чIаголъи – чIчIужу. dunyala:ul zago;i - kan;i, kan;ulgi zago;i - Zu$u. 210. Дур амру кIодолъула, дуцца лълъикIлъи гьабуни. dur amru jodo;ula, duCa :ij;i habuni. 211. Дур берал рагьаразул кIал къаге. dur beral rahara#ul jal qage. 212. Дур вуцIцIунчIчIей бичIчIичIессда дуцца бицарабги бичIчIулареб. dur wu~unZey biZizeSda duCa bicarabgi biZulareb. 213. Дур гьудул щиван бице, мунго щив чиян бицунге (чи гьикъуге, гьудулассухъ ралагье). dur hudul &iwan bice, mun &iw xiyan bicunge (xi hiquge, hudulaSu] ralahe). 214. Дур гIакълуялда рекъон, мун витIарав вуго. dur faqluyalda reqon, mun wiTaraw wugo. 215. Дур гIакълуялълъул бащдаб мадугьалассухъги бугеб. dur faqluya:ul ba&dab maduhalaSu]gi bugeb. 216. Дур къватIги – дур рукъ. dur qwaTgi - dur ruq. 217. Дур къвачIа бихьеян абуни, гьардохъанги чIухIулевила. dur qwaza bi%eyan abuni, hardo]angi zu\ulewila. 218. Дур кIутIбуз кквечIеб рагIи чияр кIалалълъ кквеларо. dur juTbu# Kwezeb rafi xiyar jala: Kwelaro. 219. - Дур лълъади кинай йигей? - Гьелълъул эбел кинай ятаниги, гьединай йиго. - dur :adi kinay yigey? - he:ul ebel kinay yatanigi, hedinay yigo. 220. Дур мацIцI – дурго тушман. dur ma~ - durgo tu^man. 221. Дур пикруялда рекъон кьурдулеб жо данде чIвани, дур талихI. dur _ikruyalda reqon purduleb $o dande zwani, dur tali\. 222. Дур рагIи – дур роцен. dur rafi - dur rocen. 223. Дур ракIалълъул паххрулъи, дур гъанссазул рацIцIалъи. dur raja:ul _a{ru;i, dur vanSa#ul ra~a;i. 224. Дур рекIелI ургъел батани, гьудулассе бикье, гьесс бащадаб тIасса босизе. dur reje/ urvel batani, hudulaSe bipe, heS ba&adab TaSa bosi#e. 225. Дур рокъоб чияцца хханлъи гьабизеги биччаге, чияр рокъоб хханлъи дуццагоги гьабуге. dur roqob xiyaCa {an;i habi#egi biXage, xiyar roqob {an;i duCagogi habuge. 226. Дур роххел батани, ахIун бицунге – пашманал гIадамалги ратизе бегьула. Дур пашманлъи батани, гьебги баххче – гьелълъ гIадамазул роххел хвезабизе бегьула. dur ro{el batani, a\un bicunge - _a^manal fadamalgi rati#e behula. dur _a^man;i batani, hebgi ba{xe - he: fadama#ul ro{el [we#abi#e behula. 227. Дур тушманасс дур гьудулассдассанги пайда босулеб. dur tu^manaS dur hudulaSdaSangi _ayda bosuleb. 228. Дур ургъел гьабуларессдеххун ургъелги бикьуге, мун вокьуларессул кумекалде хьулги лъоге. dur urvel habulareSde{un urvelgi bipuge, mun wopulareSul kumekalde %ulgi ;oge. 229. Дур ххазина бугеб ракьалда жаниб бухъичIого тани, батизе гьечIеб. dur {a$ina bugeb rapalda $anib bu]izogo tani, bati#e hezeb. ВукIаравила гIакъилав эмен. Гьесс живго хвелалде абун таралила нилIее кицилъун ххутIарал гьал рагIаби. Эмен хун ххадуб, росс-лълъадиялълъ гIемер бухъарабила пастIан-къоно, цIцIикIкIарабила бачIен. Бухъарабила ах, чIахIалъарабила пихъ. КигIанни бухъаниги, батичIебила аз ххиял гьабулеб букIараб гIарац – ххазина. ЛълъикIго ресги рекъараб, рукъги бечелъараб меххалълъ, росс-лълъадиялда чIалгIарабила, кидаго батулареб ххазинаялде хьул лъун, рухъарулел рукIин. Жалгоги мискинлъизе квер бараб, бачIенги дагьлъараб меххалълъ бичIчIарабила гьезда инссуцца ххазинайилан ссунда абулеб букIарабали. wujarawila faqilaw emen. heS $iwgo [welalde abun taralila ni/eye kici;un {uTaral hal rafabi. emen [un {adub, roS-:adiya: femer bu]arabila _asTan-qono, ~iJarabila bazen. bu]arabila a[, za\a;arabila _i]. kifanni bu]anigi, batizebila a# {iyal habuleb bujarab farac - {a#ina. :ijgo resgi reqarab, ruqgi bexe;arab me{a:, roS-:adiyalda zalfarabila, kidago batulareb {a#inayalde %ul ;un, ru]arulel rujin. $algogi miskin;i#e kwer barab, bazengi dah;arab me{a: biZarabila he#da inSuCa {a#inayilan Sunda abuleb bujarabali. 230. Дур хIакъирлъи бичIчIанани, гIодулев мун вуцIцIинаро, бахIарчилъи дулI батани, меххтел дуцца гьекъеларо. dur \aqir;i biZanani, fodulew mun wu~inaro, ba\arxi;i du/ batani, me{tel duCa heqelaro. 231. Дур хIал дицца бихьилаанила, хIарщукъали, гьадаб Аллагьассул тушман гьаваялда гьечIебани. dur \al diCa bi%ilaanila, \ar&uqali, hadab allahaSul tu^man hawayalda hezebani. ЦIцIум букIун буго гьаваялда. ГIанкIкI букIун буго, гьелдассаги хIинкъун, тIепун чIчIун. Нахъассан бачIун, къоркъоцца гьелда хIанчIун буго. Чара хвараб гIанкIкIицца къоркъода гьедин абун буго. ~um bujun bugo hawayalda. fanJ bujun bugo, heldaSagi \inqun, Te_un Zun. na]aSan bazun, qorqoCa helda \anzun bugo. xara [warab fanJiCa qorqoda hedin abun bugo. 232. Дур цабзаз кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. dur cab#a# Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 233. Дур цо гьересси бихьанищ – хвана мун. dur co hereSi bi%ani& - [wana mun. 234. Дур цIцIар ахIичIого, «ия», – ян жаваб кьоге. dur ~ar a\izogo, «iya», - yan $awab poge. 235. Дур чи гьавулев – дун, дун чорок гьавулев – мун. dur xi hawulew - dun, dun xorok hawulew - mun. 236. Дур чияссдеххун кинаб бербалагьи бугониги, гьединабго дудеххунги букIунеб. dur xiyaSde{un kinab berbalahi bugonigi, hedinabgo dude{ungi bujuneb. 237. Дураб бихьун – дираб, дираб бихьун – дураб. durab bi%un - dirab, dirab bi%un - durab. 238. Дурго берал рагьаразул кIал къалареб. durgo beral rahara#ul jal qalareb. 239. Дурго гуреб ишги кодобе босугейила, дурабго реххунги тогейила. durgo gureb i^gi kodobe bosugeyila, durabgo re{ungi togeyila. 240. Дурго гIайибал раххчун, чиярал къватIир чIваге. durgo fayibal ra{xun, xiyar qwaTir zwage. 241. Дурго гIайибалги берда ццере тун, чияр гIайибазда ххадув лIугьунге. durgo fayibalgi berda Cere tun, xiyar fayiba#da {aduw /uhunge. 242. Дурго гIакълу гIечIони, гIакъилгун ургъе. durgo faqlu fezoni, faqilgun urve. 243. Дурго загIиплъи тушманассе бицунареб. durgo #afi_;i tu^manaSe bicunareb. 244. Дурго къимат гьабизе бокьани, чияр къимат дуццаги гьабе. durgo qimat habi#e bopani, xiyar qimat duCagi habe. 245. Дурго кIал – дурго тушман. durgo jal - durgo tu^man. 246. Дурго кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. durgo jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 247. Дурго мацIцI – мунго чIвалеб бацI. durgo ma~ - mungo zwaleb ba`. 248. Дурго лълъикIлъи чияцца бицине те, чияцца гьабураб лълъикIлъи дуццаго бице. durgo :ij;i xiyaCa bicine te, xiyaCa haburab :ij;i duCago bice. 249. Дурго малъацца гIадин, дурго мугъ хъассулареб, хъизамалда асскIоб гIадин, рекIел чIоло битIулареб. durgo ma;aCa fadin, durgo muv ]aSulareb, ]i#amalda aSjob fadin, rejel zolo biTulareb. 250. Дурго мацIцI – дуего гъалбацI. durgo ma~ - duyego valba`. 251. Дурго мацIцI – дурго тушман. durgo ma~ - durgo tu^man. 252. Дурго мацIцI мунго чIвалеб бацIила. durgo ma~ mungo zwaleb ba`ila. 253. Дурго мунагьал чиядеги реххуге, дурго хъублъи чиядаги бацIцIинабуге. durgo munahal xiyadegi re{uge, durgo ]ub;i xiyadagi ba~inabuge. 254. Дурго рагIад кIодолъун бихьуге. durgo rafad jodo;un bi%uge. 255. Дурго рагIи ккун чIчIоге, дандеяссухъги гIин тIаме. durgo rafi Kun Zoge, dandeyaSu]gi fin Tame. 256. Дурго рачIчIалзухъ балагьун, гIегIеде, хIелеко! durgo raZal#u] balahun, fefede, \eleko! 257. Дурго рокъов гьобол гIадинги вукIунге, гьоболлъухъ дурго рокъов гIадинги вукIунге. durgo roqow hobol fadingi wujunge, hobol;u] durgo roqow fadingi wujunge. 258. Дурго тIивунибе гурони, дурго гел бегьуге. durgo Tiwunibe guroni, durgo gel behuge. 259. Дурго хIатIазда бачине кIолареб юргъа чияр хIатIазда бачинабизе кIолареб. durgo \aTa#da baxine jolareb yurva xiyar \aTa#da baxinabi#e jolareb. 260. Дурго чедги босун, чияр гIияде унге. durgo xedgi bosun, xiyar fiyade unge. 261. Дурго чодаги бараххщун, чияр чу рекIунге. durgo xodagi bara{&un, xiyar xu rejunge. 262. Дургояб чвантиниб лъун, чияр кванде хьул лъоге. durgoyab xwantinib ;un, xiyar kwande %ul ;oge. 263. Дургун бакъан рекъоларессулгун къайицадахълъи гьабуге. durgun baqan reqolareSulgun qayicada];i habuge. 264. Дурцц вищизе ккани ясги къваригIуна, нус йищизе ккани васги къваригIуна. durC wi&i#e Kani yasgi qwarifuna, nus yi&i#e Kani wasgi qwarifuna. 265. Дурццассда божараб къо цIа гъун бухIаги! durCaSda bo$arab qo `a vun bu\agi! 266. Дурццассул вас лIугьинчIев, нусалълъул яс лIугьинчIей. durCaSul was /uhinzew, nusa:ul yas /uhinzey. 267. Дурццассул хIал лъазе, хIехь ццебе реххе. durCaSul \al ;a#e, \e% Cebe re{e. 268. Духъа бекани – боцIцIудасса, дихъа бекани – чIаголъигьечI! du]a bekani - bo~udaSa, di]a bekani - zago;ihez! 269. Дуцца бухIе, гважи, дицца бухIе! duCa bu\e, gwa$i, diCa bu\e! Кици буго къарум маххссараде ккураб. ЧIчIужуялълъ ражи гьабун буго, лъабго цIулакьоги бекун. Гьеб хIехьезе кIвечIев россассги бекун буго, гьелълъие квешезе, гьелълъго бекарабгIан. kici bugo qarum ma{Sarade Kurab. Zu$uya: ra$i habun bugo, ;abgo `ulapogi bekun. heb \e%e#e jwezew roSaSgi bekun bugo, he:iye kwe^e#e, he:go bekarabfan. 270. Дуцца гьабуни, дуеги гьабулеб. duCa habuni, duyegi habuleb. 271. Дуцца дие мусру босизе лъабго гъурущ кьолебани, нилI кIиялго бащалъилаанилан абурабила мискинчиясс бечедав Парзулассда. duCa diye musru bosi#e ;abgo vuru& polebanu, ni/ jiyalgo ba&a;ilaanilan aburabila miskinxiyaS bexedaw _ar#ulaSda. 272. Дуцца кигIан мехх балебилан гьикъарабила тIомода, нахуда гьикъейилан абурабила тIомоцца. duCa kifan me{ balebilan hiqarabila Tomoda, na[uda hiqeyila aburabila TomoCa. 273. Дуцца кьечIони, дуеги кьолареб, дуцца гьабичIони, дуеги гьабулареб. duCa pezoni, duyegi polareb, duCa habizoni, duyegi habulareb. 274. Дуцца ккурасс мунги кколев, дуцца тарасс мунги толев. duCa KuraS mungi Kolew, duCa taraS mungi tolew. 275. Дуцца рорцараб роцада мунги ворцунев. duCa rorcarab rocada mungi worcunew. 276. Дуцца чи кIодо гьавуни мунги кIодолъулев, гьевги кIодолъулев, дуцца чи хIакъир гьавуни нуж кIиялго хIакъирлъулел. duCa xi jodo hawuni mungi jodo;ulew, hewgi jodo;ulew, duCa xi \aqir hawuni nu$ jiyalgo \aqir;ulel. 277. – Дуцца щиб кваналеб? duCa &ib kwanaleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб гьекъолеб? duCa &ib heqoleb? – Бакъ. baq. – Дуцца щиб ретIунеб? duCa &ib reTuneb? – Бакъ. baq. 278. Дуцца эмен кваназавураб щурминиссан, васасс мунги кваназавулев. duCa emen kwana#awurab &urminiSan, wasaS mungi kwana#awulew. Росс-лълъади, цадахъ гIодорги чIчIун, кIудияб къагIидаялда кваналел рукIун руго. Херав эмен, щурминибе дагьа-макъаб квенги реххун, батIаго толев вукIун вуго. Цо къоялълъ херассул васассда жиндирго вас цо хъорщол кесек буцIулев ватун вуго. Щиб гьабулев вугеван инссуцца гьикъараб меххалълъ, васасс жаваб кьун буго, мун херлъарав меххалълъ, кIудадаего гIадин, дуеги квен кьезе щурун гьабулев вугилан. НилIецца гьабун, нилIее гьабун, иргадул жо букIун бугин гьаб дуниялилан, гьеб къоялдасса нахъе васасс херав инссул адаб-хIурмат цIунун буго. roS-:adi, cada] fodorgi Zun, judiyab qafidayalda kwanalel rujun rugo. [eraw emen, &urminibe daha-maqab kwengi re{un, baTago tolew wujun wugo. co qoya: [eraSul wasaSda $indirgo was co ]or&ol kesek bu`ulew watun wugo. &ib habulew wugewan inSuCa hiqarab me{a:, wasaS $awab pun bugo, mun ]er;araw me{a:, judadayego fadin, duyego kwen pe#e &urun habulew wugilan. ni/eCa habun, ni/eye habun, irgadul $o bujun bugin hab duniyalilan, heb qoyaldaSa na]e wasaS [eraw inSul adab-\urmat `unun bugo. 279. Дуццаго бекьана, дуццаго лъилъе. duCago bepana, duCago ;i;e. 280. Дуццаго бухъаралълъуве мунго кколев. duCago bu]ara:uwe mungo Kolew. 281. Дуццаго веццуге, чияцца веццизегIан чIчIа. duCago weCuge, xiyaCa weCi#efan Za. 282. Дуццаго гьабичIони, дур ургъел цогидазги гьабулареб. duCago habizoni, dur urvel cogida#gi habulareb. 283. Дуццаго гьабураб лълъикIлъи кIочене те, дуего гьабураб лълъикIлъи кIочон тоге. duCago haburab :ij;i joxene te, duyego haburab :ij;i joxon toge. 284. Дуццаго дудаго зинкIкIе, чияда зинкIкIани кин букIунебали лъазе. duCago dudago #inJe, xiyada #inJani kin bujunebali ;a#e. 285. Дуццаго нахъе бацIцIине кколеб жо туге. duCago na]e ba~ine Koleb $o tuge. 286. Дуццаго цIетIе реххичIел ххинкIал хIарччинисса ралагьуге. duCago `eTe re{izel {injal \arXiniSa ralahuge. 287. Дуццаго чед тIохьтIол кун, чияе ролIул кье. duCago xed To%Tol kun, xiyaye ro/ul pe.

Эребалда ругел щинал миллатазул цIцIарал магIарул мацIцIалда абулеб куц. НилI руго магIарулал, еврапалълъул цIцIаралги магIарул къагIидаялда абизе ккола. Эребалда ругел щинал миллатал ئېرېبالدا رۇڬېل ۺێنال مێلاتال Гьунудалгун-Эребиссел hunudalgun erebiSel هۇنۇدالڬۇن ئېرېبێصېل Салаванал salawanal سالاوانال ГIурусал - furusal عۇرۇصال Поморал - _omoral فۈمۈرال Полехал - _ole{al فۈلېخال Саянал - sayanal سايانال Сицкарал - sickaral سێښكارال Тудавланал - tudawlanal تادۇولانال Теркалълъул хъазахъал - terka:ul ]a#a]al تېركاڷۇل غازاڅال Хъубаналълъул хъазахъал - ]ubana:ul ]a#a]al څۇباناڷۇل غازاڅال Окорал - okoral ئۈكۈرال Горалал - goralal ڬۈرالال Гуцулал - guculal ڬۇښۇلال Лемакал - lemakal لېماكال Палешукал - _ale^ukal فالېشۇكال Полал - _olal فۈلال Гуралал - guralal ڬۇرالال Мазурал - man#ural مازۇرال Сарабал - sarabal سارابال Чехал - xe{al چېخال ХъахIрусал - ]a\rusal څاحرۇسال Палешукал - _ale^ukal فالېشۇكال Булгурал - bulgural بۇلڬۇرال Помакал - _omakal فۈماكال ХIорватал - \orwatal حۈرواتال Салавакал - salawakal سالاواكال Ускупал - usku_al ئۇسكۇفال Торбешал - torbe^al تۈربېشال Башнакал - ba^nakal باشناكال Русинал - rusinal رۇسێنال Солванал - solwanal سۈلوانال Сулунзукал - sulun#ukal سۇلۇنزۇكال ЧIчIегIермагIарулал - Zefermafarulal ڄېعېرماعارۇلال Кашубал - ka^ubal كاشۇبال Лужичал - lu$ixal لۇجێچال Латинал - latinal لاتێنال Аруманал - arumanal ارۇمانال Валонал - walonal والۈنال Галисал - galisal ڬالێسال Испанал - is_anal ئێسفانال Чирибирал - xiribiral چێرێبێرال Италал - italal ئێتالال Каталал - katalal كاتالال Корсал - korsal كۈرسال Ладинал - ladinal لادێنال Валашал - wala^al والاشال Молданал - moldanal مۈلدانال Лигурал - ligural لێڬۇرال Пуртугусал - _urtugusal فۇرتۇڬۇسال Роман шал - roman^al رۈمان شال Румунал - rumunal رۇمۇنال Сардосал - sardosal ساردۈسال Парангал - _arangal فارانڬال Пурланал - _urlanal فۇرلانال Германазул ххалкъал germana#ul {alq ڬېرمانازۇل خالقال Доччал - doXal دۈچال Ингилал - ingilal ئێنڬێلال Гьолал - holal هۈلال Палманал - _almanal فالمانال Исканал - iskanal ئێسكانال Норгал - norgal نۈرڬال Ссверал - Sweral صوېرال Данал - danal دانال Парерал - _areral فارېرال Исал - isal ئێسال Пиризал - _iri#al فێرێزال Келтал keltal كېلتال Ирал - iral ئێرال Галтахал - galta{al ڬالتاخال Ускутал - uskutal ئۇسكۇتال Геэлал - geelal ڬېئېلال Кимирал - kimiral كێمێرال Бертонал - bertonal بېرتۈنال Керневекал - kernewekal كېرنېوېكال Менал - menal مېنال Элинал - elinal ئېلێنال Ишкипал - i^ki_al ئێشكێفال ЦIцIамалал - ~amalal ڞامالال Пабалтисал - _abaltisal فابالتێسال Литал - lital لێتال Латал - latal لاتال Гьунудалгун иранал - hunudgun iranal هۇنۇدالڬۇن - ئێرانال Гьиринал - hirinal هێرێنال ХIамшарал - \am^aral حامشارال ЖугьутIал - $uhuTal جۇهۇطال Турк къавмал tuk qawmal تۇرك قاومال Туркал - turkal تۇركال Узбекал - u#bekal ئێزبېكال Къажарал - qa$aral قاجارال Татарал - tataral تاتارال Башугурал - ba^ugirul باشۇڬێرال Чавашал - xawa^al چاواشال ЛъарагIал - ;arafal ڸاراعال Хъарачал - ]araxal څاراچايال Хъиримал - ]irimal څێرێمال Хъазахъал - ]a#a]al څازاڅال Гугузал - gugu#al ڬۇڬۇزال Малхъарал - mal]aral مالڅارال Суумгун угурал suumgun ugural سۇئۇمڬۇن ئۇڬۇرال Вунгурал - wungural وۇنڬۇرال Суумал - suumal سۇئۇمال Карелал - karelal كارېلال Ингерманал - ingermanal ئێنڬېرمانال Кванал - kwanal كوانال Эстонал - estonal ئېستۈنال Сетал - setal سېتال Ворал - woral وۈرال Марал - maral مارال Эрзал - er#al ئېرزال Шокша л - ^ok^al شۈكشال Мокшетал - mok^etal مۈكشېتال Картал - kartal كارتال Комал - komal كۈمال Войтирал - woytiral وۈيتێرال Йозал - yo#al يۈزال Отирал - otiral ئۈتێرال Удмурал - udmural ئۇدمۇرال Саамал - saamal سائامال Вепсал - we_sal وېفسال Ижорал - i$oral ئێجۈرال Ливал - liwal لێوال Хьундакавказиссел %undakawka#iSel ڮۇنداقافقسێصېل Бурутал - burutal بۇرۇتال МагIарулал - mafarulal ماعارۇلال Даргинал - darginal دارڬێنال Адигал - adigal ادێڬال Къабардал - qabardal قاباردال Адигал - adigal ادێڬال Черкесал - xerkesal چېركېسال Куралал - kuralal كۇرالال Гъалгъал - valval غالغال Тумал - tumal تۇمال Табасаранал - tabasaranal تاباسارانال Газалал - ga#alal ڬازالال Хъалтагъал - ]altaval څالتاغال Апасал - a_asal افاسال КIартIвелал - jarTwelal گارطوېلال Баскал - baskal باسكال

Х [ 1. ХабалалIцин жиндие бакI гьечIев. 2. ХабалI жаназа лъелалде, цин гIурай яс россассе кье. 3. ХабалI лъуниги, ххиянат тIаде баккичIого чIчIоларебила. 4. ХабалI лъуниги, (ракьудасса) чияссул бер гIорцIцIуларебила. 5. Хахизе ракIалда – буртIида, лIутизе ракIалда – цIцIеда. 6. Хвалил зигара байги – чIагоязе кумекила. 7. Хвалил хIинкъи дандчIвани, гIонкIкIолги аздагьо лIугьунебила. 8. Хваниги йосила чияр яс, тIуниги бацIцIина квасул кун. 9. Хвараб бацIицца гIи гъурулареб. 10. Хвараб гъалбацIалдасса чIагояб гьойго лълъикIила. 11. Хвараб гIака – рахьдалаб. 12. Хвараб меххалълъ чиги кинавго лълъикIав, бахIараб меххалълъ букIараб чуги киназдассаго цIакъаб. 13. Хвараб ретIел нацIцIие, къадарав чи рагIуе. 14. Хварабниги чIорто дарайдул. 15. Хварав чи вагъаризавуни, бусен хъублъулеб, хвараб-араб жоялълъул бицани, ракIал хъублъулел. 16. Хварав чи каки – чIагоязе заралила. 17. Хварав чидай, хвечIев чидай? КIиго нухлулассда данде ккун руго хвел букъизе унел гIадамал. ГIолохъанасс херассда гьикъун буго - - Хварав чидай, хвечIев чидай молода вугев? - Мун гIадаллъунищ вугев, дир вас? РагIараб жо гуро хвечIев чи, молодаги лъун, вукъизе восун унев! ГIолохъанчи, херассул хIурмат цIунун, вуцIцIун чIчIун вуго. Къасси гьел щванила херассул росулIе. Ясалълъ инссуда гьикъанила - - Цадахъ вугев чи щив, эмен? - Нухда данделъарав дагьав гIакълу гьечIев гIолохъанчи вуго, дир яс. - ЩибгIаги гьесс гьабураб? Щиб ккараб, эмен? – ан цIехханила ясалълъ. - Гьабизеги щиб гьесс гьабилеб, дир яс. Дие гIантал суалал кьуна гьесс. Инссуцца ясалълъе бицанила хварав чияссул хIакъалълъулI гьесс гьикъараб жо. - ГIантаб жо гьикъун гьечIохха, эмен, гьесс дуда. Хварав чи вуго ххалкъалълъе инжитлъун хварав чи. ХвечIев чи вуго, живго хваниги, ххалкъалълъе жиндир ишалги цIцIарги нахъе тарав чи. 18. Хваразда ххадур чIагоял рилълъине бегьуларо. 19. Хваразе гурони, риччан таразе хоб бухъулареб. 20. Хваразул бицани, чIагоязул рахIат хола, араб-хваралълъул бицани, дандияссул рахIат хола. 21. Хварал рорчIизарулаго, чIагоязул тIом хIулулеб. 22. Хваралги релъила лъималазул рагIиялда. 23. Хваралги рикIкIани, гIухьби гIемерал, мутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал. 24. Хварассе зурма щайила. 25. Хварассул къулгьу гурел, гIурассул бертин гурел. 26. Хведал гурони, хьул къотIулареб. 27. Хвезе вокьарав чи кьолбоцца вецце. 28. Хвезе мехх щвараб меххалълъ хIама гъотIоде бахунебила. 29. Хвезе мехх щварав херасс я чIчIужу ячунейила, я чу босулебила. 30. Хвезеги гIажал кIудияб лълъикIила. 31. ХвезегIан чIаго тани, хвечIого рухI бахъугеги (НилI хвезегIан чилъи хогеги). 32. Хвел гьикъун бачIунаро, чIоралълъ чи цIеххоларо. 33. Хвелалдего хварав (чIагого хварав). 34. Хвеларев чIухIа, чIваларев вохха. 35. Холевлъи лъарабани, эмен цIцIамухъ вичилаанилан абурабила Мала Нассрудиницца. 36. Хвелилан давлад унарел, тIатинилан жо бикъулареб. 37. ХвечIого чияссул къимат лъаларебила. 38. Хераб гъветI турулеб, тараб хур чIунтулеб. 39. Хераб оцол пурццида ххадуб рахъ гъваридаб букIунебила. 40. Хераб хIамида рохьоб нух малълъизе кколареб. 41. Хераб бацIицца чахъу кIигоцадахъ хъамулебила. 42. ХерабгIан хIама сихIираб. 43. «Херав чи», – ян кIалъаге, мунги вукIине вугевин херав чи. 44. Херав чияссул ххиялал хабалIе цадахъ унел. 45. Херай йигониги, яс лълъикI, ххалатаб бугониги, шагьра лълъикI. 46. Херай чIчIужу ячарав гIолохъанчияссул буголъи, гьевги хун, хералълъе щварабила. 47. Херасс гIолохъанай лълъади ячани, кIиялго разилъичIеб даран кколебила. 48. Херассул – гIакълу, гIолохъанассул – къуват. 49. Херлъи бихьичIого, щивго хогеги, БихьичIезда лъазе щибжо гьебали. 50. Херлъи – гьойлъи. 51. Херлъигун гьойцца гьатIаналълъубцин хъублъи гьабулеб. 52. Херлъидал бацI гIонкIкIол цIцIобалде кколебила (Херлъидал цIцIумги къоркъол цIцIобалде кколебила). 53. Херлъиларев гьечIев, хвеларев гьечIев (Херлъиларев вохха, хвеларев чIухIа). 54. Херлъиялдасса баракат бугеб жо гьечIебила, тIаде бачIун гурони, тIасса унареб. 55. Херлъиялдасса квешаб жо – живго херлъун вукIин лъангутIи. 56. Херлъун ххадуб хъарчигъа тIанчIацца балъаргъунеб. 57. Херлъунилан бацI кваначIого чIчIолареб. 58. Херлъунилан бацIил цер лIугьинаро, цаби гъунилан ритIучIил багьа хвеларо. 59. Херлъунилан бацIицца бацIил гIамал толареб. 60. Херлъунилан оцолги гIалимчияссулги багьа холареб. 61. Хис-бас – шайтIаналълъул жо (дираб – дие, дураб – дуе). 62. Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб (ракь тIупанагIан, ракIалги тIупулел). 63. Холареб рагIиги букIунареб, рагIал гьечIеб авлахъги букIунареб. 64. Холареб ракI букIунареб, бахъунареб ццин букIунареб. 65. Холарев чи вукIунарев, холареб цIцIар букIунеб. 66. Холев чияссда ццебе нусго соналълъул гIумру чIчIолебила. 67. Хоно гьабизе – мадугьалихъе, кваназе – рокъобе. 68. Хоно – къурщил, къвакъвай – хъазил. 69. Хоно кьабун, гьецIцIо гъурулареб. 70. Хур асскIобегIан лълъикIила, гIагарлъи рикIкIадегIан лълъикIила. 71. Хур бекьичIесс хIанчIиларо, хер бецичIесс чIамиларо. 72. Хур босарав бечелъарав, рукъ босарав мискинлъарав. 73. Хур букIаго, ракъарал, рукъ букIаго, ругьарал. 74. Хур гуккуге, гьелълъ мунго дагьавги цIакъ гуккизе гурин (Дуцца хур цин гуккани, хуралълъ мун анцIцIул гуккулев). 75. Хур гьабулаго, рукъ хварай, рукъ гьабулаго, хур хварай. 76. Хур кIодолъиялдасса гьир кIодолъи лълъикIаб. 77. Хур лълъикIаб бугилан абе, тIорщел царгъинибе бараб меххалълъ, ххан лълъикIав вугилан абе, ункъабго къоно тIад чIвараб меххалълъ. 78. Хур-рукъ бичун аниги, инссул къо-асс бичун унареб. 79. Хур ЦIцIоробе балагьараб лълъикIаб. - Хур щай бичараб? - Пурццида кIутIизе гамачI батичIого. 80. Хурги дуццаго бекье, гьабихъеги мунго а. 81. Хурзал ракул цIуни, царгъал богIол цIола. 82. Хурзал чахIиял – чIамчIам дагьал. 83. Хуриб лълъикI жо бижизабизе Аллагьассде тIамун тоге. 84. Хуриб тIепаб, тIоххда ганжаб гьецIцIо тоге. 85. Хурибе ккараб хIамицца кIал кIудияб цIолеб. 86. Хурибе хьон – хьагинибе ххинкI. 87. Хурисса жо бачIинчIолъи чIарал гIайиб кколареб. 88. Хурищ бокьилеб, хурлъун дунищ? 89. Хурул мадугьал вакъарав ккаги, рукъалълъул мадугьал гIорцIцIарав ккаги. 90. Хурул хьон боцIцIийила, боцIцIул хьон рагIийила. 91. Хурул хьоналълъ чехь гIорцIцIаги, чохьол лъималаздасса ракI боххаги. 92. Хурулги рукъзабазулги бутIа бакьулIа босе. 93. Хурулги хьолболги цIцIину лълъикIаб. 94. Хурухъан кинав вугевали ххасалихълъиялълъ бицуна.

Сс S Ссабру алжаналълъул кIулила. Ссабру гьабулеб бугилан чи валъаргъунге, си гIураб меххалълъ, биххулебин. Ссабру гьаби гIоларо, рекIелI гIакълу гьечIони. Ссабру гьабурассе пайда кIудияб. Ссабру гьечIев чияссул гьабун жо релълъунаро. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. КIудияв чиясс васассул васассда малълъулеб букIун буго, ворехха, дир вас, мун ххеххдаруге, гIакълуялълъул ххан ссабруйин кколеб. ЧIчIужу ячун мехх бахъилалдего, гьев ккун вуго рагъде. Рокъове щвечIого, ун руго гIемерал санал. Гьасс пикру гьабулеб букIун буго чIчIужу жиндие ххияналъанадай, россассе анадайилан... Аххирги гьав щун вуго сардилI жиндирго минаялде. Цин рокъове лIугьиналде, тIохдеги вахун, ццебетIалаялдассан рокъове валагьараб меххалълъ, бихьун буго таххида вегун цо бихьинчи вукIинги, гьессул бетIералда кверги лъун, жиндирго чIчIужу йикIинги. КIудияв инссул малълъ босичIев ххеххдарухъанасс, жанивеги лIугьун, цин хханжар кьабун буго бихьинчияссда, ракIалда букIун буго чIчIужуги чIвазе. «Вай! ЧIвана гури дуцца дурго унтарав вас!» – ан чIчIужу тIад ххурххараб меххалълъ, бичIчIун буго гьессда ссабру гIакълуялълъул ххан букIин. Ссабру тIагIарассухъа тIад гьабун жо босуге. Ссабру ццебе ккезабе, ццин нахъе ккезабе. Ссабруялда чIчIарассе пайда камулареб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIулел. Ссабруялълъ мегIер лълъухъалеб. Ссабруялълъул тIиналда – багIараб месед. Ссабуралълъул аххада - роххел. Ссабруялълъул тIиналда тIогьол майдан рагIула. Ссабурассе – бохх, виххарассе – ратIа. Ссадакъа кье кваранаб квералълъ, кьураблъи квегIаб квералда лъаларедухъ. (Квараналълъ кьураб квегIалда лъазе кколареб). Ссадакъа кье рукъ бакъулареб, хIалтIи гьабе черхх чIвалареб. Ссадакъаги къадеквенги – дагьаб жо. Ссадакъаялълъ хьихьулессул къадруги букIинаро, бараб гIетIалълъ тIувалессул къиматги хвеларо. СсахIие жо рокъоб гьечIей, къолоде жо тIад ретIуней. СсахIил пайда гьабулаго, къолол зарал ккарабила. СсахIилги роцен лъазе ккола. СсахIихъ ссахI гурони щолареб. СсахIицца къеларо, къолоцца бергьинаро (Жо гуреб жоялълъул бицунге). СсахIицца хIама цIцIараб, рахъицца оц цIцIараб (хIал щун, унтараб). Ссвакарассда нух гурхIулареб, вакъарассда чед гурхIулареб. СсваквачIого чIчIани, чIчIечIого вилълъине кколев. Ссванилан ккараб цIа рекIинеги бегьулеб, ссванилан тараб питна цIилъизеги бегьулеб. Ссвараб ххвалчен, чарххида ккуни, рекIуна; гIантав чияссулги, гIадамалълъе вахъани, мадар лIугьуна. Ссверун къачIеб азбар – цаби гьечIеб кIал. СсалихIицца жергъен гIадин, рекъезабе. Ссан – дуе, хур – дие, бекьизе – дуе, кваназе – дие. СсанкIиний лъуниги, чIчIужугIадан цIунун бажаруларей. СсогIаб чу бичула, квегъуд буссунареб бугъа хъола. Малълъараб гьабуларей чIчIужуялда щиб гьабилеб? СсугъралIа чиясс гьабураб жо анкьго соналдассан гурони тIатунаребила. Ссугъур къан букъе, къехь биччан букъе. Ссундуе букIаниги, пал лълъикIаб къотIе. Ссундуего жиндир заман, ххасало-гIазу, риидал-цIцIад. СсундулIго роцен букIине кколеб. Ссундулго аххир букIунеб, анищалълъул бицен ххутIулеб. Ссургу гIадинги вукIунгейила, жини гIадинги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила (Ссургу гIадин хъалалъанги вукIунгейила, жини гIадин гъорлIанги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила). Ссуриялдасса хвелго лълъикIила. Ссурун хвей – кIицIцIул хвей.

