З # Загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. ЗагIигIоралълъги хисулебила жиндирго чваххи. #afifora:gi ]isulebila $indirgo xwa{i. ЗагIипассде къавукъунге, къадарав чияссулгун хоноги чIваге. #afi_aSde qawuqunge, qadaraw xiyaSulgun [onogi zwage. Заз баккудассагойила бегIераб букIунеб. #a# baKudaSagoyila beferab bujuneb. Заз бекьани заз бижулеб, унти бекьани толо бижулеб. #a# bepani #a# bi$uleb, unti bepani tolo bi$uleb. Заз, къарассда гурони, унтулареб. #a# qaraSda guroni untulareb. Заз лълъикIабани, заз къине гьабилароан. #a# :ijabani, #a# qine habilaroan. Залим бетIерлъун тани, бол зигара цIцIикIкIуна. #alim beTer;un tani, bol #igara ~iJuna. Залимассе залим гъежда чIчIун ватулевила. #alimaSe #alim ve$da Zun watulewila. Заман букIунебила гIадамазул илбисал лIугьунебги илбисазул гIадамал лIугьунебги. #aman bujunebila fadama#ul ilbisal /uhunebgi ilbisa#ul fadamal /uhunebgi. Заман букIуна боз щоларебги, заман бачIуна дарай гIоларебги. #aman bujuna bo# &olarebgi, #aman bazuna daray folarebgi. Заман щвелалде барщараб пихъ ххеххго турула. #aman &welalde bar&arab _i] {e{go turula. Заман щвелалде гIегIедараб хIелкил бетIер къотIейила. #aman &elalde fefedarab \elkil beTer qoTeyila. Заман щвелалдего чIчIичIчIидичIого, дурго рагIадалълъухъ балагьун, кIалъай. #aman &welaldego ZiZidizogo, durgo rafada:u] balahun, ja;ay. Заманалда бекье, заманалда бакIаре. #amanalda bepe, #amanalda bajare. Заманалда бубудичIогойила бугъа, гIодобги тIамун, хъураб. #amanalda bubudizogoyila buva, fodobgi Tamun, ]urab. Заманалда гьабичIеб гьабичIого ххутIулебила. #amanalda habizeb habizogo {uTulebila. Заманалда рекъонила хьвадизе кколел. #amanalda reqonila %wadi#e Kolel. Заманалълъ чи квегъула, рукьалцца оц квегъула. #amana: xi kwevula, rupalCa oc kwevula. Заназда кьурдуге, майданалда кьурде. #ana#da purduge, maydanalda purde. Зар билани, питначияссул гъванщида нахъа батулебила. #ar bilani, _itnaxiyaSul vwan&ida na]a batulebila. Зар кьабун чи холаро, цин-цинни гьелълъ хвалде рачуна. #ar pabun xi [olaro, cin-cinni he: [walde raxuna. ЗахIмат – бечедаб, хIалхьи – мискинаб. #a\mat - bexedab, \al%i - miskinab. ЗахIмат бихьичIого, мухь Аллагьассги кьолареб. #a\mat bi%izogo, mu% allahaSgi polareb. ЗахIмат бихьичIого, рахIат бокьарасс бекьичIого лъилъе, нилъ гьечIого хур. #a\mat bi%izogo, ra\at boparaS bepizogo ;i;e, ni; hezogo [ur. ЗахIмат бихьичIого рахIат букIунареб. #a\mat bi%izogo ra\at bujunareb. ЗахIмат бихьичIого щвараб боцIцIуцца чи гьалаг гьавула. #a\mat bi%izogo &warab bo~uCa xi halag hawula. ЗахIмат бихьун – дуниял, гIамал бихьун – аххират. #a\mat bi%un - duniyal, famal bi%un - a{irat. ЗахIмат гьечIого, хуриб тIор баларо. #a\mat hezogo, [urib Tor balaro. ЗахIматаб хIалтIиги хIалихьатаб тIеххги – дурццассе. #a\matab \alTigi \ali%atab Te{gi - durCaSe. ЗахIматаб – ццебе, бигьаяб – ххадуб. #a\matab - Cebe, bihayab - {adub. ЗахIматалълъ цагъур цIола, цагърицца рукъзал рала. #a\mata: cavur `ola, cavriCa ruq#al rala. ЗахIматалълъ чи хьихьула, кIкIвахIалълъ хвезе гьавула. #a\mata: xi %i%ula, Jwa\a: [we#e hawula. Зигара мадугьалассда базе бигьаяб жойила. #igara maduhalaSda ba#e bihayab $oyila. Зигараялълъеги рахьиялълъеги кватIи букIунареб. #igaraya:egi ra%iya:egi kwaTi bujunareb. Зоб бихьарассда ракь бихьулеб, дуниял бихьарассда хвел бихьулеб. #ob bi%araSda rap bi%uleb, duniyal bi%araSda [wel bi%uleb. Зоб гъугъанщинахъе цIцIад балареб. #ob vuvan&ina]e ~ad balareb. Зоб гъугъачIони, гьаракь бахъунареб, гьури бахъинчIони, гIучI бегулареб. #ob vuvazoni, harap ba]unareb, huri ba]inzoni, fuz begulareb. Зоб гIемер гъугъадани, цIцIад дагьаб бала. #ob femer vuvadani, ~ad dahab bala. Зоб роцIцIадго балеб аххир гьечIеб цIцIад, нилI рацIцIадго лъолел хъубал бугьтанал. #ob ro~adgo baleb a{ir hezeb ~ad, ni/ ra~adgo ;olel ]ubal buhtanal. Зоб ццебе бихьарассда ракьги ццебе бихьаги. #ob Cebe bi%araSda rapgi Cebe bi%agi. Зобалазда кьвагьараб ракьалда тIатарабила. #obala#da pwaharab rapalda Tatarabila. Зобгун ракь рекъаги, цIцIадгун бакъ рекъаги. #obgun rap reqagi, ~adgun baq reqagi. Зодиб цIцIер бугони, ракъдада квач букIунеб. #odib ~er bugoni, raqdada kwax bujuneb. Зодибе мали чIвалареб, ралъдадассан кьо лъолареб. #odibe mali zwalareb, ra;dadaSan po ;olareb. Зодоб бугеб тIавусалдасса кодобе щвараб къадакого лълъикIила. #odob bugeb TawusaldaSa kodobe &warab qadakogo :ijila. Зодоб бугеб цIцIумалдасса гIодоб бугеб чIоролого лълъикIила. #odob bugeb ~umaldaSa fodob bugeb zorologo :ijila. Зодове валагьуге, гIодове валагье. #odowe walahuge, fodowe walahe. Зодоссан рахIмат кьеги, гIодоссан баркат кьеги. #odoSan ra\mat pegi, fodoSan barkat pegi. Зулму гьабуге, мун кьижун вукIуна, дуцца зулму гьабурав ворчIун вукIуна. #ulmu habuge, mun pi$un wujuna, duCa #ulmu haburaw worzun wujuna. Зулмучияссда зулмучи гъеждассан ваккун вукIуневила. #ulmuxiyaSda #ulmuxi ve$daSan waKun wujunewila. Зулмучияссул гIумру къокъаб. #ulmuxiyaSul fumru qoqab Гьеб рагIарасс гIажаиблъи гьабурабила, зулмучияссги гьебгощинаб заман ракьалда тIад щиб гьабун балеб жойила букIунеб. heb rafaraS fa$aib;i haburabila, #ulmuxiyaSgi hebgo&inab #aman rapalda Tad &ib habun baleb $oyila bujuneb. ЦIцIудуда гьикъарабила дуцца чан сон барабилан. Гьелълъ жаваб кьурабила лъабкъого сон банилан. ~ududa hiqarabila duCa xan son barabilan. he: $awab purabila ;abqogo son banilan. Зулмуялълъул си борххалъанагIан, гьенисса вортарассул бохх цIцIикIкIун бекула. #ulmuya:ul si bor{a;anafan, heniSa wortaraSul bo{ ~iJun bekula. Зурмихъан берталълъе гIедегIулевила, дибир хвалил рокъове гIедегIулевила. #urmi]an berta:e fedefulawila, dibir [walil roqowe fedefulewila. Зурма рекъезе – къали, кечI рекъезе – далай. #urma reqe#e - qali, kez reqe#e - dalay.

С s 1. Сабаб тIагIараб жо – гIажал, гIадан холеб жо – ххиял. sabab Tafarab $o - fa$al, fadan [oleb $o - {iyal. 2. Саву кьарияб, кьаву хIалакъаб. sawu pariyab, pawu \alaqab. 3. Саву кьун, кьаву босуге. sawu pun, pawu bosuge. 4. СагърикьотIа гьабураб ГьимагIурухъ батулеб. savripoTa haburab himafuru] batuleb. 5. СагIат гьечIеб рукъ – гIака гьечIеб бокь. safat hezeb ruq - faka hezeb bop. 6. СагIат гьечIев беццав, рузнама гьечIев рекъав. safat hezew beCaw, ru#nama hezew reqaw. 7. СагIатгIан ххалатабги букIунебила къо, лъагIелгIан ххалатабги букIунебила. safatfan {alatabgi bujunebila qo, ;afelfan {alatabgi bujunebila. 8. Сайигъат бачIарав – таххида, бачIинчIев – туртида. sayivat bazaraw - ta{ida, bazinzew - turtida. 9. Сайигъаталълъе кьоло-гъолон чу щварасс цадахъ ярагъги щай гьечIебилан абурабила. sayivata:e polo-volon xu &waraS cada] yaravgi &ay hezebilan aburabila. 10. Сапаралде вахъунесс хъабарча рокъоб тоге. sa_aralde wa]uneS ]abarxa roqob toge. 11. Сапар цадахъ лъазе бокьани, гьессул хьитинибе чIимихх реххейила. sa_ar cada] ;a#e bopani, heSul %itinibe zimi{ re{eyila. 12. Сапнацца чурунилан чIчIегIерцIцIвак хъахIлъиларо. sa_naCa xurunilan Zefer~wak ]a\;ilaro. 13. Сариси гуреб букIун бугеб, тIатIи букIун буго (ХIамида оххцер квине щибила лъалеб). sarisi gureb bujun bugeb, TaTi bujun bugo (\amida o{cer kwine &ibila ;aleb). 14. Сардил ххалалъи лъалеб унтарассда, къойил ххалалъи лъалеб вакъарассда. sardil {ala;i ;aleb untaraSda, qoyil {ala;i ;aleb waqaraSda. 15. Сасу бекуларо, кун тIечIелдасса. sasu bekularo, kun TezeldaSa. 16. Сасу кьун, рукIкIен кьунила рокьи гьабулеб. sasu pun, ruJen punila ropi habuleb. 17. Сахаб гьой гважуда тIад речIчIулареб. sa[ab hoy gwa$uda Tad reZulareb. 18. Сахав бахIарчияссе нусго гьунарги дагьаб. sa[aw ba\arxiyaSe nusgo hunargi dahab. 19. Саххаватасс мусру чиядаги балебила, къарумасс жиндаго барабги кIкIунебила. sa{awataS musru xiyadagi balebila, qarumaS $indago barabgi Junebila. 20. Сахлъи бокьани, бетIер гьогьмада, хIатIал ххинлъуда, чехь бакъун хьихьейила. sa[;i bopani, beTer hohmada, \aTal {in;uda, xe% baqun %i%eyila. 21. Сахлъи букIаго хIалтIи гьабе, черхх букIаго ретIел ретIе. sa[;i bujago \alTi habe, xer{ bujago reTel reTe. 22. Сахлъи гьечIеб унтудассаги нагагьаб балагьалдассаги цIунаги. sa[;i hezeb untudaSagi nagahab balahaldaSagi `unagi. 23. Сахлъи гьечIев хханассдасса сахлъи бугев лагъго талихIавила. sa[;i hezew {anaSdaSa sa[;i bugew lavgo tali\awila. 24. Сахлъи гьечIессе бечелъи ссундуе? sa[;i hezeSe bexe;i Sunduye? 25. Сахлъиги кьун унти босарав. sa[;igi pun unti bosaraw. 26. Сег кванараб чода канлъи бихьулареб, бечелъараб меххалълъ чияссда чияр гIакълу берцин бихьулареб. seg kwanarab xoda kan;i bi%ulareb, beze;arab me:a: xiyaSda xiyar faqlu bercin bi%ulareb. 27. СихIираб гьимиялдассаги цIунаги, гьуинаб реццалдассаги цIунаги. si\irab himiyaldaSagi `unagi, huinab reCaldaSagi `unagi. 28. СихIирав гIабдал. si\iraw fabdal. 29. СихIирав чияссулгун даранги гьабуге, гIантав чияссулгун оцги баге. si\iraw xiyaSulgun darangi habuge, fantaw xiyaSulgun ocgi bage. 30. Сордо базеян гъотIода рещтIараб гъеду гIумруялълъго гьениб ххутIун рагIула. sordo ba#eyan voToda re&Tarab vedu fumruya:go henib {uTun rafula. 31. Сордо бачIунареб къо букIунареб. sordo bazunareb qo bujunareb. 32. Сордо бецIцIаб бугогIан, цIцIваби гвангъун рукIуна. sordo be~ab bugofan, ~wabi gwanvun rujuna. 33. Сордо къватIиб – ххинкI рокъоб. sordo qwaTib - {inj roqob. 34. Сордо сардие те. soedo sardiye. 35. Сордойилго вачIани, вокьулевги чIалгIуна. sordoyilgo wazani, wopulewgi zalfuna. 36. Сордо-къо цIцIикIкIарассул гIакълу цIцIикIкIараб. sordo-qo ~iJaraSul faqlu ~iJarab. 37. Суалалда рекъон, къокъ гьабун, кье жаваб. sualalda reqon, qoq habun, pe $awab. 38. Сумал чIалу гьабуге, гьалил михир гьабуге. sumal zalu habuge, halil mi[ir habuge. 39. Сумалда сум лъуни, гул лIугьунеб. sumalda sum ;uni, gul /uhuneb. 40. Сусур цIцIикIкIаралълъуб бугIа дагьаб, рагIи гIемералълъуб гIакълу дагьаб. susur ~iJara:ub bufa dahab, rafi femera:ub faqlu dahab. 41. Сусур чIаралаго, ролIул чIорал гьоркьоре ккунги ратулел, гIакайилан ккун, хIама бечIчIулелги ратулел. susur zaralago, ro/ul zoral horpore Kungi ratulel, fakayilan Kun, \ama beZulelgi ratulel.

Ц c 1. Ца таралълъ мегIер толеб. ca tara: mefer toleb. 2. Цаби гьечIеб кIал - гьобо гьечIеб гьабирукъ. cabi hezeb jal - hobo hezeb habiruq. 3. Цаби лълъикIал Аллагьассго рижарал, гьава лълъикIаб живго гIураб ракьалълъул. cabi :ijal allahaSgo ri$aral, hawa :ijab $iwgo furab rapa:ul. 4. Цабзакье гIолареб гIоссокье щвана. cab#ape folareb foSope &wana. 5. Цагъур лълъикIай – чехь лълъикIай, росс лълъикIай – жийго лълъикIай. cavur :ijay - xe% :ijay, roS :ijay - $iygo :ijay. 6. Цадахъ кваналезда гьикъун тIаме цIцIам. cada] kwanale#da hiqun Tame ~am. 7. Царада гьикъарабила дуе дур лълъади кинай йигейилан. Гьелълъ жаваб кьурабила - лълъадул эбел жиндирго россассе кинай йикIарай ятаниги, гьединай йигилан. carada hiqarabila duye dur :adi kinay yigeyilan. he: $awab purabila - :adul ebel $indirgo roSaSe kinay yijaray yatanigi, hedinay yigilan. 8. Царада макьилIги гIанкIуялила рихьулел. carada mapi/gi fanjuyalila ri%ulel. 9. Царада ракIалда - гIанкIуял, гIанкIуязда ракIалда - муч. carada rajalda - fabjuyal, fanjuya#da rajalda - mux. 10. Царае балагьалълъе ккараб жо жиндирго цIцIокойила. caraye balaha:e Karab $o $indirgo ~okoyila. 11. Царакьа хIинкъун, лIутиялдасса, цигун вагъун, хвей лълъикI. carapa \inqun, /utiyaldaSa, cigun wavun, [wey :ij. 12. Царал бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила, бацIил бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила. caral bipi qwarifuneb bajgi bujunebila, ba`il bipi qwarifuneb bajgi bujunebila. 13. Царал кIал гъунани, гъадиццаги букъулебила ракьа. caral jal vunani, vadiCagi buqulebila rapa. 14. Царал – рукIун, гъадил – бусен. caral - rujun, vadil - busen. 15. Царахъе щварабги – бацIие, бацIихъе щварабги – бацIие. cara]e &warabgi - ba`iye, ba`i]e &warabgi - ba`iye. 16. Царацца бацIида гьикъарабила гьадигIан цIакъ дур габур щиб гьабун биццалъарабилан. БацIицца жаваб кьурабила, жиндирго къваригIелалълъ жибго ун, биццалъанилан. caraCa ba`ida hiqarabila hadifan `aq dur gabur &ib habun biCa;arabilan. ba`iCa $awab purabila, $indirgo qwarifela: $ibgo un, biCa;anilan. 17. Царацца веццарухъанассул гъвесс кваналаребила. caraCa waCaru]anaSul vweS kwanalarebila. 18. Царацца тIанчIазда гьикъулебила - жинцца нуж лъабго къоялълъищила хьихьилел, лъабго моцIцIалълъищилан. ТIанчIаз жаваб кьолебила - лъабго къоялълъ хьихьеян. caraCa Tanza#da hiqulebila - $inCa nu$ ;abgo qoya:i&ila %i%ilel, ;abgo mo~a:i&ilan. Tanza# $awab polebila - ;abgo qoya: %i%eyan. 19. Царгъида нахъаги тушман ватулев, чолода нахъаги хъумур батулеб. carvida na]agi tu^man watulew, xoloda na]agi ]umur batuleb. 20. Цер кибе аниги – рачIчI ххадуб. cer kibe anigi - raZ {adub. 21. Цилгун гени кваналареб. cilgun geni kwanalareb. 22. Цида релълъарав вукIаниги, гьудул гьудул вуго. cida re:araw wujanigi, hudul hudul wugo. 23. Цидул кутакалдасса царал хIила бергьараб. cidul kutakaldaSa caral \ila berharab. 24. Цин бихьараб – беццаб, кIиабизе бихьараб – рекъаб. cin bi%arab - beCab, jiabi#e bi%arab - reqab. 25. Цилгун гени кванаге, гIабдалассулгун маххссара гьабуге. cilgun geni kwanage, fabdalaSulgun ma{Sara habuge. 26. Цин бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. cin bicani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 27. Цин вихьарав – гьобол, кIиабизе вихьарав – гьудул. cin wi%araw - hobol, jiabi#e wi%araw - hudul. 28. Цин вихьун чи лъаларев. cin wi%un xi ;alarew. 29. Цин гъол кьурдухъе кьурде, цинги дуего бокьухъе кьурде. cin vol purdu]e purde, cingi duyego bopu]e purde. 30. Цин гьабизе кIкIухIаллъани, кIицIцIул гьабизе кколеб. cin habi#e Ju\al;ani, ji~ul habi#e Koleb. 31. Цин гьабун, лълъикIлъи гIолареб. cin habun :ij;i folareb. 32. Цин гьабураб лълъикIлъи гIоларессе тIокIаб гьабуге. cin haburab :ij;i folareSe Tojab habuge. 33. Цин гьекъарав кIицIцIул меххтула. cin heqaraw ji~ul me{tula. 34. Цин гIакъилассда гьикъе, цинги мунго ургъе. cin faqilaSda hiqe, cingi mungo urve. 35. Цин – каралълъ чIван, цин – хIохьолI чIван. cin - kara: zwan, cin - \o%o/ zwan. 36. Цин кьалбал риччай, цинги эххедеги а. cin palbal riXay, cingi e{edegi a. 37. Цин кIал бухIарассила карщиде ххеххго пулеб. cin jal bu\araSila kar&ide {e{go _uleb. 38. Цин кIанцIана гарцIцI, мун – борчIана, кIиабизеги кIанцIана – борчIана, лъабабизеги кибе борчIулебан бихьила! cin jan`ana gar~, mun borzana, jiabi#egi jan`ana - borzana, ;ab'abi#egi kibe borzuleban bi%ila! 39. Цин кIодолъулел, кIицIцIул гьитIинлъулел. cin jodo;ulel, ji~ul hiTin;ulel. 40. Цин мекъсса кколел, цин ритIун кколел, битIун ккараб гьабе, мекъсса ккараб те. cin meqSa Kolel, cin riTun Kolel, biTun Karab habe, meqSa Karab te. 41. Цин ургъейила, ххадуб кьвагьейила. cin urveyila, {adub pwaheyila. 42. Цин хIама хIобода бухьейила, ххадуб Аллагьассул цIцIобалда тейила. cin \ama \oboda bu%eyila, {adub allahaSul ~obalda teyila. 43. Цин цIцIердассан хъущтIараб хIамагицин кIиабизе цIцIерде бахунаребила. cin ~erdaSan ]u&Tarab \amagicin jiabi#e ~erde ba[unarebila. 44. Цин чияде ккун чи ххутIуларев. cin xiyade Kun xi {uTularew. 45. Циналълъул гъоркьагьабихъила, циналълъул тIассагьабихъила (чияссул гIумру цо ккураб хIалалда букIунаребила). cina:ul vorpahabi]ila, cina:ul TaSahabi]ila (xiyaSul fumru co Kurab \alalda bujunarebila). 46. Циналълъул гIор кваналеб, циналълъул лъар кваналеб. vina:ul for kwanaleb, cina:ul ;ar kwanaleb. 47. Цингиялдасса гьанже лълъикI, эбелалдасса яс лълъикI. cingiyaldaSa han$e :ij, ebelaldaSa yas :ij. 48. Цин-цин битIараб рагIиги гьерессилъулеб, цо-цо меххалълъ битIун гьабураб хIалтIиги мекъсса кколеб. cin-cin biTarab rafigi hereSi;uleb, co-co me{a: biTun haburab \alTigi meqSa Koleb. 49. Цин-цин гьорчоги чи вихьунила гирулеб. cin-cin horxogi xi wi%unila giruleb. 50. Цин-цин гьудулги тушманлъулев, цин-цин тушманги гьудуллъулев. cin-cin hudulgi tu^man;ulew, cin-cin tu^mangi hudul;ulew. 51. Цин-цин гIабдалассги бицунеб гIакъилаб рагIи, цин-цин гIакъилги мекъсса ккезе бегьулев. cin-cin fabdalaSgi bicuneb faqilab rafi, cin-cin faqilgi meqSa Ke#e behulew. 52. Цин-цин гIакъилги къосунев, цо-цо гIайиб гIалимчияссдаги кколеб. cin-cin faqilgi qosunew, co-co fayib falimxiyaSdagi Koleb. 53. Цин-цин кьили чол мугъалда букIунебила, цин-цин бетIергьанчияссул мугъалда букIунебила. cin-cin pili xol muvalda bujunebila, cin-cin beTerhanxiyaSul muvalda bujunebila. 54. Цицца гъалбацI чIваларо, гъадицца цIцIум чIваларо. ciCa valba` zwalaro, vadiCa ~um zwalaro. 55. Цо багьана бугелда рекъечIесс кIиго багьана бугей хьихьизе кколей. co bahana bugelda reqezeS jigo bahana bugey %i%i#e Koley. 56. Цо бакIалда чIчIараб лълъим ххеххго махIцуна. co bajalda Zarab :im {e{go ma\cuna. 57. Цо бахIарчилъи лIугьунилан, реццги гьабуге, цо къадараб жо ккунилан, къадараб цIцIарги чIваге. co ba\arxi;i /uhunilan, reCgi habuge, co qadarab $o Kunilan, qadarab ~argi zwage. 58. Цо бер кьижун бугони, цоялълъ ворчIухъанлъи ккве. co ber pi$un bugoni, coya: worzu]an;i Kwe. 59. Цо берцинай ясалълъ тIад квер бахъидал, ТIасса унти унеб заман букIана. Ругел щинал ясал къочананиги, Къоял аралдасса сахлъулев гьечIо. co bercinay yasa: Tad kwer ba]idal, TaSa unti uneb #aman bujana. rugel &inal yasal qoxanigi, qoyal araldaSa sa[;uley hezo. 60. Цо бетIералда лълъикI лъала, кIиго бетIералда дагьабги лълъикI лъала. co beTeralda :ij ;ala, jigo beTeralda dahabgi :ij ;ala. 61. Цо бихьараб хьодуе те. co bi%arab %oduye te. 62. Цо бице, кIиго бице – гъваридаб бице. co bice, jigo bice - vwaridab bice. 63. Цо босизе кIоларесс - “КIиго кье дихъе”, – ян абурабила. co bosi#e jolareS - "jigo pe di]e", - yan aburabila. 64. Цо боххида чи вилълъунарев, цояб гьакибер чIчIун, цояб гирулареб. co bo{ida xi wi:unarew, coyab hakiber Zun, coyab girulareb. 65. Цо бугеб рукIкIенги – рорлъи тIекъаб, цо вугев васги – гIамал мекъав. co bugeb ruJengi ror;i Teqab, co wugew wasgi - famal meqaw. 66. Цо бугессул къосараб, къого бугессул битIараб гIи. co bugeSul qosarab, qogo bugeSul biTarab fi. 67. Цо ганчIил къед лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co ganzil qed /uhunaro, co voTol a[ /uhunaro. 68. Цо гулиццаги цер холеб, цо рагIуццаги кечI холеб. co guliCagi cer [oleb, co rafuCagi kej [oleb. 69. Цо гурони гIумру гьечIеб, кIицIцIул дунялалде риччаларел. co guroni fumru hezeb, ji~ul dunyalalde riXalarel. 70. Цо гъая гьечIеб берцинлъи букIунаребила. co vaya hezeb bercin;i bujunarebila. 71. Цо гъая гьечIого, гъветI бакъваларо, цо гIузру гьечIого, ракI бечIаларо. co vaya hezogo, vweT baqwalaro, co fu#ru hezogo, raj bezalaro. 72. Цо гъотIол ах лIугьунареб, цо хIамил гвай букIунареб, цо чияссул бо гIолареб. co voTol a[ /uhunareb, co \amil gway bujunareb, co xiyaSul bo folareb. 73. Цо гьабе – царал гьабе, хъергъуян гъеду ккоге. co habe - caral habe, ]ervuyan vedu Koge. 74. Цо гьабулев чиги вукIунев, цо тIад рекъолев чиги вукIунев. co habulew xigi wujunew, co Tad reqolew xigi wujunew. 75. Цо гьабураб бечеги тIасса цаби гьечIеб буго. co haburab bexegi TaSa cabi hezeb bugo. 76. Цо гьекъарасс кIигоги гьекъолеб. co heqaraS jigogi heqoleb. 77. Цо гьересси бицарасс нусгоги бицунеб. co hereSi bicaraS nusgogi bicuneb. 