ХI \ 1. ХIабургъараб гъуй гъваридабилан кколебила. 2. ХIабургъараб меххалълъ гIор бахунареб. 3. ХIайван кIал гIебаб лълъикIаб, гIанкIу гозо бегIераб лълъикIаб. 4. ХIайван – тIассан чараб, гIадан – жаниссан чарав. 5. ХIайван хвани - ракьа, чи хвани - ишал. 6. ХIайван хIайваналда релълъараб, гIадан гIадамассда релълъарав. 7. ХIайваналда ччехI ккани, риидал кьаралъула, рукъалда ччехI кканани, чанги сон къваригIуна. 8. ХIажалъиялълъ малълъула, магъалоялълъ квегъула. 9. ХIажат гьечIеб ххабаралда ххадувги лIугьунге, кколареб ишги бетIералде босуге. 10. ХIажизабазулги рещтIунгегийила бо. 11. ХIажигIисал хъулухъ. Кици бижун буго наибассул гьобол ХIажигIиссал баркала гьечIеб хъулухъалда тIад. Наибассе бокьун букIун буго йокьарай гIадангун кIалъазе. ЦIакьго наибассе хъулухъ бацIцIад гьабулев чи хIисабалда, ХIажигIисса гьессдасса ватIалъун гьечIо. Наибассе йокьулелда кIалъазе рес ккун гьечIо. Гьединаб хъулухъалда авараз абула ХIажигIисал хъулухъан. Кколареб иш бетIералде босарав чияссдеги абула кIудияв ХIажигIиса вугилан. 12. ХIажияссул ракI ХIавал кIалдиб. 13. ХIайваналцин рагъизе тIами Аллагьасс гьукъараб жойила. 14. ХIакимассда ццевессанги унге, хIамида нахъассанги унге. 15. ХIакимзаби рихьидал, «рорчIами!» – ян вортулев, цогидазда бер чIвайдал, рихьичIеб ххвел гьабулев. 16. ХIакимассул витIи – чи ватIа гьавунгутIи. 17. ХIакъаб рагIиялълъул къимат холареб. 18. ХIакъги къоги – къарал бугъие. 19. ХIал бугев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодоссан. 20. ХIал бугев – кидаго ххан, хIаликъав – кидаго лагъ. 21. ХIал бугессул гIанкIудул хоноялълъ хIал гьечIессул гIурул хоно бекулебила. 22. ХIал гIоларев хIилаялълъ бергьунев. 23. ХIал гIолеб гьечIони, хIилаги бегьулеб. 24. ХIал кколареб гьудуллъи ххалат ххутIулареб. 25. ХIал лъаларев гьудул – бекичIеб цIулакьо (ХIал лъаларев гьудулги бекичIеб цIулакьоги цого жалила). 26. ХIал лъаларей чIчIужугIаданалда тIаде иналдасса рекIараб ххвалчада тIаде ин лълъикIила. 27. ХIал лъаларессухъеги кьогейила налъи, хIал лъаларессухъаги босугейила. 28. ХIал хъубал гIадамал рукIинчIелани, ракьалдаги алжан букIинаанила. 29. ХIалакъаб жоялълъул гьан кьарияб бакIалдасса лълъикIаб, кьарияб жоялълъул гьан хIалакъаб бакIалдасса лълъикIаб. 30. ХIалакъаб куйдул боххалдасса кьарияб чахъдал ратIа лълъикIаб (ХIалакъаб цIцIеялдасса кьарияб бурутIго лълъикI). 31. ХIалакъаб чахъдал гьаракь рагIулареб. 32. ХIалакъаб чол гьод ххалатаб, гьекъарав чияссул ххабар чIамучIаб. 33. ХIалакъаб чу – квешаб чу, кьарияб чу – лълъикIаб чу. ГIодор чIчIарал гIадамазда ццевессан анила цо рекIарав. - Чол цIакълъи! Берцинлъи! – ян киназго беццанила нухлулассул чу. - Долълъул кьаралъигихха, дир лъимал! – ан абунила тIириги канлъи бихьуларев херав чияссги. Канлъиги бихьулареб меххалълъ, дуда доб чу кьарияб букIин кин лъарабан абигун, кIудияв чиясс гьадаб кици тIамун буго. 34. ХIалалав вакъуларо, бикъарав гIорцIцIуларо. 35. ХIаликъассул рагIи кIудияб, къокъассул гIамал кIудияб. 36. ХIалил хIалтIиялълъ черхх чIвалеб, хIалтIуларесс рукъ чIвалеб. 37. ХIалимаб чахъу лъабцIцIул къунцIулебила. 38. ХIалимассда къвал бай, къел кколев довегIан те. 39. ХIалимассе хъиру гIадав, хъачIассе квасквас гIадав. 40. ХIалихьалъиялда цадахъ хIалихьалъи хьвадулебила, бихьинчилъиялда цадахъ бихьинчилъи рекъолебила. 41. ХIалихьатав васассдасса, гьевги хун, чIчIикIараб бахъухъго лълъикIила. 42. ХIалихьатав ватидал, чияссе гьабизессеб тамихI – реххунтей. 43. ХIалихьатав гьудулассдасса бахIарчияв тушманго лълъикIила. 44. ХIалихьатаб гьой чурутIа багъула, хIалихьатав чи гъасстIа вагъула. 45. ХIалихьатав ххан ккани, улка биххулеб, хIалихьатав гIел ккани, магъил гIадлу биххулеб. 46. ХIалихьатав чияссда хIал лъазе тоге. 47. ХIалихьатав чияссухъа босараб хханида жаниб багIархоно батуларебила. 48. ХIалихьатассул рекIелI – ххиянат, бахIарчияссул рекIелI – ритIухълъи. 49. ХIалицца бахъараб ритIухълъи тIоххол къайи гIадаб жойила. 50. ХIалицца гIияда нахъе битIараб гьойца гьумер хъахIаб жо гьабулареб. 51. ХIалихьатав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIагийила. 52. ХIалихьатав гьудулассдасса яхI бугев тушманго лълъикIила. 53. ХIалицца базабураб какил кири букIунареб, хIалицца гьабизабураб хIалтIуда гугьар букIунареб. 54. ХIалтIарассда лъала ххинкIазул тIагIам. 55. ХIалтIи балагье, хIалихьалъи баччуге; хъантIун кванаге, дандеяссухъги валагье. 56. ХIалтIи батарассда боцIцIиги батулеб. 57. ХIалтIи битIун унаро, бутIрул лълъикIал гьечIони, гьобоги ххеноларо, жонода тIад гурони. 58. ХIалтIи бокьарасс гьобо бай, ургъел бокьарасс гIи хьихье. 59. ХIалтIи бокьизе лъабго сон къваригIунеб, кIкIухIал лIугьине лъабго къоги гIолеб. 60. ХIалтIи бокьуларесс кьалги хIехьолареб. 61. ХIалтIи буго ракIалълъ гьабулеб жо. 62. ХIалтIи гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб маххщел, дагьаб жо гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб заман. 63. ХIалтIи гьечIев гIалимчи – цIцIад балареб накIкI. 64. ХIалтIи гьечIессе къо ххалатаб, рокьи ккарассе сордо ххалатаб. 65. ХIалтIи гьечIессул чед гьечIеб, чед гьечIони, гIумру гьечIеб. 66. ХIалтIи гьечIони, лълъикIлъи гьечIо, лълъикIлъи гьечIони, дунял гьечIо. 67. ХIалтIи, жаналда рекъон, гьабе, квен, чехьалда рекъон, кванай. 68. ХIалтIи катил гIадав, кванай хIамил гIадав. 69. ХIалтIи кутакалълъ гьабулареб, маххщелги къваригIунеб. 70. ХIалтIи къолеб, гIадамал бергьунел. 71. ХIалтIи лълъикIаб ххеххдаричIеб. 72. ХIалтIи лълъикIавги веццулев, хIелхIедаравги веццулев. 73. ХIалтIи – рухI гьечIеб жо. 74. ХIалтIи рихарассул гIусал-цабиги чIчIола (Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо). 75. ХIалтIи тIагIаралълъ гIомо борлIулеб. 76. ХIалтIи тIагIун, чи холарев (Дир инссуцца нусиялда ххадур сонал ран рукIанила, гьессулни хIалтIи лIугIун букIинчIила). 77. ХIалтIи тIагIуна, гьабичIого тараб меххалълъ. 78. ХIалтIи тIагIуна, нилI хвараб меххалълъ; чи регIула, ункъабго къоно чIвараб меххалълъ. 79. ХIалтIи чIалгIарассул цаби чIандоларел. 80. ХIалтIани маххги гвангъулеб. 81. ХIалтIарассул габур биццатаб, хIалтIуларессул гьури биццатаб. 82. ХIалтIизе ккани – херав, хвезе ккани – бахIарав. 83. ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабе. Эменги васги рекьуда рукIанила. Вас ццеве вилълъунев вукIанила, инссуцца пурццигIоркь ккун букIанила. Васассда хIалтIи ххеххгого чIалгIанила. Гьесс оцал рахънисса къватIире ине толел рукIанила. Эмен гьессде семулев вукIанила. - Дида дур лIугIиго гьечIеб хIалтIи чIалгIана! – янги абун, вас лIутун унев вукIанила. - ЧIчIа! – ян ахIанила инссуцца. – ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабизе вачIа! 84. ХIалтIичIони, хIалтIи букIунаро. 85. ХIалтIичIони, чIамулареб, чIамичIогоги гIолареб. 86. ХIалтIуда маххссара лъалареб, маххссараялълъ квен кьолареб. 87. ХIалтIуда рекъарабила мухьги букIунеб. 88. ХIалтIудасса хIинкъуларессдасса хIалтIи хIинкъулебила. 89. ХIалтIуде унелълъул ццевехъан – мискинчи; берталълъе унелълъул ццевехъан – бечедав чи. 90. ХIалтIуе – квалквад, квание – гъалбацI. 91. ХIалтIуе – кечI, кинидае – лаилагьа. 92. ХIалтIуе – пахъла, квание – хъанхъра. 93. ХIалтIуде – хьадар, квание – гIедер. 94. ХIалтIул квешлъи – гьабунгутIи, гьудулассул квешлъи– хIалккунгутIи. 95. ХIалтIул лълъикIлъи лIугIидал лъала, чияссул лълъикIлъи хведал лъала. 96. ХIалтIул пайда гьечIеб, пикру гьечIони. 97. ХIалтIул рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. 98. ХIалтIул ссвак хIалтIун гурони бахъулареб. 99. ХIалтIул ургъалида таги. 100. ХIалтIулев кванарав, хIалтIуларев хIацIцIадулев ххутIарав. 101. ХIалтIулел кверал гурел хъубал, хIалтIуларелин. 102. ХIалтIулел ратаралълъув хIалтIе, кваналел ратаралълъув кванай. 103. ХIалтIулIги кванилIги – ссундулIго гIорхъи букIине кколебила. 104. ХIалтIун бечелъарав гIорцIцIун хваравила, ххиялаз бечелъарав вакъун хваравила. 105. ХIалтIун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. 106. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIаб. Эбелги васалги хурир хIалтIулел рукIанила. Къалъуда эбелалълъ гьезда гьикъанила: - ГьабсагIат кьолеб ридигун ххинкIищ бокьилеб, бакъанида кьолеб хIаливайищ бокьилеб? - Бакъанида кьолеб хIаливаялдасса гьанжего кьолеб ридиги ххинкIги бокьила, эбел, – ан абунила цоясс. - Диени бакъанида кьолеб хIаливаго бокьила, – ян абунила цойгиясс. Бакъанида, хIалтIи лIугIун ххадуб, эбелалълъ кIиабилев васассда ццебеги гъобго ридиги ххинкIги лъунила. - ВахI, эбел, бакъанида хIалива кьезе гурищ къотIи букIараб? – ан абунила гьесс. - ХIалтIи лIугIун ххадуб кванараб ххинкI хIаливаялдасса гьуинаб букIуна, дир вас, хIал бихьея цо, – ян абунила эбелалълъ. - БитIараб букIун буго, эбел. ХIаливаялдасса гьуинаб ххинкIги буго, рахьалдасса тIагIамаб ридиги буго, – ян абунила васасс, гъираялда ццебе лъураб квенги кваналаго. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIабан кици рехханила эбелалълъ. 107. ХIалтIухъанассдасса хIалтIи хIинкъулеб, бахIарчияссдасса гула хIинкъулеб. 108. ХIалтIухъанассе мухь гьессда бараб гIетI бакъвалалде кьейила. 109. ХIалтIуцца хIалтIи малълъулеб, боцIцIуцца мацIцI малълъулеб. 110. ХIалхьи гьечIеб чIчIеялдасса чIчIей гьечIеб рилълъинго лълъикI. 111. ХIалценги, цIаги, рокьиги раххчун бажаруларелила. 112. ХIама бегьичIони, хIамихъ босараб бегьулеб. 113. ХIама бергьинегIан, чу биччалареб. 114. ХIама биларассулила къоги билулеб. 115. ХIама бугони, гъалдибер камиларо. 116. ХIама букIана – кьили щвечIо, кьили букIана – хIама щвечIо. 117. ХIама гIундуздассан лъалебила, гIабдал каламалдассан лъалевила. 118. ХIама кьололаго, кьолокьги чIвалеб, кьили бахъулаго, ххадубги чIвалеб. 119. ХIама кьололессеги хIал кьейила. 120. ХIама тункизабурассда гIорцIен тункизабулеб. 121. ХIама хвани, варис гьойила. 122. ХIама хвани, тIом ххутIула, на хвани, щибго ххутIуларо. 123. ХIама хвани, хур хола. 124. ХIама хвей – чодуе балагь. 125. ХIама – хIамихъего, чу – чохъего. 126. ХIама чIвай бацIил гIайиб батани, бацIал ругеб бакIалде ин хIамилги гIайиб буго. 127. ХIамабагьадур камураб росу букIунареб, хIажигIиса камураб бертин букIунареб. 128. ХIамабагьадурассул гIумру къокъаб. 129. ХIамабагьадурлъиги гьабуге, гьечIеб бахIарчилъи бихьизабизеги лIугьунге. 130. ХIамабахIарчилъи гьабизе ццевеги кIанцIуге, лIутизе нахъаги чIчIоге. 131. ХIамаги бацIадиссессул, бацIги бацIадиссессул. 132. ХIамаги дирго, гьирги дирго. 133. ХIамаги къваригIун, къадруги бокьун. 134. ХIамаги хIамайила, хIамида рекIаравги хIамайила. 135. ХIамагIанаб бацI букIунареб, бицанщинаб рагIи батулареб. 136. ХIамалъун гьагIулареб, гьойлъун хIапулареб. 137. ХIамида асскIобе гIари гуребила бачIунеб, гIорода асскIобе хIамайила. 138. ХIамида жибго хIама букIин, гIин цIцIараб меххалълъ гурони, лъачIебила. 139. ХIамида къвал бан, хIама балагьарав, чода рекIун, чу балагьарав. 140. ХIамида кьабизе щвечIони, гъалдибералдагIаги кьабейила. 141. ХIамида кьили рекъолареб, чода гъалдибер рекъолареб. 142. ХIамида кIерт берцинаб (Бищун берцинаб жоялда байилан хIамихъе цIцIумур кьурабила, гьелълъги жиндирго кIартида барабила). 143. ХIамида оххцер кваназе щибила лъалеб. 144. ХIамида рагIизе гъалдибералда кьабулеб. 145. ХIамида хIеренлъи лъалареб, лълъадуе рецц рекъолареб. 146. ХIамидаги мачу ретIарал, бачидаги чарухъал ретIарал. 147. ХIамидассанила бачида мал базе лъараб. 148. ХIамие жиндирго гьагIи берцинаб, хIелкие жиндирго гIегIеди берцинаб. 149. ХIамие тIил гьечIого гIолареб, тIоххое риди гьечIого гIолареб (ХIамие – тIил, тIоххое – риди). 150. ХIамие – хIенссеркIо, чодуе – цIцIал. 151. ХIамие – чури, чоде – кIалцIи. 152. ХIамикълъи бихьарассила хIамил къимат гьабулеб. 153. ХIамил гьагIдеялълъ гьойдул бетIер унтарабила. 154. ХIамил гIайиб – хIалакълъи, гIарцул гIайиб – гьечIолъи. 155. ХIамил гIундул ххалалъаралила, алжаналълъубе билълъунарого, цIцIан рачIчI къокълъарабила, къватIибе билълъунарого, тIун. 156. ХIамил инссухъачи гьвейила. 157. ХIамил мугъалда носол балги цун. 158. ХIамил рачIчIалда кигIан букIунебилан гьикъани, цоясс абила натI букIунилан, цогиясс абила натIгун бащадаб букIунилан. 159. ХIамил рачIчIалълъги чаргъеду ккурабила. 160. ХIамил сапаралълъ чи бечелъиларо. 161. ХIамил хвел – гьвел кIалбиччанкъо. 162. ХIамилги къажарассулги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. 163. ХIамитIасса вортулев чотIа рекIунарев. 164. ХIамитIенкел тIад чIваниги, берцинай йиго берцинай. 165. ХIамихъего хьвагIулагойила бачил бохх бекараб. 166. ХIамицца абурабила, лъалареб бакIалдеги бачун, жиб чуйилан бичейилан. 167. ХIамицца ганчIилI речIчIулел, чоцца хIурулI речIчIулел. 168. ХIамицца гIундул кIорокIун, бацI хIинкъиларо. 169. ХIамицца жиндаго кьабизе тIил, къалиги бан, босарабила; гIабдалассда кьабизе тIил, къолода ххадуб ссахIги бан, босизе кколебила. 170. ХIамицца реххарав гIорцIада бегьуларев, гIорцIада чухьарлъарав чода ярагьунарев. 171. ХIан гIадин хIанчIиледухъ тамахгоги вукIунгейила, чIваркьан векиледухъ къвакIунги вукIунгейила. 172. ХIанчIарассда гурони, ххинкIил тIагIам лъалареб. 173. ХIанчIида ракIалда мочохурила. 174. ХIанчIидаги кIолебила жинда рекъараб лълъикIлъи гьабизе. Цо чияссул рукъзабахъ цIа ккун букIанила. Цояз гIертIаз, цояз хьагаз лълъимги баччун, цIа ссвинабизе лIугьанила гIадамал. ЦIа тIадеялдасса тIаде гьалаглъулеб букIанила. Кумекалълъе дагьалги гIадамал ругеланищан ккараб хIал букIанила. ГIадамазда чIчIечIого цIадуда тIаде боржун бачIунеб, нахъе унеб цо гьитIинаб хIинчIчI бихьанила. Цояз абунила гьаниб гьелълъул бусен батилилан, цогияз абунила тIинчI батилилан. Рукъалълъул бетIергьанассда бихьанила хIинчIчIалълъ, риччарал куркьбалги тварххезарун, цIадутIе лълъел къатIраби тIинкIизарулел. ГIажаиблъарав гьесс хIинчIчIалде ахIанила - - Я, пакъир! Гьалгощинал гIадамазда ссвинабизе кIоларого бугеб цIа дур куркьбаздассан тIинкIарал къатIрабазищ ссвинабилеб? - БитIараб буго, – ян абунила хIинчIчIалълъ. – Дир куркьбаздассан тIинкIараб лълъецца гьеб ссвинаро. Дие бокьун буго гIадамаз дуе гьабулеб кIудияб лълъикIлъиялда гьоркьоб цо гьитIинабниги бутIа дирги букIине! Гьединги абун, хIинчIчI нахъеги куркьбал риччизаризе анила. 175. ХIанчIчIие бусенги – ватIан, къоркъое хIорги – ватIан. 176. ХIанчIчIил багьа – чIарил хъат. 177. ХIанчIчIил кIалдисса мугьги бахъуге, чияда бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. 178. Гьорол хIал хIанчIчIида лъалеб, лълъадал хIал ччугIида лъалеб. 179. ХIанчIчIилаб – хIанчIие, гъадилаб – гъадие. 180. ХIанчIчIицца абурабила - лълъикIав бахIарчиясс жинда гьецIцIоги речIчIиларила, къадарасс реххараб щвезе жибги чIчIеларила. 181. ХIанчIчIиццаги чIчIезе гIаркьел берцинаб бищулебила. 182. ХIапдолареб гьойдуе чури тIолареб. 183. ХIарам гьабурассе хIучч битIуларо. 184. ХIарам, хIалал кIоченчIого хIалтIулев Аллагьассеги вокьулев. 185. ХIарамаб боцIцIи кванан, кьаралъиялдаса, хIалалаб боцIцIи кванан, хIалакълъиго лълъикI. 186. ХIарамаб боцIцIуда баркат лъолареб. 187. ХIарччида нахъа чехь цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. 188. ХIарччил кинаб рахъалдассан кваниги – цохIого мочол ххинкIал. 189. ХIарччиниб ххинкIги цо букIунаребила. 190. ХIарччиниссаги бортун, туртидассанги хъущтIун. 191. ХIарччихъ валагьун, кванай, копохъ валагьун, велъе. 192. ХIарщуда хIетIе хъвазе теларилан лIугьарав магIаруласс хIарщулI дегIен чIчIарабила. 193. ХIарщулI тIилал кьабуни, тIираби дудегоги щолел. 194. ХIарщулIе ккун чоргарав чурун вацIцIалъула, чагъир гьекъон чоргарав чурун вацIцIалъуларо. 195. ХIарщулIе реххунилан месед чуруклъулареб. 196. ХIарщулI цIцIалги кьабуге, цIцIалкIинибе лълъимги тIоге. 197. ХIасанил чу бачиде ккарабила. 198. ХIатIал ракулI ругессул кверал гьацIцIул цIолелила. 199. ХIатIида тункун ворчIиялдасса нуцIцIида тункун ворчIи лълъикIаб. 200. ХIатIиде бахине тани, нацIцI бетIералдеги бахунебила. 201. ХIатIикь щиб бугебали малъ гIодоб чIвалалде валагье. 202. ХIебтил бугониги, дирго кунта дарайдул. 203. ХIежалде анщинавги хIажи вукIунаревила, цIцIаланщинавги дибир вахъунаревила. 204. ХIежалде унилан, хIама хIажилъиларо. 205. ХIелеко гIегIедунилан сордо рогьинаро, гIегIедичIогойилан сордо рогьинчIогоги букIинаро. 206. ХIелеко лIугьунеб тIинчI ханинибго чIчIикIдулеб. 207. ХIелкида кколебила, жиб тIассан унелълъул, тIох тIечIого киндай ххутIулебилан. 208. ХIелкил гьудул гьечIевила, гьорол тушман гьечIевила. 209. ХIелкил гIадаб гIамал, гIебу гIадаб ракI. 210. ХIеренаб мацIцI чармил ххвалчадассаги бергьунебила. 211. ХIетIе кодобе босилалде, чIчIезе бакI хIадур гьабе. 212. ХIетIе хъущтIун вортарав тирщун тIаде вахъуна, мацIцI хъущтIун вортарассда вахъине хIал кIоларо. 213. ХIехьоларессе боцIцIи кьогеги, Аллагь! 214. ХIилаялълъ балагьуге, хIалтIун балагье. 215. ХIилаялълъ бергьинги гьунар буго. 216. ХIинкъараб гьой гIемер хIапдолебила. 217. ХIинкъараб лочнохъе чан щолареб, хIинкъараб боцца хъала бахъулареб. 218. ХIинкъарав гьойдаги ватIа гьавизе лъалевила. 219. ХIинкъарав къойил хола, къвакIарав цоцIцIул хола. 220. ХIинкъарав, къурав чиясс гIамал гIемер гьабула. 221. ХIинкъарав чияссда рохьги бойилан кколебила, гъотIол гIаркьелги жинде битIизабураб туманкIилан кколебила. 222. ХIинкъаравги гьардохъанги – гьвел мурад. 223. ХIинкъарассда мал балев, къвакIарассда къвал балев. 224. ХIинкъарассе хIалхьи гьечIеб. 225. ХIинкъарассул квер ххеххаб, виххарассул хIетI ххеххаб. 226. ХIинкъарассулгун гьудуллъи гьабуге. 227. ХIинкъарассухъа билараб багьадурассда батулеб. 228. ХIинкъи гьечIеб жо кетойила, кутак бугеб жо цIцIунцIцIрайила. 229. ХIинкъи гIанкIкIие те, хIамабагьадурлъи гIабдалассе те. 230. ХIинкъи – цIцIодорлъи, цIакълъи – гьаглъи. 231. ХIинкъизе бакI гьечIо чабхъад арав васассда, анцIила щуго сон бараб чуги буго, къого сон барав живгоги вуго. 232. ХIинкъиялдалъун чи къадаралдасса ворчIуларо. 233. ХIинкъуге, хIинкъараб жо толебани, катицца гIункIкI телаан. 234. ХIинкъуларев чи вукIунарев, биунареб чаран букIунареб. 235. ХIинкъуларев чи вукIунарев, хIехьезе кколеб. 236. ХIинкъун вукIин лълъикIав чияссги хIал дагьлъун букIин лълъикIаб чоццаги лъазе толареб. 237. ХIинкъун квараб гьанадасса хIинкъичIого квараб гьуэр лълъикIаб. 238. ХIинкъун къадаралдасса рорчIуларел, Аллагьасс гурони рухI бахъулареб. 239. ХIинццаб хIамаялда тIил рагIуларо, тIогьисса рачIчIги ккун, гьод буханиги. ТIадагьаб бетIералълъ малълъ босуларо, 240. тIолго гIалам бачIун, ццебе чIчIаниги. 241. ХIинчIчI бихьунила рорженги букIунеб. 242. ХIисаб бугин, бухIун кье. – ХIичи щиб? – ЧIчIикIу. –ЧIчIикIу щиб? – ХІичи. 243. ХIобода дарай ккуни, гьебги берцин бихьулеб. 244. ХIобое чIван, гIочIоцца чIалу кквеларо, чIалуе лъун, тIилицца тIох баччиларо. 245. ХIобоцца рукъ баччула, тIаде ккарасс къо хIехьола. 246. ХIор букIаралълъуб хIари камулареб. 247. ХIотоцца гьорчо кколареб. 248. ХIотол сум букIагIаги, мутIигIлъе бетIерассде. 249. ХIуби тиризабурассда цили тиризабулеб. 250. ХIуби чIвачIонани, чIалу бекула. 251. ХIуби чIвачIони, чIалу кколареб, чIчIужу гьечIони, рукъ кколареб. 252. ХIужа гьечIеб дагIбагун диваналде вахъунге. 253. ХIули – тIавусил, тIул-ракI – борхьил. 254. ХIунссизе хIамидаги кколеб. 255. ХIунчулеб заз баккудассаго лъалеб, лIугьунев чи гьитIинго лъалев. 256. ХIур тамахалъубила хIама гебергулеб. 257. ХIурмат бокьун батани, гIемер гаргадуге, сахлъи бокьун батани, гIемер кванаге.

ЧIчI Z 1. ЧIчIараб гьабицца гIатI ххунареб. 2. ЧIчIараб лълъим махIцинчIого ххутIуларо. 3. ЧIчIарассул малъ кIутIулареб, кIалъаларев мекъи кколарев. 4. ЧIара-хьарав гурев бихьинчи – ритIучIил хIацIцIу. 5. ЧIчIарацца – рахь, чуруцца – нах. 6. ЧIчIегIераб букIа, хъахIаб букIа, гьой буго гьой. 7. ЧIчIегIераб гIакдалги букIунеб хъахIаб рахь. 8. ЧIчIегIераб щакъиялъин хъахIаб кагъат басунеб, чIчIегIераб тIурччиялълъин багIармесед биунеб. 9. ЧIчIегIералда чIчIегIерабилан абизе, хъахIалда хъахIабилан абизейин кIал букIунеб. 10. ЧIчIегIергIоралълъ бачIараб БагIаргIоралълъ гъанкъулеб. 11. ЧIчIикIизегIан гьуинавги вукIунге, туйзегIан кьогIавги вукIунге. 12. ЧIчIинкIилассдасса гIабдалго лълъикI. 13. ЧIчIинкIилассе дагьаб лъаниги гIолеб, гIалимчияссе дагьабги лъазе бокьулеб. 14. ЧIчIужу абилалде, цо духъгоги валагье. 15. ЧIчIужу бараххщарай лълъикIай, росс саххаватав лълъикIав. 16. ЧIчIужу берцинай йикIин россассе рецц гуро. 17. ЧIчIужу гIакъилай яче, гIадалаб гIанкIуялълъ цIцIодораб хоно гьабулареб. 18. ЧIчIужу егани, рукъ бегулеб. 19. ЧIчIужу ецце, ячун къого сон бараб меххалълъ. 20. ЧIчIужу инжит гьаюлев чи – Аллагьассул тушман, ятим къварид гьавулев чи – Аллагьассулги ххалкъалълъулги тушман. 21. ЧIчIужу квешассул мегеж ххеххго хъахIлъулеб. 22. ЧIчIужу къокъай йигониги, нодо чIвазегIан гIодове къулунги, гIакълу дандбай. 23. ЧIчIужу лълъикIаб рукъ лъазе годекIанире ралагье. 24. ЧIчIужу лълъикIав росс – лълъикIав, чIчIужу квешав росс – квешав. ЦоцалI лълъикIав кIиго ваццги гьезул хъизаналги рукIун руго. Цояв вацц жиндирго чIчIужуялда ццеве веццарун вуго жал гIадал цоцалI гьуинал ваццалго ругодаян. Лълъил гьунарилан дуда гьеб кколебилан гьикъун буго чIчIужуялълъ. Нижер гьунархха! – ян жаваб кьун буго россасс. Ун руго къоял. Гьазул бакIалде вачIун вуго гъов цояв ваццассул гьитIинав вас. Гьассул чIчIужуялълъ жиндирго васассеги ваццассул васассеги кьун буго цо-цо гIанкIудул хоно. Азул вас гъове араб меххалълъ, дандияй нусалълъги кьун буго кIиявго васассе цо-цо хоно. Гьанже ццебеккун ханал кьурай гаргадун йиго жиндирго ваццассда - «Балай бихьизе, дицца дур ваццассул васассе хоно кIудияб кьуна, нилIерассего гьитIинаб кьуна. Дур ваццассул чIчIужуялълъин абуни, жиндирассего кIудияб кьун буго!». Ваццассда захIмалъун буго жиндир васассе гьитIинаб хоно кьей. Гьелдалъун кIиявго ваццассда гьоркьоб кьал ккун буго. «Ле, лълъикIав чи!» – ян абун буго чIчIужуялълъ жиндирго россассда, – ГIанкIудул ханил кIодолъи-гьитIинлъиялда тIад вагъулев чийищ лълъикIав чиян веццарулев вукIарав? Россассул лълъикIлъи-квешлъи чIчIужуялда барабин букIунеб!». 25. ЧIчIужу мадугьалассул лълъикIайила берцинай. 26. ЧIчIужу рекъарай нусги щвечIо, вас рекъараб чуги щвечIо. 27. ЧIчIужу хварав къасси гIодулевила, оц хварав къад гIодулевила. 28. ЧIчIужу хвей – цо балагь, чIчIужуйилан цоги балагь, тIаде ккей – кIиго балагь. 29. ЧIчIужу чияр берцинай лълъикI, чу нилIерго берцинаб лълъикI. 30. ЧIчIужу ячани, чIчIужу щола, россассе ани, росс щола. 31. ЧIчIужу ячарай гIолареб, чIчIужуялълъе россги къваригIунев, руссунги къваригIунеб. 32. ЧIчIужу яче, чияе инчIей, чу босе, чияца рекIинчIеб. 33. ЧIчIужу ячин – моцIцIил роххел, гIумруялълъул ургъел. 34. ЧIчIужу ячине – херав, хвезе – бахIарав. 35. ЧIчIужу ячунге чадил мучари гьабулей. 36. ЧIчIужу ячунелълъулги чу босулелълъулги, бералги къанщун, Аллагьассде божилъи гьабе. 37. ЧIчIужуги йикIуна, чIчIужукIги йикIуна, щагIил рекелги йикIуна. 38. ЧIчIужугун вагъани, чехь тIеренлъула, росугун вагъани, рукъ нахъе ккола. 39. ЧIчIужугIадан йигила цIцIорол тIагIел, чIинкъани рукъи базе бегьулареб. 40. ЧIчIужугIаданалдасса къадарав бихьинчиги вукIунев, бихьинчияссдасса цIакъай чIчIужугIаданги ятулей. 41. ЧIчIужугIаданалълъул гIакълу квенчIчIелтIа букIунебила, гьей тIаде яхъингун, бортунги унебила. 42. ЧIчIужугIаданалълъухъ ралагьизейила берал рижун ругел. 43. ЧIчIужуквешил гьобол воххун унарев. 44. ЧIчIужуялда гьикъейила, гIаксса гьабейила. Кици буго буссурбабазул ххалкъазда гьоркьоб цIакъго тIибитIараб. Бихьиназдассаги лълъикIал руччаби, руччабаздассаги къадарал бихьинал рукIунеллъи, ххассго руччаби рукъалълъул магIишаталълъул цIакъал гIуцIцIарухъаби рукIинги лъалаго, магIарулаз гьаб кици битIухъ гьабулел маргьабиги рицуна: Россасс чIчIужуялда гьикъарабила жив гъоркье кIанцIилищилан. ЧIчIужуялълъ абурабила кIанцIугейилан. КIанцIаравила росс – бекарабила бохх. Цинги, битIун гьел къоязда жаниб, рагъ-кьалги багъарун, росдал киналго бихьинал тIагIаралила. НилIер рекъав багьадур, “Куличияссул хIелеко гIадин”, росдалго руччабазда гьоркьов цохIо ххутIаравила. Цо чиясс дибирассда гьикъарабила руччабаз малълъараб жо гьабизе бегьулищилан. Дибирасс чIван къотIун жаваб кьурабила бегьуларилан. Валлагь, дибир, жив витIун ккун вугилан абурабила суал кьурасс, чIчIужу йикIанила дуе дагьаб нахги ханалги росейилан. Жинцца росичIила. «ВахI! – ан бетIер хъассанила дибирасс. – ГIакъилай чIчIужуялълъ малълъараб цо-цо жояли гьабизе бегьулеб букIараб». 45. ЧIчIужуялда гIадин, росс лъаларевила. 46. ЧIчIужуялда кьабулебги якьадалда щолеб. 47. ЧIчIужуялда рихарав чияссулгун гьалмагълъи гьабуге. 48. ЧIчIужуялда щакдари – россассул гIайиб. Росс щакдаризави – лълъил гIайиб? 49. ЧIчIужуялълъ алжан гьедун босулебила. 50. ЧIчIужуялълъ россассда абурабила мегеж ххалатав чияссда гIакълу букIунарилан рагIанилан. Россасс чIчIужуялдаги абурабила, мегеж гIакълу гьечIезул ххалатаб букIунебани, руччабазул мугжул, хIатIикье ккун, тIутIулел рукIинаанилан. 51. ЧIчIужуялълъ россассда гьикъарабила гьан киб баххчилебилан. Россасс абурабила гьанада цIцIар хъван букIунарин, цIцIоко тIагIинабеян. 52. ЧIчIужуялълъ россассул хIал лъабго нухалълъ бихьулебила - ячиндал, лъимер гьабидал, херлъидал. 53. ЧIчIужуялълъ росслъи гьабиги – дурго гIайиб, васасс эменлъи гьабиги – дурго гIайиб. 54. ЧIчIужуялълъе бокьани, хIамилги бихьинчи гьавулевила. 55. ЧIчIужуялълъул багьаяв гьечIев россги вукIуневила, анцIго россассул багьаяй чIчIужуги йикIунейила. 56. ЧIчIужуялълъул рокъов вукIинегIан, гамаги тIерхьун, тIад босун ххутIараб хъорщодаго лълъикI. Гамаги ралъдалIе тIерхьун ун ххутIараб цо хъорщода лъедолел рукIун руго эменги васги. Гьанже нилIедасса кIудияб къварилъиялда щивниги вугодаян гьикъун буго васасс инссуда. НилIедасса кIудияб къварилъиялда вугин чIчIужуялълъул рокъов вугев россилан абун буго инссуцца васассда. 57. ЧIчIужуялълъ рукъ къачIайдал, рацIцIалъигIаги россассги цIунизе кколеб. 58. ЧIчIужуялълъе зар кьолев, йокьулелълъе ракI кьолев. 59. ЧIчIужуялълъе я росс къваригIуневила, я руссун къваригIунебила. 60. ЧIчIужуялълъукьа хIинкъи – рукъалълъе ххайир. 61. ЧIчIужуялълъул бечелъи – сахлъи. 62. ЧIчIужуялълъул лълъикIлъи – хIалрекъей. 63. ЧIчIужуялълъул надалда иту бахъизе ккани, хвана хIалтIи. 64. ЧIчIужуялълъухъ тараб мегеж – чIчIужу ялагьизе лъураб тIагъур. 65. ЧIчIун букIараб хIамицца хIунссун мегIер бегуларо. 66. ЧIчIун вукIинегIан, гважи буххулев вукIинги лълъикI.

КIкI J КIкIвахI месед гуро, хIалхьи гIарац гуро. Jwa\ mesed guro, \al%i farac guro. КIкIвахI – сахлъиялълъул тушман, хIалтIи – сахлъиялълъул гьудул. Jwa\ - sa[;iya:ul tu^man, \alTi - sa[;iya:ul hudul. КIкIвахIал вегун хIалтIулевила, кIусун кьижулевила. Jwa\al wegun \alTulewila, jusun pi$ulewila. КIкIвахIал – кидаго унтарав. Jwa\al - kidago untaraw. КIкIвахIалаб хIамицца ХIоццомегIер бегуларо. Jwa\alab \amiCa \oComefer begularo. КIкIвахIалалълъул хуриб чIахI бижула, чIухIаралълъул хуриб заз бижула. Ja\ala:ul [urib za\ bi$ula, zu\ara:ul [urib #a# bi$ula. КIкIвахIалассе чияр хIалтIи бокьулебила. Jwa\alaSe xiyar \alTi bopulebila. КIкIвахIалда гъулач бугев, хIалтIуда цедер бугев. Jwa\alda vulax bugew, \alTuda ceder bugew. КIкIвахIалълъ вас гьавуларев. Jwa\a: was hawularew. КIкIвахIалълъ лълъим гьекъолеб батани, хIалтIиялълъ гьоцIцIо гьекъолеб. Jwa\a: :im heqoleb batani, \alTiya: ho~o heqoleb. КIкIвахIалълъ унтулев, хIалтIиялълъ сахлъулев. Jwa\a: untulew, \alTiya: sa[;ulew. КIкIалахъ лълъим камулареб, рохьоб чан камулареб. Jala] :im kamulareb, ro%ob xan kamulareb. КIкIараялдаги букIунебила жиндаго рекъараб рухI. Jarayaldagi bujunebila $indago reqarab ru\. КIкIараялдеги ххвалчен бахъарав. Jarayaldegi {walxen ba]araw. КIкIуй гьечIеб цIа букIунареб. Juy hezeb `a bujunareb. КIкIуялдасса цIунизейилан цIадаве лIугьунге. JuyaldaSa `uni#eyilan `adawe /uhunge. КIкIухIал гIодов вукIун кьижула, вегун кванала. Ju\al fodow wujun pi$ula, wegun kwanala. КIкIухIал гIодов чIчIунги ссвакалев. Ju\al fodow Zungi Swakalew. КIкIухIал ургъун вахъиналде, хуриб мичIчI бижарабила. Ju\al urvun wa]inalde, [urib miZ bi$arabila. КIкIухIал хIалтIи гьабиладай, гьабилародаян ургъун вахъиналде, хIалтIухъанасс хIалтIи лIугIизабулеб. Ju\al \alTi habiladay, habilarodayan urvun wa]inalde, \alTu]anaS \alTi /ufi#abuleb. КIкIухIалав чияссул чанахъан вахъунарев. Ju\alaw xiyaSul xana]an wa]unarew. КIкIухIалги хIалихьатги – цого чи, хIанкIвараги хIехьги – цого жо. Ju\algi \ali%atgi - cogo xi, \anjwaragi \e%gi - cogo $o. КIкIухIаласс хIетI хIарччил рагIалдеги бокьуларогойила бахъулеб. Ju\alaS \eT \arXil rafaldegi bopularogoyila ba]uleb. КIкIухIалассул багьана камулареб, базарганассул хIила камулареб. Ju\alaSul bahana kamulareb, ba#arganaSul \ila kamulareb. КIкIухIалассе болъоги эххедерегIел, тIохги мегIер. Ju\alaSe bo;ogi e{ederefel, To[gi mefer. КIкIухIалассе хIалтIи дагьаб бокьулеб, квен гIемер бокьулеб. Ju\alaSe \alTi dahab bopuleb, kwen femer bopuleb. КIкIухIалассул лал, гIанкIудул ханазул тIамуниги, бокьунаребила. Ju\alaSul lal, fanjudul [ana#ul Tamunigi, bopunarebila. КIкIухIаллъун босараб рахIаталдасса хIалтIун босараб ххайиралълъул рахIат цIцIикIкIараб. Ju\al;un bosarab ra\ataldaSa \alTun bosarab {ayira:ul ra\at ~iJarab.

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. 27. РагIи бице, бакI бихьун, ургъел бикье, чи вихьун. 28. РагIи бице, магIна бугеб, кици тIаме, гогьар бугеб. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. 32. РагIи гьечIони, кечI букIунареб, гамачI гьечIони, къед букIунареб. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. 49. РагIи – рекIел кIул. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. 54. РагIи хвани, чи холев. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. 58. РагIи ххалеб хадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. 63. РагIи цIцIикIкIиналдасса чIагIа цIцIекIлъиго лълъикIила. 64. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. 65. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. 66. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. 67. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. 68. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. 69. РагIуд гIорцIцIиги тIоход вакъиги – цого жо. 70. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. 71. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. 72. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). 73. РагIуда ххадуб рагIийила. 74. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. 75. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. 76. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. 77. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. 78. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. 79. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. 80. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. 81. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. 82. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. 83. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. 84. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. 85. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. 86. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. 87. РагIулIе загьру жубаге. 88. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. 89. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. 90. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. 91. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. 92. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. 93. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. 94. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. 95. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. 96. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. 97. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. 99. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. 100. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. 101. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. 102. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). 103. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. 104. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. 105. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. 106. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. 107. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. 108. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. 109. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. 110. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. 111. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. 112. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. 113. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. 114. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. 115. Ражи мискинчияссул дандежойила. 116. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху - ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуцаги те, хIалихьат! 117. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. 118. РажидулI анкьго дару букIунеб. 119. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. 120. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). 121. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. 122. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. 123. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. 124. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. 125. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. 126. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. 127. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. 128. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. 129. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. 130. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. 131. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. 132. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. 133. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. 134. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. 135. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. 136. Ракъусоналълъ месед учузаб. 137. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. 138. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас, чохьодасса ун, хваравила. 139. Ракь бижилалде, рак бижарабила, гIолохъанчи вижилалде, гьекъолеб жо бижарабила. 140. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. 141. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. 142. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. 143. Ракьа гьечIеб гьанги хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. 144. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. 145. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. 146. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. 147. Ракьа бугони, гьан камиларо. 148. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. 149. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. 150. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. 151. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. 152. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. 153. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. 154. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. 155. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. 156. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. 157. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. 158. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. 159. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. 160. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. 161. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. 162. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. 163. РакI бечедассул рукъ мискинаб. 164. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. 165. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тущман лълъикIав. 166. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. 167. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. 168. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. 169. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. 170. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. 171. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. 172. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. 173. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. 174. РакI херлъугеги, хоб билугеги. 175. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. 176. РакI щваралълъубе хIетIги щун. 177. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. 178. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. 179. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. 180. РакIалда бугебщинаб гьурщизе кколареб. 181. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. 182. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. 183. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. 184. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. 185. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. 186. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. 187. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. 188. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. 189. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. 190. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. 191. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). 192. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. 193. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. 194. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. 195. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. 196. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. 197. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. 198. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. 199. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. 200. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. 201. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. 202. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. 203. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. 204. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. 205. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. 206. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. 207. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. 208. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. 209. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. 210. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. 211. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. 212. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. 213. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. 214. Рахараб гъамассги буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. 215. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. 216. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. 217. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. 218. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. 219. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. 220. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. 221. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. 222. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. 223. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. 224. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). 225. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабиясс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. 226. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. 227. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. 228. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. 229. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. 230. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. 231. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. 232. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. 233. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. 234. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. 235. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. 236. Рачиде баче чаран. 237. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. 238. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. 239. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. 240. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. 241. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). 242. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. 243. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. 244. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. 245. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. 246. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. 247. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. 248. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. 249. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. 250. Регьел хIалалъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. 251. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. 252. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. 253. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. 254. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. 255. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. 256. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. 257. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. 258. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. 259. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. 260. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. 261. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, маслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. 262. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. 263. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. 264. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. 265. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. 266. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. 267. Рекъон чIчIикIаре. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. 268. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. 269. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. 270. РекIарассда лъелав велъуларев. 271. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. 272. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. 273. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! 274. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. 275. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. 276. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. 277. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. 278. РекIедасса рекIеде – кьо. 279. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. 280. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. 281. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. 282. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. 283. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. 284. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. 285. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. 286. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. 287. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. 288. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. 289. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. 290. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. 291. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. 292. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. 293. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. 294. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. 295. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. 296. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. 297. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. 298. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъа. 299. РекIинеги лъа, рещтIинеги лъа. 300. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. 301. РекIун бихьун, чу босе, лъун бихьун, кьили босе. 302. РелъанагIан гIодизе кколел. 303. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? 304. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. 305. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. 306. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. 307. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. 308. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. 309. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. 310. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. 311. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. 312. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. 313. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. 314. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. 315. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. 316. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. 317. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. 318. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. 319. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. 320. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. 321. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. 322. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. 323. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. 324. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул басрияв лълъикIав. 325. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! 326. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. 327. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. 328. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. 329. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. 330. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. Ххунздерил хханассулги гьидалъессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугебщинаб гIарац-меседги гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIес гьеб бечелъи. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе, ролI босизе. ГьидалIес, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун, ролIги битIанила ххунздерил хханассе. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. 331. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. 332. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. 333. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. 334. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. 335. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. 336. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. 337. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. “Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула”, – ян абунила гьелълъ. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. “Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула”, – ян бицанила гьелълъги. Лъабабилей, гьезухъги гIенеккун, юцIцIун чIчIанила. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIаданалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIаданалда асскIове векерун анила. “Дихъе кье, баба”, – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - “Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони”. 338. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. 339. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. 340. Рещалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. 341. РещтIине лъаларев рекIинавуге. 342. РещтIине чIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. 343. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. 344. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. 345. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. 346. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. 347. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). 348. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. 349. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. 350. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). 351. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. 352. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. 353. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. 354. Рии аги, бугIа гIезе, ххасел аги, рагIи гIезе. 355. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. 356. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. 357. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. 358. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал, ххер бецарав. 359. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. 360. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. 361. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. 362. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. 363. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. 364. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. 365. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. 366. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. 367. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. 368. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. 369. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. 370. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? 371. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. 372. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. 373. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. 374. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. 375. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. 376. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. 377. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. 378. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. 379. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. 380. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. 381. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. 382. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. 383. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). 384. Рикьул гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. 385. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. 386. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. 387. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. 388. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. 389. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. 390. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. 391. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. 392. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. 393. РитIаралщинал рагIаби берцинал рукIунарел, берциналщинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. 394. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). 395. РитIухълъиялде нух ххалатаб. 396. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. 397. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. 398. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. 399. Рихханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. 400. «Рихьдае Бичассул чагIилъун хIараз, Сунатабги гьабун, гьоркьоб тола парз». 401. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. 402. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдаса къадараб тIагъур букIунареб. 403. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. 404. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. 405. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. 406. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. 407. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. 408. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. 409. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. 410. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. 411. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. 412. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. 413. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. 414. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. 415. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. 416. Рокъобе нух кидаго гIагараб. 417. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). 418. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. 419. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. 420. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. 421. Рокъой йигеб меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIараб меххалълъ, гьелълъул къадру холилан, хъизаналълъе гьей йокьуларилан. 422. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. 423. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. 424. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. 425. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. 426. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. 427. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. 428. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. 429. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. 430. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалххул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. 431. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. 432. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. 433. Рокьи ккани, кочIохъан яхъуна, чехь бухIани, магIихъан яхъуна. 434. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. 435. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. 436. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. 437. Рокьи ккечIей гIаданалда, росода нахъа чIчIун, квен гьабизе лъаларебила. 438. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. 439. Рокьи кьерилI букIунеб. 440. Рокьи, кьолбода гьикъун, гьабулареб, кьал, годекIаниб гьурщун, гьабулареб. 441. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. 442. Рокьи хIарамаб гьечIо, цохIоялълъухъ бугони. Гьекъел хIарамаб гьечIо, гьекъезе лъан, гьекъани. 443. Рокьи – цо, рещтIунеб бакI – кIиго. 444. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 445. Рокьое баге, гьанае бай. Кициялълъул магIна буго хIайваналълъе рагIи-ххер, гьелда гьан букIаго, кьара букIаго, бай, рокьоде ккун ххадуб хIайван кьара гьабизе захIмалъулилан абураб. 446. Рокьуе берцинлъи къваригIунареб, макьие къаданижо къваригIунареб. 446. Рокьуе малълъарухъан хIажалъуларевила. 447. Рокьул рачел къазе чи къваригIуна, Балагьи хIехьезе яхI къваригIуна. 448. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. 449. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. 450. РолI бекьарас ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. 451. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. 452. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. 453. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. 454. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хΙуби – лълъади. 455. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. 456. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. 457. Росс гьавулейги – чIчIужу, росс чIвалейги – чIчIужу. 458. Росс гьечIей чIчIужу – къед биххараб рукъ. 459. Росс какулаго, рукъ кварай, гIака какулаго, нах кварай. 460. Росс квешлъани, лълъадуцца чияхъ рокьи гьабула. 461. Росс кIодо гьавулейги – чIчIужу, чIахIилIе реххулейги – чIчIужу. 462. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. 463. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. 464. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. 465. Росс хер гьавулейги – чIчIужу, бахIар гьавулейги – чIчIужу. ДахIаххенеро гIадин, гьабил рогIороялълъул бетIералда ххенолеб букIанила цо багIаргIеч. ХIалалав гьабигьан, гьелълъул бетIергьанчи цIеххезе, гьабирахъ чIван эххеде анила. Бищун ццебе батараб ахил бетIергьан – хъахIаб мегежалълъул херав чиясс абунила гIеч жиндир гурин, тIадеххун вугев кIудияв ваццассул батизе бегьулилан. ВитIулаго-витIулаго, гьабигьан тIаде кканила чIчIегIераб михъ-мегежалълъул гIолохъанчи – бищун кIудияв ваццассде. ГIечги гьессул ахикьа бортараб батанила. Гьабигьанасс цIакъ тамаша гьабулеб букIанила ваццазул гIумруялда. КигIан викIараниги, кодобе щвараб жоги букIинчIила. КIудияв ваццасс гьабигьан гьоболлъи гьабизе рокъове вачанила. ЧIчIужуялдаги абунила жидее цо лълъикIаб хъарпуз босун ячIайилан. БачIанила хъарпуз, россассни гьей, дагьабги лълъикIаб босун ячIа, дагьабги лълъикIаб босун ячIаян, лъабцIцIулго нахъюссинаюнила. Цинги, гьаб лълъикIаб бугилан ункъабилеб хъарпузги къотIун, гьабигьанассда гьадин бицанила. Хъарпуз жидер рокъоб цо гурони букIинчIила. ЧанцIцIул нахъ юссинаюниги, чIчIужуялълъ жиндир рагIи хвезабичIила. Гьединай чIчIужу йикIиналълъ жив херлъичIила. Руччабазул ссанагIат гьечIолъиялълъ, ххассго бищун гьитIинав ваццассул лълъадул квешлъиялълъ, жиндир гьитIинал ваццал гьагъадин херлъанила. 466. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. 467. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. 468. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. 469. Россасс цIияй чIчIужу ячараб сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. 470. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. 471. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. 472. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. 473. Россассе индал – хIанкIич, хIорго йикIиндал – мокъокъ. 474. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманасул рукъ. 475. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. 476. Россассе инчIого, гIабдал лъаларей. 477. Россассе кьезе дир яс гIураб меххалълъищин хъалин кьолеб гIадат хвезабулебан абурабила гIандисселълъ. 478. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». 479. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? 480. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. 481. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. Цо ххан вукIаравила кидаго къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. 482. Россассулал – лълъадаре, лълъадулал – кIалалълъе. 483. Россги вугей къоролай. 484. Россги вукIуна, росдал гьабзацца квадги вукIуна, чIчIужуги йикIуна, чIчIужукIги йикIуна. 485. Россги ГIумаххан вугелълъул, мунгоги Бахху-бикайиланищ ккараб? 486. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. 487. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. 488. Росдал анцIилI, бол нусилI. 489. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. 490. Росдал гIадат хвеялдасса гIадатаб росу хвей лълъикIаб. 491. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. 492. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. 493. Росс-лълъади мугъалисса руссараб рукъ – руссунареб сибиралълъул гвенд. 494. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. 495. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтараб меххалълъ. 496. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. 497. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьараб меххалълъ. 498. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. 499. Россол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. 500. Росу балагьун, къватIив чIвагеги, къватI балагьун, басралъугеги. 501. Росу бахъун, кьурарай, кьибил бахъун, дургъарай. 502. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. 503. Росу бихьун, си борххатаб бай. 504. Росу кIодо, ясал гIемер. 505. Росу лIугьун, къачIарав, кьибил лIугьун, вессарав. 506. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. 507. Росу тани, росдаццаги толев. 508. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. 509. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. 510. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. 511. Росугун дагIбадани, чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани, кваникълъула. 512. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. 513. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. 514. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. 515. Роххел гIемералълъур кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъур магIихъаби рахъунел. 516. Рохол багьа къого гъурущ. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. 517. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. 518. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. 519. Рохьалълъ тала босичIого толаро. 520. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! 521. РохьдолI тIохIок камулареб. 522. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. 523. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. 524. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. 525. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. 526. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. 527. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. 528. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. 529. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. 530. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. 531. Рохьобе гIащтIийила, гIалххуде таргьайила. 532. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. 533. Рохьобе тΙил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. 534. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. 535. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. 536. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. 537. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. 538. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. 539. РоццгьечIалълъ бицунги, гьабурассул гьабураб тIатинчIого ххутIуларебила. ВукIаравила кIиго гьудул. ЙикIарайила гьев кIияссего йокьулей цо ясги. Ясалълъги тIасса вищаравила жиндирго ракIалълъ восарав. Гьарунила гьезие лъималги, букIанила лълъикIабго магIишатги. Гьаб дунялалда лIугьунаребги кколаребги жо щибилахха букIунареб, ракIалдаго гьечIого, сапаралълъ цадахъ кканила дов кIиявго гьудул. Бихьуда росу-ракь гьечIеб цо авлахъалдассан унел рукIанила гьел. Дов ясалълъ тIасса вищичIесс, бахъун чвантинисса таманчагун, гьавцояссда абунила жинцца гьаб бакIалда мун чIвалилан. Цин гьудулассда кканила гьаб маххссара батилилан. Ххадуб, гьессда ракIалда бугеб жо маххссара гуреблъиги щай живго чIвазехъин вугевалиги бичIчIидал, гьасс абунила - - Дир хъизаналълъ доб меххалълъ, дун тIасса вищичIого, мун вищун вукIаравани, дида гьеб хIалихьатаб жо ракIалде ккелароан. Гьеб такъсир гьабуни, дирги дир хъизан-лъималазул гуребги, дуцца чIвазе буго дурго гIумруги… - Дирго гIумру дицца кин чIвалеб? Вихьулеб-рагIулеб бакIалда, инсанали щай гурин, хIайвангицин гьечIо. Лълъида лъалеб мун лълъицца чIваравали? Дицца мун цо хъитIнивеги реххила, тIаде ракьги хъвала – абадиялълъ мун вугеб бакIги лълъиданиги лъаларо! - РоццгьечIалълъ бищунги, гьаб дунялалда щибго балъго ххутIуларилан абула. Бачунге дуцца дудего тIаде гьеб балагь… Гьалмагъассул гьел рагIабазда тIадги велъун, хIалихьатицца гьессда таманча речIчIанила. Анила гьелдасса нахъе чанго сонги, ячанила дов хъурумсахъицца чIварассул йикIарай лълъадилъунги. Цо къоялълъ рагъида гIодов чIчIун россги вукIанила, гIисси-бикъинаб хIалтIуде юссун лълъадиги йикIанила. Дагьа-макъаб гьури бугеб къо букIанила гьеб. Киссан бачIарабали лъачIого, гьороцца босун бачIун, гьезул рагъида рещтIанила роццгьечI. Гьелълъухъги валагьун, росс велъанхъанила. Ссундайин мун велъарав, щибин дуда бихьарабан гьикъанила чIчIужуялълъ. Щибниги бихьичIин, ссунданиги велъичIилан чIчIанила росс. Валлагьин, жого бихьичIого, чи велъуларин, мун жинда велъанилан чIчIанила чIчIужу. Асс абунила, алълъ къотIанила, алълъ абунила, асс къотIанила, аххирги гьаб къецц квешаб рахъалде ссверанила. ЧIчIужу чIчIанила, гьабсагIат ссунда мун велъаравали бицинчIони, жий ячIарабго нухалълъ инссул рокъое инилан. Дуе квешезе бицинилан, гьассги жинццаго гьелълъул росс чIваялълъулги, гьелда ццебе ккараб ххабаралълъулги, “роццгьечIалълъ бицунги, гьабурассул гьабураб тIатинчIого ххутIуларилан” гьесс абидал, живго велъиялълъулги бицанила. Гьалейин, гьаб роццгьечI бихьидал, кинабгоги ракIалде щун, велъанилан абунила. ЧIчIужу, гьабулеб хIалтIиги жибго тун, рокъожание анила. Гьенибго лъалинисса хханжарги бахъун, гIодов чIчIарав россассда асскIое ячIанила. Гьелейинхха, битIараб букIун бугин жиндир россасс абураб жойилан, хъубухъун босун къазабунила гьессул чохьолI хханжар. Цинги, жинццаго гьабураб жо бицине, росдал бегавулассухъеги ячIарайила. 540. Роцц унтичIого, хоно букIунареб (роцц унтичIого, гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). 541. Роццадасса цIцIикIкIун, чуги кIанцIуларо. 542. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. 543. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. 544. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. 545. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. 546. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. 547. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. 548. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. 549. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. 550. РугънатIе цIцIам щвалареб. 551. Ругъун лъечIого, би бецIцIулареб, цIцIад бачIого, тIох гIекколареб. 552. Ругъун сахлъаниги, гIуж кибего унареб. 553. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. 554. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. 555. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. 556. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. 557. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. 558. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. 559. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. 560. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. 561. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. 562. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. 563. Рукъ бикъидал, къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). 564. Рукъ босилалде, мадугьал цIеххе. 565. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. 566. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. 567. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. 568. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. 569. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. 570. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. 571. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. 572. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. 573. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). 574. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. 575. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. 576. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. 577. Рукъалдасса ххирияб бакІ гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. 578. Рукъалълъ басра гьавурав къватIалълъ ццеве кколарев. 579. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. 580. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. 581. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. 582. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битІичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. 583. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. 584. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. 585. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. 586. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, Дир рекIел къварилъи дидаго лъала. 587. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. 588. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. 589. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. 590. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. 591. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. 592. Рукъи бай, каратI кIодолъилалде, дару гьабе, унти ххалалъилалде. 593. Рукъи бараб бугониги, ретIелги гIолеб, хъош гIадаб бугониги, рукъги бегьулеб, мамá гьечIого, чи тIуваларев. 594. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. 595. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. 596. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. 597. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. 598. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб 599. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. 600. Румазул гулгун гIадин, габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин, гIодовеги къулуге. 601. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. 602. Рухьен тIун, тIил бекун, виччарав. 603. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! 604. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. 605. РухI речIчIилалде тушман чIваларев рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. 606. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. 607. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. 608. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. 609. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. 610. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. 611. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. 612. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. 613. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. 614. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. 615. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула.

Сс S Ссабру алжаналълъул кIулила. Ссабру гьабулеб бугилан чи валъаргъунге, си гIураб меххалълъ, биххулебин. Ссабру гьаби гIоларо, рекIелI гIакълу гьечIони. Ссабру гьабурассе пайда кIудияб. Ссабру гьечIев чияссул гьабун жо релълъунаро. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. КIудияв чиясс васассул васассда малълъулеб букIун буго, ворехха, дир вас, мун ххеххдаруге, гIакълуялълъул ххан ссабруйин кколеб. ЧIчIужу ячун мехх бахъилалдего, гьев ккун вуго рагъде. Рокъове щвечIого, ун руго гIемерал санал. Гьасс пикру гьабулеб букIун буго чIчIужу жиндие ххияналъанадай, россассе анадайилан... Аххирги гьав щун вуго сардилI жиндирго минаялде. Цин рокъове лIугьиналде, тIохдеги вахун, ццебетIалаялдассан рокъове валагьараб меххалълъ, бихьун буго таххида вегун цо бихьинчи вукIинги, гьессул бетIералда кверги лъун, жиндирго чIчIужу йикIинги. КIудияв инссул малълъ босичIев ххеххдарухъанасс, жанивеги лIугьун, цин хханжар кьабун буго бихьинчияссда, ракIалда букIун буго чIчIужуги чIвазе. «Вай! ЧIвана гури дуцца дурго унтарав вас!» – ан чIчIужу тIад ххурххараб меххалълъ, бичIчIун буго гьессда ссабру гIакълуялълъул ххан букIин. Ссабру тIагIарассухъа тIад гьабун жо босуге. Ссабру ццебе ккезабе, ццин нахъе ккезабе. Ссабруялда чIчIарассе пайда камулареб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIулел. Ссабруялълъ мегIер лълъухъалеб. Ссабруялълъул тIиналда – багIараб месед. Ссабуралълъул аххада - роххел. Ссабруялълъул тIиналда тIогьол майдан рагIула. Ссабурассе – бохх, виххарассе – ратIа. Ссадакъа кье кваранаб квералълъ, кьураблъи квегIаб квералда лъаларедухъ. (Квараналълъ кьураб квегIалда лъазе кколареб). Ссадакъа кье рукъ бакъулареб, хIалтIи гьабе черхх чIвалареб. Ссадакъаги къадеквенги – дагьаб жо. Ссадакъаялълъ хьихьулессул къадруги букIинаро, бараб гIетIалълъ тIувалессул къиматги хвеларо. СсахIие жо рокъоб гьечIей, къолоде жо тIад ретIуней. СсахIил пайда гьабулаго, къолол зарал ккарабила. СсахIилги роцен лъазе ккола. СсахIихъ ссахI гурони щолареб. СсахIицца къеларо, къолоцца бергьинаро (Жо гуреб жоялълъул бицунге). СсахIицца хIама цIцIараб, рахъицца оц цIцIараб (хIал щун, унтараб). Ссвакарассда нух гурхIулареб, вакъарассда чед гурхIулареб. СсваквачIого чIчIани, чIчIечIого вилълъине кколев. Ссванилан ккараб цIа рекIинеги бегьулеб, ссванилан тараб питна цIилъизеги бегьулеб. Ссвараб ххвалчен, чарххида ккуни, рекIуна; гIантав чияссулги, гIадамалълъе вахъани, мадар лIугьуна. Ссверун къачIеб азбар – цаби гьечIеб кIал. СсалихIицца жергъен гIадин, рекъезабе. Ссан – дуе, хур – дие, бекьизе – дуе, кваназе – дие. СсанкIиний лъуниги, чIчIужугIадан цIунун бажаруларей. СсогIаб чу бичула, квегъуд буссунареб бугъа хъола. Малълъараб гьабуларей чIчIужуялда щиб гьабилеб? СсугъралIа чиясс гьабураб жо анкьго соналдассан гурони тIатунаребила. Ссугъур къан букъе, къехь биччан букъе. Ссундуе букIаниги, пал лълъикIаб къотIе. Ссундуего жиндир заман, ххасало-гIазу, риидал-цIцIад. СсундулIго роцен букIине кколеб. Ссундулго аххир букIунеб, анищалълъул бицен ххутIулеб. Ссургу гIадинги вукIунгейила, жини гIадинги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила (Ссургу гIадин хъалалъанги вукIунгейила, жини гIадин гъорлIанги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила). Ссуриялдасса хвелго лълъикIила. Ссурун хвей – кIицIцIул хвей.

г g 1. Габур бугони, рукь камиларо. gabur bugoni, rup kamilaro. 2. Габур хъазилай, хъвата гIакдалай. gabur ]a#ilay, ]wata fakdalay. 3. Габур тIерен, тIоноцIцI бегIер. gabur Teren, Tono~ befer. 4. Гагу хунилан, хур бекьичIого толареб. gagu [unilan, [ur bepizogo tolareb. 5. Гагуги Мадинатги гIадин. gagugi madinatgi fadin. 6. Гажаз бессаралдасса квераз бессараб лълъикIабила. ga$a# beSaraldaSa kwera# beSarab :ijila. 7. Гажал гьечIеб бацI букIунареб, квач гьечIеб ххасел букIунареб. ga$al hezeb ba` bujuneb, kwax hezeb {asel bujunareb. 8. Галицца буххун, ралъад лIугIулареб. galiCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 9. Гама лълъикIаб букIиналълъ ракъдада хьвадуларо. gama :ijab bujina: raqdada %wadularo. 10. ГамачI гебегунилан, мугIрул багьа холареб, бахIри чапдонилан, ралъдал лълъим хъублъулареб. gamaz gebegunilan, mufrul baha [olareb, ba\ri xa_donilan, ra;dal :im ]ub;ulareb. 11. ГамачI гIедегIуларо, гIадан хIал ккун чIчIоларо. gamaz fedefularo, fadan \al Kun Zolaro. 12. ГамачI речIчIаниги, руз холеб, ганчIилI речIчIаниги, руз холеб. gamaz reZanigi, ru# [oleb, ganzi/ reZanigi, ru# [oleb. 13. ГамитIаги вукIун, гамихъангун вагъуге. gamiTagi wujun, gami]angun wafuge. 14. Гамихъангун кьал гьавуге, кьурулIа на бахъуге. gami]angun pal hawuge, puru/a na ba]uge. 15. ГанчIал рухьун, гьаби риччан. ganzal ru%un, habi riXan. Аби гIунтIизабула магIарухъе вачIун вукIарав гIарабассде. abi funTi#abula mafaru]e wazun wujaraw farabaSde. Жидерго гIадамаз гьессда гьикъарабила Дагъистан кинаб бакI батарабилан. Гьессги абурабила, гьаби риччараб, ганчIал рухьараб бакI батанилан. ГIадамал кинал ругелан гьикъараб меххалълъги абурабила, цIцIад хIаллъани, роцIцIагиян гьардолел, роцIцIен ххалалъани, цIцIад багиян гьардолел, Аллагьассда малълъарулел чагIи ратанилан. $idergo fadama# heSda hiqarabila davistan kinab baj batarabilan. heSgi aburabila, habi riXarab, ganzal ru%arab baj batanilan. fadamal kinal rugelan hiqarab me{a:gi aburabila, ~ad \al;ani, ro~agiyan hardolel, ro~en {ala;ani, ~ad bagiyan hardolel, allahaSda ma:arulel xafi ratanilan. - Дин? - din? - Динги гьабула, ссадакъаги кьола, лълъикIал гIалимзабиги руго. Цинги инсанассде бачIунеб балагьалълъул бищунго кIудияб жо хвел буго. Гьеб кIудияб къварилъи тIаде бачIараб къоялълъ хварассул хъизан, росс хварай лълъади, бессдаллъун ххутIарал лъимал, херал умумул – росуго тIаделъун, хIулун лъола. - dingi habula, Sadaqagi pola, :ijal falim#abigi rugo. cingi insanaSde bazuneb balaha:ul bi&ungo judiyab $o [wel bugo. heb judiyab qwari;i Tade bazarab qoya: [waraSul ]i#an, roS [waray :adi, beSdal;un {uTaral ;imal, [eral umumul - rosugo Tade;un, \ulun ;ola. ГIарабазул гьеб лълъикIаб нассихIат битIухъ гьабула жиндир заманалълъул кIудияв гIакъил, гIалимчи, кочIогьан Инххосса ГIалихIажияссул рагIабазги. faraba#ul heb :ijab naSi\at biTu] habula $indir #amana:ul judiyaw faqil, falimxi, kozohan in{oSa fali\a$iyaSul rafaba#gi. “Керен бухIулареб патихIа тIамун, АлхIам цIцIалилалде боцIцIул бицина. Будун-дибирилан дундун гьабила, Дунги варисилан цоги вачIина. Дуцца нахъе тарал дур ятимазул ТIутIун босун ина мискинаб боцIцIи. ДутIа бугеб налъи тIобитIилалде, ТIанкIелаго лълъвина лайла бачине. МаржухIаб щиналда гIамалги гьабун, ХIал къвагъун реххила рукъалълъул агьлу!” 16. ГанчIидасса тIотIоегIан рукъалълъе пайда гьечIев. ganzidaSa ToToyefan ruqa:e _ayda hezew. 17. Ганщида данде баси балареб. gan&ida dande basi balareb. 18. Ганщида ххаххараб бече хIарщулI гебергахъдулебила. gan&ida {a{arab bexe \ar&ul geberga]dulebila. 19. Гаргадизе лъалеб гьечIони, гаргадичIого вукIинегIаги лъазе ккола. gargadi#e ;aleb hezoni, fargadizogo wujinefagi ;a#e Kola. 20. ГарцIцIида кколебила кинабго мегъ жиндирилан, къоркъода кколебила киналго лълъиназул иххтияр жиндихъилан. gar~ida Kolebila kinabgo mev $indirilan, qorqoda :olebila kinalgo :ina#ul i{tiyar $indi]ilan. 21. ГарцIцIил кочIодасса найил зузуйго лълъикIила. gar~il kozodaSa nayil #u#uygo :ijila. 22. Гвавул роценги дие, роцадул тIеххги дие. gwadul rocengi diye, rocadul Te{gi diye. 23. ГвавулIе чу гьарани, хIамагIаги биччалеб. gwawu/e xu harani, \amafagi biXaleb. 24. Гважул хIал лъачIого, чолониб гIанкIкI къинлъулареб. gwa$ul \al ;azogo, xolonib fanJ qin;ulareb. 25. Гважуцца рачIчI хьвагIичIого, тула ххадуб унаребила. gwa$uCa raZ %wafizogo, tula {adub unarebila. 26. ГванзгIулбузе ххер барай, ххуххазе накку барай. gwan#fulbu#e {er baray, {u{a#e naKu baray. 27. Гванзаб хIал, хIораб ракь. gwan#ab \al, \orab rap. 28. Гванзкуйдул квилу кидадай бортилаян ххадуб бекерулеб цер гIадин. gwan#kuydul kwilu kidaday bortilayan {adub bekeruleb cer fadin. 29. Гебергизе хIур гурила, хIанчIизе заз гурилан, магIарде гъураб хIама лIутун бачIарабила. gebergi#e \ur gurila, \anzi#e #a# gurilan, mafarde vurab \ama /utun bazarabila. 30. Гени-гIеч гъоркьа тIаде аххирулебила, ххурма-цIулакьо тIассагъоркье аххирулебила. geni-fex vorpa Tade a{irulebila, {urma-`ulapo TaSavorpe a{irulebila. 31. Гени чIван, гIеч бищуге. geni zwan, fex bi&uge. 32. Гени чIван, гIеч чIван, гьабураб магIишат аххирги пасалъула. geni zwan, fex zwan, haburab mafi^at a{irgi _asa;ula. 33. ГермитIа бараххщарай къоролалълъ квен лIугIизегIан хIама цIулал бухIарабила. germiTa bara{&aray qorola: kwen /ufi#efan \ama `ulal bu\arabila. 34. Гирулеб гьецIоялда хIет бижулареб. giruleb he`oyalda \et bi$ulareb. 35. Гирун унеб эбелалълъул ракIалълъ гьикъарабила - вай, дир ххирияв вас, цIакъ унтарабищ, талихI кьун воххаяв, квеш тункарабищ? girun uneb ebela:ul raja: hiqarabila - way, dir {iriyaw was, `aq untarabi&, tali\ pun wo{ayaw, kwe^ tunkarabi&? 36. Гогьав херассдассаги цIунагийила, гьитIинго херлъарав гIолилассдассаги цIунагийила. gohaw [eraSdaSagi `unagiyila, hiTingo [er;araw folilaSdaSagi `unagiyila. 37. ГодекIан лълъикIаб жо, хIикматал щвани, хIалихьатал чагIалI гIодор чIчIечIони. godejan :ijab $o, \ikmatal &wani, \ali%atal xafa/ fodor Zezoni. 38. ГодекIаниб бицине бегьулареб жо чIчIужуялда бицунге. godejanib bicine behulareb $o Zu$uyalda bicunge. 39. ГодекIаниб кIал цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. godejanib jal `une, xiyar roqob ber `une. 40. ГодекIаниб лълъикIаб жо миккихIехьила. godejanib :ijab $o miKi\e%ila. 41. ГодекIаниб тIом биххани, бетIергьанчияссе тIукъби камулел. godejanib Tom bi{ani, beTerhanxiyaSe Tuqbi kamulel. 42. ГодекIанив гуревила бахIарчи лъалев, рагъдайила. godejaniw gurewila ba\arxi ;alew, ravdayila. 43. ГодекIанив къварид гьавурасс, дикьа къолей рокъой йигилан, чIчIужу юххарайила. godejaniw qwarid hawuraS, dipa qoley roqoy yigilan, Zu$u yu{arayila. 44. ГодекIанив цIакъав гIалххуда вагъуларев. godejaniw `aqaw fal{uda wavularew. 45. Гозо ссверичIеб жоялълъ гьан кунареб. go#o Swerizeb $oya: han kunareb. 46. ГорботIа рокьо гурев, рукьалтIа цедер гурев. gorboTa ropo gurew, rupalTa ceder gurew. 47. Гордал рагьиларилан чIчIарасс нуцIцIа рагьизе кколеб. gordal rahilarilan ZaraS nu~a rahi#e Koleb. 48. Гордухъан бачIараб, гордухъан унеб. gordu]an bazarab, gordu]an uneb. 49. Горил рагIал гьечIеб, рагIул аххир гьечIеб. goril rafal hezeb, raful a{ir hezeb. 50. Горо чIахIиял жалила лъимал. goro za\iyal $alila ;imal. 51. ГохIда гьабун, хIор чIчIолареб, къан хIамил рачIчI букIунареб. go\da habun, \or Zolareb, qan \amil raZ bujunareb. 52. ГудратIа моххмохх гурони, чIобого кьолеб жо букIунареб. gudraTa mo{mo{ guroni, zobogo poleb $o bujunareb. 53. ГудратIа тIатIи гIункIкI гIорцIцIизе гуребила балеб, гIункIкI кквезейила. gudraTa TaTi funJ for~i#e gurebila baleb, funJ Kwe#eyila. 54. ГудратIе ккани, гъалбацIги кколебила. gudraTe Kani, valba`gi Kolebila. 55. Гулгун хурибе инаро, ххума чIарадиларо. gulgun [uribe inaro, {uma zaradilaro. 56. Гула-ххер гьечIони, чан щоларо. gula-{er hezoni, xan &olaro. 57. Гулида гIанкIкIги речIчIулеб, гIанкIкIида гулаги речIчIулеб. gulida fanJgi reZuleb, fanJida gulagi reZuleb. 58. Гулида ХIажимурад лъаларо. gulida \a$imurad ;alaro. Цо нухалълъ Шамилил наиб ХIажимурадида тIаде гула балеб букIун буго. ХIажимурадида гьикъун буго - «Щай мун, цIакъав бахIарчи, гулидасса ваххчарав?» – ан. ХIажимурадицца гьадаб къокъаб жаваб кьун буго. co nu]a: ^amilil naib \a$imuradida Tade gula baleb bujun bugo. \a$imuradida hiqun bugo - "&ay mun, `aqaw ba\arxi, gulidaSa wa{xaraw?" - an. \a$imuradiCa hadab qoqab $awab pun bugo. 59. Гулицца цояв чIвала, мацIцIалълъ нусгояв чIвала. guliCa coyaw zwala, ma~a: nusgoyaw zwala. 60. ГунащмагIна гьабуге, битIаралълъе нух биччай. guna&mafna habuge, biTara:e nu[ biXay. 61. Гурга кварал, чед кварал чиядаго рагIичIо, цо квараб дир макари годекIаниб лъун буго. gurga kwaral, xed kwaral xiyadago rafizo, co kwarab dir makari godejanib ;un bugo. 62. Гургинаб тIад чIчIолареб, чIчIинтIараб гирулареб. gurginab Tad Zolareb, ZinTarab girulareb. 63. Гурде хIебтил букIаниги кIваричIо, хIара меседил бугони. gurde \ebTil bujanigi jwarizo, \ara mesedil bugoni. 64. Гурдида гурони, черххги бихьичIей, чаххтIида гурони, гъалги бихьичIей. gurdida guroni, xer{gi bi%izey, xa{Tida guroni, valgi bi%izey. 65. ГурдилI цIул гьабе, цIулалълъ гъабу гьабе. gurdi/ `ul habe, `ula: vabu habe. 66. ГурхIараб бихьугеги, хIинкъараб бачIунгеги! gur\arab bi%ugegi, \inqarab bazungegi! 67. ГурхIун гIоданиги, бухIун гIодизе ккогеги. gur\un fodanigi, bu\un fodi#e Kogegi. 68. ГурцIаб гIи хьихье, гIобаб цIцIе хьихье. gur`ab fi %i%e, fobab ~e %i%e. Бицен буго, гIухьби рукIаралила жидерго гIигун цо нохъода. Цойидассан нохъодул кIалтIуги тIун, гьел ххутIаралила жанирго. ГIухьбиги гIиги чIаго рукIин лъаниги, гIадамазул хIал гIечIебила, тIаде нух бахъун, гьел ххвассар гьаризе. ГIухьбузул гара-чIвари рагIулеб букIарабила, воре, гурцIаб гIиги хьихье, гIобаб цIцIеги хьихье, гьаб кIиялълъгогIан къо хIехьолеб жо гьечIилан. Кицилъун лIугьарал гьезул рагIабиги, гьез ахIулеб букIараб кечIги, гьез бачарабилан абулеб “Нохъода хваразул бакъанги” нилIер ххалкъалълъ нахъе цIунун руго. bicen bugo, fu%bi rujaralila $idergo figun co no]oda. coyidaSan no]odul jalTugi Tun, hel {uTaralila $anirgo. fu%bigi figi zago rujin ;anigi, fadama#ul \al fezebila, Tade nu[ ba]un, hel {waSar hari#e. fu%bu#ul gara-zwari rafulareb bujarabila, wore, gur`ab figi %i%e, fobab ~egi %i%e, hab jiya:gofan qo \e%oleb $o hezilan. kici;un /uharal he#ul rafabigi, he# a\uleb bujarab kezgi, he# baxarabilan abuleb "no]oda [wara#ul baqangi" ni/er {alqa: na]e `unun rugo. 69. Гучги жанги жо гуро, жанив дацци гьечIони. guxgi $angi $o guro, $aniw daCi hezoni. 70. Гучид ца бихьичIого, царад магъ хьвагIулареб. guxid ca bi%izogo, carad mav %wafulareb. keren bu\ulareb _ati\a Tamun, al\am ~alilalde bo~ul bicina. budun-dibirilan dundun habila, dungi warisilan cogi wazina. duCa na]e taral dur yatima#ul TuTun bosun ina miskinab bo~i. duTa bugeb na;i TobiTilalde, Tanjelago :wina layla baxine. mar$u\ab &inalda famalgi habun, \al qwavun re{ila ruqa:ul ahlu.

К k Каву къасси рахай, гъамасс кидаго рахай. kawu qaSi ra[ay, vamaS kidago ra[ay. Каву кIудиялълъуве гьардухъан валагьулев, рукъ бечедалълъуе яс ялагьулей. kawu judiya:uwe hardu]an walahulew, ruq bexeda:uye yas yalahuley. Каву тезегIан – тIехх, тIох тезегIан – карщ. kawu te#efan - Te{, To[ te#efan - kar&. Кагътида хъвачIеб гIелму – лълъадада хъвараб накъищ. kavtida ]wazeb felmu - :adada ]warab naqi&. КагIбаялълъул тIохда рещтIарал чIчIегIерал гъудул рихьулев, жиндаго ццебе бугеб пулавалда гъоркь кишмиш бихьуларев. kafbaya:ul To[da re&Taral Zeferal vudul ri%ulew, $indago Cebe bugeb _ulawalda vorp ki^mi^ bi%ularew. Аваристаналълъул ххан ГIумахханассул Баххухъе ХIамщаралдасса вакилзаби рачIун рукIун руго. awaristana:ul {an fuma{anaSul ba{u]e \am&araldaSa wakil#abi razun rujun rugo. Гара-чIвариялда рукIаго, вакилзабазул цоясс берал къанщун руго, ссородизе лIугьун вуго, ццере квералги ккун, дугIа гьабизе лIугьун вуго. Щибин ккараб, щайин рахIат хварабан цIеххедал, гьесс абун буго, жив вугила балъголъи лъалев, кигIан рикIкIада бугониги, лIугьунеб - толеб жо бихьулев чи. Дагьаб ццебе КагIбарукъалълъул тIохда чIчIегIерал гъудул рещтIанила. Гьеб бихьидал, сири банила жиндир черххалда. gara-zwariyalda rujago, wakil#aba#ul coyaS beral qan&un rugo, Sorodi#e /uhun wugo, Cere kweralgi Kun, dufa habi#e /uhun wugo. &ibin Karab, &ayin ra\at [waraban `e{edal, heS abun, $iw wugila ba;go;i ;alew, kifan riJada bugonigi, /uhuneb - toleb $o bi%ulew. dahab Cebe kafbaruqa:ul To[da Zeferal vudul re&Tanila. heb bi%idal, siri banila $indir xer{alda. Къажаразул мурад букIун буго, гара-чIвари гьабулаго, щибниги жидедасса балъго гьабуни, гьеб тIатинчIого ххутIуларилан хханассул гIакълучагIи хIинкъизаризе. qa$ara#ul murad bujun bugo, gara-zwari habulago, &ibnigi $idedaSa ba;go habuni, heb Tatinzogo {uTularilan {anaSul faqluxafi \inqi#ari#e. Гьеб бичIчIарав Баххубикал цо гIакълучиясс гьев гьадин къватIив чIвазавун вуго. Гьалбадерида ццебе квен лъелалде, гьесс богогьанассда лъазабун буго - «балъголъи лъалессда» ццебе пулав кишмишги гъорлIе ккезабун лъейила, цогидазда ццебе тIаде ккезабун лъейилан. heb biZaraw ba{ubikal co faqluxiyaS hew hadin qwaTiw zwa#awun wugo. halbadereda Cebe kwen ;elalde, heS bogohanaSda ;a#abun bugo - «ba;go;i ;aleSda» Cebe _ulaw ki^mi^gi vor/e Ke#abun ;eyila, cogida#da Cebe Tade Ke#abun ;eyilan. Байбихьанила кваназе. «Балъголъи лъалев», цин жиндирго гъадриниве валагьун, цин гьалмагъзабазул гъудрунире валагьун, рахIат хун лIугьанила. Ххадуб, гьалълъие гIила щибин, жиндие щайин кишмиш лъечIебан ццидахханила. baybi%anila kwana#e. «ba;go;i ;alew», cin $indirgo vadriniwe walahun, cin halmav#aba#ul vudrunire walahun, ra\at [un /uhanila. {adub, ha:iye fila &ibin, $indiye &ayin ki^mi^ ;ezeban Cida{anila. ВахIин, дора КагIбаялълъул тIохда рещтIарал чIчIегIерал гъудул рихьулев дуда берда ццебе бугеб хъахIаб пулавалда гъоркь бугеб кишмиш бихьуларебищан абунила гьессда хханассул гIакълучиясс. wa\in, dora kafbaya:ul To[da re&Taral Zeferal vudul ru%ulew duda berda Cebe bugeb [a\ab _ulawalda vorp bugeb ki^mi^ bi%ularebi&an abunila heSda {anaSul faqluxiyaS. Чара хванила «балъголъи лъалессул». КагIитIа гьабураб гьойтIаги гьабулебила. xara [wanila «ba;go;i ;aleSul». kafiTa haburab hoyTagi habulebila. Как ахIунилан сордо рогьинаро. kak a\unilan sordo rohinaro. Какун гIака бичулареб. kakun faka bixulareb. Калам дагьлъи беццараб, рекIеда нур балеб жо, гIемер кIалъай какараб, каранлI пардав лъолеб жо. kalam dah;i beCarab, rejeda nur baleb $o, femer ja;ay kakarab, karan/ _ardaw ;oleb $o. Каламалда жаниб бищунго нахъегIанаб жо – гьересси, гьерссазда гьоркьобги цIакъго хъубаб жо – мацIцI гьаби. kalamalda $anib bi&ungo na]efanab $o - hereSi, herSa#da horpobgi `aqgo ]ubab $o - ma~ habi. Каламалълъул гьуинлъи – кIалъазе лъай. kalama:ul huin;i - ja;a#e ;ay. Камал камураб каратI букIунареб, жонссокъ камураб къайи букIунареб. kamal kamurab karaT bujunareb, $onSoq kamurab qayi bujunareb. Камиллъидал моцIцIги тIасса бекулеб. kamil;idal mo~gi TaSa bekuleb. Канлъи гьечIони, рагIадги букIунареб. kan;i hezoni, rafadgi bujunareb. Капек камун, шагьи босуларо, шагьи камун, гъурущ босуларо. ka_ek kamun, ^ahi bosularo, ^ahi kamun, vuru& bosularo. Капурчияссеги гьабугеги чияр жо бикъулеб лъимер. ka_urxiyaSegi habugegi xiyar biquleb ;imer. КаралI чIван, хIохьолI чIван. kata/ zwan, \ono/ zwan. Каранццайин МухIума реххарав. karanCayin mu\uma re{araw. КартIинибе квер бегьани, гIонкIкIоццаги хIанчIулеб. karTinibe kwer behani, fonJoCagi \anzuleb. Карщ бакъвалъизегIан рущи щваларей, тIехх лълъамалъизегIан лълъим тIоларей. kar& baqwa;i#efan ru&i &walarey, Te{ :ama;i#efan :im Tolarey. Карщни лълъикIаб бугоан, чи гIемер гьечIевани. ЧIчIужуялълъ карщ гьабун буго ва россассда гьикъун буго карщ лълъикIаб бугищилан. - Карщни лълъикIаб бугоан, – ан абун буго россасс, – чи гIемер гьечIевани. - Мунги дунги гурони, анив батIияв чи гьечIо гури! – ян чIчIужу тамашалъун ххутIараб меххалълъ, къарумав россасс гьелда абун буго. - Гьедин гурохха дие къваригIун букIараб, хьагги дунги рукIине къваригIун букIана. - ЦIакъ лълъикI ккун буго! Гьанже рукIа хьагги мунгоги! – ян чIчIужуялълъ ххазабун буго. 22. Катида ххадуб ракI хванилан гIоди – гIонкIкIолги гьересси, нуцалчияссда ххадуб ракI хванилан аби – мискинчияссулги гьересси. katida {adub raj [wanilan fodi - fonJolgi hereSi, nucalxiyaSda {abub raj [wanilan abi - miskinxiyaSulgi hereSi. 23. Катида ццебе моххмохх тоге, гIун ххадуй рокъой ясги тоге. katida Cebe mo{mo{ toge, fun {aduy roqoy yasgi toge. 24. Катие – бертин, гIонкIкIое – балагь. katiye - bertin, fonJoe - balah. 25. Катие – гажи, гIонкIкIое – хвел. katiye - ga$i, fonJoe - [wel. 26. Катие – маххссаро, гIонкIкIое – гажи. katiye - ma{Saro, fonJoe - ga$i. 27. Катил туххум – цойила. katil tu{um - coyila. Авараз гьаб кици гIунтIизабула цо гъазигъумекиссессде. Гьессие катицца кIудияб зарал гьабун букIарабила. Цинги гьессги, катил туххум цо бугилан, киб батарабги кето буххулеб букIарабила. (Кици тIамула «Квешал умумуз гьабураб гурони, лъималазги щиб гьабилеб!» абураб магIнаялда). awara# hab kici funTi#abula co va#ivumekiSeSde. heSiye katiCa judiyab #aral habun bujanila. cingi heSgi, katil tu{um co bugilan, kib batarabgi keto bu{uleb bujarabila. (kici Tamula «kwe^al umumu# haburab guroni, ;imala#gi &ib habileb!» aburab mafnayalda). 28. Катикьа хIинкъун, къватIибе бахъинчIеб гIункIкI картIинибго хварабила. katipa \inqun, qwaTibe ba]inzeb funJ karTinibgo [warabila. 29. Кваназе бокьараб меххалълъ катицца жиндирго тIинчI рахъдалI чIва-чIварабила. kwana#e boparab me{a: katiCa $indirgo Tinz ra]da/ zwa-zwarabila. 30. Кваназе кIваги, гьекъезе кIваги. kwana#e jwagi, heqe#e jwagi. 31. Кваназе лъачIони хIалакълъула, хIалтIизе лъачIони мискинлъула. kwana#e ;azoni \alaq;ula, \alTi#e ;azoni miskin;ula. 32. Кваназе чадихъ чармабич, чIамизе сокъсохъ чIахъенбич. kwana#e xadi] xarmabix, zami#e soqso] za]enbix. 33. Кваназеги ретIинеги лълъидаго лъалеб, букIинабизегийин лъазе кколеб. kwana#egi reTinegi :idago ;aleb, bujinabi#egiyin ;a#e Koleb. 34. Кваназе жо гьечIого гурелила гьоболлъухъ унел. kwana#e $o hezogo gurelila hobol;u] unel. 35. Кванай вакъидал, рокьи гIолохъанго гьабе. kwanay waqidal, ropi fola]ango habe. 36. Кванай кьарияв, хIалтIи хIалакъав. kwanay pariyaw, \alTi \alawaq. 37. Кваналаго кIалдиб къачIони, къулчIчIулаго щокъроб къалеб. kwanalago jaldib qazoni, qulZulago &oqrob qaleb. 38. Кваналареб хIамицца ХIоццомегIер бегулареб. kwanalareb \amiCa \oComefer begulareb. 39. Кваналарищан абураб жо – кванагеян абураб жо, гьекъеларищан абураб жо – гьекъогеян абураб жо. kwanalari&an aburab $o - kwanageyan aburab $o, heqelari&an aburab $o - heqogeyan aburab $o. 40. Кваналев, гьекъолев, бокьанщинаб гьабулев чи гуро саххаватав чи - «саххаватав чи» вуго, кваназе, гьекъезе кIвечIого, чияе боцIцIи данде гьабулев чи. kwanalew, heqolew, bopan&inab habuleb xi guro sa{awataw xi - «sa{awataw xi» wugo, kwana#e, heqe#e jwezogo, xiyaye bo~i dande habulew xi. 41. Кваналел ратани, кванай, хIалтIулел ратани, хIалтIе. kwanalel ratani, kwanay, \alTulel ratani, \alTe. 42. Кваналел таги, гьекъолел таги, тIассан рорчIугеги. kwanalel tagi, heqolel tagi, TaSan rorzugegi. 43. Кваналареб баси басандулареб. kwanalareb basi basandulareb. 44. Кванан бахъарабдай, нахъе тарабдай? kwanan ba]arabday, na]e tarabday? 45. Кванан рахъараб меххалълъ, рукъ чиярлъулеб. kwanan ra]arab me{a:, ruq xiyar;uleb. 46. Кванан гIорцIцIуларев чIчIикIунги гIорцIцIиларо. kwanan for~ularew Zijungi for~ilaro. 47. Кванараб хIарччинибе хIацIцIу туге. kwaranab \arXinibe \a~u tuge. 48. КваначIого, гьекъечIого вакъизеги вукIунге, гIемер кванан, гIемер гьекъон, къаличехьги гьабуге. kwanazogo, heqezogo waqi#egi wujunge, femer kwanan, femer heqon, qalixe%gi habuge. 49. КваначIого хIалтIани, черхх нахъе кколеб, хIалтIичIого кванани, рукъ нахъе кколеб. kwanazogo \alTani, xer{ na]e Koleb, \alTizogo kwanani, ruq na]e Koleb. 50. КваначIого хIалтIуге, хIалтIичIого кванаге. kwanazogo \alTuge, \alTizogo kwanage. 51. Кванда квешабилан абизе бегьуларебила. kwanda kwe^abilan abi#e behularebila. 52. Кванил гурони мацIцI лъаларев кванил багьаяв вукIунарев. kwanil guroni ma~ ;alarew kwanil bahayaw wujunarew. 53. Кванил тIагIам хварассе ххарбил кеп букIунареб. kwanil Tafam [waraSe {arbil ke_ bujunareb. 54. Кванда чIухIуларев хIалтIудаги чIухIуларев. kwanda zu\ularew \alTudagi zu\ularew. 55. Кваницца – кьер, макьицца – гьан. kwaniCa - per, mapiCa - han. 56. Квар ххалатаб лълъикIаб, ххабар къокъаб лълъикIаб. kwar {alatab :ijab, {abar qoqab :ijab. 57. Кварабги гьекъарабги – нилIер, кваначIого, гьекъечIого тараб – чияр. kwarabgi heqarabgi - ni/er, kwanazogo, heqezogo tarab - xiyar. 58. Кваралълъ – эххеде, ххуралълъ – гIебеде. kwara: - e{ede, {ura: - febede. 59. Кваранаб квералълъ кьураб квегIалда лъазе биччагейила. kwaranab kwera: purab kwefalda ;a#e biXageyila. 60. Кваркьи-милъир гьечIони, цIцIудуцца чан чIваларо. kwarpi-mi;ir hezoni, ~uduCa xan zwalaro. 61. КвартIа кьабичIого, кьекIкIел къваригIарав къадахъан – къо бихьичIого, мухь къваригIарав ххадучи. kwarTa pabizogo, peJel qwarifaraw qada]an - qo bi%izogo, mu% qwarifaraw {aduxi. 62. КвартIицца гIуж лъунилан, гIарцул къимат холаро. kwarTiCa fu$ ;unilan, farcul qimat [olaro. 63. Квасуе гIоло гьой къунцIулареб. kwasuye folo hoy qun`ulareb. 64. Квасул куналълъ зоб кквеларо, зулмучиясс ракь кквеларо. kwasul kuna: #ob Kwelaro, #ulmuxiyaS rap Kwelaro. 65. Квасул куналда ххураб ххородул къвали гIадаб жо. kwasul kunalda {urab {orodul qwali fadab $o. 66. Квасул кунгIан тIеренлъулебила диналълъул габур, бугъелгIан биццалъулебила. kwasul kunfan Teren;ulebila dina:ul gabur, buvelfan biCa;ulebali. 67. КватIарассе кьей гьечIеб, кьижарассе тей гьечIеб. kwaTaraSe pey hezeb, pi$araSe tey hezeb. 68. КватIун бекьараб хур лълъикI бачIараблъи лъималазда бицунге. kwaTun beparab [ur :ij bazarab;i ;imala#da bicunge. 69. Квачан цо рас бортиялдасса ххинлъун мегеж хIулиго лълъикI. (Квачан цо рас бортизегIан, ххинлъун цIцIоко хIулиго бокьилилан абулебила царацца). kwaxan co ras bortiyaldaSa {in;un mege$ \uligo :ij. (kwanan co ras borti#efan, {in;un ~oko \uligo bopililan abulebila caraCa). 70. Квачан чIухIиялдасса ххинлъун чIухIи лълъикIаб. kwanan zu\iyaldaSa {in;un zu\i :ijab. 71. Квачараб рии ххинаб ххаселалдасса ххинабила. kwaxarab rii {inab {aselaldaSa {inabila. 72. Квен вакъидал квинегIан те, дару унти чIвараб сагIат гьабе. kwen waqidal kwinefan te, daru unti zwarab safat habe. 73. Квен гьабизе жо тIагIараб меххалълъ, жибги бичеян абурабила хьагицца. kwen habi#e $o Tafarab me{a:, $ibgi bixeyan aburabila %agiCa. 74. Квен лълъикIаб гьоболгун цадахъ квараб, гьобол лълъикIав божизе бегьулев. kwen :ijab hobolgun cada] kwarab, hobol :ijaw bo$i#e behulew. 75. Квен ригьда кванай, как гIужда бай. kwen rihda kwanay, kak fu$da bay. 76. Квен те, ххиял букIаго, калам те, гьуин букIаго. kwen te, {iyal bujago, kalam te, huin bujago. 77. Квен тIагIамалдассан лъалеб, устар тIагIалидассан лъалев. kwen TafamaldaSan ;aleb, ustar TafalidaSan ;alew. 78. Квен цIеххон, гьобол вачIунарев. kwen `e{on, hobol wazunarew. 79. Квен - къелалълъул гьудуллъи къо ккедал батуларо. kwen - qela:ul hudul;i qo Kedal batularo. 80. Квен-тIехх рекъезабуни, дару къваригIунареб, гIакълуялда хьвадани, нухда мекъи кколарев. kwen-Te{ reqe#abuni, daru qwarifunareb, faqluyalda %wadani, nu[da meqi Kolarew. 81. КвенчIчIелалде хъублъи гьабунилан лъимер гIодобе реххулареб. kwenZelalde ]ub;i habunilan ;imer fodobe re{ulareb. 82. Квер багъаричIони, кIал багъаруларо. kwer bavarizoni, jal bavarularo. 83. Квер кIобокIунилан килищ бортулареб. kwer jobojunilan kili& bortulareb. 84. Квер ракул цIечIони, кIал нахул цIолареб. kwer rakul `ezoni, jal na[ul `olareb. 85. Кверазда хIур хъваларев хIалтIухъан вукIунарев. kwera#da \ur ]walarew \alTu]an wujunarew. 86. Кверазе хIалтIи – рекIее рахIат. kwera#e \alTi - rejeye ra\at. 87. Кверзул маххссара гьабуни, черххалълъул хIал лъала, кIалзул маххссара гьабуни, рекIел хIал лъала. kwer#ul ma{Sara habuni, xer{a:ul \al ;ala, jal#ul ma{Sara habuni, rejel \al ;ala. 88. Кверал къокъ, мацIцI ххалат. kweral qoq, ma~ {alat. 89. Кверал меседилай, рукъи гIарцулай. kweral mesedilay, ruqi farculay. 90. Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо. kweral \alTizoni, cabi \alTularo. 91. Кверал хIалтIула, бетIералълъ малълъула. kweral \alTula, beTera: ma:ula. 92. Кверал чIахъад, маххщел гьечI. kweral za]ad, ma{&el hez. 93. Кверазда килщалги ращадал рукIунаро. kwera#da kil&algi ra&adal rujunaro. 94. Квералълъ бичизеги кIолареб, кIалалълъ бичизеги бегьулареб. kwera: bixi#egi jolareb, jala: bixi#egi bthulareb. 95. Квералълъ бичизеги хIацIихьараб, кIалалълъ бичизеги ракул цIураб. kwera: bixi#egi \a`i%arab, jala: bixi#egi rakul `urab. 96. Квералълъ гьабураб – рукъалълъе, кIалалълъ бицараб – гIакълуялълъе. kwera: haburab - ruqa:e, jala: bicarab - faqluya:e. 97. Квералълъ кьураб хIетIалълъ балагьизе ккола. kwera: purab \eTa: balahi#e Kola. 98. Кверзул маххссараги гьабуге, кколареб бакIалда рагIиги бицунге. kwer#ul ma{Saragi habuge, Kolareb bajalda rafigi bicunge. 99. Квеш ккелилан ккараб ригьин лълъикIги кколебила, лълъикI ккелилан ккараб квешги кколебила. kwe^ Kelilan Karab rihin :ijgi Kolebila, :ij Kelilan Karab kwe^gi Kolebila. 100. Квеш хIалтIарассул – хIамицца, хIал барассул – гьакицца. kwe^ \alTaraSul - \amiCa, \al baraSul - hakiCa. 