78. Цо гьересси бицарассда кIиабизе божуларел. co hereSi bicaraSda jiabi#e bo$ularel. РосулIе ахIи бан лълъикI, гIадамазул букIунеб кеп бихьизеян ракIалде ккун буго вехьассда. - БацI! БацI! ГIиялълъ бацI речIчIун буго! Ххеххго рачIа! – ян ахIдон вуго гьев. ХIалуцун тIаде щварал гIадамал, вехьассдеги хьандолаго, нахъ руссун руго. ГIемер кватIичIого, вехьассул гIиялълъ речIчIун руго бацIал. КигIан цIакъ вехьасс гьарай бачаниги, цо гIадамасс гIин тIамун гьечIо. БацIазги лълъикIаб хъвехъари гьабун буго. Вехьассго гIадал ххвелал гьарулел рукIаралила, жив гIуруцца восун унев вугилан, цо гIолохъанчияссги. КIиабизе, унго-унголъун гIуруцца восун унеб меххалълъ, лълъиццаго бер тIамичIебила гьессухъги. rosu/e a\i ban :ij, fadama#ul bujuneb ke_ bi%i#eyan rajalde Kun bugo we%aSda. - ba`! ba`! fiya: ba` reZun bugo! {e{go raza! - yan a\don wugo hew. \alucun Tade &waral fadamal, we%aSdegi %andolago, na] ruSun rugo. femer kwaTizogo, we%aSul fiya: reZun rugo ba`al. kifan `aq we%aS haray baxanigi, co fadamaS fin Tamun hezo. ba`a#gi :ijab ]we]ari habun bugo. we%aSgo fadal {welal harulel rujaralila, $iw furuCa wosun unew wugilan, co folo]anxiyaSgi. jiabi#e, ungo-ungo;un furuCa wosun uneb me{a:, :iCago ber Tamizebila heSu]gi. 79. Цо гIила гьечIого, гIадан мискинлъуларо. co fila hezogo, fadan miskin;ularo. 80. Цо гIила гьечIого, нухда моххмохх лъоларилан абурабила царацца. co fila hezogo, nu[da mo{mo{ ;olarilan aburabila caraCa. 81. Цо гIила гьечIого цIцIад балареб, цо гIила гьечIого бакъ щолареб. co fila hezogo ~ad balareb, co fila hezogo baq &olareb. 82. Цо гIиялълъажо хъунги, бертин гьабейила, цIцIалкIу кIутIунги, берталълъ роххел загьир гьабейила. co fiya:a$o ]ungi, bertin habeyila, ~alju juTungi, berta: ro{el #ahir habeyila. 83. Цо гIункIкI царгъикь гьабулебила, цо гIункIкI авлахъалда гьабулебила. co funJ carvip habulebila, co funJ awla]alda habulebila. 84. Цо жо бикъарасс кинабго бикъарабиланги кколеб, цо гьересси бихьарассул кинабго гьерессиянги кколеб. co $o biqaraS kinabgo biqarabilangi Koleb, co hereSi bi%araSul kinabgo hereSiyangi Koleb. 85. Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларин дуццаян абурабила бакьучалълъ бацIида. co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelarin duCayan aburabila bapuxa: ba`ida. БацIицца бакьуч гуккулеб букIанила, жиндир анцIгониги кьарияб куйги бугила, мун квине ракIалдецин ккезеги ккечIила, бачIайила картIинисса къватIибе. Гьедин батани, жиб щибизейила къваригIун бугебилан чIчIанила бакьуч. Жинда давла батун бугин, гьеб жиндир добе бехъерхъизе кумек къваригIун бугилан абунила бацIицца. Жинцца дуе бащдаб давлаги кьелила. - Валагь, бачIинаро! – ян абунила бакьучалълъ. – Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларо дуцца! ba`iCa bapux guKuleb bujanila, $indir an`gonigi pariyab kuygi bugila, mun kwine rajaldecin Ke#egi Kezila, bazayila karTiniSa qwaTibe. hedin batani, $ib &ibi#eyila qwarifun bugebilan Zanila bapux. $inda dawla batun bugin, heb $indir dobe be]er]i#e kumek qwarifun bugilan abunila ba`iCa. $inCa duye ba&dab dawlagi pelila. - walah, bazinaro! - yan abunila bapuxa:. - co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelaro duCa! 86. Цо каранда кIиго ракI букIунареб, цо кIазикь кIиго бетIер букIунареб. co karanda jigo raj bujunareb, co ja#ip jigo beTer bujunareb. 87. Цо кваритIа кIиго палугьан кьурдуларев. co kwariTa jigo _aluhan purdularew. 88. Цо квералълъ гарацIцI бухьунареб (цо квералълъ хъат чIвалареб). co kwera: gara~ bu%unareb (co kwera: ]at zwalareb). 89. Цо квешаб гIамал гьечIого чи бечелъуларев. co kwe^ab famal hezogo xi bexe;ularew. 90. Цо ккалараб мугьалълъ цогидабги хвезабулеб. co Kalarab muha: cogidabgi [we#abuleb. 91. Цо ккве, цер ккве. co Kwe, cer Kwe. 92. Цо куйдул рехъен лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co kudul re]en /uhunaro, co voTol a] /uhunaro. 93. Цо къадарав чиясс бодаго къадараб цIцIар чIвалеб. co qadaraw xiyaS bodago qadarab ~ar zwaleb. 94. Цо къвачIа кIиго гьабихъ балареб. co qwaza jigo habi] balareb. 95. Цо къоялълъ дудаго хIехьезе кIолареб жо гIумруялълъго хIехьезе тIамугеян гьарун буго вокьуларессе кьолей ясалълъ инссуда. co qoya: dudago \e%e#e jolareb $o fumruya:go \e%e#e Tamugeyan harun bugo wopulareSe poley yasa: inSuCa. 96. Цо къоялълъ гIодор чIчIани, кIиго къоялълъ хIалтIизе кколел. co qoya: fodor Zani, jigo qoya: \alTi#e Kolel. 97. Цо къоялълъ нахъбахъун тараб жо – нусго къоялълъ нахъбахъун тараб жо. co qoya: na]ba]un tarab $o - nusgo qoya: na]ba]un tarab $o. 98. Цо къоялълъ ццебе бекьараб анкьицца ццебе баккулеб. co qoya: Cebe beparab anpiCa Cebe baKuleb. 99. Цо кьабун бекичIелда цоги кьабе. co pabun bekizelda cogi pabe. 100. Цо кIалзул хIухьелгицин кIиго батIияб - гьохьани бахьараб, пуни цIцIорораб. co jal#ul \u%elgicin jigo baTiyab - ho%ani ba%arab, _uni ~ororab. 101. Цо кIатIи гьечIого, тIамах гуруларо, цо гIила гьечIого, гьумер багIарлъуларо. co jaTi hezogo, Tama[ gurularo, co fila hezogo, humer bafar;ularo. 102. Цо кIовокIе, кIкIвахI реххизе кIоларищан, кIвечIони, хвараб дур хIалтIи. co jowoje, Jwa\ re{i#e jorari&an, jwezoni, [warab dur \alTi. 103. Цо кIудиялдасса кIиго гьитIинаб бергьунеб. co judiyaldaSa jigo hiTinab berhuneb. 104. Цо кIудиялдасса кIиго рекъараб лълъикIаб. co judiyaldaSa jigo reqarab :ijab. 105. Цо лахIзаталда жанив бахIарчиги вахъунев, цо лахIзаталда жаниб чилъиги холеб. co la\#atalda $aniw ba\arxigi wa]unew, co la\#atalda $anib xi;igi [oleb. 106. Цо лъалиниб кIиго хханжар лъолареб. co ;alinib jigo {an$ar ;olareb. 107. Цо мокъида кIиго хIелкил бакъан рекъоларо, хIал рекъоларел росс-лълъадул ригьин ххалат ххутIуларо. co moqida jigo \elkil baqan reqolaro, \al reqolarel roS-:adul rihin {alat {uTularo. 108. Цо натIицца тIупила, тIеренчедалълъ юкъила. co naTiCa Tu_ila, Terenxeda: yuqila. 109. Цо нухалълъ ваччулев чи, хIатIал ххадур рехъерхъани, тIокIав ваччуларев. co nu[a: waXulew xi, \aTal {adur re]er]ani, Tojaw waXularew. 110. Цо нухалълъ дур узденг ккурассул кIицIцIул дуццаги ккве. co nu[a: dur u#deng KuraSul ji~ul duCagi Kwe. 111. Цо нухалълъ къун чIчIарав къого нухалълъ къун чIчIезе кколев. co nu[a: qun Zaraw qogo nu[a: qun Ze#e Kolew. 112. Цо нухалълъ мекъи ккезегIан, лъабго нухалълъ гьикъун лълъикI. co nu[a: meqi Ke#efan, ;abgo nu[a: hiqun :ij. 113. Цо нухалълъ чинхъани, ссабру гьабе, кIиабизе чинхъани, ххеххлъи гьабе. co nu[a: xin]ani, Sabru habe, jiabi#e xin]ani, {e{;i habe. 114. Цо пайда камураб квешлъи букIунареб. co _ayda kamurab kwe^;i bujunareb. 115. Цо рагIи гIоларессе нусго рагIиги гIолареб. co rafi folareSa nucgo rafigi folareb. 116. Цо рагIудалъун тIубалеб калам кIиго рагIудалъун бицунге. co rafuda;un Tubaleb kalam jigo rafuda;un bicunge. 117. Цо рагIуе цо рагIи гIолеб, цо бакIалдассан цо ригьин гIолеб. co rafuye co rafi foleb, co bajaldaSan co rihin foleb. 118. Цо рагIул чанго магIна букIинеги бегьулеб, чанго рагIул цо магIна букIинеги бегьулеб. co raful xango mafna bujinegi behuleb, xango raful co mafna bujinegi behuleb. 119. Цо рекIелI кIиго рокьи гьунареб. co reje/ jigo ropi hunareb. 120. Цо рекIелI кIигояссе бакI букIунареб. co reje/ jogoyaSe baj bujunareb. 121. Цо речIчIараб гIужда щвечIони, кIиабизеги речIчIе. co reZarab fu$da &wezoni, jiabi#egi reZe. 122. Цо речIчIаралълъ кIиго чIварав. co reZara: jigo zwaraw. 123. Цо речIчIе, гIужда щвеледухъ речIчIе, цо кьабе – ресалда ххадуб ккеледухъ кьабе. co reZe, fu$da &weledu] reZe, co pabe - resalda {adub Keledu] pabe. 124. Цо росулI цо гIабдал гIун вугилан абурабила ХIажихIума – дибирасс. co rosu/ co fabdal fun wugilan aburabila \a$i\uma - dibiraS. 125. Цо рузманалълъе цо ххутIба гIолебила. co ru#mana:e co {uTba folebila. 126. Цо сагIаталълъ ссабру гьабе, мунго бахIарчи вахъине. co safata: Sabru habe, mungo ba\arxi wa]ine. 127. Цо сон бараб меххалълъ гIорцIмада цо лълъикIаб гIамал кIочон толебила, кIиго квешаб гIамал лъалебила. co son barab me{a: for`mada co :ijab famal joxon tolebila, jigo kwe^ab famal ;alebila. 128. Цо сордо гурищилан, гъадил гIумру гъотIода арабила. co sordo guri&ilan, vadil fumru voToda arabila. 129. Цо сусур тIезеги гьелда рекъараб захIмат къваригIунеб. co susur Te#egi helda reqarab #a\mat qwarifaneb. 130. Цо тоххаб рагIиялълъ нусго гIакъилаб рагIи хвезабулеб, цо гьерессиялълъ нусго битIараб хвезабулеб. co to{ab rafiya: nusgo faqilab rafi [we#abuleb, co hereSiya: nusgo biTarab [we#abuleb. 131. Цо тушманги – гIемеравила, нусго гьудулги – дагьавила. co tu^mangi - femerawila, nusgo hudulgi - dahawila. 132. Цо тIуни щиб болъонидасса рас, кIиго тIуни щиб. co Tuni &ib bo;onidaSa ras, jigo Tuni &ib. 133. Цо ххинкI бикьун кьезеги чIчIужу йикIун лълъикIила. co {inj bipun pe#egi Zu$u yijun :ijila. 134. Цо ххунзахъев гьечIого, боги буцIцIунаребила, кIиго ххунзахъев гьоркьове ккани, боги биххулебила. co {un#a]ew hezogo, bogi bu~unarebila, jigo {un#a]ew horpowe Kani, bogi bi{ulebila. 135. Цо хъамураб хъандие гIолареб, цин чияссде ккун, чи ххутIуларев. co ]amurab ]andiye folareb, cin xiyaSde Kun, xi {uTularew. 136. Цо хъатIикь кIиго хъарпуз ккуни, кIиябго бортун унеб. co ]atip jigo ]ar_u# Kuni, jiyabgo bortun uneb. 137. Цо хъатикь – цIцIам, цо хъатикь – цIцIал. co ]atip - ~am, co ]atip - ~al. 138. Цо хIай букIунареб, кIиго чи бергьунеб. co \ay bujunareb, jigo xi berhuneb. 139. Цо хIал ккве, гьоркьохъеб ккве. co \al Kwe, horpo]eb Kwe. 140. Цо чиги бо букIуна, богIанаб ракI бугони, боги рехъен букIуна, чахъабилъун ругони. co xigi bo bujuna, bofanab raj bugoni, bogi re]en bujuna, xa]abi;un rugoni. 141. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вахъунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wa]unarew. 142. Цо-цо тушман камурав бахIарчи вукIунаро, Гьудул гьалмагъ тIагIарав цониги ватуларо. co-co tu^man kamuraw ba\arxi wujunaro, hudul halmav Tafaraw conigi watularo. 143. Цо цIцIогь гьабурасс анцIабилебги гьабулеб. co ~oh haburaS an`abilebgi habuleb. 144. Цо цIулал – раххан, цо маххул – газа. co `ulal - ra{an, co ma{ul - ga#a. 145. Цо цIураб бугьнаццаги лал лIугIулеб, цо тIамураб галуццаги мегIер бегулеб. co `urab buhnaCagi lal /ufuleb, co Tamurab galuCagi mefer beguleb. 146. Цо чахъдадасса кIиго тIехь бахъулареб, цо бахIарчи кIицIцIул холарев. co xa]dadaSa jigo Te% ba]ulareb, co ba\arxi ji~ul [olarew. 147. Цо чахъдае – квар, кIигоялълъе – тIил. co xa]daye - kwar, jigoya:e - Til. 148. Цо чахъу кIанцIаралълъуссан киналго кIанцIулел, цо чиясс гьабураб жо киназго гьабулеб. co xa]u jan`ara:uSan kinalgo jan`ulel, co xiyaS haburab $o kina#go habuleb. 149. Цо чиясс гьабураб къадараб жо нусгояссда бихьулеб, азаргояссда рагIулеб. co xiyaS haburab qadarab $o nusgoyaSda bi%uleb, a#argoyaSda rafuleb. 150. Цо чиясс гьабураб хIалихьатаб жоялълъ росуго ссурулеб. co xiyaS haburab \ali%atab $oya: rosugo Suruleb. 151. Цо чиясс росу берцин гьабулеб, цолоцца къед берцин гьабулеб. co xiyaS rosu bercin habuleb, coloCa qed bercin habuleb. 152. Цо чиясс ячарай кIиго чIчIужу – цо лъалиниб лъураб кIиго ххвалчен. co xiyaS yaxaray jigo Zu$u - co ;alinib ;urab jigo {walxen. 153. Цо чияссги бо буцIцIунеб, цо чияссги бо биххулеб. co xiyaSgi bo bu~uneb, co xiyaSgi bo bi{uleb. 154. Цо чияссда бицараб – ххалкъалдаго бицараб жо. co xiyaSda bicarab - {alqaldago bicarab $o. 155. Цо чияссе кIиго чиги бойила. co xiyaSe jigo xigi boyila. 156. Цо чияссул бахIарчилъиялълъ ЦIцIор бахъиларо. co xiyaSul ba\arxi;iya: ~or ba]ilaro. 157. Цо чияссул бо гIоларо, цо гьецIцIол си гIоларо. co xiyaSul bo folaro, co he~ol si folaro. 158. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вукIунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wujunarew. 159. Цо чIчIаралълъуб кIигоги чIчIун. co Zara:ub jigogi Zun. 160. Цо чIваралълъ хъумур гIорцIцIуларебила. co zwara: ]umur for~ularebila. 161. Цоги – гIемер, азаргоги – дагь. cogi - femer, a#argogi - dah. 162. Цогиязул адаб гьабунгутIи – жиндирго адаб гьабунгутIи. cogiya#ul adab habunguTi - $indirgo adab habunguTi. 163. Цого вас – рукъалълъул ххан. cogo was - ruqa:ul {an. 164. Цого вас эбел-инссуе Аллагь-аварагила. cogo was ebel-inSuye allah-awaragila. 165. Цого жо кIицIцIулги бицунге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. cogo $o ji~ulgi bicunge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 166. Цого инссул анцIабго лъимерги анцIго батIияб ххассияталълъул рукIунелила. cogo inSul an`abgo ;imergi an`go baTiyab {aSiyata:ul rujunelila. 167. Цого иш гIемер буго, бечедассе цIцIар щолеб, Гьебго иш гIелму буго, мискинчи инжилъулеб. cogo i^ femer bugo, bexedaSe ~ar &oleb, hebgo i^ felmu bugo, miskinxi in$i;uleb. 168. Цогърониб гъваргъвар гурев, гъабуда делдел гурев. covronib vwarvwar gurew, vabuda deldel gurew. 169. Цогърониб гьури барай, гьороб бакъ барай. covronib huri baray, horob baq baray. 170. ЦохIо бугеб бечеги тIехI бараб буго. co\o bugeb bexegi Te\ barab bugo. 171. ЦохIо гIонкIкIоццаги хвезабулеб зобгIанассеб чIагIдал рагI, цохIо чияссги хвезабулеб ххалкъалълъулго рахIат. co\o fonJoCagi [we#abuleb #obfanaSeb zafdal raf, co\o xiyaSgi [we#abuleb {alqa:ulgo ra\at. 172. ЦохIо килищ къотIани, тIолабго черххалда унтула. co\o kili& qoTani, Tolabgo xer{alda untula. 173. ЦохIо мугьалълъги цIцIалеб цIцIадиро цо рахъалде. co\o muha:gi ~aleb ~adiro co ra]alde. 174. ЦохIо цIияб кици лъазеги годекIаниб къо реххейила. co\o `iyab kici ;a#egi godejanib qo re{eyila. 175. Цо-цо бергьенлъи къеялдасса квешабги букIунеб. co-co berhen;i qeyaldaSa kwe^abgi bujuneb. 175. Цо-цо гьересси оцол багьаябги букIунебила. co-co hereSi ocol bahayabgi bujunebila. 176. Цо-цо къоялълъ цо-цо рагIиниги лъачIони, хIамилгIанги гIундул ххалалъулел. co-co qoya: co-co rafinigi ;azoni, \amilfangi fundul {ala;ulel. 177. Цо-цо кIалзул ссадакъа кверзулалдассаги къиматаб букIунеб. co-co jal#ul Sadaqa kwer#ulaldaSagi qimatab bujuneb. 178. Цо-цо меххалълъ квешаб гьойги лълъикI хIапдолебила. co-co me{a: kwe^ab hoygi :ij \a_dolebila. 179. Цо-цо меххалълъ чияссул гьоко гъоркьа тIадеги гирула. co-co me{a: xiyaSul hoko vorpa Tadegi girula. 180. Цо-цо ккун бищараб хьодол мугьалълъги къали цIолебила. co-co Kun bi&arab %odol muha:gi qali `olebila. 181. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъги гамачI борлIулеб. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:gi gamaz bor/uleb. 182. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъулги къечI хьвазе гIураб лълъим лIугьунебила. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:ulgi qez %wa#e furab :im /uhunebila. Цо гIолилав гIелму цIцIализе рикIкIаде ун вукIун вуго. Къоял ун руго, моцIцIал ун руго. ГIолилассда ракIалде ккун буго, унеб заманги бугила, цIцIалиялдассан жиндие гIураб лъайги щолеб гьечIилан. Реххун тун цIцIалигун, раччун тIахьазул цIурал ххулжалгун, рокъове вачIунев вукIун вуго. co folilaw felmu ~ali#e riJade un wujun wugo. qoyal un rugo, mo~al un rugo. folilaSda rajalde Kun bugo, uneb #amangi bugila, ~aliyaldaSan $indiye furab ;aygi &oleb hezilan. re{un tun ~aligun, raXun Ta%a#ul `ural {ul$algun, roqowe wazunew wujun wugo. БухIун щун бакъги букIун буго, бакъван гIолилассул щекIер-мукъулукъги букIун буго. Нухдани ицц-лъар бугеб бакI батун гьечIо. Аххирги гьав щун вуго лълъел къатIраби тIинкIулеб цо кьурда ццеве. ГIодор ххулжалги лъун, гIолиласс тIинкIулеб лълъеда гъоркье дангъура ккун буго. Заман гIемер аниги, гьассие къеч хьвазе гIураб лълъим щун буго. bu\un &un baqgi bujun bugo, baqwan folilaSul &eqer-muquluqgi bujun bugo. nu[dani iC-;ar bugeb baj batun hezo. a{irgi haw &un wugo :el qaTrabi Tinjuleb co purda Cewe. fodor {ul$algi ;un, folilaS Tinjuleb :eda vorpe danvura Kun bugo. #aman femer anigi, haSiye qex %wa#e furab :im &un bugo. - ВахI! – ан пикру гьабун буго гIолиласс. – ГьадигIан лъедерго тIинкIулел къатIрабазул къеч хьвазе гIураб лълъим лIугьунеб буго. Къол цо-цо рагIи лъазабуни, дие гIураб лъай щвезеги бегьулагури! ВукIарабго бакIалде нахъ вуссун вуго вас. ЛълъикIав гIалимчи вахъун гурони, рокъовеги вачIун гьечIо. - wa\! - an _ikru habun bugo folilaS. - hadifan ;edergo Tinjulel qaTraba#ul qex %wa#e furab :im /uhuneb bugo. qol co-co rafi ;a#abuni, diye furab ;ay &we#egi behulaguri! wujarabgo bajalde na] wuSun wugo was. :ijaw falimxi wa]un guroni, roqowegi wazun hezo. 183. Цо-цониги гIайиб хханассул ясалдаги кколебила. co-conigi fayib {anaSul yasaldagi Kolebila. 184. Цо-цониги гIакъилаб жо гIабдалассги бицунеб. co-conigi faqilab $o fabdalaSgi bicuneb. 185. Цо-цониги гIакъилги мекъи кколевила. co-conigi faqilgi meqi Kolewila. 186. Цо-цониги оцол багьаябги букІунебила гьересси. co-conigi ocol bahayabgi bujunebila hereSi. 187. ЦоцIцIул бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. co~ul bucani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 188. ЦоцIцIул кIодолъулевила чи, кIицIцIул гьитIинлъулевила. co~ul jodo;ulewila xi, ji~ul hiTin;ulewila. 189. ЦоцIцIул кIусизе кIкIухIаллъарав, кIицIцIул кIусизе кколев. co~ul jusi#e Ju\al;araw, ji~ul jusi#e Kolew. 190. ЦоцIцIул рижула, кIицIцIул хола. co~ul ri$ula, ji~ul [ola. 191. Цояб бер беццассда кIиябго бер беццасс беццук-беццукилан абурабила. coyab ber beCaSda jiyabgo ber beCaS beCuk-beCukilan aburabila. 192. Цояб бералълъе цояб бер бокьичIогойила гьоркьоб мегIер бижараб. coyab bera:e coyab ber bopizogoyila horpob mefer bi$arab. 193. Цояб бихьичIого, цояб лъаларебила. coyab bi%izogo, coyab ;alarebila. 194. Цояб гьабулаго, цогиябги кIочон тоге. coyab habulago, cogiyabgi joxon toge. 195. Цояб квер лIулIачIого, цояб квер бацIцIунареб. coyab kwer /u/azogo, coyab kwer ba~unareb. 196. Цояб сон цояб соналълъул лагъ. coyab son coyab sona:ul lav. 197. Цояб хъат данде къан, цояб гъоркье кквечIони, магIарухъ бетIер бахъулареб. coyab ]at dande qan, coyab vorpe Kwezoni, mafaru] beTer ba]ulareb. 198. Цояб цоялда релълъараб мегIер букIунареб, цоял цоязда релълъарал лъимал рукIунарел. coyab coyalda re:arab mefer bujunareb, coyal coya#da re:aral ;imal rujunarel. 199. Цояв виххичIого, цояв вуцIцIунарев. coyaw wi{izogo, coyaw wu~unarew. 200. Цояв гIабдал вугони, дандиявгIаги цIцIодорав вукIине ккола. coyaw fabdal wugoni, dandiyawfagi ~odoraw wujine Kola. 201. Цояв гIорцIцIун кIанцIолевила, цояв вакъун кIанцIолевила. coyaw for~un jan`olewila, coyaw waqun jan`olewila. 202. Цояз гIуцIцIулеб дуниял, цояз биххулеб. coya# fu~uleb duniyal, coya# bi{uleb. 203. Цоязе – ххунги ччунги, цогиязе – ччузецин щолареб дуниял. coya#e - {ungi Xungi, cogiya#e - Xu#ecin &olareb duniyal. 204. Цоялда тIад кIиго лъе, кIигоялда тIад лъабго лъе (къадахъанассул кици). coyalda Tad jigo ;e, jigoyalda Tad ;abgo ;e (qada]anaSul kici). 205. Цоялда тIад кIиго лъуни, лъабго гIола. coyalda Tad jigo ;uni, ;abgo fola. 206. Цояссе – авалалда, цояссе – аххиралда. coyaSe - awalalda, coyaSe - a{iralda. 207. Цояссе – цIа, цояссе – кIкIуй. coyaSe - `a, coyaSe - Juy. 208. Цояссул бер цIцIодораб, цояссул квер цIцIодораб. coyaSul ber ~odorab, coyaSul kwer ~odorab. 209. Цояссул ххвалчен бакIаб, цояссул зар бакIаб. coyaSul {walxen bajab, coyaSul #ar bajab. Цо рес къотIараб меххалълъ, бодуе хъвезежо кьеян гьарун, ХIажимурад живго ун вуго гІухьбузухъе. Жиндихъе вачIарав чи щивали лъачIев вехьасс гьессухъ гIин тIамун гьечIо. ХIажимурадги гьевги рагъизеги ккун руго. ЛълъикIго зарал вехьассдаги щун руго, дагьалги цIцIикIкIун ХIажимурадидаги щун руго. Валлагь, бахIарзал, заруе ХIажимурад ххвалчадуе гIадав ватичIилан гьалмагъзабазда бицараб меххалълъ, ХIажимурадил рекIарав КIудияв Таймасханицца ХIажимурадие гьаб кици тIамун буго. co res qoTarab me{a:, boduye ]we#e$o peyan harun, \a$imurad $iwgo un wugo fu%bu#u]e. $indi]e wazaraw xi &iwali ;azew we%aS heSu] fin Tamun hezo. \a$imuradgi hewgi ravi#egi Kun rugo. :ijgo #aral we%aSdagi &un rugo, dahalgi ~iJun \a$imuradidagi &un rugo. walah, ba\ar#al, #aruye \a$imurad {walxaduye fadaw watizilan halmav#aba#da bicarab me{a:, \a$imuradil rejaraw judiyaw taymas{aniCa \a$imuradiye hab kici Tamun bugo.