101. Квешаб бугилан квералдасса килищ къотIулареб. kwe^ab bugilan kweraldaSa kili& qoTulareb. 102. Квешаб гьецIо квешаб гьецIоялда рекъолеб, квешав чи квешав чияссда рекъолев. kwe^ab he`o kwe^ab he`oyalda reqoleb, kwe^aw xi kwe^aw xiyaSda reqolew. 103. Квешаб гьойцца хъублъи гьатIнибги гьабулебила. kwe^ab hoyCa ]ub;i haTnibgi habulebila. 104. Квешаб жо гIемер буго, бищунго квешазул цояб мискинлъиги буго. kwe^ab $o femer bugo, bi&ungo kwe^a#ul coyab miskin;igi bugo. 105. Квешаб зазида лълъикIаб тIегь бижизеги бегьулеб, лълъикIаб гъотIода квешаб пихъ бижизеги бегьулеб. kwe^ab #a#ida :ijab Teh bi$i#egi behuleb, :ijab voToda kwe^ab _i] bi$i#egi behuleb. 106. Квешаб матIуялда жаниссан лълъикIаб жоги квешаблъун бихьулеб. kwe^ab maTuyalda $aniSan :ijab $ogi kwe^ab;un bi%uleb. 107. Квешаб нухдассан рещтIунилан хварав цониги вихьичIо, рекIун хварав гIемер вихьана. kwe^ab nu[daSan re&Tunilan [waraw conigi wi%izo, rejun [waraw femer wi%ana. 108. Квешаб ракь букIунаребила, квешал бетIергьаби гьечIони. kwe^ab rap bujunarebila, kwe^al beTerhabi hezoni. 109. Квешаб тезе тавпикъ кьеги, лълъикIаб кквезе гIакълу кьеги. kwe^ab te#e taw_iq pegi, :ijab Kwe#e faqlu pegi. 110. Квешаб ххабар рагIугеги, гьанал гьоко бачIунгеги. kwe^ab {abar rafugegi, hanal hoko bazungegi. 111. Квешаб хIама хIалтIулI къинлъула. kwe^ab \ama \alTu/ qin;ula. 112. Квешабги лълъикIабги гIамал жиндирго рокъоссанила. kwe^abgi :ijabgi famal $indirgo roqoSanila. 113. КвешабгIан ххабар ххеххго тIибитIун унеб. kwe^abfan {abar {e{go TibiTun uneb. 114. Квешав васасс инссул цIцIар хвезабула. kwe^aw wasaS inSul ~ar [we#abula. 115. Квешав васассдасса лълъикIав дурццго лълъикI. kwe^aw wasaSdaSa :ijaw durCgo :ij. 116. Квешав васассдасса лълъикIай ясго лълъикIила. kwe^aw wasaSdaSa :ijay yasgo :ijila. 117. Квешав гьудул гьавуге, лълъикIав тушман гьавуге. kwe^aw hudul hawuge, :ujaw tu^man hawuge. 118. Квешав россасс чIчIужу щакдарулилан абулеб, квешай чIчIужуялълъ росс щакдарулилан абулеб. (Росс щакдарулилан – чIчIужу, жив хIакъдарулилан – росс). kwe^aw roSaS Zu$u &akdarulilan abuleb, kwe^ay Zu$uya: roS &akdarulilan abuleb. (roS &akdarulilan - Zu$u, $iw \aqdarulilan - roS). 119. Квешав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIулевила. kwe^aw xi busen bor/un wi:i#efan zago {uTulewila. 120. Квешав чи лъаларо, чараб гьой лъаларо. kwe^aw xi ;alaro, xarab hoy ;alaro. 121. Квешав чи нухдаги данде ккогеги. kwe^aw xi nu[dagi dande Kogegi. 122. Квешав чи – рагIуе, хвараб чIорто – нацIцIие. kwe^aw xi - rafuye, [warab zorto - na~iye. 123. Квешав чиясс рагIул магIна квешаб рахъалде цIцIалеб, лълъикIав чиясс лълъикIаб рахъалде цIцIалеб. kwe^aw xiyaS raful mafna kwe^ab ra]alde ~aleb, :ijaw xiyaS :ijab ra]alde ~aleb. 124. Квешав чияссда битIарабщинаб жо тIекъаблъун бихьулеб. kwe^aw xiyaSda biTarab&inab $o Teqab;un bi%uleb. 125. Квешав чияссда гьардейги гьорода бадибе кIурщиги – цого жо. kwe^aw xiyaSda hardeygi horoda badibe jur&igi - cogo $o. 126. Квешав чияссе лълъикIаб бицинегIан, лълъикIав чияссе наку чIвай лълъикIаб. kwe^aw xiyaSe :ijab bicinefan, :ijaw xiyaSe naku zway :ijab. 127. Квешав чияссе хIелиги, хIамие икрам гьабиги – цого жо. kwe^aw xiyaSe \eligi, \amiye ikram habigi - cogo $o. 128. Квешав чияссул баракат гьечIолъи ралъдалI бугеб ччугIиеги щолебила. kwe^aw xiyaSul barakat hezo;i ra;da/ bugeb Xufiyegi &olebila. 129. Квешавги лълъикIавги цого къаникьила лъолев. kwe^awgi :ijawgi cogo qanipila ;olew. 130. Квешавгун данделъани, квешлъаби тIагIунаро. kwe^awgun dande;ani, kwe^;abi Tafunaro. 131. Квешай лълъадиялда данде чIварав чи – квешаб бакIалдасса хъабарча бихъарав чи. kwe^ay :adiyalda dande zwaraw xi - kwe^ab bajaldaSa ]abarxa bi]araw xi. 132. Квешай чIчIужуялълъ росс хер гьавула, квешал лъималаз кIиялго хер гьарула. kwe^ay Zu$uya: roS [er hawula, kwe^al ;imala# jiyalgo [er harula. 133. Квешал чагIи чIвазе кколилан абидал, бищунго квешасс хханжар къватIибе цIцIарабила. kwe^al xafi zwa#e Kolilan abidal, bi&ungo kwe^aS {an$ar qwaTibe ~arabila. 134. Квешалги лълъикIлъула, лълъикIалин тани, лълъикIалги квешлъула, квешаб цIцIар чIвани. kwe^algi :ij;ula, :ijalin tani, :ijalgi kwe^;ula, kwe^ab ~ar zwani. 135. Квешалълъе мутIигIассда хIакъаб жо бичIчIуларо. kwe^a:e muTifaSda \aqab $o biZularo. 136. Квешасс эбел-инссул ирсалълъул бицуна, лълъикIасс гьезул гIаданлъиялълъул бицуна. kwe^aS ebel-inSul irasa:ul bicuna, :ijaS he#ul fadan;iya:ul bicuna. 137. Квешассе вагIза гьабе калам берцинаб бицун, лълъикIлъиялда тIовитIе битIараб нухги малълъун. kwe^aSe waf#a habe kalam bercinab bicun, :ij;iyalda TowiTe biTarab nu[gi ma:un. 138. Квешассулгун гьудуллъиялдасса лълъикIассулгун дагIба-рагIиго лълъикIила. kwe^aSulgun hudul;iyaldaSa :ijaSulgun dafba-rafigo :ijila. 139. Квешлъи гьабурассул квешлъиги – жиндиего, лълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги – жиндиего. kwe^;i haburaSul kwe^;igi - $indiyego, :ij;i haburaSul :ij;igi - $indiyego. 140. Квешлъи гьабуниги – дуего, лълъикIлъи гьабуниги – дуего. kwe^;i habunigi - duyego, :ij;i habunigi - duyego. 141. Квешлъиги лълъикIлъиги цого рекIелIила букIунеб. kwe^;igi :ij;igi cogo reje/ila bujuneb. 142. Квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги, лълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги камуларебила. kwe^;iyalda {adub :ij;igi, :ij;iyalda {adub kwe^;igi kamularebila. 143. Квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабуларо, гважуцца кьегIер гьабуларо. kwe^;iya: :ij;i habularo, gwa$uCa pefer habularo. 144. Квине кIолареб бечелъиялдассаги цIунаги, россассда кьили лъурай лълъадиялдассаги цIунаги. kwine jolareb bexe;iyaldaSagi `unagi, roSaSda pili ;uray :adiyaldaSagi `unagi. 145. КвинчIеб жоялълъул баркала букIунареб. kwinzeb $oya:ul barkala bujunareb. 146. КвинчIониги гьан кьарияб лълъикI, кьечIониги мадугьал бечедав лълъикI. kwinzonigi han pariyab :ij, pezonigi maduhal bexedaw :ij. 147. КенчIероялълъ цIа бакун, цIецца мун ххинлъиларо. kezeroya: `a bakun, `eCa mun {in;ilaro. 148. Кепкил къимат гьабуларесс гъурщилги гьабулареб. ke_kil qimat habulareS vur&ilgi habulareb. 149. Кето гьечIеб бакIалда гIункIкIги – бахIарчи, цIцIум гьечIеб бакIалда чудукги – бахIарчи. keto hezeb bajalda funJgi - ba\arxi, ~um hezeb bajalda xudukgi - ba\arxi. 150. Кето гьечIеб гьороб хханлъи кIудагIонкIкIоцца гьабула. keto hezeb horob {an;i judafonJoCa habula. 151. Кето рихаразда гIункIкIаз къвал балеб. keto ri[ara#da funJa# qwal baleb. 152. Кето ругьун гьабуге цIцIогьодизе, цIцIуял жал ругьун гьаруге гьерссал рицине. keto ruhun habuge ~ohodi#e, ~uyal $al ruhun haruge herSal ricine. 153. Кето хIалакъассеги, хIама кьарияссеги яс кьоге. keto \alaqaSegi, \ama pariyaSegi yas poge. 154. КечI берцинлъизе – бакъан, риба хIалаллъизе – хIила. kez bercin;i#e - baqan, riba \alal;i#e - \ila. 155. Кибалиго аздагьо къинлъун рагIулила. kibaligo a#daho qin;un rafulila. 156. Кибе аниги, хIамие – хIалтIи, хIамибокьове аниги, нуцалчияссе – бертин. kibe anigi, \amiye - \alTi, \amibopowe anigi, nucalxiyaSe - bertin. 157. Кибе гъугъарабги – Гъуниб магIарде. kibe vuvarabgi - vunib mafarde. 158. Кибе ун букIараб гьитIинаб? КIудияб балагьизейищ? kibe un bujarab hiTinab? judiyab nalahi#eyi&? 159. Кици буго «ГьитIинаб жо кIодо гьабуни, кIудияб нахъа цула» абураб кициялълъул цогидаб абулеб куц. Малълъулеб буго, гьитIинаб жоги кIодо гьабун, кIудиял балагьал тIаде цIцIагеян. kici bugo «hiTinab $o jodo habuni, judiyab na]a cula» aburab kiciya:ul cogidab abuleb kuc. ma:uleb bugo, hiTinab $ogi jodo habun, judiyal balahal Tade ~ageyan. 160. Кибе цер аниги – ххадуб рачIчI, киве ххан аниги – ххадуб нагIана. kibe cer anigi - {adub raZ, kiwe {an anigi - {adub nafana. 161. Киве аниги – ххадув, хабалIеги – цадахъ. kiwe anigi - {aduw, [aba/egi - cada]. 162. КигIан бечедав вугониги, муруват гьечIев чи мискинчияссдасса гIодовегIанав. kifan bexedaw wugonigi, muruwat hezew xi miskinxiyaSdaSa fodowefanaw. 163. КигIан битIарабниги, мунго дуццаго веццуге. kifan biTarabnigi, mungo duCago weCuge. 164. КигIан гIадалавниги, гIебеде нух бокьила, кигIанго гьагавниги, гьакил шагьра бокьила. kifan fadalawnigi, febede nu[ bopila, kifango hagawnigi, hakil ^ahra bopila. 165. КигIан гIемераб цIцIад баниги, цIцIвакараб тIалда ххер бижуларо. kifan femerab ~ad banigi, ~wakarab Talda {er bi$ularo. 166. КигIан жиб битIаниги, жиндир каратI битIуларилан абулебила борхьиццаги. kifan $ib biTanigi, $indir karaT biTularilan abulebila bor%iCagi. 167. Борхьиде гIунтIизабулеб гьаб кици хIалтIизабула цIакъго ритIунилан гьарурал хIалтIаби данде рилълъинчIеб, ялъуни, витIун живгоги вукIаго, жиндир иш мекъсса рикIкIараб меххалълъ. bor%ide funTi#abuleb hab kici \alTi#abula `aqgo riTunilan harural \alTabi dande ri:inzeb, ya;uni, wiTun $iwgogi wujago, $indir i^ meqSa riJarab me{a:. 168. КигIан къойилахха пакъир бацIида бихьун батилеб, азарго гIиялълъажоялда гьоркьоб чохIоцца хвараб дир чахъу балагьулаго. kifan qoyila{a _aqir ba`ida bi%un batileb, a#argo fiya:a$oyalda horpob xo\oCa [warab dir xa]u balahulago. Ххунхахъ вукIанила Суракъатилан цIцIар бугев цIакъ кIал пасихIав, аваданав мискинчи. Гьединлъидал ххунздерил нуцал ГIалихъиличицца гьев жиндиего рекIелгъеялълъе ххабар-кIалалълъе ахIулаанила. {un#a] wujanila suraqatilan ~ar bugew `aq jal _asi\aw, awadanaw miskinxi. hedin;idal {un#deril nucal fali]ilixiCa hew $indiyego rejelveya:e {abar-jala:e a\ulaanila. ГIалихъилич цIакъ гIи-боцIцIи гIемерав чи вукIанила. fali]ilix `aq fi-bo~i femeraw xi wujanila. Ххасалихъе гIи хъутаналде гочунеб заман букIанила. Суракъатицца ГIалихъиличида гьаранила гьессул гIияда цадахъ жиндир цо чахъуги бачине бегьиларищилан. Валлагьин, дур цо чахъдацца кванан жиндир хъутанги лIугIиларин, гьелълъие гIоло цоги вехьги тезе ккеларин, бачинилан абунила ГIалихъиличицца. {asali]e fi ]utanalde goxuneb #aman bujanila. suraqatiCa fali]ilixida haranila heSul fiyada cada] $indir co xa]ugi baxine behilari&ilan. walahin, dur co xa]daCa kwanan $indir ]utangi /ufilarin, he:iye folo cogi we%gi te#e Kelarin, baxinilan abunila fali]ilixiCa. Щванила тIаде ихги, гочанила магIарухъе ГIалихъиличил гIиги. Воххун вукIанила Суракъат, хъутаналдасса кьаралъун жиндир чахъуги бачIун батилин, гьелда ххадуб кIигониги кьегIерги батилилан. &wanila Tade i[gi, goxanila mafaru]e fali]ilixil figi. wo{un wujanila suraqat, ]utanaldaSa para;un $indir xa]ugi bazun batilin, helda {adub jigonigi pefergi batililan. Щванилахха ав жиндирго боцIцIи рокъобе бачине. Валагьин, дир гьудул, дур чахъу бацIицца чIван батанилан зигара банила нуцалицца Суракъатида. &wanila{a aw $indirgo bo~i roqobe baxine. walahin, dir hudul, dur xa]u ba`iCa zwan batanilan #igara banila nucaliCa suraqatida. - Гьеб пакъир бацIида дир кутакалда ракI гурхIулеб буго! – ян абунила мискинчиясс. - heb _aqir ba`ida dir kutakalda raj gur\uleb bugo! - yan abunila miskinxiyaS. - ЧIвараб чахъдада гурхIичIого, чахъуги чIван, кепалда бугеб бацIидагIаги щай дур ракI гурхIулеб? – ан гIажаиблъи гьабунила нуцалицца. - zwarab xa]dada gur\izogo, xa]ugi zwan, ke_alda bugeb ba`idafagi &ay dur raj gur\uleb? - an fa$aib;i habunila nucaliCa. - КигIан къохха гьеб пакъир бацIида бихьун батилеб, азарго гIиялълъажоялда гьоркьоб чохIоцца хвараб дир чахъу балагьулаго! – ян жаваб кьунила Суракъатицца. - kifan qo{a heb _aqir ba`ida bi%un batileb, a#argo fiya:a$oyalda horpob xo\oCa [warab dir xa]u balahulago! - yan $awab punila suraqatiCa. 169. КигIан кьогIабги битIараб, кигIан гьуинабги гьерессиялдасса лълъикIабила. kifan pofabgi biTarab, kifan huinabgi hereSiyaldaSa :ijabila. 170. КигIан лълъикI хьихьаниги, бацI рохьобе балагьулебила. kifan :ij %i%anigi, ba` ro%obe balahulebila. 171. КигIан лIулIаниги, тIухьиялълъ къотIулареб. kifan /u/anigi, Tu%iya: qoTularew. 172. КигIан мимиданиги, мун дир кето гуро, кIудияб алхIам цIцIаланиги, дицца дуе жо реххуларо. kifan mimidanigi, mun dir keto guro, judiyab al\am ~alanigi, diCa duye re{ularo. 173. КигIан рекIараб букIаниги, ххвалчацца жиндирго лъел къотIулареб. kifan rejarab bujanigi, {walxaCa $indirgo ;el qoTulareb. 174. КигIан рекIараб гьечIониги, нус буго нус, кигIан лебалав гьечIониги, бихьинчи вуго бихьинчи. kifan rejarab hezonigi, nus bugo nuc, kifan lebalaw hezonigi, bi%inxi wugo bi%inxi. 175. КигIан роцIцIараб къоялълъги зобгъугъанцIцIад рокьоялълъ рикIкIад букIунаребила. kifan ro~arab qoya:gi #obvuvan~ad ropoya: riJad bujunarebila. 176. КигIан ххалатаб букIаниги, цо расул квар лIугьунаребила. kifan {alatab bujanigi, co rasul kwar /uhunarebila. 177. Кидаго бахIараб жо ракIила, кидаго хIасратаб жо хьулила. kidago ba\arab $o rajila, kidago \asratab $o %ulila. 178. Кидаго вехь – гванзаб чодул бетIергьан. kidago we% - gwan#ab xodul beTerhan. 179. Кидаго гуребила ролIул чед букIунеб, цо-цониги тIохьтIоххинкIги кваназе кколебила. kidago gurebila ro/ul xed bujuneb, co-conigi To%To{injgi kwana#e Kolebila. 180. Кидаго гьетIараб гъветI гьанже цIцIан битIиларо. kidago heTarab vweT han$e ~an biTilaro. 181. Кидаго дагIбадулев гIабдал гурони вукIунарев. kidago dafbadulew fabdal guroni wujunarew. 182. Кидаго лIугIулареб жо – как, кидаго гIорцIцIулареб жо – ралъад. kidago /ufulareb $o - kak, kidago for~ulareb $o - ra;ad. 183. Кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила, метерго хвелел гIадин динги гьабейила. kidago [welarel fadin duniyal habeyila, metergo [welel fadin dingi habeyila. 184. Кидаго хIакимлъун чи ххутIуларев, кидаго роцIцIухъе зоб букIунареб. kidago \akim;un xi {uTularew, kidago ro~u]e #ob bujunareb. 185. Кидаго хӏалимлъиги хӏалихьалъийила. kidago \alim;igi \ali%a;iyila. 186. Кидаго ццебе лъураб цIцIел гIадлъулареб, цо нухалълъ ццебе лъуни, чахъдал гIадлъулеб. kidago Cebe ;urab ~el fad;ulareb, co nu[a: Cebe ;uni, xa]dal fad;uleb. 187. Кидаго чияда ваччунги вукIунге, цо-цониги дандеявги вачче. kidago xiyada waXungi wujunge, co-conigi dandeyawgi waXe. 188. Кидадай дун херлъила, бахIараб меххалълъ диццаго гьарурал гьунарал рицине. kidaday dun [er;ila, ba\arab me{a: diCago harural hunaral ricine. 189. Кидадай лъимал гIелаян эбел-эмен, кидадай гьел хвелаян лъимал. kididay ;imal felayan ebel-emen, kidaday hel [welayan ;imal. 190. Килщида рекъараб баргъич, рекIеда рекъарав вокьулев. kil&ida reqarab barvix, rejeda reqaraw wopulew. 191. Кин бицаниги, гьересси бицалълъ рекъоларебила. kin bicanigi, hereSi bica: reqolarebila. – Кин лъараб, кIудияв чи? kin ;arab, judiyaw xi? – Бихьун лъана, дир вас, бихьун лъана! bi%un ;ana, dir was, bi%un ;ana! 192. Кинаб бугониги, ВатIан буго ВатIан. kinab bugonigi, waTan bugo waTan. 193. Кинаб букIаниги щибин батIияб жойилан, эбелалълъ лъималазе «кьилиххинкIал» гьаруралила. kinab bujanigi &ibin baTiyab $oyilan, ebela: ;imala#e «pili{injal» haruralila. 194. Кинабго балагьалълъул бетIер – гьекъел, кинабго лълъикIлъиялълъул бетIер – рекъел. kinabgo balaha:ul beTer - heqel, kinabgo :ij;iya:ul beTer - reqel. 195. Кинабго балагьалълъул бетIер – гIакълу гьечIолъи, гIакълу гьечIолъиялълъул бетIер – гIамал кIодолъи. kinabgo balaha:ul beTer - faqlu hezo;i, faqlu hezo;iya:ul beTer - famal jodo;i. 196. Кинабго бацIилги – цого гIамал, кинавго хханассулги – цого гIамал. kinabgo ba`ilgi - cogo famal, kinawgo {anaSulgi - cogo famal. 197. Кинабго гъотIода пихъ бижуларо, кинавго чияссул чи лIугьунаро. kinabgo voToda _i] bi$ularo, kinawgo xiyaSul xi /uhunaro. 198. Кинабго гъотIода чIор кIанцIулареб, кинабго чIоралълъул гъветI лIугьунареб. kinabgo voToda zor jan`ulareb, kinabgo zora:ul vweT /uhunareb. 199. Кинабго гIайиб цого чияссда букIунареб, дагьабниги дандеяссдаги батизе бегьулеб. kinabgo fayib cogo xiyaSda bujunareb, dahabnigi dandeyaSdagi bati#e behuleb. 200. Кинабго жо дурго натIицца борцунге. kinabgo $o durgo naTiCa borcunge. 201. Кинабго жо, цохIо Аллагьассда гурони, лъалареб. kinabgo $o, co\o allahaSda guroni, ;alareb. 202. Кинабго нухда ккола, бищунго квешаб жо буго жагьиллъиги чIухIиги. kinabgo nu[da Kola, bi&ungo kwe^ab $o bugo $ahil;igi zu\igi. 203. Кинабго оцода гуребила рекIелI ракьа букIунеб. kinabgo ocoda gurebila reje/ rapa bujuneb. 204. Кинабго рахъ рекъарав гьудул валагьизе лIугьани, гьудулго гьечIого ххутIизе бегьулевила. kinabgo ra] reqaraw hudul walahi#e /uhani, hudulgo hezogo {uTi#e behulewila. 205. Кинабго хъабидасса жаниб бугеб жоялълъул махI букIунеб. kinabgo ]abidaSa $anib bugeb $oya:ul ma\ bujuneb. 206. Кинабго чол гуреб юргъа букIунеб, кинабго гьой гуреб чанил букIунеб. kinabgo xol gureb yurva bujuneb, kinabgo hoy gureb xanil bujuneb. 207. Кинабгоги балагь – мацIцIалълъул, кидагоги балагь – мацIцIалълъул. kinabgogi balah - ma~a:ul, kidagogi balah - ma~a:ul. 208. Кинабгоги лъалев – лъараб жоги гьечIев, кинабгоги бихьарав – бихьараб жоги гьечIев. kinabgogi ;alew - ;arab $ogi hezew, kinabgogi bi%araw - bi%arab $ogi hezew. 209. Кинавго имам Шамил - имам гIадав вахъинчIев, кинавго бахIарчи ХIажимурад гIадав лIугьинчIев. kinawgo imam ^amil - imam fadaw wa]inzew, kinawgo ba\arxi \a$imurad fadaw /uhinzew. 210. Кинавго чи цого кIалалълъ кIалъала, бицунебги гьабулебги батIи-батIияб букIуна. kinawgo xi cogo jala: ja;ala, bicunebgi habulebgi baTi-baTiyab bujuna. 211. Кинавго чияссе жаваб кьезе кколареб. kinawgo xiyaSe $awab pe#e Kolareb. 212. Киназго гьикъулила лълъим гьекъеларищан, лълъиццаниги гьикъуларила квен кваналарищан. kina#go hiqulila :im heqelari&an, :iCanigi hiqularila kwen kwanalari&an. 213. Киназго пунани, гьури лIугьуна. kina$go _unani, huri /uhuna. 214. Киназдего бачIараб жо – байрам, цояссде бачIараб жо – балагь. kina#dego bazarab $o - bayram, coyaSde bazarab $o - balah. 215. Киналго беццалълъуб – берал къанще, киналго рекъалълъуб – мунги рекълълъе. kinalgo beCa:ub - beral qan&e, kinalgo reqa:ub - mungi req:e. 216. Киналго гIадамал гурелила лълъикIал рукIунел, цо-цоял гьабиги рукIунел, цо-цоял гьвел рачIчIалги рукIунел. kinalgo fadamal gurelila :ijal rujunel, co-coyal habigi rujunel, co-coyal hwel raZalgi rujunel. 217. Киналго гIайибазе гIила сониссеб буго. kinalgo fayiba#e fila soniSeb bugo. 218. Киналго гIамалал данде ккун гурейила чIчIужу ячуней, цо берцин бихьараб гIамалалълъухъ рокьи ккунила ячуней. kinalgo famalal dande Kun gureyila Zu$u yaxuney, co bercin bi%arab famala:u] ropi Kunila yaxuney. 219. Киналго мурадал тIуран, дове щивниги инчIевила. kinalgo muradal Turan, dowe &iwnigi inzewila. 220. Киналго тIад рекъолеб къанун букIунаребила. kinalgo Tad reqoleb qanun bujunarebila. 221. Киналго херлъула, лъималаз малълъ босичIел ххеххго херлъула. kinalgo [er;ula, ;imala# ma: bosizel {e{go [er;ula. 222. Киналдего квер ххапарассе цонигияб щолареб. kinaldego kwer {a_araSe conigiyab &olareb. 223. Кири бокьанани, хIежалде а. kiri bopanani, \e$alde a. 224. Кисса катие бахъухъ? kiSa katiye ba]u]? 225. Кисса щварабали лъалареб боцIцIи, кибе арабали лъачIого тIагIунеб. kiSa &warabali ;alareb bo~i, kibe arabali ;azogo Tafuneb. 226. Кисса-кибего бакъ радал баккула. kiSa-kibego baq radal baKula. 227. Киссан гирарабги гьорчо – кIкIалахъе. kiSan girarabgi horxo - Jala]e. 228. Кисинибе нух гьечIев, гьекъолеб жоялълъул гурони мацIцI лъаларев. kisinibe nu] hezew, heqoleb $oya:ul guroni ma~ ;alarew. 229. Кици бокьаги, рокьи цIцIикIкIаги. kici bopagi, ropi ~iJagi. 230. Кици гIемерассул гIакълу дурусаб, дунял бихьарассул хьвади дурусаб. kici femeraSul faqlu durusab, dunyal bi%araSul %wadi durusab. 231. Кици лъалессул – лъай камилаб, квер устарассул – иш камилаб. kici ;aleSul - ;ay kamilab, kwer ustaraSul - i^ kamilab. 232. Кици ххирияссул ххабар гьуинаб, гьобол ххирияссул ххинкI гьуинаб. kici {iriyaSul {abar huinab, hobol {iriyaSul {inj huinab. 233. Кодоб кватIани, болъонил цIцIоко цIцIеллъун бихьулебила. kodob kwaTani, bo;onil ~oko ~el;un bi%ulebila. 234. Кодоб кквезе гIоркь гуреб, гIодоб лъезе тIину гуреб. kodob Kwe#e forp gureb, fodob ;e#e Tinu gureb. 235. Кодобе кьураб рукIкIен тIад гьабун босараб маргъалалдасса лълъикIаб (Кодобе щваралда жо релълъунареб). kodobe purab ruJen Tad habun bosarab marvalaldaSa :ijab (kodobe &waralda $o re:unareb). 236. Колол – гьой цIцIодораб, росдал – чи цIцIодорав. kolol - hoy ~odorab, rosdal - xi ~odoraw. 237. Колол гьойда хIапизе лъалареб. kolol hoyda \a_i#e ;alareb. 238. Кодосса инчIого къимат лъалареб бахIарлъи, тIаде щвечIого квешлъи лъалареб херлъи. kodoSa inzogo qimat ;alareb ba\ar;i, Tade &wezogo kwe^;i ;alareb [er;i. 239. Корохъ гьабизе – яс, гьабихъе йитIизе – нус. koro] habi#e - yas, habi]e yiTi#e - nus. 240. КочIохъан – берталълъе, дибир – къулгьудалълъе. kozo]an - berta:e, dibie - qulhuda:e. 241. Куй белъунеб хьагиниб оц гьунареб. kuy be;uneb %aginib oc hunareb. 242. Куй хъун кIалъазаюрай, оц хъун юцIцIинаюрай. kuy ]un ja;a#ayuray, oc ]un yu~inayuray. 243. Кумек гьабе хIажатассе, хIурмат цIуне хварассулги. kumek habe \a$ataSe, \urmat `une [waraSulgi. 244. Кумек гьабизе кIолеб гьечIони, заралгIаги гьабичIого тейила. kumek habi#e joleb hezoni, #aralfagi habizogo teyila. 245. Кун ххутIараб катие реххуларев, бацIида ццебе куй толев. kun {uTarab katiye re{ularew, ba`ida Cebe kuy tolew. 246. Куракул гъветI лъималазе чIчIейила, генугъветI лъималазул лъималазе чIчIейила. kurakul vweT ;imala#e Zeyila, genuvweT ;imala#ul ;imala#e Zeyila. 247. Куркьбал гьечIеб хIинчIчI гуребила, ВатIан гьечIев чи гуревила. kurpbal hezeb \inZ gurebila, waTan hezew xi gurewila. 248. Куркьбал рижани, хIинчIчI бусада чIчIолареб. kurpbal ri$ani, \inZ busada Zolareb. 249. Кусил гIакълу къаденахъе биххулеб. (Кусилгун даран къаденахъе гьабе). kusil faqlu qadena]e bi{uleb (kusilgun daran qadena]e habe). 250. Кутул гьечIеб гьорор гIункIкIал расандулел. kutul hezeb horor funJal rasandulel. 251. Куц берцинай йигилан ясалълъе къимат кьоге, гIамал берцинай яче, намус цIунарай яче. kuc bercinay yigilan yasa:e qimat poge, famal bercinay, namus `unaray yaxe. 252. Куц гьоцIцIо гьабулессул гьечIо, гьоцIцIо чIчIикIулессул буго. kuc ho~o habuleSul hezo, ho~o ZijuleSul bugo. 253. Куц квешаб жоялълъул гIамалги квешаб. kuc kwe^ab $oya:ul famalgi kwe^ab. 254. Куцалда божуге, гIамалалда божа. kucalda bo$uge, famalalda bo$a. 255. Куцалда релълъарабила гIамалги букIунеб. kucalda re:arabila famalgi bujuneb. 256. Куцанщинав чияссул чи лIугьунарев, квегъанщинаб чодул чу лIугьунареб. kucan&inaw xiyaSul xi /uhunarew, kwevan&inab xodul xu /uhunareb. 257. КучIдузулI реххсарай, ххарбалI бицарай. kujdu#u/ re{saray, {arba/ bicaray.

Х [ 1. ХабалалIцин жиндие бакI гьечIев. 2. ХабалI жаназа лъелалде, цин гIурай яс россассе кье. 3. ХабалI лъуниги, ххиянат тIаде баккичIого чIчIоларебила. 4. ХабалI лъуниги, (ракьудасса) чияссул бер гIорцIцIуларебила. 5. Хахизе ракIалда – буртIида, лIутизе ракIалда – цIцIеда. 6. Хвалил зигара байги – чIагоязе кумекила. 7. Хвалил хIинкъи дандчIвани, гIонкIкIолги аздагьо лIугьунебила. 8. Хваниги йосила чияр яс, тIуниги бацIцIина квасул кун. 9. Хвараб бацIицца гIи гъурулареб. 10. Хвараб гъалбацIалдасса чIагояб гьойго лълъикIила. 11. Хвараб гIака – рахьдалаб. 12. Хвараб меххалълъ чиги кинавго лълъикIав, бахIараб меххалълъ букIараб чуги киназдассаго цIакъаб. 13. Хвараб ретIел нацIцIие, къадарав чи рагIуе. 14. Хварабниги чIорто дарайдул. 15. Хварав чи вагъаризавуни, бусен хъублъулеб, хвараб-араб жоялълъул бицани, ракIал хъублъулел. 16. Хварав чи каки – чIагоязе заралила. 17. Хварав чидай, хвечIев чидай? КIиго нухлулассда данде ккун руго хвел букъизе унел гIадамал. ГIолохъанасс херассда гьикъун буго - - Хварав чидай, хвечIев чидай молода вугев? - Мун гIадаллъунищ вугев, дир вас? РагIараб жо гуро хвечIев чи, молодаги лъун, вукъизе восун унев! ГIолохъанчи, херассул хIурмат цIунун, вуцIцIун чIчIун вуго. Къасси гьел щванила херассул росулIе. Ясалълъ инссуда гьикъанила - - Цадахъ вугев чи щив, эмен? - Нухда данделъарав дагьав гIакълу гьечIев гIолохъанчи вуго, дир яс. - ЩибгIаги гьесс гьабураб? Щиб ккараб, эмен? – ан цIехханила ясалълъ. - Гьабизеги щиб гьесс гьабилеб, дир яс. Дие гIантал суалал кьуна гьесс. Инссуцца ясалълъе бицанила хварав чияссул хIакъалълъулI гьесс гьикъараб жо. - ГIантаб жо гьикъун гьечIохха, эмен, гьесс дуда. Хварав чи вуго ххалкъалълъе инжитлъун хварав чи. ХвечIев чи вуго, живго хваниги, ххалкъалълъе жиндир ишалги цIцIарги нахъе тарав чи. 18. Хваразда ххадур чIагоял рилълъине бегьуларо. 19. Хваразе гурони, риччан таразе хоб бухъулареб. 20. Хваразул бицани, чIагоязул рахIат хола, араб-хваралълъул бицани, дандияссул рахIат хола. 21. Хварал рорчIизарулаго, чIагоязул тIом хIулулеб. 22. Хваралги релъила лъималазул рагIиялда. 23. Хваралги рикIкIани, гIухьби гIемерал, мутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал. 24. Хварассе зурма щайила. 25. Хварассул къулгьу гурел, гIурассул бертин гурел. 26. Хведал гурони, хьул къотIулареб. 27. Хвезе вокьарав чи кьолбоцца вецце. 28. Хвезе мехх щвараб меххалълъ хIама гъотIоде бахунебила. 29. Хвезе мехх щварав херасс я чIчIужу ячунейила, я чу босулебила. 30. Хвезеги гIажал кIудияб лълъикIила. 31. ХвезегIан чIаго тани, хвечIого рухI бахъугеги (НилI хвезегIан чилъи хогеги). 32. Хвел гьикъун бачIунаро, чIоралълъ чи цIеххоларо. 33. Хвелалдего хварав (чIагого хварав). 34. Хвеларев чIухIа, чIваларев вохха. 35. Холевлъи лъарабани, эмен цIцIамухъ вичилаанилан абурабила Мала Нассрудиницца. 36. Хвелилан давлад унарел, тIатинилан жо бикъулареб. 37. ХвечIого чияссул къимат лъаларебила. 38. Хераб гъветI турулеб, тараб хур чIунтулеб. 39. Хераб оцол пурццида ххадуб рахъ гъваридаб букIунебила. 40. Хераб хIамида рохьоб нух малълъизе кколареб. 41. Хераб бацIицца чахъу кIигоцадахъ хъамулебила. 42. ХерабгIан хIама сихIираб. 43. «Херав чи», – ян кIалъаге, мунги вукIине вугевин херав чи. 44. Херав чияссул ххиялал хабалIе цадахъ унел. 45. Херай йигониги, яс лълъикI, ххалатаб бугониги, шагьра лълъикI. 46. Херай чIчIужу ячарав гIолохъанчияссул буголъи, гьевги хун, хералълъе щварабила. 47. Херасс гIолохъанай лълъади ячани, кIиялго разилъичIеб даран кколебила. 48. Херассул – гIакълу, гIолохъанассул – къуват. 49. Херлъи бихьичIого, щивго хогеги, БихьичIезда лъазе щибжо гьебали. 50. Херлъи – гьойлъи. 51. Херлъигун гьойцца гьатIаналълъубцин хъублъи гьабулеб. 52. Херлъидал бацI гIонкIкIол цIцIобалде кколебила (Херлъидал цIцIумги къоркъол цIцIобалде кколебила). 53. Херлъиларев гьечIев, хвеларев гьечIев (Херлъиларев вохха, хвеларев чIухIа). 54. Херлъиялдасса баракат бугеб жо гьечIебила, тIаде бачIун гурони, тIасса унареб. 55. Херлъиялдасса квешаб жо – живго херлъун вукIин лъангутIи. 56. Херлъун ххадуб хъарчигъа тIанчIацца балъаргъунеб. 57. Херлъунилан бацI кваначIого чIчIолареб. 58. Херлъунилан бацIил цер лIугьинаро, цаби гъунилан ритIучIил багьа хвеларо. 59. Херлъунилан бацIицца бацIил гIамал толареб. 60. Херлъунилан оцолги гIалимчияссулги багьа холареб. 61. Хис-бас – шайтIаналълъул жо (дираб – дие, дураб – дуе). 62. Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб (ракь тIупанагIан, ракIалги тIупулел). 63. Холареб рагIиги букIунареб, рагIал гьечIеб авлахъги букIунареб. 64. Холареб ракI букIунареб, бахъунареб ццин букIунареб. 65. Холарев чи вукIунарев, холареб цIцIар букIунеб. 66. Холев чияссда ццебе нусго соналълъул гIумру чIчIолебила. 67. Хоно гьабизе – мадугьалихъе, кваназе – рокъобе. 68. Хоно – къурщил, къвакъвай – хъазил. 69. Хоно кьабун, гьецIцIо гъурулареб. 70. Хур асскIобегIан лълъикIила, гIагарлъи рикIкIадегIан лълъикIила. 71. Хур бекьичIесс хIанчIиларо, хер бецичIесс чIамиларо. 72. Хур босарав бечелъарав, рукъ босарав мискинлъарав. 73. Хур букIаго, ракъарал, рукъ букIаго, ругьарал. 74. Хур гуккуге, гьелълъ мунго дагьавги цIакъ гуккизе гурин (Дуцца хур цин гуккани, хуралълъ мун анцIцIул гуккулев). 75. Хур гьабулаго, рукъ хварай, рукъ гьабулаго, хур хварай. 76. Хур кIодолъиялдасса гьир кIодолъи лълъикIаб. 77. Хур лълъикIаб бугилан абе, тIорщел царгъинибе бараб меххалълъ, ххан лълъикIав вугилан абе, ункъабго къоно тIад чIвараб меххалълъ. 78. Хур-рукъ бичун аниги, инссул къо-асс бичун унареб. 79. Хур ЦIцIоробе балагьараб лълъикIаб. - Хур щай бичараб? - Пурццида кIутIизе гамачI батичIого. 80. Хурги дуццаго бекье, гьабихъеги мунго а. 81. Хурзал ракул цIуни, царгъал богIол цIола. 82. Хурзал чахIиял – чIамчIам дагьал. 83. Хуриб лълъикI жо бижизабизе Аллагьассде тIамун тоге. 84. Хуриб тIепаб, тIоххда ганжаб гьецIцIо тоге. 85. Хурибе ккараб хIамицца кIал кIудияб цIолеб. 86. Хурибе хьон – хьагинибе ххинкI. 87. Хурисса жо бачIинчIолъи чIарал гIайиб кколареб. 88. Хурищ бокьилеб, хурлъун дунищ? 89. Хурул мадугьал вакъарав ккаги, рукъалълъул мадугьал гIорцIцIарав ккаги. 90. Хурул хьон боцIцIийила, боцIцIул хьон рагIийила. 91. Хурул хьоналълъ чехь гIорцIцIаги, чохьол лъималаздасса ракI боххаги. 92. Хурулги рукъзабазулги бутIа бакьулIа босе. 93. Хурулги хьолболги цIцIину лълъикIаб. 94. Хурухъан кинав вугевали ххасалихълъиялълъ бицуна.