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. rav Karab me{a: gurebila yarav \aduruleb, rav Kelaldeyila. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. ravaldaSa reqel :ijab. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. rava: was hawularo, hawuraw zwan guroni. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. rava: qed balaro, barab bi{un guroni. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. ravda &iw berharawali, rav /ufidal ;ala, Zu$uya: wasi& hawilewali, qin;idal ;ala. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. ravde wa]inalde mungogi ;ay, durgo tu^manaSul quwatgi ;ay. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. ravde /uti#e gurebila unel, ravi#eyila. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. jiyidegi reqaw co ravu]an ravde ubew wujanila. dande KaraS heSda abunila, - le tali\qad! /uti#e Kani, duCa &ib habileb? bi&un Cewe {aduw vuraS zwan re{ila guri mun! - ravde /uti#e guro unel, ravi#egi berhinegi una! - yan $awab punila reqaw ravu]anaS. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. ravidago - baq, qoTnobgo - ma$git. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. ravulebgo fadat, reqolebgi fadat. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. ravun ri%unila bele% reqaral. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. rahuge raj, rahani, qage. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. rahuma\ufan begi#e #a\matab mefer hezeb. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. rafaba# gurebila kalam bercin habuleb, mafnaya:ila. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. rafal ba]arab, rapan ba]izeb kalamaldaSa `unagi. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. rafal ba]un, [ur bepe, rapan ba]un, bop ]wa&Te. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. rapal hezeb maydan bujunareb. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. rafalaldaSa rapan :ijab. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. rafan&inab bicarawgi - herSi]an, bi%an&inab bicarawgi - ma~i]an. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. rapan&inab bicingi munahila. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. rafan&inab bicine gurebila jal bujuneb. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. rafaraw nudgo nufaSdaSa bi%araw co nufgo :ijawila. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. rafaraldaSa bi%arab biTarab. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. rafi abilalde ;ab~ul boTronib Sweri#abeyila. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. rafi badibe :ijab, Til muvalde :ijab. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. rafi baj bi%unila abi#e Koleb. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. rafi baXulareS #ar baXuleb. 27. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. 28. РагIи бице магIна бугеб, кици тIаме гогьар бугеб. rafi bice mafna bugeb, kici Tame gohar bugeb. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. rafi bugeb ruqaldaSa mafu bugeb ruqgo :ijab. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. rafi habi#e - nus, nisu kwana#e - yas. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. rafi habulareS bo~i %i%ularo. 32. РагIи гьечIони кечI букIунареб, гамачI гьечIони къед букIунареб. rafi hezoni kez bujunareb, gamaz hezoni qed bujunareb. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. rafi horoye biXalew horol mu\uma. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! rafi huinab bicun, holo kunew beTerqoT! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. rafi huinaSul hudul femeraw, jal ]azaSul tu^man femeraw. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. rafi faqil - faqluhez, huri jodo - _i^ahez. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. rafi femeraw waqaraw, bufa femeraw for~araw. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. rafi femeraw «faqil» fadama#da zalfuna, zalfade gargadulew {alqaldago ri[una. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. rafi $anib ;olareSda bicinefan, kwenZel `un qwaTibe baygo :ijila ba;go;iya:e. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. rafi qoqab :ijabila, far& {alatab :ijabila. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. rafi qoqal, qadar {alatal ratagi. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. rafi para bugo - pey \alaq bugo. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. rafi pwararab bice, pabi#e Kani, /uta. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. rafi pogeyila, puni Tuba#abeyila. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. rafi puZaw xi xodagi ;alew. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. rafi ;alew - hakida, hakil beTerhan - fodow. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. rafi ;alew fabdalaSdaSa ma~ ;alarew ~odor :ijaw. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. rafi rafude bazuna, for podupe bazuna. 49. РагIи – рекIел кIул. rafi - rejel jul. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. rafi Tafuna, Tolalgo fadamal [warab me{a:, fayib Tafuna, &iwnigi Tad ja;azogo tarab me{a:. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. rafi urvun bice, gali borcun Tame. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. rafi {alat, {abar qoqo. 54. РагIи хвани, чи холев. rafi [wani, xi [olew. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. rafi [waraw xi - $iwgo [waraw xi. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. rafi [olew xiyaSulgun hudul;igi habuge, [olarew re{ungi toge. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. rafi-{oz {alataSul {iyanat kamulareb. 58. РагIи ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). rafi {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju ({arab Zijuleb zujna). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. rafi \alaqab bice, han pariyab kwanay. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. rafi - CebeSan, Til - na]aSan. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. rafi ~aljuleb ~alju, ~ad Kolareb burtina. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. rafi `e{oge, \alTi `e{e. 63. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. rafi xol bahayaw - $iwgo xa]dal bahayaw. 64. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. rafi Zedal - faqil, palda berhindal - bahadur. 65. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. rafigi pun, Tubazogo teyaldaSa, rafi pezogo te#e bihayabila. 66. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. rafi#e bopulareb $o rafulareb. 67. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. rafiya: fadan ;ala, famal bi%un re{Sola. 68. РагIуд гIорцIцIиги тIохход вакъиги – цого жо. rafud for~igi To{od waqigi - cogo $o. 69. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. rafud raqagi, bofod for~agi. 70. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. rafuda bo$uge, \alTuda bo$a. 71. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). rafuda kurpbal rujunel (ca tara: mefer toleb). 72. РагIуда ххадуб рагIийила. rafuda {adub rafiyila. 73. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. rafuda \aTal vuray, \alTude nu~a qaray. 74. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. rafudagi \alTudagi horpob qol nu[ila. 75. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. rafuye rafi kamulareb, yarviye yarav kamulareb. 76. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. rafuqaw&inaw finqaw wujunew. 77. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. raful guhar hezin, hural $algo te. 78. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. raful fomo habuge, fabdalgun &avaduge. 79. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. raful fomoya:ul far&al haruge. 80. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. raful kamital kwaraS keren {axa#e Karab. 81. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. raful kwe^;i - {ala;i, {arbil kwe^;i - femer;i. 82. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. raful kumek bo~ul kumekaldaSa judiyab. 83. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. raful mafna biZulareS biTarab hereSi;un, hereSi biTarab;un habulebila. 84. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. raful mafna biZuleb, baj bi%un. 85. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. rafu/ :ij;igi bujunebila, fa$algi batulebila. 86. РагIулIе загьру жубаге. rafu/e #ahru $uba#e. 87. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. rafu] ralahuge, \alTu] ralahe. 88. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. rafuCa ba]ulareb ]ala bujunebila. 89. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. rafuCa fadan ;ala, daruya: to{tir ;ala. 90. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. rafuCa /uqulel, rafuCa sa[gi harulel. 91. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. rafuCa rafi ba]ula, zafdaCa fu_ ba]ula. 92. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. rafuCa [ur been habularo, huri-muxa: zaralaro. 93. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. radal bafar - qinab, qaSi bafar - \orab. 94. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. radal bar&ani, qaSi reqolel ni/eralgo :ijila. 95. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. radal bicarab qorqoye aray, qaSi bicarab bor%iye aray. 96. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. radal wa]arawgi hiTingo Zu$u yaxarawgi na]a wo{ulew. 97. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. radal wa]araSul pefer ~uyab. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. $uray qin;uleb #amanalda co-co yav#inaw we%aS, radalgo wa]un, $indirgo lemagalda xiyar ~uyab pefer bosi#abuleb bujun bugo, xiyaralda $indirgo bi%inab pefer bosi#abuleb bujun bugo. hedinab ]ub;iyalda Tad bi$arab hab kici $aqa \alTi#abula radal wa]araSul \alTi /uhuna, i^ biTun Kola aburab mafnayalda. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. radal wa]araSul pefer ~uyab, Cudun wa]araSul sa[;i :ijab. 99. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. radal wa]inzeSe qo qwaridab. 100. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. radal wa]udaSa fadin qarqalagi bujunarebila, xi [owudaSa fadin rajgi bujunarebila. 101. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. radal wazaraw hobol {e{go unew. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). (habib hobol Kola Tabifat. umumu#ul abi bugo radal razaral naJal {e{go na]e unilan). 102. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. radal kwanazogo, qwaTiwegi wa]unge, qwaTul {arbal rosun, roqowegi wazunge. 103. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. radal qa;i#efan bugoni &ib qolol mavalo, qa;udaSa na]e bugoni &ib rosdal jodo;i. 104. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. radal - qa;i#efan qulhu ~alulew, qa;udaSa na]e xavir heqolew. 105. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. radal - qa;i#efan qur'an ~alulew, qa;udaSa na]e \amul riqulew. 106. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. radal - qwaTiwe, qaSi - $aniwe. 107. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. radal - ro%do/e, qaSi - bopobe. 108. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. radal ro~un, qa;uda per[un. 109. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. radal ya]ara:ul ba; Tojab. 110. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. radalgi qaSigi kwen roSaSul bugoni, qadekwenfagi Zu$uya:ulgi bujine Koleb. 111. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. radalgo haburab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. 112. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. radaliSa ma~iCa xangi xi mujur;ulew, ma~ida raj reqaraw baq un {aduSa ;alew. 113. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. radalkwen duCago kwanay, qadekwen halmavgun cada] kwanay, qaSikwen tu^manaSe pe. 114. Ражи мискинчияссул дандежойила. ra$i miskinxiyaSul dande$oyila. 115. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху-ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуццаги те, хIалихьат! ra$i Tafindal Turab ~amu/in fadaw. - ra$i {u-{un, {injal kwin duCagi te, {abarat! - {inja#da fu$al rayi duCagi re, \ali%at! 116. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. ra$i ~oroleb mo~a: ~oloda ro%owegi unge, ~ani qin;u/ munderil a[apegi unge. 117. РажидулI анкьго дару букIунеб. ra$idu/ anpgo daru bujuneb. 118. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. ra#i;i hezogo yas rihnade peygi judiyab munahila. 119. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). ra#iyab qoya: furusa#ul haTanqo fadaw, _a^manab qoya: $uhuTa#ul ^amatqo fadaw. (wiTani - haTan, heTani - ^amat). 120. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. rak barab [uriwe allah walahunew, bexedab roqoye yas yalahuley. 121. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. rak bara:ub \alu]in \alifarab bujuna. 122. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. rak hezogo, bop bixuge, bepizogo [ur bixuge. 123. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. rak \al;anafan, \alu]in har#a;uleb, kici femer;anafan, kalam bercin;uleb. 124. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. rak zwazeb [uraldaSagi `unagiyila [ur hezeb ruqaldaSagi `unageyila. 125. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. rak zwazoni, rapa: _ayda polareb, ]ulu] habizoni, a[ip _i] bi$ulareb. 126. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. rakwa heTunilan, hobo [isulareb, hobo bekunilan, rakwa [isulareb. 127. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. rakugo\ [isunilan ]ab]al za\a;ilaro. 128. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. raqdadagi wujun gurebila Xufa Koleb. 129. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. raqdada /uharab \or {e{gogo qunebila. 130. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. raqi - %ul, jwa\ - Swak. 131. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. raqugegi, for~ugegi, ra]ap [wagi. _ati\a. 132. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. raquda nix hezeb, bexe;iya:e fey hezeb. 133. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. raqun kwanani, kwen huin;ula, himun bicani, rafi huin;ula. 134. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. raqul qali juTugegi, qo%ol Ta$u reTungegi, xiyaq;un xi {uTugegi. 135. Ракъусоналълъ месед учузаб. raqusona: mesed uxu#ab. 136. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. raqusona: ru~un Zaral, for~unsona: re;an]aral mafarulal. raqusona:, ]abinib beTergi qan, godejaniSan uneb hoyda &iwgo we;izewila. [ur bazarab sona:, hebgi rajalde &un, kinalgo re;aralila. 137. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас чохьодасса ун хваравила. raqusona: ebel yaquCa [warayila, was xo%odaSa un [warawila. 138. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. rap bu]ani, mesed batulebila, rafi bu]ani, fa$al batulebila. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. wujun wugo co bexedaw xi. bujun bugo heSul judiyab a[gi faTidab _asTan-qonogi. kidago heS jiyawgo wasaSda abuleb bujun bugo - "rapu/ mesed bugeb{a, dir ;imal, rafu/ fa$al bugeb. wore{a, nu$eCa rap femer bu]e, rafi dahabgi bu]uge!" - yan. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. $inCa rapu/ ba{xarab &ibnigi $o hezogo, inSuCa kidago ni/eda hadal rafabi femer abilaroanilan rajaldegi Kun, jiyawgo waCaS rap femer bu]uleb bujun bugo. mesed-farac $inda-$inda - batilarodayan, coca#daSa ba;gogi ]ir&adulel rujun rugo. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Цо заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. qoTun bugo _aydayab $o batiyaldaSa %ul. re{un tun bugo waCa# rap, rapa: halgi tun rugo. co #amanaldaSan hiTinaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi judiyaw waCaSul \eleko ]a#;un bi%un bugo. Judiyaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi Kun bugo vo#ul ]a# waraniyilan. judiyaSu]e &un batilin dahabnigi mesedilan hiTinaw, hiTinab fonJoCa guKun watilin $iwilan judiyaw, coca#degi ^akdarun, rafi bu]i#e /uhun rugo. ruXaba#e riXan rugo raful {alatal ra{Sal. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. inSuCa mesedilan Sunde abuleb bujarabali biZizel ;imala#da rafu/ fa$al `aqgo judiyab batun bugo. 139. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. rap kinab bujanigi, he: guroni ni/ %i%ularel. 140. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. rapa hezeb han bujunareb. 141. Ракьа гьечIеб гьанги, хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. rapa hezeb hangi, \e hezeb ho~ogi bujunareb. 142. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. rapalda bi%izonigi, \aram #obalda bi%uleb. 143. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. rapaldaSa ber for~ulareb, farac TaSan xwa{ulareb. 144. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. rap-rapa:ul fadat baTiyab, fadama#ul {aSiyatgi baTiyab. 145. Ракьа бугони, гьан камиларо. rapa bugoni, han kamilaro. 146. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. rapa bugonigi folebila fandiSa xoye. 147. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. rapaldaSan ri$aral ni/ rapalde Tad ruSuna. 148. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. rapalda TadaldaSa {iyanatxiyaSe rapul xo%onibgo :ijila. 149. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. rapul beTerhan wugo rap \alTi#aburaw xi. 150. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. rapul fanJ rapul hoyCa guroni Kolareb. 151. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. rapu/ ba{xanigi balahulebila hunara: qwaTibe nu[. 152. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. rapu/e Karab muh Tir&izogo {uTulareb. 153. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. rapu/e rehel - rapu/an Tor&el. 154. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. rapu/e re{anigi, mesed [olareb, [aba/e anigi, ba\arxi [olarew. 155. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. rapuCa kwana#awi#e boparaS rapgi kwana#abe. 156. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. raj ba\ar;unilan, xer{ `i;ularo, xor{ol lugbu#ul han gur-gurun {adub, gorbol &ej ~abu~un, muv biTularo, muv#al hod qulareb qo bazun {adub. 157. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. raj ba&a;ulareSulgun hudul;igi habuge, xe% ba&a;ulareSulgun halmav;igi habuge. 158. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. raj baqwani - #akil ruq, Cim ba]ani - {i#ril ruq. 159. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. raj ba&a;un kwarab gurga :ijabila, meqSa ruSun kwarab xadidaSa. 160. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. raj beC;iyaldaSa ber beC;i :ijab. 161. РакI бечедассул рукъ мискинаб. raj bexedaSul ruq miskinab. 162. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. raj biTi#efan, ma~ biTulareb. 163. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тушман лълъикIав. raj bi%ularew hudulaSdaSa beral ri%ulew tu^man :ijaw. 164. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. raj gur\un, aSjobe baxarab buruT, Cim ba]un, baxa]i#e Karabila. 165. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. raj fedefaraSe nu[ {alatab. 166. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. raj kweviyaldaSa xer{ kwevi bihayabila. 167. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. raj qwari;i - [er;iya:ul ba&a;i. 168. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. raj per[araSe dunyalgi per;un bujuneb. 169. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. raj rahulareSulgun hudul;igi habuge, sa_ar \e%olareb \amagun nu[dagi unge. 17o. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. raj [er;izogoyilan, qarqala [er;izogo bujunareb. 171. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. raj untun fodani, beCab badiSagi mafu baKuleb. 172. РакI херлъугеги, хоб билугеги. raj [er;ugegi, [ob bilugegi. 173. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. raj Zarab $o - fayilan xed. 174. РакI щваралълъубе хIетIги щун. raj &wara:ube \eTgi &un. 175. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. raj &uliyaSul xer{gi &uliyab, raj tama[aSul xer{gi tama[ab. 176. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. rajal faTida:ub bajgi faTidab. 177. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. rajalda bugeb $o bicinzogoyila bu]a Zefer;arab. 178. РакIалда бугеб щинаб гьурщизе кколареб. rajalda bugeb &inab hur&i#e Kolareb. 179. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. rajalda hezeb muvalda na]a batugegi. 180. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. rajalda qarab qwaTibe re{izogo {uTulareb. 181. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. rajaldaSa {e{ab $ogi hezeb, {e{go [isuleb $ogi hezeb. 182. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. raja: borce, faqluya: qoTe. 183. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. raja: _ikru habizoni, kanal bera#dagi &ibnigi bi%ulareb. 184. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. raja: [wel haruley, jala: sa[;i haruley. 185. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. raja-ra[ari heze#ul qo, qwarifarab $o balahulago, unebila. 186. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. ra;ad vwaridabfagi, he:ulgi Tinu bugeb, mefer bor{atabfagi, he:ulgi beTer bugeb. 187. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. ra;ad :eCa for~ulareb, bo~i fun, xi [olarew. 188. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. ra;dadagi gel ;e, femer bugilan isra_ habuge. 189. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). ra;daye &ub qwarifuneb, &ubayegi baq qwarifuneb (ra;daye - &ub, &ubayegi - baq). 190. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. ra;dal karaxelalda rejinzoni, ho~o &olaro. 191. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. ra;dal :ima:egi _asa;i behularebila. 192. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. ra;dal :im ~iJuna Tade razunel fora#da;un, TadxiyaSul ;ay ~iJuna xiyaCa bicune:u] finTamiyalda;un. 193. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. ra;dal Tinu hezeb, for`madul Tinz hezeb. 194. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. ra;da/e bo{ biXan _a{ru;aray mun, ra;ad qunday bugeb, mun qulun yigin. mesedil mali zwan #odoy ya[aray, molol fuz bekunday, fodoy zwan yigin. 195. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. ra;da/e :imgi baXuge, ro%obe Tilgi bosuge. 196. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. ra;da/e re{arab ruJada {aduwgi unge, [waraw xiyaSde fayibgi re{uge. 197. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. ras bi$anafanila funJ buhuneb, bexe;anafanila xi bara{&ulew. 198. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. ras {ala;unilan {anaS mun yaxinaro. 199. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. ras \erenab bi%unila \anziCa ru# beTuleb. 200. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. raTa - bi{aro, bo{ - fu~aro. 201. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. ratel hezeb \alTi - me{tulareb zafa. 202. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. raTalgi &olarogo, &igatgi folarogo. 203. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. raTaya: horpob;i Te#abuleb, bo{a: fu~uleb. 204. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. raTlid wu~araSul \urmat judiyab, Tavur \ularaSu] fin Tamulareb. 205. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. raTliye e{etaraw To{oye behularew. 206. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. raTlil isbahi;i - har#a;i, xor{ol isbahi;i - {ala;i. 207. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. raTli] balahun - dandzway, {arbi] balahun - TowiTi. 208. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. raTliCa xiyilan, xu]a reTaraw, xoCa bahaduran, yabu rejaraw. 209. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. raTliCa - xi, xoCa - bahadur. 210. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. ra[ap \ebTaraw \al Kedal qwaTiw zwalew. 211. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. ra[al riJunew hezew xiyaS kwe^ wugilan abuge. 212. Рахараб гъамассги, буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. ra[arab vamaSgi, bu~arab jalgi - jiyabgo bexedab $o. 213. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. ra[en hezeb for bujunareb, nu[ hezeb mefer bujunareb. 214. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. ra[en hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. 215. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. ra]da/ bugonigi, xinigi ;ala, xuru/ bugunigi, mesedgi ;ala. 216. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. ra% baKulareb fakdaye xuri poge. 217. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. ra% hezeb fakdaCa farti/ mal bala. 218. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. ra% femer uneb bugilan, funJ qan ~uray, fadada $o telarilan, [warab faka beZaray. 219. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. ra% polareb fakdaye xuri poge, _ayda ba[unareb $oya:e {ar$ habuge. 220. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ule:ul bexe \alaqab. 221. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. ra%da/ ras {e{go bi%uleb. 222. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). ra%-na[ boparaS faka :ij %i%e (fakdalgun ni/er bugeb $o - daran). 223. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. ra\at hezeb \alTudaSagi `unagi, \alTi hezeb ra\ataldaSagi `unagi. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабасс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. - ra\at, \a$i, ra\at! - an aburabila farabaS warani cogida#ulalda {adub ve#abeyan aburaw \e$ bor{ulew mafarulaSda. ra\at bujuna diye, dir waraniya:ul beTer cogida#ulalda ba&a;arab me{a:! - an $awab purabila mafarulaSgi. ra\atab fumru bopani, duCago xiyaye habuge na;i, xiyada duyegogi habuge. ra\atal har#a;ani, faqlu hezew zu\ula, balahal Tade &wani, {e{gogo qwari;ula. 224. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. ra\ata:e fey hezeb, ropuye fur]i hezeb. 225. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. ra\ata:e fey hezebila, bo~i fun, fadangi [wezebila. 226. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. ra\ata:e fey hezilan, fakuliCa busen bor/arabila. 227. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. ra\atgun - \ali%a;i, #a\matgun - ba\arxi;i. 228. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. ra~a;i habuley gureyila ya~aday, ra~a;i `unuleyila. 229. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. ra~a;i - sa[;iya:ul beTer, xorok;i - untul hudul. 230. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. ra~a-raqa;i habi#eyaldaSa `uni#e ;a#e Kola. 231. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. ra~a-raqa;i habule:ub gurebila bujuneb, `unule:ubila. 232. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. raxara# :udbi %i%agi, harura# ;imal %i%agi. 233. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. razela: ze% qaraw, xoCa han qaraw. 234. Рачиде баче чаран. raxide baxe xaran. 235. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. rax-raxagi, a-agi, irga didegi &wagi. 236. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. raXlide fi ara:uSan \aTida fi~go ine Kagi. 237. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. raXi baXe xer{alda reqarab, kwen kwanay xe%alda reqarab. 238. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. raXu/ \ama qin;ugegi, \alTu/ :adi qin;ugegi. 239. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). raZ bu%un, \ama Zolareb (\amil raZ bu%un Zolareb). 240. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. raZ qoTun, boro% qe/e biXage. 241. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. raZ judiyab /uhineyila, defen %i%un bujarabila, /urdul judiyal /uhun, xe% bi]i#e Karabila. 242. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. raZ {alatab hoygi %i%uge, hod {alatab xugi bosuge. 243. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. raZaldaSa zu\arab \eleko fadin. 244. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. razen hezeb ruq - o{ uneb hobo. 245. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. ra&a;i habunafan, huin;i (hudul;i) ~iJuneb. 246. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. ra&a;iya:ul aSlu - riTu];i. 247. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. rehel fura:ube &ub foleb. 248. Регьел хIалалълъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. rehel \ala:ub xed judiyab, xi \ala:ub \alTi judiyab. 249. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. rehelgi {in;igi fedalila fodobe bortarab muh Tir&aleb. 250. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. rafarab me{a: gurebila kumek habuleb, qwarifarab me{a:ila. 251. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. refarab me{a: habililan fadan;igi toge, [er;arab me{a: habililan dingi toge. 252. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. refarab me{a: habililan kumekgi toge, &warab me{a: be`ililan na;igi toge. 253. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. «refularo», «&olaro» fila;un riJunaro. 254. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. refun fumru agi, \e%e#e faqlu pegi. 255. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. reqaw xiyaSul rafad qoqab bujuna. 256. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. reqarab famal Kuraw fadama#e wopula. 257. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. reqarab re]a: ]umur reZulareb. 258. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. reqaS qwal `urabila, qoqaS mah baXarabila. 259. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. reqel bugila maSli\atxafa#ul i^, cin \arigabur;i begeyila. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. yas uney yigo wasaSda {aduy /utun. he#iye \inqi bugo a\ud ba]un bazarab yasa:ul fagar;iya: $al zwaya:ul. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, масслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. yasa: wasaSda abuleb bugo, ungo, umumul ni/eda TaSafagi /uhinaroday, hel ni/gun reqe#arulew xigo wujinarodayilan. wasaS yasalda abun bugo, cin \inqi bugeb bajaldaSa rorzilin, maSli\ata:e xi kamilarew watililan. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. kiciya:ul mafna bugo - «cin \inqiyaldaSa `une, {aduSeb {adub habe», - yan aburab. 260. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. reqezeb bicaraSda bopulareb rafuleb, {walxadul ruvnadaSa raful ruvun untuleb. 261. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. reqeze:ub jal vuray, jwarize:ub ber vuray. 262. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. reqolareb ganziCa qed Suruq habula. 263. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. reqon kwanay, qeC ban \alTe. 264. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. reqon \alTara#ul \alTi femerab, reqon a\ara#ul baqan reqarab. 265. Рекъон чIчIикIаре. reqon Zijare. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. $ibgo hiTinab «famal judiyab» jigo rafiyaldaSan fu~arab hab kiciya:ul haybat;igi bercin;igi! wi%i#e hiTinaw, hunar judiyaw xiyaSde mafarula# abula Tade wugewfanaSew rapu/egi wugew xiyilan. ni/ $indaSa zu\i#e behuleb hab jigo rafiya:ul palbal vwaridal rugo. ha: bicuna co;iya:u/ gux bujina:ulgi, rosdal ga#a purda rejina:ulgi, jigo beTergi reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq bexe;iya:ul, insaniyat reqon \alTanafan, kinabgo ra] CebeTeya:ulgi, bi&ungo insanaSe \a$atab, rejeye ra\at bugeb, \inqi hezeb fumruya:ulgi. helda Tad bi$ana - «reqon \alTanafan cada]ab mafi^at bexedab», - an aburab `iyab kicigi. 266. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. rejarab xuyalda purdaraw dun, polozeb for`mada rejaraw mun. 267. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. rejara:uw re&Tagi, borxara:ub bixagi. 268. РекIарассда лъелав велъуларев. rejaraSda ;elaw we;ularew. 269. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. rejara#ul boda habi#e jolareb faqilaSul jalalda habi#e joleb. 270. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. rejaraSu] ralahun, reja, re&TaraSu] ralahun, re&Ta. 271. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! rejeda balareb huriyaldaSa huri-baq zwalareb Zefer rapu/ :ij! 272. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. rejeda barab \a_aro fadaw xi. 273. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. rejeda julal raraw, jaldib kilas paburaw. 274. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. rejeda TaTi rejaraw mun, Tulida na~ baraw dun. 275. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. rejeda TaTi rejaraw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw wiZilaro. 276. РекIедасса рекIеде – кьо. rejedaSa rejede - po. 277. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. rejeye boparab habuni, i{tiyar hezeb bajalde Kolew. 278. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. rejeye boparab $o - xor{oye mar\am. 279. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. rejel ber balahizoni, beralda kan;i bi%ulareb. 280. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. rejel bexe;iyalda bo~ul bexe;i ba&a;ularebila. 281. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. rejel fadlu bi{ugegi, xor{ol famal [isugegi. 282. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. rejel fin feneKizoni, finalda rafi rafulareb. 283. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. rejel qwari;iya: haqlide ~alel, dafba-qeCa: palde a\ulel. 284. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. rejel _a^man;i ]amuleb huri - \alTi. 285. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. rejel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. 286. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. reje/ bugeb ;alareb, ;orob bugeb bi%ulareb. 287. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. reje/ bugeb me{a: ni/ ba;go;iya:ul {an#abiyila, cab#a#daSa borzani, ni/ he:ul lav#alila. 288. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. reje/ bugeb ]ub;i hurmadagi bi%ulebila. 289. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. reje/ cogi Kun, jala: baTiyab bicunge. 290. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. reje/ `unarab co \ar_ :ijabila kavtida `unarab nusgo rafiyaldaSa. 291. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. reje/ xaran bugeSe xinaridul Tilgi TaSan Karab yaravila. 292. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. reje/a ropi jaldiSa fus fadin ba]ularo. 293. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. reje/an bazarab rafi guroni, reje/e unareb. 294. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. rejindal allah joxon taraw, re&Tindal xu joxon taraw. 295. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. rejindal xu ;aleb, wi:indal reqaw ;alew. 296. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъай. rejine ;arab fadin, rejarab xol kwe: Kwe#egi ;ay. 297. РекIинеги лъай, рещтIинеги лъай. rejinegi ;ay, re&Tinegi ;ay. 298. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. rejinzogo xu ;alareb, xiyaq;izogo xi ;alarew. 299. РекIун бихьун чу босе, лъун бихьун кьили босе. rejun bi%un xu bose, ;un bi%un pili bose. 300. РелъанагIан гIодизе кколел. re;anafan fodi#e Kolel. 301. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? re;edal mapi/ &ib bi%ulareb, wopularew xiyaS &ib bicunareb? 302. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. re;i bujunebila bazarabgi bazine haburabgi. 303. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. re;i femera:ub tali\ femerab. 304. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. re:ara#da re:arabila roS-:adi dande zwalel. 305. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. re:aralda re:arabila raTlida ruqi baleb. 306. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. re:aralda re:arabila ro%do/ \aywangi dande;uleb. 307. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. «res buge#ul vala:», - an hagay bikaya: mesed vala#da horpob %u%un bujarabila. 308. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. res hezeb son - sawud bu\arab duniyal. 309. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. res qoTidal wavularew xi wujunarew, ruxnibe Tamidal bavulareb hoy bujunareb. 310. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. res qoTidal \inqarawgi qwajulew. 311. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. res meqab vweT kamurab ro% bujunareb, fabdal kamurab rosu bujunareb. 312. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. res reqarawfan xi - qarumaw, miskinawfan xi - sa{awataw. 313. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. res &ibila xakaril, moxol [uriy yatidal. 314. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. resgi bugoni, re#gi bugoni, ]arbejalda goral Tami#e bihayab $oyila. 315. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. reTel in$it habuni, raTliq;igi bi%uleb, xed in$it habuni, xadiq;igi bi%uleb. 316. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. reTel qadarab buja abe, qamarTgo Za, miskinxi. 317. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. reTel bi%un, qabul harulel, faqlu bi%un, ToriTulel. 318. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. reTel bi%un - xi, xu bi%un - ba\arxi. 319. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. reTel TuTuraSde habigi rortulel, Tavur \ularaSda To\okgi we;ulew. 320. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. reTel {a^aw xiyaSde {e{go rafi re{uge, ]abxi/ bahadur watun, rejeq;i#e behula. 321. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. reTel `ida;go `une, namus hiTingo `une. 322. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул ццевегоссев лълъикIав. reTel `iyab :ijab, hudul CewegiSew :ijaw. 323. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! reTine guroni qogi bazinzo, qoyil reTun [warab daraydul gurde! 324. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. reTine kamugugi, kwana#e Tafungegi. 325. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. reTine ;alareSe xiteri puraw allah, xuri#e ;alareSe mandari puraw allah. 326. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. re{an&inab zor fu$da &olareb. 327. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. re{ara:ub Tenkel, Tamura:ub turut fadin. 328. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb beze;i. Ххунздерил хханассулги гьидалIессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. {un#deril {anaSulgi hida/eSulgi bexe;i sabab;un dafba-qeC Kanila. $iw bexedaw wugilan {an, gurila, $iw bexedaw wugilan hida/ew Zanila. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугеб щинаб гIарац-меседги, гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIесс гьеб бечелъи. a\anila {anaS hida/ew {un#a]e, bi%anila heSda $indirgo bugeb &inab farac-mesedgi, farac-meseda:ul haburab qayigi. $oyidego habizila hida/eS heb bexe;i. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. anila {an hida/e hida/eSulgi bexe;i bi%i#e. co\ogo co cavurgi Sanjalgi `urab ro/ bugila heSul, ya farac gurila, ya mesed gurila. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. hida/eSul bexe;iyalde ber-rajgo &wezogo, na] wuSanila {un#deril {angi. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе ролI босизе. ГьидалIесс, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун ролIги битIанила ххунздерил хханассе. anila co son, anila jigo son, bazanila {un#a] Ta;iyaldago `aq [uruqab son. {anaS, mesed-faracgi bosun, hakalgi raxun, $indirgo fadamal riTanila hida/e ro/ bosi#e. hida/eS &ibgo $ogi abizogo {anaSul mesed-farac xuri Toleb rosonibe banila, Tade hoygi biXanila. he: xurigi Zijun mesed-farac co misqal kamizogo, rosol Tinalda {uTanila. «re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb nu$ergo mesed-farac na]e bose», - yan abunila hida/eS. razaral hakal `un ro/gi biTanila {un#deril {anaSe. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. han$e biZanila {anaSda hida/eS $iwgo &ay bexedaw;un riJunewali. 329. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila mala naSrudiniCa, waraniyalda kurpbal ri$un ratize:ul. 330. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila \amiCa, Zu$ufadan;un bi$un batize:ul. 331. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. reC bopularew {an wujunarewil, {ar$ bopularew nukar wujunarewila. 332. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. reC bopularew xi qanafataw, ri^wat bosularew \akim dahaw. 333. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. reC habun gargadiya: beC harula, funguTabi ricina: kanTi#arula. 334. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. reCa: beC hawi#e wujungeyila. 335. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. reCa: gurewila xi hawulew. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. «Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула», – ян абунила гьелълъ. iCu] dandzwanila ;abgo Zu$ufadan. ToCeyeSey /uhanila \ataldaSa un $indirgo was weCi#e. «dir fadaw ma:arabgi habulew, hiqarabgi bicunew was rosu/go hezo. :iCa kiwe wiTanigi, inkar habizogo, una, &ib Tad qanigi, Tuba#abula», - yan abunila he:. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. «Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула», – ян бицанила гьелълъги. jiabile:gi baybi%anila $indirgo was weCi#e. «walah, dirgi wugo `aqaw was. za\iya#ul adabgi habula heS, fiSina#ul ]atirgi habula. co :iyenigi kumek habi#e &wani, Tojab &ibnigi qwarifunaro dir darmanaSe. &ib habi#e dun /uhanigi, Cewe-Cewe jan`un, habula» , - yan bicanila he:gi. Лъабабилей гьезухъги гIенеккун юцIцIун чIчIанила. ;ababiley he#u]gi feneKun yu~un Zanila. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIадамалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. heb kinabgo rafanila co [eraSda. heSda rajalde Kanila hey ;ababiley fadama:ul ;imergo batilarilan. batabigi, heb batilin Jwa\alab, \alTi ri[arab, ebel-inSuye adab hezeb ri$i. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIадамалда асскIове векерун анила. «Дихъе кье, баба», – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. ruXaba# ferTalgi ]ubigi :el `unila. cingi, va$alda ferTalgi ran, kodor ]ubigi Kun, godejan qoTun, unel rujanila. heniw ganzida fodow Zun wujaraw co hiTinaw was doy &ibgo $o abizey fadamalda aSjowe wekerun anila. «di]e pe, abab », - yangi abun, he:u]a ]abagi bosanila. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - «Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони». reCarulel rujaral ruXaba#ul dobgo ganzida fodor Zun rujaral ;imalin abuni Tadecin ra]inzila. heb kinabgo bi%araw [eraS, beTergi jibijun, abunila - «reCa: fadan hawularo, famala: guroni ». 336. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. reZani, qe/e unew, qani, \obo/e unew. 337. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. reZulew-reZulew wuja, coyab &wezoni, cogiyab &oleb. 338. Ращалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. ra&a;arab me{a: mo~ TaSa bekula, bar&arab me{a: beTizeb _i] bortula. 339. РещтIине лъаларев рекIинавуге. re&Tine ;alarew rejinawuge. 340. РещтIине чIчIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. re&Tine Ze_ gureb, Ze#e moq gureb, bi:aya, baxinin mungo bixi#e. 341. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. rih zu\araw gurewila bexedaw, [ur zu\arawila. 342. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. rihda rega, rihda ra]a, ru#il famal $ibgo te. 343. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. rihin guro ba`ilgi hoydulgi fadab reqel, hudul;i guro caralgi nu[lulaSulgi fadab bo$i;i. 344. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. rihin - reCa:ul, daran - reJa:ul. 345. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). rihin xiyargun :ijab, xi ni/ergo :ijaw (rihin xiyargun habe, xi ni/ergo Kwe). 346. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. rihingi rihgi urvun habe. 347. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. rihnadaSa wo{araw kidago berta: wugo, rihin-`a bivari#e daimab fa#ab bugo. 348. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). rihniSa hural uneb, horoSa gur`al uneb ({asel ba&a;iya:ul falamatal). 349. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. ridi hari#e uneS ]aba ba{xuleb. 350. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. ridi daru;i ;alebani, na]iyaSe &welaroanila. 351. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila. 352. Рии аги бугIа гIезе, ххасел аги рагIи гIезе. rii agi bufa fe#e, {asel agi rafi fe#e. 353. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. rii pariyab, pin \alaqab. 354. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. rii pi$un araSe i[dal miskin;iya: mapu tolareb. 355. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. rii na[ulab bazagi, {asel bexedab bazagi. 356. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал ххер бецарав. rii Zedal [ur beparaw, {asel Zedal {er becaraw. 357. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. riida - Tinvi/, {asalo - xu]i/. 358. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. riidal baqnal raxuney yijaray {asalo purduley yija. 359. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. riidal baqud muv bu\izoni, {asalo zafdad xe% bu\ularo. 360. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. riidal boro% bi%araw {asalo far&ipa \inqulewila. 361. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. riidal harural ganzal peyan abulebila {asalo faxiya#. 362. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. riidal hekizoni, {asalo hun&ularel. 363. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. riidal fadalna[ halizoni, {asalo %ag halularo. 364. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. riidal fodobe beharab kwer zobogo bazunareb. 365. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. riidal habizeb {asalo batulareb. 366. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. riidal $indiye folo zwayan abulebila xoCa Tuqbi, {asalo nu$eyego folo zwayila. 367. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. riidal pi$ani, pindal faka [oleb. 368. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? riidal pi$aray para fa^ura, pindal faka [oleb rafizi& duda? 369. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. riidal ridi heqe, {asalo na[ kwanay. 370. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. riidal Timuv bose, {asalo burtina bose. 371. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. riidal - {alunxakar, {asalo - gwangwaxakar. 372. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. riidal [erabgi bosuge, {asalo \alaqabgi bosuge. 373. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. riidal [ur bepe, {asalo kor bake. 374. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. riidal [uriw [wa, {asalo roqow [wa. 375. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. riidal \alTaraw pindal kwanala. 376. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. riidal xer{ bercin habula u#danab reTela:, {asalo - {inab reTela:. 377. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. riidal zaradizoni, {asalo horob $o bujunareb. 378. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. riidala - {asbika, {asalo - qwaTulbika. 379. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo [ur, {asalo fa#up qarab, {asalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. 380. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. rii-riidal - zor-zorol, {asa-{asalo - gud-gudux. 381. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). ripi baleb qwazinibe qali ba#e behularo (ripunibe qali ze%olareb). 382. Рикьун гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. ripun harural {injal rihda kunew ala#an. 383. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. riJada bugeb fagar;iyaldaSa aSjow wugew maduhalgo :ijila. 384. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. riJada mesed bugilan rafani, aSjore &weydal _a% batuleb. 385. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. riJada rugel fagaral xafi, untun rafilalde, [un ratula, [un rafilalde, ruqun ratula. 386. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qaliyaldaSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. 387. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. riJadaSan yi%i#e :ijay xiyar yas aSjore &un yi%i#e $o gurey $o yatula. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. nejo femeriSel mafarul rosaba/ fadat bujana aburay yas $indirgo abruraSa yi%i#e Zolareb. to{;upe dande zwan, was ja;anigi, yas ja;alaroan. xangi yaxunaan ber zwan yi%izeygi. he:ul \aSilalda hadab kiciya: bicuneb $ogi femer Kolaan. riJadaSan guroni xiyada ri%ularel bexedal xafa#ul $anir tun `unaral co-co yasal kan;uqal, rafuqal ratulaan. 388. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. riJade bor$arab fumru qoqab ~um. 389. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. riTu];i {walxadaSagi rejarab. 390. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. riTu];i `uni#e;un ru\aldagi bara{&uge. 391. РитIарал щинал рагIаби берцинал рукIунарел, берцинал щинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. riTaral &inal rafabi bercinal rujunarel, bercinal &inal rafabi hereSiyalgi rujunarel. 392. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). riTu];i vorpe, Teq;i Tade Karab #amangi bujunebila (ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila #aman). 393. РитIухълъиялде нух ххалатаб. riTu];iyalde nu[ {alatab. 394. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. riTu];iya:e diwan \a$a;ularo. 395. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. riTu];iya:ul nu[ faTidab. 396. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. ri[arab {o{oCa {er femer kwanaleb. 397. Риханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. ri[an$oya:ul $o folareb, gurgil xed /uhunareb. 398. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. riCata#e - Tora%, Terena#e ridi. 399. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдасса къадараб тIагъур букIунареб. ri~il Tilada TorXol ber vuraw wugonigi, xo{To-zinzuyaldaSa qadarab Tavur bujunareb. 400. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. ri^wat bosularew \akim dahaw, \aram habularew daranxi dahaw. 401. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. rododaSa na[ bu{araw, [warab \amidaSa Tuqbi ra]araw. 402. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. roqob bugeb - qwaTul :im, qwaTib bugeb - ha~ul :im. 403. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. roqob gamaz qulZi#e Kanigi, qwaTib ;a#e togeyila. 404. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. roqob hoy - qwaTibgi hoy, roqob ba` - qwaTibgi ba`. 405. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. roqob kak balarew gogol faliCa, gamayalde wa[un, $amafat bana. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. kici;un /uharal hal rafaba# bicuneb bugo {alqalda horpor rujaral $ideCago kakcin balarel, $amafata:e diniyab Cebe[an;i habulel rujaral fadama#ul. 406. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. roqob qadru hezeSul qwaTibgi bujunareb. 407. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. roqob qwaqwaduleb, qwaTib qin;uleb. 408. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. roqob qir-qir bugoni, duniyal qwari;ula. 409. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. roqob pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salTaSe:. 410. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. roqob {am bugoni, {alatab gurde, {arab $o bugoni, za\iyal {injal. 411. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. roqob xed bugeSda xiyar ma~ ;alaro. 412. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. roqobgo qulfagi tun, qwaTiSa :im baXaray. 413. Рокъобе нух кидаго гIагараб. roqobe nu[ kidago fagarab. 414. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). roqow wujun [ur bosuleb, [uriw wujun ruq bosulareb (\a$atab Cebe bose, cogidab {adub bose). 415. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. roqow valba~ - qwaTiw fanJ. 416. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. roqow - defen, qwaTiw - ~e. 417. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. roqow ~ohor [wagi, ~orow dibir [wagi. 418. Рокъой йигей меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. roqoy yigeb me{a: inSul ruq, roqoye yuSindal - xiyal ruq. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIарай меххалълъ, гьелълъул къадру холилан. kiciya: bicuneb bugo, roSaSe puray yas Tad yuSun yazaray me{a:, he:ul qadru [olilan. 419. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. roqoy yigey :adul «:ij;i» batila, :imcin []an hezo dur ^arbalalda. 420. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. roqoy :adi yopun, qwaTiy dun yopun, qwalap hudul yopun, beral diy qwajun. 421. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. roqoy Zu$u - baqgi mo~gi 422. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. ropara#ul taqsir - hiTinab munah, ri[ara#ul {aTa - judiyab munah. 423. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. ropi basandizoni, \alTul ]ur ba]unareb. 424. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. ropi berharab $o Kola, ebel-emenni ra#i harigi insanaSul borx Kola. 425. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. ropi biqaraw ~ohor Kolaro. 426. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. ropi bi&ungo Cidalab cidulgi Kolebila. 427. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалххул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. ropi habi#egi was qwarifunew, yaravgi borxaraw, xugi rejaraw. balay habi#egi yas qwarifuney, fal{ul xundu#da vor/ riTuz fadiney. 428. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. ropi hezeb xer{ - xed hezeb tarha. 429. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. ropi hezeb reje/ Cin bujunaro. 430. Рокьи ккани кочIохъан яхъуна, чехь бухIани магIихъан яхъуна. ropi Kani kozo]an ya]una, xe% bu\ani mafi]an ya]una. 431. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. ropi Kara#e busen nosol balaldagi folebila. 432. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. ropi Kara#e no]ogi - jalfa. 433. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. ropi Karay yas pera: bicuna. 434. Рокьи ккечIей гIаданалда росода нахъа чIчIун квен гьабизе лъаларебила. ropi Kezey fadanalda rosoda na]a Zun kwen habi#e ;alarebila. 435. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. ropi Kezogo haburab rihin - hodorab. 436. Рокьи кьерилI букIунеб. ropi peri/ bujuneb. 437. Рокьи кьолбода гьикъун гьабулареб, кьал годекIаниб гьурщун гьабулареб. ropi polboda hiqun habulareb, pal godejanib hur&un habulareb. 438. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. ropi :ilgo Koleb - ropuye qwal qa#e xi qwarifunew. balay :ilgo berhuneb - balay \e%e#egi was qwarifunew. 439. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 440. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. ropul Cebe]an - ma{Sara, palul Cebe]an - kwejen, per[adul Cebe]an - huri. 441. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. ropuCa rapa biuneb, balaya: ber#ul nur uneb. 442. РолI бекьарасс ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. ro/ beparaS ro/ ;i;uleb, mux beparaS mux ;i;uleb. 443. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. ro/uda vor/ susur fadin wujungeyila. 444. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. ro/ul [urir gan&algi tun, Sanda rugel baxa#e fadlu habulel. 445. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. rool qo {asalil anpida ba&a;ulebila. 446. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – лълъади. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - :adi. 447. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. ror$unel $ala#da vor/ Zeferab laxen fadaw. 448. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. roS wopularey Zu$uyalda girun bazuneb horxogi heSul fayibalda;un bazuneb bugilan Kolebila. 449. Росс какулаго рукъ кварай, гIака какулаго нах кварай. roS kakulago ruq kwaray, faka kakulago na[ kwaray. 450. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. roS :ijay Zu$u - :ijay, ruSun :ijab xu - :ijab. 451. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. roS re{uleb Jalgi - :adi, roS wa[uneb &obgi - :adi. 452. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. roS ri[ara: abulebila $inda roS &akdarulilan, ~ali ri[araS abulebila $iw dibiraSe wopularilan. 453. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. roSal ruge# roqob bicuneb, qorol#aba# koro] bicuneb. 454. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. roSaS faTada \uXal ]way - Zu$uya:ul fayib, yapada: carvida julal ray - nusa:ul fayib. 455. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. roSaS :adi %i%e, :eCa hobo {ene. 456. Россасс цIияй чIчIужу ячарай сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. roSaS `iyay Zu$u yaxaray sordoya:, [waray $u$uya:ul beTer gorbodaSa baTa;ulebila. 457. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. roSaSda :adi ;abgo qoya: yu\uleyila, :aduda roS ;abgo mo~a: wu\ulewila. 458. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. roSaSda reqarabila :adul ja# bujuneb. 459. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. roSaSda Cim ba]ani, Zu$uya: ;imal ru{ulel, roSaSul Cim ba]ani, Zu$u yu{uley. 460. Россассе индал – хIанкIач, хIорго йикIиндал – мокъокъ. roSaSe indal - \anjaz, \orgo yijindal - moqoq. 461. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманассул рукъ. roSaSe inefan - ebel-inSul ruq, Tad yuSun yazindal - tu^manaSul ruq. 462. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. roSaSe inzey yas yatagiyin, Zu$u yaxinzew was watagiyilan harulebila hardu]anaS. 463. Россассе инчIого гIабдал лъаларей. roSaSe inzogo fabdal ;alarey. 464. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». roSaSe uney yasalda ebela: ma:arabila - «do#ul doba ]a\alda Zeferabilan abuleb batani, duCagi hedin abe, dir yas, Zeferalda ]a\abilan abuleb batani, hedingi abe». 465. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? roSaSegi ina, wasgi hawila, waC kiSa wa]ilew? 466. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. roSaSul qadru-qimat :adudaSan bujuneb. 467. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. roSaSul reje/ bugeb $o Zu$uya:ul jaldib bujuneb. Цо ххан вукIаравила киданиги къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. co {an wujarawila kidanigi qwaTiwe wa]unarew «roqow quru&». heS qoyal inarulel rujaralila, ]uTa\eleko fadin, coyalgun wavun, coyalgun semun, ruXaba#da vor/. heSiye ulka-rapa:ul urvelgi bujunzila. ulkaya:ul ba;go;abigi, wa#ir#aba#da ;alaldego, ruXaba#da ;alel rujaralila. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. maduhalaSul xux;i bi%araw cogi {anaS heSda ;a#aburabila - «bopani ravde wa]a, bopizoni diye _ulanal rosabi pe!» - yan. {anaS heb ba;go;i bi&ungo yopuley Zu$uyalda bicarabila, he:gi kinalgo ruXaba#da finzarabila. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. xara [waraw {an co qoya: qwaTiwe wa]arawila. qadal rapandegi rajarun, hal fiSin;imala# bicuneb $ogo &ibdayan feneKanila. bugila he# bicuneb, maduhali] wugew {anaS ni/er {anaSda rav ;a#abun rafulila. wavi#e quwatgi hezogo, xara [un ni/er {angi rafulila. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. heb me{a: kanTarawila {an $indirgo valaTa#degi {alqiyab kici biTarab bujinaldegi. 468. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo haburab ]ulu]. 469. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat haburaw rosdal `eCa wu\agi. 470. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. 471. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. rosdal ga#a purdagi rejuneb. 471. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. rosdal {abar fabdalaSda hiqe, ruqa:ul {abar ;imala#da hiqe. 472. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. rosdaCa \ukmu puni, \ar_iyegi buTa pe#e Koleb. 473. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. roS-:adi co;izoni, ruq be{e balahula, roqob qir-qir ~iJani, dunyalgo qwari;ula. 474. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтарал меххалълъ. roS-:adi coca#da :ij ;ala, coyal untaral me{a:. 475. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. roS-:adiyalda horpowe /uharaw - fabdal, horoda badiwe jur&araw - a\maq. 476. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьарав меххалълъ. roS-:adiya:ul horpob;i ;ala, roS $indirgo gurdeyalda ruqi ba#e /uharaw me{a:. 477. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. roS-ruq awadan habi :adul hunar-~ar bugo. 478. Росол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. rosol rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 479. Росу балагьун къватIив чIвагеги, къватI балагьун басралъугеги. rosu balahun qwaTiw zwagegi, qwaT balahun basra;ugegi. 480. Росу бахъун кьурарай, кьибил бахъун дургъарай. rosu ba]un puraray, pibil ba]un durvaray. 481. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. rosu baTiya:u] ropi Kogegi, pibil baTiyaygun qadar []agegi. 482. Росу бихьун си борххатаб бай. rosu bi%un si bor{atab bay. 483. Росу кIодо, ясал гIемер. rosu jodo, yasal femer. 484. Росу лIугьун къачIарав, кьибил лIугьун вессарав. rosu /uhun qazaraw, pibil /uhun weSaraw. 485. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. rosu riJun - fadat, fadan riJun - {aSiyat. 486. Росу тани, росдаццаги толев. rosu tani, rosdaCagi tolew. 487. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. rosu tun araw [we#e rosu/e wazunew. 488. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. rosu - co ra]alda, himat - co ra]alda. 489. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. rosugo reqarab pal bujunareb, pibilgo reqarab rihin bujunareb. 490. Росугун дагIбадани чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани кваникълъула. rosugun dafbadani xiyaq;ula, Zu$ugun dafbadani kwaniq;ula. 491. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. rosu/ hudul hawe, nu[da halmav Kwe. 492. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. 493. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. 494. Роххел гIемералълъуб кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъуб магIихъаби рахъунел. ro{el femera:ub purdu]abi ra]unel, [wel femera:ub mafi]abi ra]unel. 495. Рохол багьа къого гъурущ. ro[ol baha qogo vuru&. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. kici;un /uharal hal rafabi abun rugo ba#aralda ra[i bixulew wujaraw co mafarulaS. co ro[o] qogo vuru& abi fad habun bugo ra[i bosulaeS. 496. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. ro[oCa fabdalgi, faqilgi, kwe^algi, :ijalgi fadamal $anire raxuna. heldegi uxu# bugo hab, - an $awab pun bugo ra[i bixuleS. 497. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. ro]dol xed haburay, xiyar weedaray. 498. Рохьалълъ тала босичIого толаро. ro%a: tala bosizogo tolaro. 499. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! ro%do/ bujunareb zu\u]analde zalfarab salam dir ma[il Tila:ul! 500. РохьдолI тIохIок камулареб. ro%di/ To\ok kamulareb. 501. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. ro%do/ Za, ro%do/ [wa. 502. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. ro%do/ Zolareb \aywanalda Til &ola. 503. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. ro%il \aywan ro%ob guroni Zolaro. 504. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. ro%ob voTodagi kidago cogo \al bujunarebila. 505. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. ro%ob %arab %odul _ayda &ibila. 506. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. 507. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. ro%obgi cigi {uTugegi, cogo Tinzalda bo$un. 508. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. ro%ob xan kamulareb, xor{o/ unti kamulareb. 509. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. ro%obgo hezeb talma, talmipgo hezeb fanJ. 510. Рохьобе гIащтIийила, гIалххуде таргьайила. ro%obe fa&Tiyila, fal{ude tarhayila. 511. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. ro%obe kwaTi guroni, hab _i^aya:ul _ayda hezilan aburabila vadiCa. 512. Рохьобе тIил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. ro%obe Til bosuge, ra;da/e :imgi Toge. 513. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. ro%obe Til bosuge, TiliCa [ur bepuge. 514. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. ro%owgi wujun, za\ida `a bakaraw. 515. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. ro%or vuTbigi ra&adal rujunarelila. 516. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. ro%oSa wuSunago, ;abo{ida waza, dadal. 517. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. roCalda reqarabila ruqi bujuneb. 518. Роцц унтичIого хоно букIунареб (роцц унтичIого гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). roC untizogo [ono bujunareb (roC untizogo fanjuya: [onogi habulareb). 519. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIуларо. roCadaSa ~iJun xugi jan`ularo. 520. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. rocen hezeb femerab kwenaldaSa co roCada kuneb dahab kwen :ijab. 521. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. rocen hezeb Te{ {anaSul te_siyalda bujunareb. 522. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan burTal. 523. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. ro~arab #odiSan ~er balew allah. 524. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. ro~arab qoya: ~ana#de ~aladeril yasalgi unel. 525. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. roXu]e dunyalgi bujunarebila, wazu]e hobolgi wujunarewila. 526. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. ruge#da hezelani&an, heze#da rugelani&an Karal $alila ;imal. 527. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. rugel-hezel ;alarel &ayTabapa &ayila \inqulel, hal qoyil ri%ulel &ayTabi-fadamapa &ayila \inqularel. 528. РугънатIе цIцIам щвалареб. ruvnaTe ~am &walareb. 529. Ругъун лъечIого би бецIцIулареб, цIцIад бачIого тIох гIекколареб. ruvun ;ezogo bi be~ulareb, ~ad bazogo To[ feKolareb. 530. Ругъун сахлъаниги гIуж кибего унареб. ruvun sa[;anigi fu$ kibego unareb. 531. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. ruhunab gureb roCalda Ta$u reqolarebila. 532. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. ruhunab oca: fadin [ur bepularo. 533. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. ru#ida qad kan;i bi%unguTi baqul fayib gureb. 534. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. ru#man zirziduleb, ^amat badaruleb. 535. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. ru#manqo biTani, kinalgo qoyal riTulel. 536. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. ruq baqarab Sadaqa habuge. 537. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. ruq baqarab Sadaqa - xe% baqarab qadekwen. 538. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. ruq bala fadamal `uni#e, yarav bala fadamal vuri#e. 539. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. ruq bercin;ula qazaya:, xi bercin;ula felmuya:. 540. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. ruq bexe;agi, xi femer;agi. 541. Рукъ бикъидал къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). ruq biqidal qono Tamuraw (ruq biqun {adub gurebila qono Tamuleb). 542. Рукъ босилалде мадугьал цIеххе. ruq bosilalde maduhal `e{e. 543. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. ruq habulareb $oya: qwaT habulareb. 544. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. ruq heze:ub ]o^gi ruqila. 545. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. ruq hezeSda xi ;ala, xed hezeSda ma~ ;ala. 546. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. ruq hiTinab bujin hobolaSdayila ;aleb. 547. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. ruq qwaridaw xi - :adi kwe^aw. 548. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. ruq :u%arab me{a:, \ur ba]uneb fadat. 549. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. ruq ruqa: Tubagi, qayi qayiya: `unagi. 550. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. ruqalda aSjob ~ororab iCgi tun, %u~il :eda {aduw dowefan unarew. 551. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). ruqalda :alareb qwaTalda ;an batuleb, ni/edago bi%izeb xiyada bi%un batuleb (ni/er - xiyada, xiyar - ni/eda). 552. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. ruqalda na[ ba[unareb darangi habuge, hoydul ba; habulew xi fadin, fadadagi \alTuge. 553. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. ruqalde nu~a hezew, a[ipe valdu hezew. 554. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. ruqalda nu~a ;oleb rahi#egi qa#egi. 555. Рукъалдасса ххирияб бакI гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqaldaSa {iriyab baj hezeb, ;imadaSa {iriyab $o hezeb. 556. Рукъалълъ басра гьавурав, къватIалълъ ццеве кколарев. ruqa: basra hawuraw, qwaTa: Cewe Kolarew. 557. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. ruqa: beTerhanxi gurew bercin hawulew, beTerhanxiyaS ruqin habuleb. 558. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. ruqa:e kinab bugonigi _ayda habizeb qo - fadada arab qo. 559. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. ruqa:ul aSlu - puZ, ]i#ama:ul aSlu - Zu$u. 560. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битIичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. ruqa:ul beTerhanxiyaS humer biTizoni, hobol Tojaw wazunarew, Tilil bu\i fe#abuni, keto baKarulareb. 561. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. ruqa:ul beTerhanaSde muTif;ulareb roqob fadlu bujunareb. 562. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. ruqa:ul hezo;i carviCa ba{xula, xer{a:ul hezo;i TinviCa ba{xula. 563. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. ruqa:ul i{tiyar beTerhanxiyaSu] teyila. 564. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, дир рекIел къварилъи дидаго лъала. ruqa:ul qwari;i qada#da ;ala, dir rejel qwari;i didago ;ala. 565. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. ruqa:ul qwari;i qwaTib ;agegi, qwaTul {abar roqob ;agegi. 566. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. ruqa:ul jalTa \elekogi bavuleb, kawudal jalTa ;imalgi ravulel. 567. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. ruqa:ul judiyaw me{tizoni, bertin betulareb. 568. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. ruqa:ul \al ;imala#da ;ala, qwaTa:ul \al fabdalaSda ;ala. 569. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. ruqa:ul urvel qada#dagi ;aleb. 570. Рукъи бай каратI кIодолъилалде, дару гьабе унти ххалалъилалде. ruqi bay karaT jodo;iyalde, daru habe unti {ala;ilalde. 571. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. ruqi barab reTel reTunarewgi xi gurewila, ruqiyalda Tad ruqi barawgi xi gurewila. 572. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. ruq#al kunarel, kuli reTunareb. 573. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. ruqilan aburab bajalde ruqfanaSeb he~o bosuleb. 574. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. ruJadul ror/ifanaSeb karTiniSan ocol beTerfanaSeb kwax bazunebila. 575. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб. ruJen ara:ubeyila kungi uneb. 576. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. rujnib bujun vulvudun, valba`a: xan zwalaro. 577. Румазул гулгун гIадин габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин гIодовеги къулуге. ruma#ul gulgun fadin gabur ~abu~ungi wujunge, ebel-emen [waraw fadin fodowegi quluge. 578. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. ruSun [er;izoni, xu [er;ularo. 579. Рухьен тIун, тIил бекун виччарав. ru%en Tun, Til bekun wiXaraw. 580. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! ru\ ba&ad bugo, rup ba&ad ~ay! 581. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKuleb. 582. РухI речIчIилалде тушман чIваларев, рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. ru\ reZilalde tu^man zwalarew, ru\ reZarab me:a: tu^manaS zwalew. 583. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. ru\alda reqonila bigi Tinjuleb. 584. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. ru\aliCa fadin xi [er;ularo, miskin;iya: fadin xi qulularo. 585. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. ru\el joxon te#abuleb raqiya:, kwen joxon te#abuleb CidaCa. 586. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. ruxun judiyab - $anib rak hezeb, Tinu judiyab - $anib muh hezeb. 587. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. ruXaba#da ba;goyab $o $undu# bicunebila. 588. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tolaro. 589. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. ruXabi jodo harulel :ijaw xiyaS, yatim in$it hawulew \ali%ataw xiyaS. 590. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. ru&ada haburab musrada guroni tolareb. 591. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. ru&i &wara:ube fanju bazuneb, $algo reedara:ure ;imal razunel. 592. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула. ru&i &wara:ube fanju buSuna, kawu judiya:uwe hardo]an Swerula.

Ш ^ Шагь гIадаллъун ватани, Дагъистаналълъул ххалкъалда данде рагъде виччай. ^ah fadal;un watani, davistana:ul {alqa#da dande ravde wiXay. Шагьи гуронани гIарацги щвечIев, цо гIанкIу гурони боцIцIиги гьечIев. ^ahi guronani faracgi &wezew, co fanju guroni bo~igi hezew. Шагьи кьун барщизаруге, оц кьун рекъезаре. ^ahi pun bar&i#aruge, oc pun reqe#are. Шагьиялда бараххщарасс гъурущ бичизе кколеб. ^ahiyalda bara{&araS vuru& bixi#e Koleb.