БолмацIцIалдаги куделдерил мацIцIалдаги рагIаби абулеб куц. БолмацIцI - Куделдерил мацIцI bolma~ - kudelderil ma~ بۈلماڞ - كۇدېلدېرێل ماڞ аздагьо a#daho ازداهۈ - аждагьа a$daha اجداها анлIго an/go انڶڬۈ - анлълъго an:go انڷڬۈ асскIоб aSjob اصگۈب - гъуниб vunib غۇنێب ах a[ اځ - агь ah اه ахихъан a[i]an اځێڅان - агьихъан ahi]an اهێڅان ахихъанлъи a[i]an;i اځێڅانڸێ - агьихъали ahi]ali اهێڅالێ ахбазан a[ba#an اځبازان - аххссан a{San اخصان аххалъи a{a;i اخاڸێ - гъокьбакI vopbaj غۈڨباگ ахIдезе a\de#e احدېزې - гIоргIодаде forfodade عۈرعۈدادې бабадизе babadi#e بابادێزې - мацIцI ккоде ma~ Kode ماڞ ڭۈدې багIадизе bafadi#e باعادێزې - гIороде forode عۈرۈدې багIари bafari باعارێ - багIали bafali باعالێ багIарлъи bafar;i باعارڸێ - багIали bafali باعالێ багIарлъизе bafar;i#e باعارڸێزې - багIалде bafalde باعالدې багIарараб bafararab باعاراراب - багIалураб bafalurab باعالۇراب багIаризабизе bafari#abi#e باعارێزابێزې - багIалдебуде bafaldebude باعالدېبۇدې багIаризе bafari#e باعارێزې - багIалде bafalde باعالدې багIархоно bafar[ono باعارځۈنۈ - гIубилабжо fubil$o عۇبێلابجۈ багIач bafax باعاچ - къицицо qicico قێښێښۈ бадако badako باداكۈ - орчехь orxe% ئۈرچېڮ бадибчIвазе badibzwa#e بادێبڃوازې - бардибчIваде badibzwade باردێبڃوادې бажа ba$a باجا - дандеяв dandeyaw داندېياو бажари ba$ari باجارێ - бажали ba$ali باجالێ бажаризе ba$ari#e باجارێزې - бажалде ba$alde باجالدې бажари ba$ari باجارێ - бажали ba$ali باجالێ бажарула ba$arula باجارۇلا - бажалиня ba$alinya باجالێنيا бажаруларо ba$arularo باجارۇلارۈ - бажалиняро ba$alinyaro باجالێنيارۈ бажарана ba$arana باجارانا - бажалуна ba$aluna باجالۇنا бажаричIо ba$arizo باجارێڃۈ - бажалчIо ba$alzo باجالڃۈ бажарила ba$arila باجارێلا - бажала ba$ala باجالا бажариларо ba$arilaro باجارێلارۈ - бажаларо ba$alaro باجالارۈ бажаре ba$are باجارې - бажале ba$ale باجالې бажаруге ba$aruge باجارۇڬې - бажалуги ba$alugi باجالۇڬێ бажарун ba$arun باجارۇن - бажалун ba$alun باجالۇن бажаричIого ba$arizogo باجارێڃۈڬۈ - бажалчIого ba$alzogo باجالڃۈڬۈ бажарулев ba$arulew باجارۇلېو - бажалинев ba$alinew باجالێنېو бажаруларев ba$arularew باجارۇلارېو - бажалинярев ba$aliNarew باجالێنيارېو бажарарав ba$araraw باجاراراو - бажалурав ba$aluraw باجالۇراو бажаричIев ba$arizew باجارێڃېو - бажалчIев ba$alzew باجالڃېو базе ba#e بازې - баде bade بادې бай bay باي - бай bay باي бала bala بالا - баня banya بانيا баларо balaro بالارۈ - баняро banyaro بانيارۈ бана bana بانا - бана bana بانا бачIо bazo باڃۈ - бачIо bazo باڃۈ бала bala بالا - бала bala بالا баларо balaro بالارۈ - баларо balaro بالارۈ бай bay باي - бае baye بايې баге bage باڬې - баги bagi باڬێ бан ban بان - бамо bamo بامۈ бачIого bazogo باڃۈڬۈ - бачIого bazogo باڃۈڬۈ балев balew بالېو - банев banew بانېو баларев balarew بالارېو - банярев baNarew بانيارېو барав baraw باراو - барав baraw باراو бачIев bazew باڃېو - бачIев bazew باڃېو баизе bai#e بائێزې - бабде babde بابدې байрахъ bayra] بايراڅ - пайрахъ _ayra] فايراڅ бакъан baqan باقان - макъан maqan ماقان бакъаниде baqanide باقانێدې - бакъунде baqunde باقۇندې бакъкквей baqKwey باقڭوېي - бакъккой baqKoy باقڭۈي бакълъи baq;i باقڸێ - бакъдарахъ baqdara] باقداراڅ бакътIерхьул рахъ baqTer%ul ra] باقطېرڮـۇل راڅ - бакъщинкIул рахъ baq&injul ra] باقۺێنگــۇل راڅ бакьулI bapu/ باڨۇڶ - бакьолълъ bapo: باڨۈڷ бакьуч bapux باڨۇچ - бакьмучч bapmuX باڨمۇڿ бакIлъи baj;i باگڸێ - бакIли bajli باگلێ бакIлъизе baj;i#e باگڸێزې - бакIде bajde باگدې балъго ba;go باڸڬۈ - балго balgo بالڬۈ балъголъи ba;go;i باڸڬۈڸێ - балголи balgoli بالڬۈلێ балъгояб ba;goyab باڸڬۈياب - балгояб balgoyab بالڬۈياب ба́лъизе (квас) ba;i#e (kwas) باڸێزې (كواس) - чIваде (квас) ڃوادې (كواس) баракат barakat باراكات - баркат barkat باركات бараххщизе bara{&i#e باراځۺێزې - бараххщде bara{&de باراخۺدېڮښێ баркизе barki#e باركێزې - баркде barkde باركدې ба́рссизе barSi#e بارصێزې - барссде barSde بارصدې батIаго baTago باطاڬۈ - баладго baladgo بالادڬۈ батIалъи baTa;i باطاڸێ - балали balali بالالێ батIалъизе baTa;i#e باطاڸێزې - балалде balalde بالالدې батIияб baTiyab باطێياب - баладаб baladab بالاداب бахине ba[ine باځێنې - багьде bahde باهدې бахине ba[ine باځێنې - бахъде ba]de باڅدې баххкен ba{ken باخكېن - баххкан ba{kan باخكان баххчизе ba{xi#e باخچێزې - баххчде (ваххчде, яххчде) ba{xde (wa{xdw, ya{xde), باخچدې (واخچدې، ياخچدې) викъун чIчIеде wiqun Zede وێقۇن ڄېدې . йикъун чIчIеде yiqun Zede يێقۇن ڄېدې баххчизе ba{xi#e باخچێزې - баххчде ba{xde باخچدې бикъун теде biqun tede بێقۇن تېدې бахъине ba]ine باڅێنې - аде бахъде ade ba]de ادې باڅدې бахIарлъи ba\ar;i باحارڸێ - бахIали ba\ali باحالێ бахIарлъизе ba\ar;i#e باحارڸێزې - бахIалде ba\alde باحالدې бахIри ba\ri باحرێ - бахIли ba\li باحلێ бачIараб bazarab باجاراب - бегьараб beharab بېهاراب бацIизе ba`i#e باڝێزې - бацIде ba`de باڝدې бачIине bazine باڃێنې - бегьде behde بېهدې бацIцIине ba~ine باڞێنې - бацIцIадбуде ba~adbude باڞادبۇدې бацIцIине ba~ine باڞێنې - бацIцIде ba~de باڞدې бащалъи ba&a;i باۺاڸێ - бащали ba&ali باۺالێ бегунисса beguniSa بېڬۇنێصا - бегуниссала beguniSala بېڬۇنێصالا бекI bej بېگ - кIичI jiz گێڃ пуговица бекI (букIдул) bej (bujdul) بېگ (بۇگدۇل) - бекI (букIдал) bej (bujdal) بېگ (بۇگدال) альчик бекI (букIдул) bej (bujdul) بېگ (بۇگدۇل) - бекI (букIдул) bej (bujdul) بېگ (بۇگدۇل) почка бел bel بېل - раххан (раххнал) ra{an (ra{nal) راخان (راخنال) бел bel بېل - бугьун (бугьнал) buhun (buhnal) بۇهۇن (بۇهنال) белъине be;ine بېڸێنې - белде belde بېلدې бергьарав berharaw بېرهاراو - белгьарав belharaw بېلهاراو бергьенлъи berhen;i بېرهېنڸێ - белгьели belheli بېلهېلێ бергьин berhin بېرهێن - белгьин belhin بېلهێن бергьине berhine بېرهێنې - белгьде belhde بېلهدې берккезе berKe#e بېرڭېزې - бербаде berbade بېربادې беркъапизе berqa_i#e بېرقافێزې - беркъапIде berqaPde بېرقاڣدې бертин berhin بېرتێن - бахIарал ba\aral باحارال берцинаб bercinab بېرښێناب - берценаб bercenab بېرښېناب берцинлъи bercin;i بېرښێنڸێ - берцели berceli بېرښېلێ берцинлъизе bercin;i#e بېرښێنڸێزې - берцелде bercelde بېرښېلدې бессдалав beSdalaw بېصدالاو - бесстIалав beSTalaw بېصطالاو бетIер beTer بېطېر - бельэр bel'er بېلئېر бетIералълъул beTera:ul بېطېراڷۇل - бел-эралълъул bel'era:ul بېلئېراڷۇل ботIрода boTroda بۈطرۈدا - болола bolola بۈلۈلا ботIрол boTrol بۈطرۈل - болол bolol بۈلۈل ботIролI boTro/ بۈطرۈڶ - бололълъ bolo: بۈلۈڷ ботIроцца boTroCa بۈطرۈڛا - болоцца boloCa بۈلۈڛا бутIрул buTrul بۇطرۇل - булул bulul بۇلۇل бетIербахъизе beTerba]i#e بېطېرباڅێزې - бел'эрбахъде bel'erba]de بېلئېرباڅدې бетIергьан beTerhan بېطېرهان - белегьан belehan بېلېهان бехъерхъизе be]er]i#e بېڅېرڅێزې - бахъахъде ba]a]de باڅاڅدې бецIлъизе be`;i#e بېڝڸێزې - бецIде be`de بېڝدې беэнлъи been;i بېئېنڸێ - беэли beeli بېئېلێ бигьалъи biha;i بێهاڸێ - бигьали bihali بێهالێ бигьалъизе biha;i#e بێهاڸێزې - бигьалде bihalde بێهالدې биине biine بێئێنې - биъде bi'de بێئدې бикIкIизе biJi#e بێڴێزې - бикIкIде biJde بێڴدې билизе bili#e بێلێزې - билде bilde بێلدې билараб bilarab بێلاراب - бил-араб bil'arab بێلئاراب билълъине bi:ine بێڷێنې - белълъенде be:ende بېڷېندې бихIине bi\ine بێحێنې - биъде bi'de بێئدې биччазе biXa#e بێڿازې - биччаде biXade بێڿادې боголгIуж bogolfu$ بۈڬۈلعۇج - богодемехх bogodeme{ بۈڬۈدېمېخ боголикак bogolikak بۈڬۈلۇكاك - богодекак bogodebaj بۈڬۈدېكاك боз bo# بۈز - без be# بېز болъо (болъаби) bo;o (bo;abi) بۈڸۈ (بۈڸابێ) - болгьо (болгьаби) bolho (bolhabi) بۈلهۈ (بۈلهابێ) болъон bo;on بۈڸۈن - болгьон bolhon بۈلهۈن бортизе borti#e بۈرتێزې - бортенде bortende بۈرتېندې борххалъи bor{a;i بۈرخاڸێ - боркIали borjali بۈرگالێ борххатаб bor{atab بۈرخاتاب - боркIадаб borjadab بۈرگاداب борххизе bor{i#e بۈرخێزې - адбосде adbosde ادبۈسدې ботIротIекIанцI boTroTejan` بۈطرۈطېگانڝ - бололекIанцI bololejan` بۈلۈلېگانڝ будун budun بۇدۇن - мудун mudun مۇدۇن бугъизе buvi#e بۇغێزې - богъде bovde بۈغدې бугьине buhine بۇهێنې - богьде bohde بۈهدې бугIизе bufi#e بۇعێزې - богIде bofde بۈعدې букъизе buqi#e بۇقێزې - бокъде boqde بۈقدې букъизе buqi#e بۇقێزې - букъде buqde بۇقدې букIинессеб bujineSeb بۇگێنېصېب - букIдеяб bujdeyab بۇگدېياب була́гьин (булагьаби) bulahin (bulahabi) بۇلاهێن (بۇلاهابێ) - булагьен (балагьаби) bulahen (balahabi) بۇلاهېن (بۇلاهابێ) бурутI (буртIал) buruT (burTal) بۇرۇط (بۇرطال) - бул'ур (бул'ал) bul'ur (bul'al) بۇلئۇر (بۇلئال) буртIинкилищ burTinkili& بۇرطێنكێلێۺ - бул'инкирищ bul'inkiri& بۇلئێنكێرێۺ бусен busen بۇسېن - босе́н (бусадол, бусби) bosen (busadol, busbi) بۈسېن (بۇسادۈل، بۇسبێ) буссизе buSi#e بۇصێزې - буссде buSde بۇصدې буссине buSine بۇصێنې - нахъбуссде na]buSde ناڅبۇصدې буссурманчи buSurmanxi بۇصۇرمانچێ - буссурбанчи buSurbanxi بۇصۇربانچێ бухизе bu[i#e بۇځێزې - кьапIде paPde ڨاڣدې буххизе bu{i#e بۇخێزې - буххде bu{de بۇخدې буххунах bu{una[ بۇخۇناځ - регь (рогьол) reh (rohol) رېه (رۈهۈل) бухъизе bu]i#e بۇڅێزې - бохъде bo]de بۈڅدې бухIаражо bu\ara$o بۇحاراجۈ - гьагIо (гьагIдал) hafo (hafdal) هاعۈ (هاعدال) буццур (буццрал) buCur (buCral) بۇښۇر (بۇښرال) - цIегIли (цIегIлидол, цIегIлаби) `efli (`eflidol, `eflabi) ڝېعلێ (ڝېعلادۈل، ڝېعلابێ) буцIизе bu`i#e بۇڝێزې - боцIде bo`de بۈڝدې буцIцIухIине bu~u\ine بۇڞۇحێنې - гIенеккун чIчIеде feneKun Zede عېنېڭۇن ڄېدې велъизе we;i#e وېڸێزې - воххде wo{de وۈخدې васият wasiyat واسێيات - васигат wasigat واسێڬات васвасав waswasaw واسواساو - васиккарав wasiKaraw واسێڭاراو вачIине wazine واڃێنې - вегьде wehde وېهدې вачIине вуго wazine wugo واڃێنې وۇڬۈ - вегьде вуго wehde wugo وېهدې وۇڬۈ вачIине вугищ wazine wugi& واڃێنې وۇڬێۺ - вегьде вугищи wehde wugi&i وېهدې وۇڬێۺێ вачIине гьечIо wazine hezo واڃێنې هېڃۈ - вегьде гьечIо wehde hezo وېهدې هېڃۈ вачIине гьечIищ wazine hezi& واڃێنې هېڃێۺ - вегьде гьечIищи wehde hezi&i وېهدې هېڃێۺێ вачIине вукIун вуго wazine wujun wugo واڃێنې وۇگۇن وۇڬۈ - вегьде вукIун вуго wehde wujun wugo وېهدې وۇگۇن وۇڬۈ вачIине вукIун гьечIо wazine wujun hezo واڃێنې وۇگۇن هېڃۈ - вегьде вукIун гьечIо wehde wujun hezo وېهدې وۇگۇن هېڃۈ вачIинехъин вуго wazine]in wugo واڃێنېڅێن وۇڬۈ - вегьдехъине вуго wehde]ine wugo وېهدېڅێنې وۇڬۈ вачIинехъин вугищ wazine]in wugo واڃێنېڅێن وۇڬێۺ - вегьдехъине вугищи wehde]ine wugi&i وېهدېڅێنې وۇڬێۺێ вачIинехъин гьечIо wazine]in hezo واڃێنېڅێن هېڃۈ - вегьдехъине гьечIо wehde]ine hezo وېهدېڅێنې هېڃۈ вачIинехъин гьечIищ wazine]in hezi& واڃێنېڅێن هېڃێۺ - вегьдехъине гьечIищи wehde]ine hezi&i وېهدېڅێنې هېڃێۺێ вачIинехъин вукIана wazine]in wujana واڃێنېڅێن وۇگانا - вегьдехъине вукIана wehde]ine wujana وېهدېڅێنې وۇگانا вачIинехъин вукIаравищ wazine]in wujarawi* واڃێنېڅێن وۇگاراوێۺ - вегьдехъине вукIаравщи wehde]ine wujaraw&i وېهدېڅێنې وۇگاراوۺێ вачIине вукIана wazine wujana واڃێنې وۇگانا - вегьде вукIана wehde wujana وېهدې وۇگانا вачIине вукIун вуго wazine wujun wugo واڃێنې وۇگۇن وۇڬۈ - вегьде вукIун вуго wehde wujun wugo وېهدې وۇگۇن وۇڬۈ вачIин wazin واڃێن - вегьи wehi وېهێ вачIинин wazinin واڃێنێن - вегьлин wehlin وېهلێن вачIуна wazuna واڃۇنا - вегьиня wehinya وېهێنيا вачIунаан wazunaan واڃۇنائان - вегьиняан wehinyaan وېهێنيائان 19. вачIунаго wazunago واڃۇناڬۈ - вегьиняго wehinyago وېهێنياڬۈ 20. вачIинавула wazinawula واڃێناوۇلا - вегьдевуня wehdewunya وېهدېوۇنيا 21. вачIунаро wazunaro واڃۇنارۈ - вегьиняро wehinyaro وېهێنيارۈ 22. вачIунарищ wazunari& واڃۇنارێۺ - вегьинярищи wehinyari&i وېهێنيارێۺێ 23. вачIунароан wazunaroan واڃۇنارۈئان - вегьиняроан wehinyaroan وېهێنيارۈئان 24. вачIана wazana واڃانا - вегьана wehana وېهانا 25. вачIани wazani واڃانێ - вегьани wehani وېهانێ 26. вачIанищ wazani& واڃانێۺ - вегьаравщи weharaw&i وېهاراوۺێ 27. вачIанани wazanani واڃانانێ - вегьанани wehanani وېهانانێ 28. вачIинавуна wazinawuna واڃێناوۇنا - вегьдевуна wehdewuna وېهدېوۇنا 29. вачIинчIо wazinzo واڃێنڃۈ - вегьчIо wehzo وېهڃۈ 30. вачIинчIищ wazinzi& واڃێنڃێۺ - вегьчIищи wehzi&i وېهڃێۺێ 31. вачIинчIони wazinzoni واڃێنڃۈنێ - вегьчIони wehzoni وېهڃۈنێ 32. вачIинчIого wazinzogo واڃێنڃۈڬۈ - вегьчIого wehzogo وېهڃۈڬۈ 33. вачIинчIев wazinzew واڃێنڃېو - вегьчIев wehzew وېهڃېو 34. вачIина wazina واڃێنا - вегьла wehla وېهلا 35. вачIинев wazinew واڃێنېو - вегьинев wehinew وېهێنېو 36. вачIинарев wazinarew واڃێنارېو - вегьинярев wehiNarew وېهێنيارېو 36. вачIинавила wazinawila واڃێناوێلا - вегьдевула wehdewula وېهدېوۇلا 37. вачIинаро wazinaro واڃێننارۈ - вегьларо wehlaro وېهلارۈ 38. вачIинарищ wazinari& واڃێنارێۺ - вегьларищи wehlari&i وېهلارێۺێ 39. вачIа waza واڃا - вачIа waza واڃا 40. вачIа абе waza abe واڃا ابې - вачIа абе waza abe واڃا ابې 41. вачIаги wazagi واڃاڬێ - вегьаги wehagi وېهاڬێ 42. вачIаяв wazayaw واڃاياو - вегьаяв wehayaw وېهاياو 43. вачIинаве wazinawe واڃێناوې - вегьдевуе wehdewuye وېهدېوۇيې 44. вачIунге wazinge واڃۇنڬې - вегьуги wehugi وېهۇڬێ 45. вачIунгеги wazingegi واڃۇنڬېڬێ - вегьугеги wehugegi وېهۇڬېڬێ 46. вачIун вуго wazun wugo واڃۇن وۇڬۈ - вегьун вуго wehun wugo وېهۇن وۇڬۈ 47. вачIун вугищ wazun wugi& واڃۇن وۇڬێۺ wehun wugi&i - вегьун вугищи وېهۇن وۇڬێۺێ 48. вачIун вугоан wazun wugoan واڃۇن وۇڬۈئان - вегьун вугоан wehun wugoan وېهۇن وۇڬۈئان 49. вачIун гьечIо wazun hezo واڃۇن هېڃۈ - вегьун гьечIо wehun hezo وېهۇن هېڃۈ 50. вачIун гьечIищ wazun hezi& واڃۇن هېڃێۺ - вегьун гьечIищи wehun hezi&i وېهۇن هېڃێۺێ 51. вачIун вукIана wazun wujana واڃۇن وۇگانا - вегьун вукIана wehun wujana وېهۇن وۇگانا 52. вачIун вукIинчIо wazun wujinzo واڃۇن وۇگێنڃۈ - вегьун вукIчо wehun wujzo وېهۇن وۇگڃۈ 53. вачIун вукIинчIищ wazun wujinzi& واڃۇن وۇگێنڃێۺ - вегьун вукIчIищи wehun wujzi&i وېهۇن وۇگڃێۺێ 54. вачIун вукIун вуго wazun wujun wugo واڃۇن وۇگۇن وۇڬۈ - вегьун вукIун вуго wehun wujun hezo وېهۇن وۇگۇن وۇڬۈ 55. вачIун вукIун гьечIо wazun wujun hezo واڃۇن وۇگۇن هېڃۈ - вегьун вукIун гьечIо wehun wujun hezo وېهۇن وۇگۇن هېڃۈ 56. вачIун вукIунаан wazun wujunaan واڃۇن وۇگۇنائان - вегьун вукIиняан wehun wujinyaan وېهۇن وۇگێنيائان 57. вачIун вукIунароан wazun wujunaroan واڃۇن وۇگۇنارۈئان - вегьун вукIиняроан wehun wujinyaroan وېهۇن وۇگێنيارۈئان 58. вачIунаго вуго wazunago wugo واڃۇناڬۈ وۇڬۈ - вегьиняго вуго wenyago wugo وېهۇنياڬۈ وۇڬۈ 59. вачIунев вуго wazunew wugo واڃۇنېو وۇڬۈ - вегьинев вуго wehinew wugo وېهێنېو وۇڬۈ 60. вачIунев вугищ wazunew wugi& واڃۇنېو وۇڬێۺ - вегьинев вугищи wehinew wugi&i وېهێنېو وۇڬێۺێ 61. вачIунев гьечIищ wazunew hezi& واڃۇنېو هېڃێۺ - вегьинев гьечIищи wehinew hezi&i وېهێنېو وۇڬێۺێ 62. вачIунев вукIуна wazunew wujana واڃۇنېو وۇگۇنا - вегьинев вукIиня wehinew wujaNa وېهێنېو وۇگێنيا 63. вачIунев вукIунищ wazunew wujuni& واڃۇنېو وۇگۇنێۺ - вегьинев вукIинищи wehinew wujini&i وېهێنېو وۇگێنێۺێ 64. вачIунев вукIунаро wazunew wujunaro واڃۇنېو وۇگۇنارۈ - вегьинев вукIиняро wehinew wujinyaro وېهێنېو وۇگێنيارۈ 65. вачIунев вукIунарищ wazunew wujunari& واڃۇنېو وۇگۇنارێۺ - вегьинев вукIинярищи wehinew wujinyari&i وېهێنېو وۇگێنيارێۺێ 66. вачIунев вукIана wazunew wujana واڃۇنېو وۇگانا - вегьинев вукIана wehinew wujana وېهێنېو وۇگانا 67. вачIунев вукIанищ wazunew wujani& واڃۇنېو وۇگانێۺ - вегьинев вукIаравщи wehinew wujaraw&i وېهێنېو وۇگاراوشێ 68. вачIунев вукIинчIо wazunew wujinzo واڃۇنېو وۇگێنڃۈ - вегьинев вукIчIо wehinew wujzo وېهێنېو وۇگڃۈ 69. вачIунев вукIинчIищ wazunew wujinzi& واڃۇنېو وۇگێنڃێۺ - вегьинев вукIчIищи wehinew wujzi&i وېهێنېو وۇگڃێۺێ 70 вачIунев вукIун вуго wazunew wujun wugo واڃۇنېو وۇگۇن وۇڬۈ - вегьинев вукIун вуго wehinew wujun wugo وېهێنېو وۇگۇن وۇڬۈ 71. вачIунев вукIун гьечIо wazunew wujun hezo واڃۇنا وۇگۇن هېڃۈ - вегьинев вукIун гьечIо wehinew wujun hezo وېهێنېو وۇگۇن هېڃۈ 72. вачIунев вукIина wazunew wujine واڃۇنېو وۇگێنا - вегьинев вукIиня wehinew wujinya وېهێنېو وۇگێنيا 73. вачIунев вукIинаро wazunew wujinaro واڃۇنېو وۇگێنارۈ - вегьинев вукIиняро wehinew wujinyaro وېهێنېو وۇگێنيارۈ 74. вачIарав wazaraw واڃاراو - вегьарав weharaw وېهاراو 75. вачIаравищ wazarawi& واڃاراوێۺ - вегьаравщи weharaw&i وېهاراوۺێ 76. вачIунарев wazunarew واڃۇنارېو - вегьинярев wehinyarew وېهێنيارېو 77. вачIунаревищ wazunarewi& واڃۇنانارېوێۺ - вегьинярищи wehinyari&i وېهێنيارێۺێ вокьулев (йокьулей) wopulew (yopiney) وۈڨۇلېو (يۈڨۇلېي) - вокьинев (йокьиней) wopinew (yopiney) وۈڨێنېو (يۈڨێنېي) габани gabani ڬابانێ - ганабичIер (ганабичIирил) ganabizer (ganabiziril) ڬابانێڃېر (ڬابانێڃێرێل) гага (гагаби) gaga (gagabi) ڬاڬا (ڬاڬابێ) - порчIон (порчIмил, порчIмал) _orzon (_orzmil, _orzmal) فۈرڃۈن (فۈرڃمێل، فۈرڃمال) гагу gagu ڬاڬۇ - гукку guKu ڬۇڭۇ газа ga#a ڬازا - гваза (гвазил, гузби) gwa#a (gwa#il, gu#bi) ڬوازا (ڬوازێل، ڬۇزبێ) гаргадизе gargadi#e ڬارڬادێزې - кIалгьаде jalhade گالهادې гахI ga\ ڬاح - бурукь (буркьил, буркьал) burup (burpil, burpal) بۇرۇڨ (بۇرڨێل، بۇرڨال) гач gax ڬاچ - гъач vax غاچ гелизе geli#e ڬېلێزې - кварщде kwar&de كوارۺدې герело gerelo ڬېرېلۈ - гургаро gurgaro ڬۇرڬارۈ гиди gidi ڬێدێ - хьурхьурди %ur%urdi ڮۇرڮۇردێ гилдизе gildi#e ڬێلدێزې - нахъецIцIаде na]e~ade ناڅێڞادې нахъекъаде ناڅېقادې гиригара girigara ڬێرێڬارا - гурига guriga ڬۇرێڬا гвенд gwend ڬوېند - гонд gond ڬۈند гожо go$o ڬۈجۈ - геже ge$e ڬېجې гоз go# ڬۈز - доз do# دۈز гоноцIцI gono~ ڬۈنۈڞ - гонцц gonC ڬۈنڛ нуццо nuCo نۇڛۈ гохI go\ ڬۈح - гухI gu\ ڬۇح гордибер gerdiber ڬۈردێبېر - мукълабер muqlaber مۇقلابېر гордо (гордал) gordo (gordabi) ڬۈردۈ (ڬۈردال) - гордо (гордаби) gordo (gordabi) ڬۈردۈ (ڬۈردابێ) гормендо gormendo ڬۈرمېندۈ - колълъен (колълъадол, колълъаби) ko:en (ko:adol, ko:abi) كۈڷېن (كۈڷادۈل، كۈڷابێ) гочине goxine ڬۈچێنې - рахъде ra]de راڅدې гугьар guhar ڬۇهار - гвагьар gwahar ڬواهار гуларухьен gularu%en ڬۇلارۇڮېن - гулалрохьен gulalro%en ڬۇلالرۈڮېن гурде gurde ڬۇردې - горде gorde ڬۈردې гуренж guren$ ڬۇرېنج - гурандж guranG ڬۇرانج гъабу vabu غابۇ - гIарщ far& عارۺ гъагъадиро vavadiro غاغادێرۈ - абдали abdali ابدالێ гъажазубетIер (гъажазубутIрул) va$a#ubeTer (va$a#ubuTrul) غاجازۇبېطېر (غاجازۇبۇطرۇل) - кIигъеж (кIигъажалдол, кIигъажаби) jive$ (jiva$aldol, jiva$abi) گێغېج (گێغاجالدۈل، گێغاجابێ) гъалако valako غالاكۈ - къама qama قاما гъалатI valaT غالاط - мекъиккей meqiKey مېقێڭېي гъалду (гъалдаби) valdu (valdabi) بغالدۇ (غالدابێ) - гъилди (гъалдал) vildi (valdal) غێلدێ (غالدال) гъалмагъир valmavir غالماغێر - гъалмагъал valmaval غالماغال гъанчизе vanxi#e غانچێزې - хIапде \a_de حافدې гъапу va_u غافۇ - каву kawu كاوۇ гьалъабеле ha;abele هاڸابېلې - гьалабеле halabele هالابېلې гьанжелъизегIан, гьанжелъагIан han$e;i#efan, han$e;avan هانجېڸێزېعان، هانجېڸاعان - гьанджедагIан hanGedafan هانجېداعان гьанжесса han$eSa هانجېصا - гьанджессала hanGeSala هانجېصالا гьардезе harde#e هاردېزې - гьердеде herdede هېردېدې гьардухъан hardu]an هاردۇڅان - гьердехъан herde]an هېردېڅان гьартIизе harTi#e هارطێزې - цIцIуде ~ude ڞۇدې гьарщизе har&i#e هارۺێزې - щваде &wade ۺوادې гьатIан haTan هاطان - гьалан halan هالان гьатIанкъо haTanqo هاطانقۈ - алхIаткъо al\atqo الحاتقۈ гьегь (гьагьал) heh (hahal) هېه (هاهال) - кодеххал (кудххил, кутххал) kode{al (kud{il, kut{al) كۈدېخال (كۇدخێل، كۇتخال) гьекдизе hekdi#e هېكدێزې - гьекдеде hekdede هېكدېدې гьекIдизе hejdi#e هېگدێزې - гьекIде hejde هېگدې гьелдалъун helda;un هېلداڸۇن - гьелълъалун he:alun هېڷالۇن гьеле hele هېلې - гьебеле hebele هېبېلې гьениб henib هېنێب - гьундиб hundib هۇندێب гьенкьезе henpe#e هېنڨېزې - лълъурлълъурдаде :ur:urdade ڷۇرڷۇردادې гьетIараб heTarab هېطاراب - къалураб qalurab قالۇراب гьетIизе heTi#e هېطێزې - къулде, кIичIде, хьонтIде qulde, jizde, %onTde قۇلدې، گێڃدې، ڮۈنطدې гьецIо he`o هېڝۈ - али́ (алул, алаби) ali (alul, alabi) الێ (الۇل، الابێ) , хIецIо \e`o حېڝۈ гьецIокъ he`oq هېڝۈق - хIицIбикъ \i`biq حێڝبێق гьитIинаб hiTinab هێطێناب - гьитIиняб hiTinyab هێطێنياب гьобо hobo هۈبۈ - гьиби hibi هێبێ гьогьаб hohab هۈهاب - тамагьаб tamahab تاماهاب гьоко (гьакал) hoko (hakal) هۈكۈ (هاكال) - гьорко (гьаркал) horko (harkal) هۈركۈ (هاركال) гьоркьо (гьаркьил, гьаркьал) horpo (harpil, harpal) هۈرڨۈ هارڨێل، هارڨال - гьокьо (гьикьил, гьакьал) hopo (hipil, hapal) هۈڨۈ هێڨێل، هاڨال гьоцIцIо (гьацIцIил) ho~o (ha~il) هۈڞۈ (هاڞێل) - гьоцIцIо (гьицIцIил) ho~o (hi~il) هۈڞۈ (هێڞێل) гьоцIцIу ho~u هۈڞۇ - гьоцIцIо ho~o هۈڞۈ гьоркьохъанлъи horpo]an;i هۈرڨۈڅانڸێ - гьоркьохъали horpo]ali هۈرڨۈڅالێ гьужум hu$um هۇجۇم - адекIанцIи adejan`i ادېگانڝێ гъапуллъизе va_ul;i#e غافۇلڸێزې - микьиххде mipi{de مێڨێخدې гъанссито vanSito غانصێتۈ - гъассидо vaSido غاصێدۈ гъанцIа (гъунцIби) van`a (vun`bi) غانڝا (غۇنڝبێ) - гъванцIа (гъунцIби) vwan`a (vun`bi) غواڝا (غۇنڝبێ) гъат vat غات - гъарт vart غارت гъарцIцIи var~i غارڞێ - гъерецIцI (гъерцIцIил) vere~ (ver~il) غېرېڞ (غېرڞێل) гъасстIа vaSTa غاصطا - гъассидохъ vaSido] غاصێدۈڅ гъванща (гъванщил) vwan&a (vwan&il) غوانۺا (غوانۺێل) - гъванща (гъонщол) vwan&a (von&ol) غوانۺا (غۈنۺۈل) гъварза́ vwar#a غوارزا - сесел sesel سېسېل гъвел vwel غوېل - мацIцI ma~ ماڞ гъеду vedu غېدۇ - гъедо vedo غېدۈ гъине vine غێنې - гъонде vonde غۈندې гъов vow غۈو - гъав vaw غاو гъоркьисса vorpiSa غۈرڨێصا - гъокьиссала vopiSala غۈڨێصالا гъоркьссияб vorpSiyab غۈرڨصێياب - гъокьиссеб vopiSeb غۈڨێصېب гъоркьияб vorpiyab غۈرڨێياب - гъокьаб vopab غۈڨاب гъоркьлъел vorp;el غۈرڨڸېل - гъокьгьел vophel غۈڨهېل гъоркьчIчIел vorpZel غۈرڨڄېل - гъокьчIчIел vopZel غۈڨڄېل гъорлI vor/ غۈرڶ - гъорлълъ vor: غۈرڷ гъотIоркIо voTorjo غۈطۈرگۈ - гъотIокIро voTojro غۈطۈگرۈ гъулгъудизе vulvudi#e غۇلغۇدێزې - гъургъурдаде vurvurdade غۇرغۇردادې гъулден vulden غۇلدېن - гъолден volden غۈلدېن гъурад vurad غۇراد - чухIунжо xu\un$o چۇحۇنجۈ гъуцIизе vu`i#e غۇڝێزې - гъицIде vi`de غێڝدې гьабгощинаб habgo&inab هابڬۈۺێناب - гьабщищиняб hab&i&inyab هابۺێۺێناب гьабигьан habihan هابێهان - гьибигьан hibihan هێبێهان гьабигьанлъи habihan;i هابێهانڸێ - гьибигьали hibihali هێبێهالێ гьабизе habi#e هابێزې - буде bude بۇدې гьабула habula هابۇلا - буня bunya بۇنيا гьабуларо habularo هابۇلارۈ - буняро bunyaro بۇنيارۈ гьабуна habuna هابۇنا - буна buna بۇنا гьабичIо habizo هابێڃۈ - бучIо buzo بۇڃۈ гьабила habila هابێلا - була bula بۇلا гьабиларо habilaro هابێلارۈ - буларо bularo بۇلارۈ гьабун habun هابۇن - бумо bumo بۇمۈ гьабичIого habizogo هابێڃۈڬۈ - бучIого buzogo بۇڃۈڬۈ гьабулаго habulago هابۇلاڬۈ - буняго bunyago بۇنياڬۈ гьабуларого habularogo هابۇلارۈڬۈ - бунярого bunyarogo بۇنيارۈڬۈ гьабе habe هابې - буе buye بۇيې гьабуге habuge هابۇڬې - буги bugi بۇڬێ гьабураб haburab هابۇراب - бураб burab بۇراب гьабулев habulew هابۇلېو - бунев bunew بۇنېو гьавайинго hawayingo هاوايێنڬۈ - гьаваенго hawayengo هاواهېنڬۈ гьагIу hafu هاعۇ - гьагIо hafu هاعۈ гьадинаб hadinab هادێناب - гьадиняб hadinyab هادێنياب гьакибер (гьакибурдул) hakiber (hakiburdul) هاكێبېر (هاكێبۇردۇل) - гьиркибер (гьиркибурдол) hirkiber (hirkiburdol) هێركێبېر (هێركێبۇردۈل) гьакихъан haki]an هاكێڅان - гьиркихъан hirki]an هێركێڅان гьакихIосс haki\oS هاكێحۈص - гьиркихIосс hirki\oS هێركێحۈص гьакIадизе hajadi#e هاگادێزې - гьакIададе hajadade هاگادادې гьалъаб ha;ab هاڸاب - гьалаб halab هالاب гIабдал fabdal عابدال - абдал abdal ابدال гIабукI (гIабкIил) fabuj (fabjil) عابۇگ (عابگێل) - гIубукI (гIубкIил) fubuj (fubjil) عۇبۇگ (عۇبگێل) гIавусдизе fawusdi#e عاوۇسدێزې - гIавусде fawusde عاوۇسدې гIаг fag عاڬ - гIакI faj عاگ гIагарлъи fagar;i عاڬارڸێ - гIагали fagali عاڬالێ гIагарлъизе fagar;i#e عاڬارڸێزې - гIагалде fagalde عاڬالدې гIагIади papadi عاعادێ - роххи ro{i رۈخێ гIагIадизе papadi#e عاعادێزې - роххде ro{de رۈخدې гIадагIо fadafo عاداعۈ - болол ракьа bolol rapa بۈلۈل راڨا гIададакъад fadadaqad عاداداقاد - гIадалакъад fadalaqad عادالاقاد гIадалаб fadalab عادالاب - гIантаб fantab عانتاب гIадалнах fadalna[ عادالناخ - гIадалнагь fadalnah عادالناه гIадан (гIадамал) fadan (fadamal) عادان (عادامال) - адан (адамал) adan (adamal) ادان (ادامال) гIаданлъи fadan;i عادانڸێ - адамли adamli اداملێ гIадххазе fad{ade عادخازې - гIатххаде fad{ade عاتخادې гIака (гIачи) faka (faxi) عاكا (عاچێ) - гIака (гIачиял) faka (faxiyal) عاكا (عاچێيال) гIаксса fakSa عاكصا - мекъи meqi مېقێ гIажаиблъизе fa$aib;i#e عاجائێبڸێزې - гIажаибде faGaibde عاجائێبدې гIазу fa#u عازۇ - гIасо faso عاسۈ гIансса (гIонссол, гIунссби) fanSa (fonSol, funSbi) عانصا (عۈنصۈل، عۇنصبێ) - гIансса (гIанссил, гIунссби) fanSa (fanSil, funSbi) عانصا (عانصێل، عۇنصبێ) гIанкIу fanju عانگۇ - гIанкIо fanjo عانگۈ гIансса fanSa عانصا - гIалххул гIанкIо fal{ul fanjo عالخۇل عانگۈ гIанси fansi عانسێ - гIанса fansa عانسا гIаркьаххине farpa{ine عارڨاخێنې - чIилал риччаде zilal riXade ڃێلال رێڿادې гIатIидаб faTidab عاطێداب - гIилгIидаб filfidab عێلعێداب гIащтIи fa&Ti عاۺطێ - гIищтIи fi&Ti عێۺطێ гIебссахъурщ febSa]ur& عېبصاڅۇرۺ - иццлахъурщ iCla]ur& ئێڛلاڅۇرۺ гIедегIизе fedefi#e عېدېعێزې - гIедегIде, руссуде fedefde, ruSude عېدېعدې، رۇصۇدې гIебу febu عېبۇ - гIебо febo عېبۈ гIекк feK عېڭ - гIенкк fenK عېنڭ гIекI fej عېگ - гIикI fij عێگ гIелечIаб felezab عېلېڃاب - мергьунаб merhunab مېرهۇناب гIергIедизе ferfedi#e عېرعېدێزې - гIоргIодаде fordordade عۈرعۈدادې гIерекъ fereq عېرېق - гIури furi عۇرێ гIеретI fereT عېرېط - дад (дадил, дадал) dad (dadil, dadal) داد (دادێل، دادال) гIетI feT عېط - гIел fel عېل гIетIизе feTi#e هېطێزې - ххелде {elde خېلدې гIим fim - гIин (гIиницца, гIинил, гIинал) fin (finiCa, finil, final) عێن (عێنێڛا، عێنێل، عێنال) гIин fin عێن - гIен (гIендол, гIундул) fen (fendol, fundul) عېن (عېندۈل، عۇندۇل) гIинкъав finqaw عێنقاو - гIенчIав fenzaw عېنڃاو гIинкълъизе finq;i#e عێنقڸێزې - гIенчIде fenzde عېنڃدې гIинтIамизе finTami#e عێنطامێزې - гIентIамде fenTamde عېنطامدې гIинтIи finTi عێنطێ - ноно nono نۈنۈ гIиссинаб fiSinab عێصێناب - гIиссиняб fiSinyab عێصێنياب гIиссинлъизабизе fiSin;i#abi#e عێصێنڸێزابێزې - гIиссилдебуде fiSildebude عێصێلدېبۇدې гIицIцIаб fi~ab عێڞاب - гIецIцIаб fe~ab عېڞاب гIицIцIаб fi~ab عێڞاب - чIанкIлагояб zanjlagoyab ڃانگلاڬۈياب гIо́дирик fodirik عۈدێرێك - гIодирек fodirek عۈدێرېك гIодобкари fodobkari عۈدۈبكارێ - гурига guriga ڬۇرێڬا гIодобнакIкI fodonnaJ اعۈدۈبناڴ - гIурлахъурщ, гIодобнакIкI furla]ur&, fodobnaJ عۇرلاڅۇرۺ، عۈدۈبناڴ гIолилав folilaw عۈلێلاو - гIелбащадав felba&adaw عېلباۺاداو гIолохъанчIчIужу folo]anZu$u عۈلۈڅانڄۇجۇ - бахIарчIчIужу ba\arZu$u باحارڄۇجۇ гIордоло fordolo عۈردۈلۈ - нахъассажо na]aSa$o ناڅاصاجۈ гIоркIкIен (гIоркIкIадул, гIоркIкIаби) forJen (forJadul, forJabi) عۈرڴېن (عۈرڴادۇل، عۇرڴابێ) - гIоркIкIен (гIоркIкIадол, гIуркIкIби) forKen (forJadol, furJbi) عۈرڴېن (عۈرڴادۈل، عۇرڴبێ) гIорхъи for]i عۈرڅێ - гIархъи (гIархъаби) far]i (far]abi) عارڅێ (عارڅابێ) гIорцIен (гIорцIмадул, гIорцIмал) for`en (for`madul, for`mal) عۈرڝېن (عۈرڝمادۇل، عۈرڝمال) - гIорцIен (гIорцIмил, гIорцIмул) for`en (for`mil, for`mul) عۈرڝېن (عۈرڝمێل، عۈرڝمۇل) гIорчо (гIорчоялълъул, гIорчоял) forxo (forxoya:ul, forxoyal) عۈرچۈ (عۈرچۈياڷۇل، عۈرچۈيال) - гIорчо (гIирчил, гIарчал) forxo (firxil, farxal) عۈرچۈ (عێرچێل، عارچال) гIочIокъине foxoqine عۈڃۈڅێنې - гIочIоле ссорде fozole Sorde عۈڃۈلې، صۈردې гIумру fumru عۇمرۇ - гIурму furmu عۇرمۇ гIупазе fu_a#e عۇفازې - гIупаде fu_ade عۇفادې гIурдахIан furda\an عۇرداحان - гуккодул угъур guKodol uvur ڬۇڭۈدۇل ئۇغۇر гIуркъизе furqi#e عۇرقێزې - уркъде urqde ئۇرقدې гIуру furu عۇرۇ - гIури furi عۇرێ гIурулхоно furul[ono عۇرۇلځۈنۈ - гIурулхIоно furul\ono عۇرۇلحۈنۈ гIурулмухъ furulmu] عۇرۇمۇڅ - гIурулнухъ furulnu] عۇرۇلنۇڅ гьуинаб huinab هۇئێناب - гьоэнаб hoenab هۈئېناب гьуинлъи huin;i هۇئێنڸێ - гьоэли hoeli هۈئېلێ гьулчизе hulxi#e هۇلچێزې - гьулчде hulxde هۇلچدې гьумер humer هۇمېر - гьомер homer هۈمېر гьурщизе hur&i#e هۇرۺێزې - кIобокIде jobojde گۈبۈگدې гьуссизе huSi#e هۇصێزې - гьиссде hiSde هێصدې гьуэр huer هۇئېر - гьоэр hoer هۈئېر данделъи dande;i داندېڸێ dandeli - дандели داندېلێ данделъизе dande;i#e داندېڸێزې - данделде dandelde داندېلدې даллак dalak دالاك - далак dalak دالاك дандеккун dandeKun داندېڭۇن - дандеккун, рокIеда гьечIого dandeKun, rojeda hezogo داندېڭۇن، رۈگېدا هېڃۈڬۈ дахIабаба da\aba داحابابا - дахIаба, хIераба da\aba, \eraba داحابا، حېرابا дахIадада da\adada داحادادا - дахIада, хIерада da\ada, \eraba داحادا، حېرادا дацци daCi داڛێ - ацци aCi اڛێ дагьлъизе dah;i#e داهڸێزې - дагьде dahde داهدې дегIен (дагIнил, дугIби) defen (dafnil, dufbi) دېعېن (داعنێل، دۇعبێ) - дегIен (дегIнил, дугIнул) defen (defnil, dufnul) دېعېن (دېعنێل، دۇعنۇل) дие diye دێيې - де de دې дурнаби durnabi دۇرنابێ - дурнаберал durnaberal دۇرنابېرال жакет $aket جاكېت - квасул горде kwasul gorde كواصۇل ڬۈردې жакки $aKi جاڭێ - жокко $oKo جۈڭۈ жакъа $aqa جاقا - якъад yaqad ياقاد жахIда $a\da جاحدا - жахIта $a\ta جاحتا жен $en جېن - джин Gin جێن женжедизе $en$edi#e جېنجېدێزې - жемженде $em$ende جېمجېندې жубазе $uba#e جۇبازې - жободе $obon جۈبۈدې жубала $ubala جۇبالا - жобоня $obonya جۈبۈنيا жубаларо $ubalaro جۇبالارۈ - жобоняро $obonyaro جۈبۈنيارۈ жубана $ubana جۇبانا - жобона $obona جۈبۈنا жубачIо $ubazo جۇباڃۈ - жобочIо $obozo جۈبۈڃۈ жубала $ubala جۇبالا - жобола $obola جۈبۈلا жубаларо $ubalaro جۇبالارۈ - жоболаро $oboraro جۈبۈلارۈ жубай $ubay جۇباي - жобое $oboye جۈبۈيې жубаге $ubage جۇباڬې - жобоги $obogi جۈبۈڬێ жубан $uban جۇبان - жобон $obon جۈبۈن жугьутI $uhuT جۇهۇط - джугьутI GuhuT جۇهۇط жужахI $u$a\ جۇجاح - джуджахI GuGa\ جۇجاح жуз $u# جۇز - джуз Gu# جۇز жумла $umla جۇملا - джумла Gumla جۇملا жунжра $un$ra جۇنجرا - жинжра $in$ra جێنجرا жух $u\ جۇځ - джухI Gu\ جۇح завал #awal زاوال - къадемехх qademe{ قادېمېخ загьираб #ahirab زاهێراب - атараб atarab اتاراب залимаб #alimab زالێماب - гIемер кIудаб femer judab عېمېر گۇداب зангал (зангалал, зангалазул) #angal (#angalal, #angala#ul) زانڬال ( زانڬالا، زانڬالازۇل ) - зенгел (зенглил, занглал) #engel (#englil, #anglal) زېنڬېل ( زېنڬلێل، زانڬلال ) зани #ani زانێ - жини $ini جێنێ замагалъизе #amaga;i#e زاماڬاڸێزې - цIцIунцIцIраххде ~un~ra{de ڞۇنڞراخدې зарбал #arbal زاربال - зарбал #arbal زاربال , карххана kar{ana كارخانا зинкIкIизе #inJi#e زێنڴێزې - къунтI баде qunT bade قۇنط بادې зирараб #irarab زێرارب - зирараб $irarab زێرارب , цIцIикIкIараб ~iJarab ڞێڴاراب зодил бутI #odil buT زۈدێل بۇط - булчIор bulzor بۇلڃۈر зорбаяб #orbayab زۈرباياب - зурбаяб #urbayab زۇرباياب кутакаб kutakab كۇتاكاب зузудизе #u#udi#e زۇزۇدێزې - зунзунде #un#unde زۇنزۇندې игизал igi#al ئێڬێزال - кIирурал jirural گێرۇرال илхъи il]i ئێلڅێ - ирхъи ir]i ئێرڅێ имгIал imfal ئێمعال - энссол вацц enSol waC ئېنصۈل واڛ эбелалълъул вацц ebela:ul waC ئېبېلاڷۇل واڛ инабизе inabi#e ئێنابێزې - эндебуде endebude ئېندېبۇدې ине ine ئێنې - энде ende ئېندې уна una ئۇنا - эна ena ئېنا ина ina ئێنا - эна ena ئېنا инаро inaro ئێنارۈ - энаро enaro ئېنارۈ ана ana انا - ана ana انا инчIо inzo ئێنڃۈ - энчIо enzo ئېنڃۈ а a ا - а a ا унге unge ئۇنڬې - онги ongi ئۈنڬێ ун un ئۇن - омо omo ئۈمۈ ин in ئێن - эй ey ئېي инссул inSul ئێنصۇل - энссол enSol ئېنصۈل инссуцца inSuCa ئێنصۇڛا - энссоцца enSoCa ئېنصۈڛا ирга irga ئێرڬا - эрга erga ئېرڬا ичIкIал izjal ئێڃگال - ишкIалакI i^jalaj ئێشگالاگ как kak - كاك рогьалил как rohalil kak رۈهالێل كاك - рогьоле как rohole kak رۈهۈلې كاك къалъул как qa;ul kak قاڸۇل كاك - къаде как qade kak قادې كاك бакъанил как baqanil kak باقانێل كاك - бакъунде как baqunde kak باقۇندې كاك маркIачIул как marjazul kak مارگاڃۇل كاك - маркIаяде как marjayade kak مارگايادې كاك боголил как bogolil kak بۈڬۈلێل كاك - богоде как bogode kak بۈڬۈدې كاك калам kalam كالام - кIалгьа-басай jalha-basay گالها- باساي канлъи kan;i كانڸێ - канцIа (канцIадол) kan`a (kan`adol) كانڝا ( كانڝادۈل ) капек, кепек ka_ek, ke_ek كېفېك - кебек kebek كېبېك капуста ka_usta كافۇستا - хъапустIан ]a_usTan څافۇسطان квалквадизе kwalkwadi#e كوالكوادێزې - квалквалде kwalkwalde كوالكوالدې кваназабизе kwana#abi#e كونازابێزې - кунадебуде kunadebude كۇنادېبۇدې кваназе kwana#e كوانازې - кунаде kunade كۇنادې квана́на kwanana كوانانا - кунана kunana كۇنانا квана́чIо kwanazo كواناڃۈ - куначIо kunazo كۇناڃۈ квана́ла kwanala كوانالا - куниня kuninya كۇنێنيا кванала́ро kwanalaro كونالارۈ - куниняро kuninyaro كۇنێنيارۈ кванала́ kwanala كونالا - кунала kunala كۇنالا кванала́ро kwanalaro كونالارۈ - куналаро kunalaro كۇنالارۈ кванай kwanay كوناي - кунае kunaye كۇنايې кванаге kwanage كواناڬې - кунаги kunagi كۇناڬێ кваранаб kwaranab كواراناب - кумараб kumarab كۇماراب кваркьи kwarpi كوارڨێ - кваркьа kwarpa كوارڨا кварххи kwar{i كوارخێ - кваххи kwa{i كواخێ квархьи kwar%i كوارڮێ - колълъен (колълъадол) ko:en (ko:adol) كۈڷېن ( كۈڷادۈل ) квацIи kwa`i كواڝێ - гIарт fart عارت квачазе kwaxa#e كواچازې - квачаде kwaxade كوارچادې богьде bohde بۈهدې кващизе kwa&i#e كوۺێزې - кващде kwa&de كواۺدې квекIен kwejen كوېگېن - кокIен kojen كۈگېن квелъ kwe; كوېڸ - чIолохъжо zolo]$o ڃۈلۈڅجۈ чандик (хIамида банеб) xandik (\amid baneb) چاندێك квен kwen كوېن (квеналълъ kwena: كوېناڷ кундул kundul كۇندۇل ) - квен kwen كوېن (квеналълъ kwena: كوېناڷ кундол kundol كۇندۈل ) квенчIчIел kwenZel كوېنڄېل - кочIчIел koZel كۈڄېل квердаххел kwerda{el كوېرداخېل - кверххел kwer{el كوېرخېل - квегъ kwev كوېغ (кугъби kuvbi كۇغبێ кугъил kuvil كۇغێل ) квешаб kwe^ab كوېشاب - кошаб ko^ab كۈشاب квешезе kwe^e#e كوېشېزې - кошаде ko^ade كۈشادې квешлъи kwe^;i كوېشڸێ - кошли ko^li كۈشلێ квило kwilo كوێلۈ - буххча bu{xa بۇخچا (буххчил bu{xil بۇخچێل , буххчби bu{xbi بۇخچبێ ) квине kwine كوێنې - конде konde كۈندې кверлълъин kwer:in كوېرڷێن - колълъен ko:en كۈڷېن кеке keke كېكې - гага gaga ڬاڬا кету ketu كېتۇ (катицца katiCa كاتێڛا ) - кето keto كېتۈ (китицца ktiCa كێتێڛا ) катиххер kati{er كاتێخېر - китиххер kiti{er كێتێخېر кибе kibe كێبې - кебе kebe كېبې кибниги kibnigi كێبنێڬێ - кибагIаниги kibafanigi كێباعانێڬێ кигIан kifan كێعان - кагIан kafan كاعان кигIаналде kifanalde كێعانالدې - кагIаналълъе kafana:e كاعاناڷې кидалъизегIан kida;i#efan كێداڸێزېعان - кидалдегIан kidaldevan كێدالدېعان килищ kili& كێلێۺ - кирищ kiri& كێرێۺ кин kin كێن - кини kini كێنێ кици kici كێښېن - бицен bicen بێښېن - бица-кицен bica-kicen بێښا - كێښېن кокон kokon كۈكۈن - кукан kukan كۇكان кумек kumek كۇمېك - кумак kumak كۇماك кунчIи kunzi كۇنڃێ - канчIи kanzi كانڃێ купар ku_ar كۇفار - копар ko_ar كۈفار курхьен kur%en كۇرڮېن - корхьен (курхьадол, курхьаби) kor%en (kur%adol, kur%abi) كۈرڮېن ( كۇرڮادۈل، كۇرڮابێ ) курпа kur_a كۇرفا - чухIунжо xu\un$o چۇحۇنجۈ кутаклъизе kutak;i#e كۇتاكڸێزې - кутакде kutakde كۇتاكدې куцазе kuca#e كۇښازې - куцуде kucude كۇښۇدې куца́ла kucala كۇښالا - куцуня kucunya كۇښۇنيا куцала́ро kucalaro كۇښالارۈ - куцуняро kucunyaro كۇښۇنيارۈ куцана kucana كۇښانا - куцуна kucuna كۇښۇنا куцачIо kucazo كۇښاڃۇ - куцучIо kucuzo كۇښۇڃۈ куцала́ kucala كۇښالا - куцула kucula كۇښۇلا куцаларо kucalaro كۇښالارۈ - куцуларо kucularo كۇښۇلارۈ куцан kucan كۇښان - куцун kucun كۇښۇن куцай kucay كۇښاي - куцуе kucuye كۇښۇيې куцараб kucarab كۇښاراب - куцураб kucurab كۇښۇراب ккал Kal ڭال - гал gal ڬال ккалазе Kala#e ڭالازې - галаде galade ڬالادې ккалараб Kalarab ڭالاراب - галараб galarab ڬالاراب кквезе Kwe#e ڭوېزې - ккоде Kode ڭۈدې къадако qadako قاداكۈ - джинджир GinGir جێنجێر къадиро qadiro قادێرۈ - кIичI jiz گێڃ къазабизе qa#abi#e قازابێزې - къаде буде qadebude قادېبۇدې къалал qalal قالال - ххонехх {one{ خۈنېخ къалараб qalarab قالاراب - къалураб qalurab قالۇراب къали qali قالێ - къили qili قێلێ къалъизе qa;i#e قاڸێزې - къаделде qadelde قادېلدې къандалъо qanda;o قانداڸۈ - къандало (къундлул) qandalo (qundlul) قاندالۈ ( قۇندلۇل ) къандалъо qanda;o قانداڸۈ - гьвалан hwalan هوالان къанщизе qan&i#e قانۺێزې - чIиникъде ziniqde ڃێنێقدې къаргIа qarfa قارعا - къара qara قارا къарумав qarumaw قارۇماو - къухьарав qu%araw قۇڮاراو къапа qa_a قافا - къапIа qaPa قاڣا къаппа-саппи qa__a-sa__i قافا - سافێ - къапIа-сапIи qaPa-saPi قاڣا - ساڣێ къассиквен qaSikwen قاصێكوېن - къассадеквен qaSadekwen قاصادېكوېن къатIра qaTra قاطرا - тIири Tiri طێرێ къаццандизе qaCandi#e قاڛاندێزې - рахIдакъде ra\daqde راحداقدې къвакизе qwaki#e قواكێزې - къинкIде qinjde قێنگدې къвакъвадизе qwaqwadi#e قواقوادێزې - къакъдиде qaqdide قاقادێدې къвакI qwaj قواگ - къекI qej قېگ оспина къвакIараб qwajarab قواگاراب - къванкIараб qwanjarab قوانگاراب къвакIизе qwaji#e قواگێزې - къванкIде qwanjde قوانگدې къвалакь qwalap قوالاڨ - къвалдокь qwaldop قوالدۈڨ къванща qwan&a قوانۺا къиншрилълъбакI qin^ri:baj قێنشرێڷباگ къеншел (къиншлил, къуншлул) qen^el (qin^lil, qun^lul) قېنشېل ( قێنشلێل، قۇنشلۇل ) къваригIел qwarifel قوارێعېل - къварагIел qwarafel قواراعېل къваригIине qwarifine قوارێعێنې - къварагIде qwarafde قواراعدې къварилъизе qwari;i#e قوارێڸێزې - къварилде qwarilde قوارێلدې къвекI qwaj قوېگ - жал $al جال къверкъ qwerq قوېرق - къоркъ qorq قۈرق къезабизе qe#abi#e قېزابێزې - къедебуде qedebude قېدېبۇدې къентIури qenTuri قېنطۇرێ - кьущ pu& ڨۇۺ къецц базе qeC ba#e قېڛ بازې - рахIдакъде ra\daqde راحداقدې къечезе qexe#e قېچېزې - къучуде quxude قۇچۇدې къечана qexana قېچانا - къучуна quxana قۇچۇنا къечечIо qexezo قېچېڃۈ - къучучIо quxuzo قۇچۇڃۈ къечола qexola قېچۈلا - къучуня quxunya قۇچۇنيا къечоларо wexolaro قېچۈلارۈ - къучуняро quxunyaro قۇچۇنيارۈ къечела qexela قېچېلا - къучула quxula قۇچۇلا къечеларо qexelaro قېچېلارۈ - къучуларо quxularo قۇچۇلارۈ къече qexe قېچې - къучуе quxuye قۇچۇيې къечоге qexoge قېچۈڬې - къучуги quxugi قۇچۇڬێ къечIчI qeZ قېڄ - къерчIчI qerZ (къорчIчIол, къурчIчIдол qorZol, qurZdol ) قېرڄ ( قۈرڄۈل، قۇرڄدۈل ) къибла qibla قێبلا - къилба qilba قێلبا къинай qinay قێناي - къенай qenay قېناي къинлъизе qin;i#e قێنڸێزې - къелде qelde قېلدې къинкIизе qinji#e قێنگێزې - къинкIде qinjde قێنگدې къоб qob قۈب - бакъул унти baqul unti باقۇل ئۇنتێ къойил qoyil قۈيێل - щибаб къоялълъ &ibab qoya: ۺێباب قۈياڷ къокъиднух qoqidnu[ قۈقێدنۇځ - къотIолнугь qoTolnuh قۈطۈلنۇه хъвайинугь څوايێنۇه къокълъизе qoq;i#e قۈقڸێزې - къокъде qoqde قۈقدې къоно qono (къанил qanil , къанал qanal ) قۈنۈ ( قانێل، قانال ) - къоно qono (къинил qinil , къанаби qanabi ) قۈنۈ ( قێنێل، قانابێ ) къоно qono قۈنۈ - къонотIам qonoTam قۈنۈطام ، хIунсс \unS (хIонссол \onSol , хIунссал \unSal ) حۇنص ( حۈنصۈل، حۇنصال ) ، хъегъ ]ev څېغ къохьолъалкIач qo%o;aljax قۈڮۈڸالگاچ - къохьолхIаркIач qo%ol\arjax قۈڮۈلحارگاچ къулчIчIизе qulZi#e ڨۇلڄێزې - уркъде urqde ئۇرقدې къуркьи qurpi قۇرقێ - джугIи Gufi جۇعێ къуркьизе qurpi#e قۇرڨێزې - джугIде Gufde جۇغدې кьабизе pabi#e ڨابێزې - кьапIде paPde ڨاڣدې кьабула pabula ڨابۇلا - кьапIиня paPinya ڨاڣێنيا кьабуларо pabularo ڨابۇلارۈ - кьапIиняро paPinyaro ڨاڣێنيارۈ кьабана pabana ڨابانا - кьапIана paPana ڨاڣانا кьабичIо pabizo ڨابێڃۈ - кьапIчIо paPzo ڨاڣڃۈ кьабила pabila ڨابێلا - кьапIла paPla ڨاڣلا кьабиларо pabilaro ڨابێلارۈ - кьапIларо́ paPlaro ڨاڣلارۈ кьабе pabe ڨابې - кьапIе paPe ڨاڣې кьабуге pabuge ڨابۇڬې - кьапIуги paPugi ڨاڣۇڬێ кьаралъи para;i ڨاراڸێ - кьарали parali ڨارالێ кьватIел pwaTel ڨواطېل - кьвагьел pwahel ڨواهېل кьватIизе pwaTi#e ڨواطێزې - кьвагьде pwahde ڨواهدې кьваххараб pwa{arab ڨواخاراب - кьварххараб pwar{arab ڨوارخاراب кьваххизе pwa{i#e ڨواخێزې - кьварххде pqar{de ڨوارخدې кьегI pef ڨېع - рокъи roqi رۈقێ кьегIер pefer (кьагIрил padril , кьагIи pafi ) ڨېعېر ( ڨاعرێل، ڨاعێ ) - кьегIер pefer (кьегIрил pefril , кьагIрал pafral ) ڨېعېر ( ڨېعرێل، ڨاعرال ) кьенссер penSer (кьонссрол ponSrol , кьунссрул punSrul ) ڨېنصېر ( ڨۈنصرۈل، ڨۇنصرۇل ) кьенссер penSer (кьинссрил pinSril , кьунссрул punSrul ) ( ڨېنصېر ( ڨێنصرێل، ڨۇنصرۇل кьертIезе perTe#e ڨېرطېزې - кьертIуде perTude ڨېرطۇدې кьерукъаб peruqab ڨېرۇقاب - кьертIураб perTurab ڨېرطۇراب кьерххараб per[arab ڨېرخاراب - кьергьараб perharab ڨېرهاراب накIкIураб naJurab ناڴۇراب кьерцисса perciSa ڨېرښێصا - кьертIиссала perTiSala ڨېرطێصالا кьагIритIегь pafriTeh ڨاعرێطېه - алжантIегь al$anTeh الجانطېه кьилихъан pili]an ڨێلێڅان - кодеххал kode{al (кудххал kud{al ) كۈدېخال ( كۇدخال ) кьищни pi&ni ڨێۺنێ - кьущ pu& (кьощол po&ol ) ڨۇۺ ( ڨۈۺۈل ) кьищни-къул pi&ni-qul ڨێۺنێ - قۇل - кьущ-къул pu&-qul ڨۇۺ - قۇل кьоххороххо po{or{o ڨۈخۈرخۈ - ххадиро {adiro خادێرۈ кьужна pu$na ڨۇجنا - кьож po$ ڨۈج кьурараб purarab ڨۇرارب - кьурураб pururab ڨۇرۇراب кьуркьудизе purpudi#e ڨۇرڨۇدێزې - кьуркьурдаде purpurdade ڨۇرڨۇردادې кIаз ja# گاز - колълъен ko:en (колълъадол ko:adol , колълъаби ko:abi ) كۈڷېن ( كۈڷادۈل، كۈڷابێ ) кIалдирай jaldiray گالدێراي - чандик xandik چاندێك кIалкIучI jaljuz گالگۇڃ - гьалбутин halbutin هالبۇتێن кIалухьин jalu%in گالۇڮێن - кIалрохьен jalro%en گالرۈڮېن кIалъазе ja;a#e گاڸازې - кIалгьаде jalhade گالهادې кIалъа́ла ja;ala گاڸالا - кIалгьаня jalhanya گالهانيا кIалъала́ро ja;alaro گاڸالارۈ - кIалгьаняро jalhanyaro گالهانيارۈ кIалъана ja;ana ڨوارخدې - кIалгьана jalhana گالهانا кIалъачIо ja;azo گاڸاڃۈ - кIалгьачIо jalhazo گالهاڃۈ кIалъала́ ja;ala گاڸالا - кIалгьала jalhala گالهالا кIалъаларо́ ja;alaro گاڸالارۈ - кIалгьаларо jalhalaro گالهالارۈ кIалъай ja;ay گاڸاي - кIалгьае jalhaya گالهايې кIалъаге ja;age گاڸاڬې - кIалгьаги jalhagi گالهاڬێ кIалъай ja;ay گاڸاي - кIалгьай jalhay گالهاي кIама jama گاما - чIварабнагь zwarabnah ڃوارابناه кIамури jamuri گامۇرێ - кIамур jamur گامۇر кIарччанаб jarXanab گارڿاناب - кIарччамаб jarXamab گارڿاماب ، рихьихIараб ri%i\arab رێڮێحاراب кIанцIезе jan`e#e گانڝېزې - кIенцIеде jen`ede گېنڝېدې кIанцIеро jan`ero گانڝېرۈ - кIенцIеро jen`ero گېنڝېرۈ кIаркьен jarpen (кIаркьадул jarpadul , кIаркьаби jarpabi ) گارڨېن ( گارڨادۇل، گارڨابێ ) - кIеркьен jerpen (кIеркьнил jerpnil , кIаркьнал jarpnal ) گېرڨېن ( گېرڨنێل، گارڨنال ) кIвагьащ jwaha& (кIвагьщил jwah&il , кIвагьщал jwah&al ) گواهاۺ ( گواهۺێل، گواهۺال ) - бекI bej (букIдул bujdul ) بېگ ( بۇگدۇل ) кIвезе jwe#e گوېزې - кIваде jwade گوادې кIола jola گۈلا - кIваня jwanya گوانيا кIоларо jolaro گۈلارۈ - кIваняро jwanyaro گوانيارۈ кIвана jwana گوانا - кIвана jwana گوانا кIвечIо jwezo گوېڃۈ - кIвачIо jwazo گواڃۈ кIвела jwela گوېلا - кIвала jwala گوالا кIвеларо jwelaro گوېلارۈ - кIваларо jwalaro گوالارۈ кIва jwa گوا - кIвае jwaye گوايې кIваге jwage گواڬې - кIваги jwagi گواڬێ кIвекIизе jweji#e گوېگێزې - кIекIде jejde گېگدې кIертIмахIо jerTma\o گېرطماحۈ - махIалдол чехь ma\aldol xe% ماحالدۈل چېڮ кIибикIизе jibiji#e گێبێگێزې - кIиникIде jinijde گێنێگدې кIикIвекьаб jijwepab گێگوېڨاب - кIикIокьаб jijopab گێگۈڨاب кIитIалаяб jiTalayab گێطالاياب - кIиалаяб jialayab گێئالاياب кIицIцIул ji~ul گێڞۇل - кIицIцIол ji~ol گێڞۈل кIоркIоно jorjono گۈرگۈنۈ - кIуркIуна jurjuna گۇرگۇنا кIудияб judiyab گۇدێياب - кIудаб judab گۇداب кIукьмахх jupma{ گۇڨماخ - кIвецIцIмахх jwe~ma{ گوېڞماخ кIури juri گۇرێ - чIенкIлал zenjlal ڃېنگلال кIутI juT گۇط - гоноцI gono` (гонцIол gon`ol , гонцIал gon`al ) ڬۈنۈڝ ( ڬۈنڝۈل، ڬۈنڝال ) кIущ ju& گۇۺ - кIващ jwa& گواۺ кIущизе ju&i#e گۇۺێزې - кIващ тIеде jwa& Tede گواۺ طېدې кIущтIа ju&Ta گۇۺطا - цигьир cihir (цагьрал cahral) ښێهێر ( ښاهرال ) кIкIвазе Jwa#e ڴوازې - кIкIваде Jwade ڴوادې кIкIвахIал Jwa\al ڴواحال - кIкIвагIал Jwafal ڴواعال кIкIвахIалаб Jwa\alab ڴواحالاب - кIкIвагIалаб Jwafalab ڴواعالاب кIкIвахIаллъи Jwa\al;i ڴواحالڸێ - кIкIвагIали Jwafali ڴواعالێ кIкIвахIаллъизе Jwa\al;i#e ڴواحالڸێزې - кIкIвагIалде Jwafalde ڴواعالدې кIкIвелизе Jwli#e ڴوېلێزې - кIкIвелхIде Jwel\de ڴوېلحدې лаб lab لاب - ро́къи roqi (рокъаби roqabi ) رۈقێ ( رۈقابێ ) лаваш lawa^ لاواش - бакари bakari باكارێ легIенчIчIдизе lefenZdi#e لېعېنڄدێزې - легIечIчIде lefeZde لېعېڄدې леледизе leledi#e لېلېدێزې - гIоргIордаде forfordade عۈرعۈردادې лезе le#e لېزې - ледиссала lediSala لېدێصالا лимхIадго lim\adgo لێمحادڬۈ - лемхIадго lem\adgo لېمحادڬۈ лимхIараб lim\arab لێمحاراب - лемхIараб lem\arab لېمحاراب лимхIизе lim\i#e لێمحێزې - лемхIде lem\de لېمحدې лол lol لۈل - ручун ruxun رۇچۇن лолен lolen (лулби lulbi ) لۈلېن ( لۇلبێ ) - болбо bolbo (балбал balbal ) بۈلبۈ ( بالبال ) лоло lolo لۈلۈ - никIкI niJ نێڴ лъабго ;abgo ڸابڬۈ - гьабго habgo هابڬۈ лъабгIин ;abfin ڸابعێن - гьабгIен habfen هابعېن лъавуда ;awuda ڸاوۇدا - гьавола hawola هاوۈلا лъагIел ;afel ڸاعېل - гьагIел hafel هاعېل лъай ;ay ڸاي - гьай hay هاي лъалкI ;alj ڸالگ - гьакI haj هاگ лъазаби ;a#abi ڸازابێ - гьадебуй hadebuy هادېبۇي лъазе ;a#e ڸازې - гьаде have هادې лъала ;ala ڸالا - гьаня haNa هانيا лъаларо ;alaro ڸالارۈ - гьаняро haNaro هانيارۈ лъана ;ana ڸانا - гьана hana هانا лъачIо ;azo ڸاڃۈ - гьачIо hazo هاڃۈ лъазабила ;a#abila ڸازابێلا - гьадебула hadebula هادېبۇلا лъазабичIо ;a#abizo ڸازابێڃۈ - гьадебучIо hadebuzo هادېبۇڃۈ лъазабе ;a#abe ڸازابې - гьадебуе hadebuye هادېبۇيې лъазабуге ;a#abuge ڸازابۇڬې - гьадебуги hadebugi هادېبۇڬێ лъалхъизе ;al]i#e ڸالڅێزې - танхъде tan]de تانڅدې лъар ;ar ڸار - гьар har هار лъарагIав ;arafaw ڸاراعاو - гьарагIав harafaw هاراعاو лъарамухъ ;aramu] ڸارامۇڅ - гIурулнухъ furulmu] عۇرۇلنۇڅ лъеберго ;ebergo ڸېبېرڬۈ - гьеберго hebergo هېبېرڬۈ лъедераб ;ederab ڸېدېراب - гьедераб hederab هېدېراب лъезе ;e#e ڸېزې - гьеде hede هېدې лъола ;ola ڸۈلا - гьена hena هېنا лъоларо ;olaro ڸۈلارۈ - гьенаро henaro هېنارۈ лъуна ;una ڸۇنا - гьуна huna هۇنا лъечIо ;ezo ڸېڃۈ - гьечIо hezo هېڃۈ лъела ;ela ڸېلا - гьела hela هېلا лъеларо ;elaro ڸېلارۈ - гьеларо helaro هېلارۈ лъе ;e ڸې - гье he هې лъоге ;oge ڸۈڬې - гьоги hogi هۈڬێ лъел ;el ڸېل - гьел hel (гьолол holol , гьулдул huldul ) هېل ( هۈلۈل، هۇلدۇل ) лъелаб ;elab ڸېلاب - гьелаб helab هېلاب лъелго ;elgo ڸېلڬۈ - гьелдго heldgo هېلدڬۈ лъен ;en ڸېن - гьен hen (гьонол honol , гьундул hundul ) هېن ( هۈنۈل، هۇندۇل ) лъилъаризе ;i;ari#e ڸێڸارێزې - гьилгьарде hilharde هێلهاردې лъилъизе ;i;i#e ڸێڸێزې - гьилгьде hilhde هێلهدې лъимал ;imal ڸێمال - гьимал himal هێمال лъимерлъи ;imer;i ڸێمېرڸێ - гьимели himeli هێمېلێ лъоб ;ob ڸۈب - лаб lab لاب лъов ;ow ڸۈو - лав law لاو лъой ;oy ڸۈي - лай lay لاي лъол ;ol ڸۈل - лал lal لال лъосс ;oS ڸۈص - ласс laS لاص лъолълъ ;o: ڸۈڷ - лалълъ la: لاڷ лъоз ;o# ڸۈز - лаз la# لاز лъоссул ;oSul ڸۈصۇل - лассул laSul لاصۇل лъолълъул ;o:ul ڸۈڷۇل - лалълъул la:ul لاڷۇل лъозул ;o#ul ڸۈزۇل - лазул la#ul لازۇل лъоба ;oba ڸۈبا - лоба loba لۈبا лъор ;ob ڸۈر - гьор hor هۈر лъорпихъ ;or_i] ڸۈرفێڅ - гьорпихъ hor_i] هۈرفێڅ лълъалъазе :a;a#e ڷاڸازې - лълъаладе :alade ڷالادې лълъамалъизе :ama;i#e ڷاماڸێزې - лълъамалде :amalde ڷامالدې лълъамизе :ami#e ڷامێزې - къотIде qoTde قۈطدې лълъвартIараб :warTarab ڷوارطاراب - боххлабараб bo{labarab بۈخلاباراب лълъедезе :ede#e ڷېدېزې - лълъин ххарде :in {arde ڷێن خاردې лълъелъ :e; ڷېڸ - лълъел :el ڷېل лълъим :im ڷێم - лълъин :in ڷێن лълъие :iye ? ڷێيې ؟ - лълъее :eye ? ڷېيې ؟ лълъил :il ? ڷێل ؟ - лълъили :ili ? ڷێلێ ؟ лълъикIлъи :ij;i ڷێگڸێ - лълъикIли :ijli ڷێگلێ лълъикIлъизе :ij;i#e ڷێگڸێزې - лълъикIде :ijde ڷێگدې лълъолъохьон :o;o%on ڷۈڸۈڮۈن - лълъолохьон :olo%on ڷۈلۈڮۈن лълъухъаб :u]ab ڷۇڅاب - ухъаб u]ab ئۇڅاب лълъухьизе :u%i#e ڷۇڮێزې - лълъвахъаде :wa]ade ڷواڅادې лIар /ar ڶار - лълъар :ar ڷار лIвартIизе /warTi#e ڶوارطێزې - лълъвартIде :warTde ڷوارطدې лIини /ini ڶێنێ - лълъини :ini ڷێنێ лIугъур /uvur ڶۇغۇر - лълъугъур :uvur ڷۇغۇر лIугьине /uhine ڶۇهێنې - лълъугьде :uhde ڷۇهدې лIугIел /ufel ڶۇعېل - лълъугIел :ufel ڷۇعېل лIугIизе /ufi#e ڶۇعێزې - лълъугIде :ufde ڷۇعدې лIулIазе /u/a#e ڶۇڶازې - лълъулълъаде :u:ade ڷۇڷادې лIутизе /uti#e ڶۇتێزې - лълъутде :utde ڷۇتدې лIутI /uT ڶۇط - лълъутI :uT ڷۇط нагIли nafli ناعلێ - лагIлу laflu لاعلۇ нажас na#as ناجاس - наджас naGas ناجاس найитIала nayil Tala نايێطالا - найил ала nayil ala , кодеххал kode{al (кудххал kud{al ) نايێل الا، كۈدېخال (كۇخال) наку naju ناكۇ - нако najo ناكۈ накку naKu ناڭۇ - хIурнакко \urnaKo حۇرناڭۈ налбек nalbek نالبېك - налбег nalbeg نالبېڬ чайдол гъадаро xaydol vadaro چايدۈل غادارۈ налъи na;i ناڸێ - налгьи nalhi نالهێ нах na[ ناځ - нагь nah ناه нахъе ине na]e ine ناڅې ئێنې - вогенде wogende (йогенде yogende , богенде bogende , рогенде rogende ) وۈڬېندې ( يۈڬېندې، بۈڬېندې، رۈڬېندې ) нахъеги na]egi ناڅېڬێ - нахъойги na]oygi ناڅۈيڬێ нахъессеб na]eSeb ناڅېصېب - нахъассаб na]aSab ناڅاصاب нахъеккезе na]eSeb ناڅېڭېزې - нахъаккеде na]aKede ناڅاڭېدې нахъекъазе na]eqa#e ناڅېقادې - нахъекъаде na]eqade ناڅېقادې нахъчIвазе na]zwade ناڅڃوازې - нахъечIваде na]ezwade ناڅېڃوادې натI naT ناط - нал nal نال нечезе nexe#e نېچېزې - нучуде nuxude نۇچۇدې нечола nexola نېچۈلا - нучуня nuxunya نۇچۇنيا нечоларо nexolaro نېچۈلارۈ - нучуняро nuxunyaro نۇچۇنيارۈ нечана nexana نېچانا - нучуна nuxuna نۇچۇنا нечечIо nexezo نېچېڃۈ - нучучIо nuxuzo نۇچۇڃۈ нечела nexela نېچېلا - нучула nuxula نۇچۇلا нечеларо nexelaro نېچېلارۈ - нучуларо nuxularo نۇچۇلارۈ неча nexa نېچا - нучуе nuxuye نۇچۇيې нечаге nexage نېچاڬې - нучуги nuxugi نۇچۇڬێ нечон nexon نېچۈن - нучун nuxun نۇچۇن нечолаго nexolaro نېچۈلارۈ - нучуняго nuxunyago نۇچۇنياڬۈ нечараб nexarab نېچاراب - нучураб nuxurab نۇچۇراب нижер ni$er نێجېر - нежер ne$er نېجېر низам ni#am نێزام - мизан mi#an مێزان нилъ ni; نێڸ - нил nil نێل нилъу ni;u نێڸۇ - нилгьо nilho نێلهۈ нилъумацIцI ni;uma~ نێڸۇماڞ - нилгьомацIцI nilhoma~ نێلهۈماڞ нилI ni/ نێڶ - нилълъ ni: نێڷ нилIер ni/er نێڶېر - нелълъер ne:er نېڷېر ниха ni[a نێځا - нигьа niha نێها нихьу ni%u نێڮۇ - нихьодул жул ni%odul $ul نێڮۈدۇل جۇل нолI no/ نۈڶ - сонкъасси sonqaSi سۈنقاصێ ноцIцI no~ نۈڞ - нуццо nuCo نۇڛۈ нужер nu$er نۇجېر - ножер no$er نۈجېر нуси nusi نۇسێ - хъанхърадол босен ]an]radol bosen څانڅرادۈل بۈسېن нусиреч nusirex نۇسێرېچ - хъанхъра ]an]ra څانڅرا нух nu[ نۇځ - нугь nuh نۇه нухи nu[i نۇځێ - ногьи nohi نۈهێ нухбикьи nu[bipi نۇځبێڨێ - нугьбикьи nuhbipi نۇهبێڨێ нухлулав nu[lulaw نۇځلۇلاو - нугьлулав nuhlulaw نۇهلۇلاو нухъа nu]a نۇڅا - цIцIумагъедо ~umavedo ڞۇماغېدۈ магълъи mav;i ماغڸێ - магъли mavli ماغلێ магIакI mafaj ماعاگ - гIубукI fubuj عۇبۇگ , гъарччигъадол имич varxivadol imix غارڿێغادۈل ئێمێچ (Кудалиб абинеб куц), парччули _arXuli فارڿۇلێ (Хъвартихьуниб абинеб куц) магIарулав mafarulaw ماعارۇلاو - маарулав maarulaw مائارۇلاو магIазукъали mafa#uqali ماعازۇقالێ - магIазукъили mafa#uqili ماعازۇقێلێ магIирукъ mafiruq ماعێرۇق - бокIон bojon بۈگۈن магIишат mafi^at ماعێشات - бел-эрбахъи bel'erba]i بېلئېرباڅێ магIу mafu ماعۇ - магIо mafo ماعۈ мадугьал maduhal مادۇهال - мадогьал madohal مادۈهال мажбикь ma$bip ماجبێڨ - ункъгIал unqfal ئۇنقعال мажгит ma$git ماجڬێت - межгит me$git مېجڬێت майдан maydan (майданал maydanal) مايدان (مايدانال) - майдан maydan (майдаби maydabi) مايدان (مايدابێ) макру makru ماكرۇ - рекIкI reJ رېڴ макънатIис maqnaTis ماقناطێس - макълатIис maqlaTis ماقلاطێس макьу mapu ماڨۇ - макьо mapo ماڨۈ макьиххин mapi{in ماڨێخێن - микьиххин mipi{in مێڨێخێن макIкIла maJla ماڴلا - пали _ali (цIадул `adol) فالێ мали mali مالێ - милгьи milhi (молгьол molhol, малгьал malhal) مێلهێ (مۈلهۈل، مالهال) малъ ma; (малъал ma;al) ماڸ (ماڸال) - мал mal (малил malil, малал malal) مال (مالێل، مالال) манакIо manajo ماناگۈ - манаркIо manarjo مانارگۈ манги mangi مانڬێ - адххел ad{el ادخېل хьонбакI %onbaj ڮۈنباگ мангъал manval مانغال - цIеламахх `elama{ ڝېلاماخ маргьа marha مارها - малгьо malho (малгьаби malhabi) مالهۈ (مالهابێ) маржан mar$an مارجان - марджан marGan مارجان маркIачадул как marjaxadul kak مارگاچادۇا كاك - маркIаяде как marjayade kak مارگايادې كاك мартI marT مارط - саву sawu ساوۇ матIу maTu ماطۇ - мутIу muTu مۇطۇ мах ma[ ماځ - магь mah ماه махIу ma\u ماحۇ - махIо ma\o (махIалдол ma\aldol, махIаби ma\abi) ماحۈ (ماحالدۈل، ماحابێ) мацIцIкквей ma~Kwey ماڞڭوېي - мацIцIбоххлабай ma~bo{labay ماڞبۈخلاباي мачIу mazu ماڃۇ - мачIо mazo (мачIалдол mazaldol, мачIаби mazabi) ماجۈ (ماجالدۈل، ماجابێ) - штабель, кипа мачIу mazu ماڃۇ - мочIо mozo (мучIдул muzdul) مۈڃۈ (مۇڃدۇل) - кремень машгьураб ma^hurab ماشهۇراب - цIцIар рагIараб ~ar rafarab ڞار راعاراب мащу ma&u ماۺۇ - мощо mo&o مۈۺۈ мегеж mege$ (магжил mag$il, мугжул mug$ul) مېڬېج (ماڬجێل، مۇڬجۇل) мегеж mege$ (мегжил meg$il, мугжул mug$ul) مېڬېج (مېڬجێل، مۇڬجۇل) мегIер mefer مېعېر - меэр meer (моърол mo'rol, муърул mu'rul) مېئېر (مۈئرۈل، مۇئرۇل) мегIер mefer مېعېر - ххонехх {one{ (ххонххил {on{il, ххонххал) خۈنېخ (خۈنخێل، خۈنخال) мекълъизе meq;i#e مېقڸێزې - мекъде meqde مېقدې мекъсса meqSa مېقصا - мекъиссала meqiSala مېقێصالا мергу mergu (мергил mergil, мергал mergal) مېرڬۇ (مېرڬێل، مېرڬال) марго margo (мергидол mergidol, маргал margal) مارڬۈ (مېرڬێدۈل، مارڬال) милъир mi;ir مێڸێر - кваркьа kwarpa (куркьби kurpbi) كوارڨا (كۇرڨبێ) милъиршо mi;ir^o مێڸێرشۈ - ниричIчIро niriZro نێرێڄرۈ мискинаб miskinab مێسكێناب - мискIиняб misjinyab مێسگێنياب мискинлъи miskin;i مێسكێنڸێ - мискIили misjili مێسگێلێ мискинлъизе miskin;i#e مێسكێنڸێزې - мискIилде misjilde مێسگێلدې мискинчи miskinxi مێسكێنچێ - мискIинчи misjinxi مێسگێنچێ михир (мохрол, михрал) mi[ir (mo[rol, mi[ral) مێځێر - мигъир (могърол, магърал) mivir (movrol, mavral) مێغێر михир mi[ir مێځێر - гурдаро gurgaro ڬۇردارۈ мокъ moq مۈق - ссел Sel صېل мокърукь moqrup مۈقرۇڨ - мокърокьбакI moqropbaj مۈقرۈڨباگ мохрочалаби mo[roxalabi مۈځرۈچالابێ - могърогIучIал movrofuzal مۈغرۈعۇڃال моцIцIу mo~u مۈڞۇ - ноцIцIо no~o (ноцIцIалдол no~aldol, ноцIцIаби no~abi) نۈڞۈ (نۈڞالدۈل، نۈڞابێ) мугъ muv مۇغ - могъ mov مۈغ мугъаб muvab موغاب - могъаб movab مۈغاب мугъчIвазе muvzwa#e مۇغڃوادې - могъчIваде movzwade مۈڃوادې мужалат mu$alat مۇجالات - миджарат miGarat مێجارات мукъулукъ muquluq مۇقۇلۇق - мукълакъ muqlaq مۇقلاق мукIурлъи mujur;i مۇگۇرڸێ - мукIули mujuli مۇگۇلێ мукIурлъизе mujur;i#e مۇگۇرڸێزې - мукIулде mujulde مۇگۇلدې мукIурлъула mujur;ula مۇگۇرڸۇلا - мукIулиня mujulinya مێگۇلێنيا мукIурлъуларо mujur;ularo مۇگۇرڸۇلارۈ - мукIулиняро mujulinyaro مۇگۇلێنيارۈ мукIурлъила mujur;ila مۇگۇرڸێلا - мукIула mujula مۇگۇلا мукIурлъиларо mujur;ilaro مۇگۇرڸێلارۈ - мукIуларо mujularo مۇگۇلارۈ мукIурлъана mujur;ana مۇگۇرڸانا - мукIулуна mujuluna مۇگۇلانا мукIурлъичIо mujur;izi مۇگۇرڸێڃۈ - мукIулчIо mujulzo مۇگۇلڃۈ мукIурлъе mujur;e مۇگۇرڸې - мукIуле mujule مۇگۇلې мукIурлъуге mujur;uge مۇگۇرڸۇڬې - мукIулуги mujulugi مۇگۇلۇڬێ мукIурлъун mujur;un مۇگۇرڸۇن - мукIулун mujulun مۇگۇلۇن мукIурлъулаго mujur;ulago مۇگۇرڸۇلاڬۈ - мукIулуняго mujulunyago مۇگۇلۇنياڬۈ мухъ mu] مۇڅ - нухъ nu] نۇڅ муцIцIи́ mu~i مۇڞێ - нуцIцIи nu~i نۇڞێ муцIцIи́ mu~i مۇڞێ - ноцIцIо no~o نۈڞۈ (бурутIидол ноцIцIо buruTidol no~o بۇرۇطێدۈل نۈڞۈ ) мучари muxari مۇچارێ - мухIчари mu\xari مۇحچارێ озденг o#deng ئۈزدېنڬ - хIетIечIчIел \eTeZel حېطېڄېل оцхIутI oc\uT ئۈښحۇط - гъоссолхIутI voSol\uT غۈصۈلحۇط онод onod ئۈنۈد - чIчIалунти Zal'unti ڄالئۇنتێ паж _a$ فاج - парж _ar$ فارج палиж _ali$ فالێج - париж _ari$ فارێج палугьан _aluhan فالۇهان - палгьаван _alhawan فالهاوان пама _ama فاما - парма _arma فارما панкъ _anq فانق - бакари bakari باكارێ паракъатаб _araqatab فاراقاتاب - парикъатаб _ariqatab فارێقاتاب паркъезе _arqe#e فارقېزې - кIенчIеде jenzede گېنڃېدې парпадизе _ar_adi#e فارفادێزې - парпарде _ar_arde فارفاردې парсс _arS فارص - ссел Sel صېل партIизе _arTi#e فارطێزې - кIобокIде jobojde گۈبۈگدې парччи _arXi (пурччби _urXbi) فارڿێ (فۇرڿبێ) - бурутIи buruTi (бурутIаби buruTabi) بۇرۇطێ (بۇرۇطابێ) пент _ent فېنت - кIичI jiz گێڃ пикру _ikru فێكرۇ - пикри _ikri فێكرێ пиндикъ _indiq فێندێق - цIцIоросса ик ~oroSa ik ڞۈرۈصا ئێك (кIагьадерил мацIцI) пинкь _inp فێنڨ - пурукь _urup (пуркьил _urpil, пуркьал _urpal) فۇرۇڨ (فۇرڨێل، فۇرڨال) пуйзе _uy#e فۇيزې - пуде _ude فۇدې пурчIина _urzina فۇرڃێنا - гьохъ ho] (гьохъил ho]il) هۈڅ (هۈڅێل) пурчIун _urzun فۇرڃۇن - порчIон _orzon (порчIмил _orzmil, порчIмал _orzmal) فۈرڃۈن (فۈرڃمێل، فۈرڃمال) рагьабакI rahabaj راهاباگ - гьекеро هېكېرۈ рагьазе raha#e راهازې - рагьдаде rahdade راهدادې рагьай rahay راهاي - регьел rehel رېهېل рагьу rahu راهۇ - рагьо raho راهۈ рагьтIа rahTa راهطا - рагьла rahla راهلا рагьумахIу rahuma\u راهۇماحۇ - рагьомахIи rahoma\i راهۈماحێ радал radal رادال - рогьоле rohole رۈهۈلې рада-радал rada-radal رادا - رادال - рогьо-рогьоле roho-rohole رۈهۈ - رۈهۈلې ражи ra$i راجێ - рижи ri$i (рожол ro$ol) رێجێ (رۈجۈل) ражибух ra$ibu[ راجێبۇځ - рижичухI ri$ixu\ رێجێچۇح ражипер راجێفېر - рижипер (рижипорол) رێجێفېر (رێجێفۈرۈل) ражиххинкал ra$i{injal راجێخێنگال - рожолълъххинкIал ro$o:{injal رۈجۈڷخێنگال разилъи ra#i;i رازێڸێ - разили ra#ili رازێلێ разилъизе ra#i;i#e رازێڸێزې - разилде ra#ilde رازێلدې ракъдалаб raqdalab راقدالاب - рукъдалаб ruqdalab رۇقدالاب ралъад ra;ad راڸاد - ралгьад ralhad رالهاد раса rasa راسا - тIабакI Tabaj (тIабкIил Tabjil, тIабкIал Tabjal) طاباگ (طابگێل، طابگال) расалъи rasa;i راساڸێ - жанибли $anibli جانێبلێ гомогли gomogli ڬۈمۈڬلێ расен rasen راسېن - ресен resen رېسېن ратIа ruTa (рутIби ruTbi) راطا (رۇطبێ) - рал'а ral'a (рулби rulbi) رالئا (رۇلبێ) ратIалъи raTa;i راطاڸێ - балали babali بالالێ ратIалъизе raTa;i#e راطاڸێزې - балалде balalde بالادې рахазе ra[a#e راځازې - рахIаде ra\ade راحادې рахала ra[ala راځالا - рахIаня ra\anya راحانيا рахаларо ra[alaro راځالارۈ - рахIаняро ra\anyaro راحانيارۈ рахана ra[ana راځانا - рахIана ra\ana راحانا рахачIо ra[azo راځاڃۈ - рахIачIо ra\azo راحاڃۈ рахала ra[ala راځالا - рахIала ra\ala راحالا рахаларо ra[alaro راځالارۈ - рахIаларо ra\alaro راحالارۈ рахай ra[ay راځاي - рахIае ra\aye راحايې рахан ra[an راځان - рахIан ra\an راحان рахалаго ra[alago راځالاڬۈ - рахIаняго ra\anyago راحانياڬۈ рахи ra[\ راځێ - хIунсс \unS (хIонссол \onSol, хIунссал \unSal) حۇنص (حۈنصۈل، حۇنصال) раххчирукъ ra{xiruq راخچێرۇق - рикъунккаби raqunKabi رێقۇنڭابێ раххан ra{an (роххнол ra{nol, руххнул ru{nul) راخان (رۈخنۈل، رۇخنۇل) - раххан (раххнал, руххнул) راخان (راخنال، رۇخنۇل) рахъу ra]u راڅۇ - рохъо ro]o رۈڅۈ рачел raxel راچېل - рочен roxen (рочадол roxadol, ручби ruxbi) رۈچېن (رۈچادۈل، رۇچبێ) регъезе reve#e رېغېزې - ругъуде ruvude رۇغۇدې регIизе refi#e رېعێزې - регIде refde رېعدې регIун гьечIо refun hezo رېعۇن هېڃۈ - рогIон гьечIо rofon hezo رۈعۈن هېڃۈ релъен re;en رېڸېن - релгьен relhen رېلهېن релъи re;i رېڸێ - роххи ro{i رۈخێ релълъараб re:arab رېڷاراب - ралълъараб ra:arab راڷاراب релълъине re:ine رېڷێنې - релълъенде re:ende رېڷېندې релълъун re:un رېڷۇن - ролълъон ro:on رۈڷۈن рекъезе reqe#e رېقېزې - рекъеде reqede رېقېدې рекъел reqel رېقېل - рекъен reqen رېقېن рекълъизе req;i#e رېقڸێزې - рекъде reqde رېقدې рекъон reqon رېقۈن - рокъон roqon رۈقۈن рекIарав rejaraw رېگاراو - ракIарав rajaraw راگاراو рекIехъе reje]e رېگېڅې - рокIехъе رۈگېڅې рекIекълъизе رېگېقڸێزې - рокIекъде roje]e رۈگېقدې рекIкIизе reJi#e رېڴێزې - бикIкIде biJde بێڴدې рекIине rejine رېگێنې - рекIенде rejende رېگېندې чотIа рекIине xoTa rejine چۈطا رېگێنې - чола рекIенде xola rejende چۈلا رېگېندې чотIа рекIуна xoTa rejuna چۈطا رېگۇنا - чола рекIена xola rejena چۈلا رېگېنا чотIа рекIунаро xoTa rejunaro چۈطا رېگۇنارۈ - чола рекIенаро xola rejenaro چۈلا رېگېنارۈ чотIа рекIина xoTa rejina چۈطا رېگێنا - чола рекIела xola rejela چۈلا رېگېلا чотIа рекIинаро xoTa rejinaro چۈطا رېگنارۈ - чола рекIеларо xola rejenaro چۈلا رېگېلا чотIа рекIана xoTa rejana چۈطا رېگانا - чола ракIана rasa چۈلا راگانا чотIа рекIинчIо xoTa rejinzo چۈطا رېگێنڃۈ - чола рекIенчIо xola rejenzo چۈلا رېگېنڃۈ чотIа рекIа xoTa reja چۈطا رېگا - чола ракIа xola raja چۈلا راگا чотIа рекIуге xoTa rejuge چۈطا رېگۇڬې - чола рокIоги xola rojogi چۈلا رۈگۈڬێ чотIа рекIун xoTa rejun چۈطا رېگۇن - чола рокIон xola rojon چۈلا رۈگۈن рекIине rejine رېگێنې - рукIуде rujude رۇگۇدې чирахъ рекIине xira] rejine چێراڅ رېگێنې - чирахъ рукIуде xira] rujude چێراڅ رۇگۇدې чирахъ рекIуна xir] rejuna چێراڅ رېگۇنا - чирахъ рукIуня xira] rujunya چێراڅ رۇگۇنيا чирахъ рекIунаро xira] rejunaro چێراڅ رېگۇنارۈ - чирахъ рукIуняро xira] rujunyaro چێراڅ رۇگۇنيارۈ чирахъ рекIина xira] rejina چێراڅ رېگێنا - чирахъ рукIула xira] rujula چێراڅ رۇگۇلا чирахъ рекIинаро xira] rejinaro چێراڅ رېگێنارۈ - чирахъ рукIуларо xira] rujularo چێراڅ رۇگۇلارۈ чирахъ рекIана xira] rejana چێراڅ رېگانا - чирахъ рукIуна xira] rujuna چێراڅ رۇگۇنا чирахъ рекIинчIо xira] rejinzo چێراڅ رېگێنڃۈ - чирахъ рукIучIо xira] rujunzo چێراڅ رۇگۇڃۈ чирахъ рекIе xira] reje چێراڅ رېگې - чирахъ рукIуе xira] rujuye چێراڅ رۇگۇيې чирахъ рекIоге xira] rejoge چێراڅ رېگۈڬې - чирахъ рукIуги xira] rujugi چێراڅ رۇگۇڬێ чирахъ рекIун буго xira] rejun bugo چێراڅ رېگۇن بۇڬۈ - чирахъ рукIун буго xira] rujun bugo چێراڅ رۇگۇن بۇڬۈ релъанхъи re;an]i رېڸانڅێ - роххи ro{i رۈخێ релъедакунчI re;edakunz رېڸېداگۇنڃ - канчIахIутI kanza\uT كانڃنحۇط релъен re;en رېڸېن - релгьен relhen رېاهېن релъи re;i رېڸێ - роххи ro{i رۈخێ релъизе re;i#e رېڸێزې - роххде ro{de رۈخدې релълъин re:in رېڷێن - релълъей re:ey رېڷېي релълъине re:ine رېڷێنې - релълъенде re:ende رېڷېندې ретIел reTel رېطېل - рельэл rel'el (ролол rolol) رېئېل (رۈلۈل) ретIине reTine رېطێنې - регьеде rehede رېهېدې ретIуна reTuna رېطۇنا - регьена rehena رېهېنا ретIуларо reTularo رېطۇلارۈ - регьенаро rehenaro رېهېنارۈ ретIина reTina رېطێنا - регьела rehela رېهېلا ретIинаро reTinaro رېطێنارۈ - регьеларо rehelaro رېهېلارۈ ретIана reTana رېطانا - рагьана rahana راهانا ретIичIо reTizo رېطێڃۈ - регьечIо rehezo رېهېڃۈ ретIе reTe رېطې - регьее reheye رېهېيې ретIуге reTuge رېطۇڬې - рогьоги rohogi رۈهۈڬێ ретIун reTun رېطۇن - рогьон rohon رۈهۈن ретIулаго reTulago رېطۇلاڬۈ - регьеняго rehenyago رېهېناڬۈ рекIкIун reJun رېڴۇن - рокIкIон roJon رۈڴۈن рехъеб re]eb (рехъебалълъул re]eba:ul) رېڅېب (رېڅېباڷۇل) - рехъеб re]eb (рехъбил re]bil) رېڅېب (رېڅبێل) реччеб reXeb (раччбил raXbil) رېڿېب (راڿبێل) - реччеб reXeb (реччбил reXbil) رېڿېب (رېڿبێل) речIчIизе reZi#e رېڄێزې - речIчIеде reZede رېڄېدې речIчIула reZula رېڄۇلا - речIчIиня reZinya رېڄێنيا речIчIуларо reZularo رېڄۇلارۈ - речIчIиняро reZinyaro رېڄێنيارۈ речIчIана reZana رېڄانا - рачIчIана raZana راڄانا речIчIичIо reZizo رېڄێڃۈ - речIчIечIо reZezo رېڄېڃۈ речIчIила reZila رېڄێلا - речIчIела reZela رېڄېلا речIчIиларо reZilaro رېڄێلارۈ - речIчIеларо reZelaro رېڄېلارۈ речIчIа reZa رېڄا - рачIчIа raZa راڄا речIчIун reZun رېڄۇن - рочIчIон roZon رۈڄۈن речIчIун reZun رېڄۇن - рочIчIон roZon رۈڄۈن рещтIен reZTen رېۺطېن - рещтIел reZTel رېۺطېل рещтIине reZTine رېۺطێنې - рещтIде reZTde (вещтIде weZTde) رېۺطدې (وېۺطدې) реэдизе reedi#e رېئېدێزې - квер багьде kwer bahde كوېر باغدې ризкъи ri#qi رېزقێ - рикъзи riq#i رېقزێ риидал riidal رێئێدال - риидала riidala رێئێدالا рикьи ripi رېڨێ - рикьо ripo رېڨۈ (бащдаб къили ba&dab qili) рикIкIад riJad رێڴاد - рикIкIада riJada رێڴادا ритIучI riTuz رێطۇڃ - литIучI liTuz لێطۇڃ рогьине rohine رۈهێنې - хъахIли баде ]a\li bade څاحلێ بادې рокIкIен roJen رۈڴېن - тIокIкIен ToJen (тIукIкIадол TuJadol, тIукIкIби TuJbi) طۈڴېن (طۇڴادۈل، طۇڴبێ) рокъоб roqob رۈقۈب - рукъуб ruqub رۇقۇب рилълъине re:ine رێڷێنې - релълъенде re:ende رېڷېندې рисскIи riSji رێصگێ - рисси riSi (риссол riSol, риссаби riSabi) رێصێ (رێصۈل، رێصابێ) рицIцIимахIу ri~ima\u رێڞێماحۇ - рицIцIилмахIо ri~ilma\o رێڞێلماحۈ рихине ri[ine رێځێنې - рихьде ri%de رێڮدې ришват ri^wat رێشوات - рушбат ru^bat رۇشبات рищи ri&i (рищаби ri&abi) رێۺێ (رێۺابێ) - рищи ri&i (рищалаби ri&alabi) رێۺێ (رێۺالابێ) рокIкIен (рокIкIацца, рокIкIадул, рукIкIби) ro~en (ro~aCa, ro~adul, ru~bi) رۈڴېن (رۈڴاڛا، رۈڴادۇل، رۇڴبێ) - тIокIкIен (тIокIкIницца, тIокIкIадол, тIукIкIби) To~en (To~niCa, To~adol, Tu~bi) طۈڴېن (طۈڴنێڛا، طۈڴادۈل، طۇڴبێ) ролI ro/ رۈڶ - ролълъ ro: رۈڷ росу rosu رۈسۇ - росо roso رۈسۈ роххкилищ ro{kili& رۈخێكێلێۺ - гьитIинкирищ hiTinkili& هێطێنكێرێۺ роччин roXin رۈڿێن - буччи buXi بۇڿێ ругьел ruhel رۇهېل – рогьел rohel رۈهېل ругьунлъизе ruhun;i#e رۇهۇنڸێزې - ругьулде ruhulde رۇهۇلدې рогьел rohel رۈهېل - рогьел rohel, хъахIлибай ]a\libay رۈهېل، څاحلێباي рогьине rohine رۈهێنې - хъахIли баде ]a\li bade څاحلێ بادې рогьде rohde رۈهدې рогьоб rohob رۈهۈب - рогьо roho رۈهۈ роцен rocen رۈښېن - рорцен rorcen رۈرښېن роцIцIине ro~ine رۈڞێنې - роцIцIде ro~de رۈڞدې ругьи ruhi رۇهێ - рогьи rohi رۈهێ ругьине ruhine رۇهێنې - рогьде rohde رۈهدې ругьунлъизе ruhun;i#e رۇهۇنڸێزې - ругьулде ruhulde رۇهۇلدې рузман ru#man رۇزمان - ружмар ru$mar رۇجمار рукъи ruqi رۇقێ - рокъи roqi رۈقێ рукIел rujel رۇگېل - руккен ruKen رۇڭېن рукIкIел ruJel رۇڴېل - рукIкIи ruJi (рукIкIаби ruJabi) رۇڴێ (رۇڴابێ) руссине ruSine رۇصێنې - нахъруссде na]ruSde ناڅرۇصدې рухьен ru%en رۇڮېن - рохьен ro%en رۈڮېن самизе sami#e سامێزې - хъунхъде ]un]de څۇنڅدې сахаб sa[ab ساځاب - сагъаб savab ساغاب сахлъи sa[;i ساځڸێ - сагъли savli ساغلێ сезе se#e سېزې - сеиссала seiSala سېئێصالا селсел selsel سېلسېل - сесел sesel سېسېل симис simis سێمێس - цIцIвенал ~wenal ڞوېنال синухIатI sinu\aT سێنۇحاط - кIантIурхIатI janTur\aT گانطۇرحاط сихIираб si\irab سێحێراب - сихIилаб si\ilab سێحێلاب сихIирлъи si\ir;i سێحێرڸێ - сихIили si\ili سێحێلێ сокIкIине soJine سۈڴێنې - сукIкIде suJde سۇڴدې сокIкIуна soJuna سۈڴۇنا - сукIкIиня suJinya سۇڴێنيا сокIкIунаро soJunaro سۈڴۇنارۈ - сукIкIиняро suJinyaro سۇڴێنيارۈ сокIкIана soJana سۈڴانا - сукIкIана suJana سۇڴانا сокIкIинчIо roJinzo سۈڴێنڃۈ - сукIкIчIо suJzo سۇڴڃۈ сокIкIина soJina سۈڴێنې - сукIкIла suJla سۇڴلا сокIкIинаро soJinaro سۈڴێنارۈ - сукIкIларо suJlaro سۇڴلارۈ сокIкIе soJe سۈڴې - сукIкIе suJe سۇڴې сокIкIуге soJuge سۈڴۇڬې - сукIкIуги suJugi سۇڴۇڬێ сокIкIун soJun سۈڴۇن - сукIкIун suJun سۇڴۇن сон-ццерекъад son-Cereqad سۈن - ڛېرېقاد - сон-ццералълъул son-Cera:ul سۈن - ڛېراڷۇل сониссеб soniSeb سۈنێصېب - сонссеб sonSeb سۈنصېب сородизе sorodi#e سۈرۈدێزې - сороде sorode سۈرۈدې сумахъ suma] سۇماڅ - сумак sumak سۇماك ссаргъасс SarvaS صارغاص - щурун &urun (щурмил &urmil , щурмал &urmal ) ۺۇرۇن ( ۺۇرمێل، ۺۇرمال ) ссваказе Swaka#e صواكازې - ссвакаде Swakade صواكادې ссванххи Swan{i صوانخێ - хъури ]uri څۇرێ ссваризе Swari#e صوارێزې - ссарде Sarde صاردې ссвердиро Swerdiro صوېردێرۈ - щван &wan ۺوان сседезе Sede#e صېدېزې - ссудуде Sudude صۇدۇدې сседола Sedola صېدۈلا - ссудуня Sudunya صۇدۇنيا сседоларо Sedolaro صېدۈلارۈ - ссудуняро Sudunyaro صۇدۇنيارۈ сседана Sedana صېدانا - ссудуна Suduna صۇدۇنا сседечIо Sedezo صېدېڃۈ - ссудучIо Suduzo صۇدۇڃۈ сседела Sedela صېدېلا - ссудула Sudula صۇدۇلا сседеларо Sedolaro صېدېلارۈ - ссудуларо Sudularo صۇدۇلارۈ сседе Sede صېدې - ссудуе Suduye صۇدۇيې сседоге Sedoge صېدۈڬې - ссудуги Sudugi صۇدۇڬێ ссвине Swine صوێنې - ссонде Sonde صۈندې ссвина Suna صۇنا - ссоня Sonya صۈنيا ссвинаро Sunaro صۇنارۈ - ссоняро Sonyaro صۈنيارۈ ссвана Swana صوانا - ссвана Swana صوانا ссвенчIо Swenzo صوېنڃۈ - ссончIо Sonzo صۈنڃۈ ссвина Swina صوێنا - ссвала Swala صوالا ссва Swa صوا - ссва Swa صوا ссун Sun صۇن - ссомо Somo صۈمۈ ссвараб Swarab صواراب - ссвараб Swarab صواراب ссунареб Sunareb صۇنارېب - ссоняреб Sonyareb صۈنيارېب ссинкъдизе Sinqdi#e صێنقدێزې - ссункъде Sunqde صۇنقدې ссунссудизе SunSudi#e صۇنصۇدێزې - ссунде Sunde صۇندې ссунххизе Sun{i#e صۇنخێزې - ссунххде Sun{de صۇنخدې ссузе Su#e صۇزې - ссуде Sude صۇدې ссуркIа Surja صۇرگا - ссукIра Sujra صۇگرا ссуссузе SuSu#e صۇصۇزې - ссуссуде SuSude صۇصۇدې тажал ta$al تاجال - таччар taXar تاڿار тамало tamalo تامالۈ - ссандабукI Sandabuj صاندابۇگ таманча tamanxa تامانچا - тапанча ta_anxa تافانچا тамахаб tama[ab تاماځاب - тамагьаб tamahab تاماهاب тамахьо tama%o تاماڮۈ - тамако tamako تاماكۈ танг tang تانڬ - топ to_ تۈف таргьа tarha تارها - къвачIа qwaza (къучIил quzil , къучIби quzbi ) قواڃا ( قۇڃێل، قۇڃبێ ) таризе tari#e تارێزې - талде talde تالدې тархъизе tar]i#e تارڅێزې - танхъде tan]de تانڅدې ташкIо ta^jo تاشگۈ - хIамиссур \amiSur حامێصۇر терлек terlek تېرلېك - хIамиинк \amiink (хIамионкол \amionkol , хIамиункдул \amiunkdul ) حامێئێنك ( حامێئۈنكۈل، حامێئۇنكۇل ) толозе tolo#e تۈلۈزې - тологьде tolohde تۈلۈهدې асса жо бахъде aSa $o ba]de اصا جۈ باڅدې торгIо torfo تۈرعۈ - хIоркIо \orjo حۈرگۈ тукен tuken تۇكېن - тукан tukan تۇكان тушманлъи tu^man;i تۇشمانڸێ - тушмали tu^mali تۇشمالێ тIамах Tama[ طاماځ - амагь amah (амгьил amhil ) اماه ( امهێل ) тIагъур Tavur طاغۇر - угъур uvur (огърол ovrol , агърал avral ) ئۇغۇر ( ئۈغرۈل، اغرال ) тIагIам Tafam طاعام - тIагIан Tafan طاعان тIагIел Tafel طاعېل - агIел afel اعېل тIагIине Tafine طاعێنې - вагIде wafde واعدې тIад Tad طاد - ад ad اد тIадаб Tadab طاداب - адаб adab اداب тIадбазе Tadba#e طادبازې - адбаде adbade ادبادې тIадбуссине TadbuSine طادبۇصێنې - нахъбуссде na]buSde ناڅبۇصدې тIадерахъи Tadera]i طادېراڅێ - адерахъи adera]i ادېراڅێ тIадеялълъ Tadeya: طادېياڷ - адеялълъул adeya: ادېياڷۇل тIадкъазе Tadqa#e طادقازې - адкъаде adqade ادقادې тIадкIалъазе Tadja;a#e طادگاڸازې - адкIалгьаде adjalhade ادگالهادې тIадрекъезе Tadreqe#e طادرېقېزې - адрекъенде adreqende ادرېقېندې тIадтезе Tadte#e طادتېزې - адтеде adtede ادتېدې тIадчIчIезабизе TadXe#abi#e طادڄېزابێزې - адчIчIедебуде adXedebude ادڄېدېبۇدې тIадегIанаб Tadefanab طادېعاناب - адегIанаб adefanab ادېعاناب тIадкъазе Tadqa#e طادقازې - адкъаде adqa#e ادقادې тIажу Ta$u (тIаждал Ta$dal , тIажал Ta$al ) طاجۇ (طاجدال، طاجال) - ажу a$u (ажудул a$udul , ужби u$bi ) اجۇ ( ئۇجبێ، اجۇدۇل ) тIала Tala طالا - ала ala (аладул aladul , улби ulbi ) الا (الادۇل، ئۇلبێ) тIалъел Ta;el طاڸېل - гьекъел heqel (гьикълил hiqlil , гьукълул huqlul ) هېقېل (هێقلێل، هۇقلۇل) тIамах Tama[ طاماځ - амагь amah (амгьил amhil , амгьал amhal ) اماه (امهێل، امهال) тIамач Tamax طاماچ - имич imix (инчил inxil , анчал anxal ) ئێمێچ (ئێنچێل، انچال) тIарада Tarada طارادا - арада arada ارادا тIарамагъадиссеб TaramavadiSeb طاراماغادێصېب - арамугъадассеб aramuvadaSeb ارامۇغاداصېب тIасса TaSa طاصا - асса aSa اصا тIассабищизе TaSabi&i#e طاصابێۺنزې - ассабищде aSabi&de اصابێۺدې тIассалIугьине TaSa/uhine طاصاڶۇهێنې - ассалълъугьде aSa:uhde اصاڷۇهدې тIассияб TaSiyab طاصێياب - ассаб aSab اصاب тIатIала TaTala طاطالا - ал-ала al'ala الئالا тIатараб Tatarab طاتاراب - атараб atarab اتاراب тIатине Tatine طاتێنې - атде atde اتدې тIатIи TaTi طاطێ - гIатIи faTi عاطێ тIезе Te#e طېزې - тIеде Tede طېدې тIезе Te#e طېزې - тIуде Tude طۇدې тIелех Tele[ طېلېځ - илигь ilih (илгьил ilhil , илгьал ilhal ) ئێلێه ( ئێلێه، ئێلهال ) тIекъаб Teqab طېقاب - мекъаб meqab مېقاب тIепало Te_alo طېفالۈ - гъолден volden (гъолдмил voldmil ) غۈلدېن ( غۈلدمێل ) .... - тIепахьатал Te_a%atal طېفاڮاتال щлепанцы тIеренаб Terenab طېرېناب - эренаб erenab ئېرېناب тIеренлъи Teren;i طېرېنڸێ - эрели ereli ئېرېلێ тIерхьине Ter%ine طېرڮێنې - тIерхьде Ter%de طېرڮدې щинкIде &injde ۺێنگدې тIетIезе TeTe#e طېطېزې - тIутIуде TuTude طۇطۇدې тIехх Te{ طېخ - эхх e{ ئېخ тIехь Te% طېڮ - эхь e% ئېڮ тIехI Te\ طېح - эхI e\ ئېح тIехIаб Te\ab طېحاب - эхIаб e\ab ئېحاب тIи Ti طێ - и i ئێ тIил Til طێل - ил il ئێل тIилгIазе Tilfa#e طێلعادې - илгIаде ilfade ئێلعادې тIикъва Tiqwa طێقوا - окъи oqi (укъбал uqbal ) ئۈقێ ( ئۇقبال ) тIимугъ Timuv طێمۇغ - имогъ imiv (ингъил invil , ингъал inval ) ئێمۈغ ( ئێنغێل، ئێنغال ) тIин Tin طێن - ин in ئێن тIинк Tink طێنگ - энк enk (онкол onkol , анкал ankal ) ئېنك ( ئۈنكۈل، انكال ) тIину Tinu طێنۇ - ино ino (иналдол inaldol ) ئێنۈ ( ئێنادۈل ) тIинчIчI TinZ طێنڄ - энчIчI enZ (ончIчIол onZol , анчIчIи anZi ) ئېڄ ( ئۈنڄۈل، انڄێ ) тIипа Ti_a طێفا - тIигьа Tiha (тIугьби Tuhbi ) طێها ( طۇهبێ ) тIирщи Tir&i طێرۺێ - ищи i&i ئێۺێ тIирщизе Tir&i#e طێرۺێزې - ищде i&de ئێۺدې тIобитIизе TobiTi#e طۈبێطێزې - обитIде obiTde ئۈبێطدې тIобитIула TobiTula طۈبێطۇلا - обитIиня obiTinya ئۈبێطێنيا тIобитIуларо TobiTularo طۈبێطۇلارۈ - обитIиняро obiTinyaro ئۈبێطێنيارۈ тIобитIана TobiTana طۈبێطانا - обитIана obiTana ئۈبێطانا тIобитIичIо TobiTizo طۈبێطێڃۈ - обитIчIо obiTzo ئۈبێطڃۈ тIобитIила TobiTila طۈبێطێلا - обитIла obiTla ئۈبێطلا тIобитIиларо TobiTilaro طۈبێطێلارۈ - обитIларо obiTlaro ئۈبێطلارۈ тIобитIе TobiTe طۈبێطې - обитIе obiTe ئۈبێطې тIобитIуге TobiTuge طۈبێطۇڬې - обитIуги obiTugi ئۈبێطۇڬێ тIогь Toh طۈه - огь oh ئۈه тIокъ Toq طۈق - окъ oq ئۈق тIокъо Toqo طۈقۈ - гьокъо hoqo هۈقۈ тIокI Toj طۈگ - окI oj ئۈگ тIокIаб Tojab طۈگاب - окIаб ojab ئۈگاب тIокIлъи Toj;i طۈگڸێ - окIли ojli ئۈگلێ тIокIлъизе Toj;i#e طۈقڸێزې - окIде ojde ئۈگدې тIокIцIцIар Toj~ar طۈگڞار - окIцIцIар oj~ar ئۈگڞار тIокIкIараб ToJarab طۈڴاراب - окIкIараб oJarab ئۈڴاراب тIокIкIине ToJine طۈڴێنې - окIкIде oJde ئۈڴدې тIом Tom طۈم - он on (омол omol ) ئۈن ( ئۈمۈل ) тIомохьитал Tomo%ital طۈمۈڮێتال - омохьатал omo%atal ئۈمۈڮاتال тIонтIро TonTro طۈنطرۈ - тIантIра TanTra طانطرا тIоноцIцI Tono~ طۈنۈڞ - опоцIцI oPo~ ئۈفۈڞ опорцIцI o_or~ ئۈفۈرڞ тIончIчIорукъ TonZoruq طۈنڄۈرۇق - ончIчIорукъ onZoruq ئۈنڄۈرۇق тIор Tor طۈر - ор or ئۈر тIорахь Tora% طۈراڮ - орахь ora% ئۈراڮ тIорщел Tor&el طۈرۺېل - орщел or&el ئۈرۺېل тIох To[ طۈځ - огь oh ئۈه тIохьи To%i طۈڮێ - тIухьи Tu%i طۇڮێ тIохIок To\ok طۈحۈك - охIок o\ok ئۈحۈك тIоццебе ToCebe طۈڛېبې - оццебе oCebe ئۈڛېبې тIоццебессеб ToCebeSeb طۈڛېبېصېب - оццебессеб oCebeSeb ئۈڛېبېصېب тIохьи To%i طۈڮێ - тIухьи Tu%i طۇڮێ тIубазе Tuba#e طۇبازې - обаде obade ئۈبادې тIуба́ла Tubala طۇبالا - обаня obanya ئۈبانيا тIуба́ларо Tubalaro طۇبالارۈ - обаняро obanyaro ئۈبانيارۈ тIубана Tubana طۇبانا - обана obana ئۈبانا тIубачIо Tubazo طۇباڃۈ - обачIо obazo ئۈباڃۈ тIубала́ Tubala طۇبالا - обала obala ئۈبالا тIубала́ро Tubalaro طۇبالارۈ - обаларо obalaro ئۈبالارۈ тIубай Tubay طۇباي - обае obaye ئۈبايې тIубан Tuban طۇبان - обан oban ئۈبان тIубараб Tubarab طۇباراب - обараб obarab ئۈباراب тIупизе Tu_i#e طۇفێزې - упде u_de ئۇفدې тIуртIудизе TurTudi#e طۇرطۇدێزې - тIуртIурдаде TurTurdade طۇرطۇردادې тIутI TuT طۇط - тIутI TuT طۇط тIутI TuT طۇط - ул ul ئۇل (накрытый стол) тIуццаб TuCab طۇڛاب - охъаб o]ab ئۈڅاب у u ئۇ убач ubax ئۇباچ - пIач Pax ڣاچ уяб uyab ئۇياب - эяб eyab ئېياب уйищ uyi& ? ئۇيێۺ؟ - эщи e&i ? ئېۺێ؟ унго unge ئۇنڬۈ - эго ego ئېڬۈ унго-унгойищ ungo-ungoyi& ئۇنڬۈ - ئۇنڬۈيێۺ - эгогощи egogo&i ئېڬۈڬۈۺێ унго-унгояб ungo-ungoyab ئۇنڬۈ - ئۇنڬۈياب - эгогояб egogoyab ئېڬۈڬۈياب ункъгIал unqfal ئۇنقعال - энссол яцц enSol yaC , эбелалълъул яцц ebela:ul yaC ئېنصۈل ياڛ، ئېبېلاڷۇل ياڛ угьине uhine ئۇهێنې - басде basde باسدې угъраш uvra^ ئۇغراش - огъраш ovra^ ئۈغراش ургу urgu ئۇرڬۇ - босен bosen بۈسېن ургьиссала urhiSala ئۇرهێصالا - багIаржо bafar$o باعارجۈ уххи u{i (уххиял u{iyal ) ئۇخێ ( ئۇخێيال ) - уххи u{i (уххаби u{abi ) ئۇخێ ( ئۇخابێ ) ухIудизе u\udi#e ئۇحۇدێزې - хъухIуде ]u\ude څۇحۇدې уяб uyab ئۇياب - эяб eyab ئېياب хакIу (капюшон) [aju ځاگۇ - хIакIу \aju حاگۇ хамаб [amab ځاماب - белчIеб belzeb بېلڃېب хамав [amaw ځاماو - ассанккарав aSanKaraw اصانڭاراو хапизе [a_i#e ځافێزې - хъапде ]a_de څافدې хасел {asel ځاسېل - кьин pin ڨێن хасалихъе {asali]e ځاسالێڅې - ххаслихъе {asli]e خاسلێڅې хасалихълъи {asali]li ځاسالێڅڸێ - ххасел {asel خاسېل хасало {asalo ځاسالۈ - кьиндала pindala ڨێندالا хасел {asel ځاسېل - кьин pin ڨێن хвараб [warab ځواراب - хIвараб \warab حواراب хвараб [warab ځواراب - бал-ъараб bal'arab , вал-ъарав wal'araw , ял-ъарай yal'aray بالئاراب، والئاراو، يالئاراي хвах [wa[ ځواځ - гьагь hah هاه хвезабизе [we#abi#e ځوېزابێزې - хIодебуде \odebude حۈدېبۇدې хвезе [we#e ځوېزې - хIоде \ode حۈدې хола [ola ځۈلا - хIоня \onya حۈنيا холаро [olaro ځۈلارۈ - хIоняро \onyaro حۈنيارۈ хвана [wana ځوانا - хIвана \wana حوانا хвечIо [wezo ځوېڃۈ - хIочIо \ozo حۈڃۈ хвела [wela ځوېلا - хIвена \wena حوېنا хвеларо [welaro ځوېلارۈ - хIвенаро \wenaro حوېنارۈ хва [wa ځوا - хIва \wa حوا хоге [oge ځۈڬې - хIоги \ogi حۈڬێ хун [un ځۇن - хIомо \omo حۈمۈ хвезе [we#e ځوېزې - бел-эде bel'ede (вел-эде wel'ede , йэл-эде yel'ede ) بېلئېدې ( وېلئېدې، يېلئېدې ) бел-эна bel'ena (вел-эна wel'ena , йел-эна yel'ena ) بېلئېنا ( وېلئېنا، يېلئېنا ) бел-энаро bel'enaro (вел-энаро wel'enaro , йел-энаро yel'enaro ) بېلئېنارۈ ( وېلئېنارۈ، يېائېنارۈ ) бал-ана bal'ana (вал-ана wal'ana , йал-ана yal'ana ) بالئانا ( والئانا، يالئانا ) бел-эчIо bel'ezo (вел-эчIо wel'ezo , йел-эчIо yel'ezo ) بېلئېڃۈ ( وېلئېڃۈ، يېلئېڃۈ ) бал-а bal'a (вал-а wal'a , йал-а yal'a ) بالئا ( والئا، يالئا ) бал-аги bal'agi (вал-аги wal'agi , йал-аги yal'agi ) بالئاڬێ ( والئاڬێ، يالئاڬێ ) бол-он bol'on (вол-он wol'on , йол-он yol'on ) ( بۈلئۈن ( وۈلئۈن، يۈلئۈن бел-энаго bel'enago (вел-энаго wel'enago , йел-энаго yel'ego ) بېلئېناڬۈ ( وېلئېنارۈ، يېلئېنارۈ ) хвел [wel ځوېل - хIвел \wel حوېل хвелех [wele[ ځوېلېځ - хъитI ]iT څێط хен [en ځېن - хьурут %uruT ڮۇرۇت херав [eraw ځېراو - хIерав \eraw حېراو херлъи [er;i ځېرڸێ - хIели \eli حېلێ херлъизе [er;i#e ځېرڸێزې - хIелде \elde حېلدې хилъало [i;alo ځێڸالۈ - рахьигьоло ra%iholo راڮێهۈلۈ (зеленый горошек) хинаб {inab ځێناب - ххенаб {enab خېناب хинлъизе {in;i#e ځێنڸێزې - ххелде {elde خېلدې хисизе [isi#e ځێسێزې - хъисде ]isde څێسدې хисула [isula ځێسۇلا - хъисиня ]isinya څێسێنيا хисуларо [isularo ځێسۇلارۈ - хъисиняро ]isinyaro څێسێنيارۈ хисана [isana ځێسانا - хъисана ]isana څێسانا хисичIо [isizo ځێسێڃۈ - хъисчIо ]iszo څێسڃۈ хисила [isila ځێسێلا - хъисла ]isla څێسلا хисиларо [isilaro ځێسێلارۈ - хъисларо ]islaro څێسلارۈ хисе [ise ځێسې - хъисе ]ise څێسې хисуге [isuge ځێسۇڬې - хъисуги ]isugi څێسۇڬێ хоб [ob ځۈب - хIоб \ob حۈب хоно ځۈنۈ [ono - хIоно \ono حۈنۈ хохораб [o[orab ځۈځۈراب - басрияб basriyab باسرێياب билгьараб bilharab بێلهاراب бикь-бикьараб bip-biparab بێڨ - بێڨاراب хур [ur ځۇر - хIур \ur حۇر хуриб [urib ځۇرێب - хIуриб \urib حۇرێب ххадугIунтIизе {adufunTi#e خادۇعۇنطێزې - нахъгIунтIде na]funTde ناڅعۇنطدې ххадулIугьине {adu/uhine خادۇڶۇهێنې - нахъчIчIеде na]Zede ناڅڄېدې ххайгин {aygin ځايڬێن - куки kuki كۇكێ ххазабизе {a#abi#e خازابێزې - ххадебуде {adebude خادېبۇدې ххалалъизе {ala;i#e خالاڸێزې - ххалалде {alalde خالالدې ххалалъизабизе {ala;i#abi#e خالاڸێزابێزې - ххалалдебуде {alaldebude خالادېبۇدې ххалича {alixa خالێچا - тIансса TanSa طانصا ххам {am خام - ххан {an (ххамил {amil ) خان ( خامێل ) ххенезе {ene#e خېنېزې - ххенеде {enede خېنېدې ххарицел {aricel خارێښېل - ххерицен {ericen خېرێښېن ххатI {aT خاط - ххартI {arT خارط ххвалчен {walxen (ххвалчаби {walxabi ) خوالچېن ( خوالچابێ ) ххолчен {olxen (ххолчадол {olxadol , ххулчби {ulxbi ) خۈلچېن ( خۈلچادۈل، خۇلچبێ ) ххведер {weder خوېدېر - хходер {oder خۈدېر ххвенехх {wene{ خوېنېخ - ххонехх {one{ (ххонххил {on{il , ххонххал {on{al ) خۈنېخ ( خۈنخێل، خۈنخال ) ххеххаб {e{ab خېخاب - руссураб ruSurab رۇصۇراب (ххеххабги абула) ххеххго {e{go خېخڬۈ - руссун ruSun رۇصۇن ххеххлъи гьабе {e{;i habe خېخڸێ هابې - руссуе ruSuye رۇصۇيې ххиралъизе {ira;i#e خێراڸێزې - ххиралде {iralde خێرالدې ххокIи {oji خۈگێ - рихIи ri\i رێحێ ххомелег {omeleg خۈمېلېڬ - ххумели {umeli خۇمېلێ хъабахъ ]aba] څاباڅ - гъабахъ vaba] غاباڅ хъагIи ]afi څاعێ - гъагьи vahi غاهێ хъаз ]a# څاز - гъаз va# غاز хъазан ]a#an څازان - гъазан va#an غازان хъазахъ ]a#a] څازاڅ - гъазахъ va#a] غازاڅ хъалиян ]aliyan څالێيان - гъалиян valiyan غالێيان хъалхьине ]al%ine څالڮێنې - хъалхьде ]al%de څالڮدې хъантIараб ]anTarab څانطاراب - хъантIараб ]anTarab څانطاراب ، гъагьараб vaharab غاهاراب хъап ]a_ څاف - гъап va_ غاف ، гьвалан hwalan هوالان хъаравул ]arawul څاراوۇل - гъаравол varawol غاراوۈل хъарахъ ]ara] څاراڅ - хъерехъ ]ere] څېرېڅ хъарпуз ]ar_u# څارفۇز - къарпуз qar_u# قارفۇز хъарцинаб ]arcinab څارښێناب - хъарцинаб ]arcinab څارښێناب ، мискIинаб misjinab مێسگێنياب хъарщи ]ar&i څارۺێ - хъерще ]er&e څېرۺې хъассизе ]aSi#e څاصێزې - хъарссде ]arSde څارصدې хъахIба ]a\ba څاحبا - гъахIба va\ba غاحبا хъачагъ ]axav څاچاغ - гъачагъ vaxav غاچاغ хъвагIазе ]wafa#e څواعازې - хъвагIаде ]wafade څواعادې хъвагIадизе ]wafadi#e څواعادێزې - хъвагIададе ]wafadade څواعادادې хъвалхьен ]wal%en څوالڮېن - хъалхьен ]al%en څالڮېن хъвалхьине ]wal%ine څوالڮێنې - хъалхьде ]al%de څالڮدې хъвезе ]we#e څوېزې - хъоде ]ode څۈدې хъвек ]wek څوېك - хъек ]ek څېك хъвехъари ]we]ari څوېڅارێ - хъихъари ]i]ari څېڅارێ хъегIи ]efi څېعێ ، хъегIди ]efdi څېعدێ - хъухIудиро ]u\udiro څۇحۇدێرۈ хъегIдизе ]efdi#e څېعدێزې - хъухIудаде ]u\udade څۇحۇدازې хъещтIезе ]e&Te#e څېۺطېزې - кIкIержеде Jer$ede ڴېرجېدې хъещтIеро ]e&Tero څېۺطېرۈ - кIкIержеро Jer$ero ڴېرجېرۈ хъибихъизе ]ibi]i#e څېبێڅێزې - гIилгIилде filfilde عێلعێلدې хъизан ]i#an څێزان - ххизан {i#an خێزان хъинци ]inci څێنښێ - хъинцIир ]in`ir څێنڝێر хъиргъу ]irvu څێرغۇ - хъергъу ]ervu څېرغۇ хъулухъ ]ulu] څۇلۇڅ - гъулухъ vulu] غۇلۇڅ хъутур ]utur څۇتۇر - тIоцер Tocer طۈښېر хьабалахъагIучI %abala]afuz ڮابالاڅاعۇڃ - хьолбогIучI %olbofuz ڮۈلبۈعۇڃ хьадараб %adarab ڮاداراب - гIодобиччараб fodobiXarab عۈدۈبێڿاراب хьазе %a#e ڮازې - хьваде %wade ڮوادې хьандезе %ande#e ڮاندېزې - гьердеде herdede هېردېدې хьвагIеро %wafero ڮواعېرۈ - лайлахьухь layla%u% لايلاڮۇڮ хьит %it ڮێت - хьете %ete ڮېتې хьитал %ital ڮێتال - хьатал %atal ڮاتال хьонлъи %on;i ڮۈنڸێ - хьуни %uni ڮۇنێ хьухь %u% ڮۇڮ - гIодобнакIкI fodonaJ عۈدۈناڴ ، гIурлахъурщ furla]ur& عۇرلاڅۇرۺ хIабургъараб \aburvarab حابۇرغاراب - хIалураб \alurab حالۇراب хIадурлъизе \adur;i#e حادۇرڸێزې - хIадулде \adulde حادۇلدې хIажалъизе \a$a;i#e حاجاڸێزې - хIажатде \a$atde حاجاتدې хIажатхана \a$at{ana حاجاتخانا - хIажетхан \a$et{an حاجېتخېن хIаллъазе \al;a#e حالڸازې - хIалгьаде \alhade حالهادې хIапдезе \a_de#e حافدېزې - хIепеде \e_ede حېفېدې хIаракат \arakat حاراكات - хIарагат \aragat حاراڬات хIарщ \ar& حارۺ - хIарчч \arX حارڿ хIалтIуде ине \alTude ine حالطۇدې ئێنې - хIалтIоле энде \alTole ende حالطۈلې ئېندې хIалтIухъан \alTu]an حالطۇڅان - хIалтIохъан \alTo]an حالطۈڅان хIалцазе \alca#e حالښازې - хъухIуде ]u\ude څۇحۇدې хIалцен \alcen حالښېن - хъухIудиро (чи) ]u\udiro (xi) څۇحۇدێرۈ ، хъегIи (хIайван) ]efi (\aywan) څېعێ хIалуцине \alucine حالۇښێنې - хIалуцде \alucde حالۇښدې хIатIикквел \aTiKwel حاطێڭوېل - хIитIимахх \iTima{ حێطێماخ хIатIиххинкI \aTi{inj حاطێخێنگ - хIитIиххинкI \iTi{inj حێطێخێنگ хIацIцIу \a~u حاڞۇ - хIацIцIо \a~o حاڞۈ хIебецIцI \ebe~ (хIебцIцIил \eb~il ) حېبېڞ ( حېبڞێل ) - хIебецIцI \ebe~ (хIибцIцIил \ib~il ) حېبېڞ ( حێبڞێل ) хIедучирахъ \eduxira] حېدۇچێراڅ - хIедулчирахъ \edulxira] حېدۇلچێراڅ хIеккине \eKine حېڭێنې - хIелккде \elKde حېلڭدې хIеренлъи \eren;i حېرېنڸێزې - хIерели \ereli حېرېلێ хIерчч \erX حېرڿ - тIабакI \abaj (тIабкIил \abjil , тIабкIал \abjal ) طاباگ ( طابگێل، طابگال ) хIехьезе \e%e#e حېڮېزې - хIуккуде \uKude حۇڭۇدې хIехьола \e%ola حېڮۈلا - хIуккуня \uKunya حۇڭۇنيا хIехьоларо \e%olaro حېڮۈلارۈ - хIуккуняро \uKunyaro حۇڭۇنيارۈ хIехьана \e%ana حېڮانا - хIуккуна \uKuna حۇڭۇنا хIехьечIо \e%ezo حېڮېڃۈ - хIуккучIо \uKuzo حۇڭۇڃۈ хIехьела \e%ela حېڮېلا - хIуккула \uKula حۇڭۇلا хIехьеларо \e%elaro حېڮېلارۈ - хIуккуларо \uKularo حۇڭۇلارۈ хIехье \e%e حېڮې - хIуккуе \uKuye حۇڭۇيې хIехьоге \e%oge حېڮۈڬې - хIуккуги \uKugi حۇڭۇڬێ хIет \et حېت - хIед \ed حېد хIинццаб \inCab حێنڛاب - хIенццаб \enCab حېنڛاب хIинчIчI \inZ (хIанчIчIи \anZi ) حێنڄ ( حانڄێ ) - хIенчIчI \enZ (хIенчIчIал \enZal ) حېنڄ ( حېنڄێل ) хIосс \oS حۈص - хIунсс \unS حۇنص хIухьел \u%el حۇڮېل - хIохьел \o%el حۈڮېل ца ca ښا - геже ge$e ڬېجې цагъур cavur ښاغۇر - цугъур cuvur (цогърол covrol , цугърал cuvral ) ښۇغۇر ( ښۈغرۈل، ښۇغرال ) цанлъара can;ara ښانڸارا - цIцIала ~ala (цIцIалил ~alil , цIцIулби ~ulbi ) ڞالا ( ڞالێل، ڞۇلبێ ) цили cili ښێلێ - сибил sibil سێبێل цин cin ښێن - цен cen ښېن цинги cingi ښێنڬێ - ценги cengi ښېنڬێ цоги cogi ښۈڬێ - цойги coygi ښۈيڬێ цолъизе co;i#e ښۈڸێزې - цолде colde ښۈلدې ццерекъад Cerewad ڛېرېقاد - сонццералълъул sonCera:ul سۈنڛېراڷۇل ццулъизе Cu;i#e ڛۇڸێزې - ццулде Culde ڛۇلدې ццунагIал Cunafal ڛۇناعال - ццонагIал Conafal ڛۈناعال цIатари `aTari ڝاطارێ - бакдежо bakde$o باكدېجۈ цIеххезе `e{e#e ڝېخېزې - цIуххуде `u{ude ڝۇخۇدې цIеххола `e{ola ڝېخۈلا - цIуххуня `u{unya ڝۇخۇنيا цIеххоларо `e{olaro ڝېخۈلارۈ - цIуххуняро `u{unyaro ڝۇخۇنيارۈ цIеххана `e{ana ڝېخانا - цIуххуна `u{una ڝۇخۇنا цIеххечIо `e{ezo ڝېخېڃۈ - цIуххучIо `u{uzo ڝۇخۇڃۈ цIеххела `e{ela ڝېخېلا - цIуххла `u{la ڝۇخلا цIеххеларо `e{elaro ڝېخېلارۈ - цIуххларо `u{laro ڝۇخلارۈ цIеххе `e{e ڝېخې - цIуххуе `u{uye ڝۇخۇدې цIеххон `e{on ڝېخۈن - цIуххун `u{un ڝۇخۇن цIехх-рехх `e{-re{ ڝېخ - رېخ - гьикъа-бакъи hiqa-baqi هێقا - باقێ цIилъизе `i;i#e ڝێڸێزې - цIилде `ilde ڝێلدې цIулакьо `ulapo ڝۇلاڨۈ - ик ik ئێك цIурабакь `urabap ڝۇراباڨ - цIурабгьан `urabhan ڝۇرابهان цIцIабуцIцIине ~abu~ine ڞابۇڞێنې - цIцIивицIцIде ~iwi~de ڞێوێڞدې цIцIадалхIама ~adal\ama ڞادالحاما - хIотIолкъили \oTolqili حۈطۈلڨێلێ ، хIанчер \anxer حانچېر цIцIадалхIутI ~adal\uT ڞادالحۇط - цIцIадулхIутI ~adal\uT ڞادالحۇط цIцIазе ~a#e ڞازې - цIцIаде ~ade ڞادې цIцIайи ~ayi ڞايێ - цIцIай ~ay ڞاي цIцIалач ~alax ڞالاچ - тереро terero تېرېرۈ цIцIалкIизе ~alji#e ڞالگێزې - цIцIалкIде ~aljde ڞالگدې цIцIалкIу ~alju ڞالگۇ - цIцIалкIо ~aljo (цIцIалкIил ~aljil , цIцIалкIаби ~aljabi ) ڞالگۈ ( ڞالگێل، ڞالگابێ ) цIцIалуде ине ~alude ine ڞالۇدې ئێنې - цIцIалдоле э́нде ~aldole ende ڞالدۈلې ئېندې цIцIамгIалаб ~amfalab ڞامعالاب - цIцIанхIалаб ~an\alab ڞانحالاب цIцIам ~am ڞام - цIцIан ~an ڞان цIцIамутIам ~amuTam ڞامۇطام - цIцIан банеб жо ~an baneb $o ڞان بانېب جۈ ، цIцIамутIам ~amuTam ڞامۇطام цIцIаха ~a[a ڞاځا - цIцIахIа ~a\a ڞاحا цIцIахIилаб ~a\ilab ڞاحێلاب - цIцIихIилаб ~i\ilab ڞێحێلاب цIцIе ~e (цIцIани ~ani ) ڞې ( ڞانێ ) - цIцIе ~e (цIцIини ~ini ) ڞې ( ڞێنێ ) цIцIер ~er ڞېر - цIцIвер ~wer ڞوېر -цIцIул - ~al - ڞۇل - -цIцIол - ~ol - ڞۈل кIицIцIул ji~ul گێڞۇل - кIицIцIол ji~ol گێڞۈل лъабцIцIул ;ab ~ul ڸابڞۇل - гьабцIцIол hab ~ol هابڞۈل ункъцIцIул unq~ul ئۇنقڞۇل - ункъцIцIол unq~ol ئۇنقڞۈل щуцIцIул &u~ul ۺۇڞۇل - щуцIцIол &u~ol ۺۇڞۈل анлIцIцIул an/~ul انڶڞۇل - анлълъцIцIол an:~ol انڷڞۈل анкьцIцIул anp~ul انڨڞۇل - анкьцIцIол anp~ol انڨڞۈل ичIцIцIул iz~ul ئێڃڞۇل - ичIцIцIол iz~ol ئێڄڞۈل анцIцIцIул an`~ul انڝڞۇل - анцIцIцIол an`~ol انڝڞۈل нусцIцIул nus~ul نۇسڞۇل - нусцIцIол nus~ol نۇسڞۈل азарцIцIул a#ar~ul ازارڞۇل - азарцIцIол a#ar~ol ازارڞۈل цIцIилицIцI ~ili~ ڞێلێڞ - жул $ul جۇل цIцIину ~inu - цIцIино (цIцIиналцца, цIцIиналдол, цIцIинаби) ~ino (~inalCa, ~inaldol, ~inabi) ڞێنۈ (ڞێنالڛا، ڞێنابێ) цIцIоко (цIцIакил, цIцIакал) ~oko (~akil, ~akal) - цIцIокIо (цIцIокодол, цIцIакал) ~oko (~okodol, ~akal) цIцIункIизе ~unji#e ڞۇنگێزې - цIцIукIде ~ujde ڞۇگدې цIцIирхъва ~ir]wa ڞێرڅوا - чухIараб xu\arab چۇحاراب цIцIулгIазе ~ulfa#e ڞۇلعازې - цIцIулгIаде ~ulfade ڞۇلعادې цIцIум ~um ڞۇم - цIцIун ~un (цIцIумал ~umal) ڞۇن (ڞۇمال) цIцIумур ~umur ڞۇمۇر - цIцIомор ~omor ڞۈمۈر цIцIутIел ~uTel ڞۇطېل - ццутIи CuTi ڛۇطێ чадир xadir چادێر - парж _ar$ فارج чалта xalta چالتا - гвагьра gwahra ڬواهرا чан xan چان - чами xami چامێ чангит xangit چانڬێت - чандик xangit چاندێك чанхъ xan] چانڅ - чванхъ xwan] چوانڅ чанцIцIул xan~ul چانڞۇل - чамцIцIол xam~ol چامڞۈل чаракъоси xaraqosi چاراقۈسێ - малълъкъоси ma:qosi ماڷقۈسێ чарухъал xaru]al چارۇڅال - омохьатал omo%atal ئۈمۈڮاتال чвалхезе xwal[e#e چوالځېزې - чолхIеде xol\ede چۈلحېدې чванта xwanta چوانتا - цаххба ca{ba (цаххбил ca{bil, цуххбул cu{bul) ښاخبا (ښاخبێل، ښۇخبۇل) чехъезе xe]e#e چېڅېزې - жухъуде $u]ude جۇڅۇدې чехьквеш xe%kwe^ چېڮكوېش - чехькош xe%ko^ چېڮكۈش чинква xinkwa چێنكوا - ченкъел xenqel چېنقېل чияр xiyar چێيار - чиял xiyal چێيال чордезе xorde#e چۈردېزې - чурдарде xurdarde چۇرداردې чордола xordola چۈردۈلا - чурдариня xurdarinya چۇردارێنيا чордоларо xordolaro چۈردۈلارۈ - чурдариняро xurdarinyaro چۇردارێنيارۈ чордана xordana چۈردانا - чурдаруна xurdaruna چۇردارۇنا чордачIо xordazo چۈرداڃۈ - чурдарчIо xurdarzo چۇردارڃۈ чердела xerdela چېردېلا - чурдарла xurdarla چۇردارلا черделаро xerdelaro چېردېلارۈ - чурдарларо xurdarlaro چۇردارلارۈ чорде xorde چۈردې - чурдаре xurdare چۇردارې чордоге xordoge چۈردۈڬې - чурдаруги xurdarugi چۇردارۇڬێ ччин Xin ڿێن - ччама Xama (ччамил Xamil, ччамул Xamul) ڿاما (ڿامێل، ڿامۇل) ччуйзе Xuy#e ڿۇيزې - ччуде Xude ڿۇدې чIалгIине zalfine ڃالعێنې - чIаргIде zarfde ڃارعدې чIалгIуна zalfuna ڃالعۇنا - чIаргIиня zarfinya ڃارعێنيا чIалгIунаро zalfunaro ڃالعۇنارۈ - чIаргIиняро zarfinyaro ڃارعێنيارۈ чIалгIана zalfana ڃالعانا - чIаргIана zarfana ڃارعانا чIалгIичIо zalfizo ڃالعێڃۈ - чIаргIчIо zarfzo ڃارعڃۈ чIалгIина zalfina ڃالعێنا - чIаргIла zarfla ڃارعلا чIалгIе zalfe ڃالعې - чIаргIе zarfe ڃارعې чIалгIуге zalfuge ڃالعۇڬې - чIаргIуги zarfugi ڃارعۇڬێ чIалгIен zalfen ڃالعېن - чIаргIен zarfen ڃارعېن чIалу zalu ڃالۇ - чIали zali (чIалул zalul, чIулби zalbi) ڃالێ (ڃالۇل، ڃۇلبێ) чIандиро zandiro ڃاندێرۈ - нилгьалдолхIама nihaldol\ama نێهالدۈلحاما чIанкIаб zanjab ڃانگاب - хIацIцIккараб \a~Karab حاڞڭاراب чIвадан zwadan ڃوادان - чIотIон zoTon (чIутIадул zuTadul, чIутIби zuTbi) ڃۈطۈن (ڃۇطادۈل، ڃۇطبێ) чIегIергьоло Zeferholo ڄېعېرهۈلۈ - гьоло holo هۈلۈ чIегIеркари Zeferkari ڄېعېركارێ - кари kari كارێ чIер zer (чIарил zaril) ڃېر(ڃارێل) - чIер zer (чIорол zorol) ڃېر (ڃۈرۈل) чIчIегIерлъи Zefer;i ڃېعېرڸێ - чIчIегIели Zefeli ڄېعېلێ чIирчIидазе zirzida#e ڃێرڃێدازې - чIирчIирдаде zirzirdade ڃێرڃێردادې чIолорхъо zolo]$o ڃۈلۈرڅۈ - чIулухъжо zulu]$o ڃۇلۇڅجۈ чIукIна zujna ڃۇگنا - охъна́ o]na ئۈڅنا чIумал zumal ڃۇمال - ссалаватал Salawatal صالاواتال чIурхIизе zur\i#e ڃۇرحێزې - чIурхIде zur\de ڃۇرحدې чIучIине zuzine ڃۇڃێنې - чIунде zunde ڃۇندې чIчIвери Zweri ڄوېرێ - чIчIори Zori ڄۈرێ чIчIвантIизе ZwanTi#e ڄوانطێزې - пагьде _ahde فاهدې - чIчIотогI Zotof ڄۈطۈع (черви в сыре) шамат къо ^amat qo شامات قۈ - боргьан къо borhan qo بۈرهان قۈ шешкIезе ^e^je#e شېشگېزې - шешкIеде ^e^jede شېشگېدې шиша ^i^a شێشا - шуша ^u^a شۇشا щагIихъан &afi]an ۺاعێڅان - щигIихъан &ifi]an ۺێعێڅان щай &ay ۺاي - щимо &imo ۺێمۈ щакдаризе &akdari#e ۺاكدارێزې - щакдаде &akdade ۺاكدادې щал &al ۺال - щали &ali ۺالێ щар &ar ۺار - щар &ar ۺار ، гIако fako عاكۈ (пенка, образующаяся при растапливании сливочного масла) щвайи &wayi ۺوايێ - хIурнакко \urnaKo حۇرناڭۈ щвата &wata ۺواتا - щото &oto (щатаби &atabi) ۺۈتۈ (ۺاتابێ) щекIтIамах &ejTama[ ۺېگطاماځ - къоркъол'имич qorqol'imix قۈرقۈلئێمێچ щенезе &ene#e ۺېنېزې - щенеде &enede ۺېنېدې щвезе &we#e ۺوېزې - щоде &ode ۺۈدې щола &ola ۺۈلا - щоня &onya ۺۈنيا щоларо &olaro ۺۈلارۈ - щоняро &onyaro ۺۈنيارۈ щвана &wana ۺوانا - щвана &wana ۺوانا щвечIо &wezo ۺوېڃۈ - щочIо &ozo ۺۈڃۈ щвела &wela ۺوېلا - щвела &wela ۺوېلا щвеларо &welaro ۺوېلارۈ - щвеларо &welaro ۺوېلارۈ щва &wa ۺوا - щва &wa ۺوا щун &un ۺۇن - щомо &omo ۺۈمۈ щекъер &eqer ۺېقېر - щукъур &uqur (щокърол &oqrol, щакърал &aqral) ۺۇقۇر (ۺۈقرۈل، ۺاقرال) щиб &ib? ۺێب؟ - щиби &ibi? ۺێبێ؟ щив &iw ۺێو - щиви &iwi ۺێوێ щий &iy ۺێي - щийи &iyi ۺێيێ щал &al ۺال - щали &ali ۺالێ щибизе &ibi#e ۺێبێزې - щибиде &ibi#e ۺێبێدې щулалъизе &ula;i#e ۺۇلاڸێزې - щулалде &ulalde ۺۇلالدې эгъе eve (агъалзул aval#ul, угъдул uvdul) ئېغې (اغالزۇل، ئۇغدۇل) - эгъе eve (эгъедул evedul, агъаби avabi) ئېغې (ئېغېدۇل، اغابێ) эркенлъи erken;i ئېركېنڸێ - эркели erkeli ئېركېلێ эххедемухъ e{edemu] ئېخېدېمۇڅ - эххедерахъ e{edera] ئېخېدېراڅ эххемухъ e{emu] ئېخېمۇڅ - беххерахъ be{era] بېخېراڅ ялгъав yalvaw يالغاو - ягъла yavla ياغلا лъабкъоялда цо ;abqoyalda co ڸابقۈيالدا ښۈ - гьабкъолълъа цо habqo:a co هابقۈڷا ښۈ нусиялда кIиго nusiyalda jigo نۇسێيالدا گێڬۈ - носелда кIиго noselda jigo نۈسۈلدا گێڬۈ азаралда нусго a#aralda nusgo ازارالد نۇسڬۈ - азаралълъа нусго a#ara:a nusgo ازاراڷا نۇسڬۈ Гъуниб vunib غۇنێب - ХIубикь \ubip حۇبێڨ ИпутIа i_uTa ئێفۇطا - Ипола i_ola ئێفۈلا ЛъаратIа ;araTa ڸاراطا - Гьарала harala هارالا СалтIа salTa سالطا - Сала sala سالا СилтIа silTa سێلطا - Сила sila سێلا чIчIужу Xu$u ڄۇجۇ - чIчIужу Xu$u ڄۇجۇ чIчIужуялълъ Xu$uya: ڄۇجۇياڷ - чIчIужуялълъ Xu$uya: ڄۇجۇياڷ чIчIужуялълъул Xu$uya:ul ڄۇجۇياڷۇل - чIчIужуялълъул Xu$uya:ul ڄۇجۇياڷۇل чIчIужуялълъе Xu$uya:e ڄۇجۇياڷې - чIчIужуялълъе Xu$uya:e ڄۇجۇياڷې чIчIужуялда Xu$uyalda ڄۇجۇيالدا - чIчIужуялълъа Xu$uya:a ڄۇجۇياڷا чIчIужуялълъухъ Xu$uya:u] ڄۇجۇياڷۇڅ - чIчIужуялълъухъ Xu$uya:u] ڄۇجۇياڷۇڅ чIчIужуялълъулI Xu$uya:u/ ڄۇجۇياڷۇڶ - чIчIужуялълъулълъ Xu$uya:u: ڄۇجۇياڷۇڷ чIчIужуялълъукь Xu$uya:up ڄۇجۇياڷۇڨ - чIчIужуялълъукь Xu$uya:up ڄۇجۇياڷۇڨ чIчIужуялде Xu$uyalde ڄۇجۇيالدې - чIчIужуялълъе Xu$uya:e ڄۇجۇياڷې чIчIужуялълъухъе Xu$uya:u]e ڄۇجۇياڷۇڅې - чIчIужуялълъухъе Xu$uya:u]e ڄۇجۇياڷۇڅې чIчIужуялълъулIе Xu$uya:u/e ڄۇجۇياڷۇڶې - чIчIужуялълъулълъе Xu$uya:u:e ڄۇجۇياڷۇڷې чIчIужуялълъукье Xu$uya:upe ڄۇجۇياڷۇڨې - чIчIужуялълъукье Xu$uya:upe ڄۇجۇياڷۇڨې чIчIужуялдасса Xu$uyaldaSa ڄۇجۇيالداصا - чIчIужуялълъасса Xu$uya:aSa ڄۇجۇياڷاصا чIчIужуялдассан Xu$uyaldaSan ڄۇجۇيالداصان - чIчIужуялълъассан Xu$uya:aSan ڄۇجۇياڷاصان чIчIужуялълъухъа Xu$uya:u]a ڄۇجۇياڷۇڅا - чIчIужуялълъухъа Xu$uya:u]a ڄۇجۇياڷۇڅا чIчIужуялълъухъан Xu$uya:u]an ڄۇجۇياڷۇڅان - чIчIужуялълъухъан Xu$uya:u]an ڄۇجۇياڷۇڅان чIчIужуялълъулIа Xu$uya:u/a ڄۇجۇياڷۇڶا - чIчIужуялълъулълъа Xu$uya:u:a ڄۇجۇياڷۇڷا чIчIужуялълъулIан Xu$uya:u/an ڄۇجۇياڷۇڶان - чIчIужуялълъулълъан Xu$uya:u:an ڄۇجۇياڷۇڷان чIчIужуялълъукьа Xu$uya:upa ڄۇجۇياڷۇڨا - чIчIужуялълъукьа Xu$uya:upa ڄۇجۇياڷۇڨا чIчIужуялълъукьан Xu$uya:upan ڄۇجۇياڷۇڨان - чIчIужуялълъукьан Xu$uya:upan ڄۇجۇياڷۇڨان лълъикIаб :ijab ڷێگاب лълъикIаб :ijab ڷێگاب лълъикIалълъ :ija: ڷێگاڷ лълъикIалълъ :ija: ڷێگاڷ лълъикIалълъул :ija:ul ڷێگاڷۇل лълъикIалълъул :ija:ul ڷێگاڷۇل лълъикIалълъе :ija:e ڷێگاڷې лълъикIалълъе :ija:e ڷێگاڷې лълъикIалда :ijalda ڷێگالدا лълъикIалълъа :ija:a ڷێگاڷا лълъикIалълъухъ :ija:u] ڷێگاڷۇڅ лълъикIалълъухъ :ija:u] ڷێگاڷۇڅ лълъикIалълъулI :ija:u/ ڷێگاڷۇڶ лълъикIалълъулълъ :ija:u: ڷێگاڷۇڷ лълъикIалълъукь :ija:up ڷێگاڷۇڨ лълъикIалълъукь :ija:up ڷێگاڷۇڨ лълъикIалълъуб :ija:ub ڷێگاڷۇب лълъикIалълъуб :ija:ub ڷێگاڷۇب лълъикIалде :ijalde ڷێگالدې лълъикIалълъе :ija:e ڷێگاڷې лълъикIалълъухъе :ija:u]e ڷێگاڷۇڅې лълъикIалълъухъе :ija:u]e ڷێگاڷۇڅې лълъикIалълъулIе :ija:u/e ڷێگاڷۇڶې лълъикIалълъулълъе :ija:u:e ڷێگاڷۇڷې лълъикIалълъукье :ija:upe ڷێگاڷۇڨې лълъикIалълъукье :ija:upe ڷێگاڷۇڨې лълъикIалълъубе :ija:ube ڷێگاڷۇبې лълъикIалълъубе :ija:ube ڷێگاڷۇبې лълъикIалдасса :ijaldaSa ڷێگالداصا лълъикIалълъасса :ija:aSa ڷێگاڷاصا лълъикIалдассан :ijaldaSan ڷێگالداصان лълъикIалълъассан :ija:aSan ڷێگاڷاصان лълъикIалълъухъа :ija:u]a ڷێگاڷۇڅا лълъикIалълъухъа :ija:u]a ڷێگاڷۇڅا лълъикIалълъухъан :ija:u]an ڷێگاڷۇڅان лълъикIалълъухъан :ija:u]an ڷێگاڷۇڅان лълъикIалълъулIа :ija:u/a ڷێگاڷۇڶا лълъикIалълъулълъа :ija:u:a ڷێگاڷۇڷا лълъикIалълъулIан :ija:u/an ڷێگاڷۇڶان лълъикIалълъулълъан :ija:u:an ڷێگاڷۇڷان лълъикIалълъукьа :ija:upa ڷێگاڷۇڨا лълъикIалълъукьа :ija:upa ڷێگاڷۇڨا лълъикIалълъукьан :ija:upan ڷێگاڷۇڨان лълъикIалълъукьан :ija:upan ڷێگاڷۇڨان лълъикIалълъусса :ija:uSa ڷێگاڷۇصا лълъикIалълъусса :ija:uSa ڷێگاڷۇصا лълъикIалълъуссан :ija:uSan ڷێگاڷۇصان лълъикIалълъуссан :ija:uSan ڷێگاڷۇصان гьав haw هاو - ав aw او гьасс haS هاص - асс aS اص гьассул haSul هاصۇل - ассул aSul اصۇل гьассие haSiye هاصێيې - ассе aSe اصې гьассда haSda هاصدا - ассда aSda اصدا гьассухъ haSu] هاصۇڅ - ассухъ aSu] اصۇڅ гьассулI haSu/ هاصۇڶ - ассулълъ aSu: اصۇڷ гьассукь haSup هاصۇڨ - ассукь aSup اصۇڨ гьассде haSde هاصدې - ассде aSde اصدې гьассухъе haSu]e هاصۇڅې - ассухъе aSu]e اصدۇڅې гьассулIе haSu/e هاصۇڶې - ассулълъе aSu:e اصۇڷې гьассдасса haSdaSa هاصداصا - ассдасса aSdaSa اصداصا гьассдассан haSdaSan هاصداصان - ассдассан aSdaSan اصداصان гьассухъа haSu]a هاصۇڅې - ассухъа aSu]a اصۇڅا гьассухъан haSu]an هاصۇڅان - ассухъан aSu]an اصۇڅان гьассулIа haSu/a هاصۇڶا - ассулълъа aSu:a اصۇڷا гьассулIан haSu/an هاصۇڶان - ассулълъан aSu:an اصۇڷان гьассукьа haSupa هاصۇڨا - ассукьа aSupa اصۇڨا гьассукьан haSupan هاصۇڨان - ассукьан aSupan اصۇڨان гьев hew هېو - эв ew ئېو гьесс heS هېص - эсс eS ئېص гьессул heSul هېصۇل - эссул eSul ئېصۇل гьессие heSiye هېصێيې - эссе eSe ئېصې гьессда heSda هېصدا - эссда eSda ئېصدا гьессухъ heSu] هېصۇڅ - эссухъ eSu] ئېصۇڅ гьессулI heSu/ هېصۇڶ - эссулълъ eSu: ئېصۇڷ гьессукь heSup هېصۇڨ - эссукь eSup ئېصۇڨ гьессде heSde هېصدې - эссде eSde ئېصدې гьессухъе heSu]e هېصۇڅې - эссухъе eSu]e ئېصۇڅې гьессулIе heSu/e هېصۇڶې - эссулълъе eSu:e ئېصۇڷې гьессдасса heSdaSa هېصداصا - эссдасса eSdaSa ئېصداصا гьессдассан heSdaSan هېصداصان - эссдассан eSdaSan ئېصداصان гьессухъа heSu]a هېصۇڅې - эссухъа eSu]a ئېصۇڅا гьессухъан heSu]an هېصۇڅان - эссухъан eSu]an ئېصۇڅان гьессулIа heSu/a هېصۇڶا - эссулълъа eSu:a ئېصۇڷا гьессулIан heSu/an هېصۇڶان - эссулълъан eSu:an ئېصۇڷان гьессукьа heSupa هېصۇڨا - эссукьа eSupa ئېصۇڨا гьессукьан heSupan هېصۇڨان - эссукьан eSupan ئېصۇڨان дов dow دۈو - дав daw داو досс doS دۈص - дасс daS داص доссул doSul دۈصۇل - дассул daSul داصۇل доссие doSiye دۈصێيې - дассе daSe داصې доссда doSda دۈصدا - дассда daSda داصدا доссухъ doSu] دۈصۇڅ - дассухъ daSu] داصۇڅ доссулI doSu/ دۈصۇڶ - дассулълъ daSu: داصۇڷ доссукь doSup دۈصۇڨ - дассукь daSup داصۇڨ доссде doSde دۈصدې - дассде داصدې доссухъе doSu]e دۈصۇڅې - дассухъе daSu]e داصۇڅې доссулIе doSu/e دۈصۇڶې - дассулълъе daSu:e داصۇڷې доссдасса doSdaSa دۈصداصا - дассдасса daSdaSa داصداصا доссдассан doSdaSan دۈصداصان - дассдассан daSdaSan داصداصان доссухъа doSu]a دۈصۇڅې - дассухъа daSu]a داصۇڅا доссухъан doSu]an دۈصۇڅان - дассухъан daSu]an داصۇڅان доссулIа doSu/a دۈصۇڶا - дассулълъа daSu:a داصۇڷا доссулIан doSu/an دۈصۇڶان - дассулълъан daSu:an داصۇڷان доссукьа doSupa دۈصۇڨا - дассукьа daSupa داصۇڨا доссукьан doSupan دۈصۇڨان - дассукьан daSupan داصۇڨان дой doy دۈي - дай day داي долълъ do: دۈڷ - далълъ da: داڷ долълъул do:ul دۈڷۇل - далълъул da:ul داڷۇل долълъие do:iye دۈڷێيې - далълъе da:e داڷې долда dolda دۈلدا - далълъа da:a داڷا долълъухъ do:u] دۈڷۇڅ - далълъухъ da:u] داڷۇڅ долълъулI do:u/ دۈڷۇڶ - далълъулълъ da:u: داڷۇڷ долълъукь do:up دۈڷۇڨ - далълъукь da:up داڷۇڨ долде dolde دۈلدې - далълъе da:e داڷې долълъухъе do:u]e دۈڷۇڅې - далълъухъе da:u]e داڷۇڅې долълъулIе do:u/e دۈڷۇڶې - далълъулълъе da:u:e داڷۇڷې долдасса doldaSa دۈلداصا - далълъасса da:aSa داڷاصا долдассан doldaSan دۈلداصان - далълъассан da:aSan داڷاصان долълъухъа do:u]a دۈڷۇڅا - далълъухъа da:u]an داڷۇڅا долълъухъан do:u]an دۈڷۇڅان - далълъухъан da:u]an داڷۇڅان долълъулIа do:u/a دۈڷۇڶا - далълъулълъа da:u:a داڷۇڷا долълъулIан do:u/an دۈڷۇڶان - далълъулълъан da:u:an داڷۇڷان долълъукьа do:upa دۈڷۇڨا - далълъукьа da:upa داڷۇڨا долълъукьан do:upan دۈڷۇڨان - далълъукьан da:upan داڷۇڨان дол dol دۈل - дал dal دال доз do# دۈز - даз da# داز дозул do#ul دۈزۇل - дазул da#ul دازۇل дозие do#iye دۈزێيې - дазе da#e دازې дозда do#da دۈزدا - дазда da#da دازدا дозухъ do#u] دۈزۇڅ - дазухъ da#u] دازۇڅ дозулI do#u/ دۈزۇڶ - дазулълъ da#u: دازۇڷ дозукь do#up دۈزۇڨ - дазукь da#up دازۇڨ дозде do#de دۈزدې - дазде da#de دازدې дозухъе do#u]e دۈزۇڅې - дазухъе da#u]e دازۇڅې дозулIе do#u/e دۈزۇڶې - дазулълъе da#u:e دازۇڷې доздасса do#daSa دۈزداصا - даздасса da#daSa دازداصا доздассан do#daSan دۈزداصان - даздассан da#aSan دازداصان дозухъа do#u]a دۈزۇڅا - дазухъа da#u]a دازۇڅا дозухъан do#u]an دۈزۇڅان - дазухъан da#u]an دازۇڅان дозулIа do#u/a دۈزۇڶا - дазулълъа da#u:a دازۇڷا дозулIан do#u/an دۈزۇڶان - дазулълъан da#u:an دازۇڷان дозукьа do#upa دۈزۇڨا - дазукьа da#upa دازۇڨا дозукьан do#upan دۈزۇڨان - дазукьан da#upan دازۇڨان лъов ;ow ڸۈو - лав law لاو лъосс ;oS ڸۈص - ласс laS لاص лъоссул ;oSul ڸۈصۇل - лассул laSul لاصۇل лъоссие ;oSiye ڸۈصێيې - лассе laSe لاصې лъоссда ;oSda ڸۈصدا - лассда laSda لاصدا лъоссухъ ;oSu] ڸۈصۇڅ - лассухъ laSu] لاصۇڅ лъоссулI ;oSu/ ڸۈصۇڶ - лассулълъ laSu: لاصۇڷ лъоссукь ;oSup ڸۈصۇڨ - лассукь laSup لاصۇڨ лъоссде ;oSde ڸۈصدې - лассде laSde لاصدې лъоссухъе ;oSu]e ڸۈصۇڅې - лассухъе laSu]e لاصۇڅې лъоссулIе ;oSu/e ڸۈصۇڶې - лассулълъе laSu:e لاصۇڷې лъоссдасса ;oSdaSa ڸۈصداصا - лассдасса laSdaSa لاصداصا лъоссдассан ;oSdaSan ڸۈصداصان - лассдассан laSdaSan لاصداصان лъоссухъа ;oSu]a ڸۈصۇڅې - лассухъа laSu]a لاصۇڅا лъоссухъан ;oSu]an ڸۈصۇڅان - лассухъан laSu]an لاصۇڅان лъоссулIа ;oSu/a ڸۈصۇڶا - лассулълъа laSu:a لاصۇڷا лъоссулIан ;oSu/an ڸۈصۇڶان - лассулълъан laSu:an لاصۇڷان лъоссукьа ;oSupa ڸۈصۇڨا - лассукьа laSupa لاصۇڨا лъоссукьан ;oSupan ڸۈصۇڨان - лассукьан laSupan لاصۇڨان лъой ;oy ڸۈي - лай lay لاي лъолълъ ;o: ڸۈڷ - лалълъ la: لاڷ лъолълъул ;o:ul ڸۈڷۇل - лалълъул la:ul لاڷۇل лъолълъие ;o:iye ڸۈڷێيې - лалълъе la:e لاڷې лъолда ;olda ڸۈلدا - лалълъа la:a لاڷا лъолълъухъ ;o:u] ڸۈڷۇڅ - лалълъухъ la:u] لاڷۇڅ лъолълъулI ;o:u/ ڸۈڷۇڶ - лалълъулълъ la:u: لاڷۇڷ лъолълъукь ;o:up ڸۈڷۇڨ - лалълъукь la:up لاڷۇڨ лъолде ;olde ڸۈلدې - лалълъе la:e لاڷې лъолълъухъе ;o:u]e ڸۈڷۇڅې - лалълъухъе la:u]e لاڷۇڅې лъолълъулIе ;o:u/e ڸۈڷۇڶې - лалълъулълъе la:u:e لاڷۇڷې лъолдасса ;oldaSa ڸۈلداصا - лалълъасса la:aSa لاڷاصا лъолдассан ;oldaSan ڸۈلداصان - лалълъассан la:aSan لاڷاصان лъолълъухъа ;o:u]a ڸۈڷۇڅا - лалълъухъа la:u]an لاڷۇڅا лъолълъухъан ;o:u]an ڸۈڷۇڅان - лалълъухъан la:u]an لاڷۇڅان лъолълъулIа ;o:u/a ڸۈڷۇڶا - лалълъулълъа la:u:a لاڷۇڷا лъолълъулIан ;o:u/an ڸۈڷۇڶان - лалълъулълъан la:u:an لاڷۇڷان лъолълъукьа ;o:upa ڸۈڷۇڨا - лалълъукьа la:upa لاڷۇڨا лъолълъукьан ;o:upan ڸۈڷۇڨان - лалълъукьан la:upan لاڷۇڨان лъол ;ol ڸۈل - лал lal لال лъоз ;o# ڸۈز - лаз la# لاز лъозул ;o#ul ڸۈزۇل - лазул la#ul لازۇل лъозие ;o#iye ڸۈزێيې - лазе la#e لازې лъозда ;o#da ڸۈزدا - лазда la#da لازدا лъозухъ ;o#u] ڸۈزۇڅ - лазухъ la#u] لازۇڅ лъозулI ;o#u/ ڸۈزۇڶ - лазулълъ la#u: لازۇڷ лъозукь ;o#up ڸۈزۇڨ - лазукь la#up لازۇڨ лъозде ;o#de ڸۈزدې - лазде la#de لازدې лъозухъе ;o#u]e ڸۈزۇڅې - лазухъе la#u]e لازۇڅې лъозулIе ;o#u/e ڸۈزۇڶې - лазулълъе la#u:e لازۇڷې лъоздасса ;o#daSa ڸۈزداصا - лаздасса la#daSa لازداصا лъоздассан ;o#daSan ڸۈزداصان - лаздассан la#aSan لازداصان лъозухъа ;o#u]a ڸۈزۇڅا - лазухъа la#u]a لازۇڅا лъозухъан ;o#u]an ڸۈزۇڅان - лазухъан la#u]an لازۇڅان лъозулIа ;o#u/a ڸۈزۇڶا - лазулълъа la#u:a لازۇڷا лъозулIан ;o#u/an ڸۈزۇڶان - лазулълъан la#u:an لازۇڷان лъозукьа ;o#upa ڸۈزۇڨا - лазукьа la#upa لازۇڨا лъозукьан ;o#upan ڸۈزۇڨان - лазукьан la#upan لازۇڨان ГIараб цIцIарал куделдерицца абулеб куц farab ~aral kudelderiCa abuleb kuc عاراب ڞارال كۇدېلدېرێڛا ابۇلېب كۇښ МухIамад mu\amad مۇحاماد - МухIумад mu\umad مۇحۇماد ИсмагIил ismafil ئێسماعێل - ИсбагIин isbafin ئێسباعێن Юсуп yusu_ يۇسۇف - Исуп isu_ ئێسۇف Рамазан rama#an رامازان - Лабазан laba#an لابازان Закаря #akarya زاكاريا - Закарига #akariga زاكارێڬا Юнус yunus يۇنۇس - Инус inus ئێنۇس Ибрагьим ibrahim ئێبراهێم - Ирбигьин irbihin ئێربێهێن Сулейман suleyman سۇلايمان - Солебан soleban سۈلېبان ГIайшат fay^at عايشات - ГIашат fa^at عاشات Рукъият ruqiyat رۇقێيات - Рукъигат ruqigat رۇقێڬات МоцIцIалги къоялги mo~algi qoyalgi مۈڞالڬێ قۈيالڬێ Январь ГьуразулI hura#u/ هۇرازۇڶ Февраль ТIинчIулI Tinzu/ طێنڃۇڶ Март ГочарулI goxaru/ ڬۈچارۇڶ Апрель ИххазулI i{a#u/ ئێخازۇڶ Май РекьарулI reparu/ رېڨارۇڶ Июнь БакъгIедулI baqfedu/ باقعېدۇڶ Июль ЧабхъадулI xab]adu/ چابڅادۇڶ Август КъобухIилI qobu\i/ قۈبۇحێڶ Сентябрь РецарулI recaru/ رېښارۇڶ Октябрь ЛъилъарулI ;i;aru/ ڸێڸارۇڶ Ноябрь РаччарулI raXaru/ راڿارۇڶ Декабрь ХъвехъарулI ]we]aru/ څوېڅارۇڶ Гьуразолълъ hura#o: هۇرازۈڷ ЭнчIолълъ enzo: ئېنڃۈڷ Гочаролълъ goxaro: ڬۈچارۈڷ Иххазолълъ i{a#o: ئێخازۈڷ Рекьаролълъ reparo: رېڨارۈڷ БакъгIедолълъ baqfedo: باقعېدۈڷ Чабхъадолълъ xab]ado: چابڅادۈڷ КъобухIилълъ qobu\i: قۈبۇحێڷ Рецаролълъ recaro: رېښارۈڷ Гьилгьаролълъ hilharo: هێلهارۈڷ Раччаролълъ raXaro: راڿارۈڷ Хъихъаролълъ ]i]aro: څێڅارۈڷ Гьуразолълъ - Маарухъ квачараб гьури бахъинеб моцIцI букIиня. hura#o: - maaru] kwaxarab huri ba]ineb mo~ bujinya. ЭнчIолълъ - гIачиял къелинеб, энчI бахъинеб заман. enzo: - faxiyal qelineb, enz ba]ineb #aman. Гочаролълъ - гъутабаздасса маарухъе гIиял гочинел заман. goxaro: - vutaba#daSa maaru]e fiyal goxinel #aman. Иххазолълъ - гIасо биинеб гьарал-иххал чваххинеб заман. i{a#o: - faso biineb hara-i{al xwa{ineb #aman. Рекьаролълъ - маарухъ хIур бекьинеб заман. reparo: - maaru] \ur bepineb #aman. БакъгIедолълъ - бищунго кIудаб къо бугеб моцIцI. baqfedo: - bi&ungo judab qo bugeb mo~. Чабхъадолълъ - гьаб моцIцIалълъ умумул къватIире сапараз рахъинел рукIун руго. Рагъде яги дарам-базаралълъ. xab]ado: - hab mo~a: umumul qwaTire sa_ara# ra]inel rujun rugo. ravde yagi daran-ba#ara: КъобухIилълъ - маарухъ бищунго багIалураб заман, къо бухIараб моцIцI. qobu\i/ - maaru] bi&ungo bafalurab #aman, qo bu\arab mo~ Рецаролълъ - маарухъ хIур бецинеб заман. recaro: - maaru] \ur becineb #aman. Гьилгьаролълъ - маарухъ хIуриссан бачIин бакIаринеб, хIур гьилгьинеб заман. hilharo: - maaru] \uriSan bazin bajarineb, \ur hilhineb #aman. Раччаролълъ - маарухъ кинабго магIишат къватIисса рукъубе баччинеб заман. raXaro: - maaru] kinyabgo mafi^at qwaTiSa ruqube baXineb #aman Хъихъаролълъ - маарухъ хIайваналги чахъабиги хъонел, гьезул гьан бакъваде банебги заман. ]i]aro: - maaru] \aywanalgi xa]abigi ]onel, he#ul han baqwade banebgi #aman. هۇرازۈڷ - مائارۇڅ كواچاراب هۇرێ باڅێنېب مۈڞ بۇگێنيا. ئېنڃۈڷ - عاچێال قېلێنېب، ئېنڃ باڅێنېب زامان. ڬۈچارۈڷ - غۇتابازداصا مائارۇڅې عێيال ڬۈچێنېل زامان. ئێخازۈڷ - عاسۈ بێئێنېب، هارال - ئێخال چواخێنېب زامان. رېڨارۈڷ - مائارۇڅ حۇر بېڨێنېب زامان. باقعېدۈڷ - بێۺۇنڬۈ گۇداب قۈ بۇڬېب مۈڞ. چابڅادۈڷ - هاب مۈڞاڷ ئۇمۇمۇل قواطێرې سافاراز راڅێنېل رۇگۇن رۇڬۈ، راغدې ياڬێ دارام - بازاراڷ. قۈبۇحێڷ - مائارۇڅ بێۺۇنڬۈ باعالۇراب زامان، قۈ بۇحاراب مۈڞ. رېښارۈڷ - مائارۇڅ حۇر بېښێنېب زامان. هێلهارۈڷ - مائارۇڅ حۇرێصان باڃێن باگارێنېب، حۇر هێلهێنېب زامان. راڿارۈڷ - مائارۇڅ كێنيابڬۈ ماعێشات قواطێصا رۇقۇبې باڿێنېب زامان. څێڅارۈڷ - مائارۇڅ حايوانالڬێ چاڅابێڬێ څۈنېل، هېزۇل هان باقوادې بانېبڬێ زامان. Ццере рукIарал анкьил къоязул цIцIарал Cere rujaral anpil qoya#ul ~aral ڛېرې رۇگارال انڨێل قۈيازۇل ڞارال анлълъхIур къо an:\ur qo - انڷحۇر قۈ ххадур къо {adur qo - خادۇر قۈ ччугIадол къо Xufadol qo - ڿۇعادۈل قۈ гьоркьо къо horpo qo - هۈرڨۈ قۈ гIулжум къо ful$um qo - عۇلجۇم قۈ боргьан къо borhan qo - بۈرهان قۈ алхIад къо al\ad qo - الحاد قۈ итни къо itni qo - ئێتنێ قۈ талат къо talat qo - تالات قۈ арбагI къо arbaf qo - ارباع قۈ ххамиз къо {ami# qo - خامێز قۈ ружман къо ru$man qo - رۇجمان قۈ шамат къо ^amat qo - شامات قۈ гьалан къо halan qo - هالان قۈ

ЦIцI ~ 1. ЦIцIад байдал биччараб бакъ щвейдал бакъвалеб. 2. ЦIцIад бан ххадуб буртина хIажалъулареб. 3. ЦIцIад бачIони, рукъ гIекколаро. 4. ЦIцIад хIаллъани, рокъове, бакъ хIаллъани, гьорове. 5. ЦIцIад чIчIун ххадуб дугъ кIочарав, рещтIун ххадуб чу кIочарав. 6. ЦIцIадакьаги ворчIун, гонгикье ккана. 7. ЦIцIадакьаги лIутун, гонгикь чIчIарав. 8. ЦIцIадал барти – буртина, гьорол къолден – къехь. 9. ЦIцIадал къалиялдасса бакъул ссахI бергьунеб. 10. ЦIцIадал къоялълъе бакъул къо камулареб, лабалда хуралълъе цIцIадал къо камулареб. 11. ЦIцIадал сон бакъараб, бакъул сон гIорцIцIараб. 12. ЦIцIадалаб сон ххарилаб, бакъулаб сон хурулаб. 13. ЦIцIадалабги гьекъана, бакъулабги къулчIчIана. 14. ЦIцIал кьун гIоларессе, чу кьуниги, гIолареб. 15. ЦIцIалани, гIелму щолеб, хIалтIани, боцIцIи щолеб. 16. ЦIцIаланщинав чи Къудукьа Мусалав вукIунарев, кьалде анщинав ХIажимурад вукIунарев. 17. ЦIцIаланщинав чияссул гIалимчи вакъунарев: цо-цо гIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев, ххутIарал чIчIинкIилалги рукIунел. 18. ЦIцIалараб гIоларебила, цIцIалкIизеги кколебила. 19. ЦIцIаларассда гIелму лъала, бихьарассда дунял лъала. 20. ЦIцIалацца буххугейила жиб, кIалцIуцца буххеян абулебила чоцца. 21. ЦIцIалдохъан лълъикIав вугилан, мекъсса кьураб жавабалълъе лълъикIаб къимат лъолареб. 22. ЦIцIалкIал рекьарулел, гьакьал лъилъарулел. Абиялълъ бицунеб буго цоцазде гIагарал кIиго магIарул росдал рикIкIадаб тIабигIаталълъул (рии чIчIейгун рекьуда байбихьулеб ЦIцIалкIитIа росдалги, гьебго заманалда нилъ бегьулеб Гьолокь росдалги). Гьелдаго цадахъ буго умумузул цо биценги. Цогидал магIарулалго гIадин, цIцIалкIалги ихдалил моцIцI хвараб меххалълъ рекьарулел рукIаралила. ЦIцIалкIитIасса цо бечедав чиясс гуржиязул довасса кквезе щварав цIияв лагъ ихдал векьаризе витIаравила. Хуриве щваравго, гьесс цо рахъ барабила, цинги, бахъун шарбалгун, рахънив гIодов чIчIаравила. Жеги ракьулIе ххинлъиго ккун гьечIилан, нахъ вуссаравила. Гьедин ун, нахъ вуссун вачIун, лагъасс хур бекьичIибила рии чIчIезегIан. Гьедин бекьи лълъикIабги батарабила. 23. ЦIцIалкIараб – росониб, цIцIалкIичеб - тIопониб. 24. ЦIцIалкIиниб камугеги, ссанкIиниб тIагIунгеги. 25. ЦIцIалкIиниб лълъимгIанги гIемераб бугила гьессул гIакълу. 26. ЦIцIалкIинисса жо тIагIани, росс-лълъадул дагIба-къецц гIемерлъулеб. 27. ЦIцIалкIицца лълъалъалареб. 28. ЦIцIалкIицца лълъим баччуге, лъаницца сали босуге. 29. ЦIцIалкIу кIутIун, кеп гьабунги, цо чед бекун, кванай гьабунги, бертин гьабичIого тогейила. 30. ЦIцIамул къали цадахъ чIчIикIичIого, гьудулассул (чияссул) хIал лъаларебила. 31. ЦIцIамул тIагIам лъаларессда лълъадал гьуинлъи лъалареб. 32. «ЦIцIам, Бичассул авараг, цIцIам»! Сулайман аварагассде киналго рухIчIаголъаби мутIигIал рукIаралила. Гьессда киназулго мацIцIги лъалеб букIарабила. Цо нухалда Сулайманицца киназего буюрухъ кьурабила цо-цо квен гьабун рачIайилан. Малълъухъе рачIаралила киналго. ЦIцIунцIцIрадулгIан тIагIам бугеб квен батичIебила. - Кин дуцца гьаб квен гьабураб? Щиб дуцца гъорлIе жубараб? – ан гьикъараб меххалълъ, цIцIунцIцIра бицинарилан лIутун унеб букIарабила. Сулайманицца, гъванкан нуцIцIаги къан, гьоркьобе ккезабураб меххалълъ, цIцIунцIцIраялълъ гьадал рагIаби ахIаралила. Гьедин нуцIцIида гьоркьоб къан букIиналъила цIцIунцIцIра бакьулIа къарабги лIугьараб. 33. ЦIцIам гьечIеб хоно, ражи гьечIеб ххинкI. 34. ЦIцIам гьечIони, гьан махIцунеб, гьури гьечIони, гьава махIцунеб. 35. ЦIцIам гьечIони, квен щай? Квен гьечIони, хIерчч щай? 36. ЦIцIар батIияб лъунилан, бацIида божиларо. 37. ЦIцIам тIамураб тIидукарщ гIадав чи. 38. ЦIцIар бахъараб бацI гIадин. 39. ЦIцIар бахъиялдасса бер бахъиго лълъикI. 40. ЦIцIар кIудияв ретIелгьечI, бетIер кIудияв гIакълугьечI. 41. ЦIцIар хисунилан, гъадил цIцIум лIугьунареб. 42. ЦIцIаруе рагIад кIудияв, гIалххуда гьаракь борххатав. 43. ЦIцIаруе ссадакъа кьурав, ссиялълъе къурбан хъурав. 44. ЦIцIваби гIемер рукIуна, моцIцI цо гурони букIунаро. 45. ЦIцIваби гIемерлъанагIан, зоб гвангъулеб, кверал гIемерлъанагIан, хIалтIи ццебе тIолеб. 46. ЦIцIвайиде бакъ щвела, лълъимацца хIетI бахъила, хIоржоялълъ бетIер бахъила, гIеркъикьан къвали баккила, къадакьан мичIчI баккила. Аби бачIун буго, ракъун ругилан лъимал зигардараб меххалълъ, эбелалълъ лъималазе бицунеб букIараб берцинаб мацIцIалдассан. 47. ЦIцIекIаб кваначIого, гьуиналълъул тIагIам лъалареб. 48. ЦIцIибил гьаркьадерил босейила, гьоло ххунздерил босейила. 49. ЦIцIикIкIараб цIцIайи мачIчIадалда лълъикIаб, гьоркьохъеб цIцIайи черххалълъе лълъикIаб. 50. ЦIцIилицIцI хвелебилан лъехьоларей, лълъим тIагIинебилан чероларей. 51. ЦIцIогь – хханассдассаги бергьараб жо. 52. ЦIцIогьги ххиянатги хабалI гурони баххчулареб (ЦIцIогьги ххиянатги хабалIги тIатунеб). 53. ЦIцIогьодун чи бечелъуларев. Цо чиясс тукадасса ххамил туп бикъун буго. Гьеб бихьарав тукенчиясс, ххадувги ун, чи ккун вуго ва гьикъун буго чахъдацца чан квегIерин гьабулеб. ЦIцIогьорасс жаваб кьун буго цо кьегIер гьабулин, нагагь-надир кIи-кIиги гьабулилан. Ххадубги бацIицца тIинчI чан гьабулебанги цIеххон буго тукенчиясс. Анкьго-микьгоги гьабулилан жаваб кьун буго цIцIогьорасс. «ВахI! – ан абун буго тукенчиясс. – Цо-цо гурони кьегIер гьабуларел чахъабазул рехъаби гIолел руго, анкьго-микьго тIинчI гьабулел бацIазул рехъаби гIолел гьечIо. Гьелълъие гIила щибдай?» ЦIцIогьор вуцIцIун чIчIун вуго. Чахъаби зарал гьечIел жал руго. БацIал цIцIогьал руго. Гьединлъидал гIадамаз гьел гъурула, гьезул рехъабиги лIугьунаро. ЦIцIогьодун чиги бечелъуларо. Ххамил тупги букIаралъуб лъе, мунги дурго нухда а! – ян абун буго тукенчиясс гьессда. 54. ЦIцIогьор бечелъуларевила, баххил кьаралъуларевила. 55. ЦIцIогьор гьедула, хъахIба гIодула. 56. ЦIцIогьор гIорцIцIуларев, гIалим вакъуларев. 57. ЦIцIогьор жиндирго рагIадалълъукьаги хIинкъулев. 58. ЦIцIогьор тIаргъил щомериялдассанги ватIа гьавизе лъалевила. 59. ЦIцIогьорассул берал мугъалда нахъаги рукIунелила. 60. ЦIцIогьоран абизе бокьичIони, бикъуге, хъахIбаян абизе бокьичIони, черхх цIуне. 61. ЦIцIогьорасс гурони, цIцIогьор веццуларев. 62. ЦIцIогьорасс жиндирго каву щула гьабулеб. 63. ЦIцIогьорассда бикъун щвараб гIурущ кепеклъун кколебила, бетIергьанчияссда бикъун араб кепек гъурущлъун бихьулебила. 64. ЦIцIогьорассе нух камулареб. 65. ЦIцIогьорассул бералго цIцIогьорал рукIуна. 66. ЦIцIогьорассул гьодил чIоло битIулебила, бетIергьанчиясс рукъалда кIулал рахан ратараб меххалълъ. 67. ЦIцIогьорассул гIадалI цIа. 68. ЦIцIодораб бералда ралъдал тIиналда бугебги бихьулеб, тоххаб бералда берзул тIелехалда бугебги бихьулареб. 69. ЦIцIодораб гIакълуялълъул калам къокъаб букIуна. 70. ЦIцIорорав ургъун вахъинегIан, гIабдалассе вас гьавулевила. 71. ЦIцIодорассул ххвалчадулалдасса гIабдалассул ххонжрол хIинкъи цIцIикIкIарабила. 72. ЦIцIодорлъи бахIарчияссеги къваригIунеб (Гулида ХIажимурад лъаларев). 73. ЦIцIодорлъиялълъул зарал гьечIеб. 74. ЦIцIолокье гъураб чодаги божуге, цIцIорове арав васассдаги божуге. 75. ЦIцIороб бицараб гьересси ИццугохIде данде бачIарабила. 76. ЦIцIоробе нух гIагараб (Ине бокьараб бакIалде нух гIагараб). 77. ЦIцIоробе унилан гъеду лаченлъиларо. 78. ЦIцIорове унев чияссда аянги абуге, унгеянги абуге. 79. ЦIцIудуцца тIутIал кколарел. 80. ЦIцIукIа жиндирго рагIадалълъукьаги хIинхъулев. 81. ЦIцIукIа къойил холевила, чIчIужугIадан, россасс тIаде цоги чIчIужу ячараб меххалълъ, холейила. 82. ЦIцIукIа рукъалълъул рахал тIаде рортун рачIиниланги хIинкъулевила. 83. ЦIцIукIа хIинкъун вукIуневила, кIуликартIиниссанги тушман вачIиневилан. 84. ЦIцIумагъудул раххчи – кьерхадул гIаламат, къватIире рахъин – роцIцIадул гIаламат. 85. ЦIцIумлъун воржарав гьанатIа рещтIаравила, гъедулъун воржарав гъоссогохIтIа рещтIаравила. 86. ЦIцIунцIцIрабазул бо гъалбацIидасса бергьунебила. 87. ЦIцIунцIцIрадул пилги гьабуге, гъалбацIил гIанкIкIги гьабуге. 88. ЦIцIунцIцIраялълъе гохIги – мегIер, дагIнил лIарги – хъинс. 89. ЦIцIуяв чи бергьунгеги, квешаб чехь къинлъугеги. 90. ЦIцIаназейилан бокьги баге, наязейилан рукъги баге. Кициялълъ бицунеб буго цIцIаниги цо ххассаб унтиялълъ хвезе бегьулел, магIарухъ наялги цин гIемерлъулел, циндаго тIагIине, гьороцца ине бегьулел жал ругилан. Цо бечедав ххарачΙиссессул рукIун руго гIемерал наялги кIудияб цIцIаназул рехьедги. Жиндир цIцIаназул рехьед рохьосса гъоркье бачIунеб меххалълъ, чуязул илхъи бачIунеб гIадаб гьаракь букIунилан веццарулев вукIун вуго гьев. Бан букIун буго кIудияб кули. РукIун руго наязе рукъзал, цIцIаназе бокьал. Нухда чуги хун, баччун гIарцуцца къачIараб кьилигун сапаралдасса вачIунев ххарайчIиссев жиндирго колоде щвараб меххалълъ, цо течIого наги тIагIун батун буго, тIагIуналъул унти щвараб гIадин, цIцIаниги гъурун ратун руго. - Гьале! Умумузул кициялълъ абухъе ккана! КIал кьураги тIоццебе квешаб пал къотIарассул! – ан абун буго гьев пакъирасс. 91. ЦIцIани гIодизарун, гIи боххизабуге (ЦIцIани гIодараб, гIиял роххараб хIалтIи). 92. ЦIцIе кIанцIаралълъуссан бурутIги кIанцIулеб.