ТI T 1. ТIабкIиниб ххинкI букIаго ххарбиде вуссунарев, хъабиниб рахь букIаго гъуд кодосса биччачIев. Tabjinib {inj bujago {arbide wuSunarew, ]abinib ra% bujago vud kodoSa biXazew. 2. ТIавус зодобе боржуна, гIункIкI ракьулIе лIугьуна. Tawus #odobe bor$una, funJ rapu/e juhuna. 3. ТIавус тIавусалда цадахъ, гъеду гъадида цадахъ. Tawus Tawusalda cada], vedu vadida cada]. 4. ТIагъур бахъеян витIани, бетIер къотIун вачIунев. Tavur ba]eyan wiTani, beTer qoTun wazunew. 5. ТIагъур баччизе гуребила бетIер бижараб, ургъизейила. Tavur baXi#e gurebila beTer bi$arab, urvi#eyila. 6. ТIагъур лъун щинав чи вукIунаро, чоххтIо къан щинай чIчIужу йикIунаро. Tavur ;un &inaw xi wujunaro, xo{To qan &inay Zu$u yijunaro. 7. ТIагъур цIун хьаралълъусса тIагъур цIураб гурони бачIинчIо. Tavur `un %ara:uSa Tavur `urab guroni bazinzo. 8. ТIагIам гьечIеб квен, цIцIам банилан, тIагIамлъиларо. Tafam hezeb kwen, ~am banilan, Tafam;ilaro. 9. ТIад базегIан чIвадан букIараб батани, тIад бан ххадуб рукъ лIугьунеб. Tad ba#efan zwadan bujarab batani, Tad ban {adub ruq /uhuneb. 10. ТIад гьабураб куйдасса кодобе кьураб хIоржого лълъикI. Tad haburab kuydaSa kodobe purab \or$ogo :ij. 11. ТIад гьир лъезе къваригIараб меххалълъ, хIамида кьабуларебила, кьинкΙулебила. Tad hir ;e#e qwarifarab me{a:, \amida pabularebila, pinjulebila. 12. ТIад квер бахъани, катицца нилIее маргьа бицуна, течIони, хъарссула. Tad kwer ba]ani, katiCa ni/eye marha bicuna, tezoni, ]arSula. 13. ТIад налъи ккун чи рихунгеги, чед тIагIун гьобол рихунгеги. Tad na;i Kun xi ri[ungegi, xed Tafun hobol ri[ungegi. 14. ТIад рекIараб чол квелълъ кквезеги лъазе кколебила. Tad rejarab xol kwe: Kwe#egi ;a#e Kolebila. 15. ТIадаб гуреб гьабуни, гьабизе кколеб бегулеб. Tadab gureb habuni, habi#e Koleb beguleb. 16. ТIадагьаб чвантинисса бакIаб гьир гьечIеб. Tadahab xwantiniSa bajab hir hezeb. 17. ТIадго арав гьоболги, лълъикIго кьолеб микьирги. Tadgo araw hobolgi, :ijgo poleb mipirgi. 18. ТIадго кквечIев цIцIогьор гурев. Tadgo Kwezew ~ohor gurew. 19. ТIаде валагьарассе – рахъу, бухъулессе – хъиру. Tade walaharaSe - ra]u, bu]uleSe - ]iru. 20. ТIаде гьобол къотIугеги, гьабихъе нух къосунгеги. Tade hobol qoTugegi, habi]e nu[ qosungegi. 21. ТIаде къо ккани, къоркъолги бацI лIугьунеб. Tade qo Kani, qorqolgi ba` /uhuneb. 22. ТIаде къо ккезегIан кIалалълъ гьури кколаресс, тIаде къо ккараб меххалълъ горбода бетIер кколареб. Tade qo Ke#efan jala: huri KolareS, Tade qo Karab me{a: gorboda beTer Kolareb. 23. ТIаде лълъим бачIунареб хIор ххеххгого къунеб. Tade :im bazunareb \or {e{gogo quneb. 24. ТIаде хъвачIого ракьалдасса чияссул хIал хьоларебила. Tade ]wazogo rapaldaSa xiyaSul \al %olarebila. 25. ТIаде цоги гъеду бачIани, гъоркь букIараб боржунеб гIадат. Tade cogi vedu bazani, vorp bujarab bor$uneb fadat. 26. ТIаде цIцIанагIан гIемерлъулебги ургъел, тIасса бачахъанагIан дагьлъун унебги ургъел. Tade ~anafan femer;ulebgi urvel, TaSa baxa]anafan dah;un unebgi urvel. 27. ТIаде чи лъаларила, чараб гьой лъаларила (гьабулеб ишалълъе ххеххлъи гьабейила...). Tade xi ;alarila, xarab hoy ;alarila (habuleb i^a:e {e{;i habeyila...). 28. ТIадегIан ругезул хIурмат лълъиццаго цIунулебила, хIурмат цIунейила гъоркьегIан ругезулги. Tadefan ruge#ul \urmat :iCago `unulebila, \urmat `uneyila vorpefan ruge#ulgi. 29. ТIадежоялълъила мискинчи чIвалев. Tade$oya:ila miskinxi zwalew. 30. ТIадлъи милк гуро. Tad;i milk guro. 31. ТIаждал хвах бихъун толев, тIаргъида рукъи балев. Ta$dal [wa[ bi]un tolew, Tarvida ruqi balew. 32. ТIажуги ретIунилан, тIагъурги лъунилан, бихьинчи лIугьунарев. Ta$ugi reTunilan, Tavurgi ;unilan, bi%inxi /uhunarew. 33. ТIаладухъа гъоркье гIарац баниги, чIчIужуялълъ кквечIеб рукъ бечелъулареб. Taladu]a vorpe farac banigi, Zu$uya: Kwezeb ruq bexe;ulareb. 34. ТIалил найицца гIадин, дуццагоги кваназе, чияеги кьезе гьабе дуниял. Talil nayiCa fadin, duCagogi kwana#e, xiyayegi pe#e habe duniyal. 35. ТIамах гъунилан, гъветI бакъвалареб. Tama[ vunilan, vweT baqwalareb. 36. ТIансса ссурмияй, салмаг гвангъарай. TanSa Surmiyay, salmag gwanvaray. 37. ТIанчIи ругеб гъадие гъоссол бутIа щолареб. Tanzi rugeb vadiye voSol buTa &olareb. 38. ТIанчIиги гьарила квешав чиясс, ханалги гьарила. Tanzigi harila kwe^aw xiyaS, [analgi harila. 39. ТIанчIиги ханалги гьарулел ратила. Tanzigi [analgi harulel ratila. ГIурус тIаде бахараб, гьез магIарухъе болъонги бачун бачIараб заман букIун буго. МагIарулал киданиги жидеда бихьичIеб хIайваналда тамашалъун рукIун руго. Цоясс цогияссда гьикъун буго - “ТIанчIидай гьалълъ гьарула, ханалдай?” Дандеясс жаваб кьун буго - «Куц лълъикIаб гьечIо, тIанчIиги гьарулел ратила, ханалги гьарулел ратила». Гьессали тIанчIиги ханалги гьарилаян, магIарулазда гьоркьоб гьаб аби квешав чияссул хIакъалълъулI хIалтIизабула. furus Tade ba[arab, he# mafaru]e bo;ongi baxun bazarab #aman bujun bugo. mafarulal kidanigi $ideda bi%izeb \aywanalda tama^a;un rujun rugo. coyaS cogidaSa hiqun bugo - «Tanziday ha: harula, [analday?» dandeyaS $awab pun bugo - «kuc :ijab hezo, Tanzigi harulel ratila, [analgi harulel ratila» heSali Tanzigi [analgi harilayan, mafarula#da horpob hab abi kwe^aw xiyaSul \aqa:u/ \alTi#abula. 40. ТIанчIил гьоцIцIо гьуинабила. Tanzil ho~o huinabila. 41. ТIаргъил борххалъиялълъ гуребила чияссул тIадегIанлъи борцунеб. Tarvil bor{a;iya: gurebila xiyaSul Tadefan;i borcuneb. 42. ТIарцIцIаб куялдасса керчаб гьой лълъикIаб. Tar~ab kuyaldaSa kerxab hoy :ijab. – ТIасса лIугьа! Дур букIин лъарабани, бикъилароан! - TaSa /uha! dur bujin ;arabani, biqilaroan! – ВахI, дир букIинни лъан батиларин, дурго гуреблъигIагийищ лъачIеб? - wa\, dir bujinni ;an batilarin, durgo gureb;ifagiyi& ;azeb? 43. ТIассан бараб рукъи тIассан ххолеб. TaSan barab ruqi TaSan {oleb. 44. ТIахьал гIабдалзабазе гурелила хъвалел. Ta%al fabdal#aba#e gurelila ]walel. 45. ТIегь балареб гъотIоде наялги руссунарел. Teh balareb voTode nayalgi ruSunarel. 46. ТIегь батани, тIун чияе кье, гIагIа батани, чияда бихьилалде, тIаде ракь хъвай. Teh batani, Tun xiyaye pe, fafa batani, xiyada bi%ilalde, Tade rap ]way. 47. ТIегь гIемералдасса гъветI тIамах гIемераб лълъикIаб. Teh femeraldaSa vweT Tama[ femerab :ijab. 48. ТIегь гIурдада берцинаб. Teh furdada bercinab. 49. ТIегьги ххерги бижилалде, лълъимги ракги бижарабила. Tehgi {ergi bi$ilalde, :imgi rakgi bi$arabila. 50. ТIегьалареб гъотIода пихъ бижулареб. Tehalareb voToda _i] bi$ulareb. 51. ТIекъав, тIикъвамагIал чIваниги, хъущтIулев. Teqaw, Tiqwamafal zwanigi, ]u&Tulew. 52. ТIекъалда тIад рекъоге, къурассде вортанхъуге. Teqalda Tad reqoge, quraSde wortan]uge. 53. ТIекълъи ккедал абула илбисалълъ батилилан, кицини букIуна мунго дуццагойилан. Teq;i Kedal abula ilbisa: batililan, kicini bujuna mungo duCagoyilan. 54. ТIелекье ГIалибулат гIадин. Telepa falibulat fadin. ГIалибулат вукIун вуго ххунздерил наибассул нукар. Цо къоялълъ наибасс ГIалибулатида абун буго метер мун ТIелекье ине кколилан. Щай витIулев вугевали бицун букIун гьечIо. Нахъиссеб къоялълъ радакь вахъун арав ГIалибулат, ТIелекьеги щун, наиб вегаралълъусса вахъиналде Ххунзахъе тIад вуссун вуго. falibulat wujun wugo {un#deril naibaSul nukar. co qoya: naibaS falibulatida abun bugo meter mun Telepe ine Kolilan. &ay wiTulew wugewali bicun bujun hezo. na]iSeb qoya: radap wa]un araw falibulat, Telepegi &un, naib wegara:uSa wa]inalde {un#a]e Tad wuSun wugo. 55. ТIепалодул щибаб мугьалда бугебила алипалълъул ххатIги гIетIул тIириги. Te_alodul &ibab muhalda bugebila ali_a:ul {aTgi feTul Tirigi. 56. ТIеренаб бакI бихьунила кварги тIолеб. Terenab baj bi%unila kwargi Toleb. 57. ТIеренаб хьвацIцIил щулалъиялдасса цIунаги. Terenab %wa~il &ula;iyaldaSa `unagi. 58. ТIеренлълъеда – лълъетIахъан, шагьра нухда – палугьан. Teren:eda - :eTa]an, ^ahra nu[da - _aluhan. 59. ТIехх кьурасс чехь бихъана, чед кьурасс бер бахъана. Te{ puraS xe% bi]ana, xed puraS ber ba]ana. 60. ТIехI бараб ябуялда лIулIадулеб батунилан, таманчаги речIчIун, гIандиссесс жиндирго чу чIварабила. Te\ barab yabuyalda /u/aduleb batunilan, tamanxagi reZun, fandiSeS $indirgo xu zwarabila. 61. ТIехI барассе рас кисса, гIи гьечIессе квас кисса? Te\ baraSe ras kiSa, fi hezeSe kwas kiSa? 62. ТIехIасс тIагъур хъубухъулеб, тIадерахъи баралълъ гьумер баххчулеб. Te\aS Tavur ]ubu]uleb, Tadera]i bara: humer ba{xuleb. 63. ТIидул ххинкIал гьаруге, гьацIцIулIе цIцIам тIамуге. Tidul {injal haruge, ha~u/e ~am Tamuge. 64. ТIил – мугъалда, рагIи – бадибе (ТIил мугъалда лълъикIабила, рагIи бадибе лълъикIабила). Til - muvalda, rafi - badibe (Til muvalda :ijabila, rafi badibe :ijabila). 65. ТIилал махI бахъинабичIого, катицца рахь толареб. Tilal ma\ ba]inabizogo, katiCa ra% tolareb. 66. ТIилихъ къали кьурабила, гъалдибералълъухъ рикьи кьурабила. Tili] qali purabila, valdibera:u] ripi purabila. – Аб тIил щай, гIундулххалат, гьадигIан ххираго босараб? – ab Til &ay, fundul{alat, hadifan {irago bosarab? – ТIил гьечIого, дун тIубаларо. Гъалдибер гьечIониги, гьирихъ хьвадизе бегьула. – Til hezogo, dun Tubalaro. valdiber hezonigi, hiri] %wadi#e behula. 67. ТIимугъ ххинаб бокьун, чахъаби рихун. Timuv {inab bopun, xa]abi ri[un. 68. ТIинаб кIодо гьабуге, ккечIеб тIаде босуге. Tinab jodo habuge, Kezeb Tade bosuge. 69. ТIингъида рукъи къохьол рекъола. Tinvida ruqi qo%ol reqola. 70. ТIингъилI векьарани, гордилI лъилъарула. Tinvi/ weparani, gordi/ ;i;arula. 71. ТIину гьечIеб гьагьинире гьарудуге. Tinu hezeb hahinire haruduge. 72. ТIирикI-тIирикIан ракI бугев мун, рекIетIа саву ккарай дун. Tirij-Tirijan raj bugew mun, rejeTa sawu Karay dun. 73. ТIирун чIчIани, чияссе мегIерги мутIигIлъулеб. Tirun Zani, xiyaSe mefergi muTif;uleb. 74. ТIогьоде хьвадулареб найицца гьоцIцIо гьабулареб. Tohode %wadulareb nayiCa ho~o habulareb. 75. ТIогьол цIураб авлахъалдасса ракул цIураб бокьобе хIайвангицин буссуна, гьундузухъе мун щай вуссунарев? Tohol `urab awla]aldaSa rakul `urab bopobe \aywangicin buSuna, hundu#u]e mun &ay wuSunarew? 76. ТIогьолI на гIадавги вукIуневила чи, наязда гъорлI кьужна гIадавги вукIуневила. Toho/ na fadawgi wujunewila xi, naya#da vor/ pu$na fadawgi wujunewila. 77. ТIокъо-къоноялълъ жаниве вачарав чи чанги вукIунев. Toqo-qonoya: $aniwe waxaraw xi xangi wujunew. 78. ТIокIаб боцIцIуцца бер бахъулареб. Tojab bo~uCa ber ba]ulareb. 79. ТIокIабги дуе гьобо базе бакIищила къваригIун бугеб? (щиб кьуниги, щиб гьабуниги гIоларев чияссде). Tojabgi duye hobo ba#e baji&ila qwarifun bugeb? (&ib punigi, &ib habunigi folarew xiyaSde). 80. ТIолго дунял ссверана, алжан рокъоб батана. Tolgo dunyal Swerana, al$an roqob batana. 81. ТIом чIартилав, ракI квасулав. Tom zartilaw, raj kwasulaw. 82. ТIоноцIцI букаригун, наку хъассуге. Tono~ bukarigun, naku ]aSuge. 83. ТIор бищун, мугь кванан, жий йиццалъарай, Налъи бецIулаго, жий тIеренлъарай. Tor bi&un, muh kwanan, $iy yiCa;aray, na;i be`ulago, $iy Teren;aray. 84. ТIор бакIлъани, гIодобе къулула, чи бечелъани, эххеде валагьула. Tor baj;ani, fodobe qulula, xi bexe;ani, e{ede walahula. 85. ТIор чIобогояб хIалухъин ххалатаб букIуна, бетIер чIобогояв чи чIухIарав вукIуна. Tor zobogoyab \alu]in {alatab bujuna, beTer zobogoyaw xi zu\araw wujuna. 86. ТIоралда тIор лъуни, гул лIугьуна. Toralda Tor ;uni, gul .uhuna. 87. ТIотIода хъублъи батула, найида тIегь батула. ToToda ]ub;i batula, nayida Teh batula. 88. ТIотIоде гIарада кьвагьулареб. ToTode farada pwahulareb. 89. ТIотIоцца малал ран, на букIинаро, ихдал гъотIодасса тIегь босичIого. ToToCa malal ran, na bujinaro, i[dal voTodaSa Teh bosizogo. 90. ТIох борлIун баниги, гIолареб гIарац! To[ bor/un banigi, folareb farac! 91. ТIохда гьоло гурев, гьоцIцIиб лал гурев. To[da holo gurew, ho~ib lal gurew. 92. ТIохде рахине кIкIухIалал рохьоре ине ккола. To[de ra[ine Ju\alal ro%ore ine Kola. 93. ТIоххол гьоболассдассаги тIоге, гьанал гIагарлъиялдассаги тIоге. To{ol hobolaSdaSagi Toge, hanal fagar;iyaldaSagi Toge. 94. ТIохIол цIураб бетIер букаричIого букIинищила. To\ol `urab beTer bukarizogo bujini&ila. 97. ТIохIоцца бетIер квараб хIамида щайила божулев, гIазугIан бетIер хъахIлъарав жинда щайила божулареван абурабила Мала Нассрудиницца мадугьалассда. To\oCa beTer kwarab \amida &ayila bo$ulew, fa#ufan beTer ]a\;araw $inda &ayila bo$ularewan aburabila mala naSrudiniCa maduhalaSda. 98. ТIоццебе тамашаяблъун букIунеб жо нахъа гIадатлъун лIугьун унеб. ToCebe tama^ayab;un bujuneb $o na]a fadat;un /uhun uneb. 99. ТIоццебессеб рахъида барабила букIунеб хурул (рекьул) берцинлъи. ToCebeSeb ra]ida barabila bujuneb [urul (repul) bercin;i. 100. ТIоццее гьаюрай яс – ццудун бекьараб пурчIина. ToCeye hayuray yas - Cudun beparab _urzina. 101. ТIорщел цIуна-къай, царгъиниб гъвар-гъвари бахъиналде, гIарац цIуна-къай, чвантиниб гьури бахъиналде. Tor&el `una-qay, carvinib vwar-vwari ba]inalde, farac `una-qay, xwantinib huri ba]inalde. 102. ТIуралълъубе лълъим унеб, чIваралълъубе магI унеб. Tura:ube :im uneb, zwara:ube maf uneb. 103. «ТIура!» – ян гIанкIкIида, «Гьа!» – ян царада. «Tura!» - yan fanJida, «ha!» - yan carada. 104. ТIуркIуларев гурони бергьунарев. Turjularew guroni berhunarew. 105. ТIурун унеб царал рачIчI сабаблъунги кколебила гьудул-гьалмагълъиялда гьоркьоб дагIба-къецц. Turun uneb caral raZ sabab;ungi Kolebila hudul-halmav;iyalda horpob dafba-qeC. Тира-ссверизе вахъарав кIиго гьалмагъассда цер бихьанила. Цояв гьалмагъасс цер хIинкъизе гьаракь гьабунила. ХIинкъараб цер, бекерухъе лъарги кIанцIун, тIурун анила. tira-Sweri#e wa]araw jigo halmavaSda cer bi%anila. coyaw halmavaS cer \inqi#e harap habunila. \inqarab cer, bekeru]e ;argi jan`un, Turun anila. Гьалмагъасс гIажаиблъи гьабунила гIебаб лъар царада кIанцIизе кIвеялда. Цогияв гьалмагъасс абунила, кIанцIизеяли кIанцIанин гьеб, лъарални доб рагIалде щолаго, гьелълъул рачIчI лълъадалI ччунилан. Валлагь, ччунилан ав, валлагь ччучIилан дов, лълъикIабго дагIба-къецц кканила гьезда гьоркьоб. Гьеб сабаблъун ракIхвейгицин кканила. halmavaS fa$aib;i habunila febab ;ar carada jan`i#e jweyalda. cogiyaw halmavaS abunila, jan`i#eyali jan`anin heb, ;aralni dob rafalde &olago, he:ul raZ :ada/ Xunilan. walah, Xunilan aw, walah Xuzilan dow, :ijabgo dafba-qeC Kanila he#da horpob. heb sabab;un raj]weygicin Kanila. Анила чанго сон. Цо гIодорчIчIеялда гьазул цояссда ракIалде щванила доб царал рачIчI сабаблъун гьазда гьоркьоб ккараб дагIба-къецц. Дандеясс абунила, валагьин, кигIан дуе бокьаниги бокьичIониги, доб лъар кIанцIулелълъул царал рачIчI лълъеда хъван букIанилан. Ав жиндирабго ккун чIчIанила, тIарамагъадаги, цIидассан цоцазулгун ракIалги хун, ратIалъанила гьалмагъзаби. anila xango son. co fodorZeyalda ha#ul coyaSda rajalde &wanila dob caral raZ sabab;un ha#da horpob Karab dafba-qeC. dandeyaS abunila, walahin, kifan duye bopanigi bopizonigi, dob ;ar jan`ule:ul caral raZ :eda ]wan bujanilan. aw $indirabgo Kun Zanila, Taramavadagi, `idaSan coca#ulgun rajalgi [un, raTa;anila halmav#abi. 108. ТIутI батани, боржа, чIчIетI батани, кIанцIе. TuT batani, bor$a, ZeT batani, jan`e. 109. ТIутIалги тIаделъугеги гIемерал жал. TuTalgi Tade;ugegi femeral $al.

Гъ v 1. Гъагъал – ссогIал, кьварарал, бадибе рагIи абулел, цояб бер бахъулелълъул, цогидаб къапуларел, цинги тIаде вачIарав гьобол-гьудулассе квасгIан тамахал, нахгIан хIеренал. vaval - Sofal, pwararal, badibe rafi abulel, coyab ber ba]ule:ul, cogidab qa_ularel, cingi Tade wazaraw hobol-hudulaSe kwasfan tama[al, na[fan \erenal. 2. Гъадидаги кколебила бищунго гIакъилаб жибгойилан. vadidagi Kolebila bi&ungo faqilab $ibgoyilan. 3. Гъадидасса тIинчI лумияб. vadidaSa Tinz lumiyab. Гъадицца тIанчIида малълъулеб букIун буго, гIадамил лъимер гIодобе къулулеб бихьарабго, боржаян. ТIанчIицца абун буго - гIадамил лъимер гIодобе къулизегIанго чIчIеларила жиб, гьеб бихьарабго боржинила. Гьеб меххалълъ гъадицца гьелълъул бетIералда гозо кIутIун буго, цIцIодорил цIцIодоранги абулаго. Гьелда тIад бижараб буго «Гъадидасса тIинчI лумияб» абураб кици. vadiCa Tanzida ma:uleb bujun bugo, fadamil ;imer fodobe qululeb bi%arabgo, bor$ayan. TanziCa abun bugo - fadamil ;imer fodobe quli#efango Zelarila $ib, heb bi%arabgo bor$anila. heb me{a: vadiCa he:ul beTeralda go#o juTun bugo, ~odoril ~odorilangi abulago. helda Tad bi$arab bugo «vadidaSa Tinz lumiyab» aburab kici. 4. Гъадилаб – гъадие, цIцIудулаб – цIцIудуе. vadilab - vadiye, ~udulab - ~uduye. 5. ГъадилIа лачен. vadi/a laxen. 6. ГъадилIан лаченги лIугьунеб, лочнолIан гъедуги лIугьунеб. vadi/an laxengi /uhuneb, loxno/an vedugi /uhuneb. 7. Гъадихъе мокъокъ щолареб, щвани, инжит гьабулеб. vadi]e moqoq &olareb, &wani, in$it habuleb. 8. Гъадихъе щвараб хъарчигъаялълъ бахъулеб. vadi]e &warab ]arxivaya: ba]uleb. 9. Гъадицца лочнол бер бахъарабила. vadiCa loxnol ber ba]arabila. 10. Гъадицца гъадил бер бахъулареб, гIадамасс гIадамассул бер бахъулеб. vadiCa vadil ber ba]ulareb, fadamaS fadamaSul ber ba]uleb. 11. Гъадицца къвагъан ахIараб меххалълъ, тIанчIицца тIокIаб щибилан ахIилеб? vadiCa qwavan a\arab me{a:, TanziCa Tojab &ibilan a\ileb? 12. Гъадринибе карщгицин батIа-батIайисса чIвазе бегьулебила. vadrinibe kar&igicin baTa-baTayiSa zwa#e behulebila. 13. Гъазибегил талихI – аваданай Ххалун, Ххалунил талихI – аваданав Гъазибег. va#ibegil tali\ - awadanay {alun, {alunil tali\ - awadanaw va#ibeg. РакIалде щвезабе - «Аваданаб рукъ – рагьадго Алжан». Гъазибегги Ххалунги рукIана аваданлъиялда гIумру арал, рукъ мискинал – жалго бечедал, жалго херал – ракI бахIарал росс-лълъади. Херай Ххалуницца бицунаан, гьаб гIумруялде рахинегIан, дагьал кочIол рагIабиги абичIого, кьурдун цо-кIиго ссвериги бахъичIого, сордо бачIун, бусада хьибил лъурал росс-лълъади гурила жал. rajalde &we#abe - «awadanab ruq - rahadgo al$an». va#ibeggi {alungi rujana awadan;iyalda fumru aral, ruq miskinal - $algo bexedal, $algo [eral - raj ba\aral roS-:adi. [eray {aluniCa bicunaan, hab fumruyalde ra[inefan, dahal kozol rafabigi abizogo, purdun co-jigo Swerigi ba]izogo, sordo bazun, busada %ibil ;ural roS-:adi gurila $al. 14. Гъалай хъванилан, маххул гIарац лIугьунареб, дарай ретIунилан, хIамил чу лIугьунареб. valay ]wanilan, ma{ul farac /uhunareb, daray reTunilan, \amil xu /uhunareb. 15. ГъалатI ккедал абула илбисалълъ малълъунилан, цинги кици букIуна мунго дуццагойилан. valaT Kedal abula ilbisa: ma:unilan, cingi kici bujuna mungo duCagoyilan. 16. ГъалатI ккечIого, битIаралде ургъуларел. valaT Kezogo, biTaralde urvularel. 17. ГъалатI ккеялдасса гъалатI битIизабунгутIи кIудияб, мунагь гьабиялдасса мунагьалълъе мукIурлъи лълъикIаб. valaT KeyaldaSa valaT biTi#abunguTi judiyab, munah habiyaldaSa munaha:e mujur;i :ijab. 18. ГъалатI кколарев чи вукIунарев, малълъ кIутIулареб чу букIунареб. valaT Kolarew xi wujunarew, ma: juTulareb xu bujunareb. 19. ГъалатI кколарев чи вуго ретIун тIимугъгун, гъассда гIодов чIчIарав чи. valaT Kolarew xi wugo reTun Timuvgun, vaSda fodow Zaraw xi. 20. ГъалатI лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. valaT :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 21. ГъалатI нусго соналдассанги битIизабизе бегьулеб. valaT nucgo sonaldaSangi biTi#abi#e behuleb. 22. ГъалбацI асир гьабизе царал гьунар гIеларо, гъадил гунпара кьвагьун, гачил хъала тIеларо. valba` asir habi#e caral hunar felaro, vadil gun_ara pwahun, gaxil ]ala Telaro. 23. ГъалбацI гьечIеб рохьоб ци басандула. valba` hezeb ro%ob ci basandula. 24. ГъалбацI кинабго жоялдасса бергьунеб, инсан гъалбацIалдасса бергьунев. valba` kinabgo $oyaldaSa berhuneb, insan valba`aldaSa berhuneb. 25. ГъалбацI – царае ххан. valba` - caraye {an. 26. ГъалбацIазул бетIералда чахъу тараб боялдасса чахъабазул бетIералда гъалбацI тараб бо бергьунебила. valba`a#ul beTeralda xa]u tarab boyaldaSa xa]aba#ul beTeralda valba` tarab bo berhunebila. 27. ГъалбацIал гьалаглъизе гьой бетIерлъун ккогегийила. valba`al halag;i#e hoy beTer;un Kogegiyila. 28. ГъалбацIалълъ нахъе цIцIоко толеб, бахIарчиясс цIцIар толеб. valba`a: na]e ~oko toleb, ba\arxiyaS ~ar toleb. 29. ГъалбацIалълъул рачIчIлъуналдасса катил бетIерлъунго лълъикIила. valba`a:ul raZ;unaldaSa katil beTer;ungo :ijila. 30. Гъалдибералда месед бекьунилан, хIамил чу лIугьинаро. valdiberalda mesed bepunilan, \amil xu /uhinaro. 31. Гъанкъизе гъветIгицин берцинаб бищулебила. vanqi#e vwaTgicin bercinab bi&ulebila. 32. Гъанкъилищилан абурабила тIоххоцца, балагьилинхха цоян абурабила родоцца. vanqili&ilan aburabila To{oCa, balahilin{a coyan aburabila rodoCa. 33. ГъасстIа вукIун, бечелъарав мискинчи! vaSTa wujun, bexe;araw miskinxi! 34. ГъасстIа кватIани, эбел-ясалда гьоркьобги кколебила рагIи. vaSTa kwaTani, ebel-yasalda horpobgi Kolebila rafi. 35. ГъасстIа кватIани, я лълъадулгун рагIи кколеб, я гIемераб лълъим гьекъолеб. vaSTa kwaTani, ya :adulgun rafi Koleb, ya femerab :im heqoleb. 36. ГъасстIа кето кьарияй, бокьоб боцIцIи хIалакъай. vaSTa keto pariyay, bopob bo~i \alaqay. 37. ГъасстIа россассулгун рохъо бикьарай, хьагинире ххинкIал гIуж бан реххарай. vaSTa roSaSulgun ro]o biparay, %aginire {injal fu$ ban re{aray. 38. ГъасстIа цIа гьечIого, тIохда кIкIуй букIунареб. vaSTa `a hezogo, To[da Juy bujunareb. 39. Гъвалайин дие бокьулареб. vwalayin diye bopulareb. Гъвала букIун буго ххарил гIарахъалда ссверун лIугьун кваналеб. Гьеб гьойилан ккун, лIутун вачIунев чияссда гIадамаз абун буго, доб гьой гурин, гъвала бугилан. «Гъвалайин дие бокьулареб!» – ан цIцIукIа нахъ вуссун гьечIо. Гьал рагIаби ххутIун руго жо гуреб жоялдасса хIинкъарав чияссул хIакъалълъулI кицилъун. vwala bujun bugo {aril fara]alda Swerun /uhun kwanaleb. heb hoyilan Kun, /utun wazunew xiyaSda fadama# abun bugo, dob hoy gurin, vwala bugilan. «vwalayin diye bopulareb!» - an ~uja na] wuSun hezo. hal rafabi {uTun rugo $o gureb $oyaldaSa \inqaraw xiyaSul \aqa:u/ kici;un. 40. Гъвалида жибго жеги цIцIе гIечIеб бурутIилан кколебила. vwalida $ibgo $egi ~e hezeb buruTilan Kolebila. 41. Гъванща цIунулебги – мацIцI, гъванща буххулебги – мацIцI. vwan&a `unulebgi - ma~, vwan&a bu{ulebgi - ma~. 42. Гъванщу гIодулей, гIабдал елъулей. vwan&u foduley, fabdal ye;uley. 43. Гъваридаб гIурул хъуй дагьаб, гIакъилассул калам дагьаб. vwaridab furul ]uy dahab, faqilaSul kalam dahab. 44. Гъварул моцIцIу цIцIункIизе цIцIар ГIалиде ахIана, ЦIцIобалълъул накIкI щунщудун, щуб ГIумариде ккана. vwarul mo~u ~unji#e ~ar falide a\ana, ~oba:ul naJ &un&udun, &ub fumaride Kana. 45. Пачаяссул заманалда диванбегзаби рищун толаан. Гьезда гьоркьосса ришват цIцIикIкIун кьурал диванбегзабилъунги кколаан. _axayaSul #amanalda diwanbeg#abi ri&un tolaan. he#da horpoSa ri^wat ~iJun pural diwanbeg#abi;ungi Kolaan. Авар рахъалълъул Бакълъухъ бакIалдассан шаригIат диванхханаялде рищулел рукIун руго Могьохъ росулIа ГIумарги НитIа росулIа ГIалиги. Жидецца рищулезул гIемериссез ццебеккунго ГIали вищизе рагIи кьун букIун буго. Цинги, ГIумарил ришват цIцIикIкIараб меххалълъ, цIцIайи гьессде ккун буго. Цинги ГIалицца ццереххун реххссарал, магIарулазда гьоркьор кицилъун ххутIарал гьадал рагIаби абун руго. awar ra]a:ul baq;u] bajaldaSan ^arifat diwan{anayalde ri&ulel rujun rugo moho] rosu/a fumargi niTa rosu/a faligi. $ideCa ri&ule#ul femeriSe# CebeKungo fali wi&i#e ragi pun bujun bugo. cingi, fumaril ri^wat ~iJarab me{a:, ~ayi heSde Kun bugo. cingi faliCa Cere{un re{Saral, mafarula#da horpor kici;un {uTaral hadal rafabi abun rugo. 46. Гъвесс кваналессул гел рачлихъ бахъун букIунебила. vweS kwanaleSul gel raxli] ba]un bujunebila. 47. ГъветI бекидал, гIаркьалабазул бицунареб. vwaT bekidal, fadpalaba#ul bicunareb. 48. ГъветI бихьун – пихъ, чи вихьун – хIалтIи. vweT bi%un - _i], xi wi%un - \alTi. 49. ГъветI бихьун – рагIад, чи вихьун – къисмат. vweT bi%un - rafad, xi wi%un - qismat. 50. ГъветI бугеб бакIалда бихьинкетоги цIцIеги хьихьугейила. vweT bugeb bajalda bi%inketogi ~egi %i%ugeyila. 51. ГъветI гьороцца реххулеб, гIадан бугьтаналълъ толарев. vweT horoCa re{uleb, fadan buhtana: tolarew. 52. ГъветI кинаб бугониги кIваричIо, пихъ лълъикIаб бугони. vweT kinab bugonigi jwarizo, _i] :ijab bugoni. 53. ГъветI кьалбаз ккола, гIадан гьудул-гьалмагълъиялълъ ккола. vweT palba# Kola, fadan hudul-halmav;iya: Kola. 54. ГъветI пихъ бижулеб лълъикIаб, чи хIалтIулев лълъикIав. vweT _i] bi$uleb :ijab, xi \alTulew :ijaw. 55. Гъеду гъагъадунилан лочнол къимат холареб. vedu vavadunilan loxnol qimat [olareb. 56. Гъежххалатил гъеж бекаги, кунххалатил квер къотIаги. ve${alatil ve$ bekagi, kun{alatil kwer qoTagi. 57. Гъизараб чуризеялдасса чурараб цIунизе бигьаяб. vi#arab xuri#eyaldaSa xurarab `uni#e bihayab. 58. Гъизараб чуруларей, чурараб цIунуларей. vi#arab xurularey, xurarab `unularey. 59. Гъира бугони, хIалтIи жибго билълъуна. vira bugoni, \alTi $ibgo bi:una. 60. Гъира гьечIеб квалквал – хьул гьечIеб чIамчIам. vira hezeb kwalkwal - %ul hezeb zamzam. 61. Гъирун хвеялдасса хIулун хвейго бокьилилан абурабила царацца. virun [weyaldaSa \ulun [weygo bopililan aburabila caraCa. 62. ГъогъолIейила гьорчо гирулеб, бугелълъубейила боцIцIи унеб. vovo/eyila horxo giruleb, buge:ubeyila bo~i uneb. 63. Гъодоцца буххун, ралъад лIугIулареб. vodoCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 64. Гъонода къачIони, магьида жо кколаро. vonoda qazoni, mahida $o :olaro. 65. Гъоркь рекIараб жоги хIама бугила, хIамитIа рекIаравги хIама вугила. vorp rejarab $ogi \ama bugila, \amiTa rejarawgi \ama wugila. 66. Гъоркьан баккарабги чIчIикIарав, тIассан баккарабги чIчIикIарав. vorpan baKarabgi Zijaraw, TaSan baKarabgi Zijaraw. 67. Гъоркьан гьаналав, тIассан гьоролав. vorpan hanalaw, TaSan horolaw. 68. Гъоркьан тIутIурав, тIассан ххоххорав. vorpan TuTuraw, TaSan {o{oraw. 69. Гъоркье рортизейилан кьурулIе лIугьунарел, росун инейилан гIурулIе кIанцIуларел. vorpe rorti#eyilan puru/e /uhunarel, rosun ineyilan furu/e jan`ularel. 70. Гъоркьеххун бугеб цIцIеда тIадеххун бугеб бацIицца лълъим гъабургъинабугеян абурабила. vorpe{un bugeb ~eda Tade{un bugeb ba`iCa :im vaburvinabugeyan aburabila. 71. Гъоссогъадил тIинчI гIадав. voSovadil Tinz fadaw. 72. «Гъоссол цIураб къвачIиниб гIарац-месед кин балеб, хъублъи къватIибе чIехьон, жанисса чуричIого». «voSol `urab qwazinib farac-mesed kin baleb, ]ub;i qwaTibe ze%on, $aniSa xurizogo». 73. «ГъоссолI букIун, тIотIоцца тIогьолI бугеб найиде - «Дун лъаларищ, гьвел роцц!» – ан рогьоб къабихIаб бала». «voSo/ bujun, ToToCa Toho/ bugeb nayide - «dun ;alari&, hwel roC!» - an rohob qabi\ab bala». 74. ГъотIода рекъарабила пихъги букIунеб. voToda reqarabila _i]gi bujuneb. 75. ГъотIода ццерессан унелълъул, гIащтIи роццда нахъа бахъе. voToda CereSan une:ul, fa&Ti roCda na]a ba]e. 76. ГъотIодайила гъудул рещтIунел, нохъодейила маккал ссверулел. voTodayila vudul re&Tunel, no]odeyila maKal Swerulel. 77. ГъотIодасса гъотIоде кIанцIунилан гъадил лачен лIугьинаро. voTodaSa voTode jan`unilan vadil laxen /uhinaro. 78. ГъотIое къимат – пихъ бихьун, чияссе къимат – иш бихьун. voToye qimat - _i] bi%un, xiyaSe qimat - i^ bi%un. 79. ГъотIокье гурони гIеч бортулареб. voTope guroni fex bortulareb. 80. ГъотIол борххалъи лъала, рагIадалълъухъ балагьун, чияссул ритIухълъи лъала, гIамалалълъухъ балагьун. voTol bor{a;i ;ala, rafada:u] balahun, xiyaSul riTu];i ;ala, famala:u] balahun. 81. ГъотIоцца кьалбал, гIодоре унел гьечIони, эххеде риччала. voToCa palbal, fodore unel hezoni, e{ede riXala. 82. ГъоцIоцца махх кколеб, россасс чIчIужу кколей. voToCa ma{ Koleb, roSaS Zu$u Koley. 83. Гъугъай ххеххаб накIкIалълъул цIцIад хъандаяб букIуна. vuvay {e{ab naJa:ul ~ad ]andayab bujuna. 84. Гъурщил багьа лъаларев кепкил багьаяв вукIунарев. vur&il baha ;alarew ke_kil bahayaw wujunarew. 85. ГъурщитIа гъурущ лъунила бечелъи гIолеб. vur&iTa vuru& ;unila bexe;i foleb. 86. ГъутIбузда гIазу – гъудузе бертин. vuTbu#da fa#u - vudu#e bertin. 87. ГъутIбузул гIурччинлъи кьалбазул сахлъиялда бараб букIуна. vuTbu#ul furXin;i palba#ul sa[;iyalda barab bujuna.

О o Оборай елъулейила, хъахIба гIодулейила. oboray ye;uleyila, ]a\ba foduleyila. Огь! – ан абизе ккараб къо бачIунгеги. oh! - an abi#e Karab `o bazungegi. Огь, бочIораб «ворчIами», чи вихьун, гаргадулеб, огь, бочIораб «ворчIами», чи вихьун, буцIцIун чIчIолеб. oh, bozorab «worzami», xi wi%un, gargaduleb, oh, bozorab «worzami», xi wi%un, bu~un Zoleb. Огь, гъарим цого чахъу, чундузул болIе ккараб, Чабххил лълъим гьекъечIого, зумзумилан къеркьолеб. oh, varim cogo xa]u, xundu#ul bo/e Karab, xab{il :im heqezogo, #um#umilan qerpoleb. Огь, мун хваяв херав чи, гъассда рукIел ссурарав, Огь, мун хваяв херав чи, хIарччда кванай ссурарав, Огь, мун хваяв херав чи, босноб регел ссурарав! (Херал чагIаз, херлъиялълъул квешлъи бицун, абулел рагIаби). oh, mun [wayaw [eraw xi, vaSda rujel Suraraw, oh, mun [wayaw [eraw xi, \arXda kwanay Suraraw, oh, mun [wayaw [eraw xi, bosnob regel Suraraw! ([eral xafa#, [er;iya:ul kwe^;i bicun, abulel rafabi). Огь, мун чIунтугеяб ГIандимегIер, тIагъургIанаб накIкI лъуниги, зобго цIураб цIцIад балеб. oh, mun zuntugeyab fandimefer, Tavurfanab naJ ;unigi, #obgo `urab ~ad baleb. Огь, баркаман, бергъубакI, пирпилаго цIа бакулеб, цIадабе реххун, пер бежулеб! oh, barkaman, bervubaj, _ir_ilago `a bakuleb, `adabe re{un, _er be$uleb! Огь, эбелалълъул ракI, эбелалълъул ракI! oh, ebela:ul raj, ebela:ul raj! Огьогьоялълъ гьорчо кколаребила. ohohoya: horxo Kolarebila. Ордекалълъул тIанчIида ханинибго лъалебила лълъим. ordeka:ul Tanzida [aninibgo ;alebila :im. Охолисса бекьичIеб ххаслихъе бачIунареб (лъилъулареб). o[oliSa bepizeb {asli]e bazunareb (;i;ulareb). Охолисса гьабичIеб ххаслихъе батулареб. o[oliSa habizeb {asli]e batulareb. Охолисса карщ лълъама, ххаслихъе ххинкIал чIахIа. o[oliSa kar& :ama, {asli]e {injal za\a. Оц бикъидал, къоно тIамурав, къотIнове лIугьиндал, хьитал рукъарав. oc biqidal, qono Tamuraw, qoTnowe /uhindal, %ital ruqaraw. Оц бикъун ххадуб тIамураб къанил пайда щиб? oc biqun {adub Tamurab qanil _ayda &ib? Оц бихьун, рихьи бай, басиялда гIурдул рай. oc bi%un, ri%i bay, basiyalda furdul ray. Оц гьекъон бахъинегIанассеб заманалълъ лъалареб жо гьабизегIан, сордо-къоялълъ лъалеб жо гьабизе бигьаябила. oc heqon ba]inefanaSeb #amana: ;alareb $o habi#efan, sordo-qoya: ;aleb $o habi#e bihayabila. Оц гьечIев хIаликъав, хIама гьечIев рилълъакъав. oc hezew \aliqaw, \ama hezew ri:aqaw. Оц гьечIессул рекьи хIалакъаб. oc hezeSul repi \alaqab. Оц гьечIессул хур кIудияб, хIама гьечIессул гьир кIудияб. oc hezeSul [ur judiyab, \ama hezeSul hir judiyab. Оц гьечIессул хIалтIи бакIаб, хIама гьечIессул гьир бакIаб. oc hezeSul \alTi bajab, \ama hezeSul hir bajab. Оц гьечIессухъе оцги биччаге, хIама гьечIессухъе хIамаги биччаге. oc hezeSu]e ocgi biXage, \ama hezeSu]e \amagi biXage. Оц гIуниги – бече. oc funigi - bexe. Оц гIуниги – гIолохъан, гIала гIуниги – тагьи. oc funigi - folo]an, fala funigi - tahi. Оц гIураб меххалълъ, гIинтIизеги ккогеги, гIолохъанчи гIураб меххалълъ, гIакълу малълъизеги ккогеги. oc furab me{a:, finTi#egi Kogegi, folo]anxi furab me{a:, faqlu ma:i#egi Kogegi. Оц кьун барщизарула, хIелеко кьун рекъезаруларо (Шагьи кьун барщизаруге, оц кьун рекъезаре). oc pun bar&i#arula, \eleko pun reqe#arularo (^ani pun bar&i#aruge, oc pun reqe#are). Оц кьурул рагIалде къайгун, хIамида ургъел чIвалеб. oc purul rafalde qaygun, \amida urvel zwaleb. Оц кIанцIизе кватIани, гIака кIанцIулеб. oc jan`i#e kwaTani, faka jan`uleb. Оц лIугьунеб жо бачидаго лъалебила. oc /uhuneb $o baxidago ;alebila. Оц лIугьунеб жоялълъул лIар бегIераб букIуна. oc /uhuneb $oya:ul /ar beferab bujuna. Оц мацIцI лъалесс бикъун батаги. oc ma~ ;aleS biqun batagi. ВуцIцIун чIчIарав чияссул цIцIогь тIатIинчIого ххутIизеги бегьула, гIемерни чвархъолев кIалачол балъголъи тIатинчIого, къватIибе реххичIого ххутIуларо. Гьединлъидал абула цIцIогьорассул хIакъалълъулI гьал рагIаби. Гьалълъулго абулеб куц ккола - «МацIцI лъаларев цIцIогьор хваги, цIцIар лъаларев тушман хваги», – ян абурабги. (ЦIцIар лъаларев тушман вуго балъгояв тушман). wu~un Zaraw xiyaSul ~oh TaTinzogo {uTi#egi behula, femerni xwar]olew jalaxol ba;go;i Tatinzogo, qwaTibe re{izogo {uTularo. hedin;idal abula ~ohoraSul \aqa:u/ hal rafabi. ha:ulgo abuleb kuc Kola - «ma~ ;alarew ~ohor [wagi, ~ar ;alarew tu^man [wagi», - yan aburabgi. (~ar ;alarew tu^man wugo ba;goyaw tu^man). Оц тIураниги Марямил гIайиб, релълъ беканиги Марямил гIайиб (Оц тIураниги – Марям, релълъ беканиги – Марям). oc Turanigi maryamil fayib, re: bekanigi maryamil fayib (oc Turanigi - maryam, re: bekanigi - maryam). Оц хвани – гьан, гьоко хвани – цIул. oc [wani - han, hoko [wani - `ul. Оц хваниги хур ххутIулеб, хур хваниги ракь ххутIулеб. oc [wanigi [ur {uTuleb, [ur [wanigi rap {uTuleb. Оц хIалакълъичIони хъизан гIорцIцIулареб. oc \alaq;izoni ]i#an for~ulareb. Оцаз гьабураб, чоцца рииялълъ гьабураб ххаселалълъ кваналебила. oca# haburab, xoCa riiya: haburab {asela: kwanalebila. Оцал – магIарда, МахIама – рагIдукь. ocal - mafarda, ma\ama - rafdup. Оцал тIуричIони, тIегь балареб, тIаде ракь хъвачIони, хур бачIунареб. ocal Turizoni, Teh balareb, Tade rap ]wazoni, [ur bazunareb. Кици буго некIссияб. НекIо умумуз, “оцбай” абураб ихдалил рекьул байрам тIобитIулаго, гьенир гьарулаан цIакъго тIассан ккарал гIадатал. Гьезда гьоркьоссан цояб букIана хьон хьазе, рекьуда байбихьизе рахъарал херал чагIазде, гьадал рагIабиги ахIулаго, тIаде ракь хъвалеб, росдал гIиссинлъиги ххадуб тIамун, оцал тIуризабулеб гIадат. kici bugo nejSiyab. nejo umumu#, «ocbay» aburab i[dalil repul bayram TobiTulago, henir harulaan `aqgo TaSan Karal fadatal. he#da horpoSan coyab bujana %on %a#e, repuda baybi%i#e ra]aral [eral xafa#de, hadal rafabigi a\ulago, Tade rap ]waleb, rosdal fiSin;igi {adub Tamun, ocal Turi#abuleb fadat. Оцода бече гьабеянги абуге, гIака гьакидаги баге. ocoda bexe habeyangi abuge, faka hakidagi bage. Оцода гъоркь бече балагьулареб. ocoda vorp bexe balahulareb. Оцодаги букIунеб хIал, хIамидаги букIунеб жан. ocodagi bujuneb \al, \amidagi bujuneb $an. Оцол гIадаб габуралълъул, тIотIол гIадаб бетIералълъул. ocol fadab gabura:ul, ToTol fadab beTera:ul. Оцол лIаран хIамил гIин ккоге. ocol /aran \amil fin Koge. Оцол тIомол бицинчIого, тIомохьитазул бицунге. ocol Tomol bicinzogo, Tomo%ita#ul bicunge. Оцол тIомониб бачил ракI лъурав. ocol Tomonib baxil raj ;uraw. Оцол хъири бахъинчIони, магIил хъуй бахъунареб. ocol ]iri ba]inzoni, mafil ]uy ba]unareb. Оцол, хIамил хIисабгьечI, хIамикIартил бетIергьан. ocol, \amil \isabhez, \amijartil beTerhan. Оцолаб босе, басидулаб те. ocolab bose, basidulab te. Оцоцца гIанассеб хIалтIи гьабулев, хIамицца гIанассеб къайи баччулев. ocoCa fanaSeb \alTi habulew, \amiCa fanaSeb qayi baXulew. Оцоцца цIцIалеб букIаго, гьоко ссвакалареб. ocoCa ~aleb bujago, hoko Swakalareb. Оц хъвезеги бокьун гьечIо, гIака бичизеги рес гьечIо. oc ]we#egi bopun hezo, faka bixi#egi res hezo.

Ц c 1. Ца таралълъ мегIер толеб. ca tara: mefer toleb. 2. Цаби гьечIеб кIал - гьобо гьечIеб гьабирукъ. cabi hezeb jal - hobo hezeb habiruq. 3. Цаби лълъикIал Аллагьассго рижарал, гьава лълъикIаб живго гIураб ракьалълъул. cabi :ijal allahaSgo ri$aral, hawa :ijab $iwgo furab rapa:ul. 4. Цабзакье гIолареб гIоссокье щвана. cab#ape folareb foSope &wana. 5. Цагъур лълъикIай – чехь лълъикIай, росс лълъикIай – жийго лълъикIай. cavur :ijay - xe% :ijay, roS :ijay - $iygo :ijay. 6. Цадахъ кваналезда гьикъун тIаме цIцIам. cada] kwanale#da hiqun Tame ~am. 7. Царада гьикъарабила дуе дур лълъади кинай йигейилан. Гьелълъ жаваб кьурабила - лълъадул эбел жиндирго россассе кинай йикIарай ятаниги, гьединай йигилан. carada hiqarabila duye dur :adi kinay yigeyilan. he: $awab purabila - :adul ebel $indirgo roSaSe kinay yijaray yatanigi, hedinay yigilan. 8. Царада макьилIги гIанкIуялила рихьулел. carada mapi/gi fanjuyalila ri%ulel. 9. Царада ракIалда - гIанкIуял, гIанкIуязда ракIалда - муч. carada rajalda - fabjuyal, fanjuya#da rajalda - mux. 10. Царае балагьалълъе ккараб жо жиндирго цIцIокойила. caraye balaha:e Karab $o $indirgo ~okoyila. 11. Царакьа хIинкъун, лIутиялдасса, цигун вагъун, хвей лълъикI. carapa \inqun, /utiyaldaSa, cigun wavun, [wey :ij. 12. Царал бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила, бацIил бикьи къваригIунеб бакIги букIунебила. caral bipi qwarifuneb bajgi bujunebila, ba`il bipi qwarifuneb bajgi bujunebila. 13. Царал кIал гъунани, гъадиццаги букъулебила ракьа. caral jal vunani, vadiCagi buqulebila rapa. 14. Царал – рукIун, гъадил – бусен. caral - rujun, vadil - busen. 15. Царахъе щварабги – бацIие, бацIихъе щварабги – бацIие. cara]e &warabgi - ba`iye, ba`i]e &warabgi - ba`iye. 16. Царацца бацIида гьикъарабила гьадигIан цIакъ дур габур щиб гьабун биццалъарабилан. БацIицца жаваб кьурабила, жиндирго къваригIелалълъ жибго ун, биццалъанилан. caraCa ba`ida hiqarabila hadifan `aq dur gabur &ib habun biCa;arabilan. ba`iCa $awab purabila, $indirgo qwarifela: $ibgo un, biCa;anilan. 17. Царацца веццарухъанассул гъвесс кваналаребила. caraCa waCaru]anaSul vweS kwanalarebila. 18. Царацца тIанчIазда гьикъулебила - жинцца нуж лъабго къоялълъищила хьихьилел, лъабго моцIцIалълъищилан. ТIанчIаз жаваб кьолебила - лъабго къоялълъ хьихьеян. caraCa Tanza#da hiqulebila - $inCa nu$ ;abgo qoya:i&ila %i%ilel, ;abgo mo~a:i&ilan. Tanza# $awab polebila - ;abgo qoya: %i%eyan. 19. Царгъида нахъаги тушман ватулев, чолода нахъаги хъумур батулеб. carvida na]agi tu^man watulew, xoloda na]agi ]umur batuleb. 20. Цер кибе аниги – рачIчI ххадуб. cer kibe anigi - raZ {adub. 21. Цилгун гени кваналареб. cilgun geni kwanalareb. 22. Цида релълъарав вукIаниги, гьудул гьудул вуго. cida re:araw wujanigi, hudul hudul wugo. 23. Цидул кутакалдасса царал хIила бергьараб. cidul kutakaldaSa caral \ila berharab. 24. Цин бихьараб – беццаб, кIиабизе бихьараб – рекъаб. cin bi%arab - beCab, jiabi#e bi%arab - reqab. 25. Цилгун гени кванаге, гIабдалассулгун маххссара гьабуге. cilgun geni kwanage, fabdalaSulgun ma{Sara habuge. 26. Цин бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. cin bicani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 27. Цин вихьарав – гьобол, кIиабизе вихьарав – гьудул. cin wi%araw - hobol, jiabi#e wi%araw - hudul. 28. Цин вихьун чи лъаларев. cin wi%un xi ;alarew. 29. Цин гъол кьурдухъе кьурде, цинги дуего бокьухъе кьурде. cin vol purdu]e purde, cingi duyego bopu]e purde. 30. Цин гьабизе кIкIухIаллъани, кIицIцIул гьабизе кколеб. cin habi#e Ju\al;ani, ji~ul habi#e Koleb. 31. Цин гьабун, лълъикIлъи гIолареб. cin habun :ij;i folareb. 32. Цин гьабураб лълъикIлъи гIоларессе тIокIаб гьабуге. cin haburab :ij;i folareSe Tojab habuge. 33. Цин гьекъарав кIицIцIул меххтула. cin heqaraw ji~ul me{tula. 34. Цин гIакъилассда гьикъе, цинги мунго ургъе. cin faqilaSda hiqe, cingi mungo urve. 35. Цин – каралълъ чIван, цин – хIохьолI чIван. cin - kara: zwan, cin - \o%o/ zwan. 36. Цин кьалбал риччай, цинги эххедеги а. cin palbal riXay, cingi e{edegi a. 37. Цин кIал бухIарассила карщиде ххеххго пулеб. cin jal bu\araSila kar&ide {e{go _uleb. 38. Цин кIанцIана гарцIцI, мун – борчIана, кIиабизеги кIанцIана – борчIана, лъабабизеги кибе борчIулебан бихьила! cin jan`ana gar~, mun borzana, jiabi#egi jan`ana - borzana, ;ab'abi#egi kibe borzuleban bi%ila! 39. Цин кIодолъулел, кIицIцIул гьитIинлъулел. cin jodo;ulel, ji~ul hiTin;ulel. 40. Цин мекъсса кколел, цин ритIун кколел, битIун ккараб гьабе, мекъсса ккараб те. cin meqSa Kolel, cin riTun Kolel, biTun Karab habe, meqSa Karab te. 41. Цин ургъейила, ххадуб кьвагьейила. cin urveyila, {adub pwaheyila. 42. Цин хIама хIобода бухьейила, ххадуб Аллагьассул цIцIобалда тейила. cin \ama \oboda bu%eyila, {adub allahaSul ~obalda teyila. 43. Цин цIцIердассан хъущтIараб хIамагицин кIиабизе цIцIерде бахунаребила. cin ~erdaSan ]u&Tarab \amagicin jiabi#e ~erde ba[unarebila. 44. Цин чияде ккун чи ххутIуларев. cin xiyade Kun xi {uTularew. 45. Циналълъул гъоркьагьабихъила, циналълъул тIассагьабихъила (чияссул гIумру цо ккураб хIалалда букIунаребила). cina:ul vorpahabi]ila, cina:ul TaSahabi]ila (xiyaSul fumru co Kurab \alalda bujunarebila). 46. Циналълъул гIор кваналеб, циналълъул лъар кваналеб. vina:ul for kwanaleb, cina:ul ;ar kwanaleb. 47. Цингиялдасса гьанже лълъикI, эбелалдасса яс лълъикI. cingiyaldaSa han$e :ij, ebelaldaSa yas :ij. 48. Цин-цин битIараб рагIиги гьерессилъулеб, цо-цо меххалълъ битIун гьабураб хIалтIиги мекъсса кколеб. cin-cin biTarab rafigi hereSi;uleb, co-co me{a: biTun haburab \alTigi meqSa Koleb. 49. Цин-цин гьорчоги чи вихьунила гирулеб. cin-cin horxogi xi wi%unila giruleb. 50. Цин-цин гьудулги тушманлъулев, цин-цин тушманги гьудуллъулев. cin-cin hudulgi tu^man;ulew, cin-cin tu^mangi hudul;ulew. 51. Цин-цин гIабдалассги бицунеб гIакъилаб рагIи, цин-цин гIакъилги мекъсса ккезе бегьулев. cin-cin fabdalaSgi bicuneb faqilab rafi, cin-cin faqilgi meqSa Ke#e behulew. 52. Цин-цин гIакъилги къосунев, цо-цо гIайиб гIалимчияссдаги кколеб. cin-cin faqilgi qosunew, co-co fayib falimxiyaSdagi Koleb. 53. Цин-цин кьили чол мугъалда букIунебила, цин-цин бетIергьанчияссул мугъалда букIунебила. cin-cin pili xol muvalda bujunebila, cin-cin beTerhanxiyaSul muvalda bujunebila. 54. Цицца гъалбацI чIваларо, гъадицца цIцIум чIваларо. ciCa valba` zwalaro, vadiCa ~um zwalaro. 55. Цо багьана бугелда рекъечIесс кIиго багьана бугей хьихьизе кколей. co bahana bugelda reqezeS jigo bahana bugey %i%i#e Koley. 56. Цо бакIалда чIчIараб лълъим ххеххго махIцуна. co bajalda Zarab :im {e{go ma\cuna. 57. Цо бахIарчилъи лIугьунилан, реццги гьабуге, цо къадараб жо ккунилан, къадараб цIцIарги чIваге. co ba\arxi;i /uhunilan, reCgi habuge, co qadarab $o Kunilan, qadarab ~argi zwage. 58. Цо бер кьижун бугони, цоялълъ ворчIухъанлъи ккве. co ber pi$un bugoni, coya: worzu]an;i Kwe. 59. Цо берцинай ясалълъ тIад квер бахъидал, ТIасса унти унеб заман букIана. Ругел щинал ясал къочананиги, Къоял аралдасса сахлъулев гьечIо. co bercinay yasa: Tad kwer ba]idal, TaSa unti uneb #aman bujana. rugel &inal yasal qoxanigi, qoyal araldaSa sa[;uley hezo. 60. Цо бетIералда лълъикI лъала, кIиго бетIералда дагьабги лълъикI лъала. co beTeralda :ij ;ala, jigo beTeralda dahabgi :ij ;ala. 61. Цо бихьараб хьодуе те. co bi%arab %oduye te. 62. Цо бице, кIиго бице – гъваридаб бице. co bice, jigo bice - vwaridab bice. 63. Цо босизе кIоларесс - “КIиго кье дихъе”, – ян абурабила. co bosi#e jolareS - "jigo pe di]e", - yan aburabila. 64. Цо боххида чи вилълъунарев, цояб гьакибер чIчIун, цояб гирулареб. co bo{ida xi wi:unarew, coyab hakiber Zun, coyab girulareb. 65. Цо бугеб рукIкIенги – рорлъи тIекъаб, цо вугев васги – гIамал мекъав. co bugeb ruJengi ror;i Teqab, co wugew wasgi - famal meqaw. 66. Цо бугессул къосараб, къого бугессул битIараб гIи. co bugeSul qosarab, qogo bugeSul biTarab fi. 67. Цо ганчIил къед лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co ganzil qed /uhunaro, co voTol a[ /uhunaro. 68. Цо гулиццаги цер холеб, цо рагIуццаги кечI холеб. co guliCagi cer [oleb, co rafuCagi kej [oleb. 69. Цо гурони гIумру гьечIеб, кIицIцIул дунялалде риччаларел. co guroni fumru hezeb, ji~ul dunyalalde riXalarel. 70. Цо гъая гьечIеб берцинлъи букIунаребила. co vaya hezeb bercin;i bujunarebila. 71. Цо гъая гьечIого, гъветI бакъваларо, цо гIузру гьечIого, ракI бечIаларо. co vaya hezogo, vweT baqwalaro, co fu#ru hezogo, raj bezalaro. 72. Цо гъотIол ах лIугьунареб, цо хIамил гвай букIунареб, цо чияссул бо гIолареб. co voTol a[ /uhunareb, co \amil gway bujunareb, co xiyaSul bo folareb. 73. Цо гьабе – царал гьабе, хъергъуян гъеду ккоге. co habe - caral habe, ]ervuyan vedu Koge. 74. Цо гьабулев чиги вукIунев, цо тIад рекъолев чиги вукIунев. co habulew xigi wujunew, co Tad reqolew xigi wujunew. 75. Цо гьабураб бечеги тIасса цаби гьечIеб буго. co haburab bexegi TaSa cabi hezeb bugo. 76. Цо гьекъарасс кIигоги гьекъолеб. co heqaraS jigogi heqoleb. 77. Цо гьересси бицарасс нусгоги бицунеб. co hereSi bicaraS nusgogi bicuneb. 78. Цо гьересси бицарассда кIиабизе божуларел. co hereSi bicaraSda jiabi#e bo$ularel. РосулIе ахIи бан лълъикI, гIадамазул букIунеб кеп бихьизеян ракIалде ккун буго вехьассда. - БацI! БацI! ГIиялълъ бацI речIчIун буго! Ххеххго рачIа! – ян ахIдон вуго гьев. ХIалуцун тIаде щварал гIадамал, вехьассдеги хьандолаго, нахъ руссун руго. ГIемер кватIичIого, вехьассул гIиялълъ речIчIун руго бацIал. КигIан цIакъ вехьасс гьарай бачаниги, цо гIадамасс гIин тIамун гьечIо. БацIазги лълъикIаб хъвехъари гьабун буго. Вехьассго гIадал ххвелал гьарулел рукIаралила, жив гIуруцца восун унев вугилан, цо гIолохъанчияссги. КIиабизе, унго-унголъун гIуруцца восун унеб меххалълъ, лълъиццаго бер тIамичIебила гьессухъги. rosu/e a\i ban :ij, fadama#ul bujuneb ke_ bi%i#eyan rajalde Kun bugo we%aSda. - ba`! ba`! fiya: ba` reZun bugo! {e{go raza! - yan a\don wugo hew. \alucun Tade &waral fadamal, we%aSdegi %andolago, na] ruSun rugo. femer kwaTizogo, we%aSul fiya: reZun rugo ba`al. kifan `aq we%aS haray baxanigi, co fadamaS fin Tamun hezo. ba`a#gi :ijab ]we]ari habun bugo. we%aSgo fadal {welal harulel rujaralila, $iw furuCa wosun unew wugilan, co folo]anxiyaSgi. jiabi#e, ungo-ungo;un furuCa wosun uneb me{a:, :iCago ber Tamizebila heSu]gi. 79. Цо гIила гьечIого, гIадан мискинлъуларо. co fila hezogo, fadan miskin;ularo. 80. Цо гIила гьечIого, нухда моххмохх лъоларилан абурабила царацца. co fila hezogo, nu[da mo{mo{ ;olarilan aburabila caraCa. 81. Цо гIила гьечIого цIцIад балареб, цо гIила гьечIого бакъ щолареб. co fila hezogo ~ad balareb, co fila hezogo baq &olareb. 82. Цо гIиялълъажо хъунги, бертин гьабейила, цIцIалкIу кIутIунги, берталълъ роххел загьир гьабейила. co fiya:a$o ]ungi, bertin habeyila, ~alju juTungi, berta: ro{el #ahir habeyila. 83. Цо гIункIкI царгъикь гьабулебила, цо гIункIкI авлахъалда гьабулебила. co funJ carvip habulebila, co funJ awla]alda habulebila. 84. Цо жо бикъарасс кинабго бикъарабиланги кколеб, цо гьересси бихьарассул кинабго гьерессиянги кколеб. co $o biqaraS kinabgo biqarabilangi Koleb, co hereSi bi%araSul kinabgo hereSiyangi Koleb. 85. Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларин дуццаян абурабила бакьучалълъ бацIида. co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelarin duCayan aburabila bapuxa: ba`ida. БацIицца бакьуч гуккулеб букIанила, жиндир анцIгониги кьарияб куйги бугила, мун квине ракIалдецин ккезеги ккечIила, бачIайила картIинисса къватIибе. Гьедин батани, жиб щибизейила къваригIун бугебилан чIчIанила бакьуч. Жинда давла батун бугин, гьеб жиндир добе бехъерхъизе кумек къваригIун бугилан абунила бацIицца. Жинцца дуе бащдаб давлаги кьелила. - Валагь, бачIинаро! – ян абунила бакьучалълъ. – Цо жо ракIалда гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ гьедигIан кIудияб мухь кьеларо дуцца! ba`iCa bapux guKuleb bujanila, $indir an`gonigi pariyab kuygi bugila, mun kwine rajaldecin Ke#egi Kezila, bazayila karTiniSa qwaTibe. hedin batani, $ib &ibi#eyila qwarifun bugebilan Zanila bapux. $inda dawla batun bugin, heb $indir dobe be]er]i#e kumek qwarifun bugilan abunila ba`iCa. $inCa duye ba&dab dawlagi pelila. - walah, bazinaro! - yan abunila bapuxa:. - co $o rajalda hezogo, hedifan hiTinab \alTu] hedifan judiyab mu% pelaro duCa! 86. Цо каранда кIиго ракI букIунареб, цо кIазикь кIиго бетIер букIунареб. co karanda jigo raj bujunareb, co ja#ip jigo beTer bujunareb. 87. Цо кваритIа кIиго палугьан кьурдуларев. co kwariTa jigo _aluhan purdularew. 88. Цо квералълъ гарацIцI бухьунареб (цо квералълъ хъат чIвалареб). co kwera: gara~ bu%unareb (co kwera: ]at zwalareb). 89. Цо квешаб гIамал гьечIого чи бечелъуларев. co kwe^ab famal hezogo xi bexe;ularew. 90. Цо ккалараб мугьалълъ цогидабги хвезабулеб. co Kalarab muha: cogidabgi [we#abuleb. 91. Цо ккве, цер ккве. co Kwe, cer Kwe. 92. Цо куйдул рехъен лIугьунаро, цо гъотIол ах лIугьунаро. co kudul re]en /uhunaro, co voTol a] /uhunaro. 93. Цо къадарав чиясс бодаго къадараб цIцIар чIвалеб. co qadaraw xiyaS bodago qadarab ~ar zwaleb. 94. Цо къвачIа кIиго гьабихъ балареб. co qwaza jigo habi] balareb. 95. Цо къоялълъ дудаго хIехьезе кIолареб жо гIумруялълъго хIехьезе тIамугеян гьарун буго вокьуларессе кьолей ясалълъ инссуда. co qoya: dudago \e%e#e jolareb $o fumruya:go \e%e#e Tamugeyan harun bugo wopulareSe poley yasa: inSuCa. 96. Цо къоялълъ гIодор чIчIани, кIиго къоялълъ хIалтIизе кколел. co qoya: fodor Zani, jigo qoya: \alTi#e Kolel. 97. Цо къоялълъ нахъбахъун тараб жо – нусго къоялълъ нахъбахъун тараб жо. co qoya: na]ba]un tarab $o - nusgo qoya: na]ba]un tarab $o. 98. Цо къоялълъ ццебе бекьараб анкьицца ццебе баккулеб. co qoya: Cebe beparab anpiCa Cebe baKuleb. 99. Цо кьабун бекичIелда цоги кьабе. co pabun bekizelda cogi pabe. 100. Цо кIалзул хIухьелгицин кIиго батIияб - гьохьани бахьараб, пуни цIцIорораб. co jal#ul \u%elgicin jigo baTiyab - ho%ani ba%arab, _uni ~ororab. 101. Цо кIатIи гьечIого, тIамах гуруларо, цо гIила гьечIого, гьумер багIарлъуларо. co jaTi hezogo, Tama[ gurularo, co fila hezogo, humer bafar;ularo. 102. Цо кIовокIе, кIкIвахI реххизе кIоларищан, кIвечIони, хвараб дур хIалтIи. co jowoje, Jwa\ re{i#e jorari&an, jwezoni, [warab dur \alTi. 103. Цо кIудиялдасса кIиго гьитIинаб бергьунеб. co judiyaldaSa jigo hiTinab berhuneb. 104. Цо кIудиялдасса кIиго рекъараб лълъикIаб. co judiyaldaSa jigo reqarab :ijab. 105. Цо лахIзаталда жанив бахIарчиги вахъунев, цо лахIзаталда жаниб чилъиги холеб. co la\#atalda $aniw ba\arxigi wa]unew, co la\#atalda $anib xi;igi [oleb. 106. Цо лъалиниб кIиго хханжар лъолареб. co ;alinib jigo {an$ar ;olareb. 107. Цо мокъида кIиго хIелкил бакъан рекъоларо, хIал рекъоларел росс-лълъадул ригьин ххалат ххутIуларо. co moqida jigo \elkil baqan reqolaro, \al reqolarel roS-:adul rihin {alat {uTularo. 108. Цо натIицца тIупила, тIеренчедалълъ юкъила. co naTiCa Tu_ila, Terenxeda: yuqila. 109. Цо нухалълъ ваччулев чи, хIатIал ххадур рехъерхъани, тIокIав ваччуларев. co nu[a: waXulew xi, \aTal {adur re]er]ani, Tojaw waXularew. 110. Цо нухалълъ дур узденг ккурассул кIицIцIул дуццаги ккве. co nu[a: dur u#deng KuraSul ji~ul duCagi Kwe. 111. Цо нухалълъ къун чIчIарав къого нухалълъ къун чIчIезе кколев. co nu[a: qun Zaraw qogo nu[a: qun Ze#e Kolew. 112. Цо нухалълъ мекъи ккезегIан, лъабго нухалълъ гьикъун лълъикI. co nu[a: meqi Ke#efan, ;abgo nu[a: hiqun :ij. 113. Цо нухалълъ чинхъани, ссабру гьабе, кIиабизе чинхъани, ххеххлъи гьабе. co nu[a: xin]ani, Sabru habe, jiabi#e xin]ani, {e{;i habe. 114. Цо пайда камураб квешлъи букIунареб. co _ayda kamurab kwe^;i bujunareb. 115. Цо рагIи гIоларессе нусго рагIиги гIолареб. co rafi folareSa nucgo rafigi folareb. 116. Цо рагIудалъун тIубалеб калам кIиго рагIудалъун бицунге. co rafuda;un Tubaleb kalam jigo rafuda;un bicunge. 117. Цо рагIуе цо рагIи гIолеб, цо бакIалдассан цо ригьин гIолеб. co rafuye co rafi foleb, co bajaldaSan co rihin foleb. 118. Цо рагIул чанго магIна букIинеги бегьулеб, чанго рагIул цо магIна букIинеги бегьулеб. co raful xango mafna bujinegi behuleb, xango raful co mafna bujinegi behuleb. 119. Цо рекIелI кIиго рокьи гьунареб. co reje/ jigo ropi hunareb. 120. Цо рекIелI кIигояссе бакI букIунареб. co reje/ jogoyaSe baj bujunareb. 121. Цо речIчIараб гIужда щвечIони, кIиабизеги речIчIе. co reZarab fu$da &wezoni, jiabi#egi reZe. 122. Цо речIчIаралълъ кIиго чIварав. co reZara: jigo zwaraw. 123. Цо речIчIе, гIужда щвеледухъ речIчIе, цо кьабе – ресалда ххадуб ккеледухъ кьабе. co reZe, fu$da &weledu] reZe, co pabe - resalda {adub Keledu] pabe. 124. Цо росулI цо гIабдал гIун вугилан абурабила ХIажихIума – дибирасс. co rosu/ co fabdal fun wugilan aburabila \a$i\uma - dibiraS. 125. Цо рузманалълъе цо ххутIба гIолебила. co ru#mana:e co {uTba folebila. 126. Цо сагIаталълъ ссабру гьабе, мунго бахIарчи вахъине. co safata: Sabru habe, mungo ba\arxi wa]ine. 127. Цо сон бараб меххалълъ гIорцIмада цо лълъикIаб гIамал кIочон толебила, кIиго квешаб гIамал лъалебила. co son barab me{a: for`mada co :ijab famal joxon tolebila, jigo kwe^ab famal ;alebila. 128. Цо сордо гурищилан, гъадил гIумру гъотIода арабила. co sordo guri&ilan, vadil fumru voToda arabila. 129. Цо сусур тIезеги гьелда рекъараб захIмат къваригIунеб. co susur Te#egi helda reqarab #a\mat qwarifaneb. 130. Цо тоххаб рагIиялълъ нусго гIакъилаб рагIи хвезабулеб, цо гьерессиялълъ нусго битIараб хвезабулеб. co to{ab rafiya: nusgo faqilab rafi [we#abuleb, co hereSiya: nusgo biTarab [we#abuleb. 131. Цо тушманги – гIемеравила, нусго гьудулги – дагьавила. co tu^mangi - femerawila, nusgo hudulgi - dahawila. 132. Цо тIуни щиб болъонидасса рас, кIиго тIуни щиб. co Tuni &ib bo;onidaSa ras, jigo Tuni &ib. 133. Цо ххинкI бикьун кьезеги чIчIужу йикIун лълъикIила. co {inj bipun pe#egi Zu$u yijun :ijila. 134. Цо ххунзахъев гьечIого, боги буцIцIунаребила, кIиго ххунзахъев гьоркьове ккани, боги биххулебила. co {un#a]ew hezogo, bogi bu~unarebila, jigo {un#a]ew horpowe Kani, bogi bi{ulebila. 135. Цо хъамураб хъандие гIолареб, цин чияссде ккун, чи ххутIуларев. co ]amurab ]andiye folareb, cin xiyaSde Kun, xi {uTularew. 136. Цо хъатIикь кIиго хъарпуз ккуни, кIиябго бортун унеб. co ]atip jigo ]ar_u# Kuni, jiyabgo bortun uneb. 137. Цо хъатикь – цIцIам, цо хъатикь – цIцIал. co ]atip - ~am, co ]atip - ~al. 138. Цо хIай букIунареб, кIиго чи бергьунеб. co \ay bujunareb, jigo xi berhuneb. 139. Цо хIал ккве, гьоркьохъеб ккве. co \al Kwe, horpo]eb Kwe. 140. Цо чиги бо букIуна, богIанаб ракI бугони, боги рехъен букIуна, чахъабилъун ругони. co xigi bo bujuna, bofanab raj bugoni, bogi re]en bujuna, xa]abi;un rugoni. 141. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вахъунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wa]unarew. 142. Цо-цо тушман камурав бахIарчи вукIунаро, Гьудул гьалмагъ тIагIарав цониги ватуларо. co-co tu^man kamuraw ba\arxi wujunaro, hudul halmav Tafaraw conigi watularo. 143. Цо цIцIогь гьабурасс анцIабилебги гьабулеб. co ~oh haburaS an`abilebgi habuleb. 144. Цо цIулал – раххан, цо маххул – газа. co `ulal - ra{an, co ma{ul - ga#a. 145. Цо цIураб бугьнаццаги лал лIугIулеб, цо тIамураб галуццаги мегIер бегулеб. co `urab buhnaCagi lal /ufuleb, co Tamurab galuCagi mefer beguleb. 146. Цо чахъдадасса кIиго тIехь бахъулареб, цо бахIарчи кIицIцIул холарев. co xa]dadaSa jigo Te% ba]ulareb, co ba\arxi ji~ul [olarew. 147. Цо чахъдае – квар, кIигоялълъе – тIил. co xa]daye - kwar, jigoya:e - Til. 148. Цо чахъу кIанцIаралълъуссан киналго кIанцIулел, цо чиясс гьабураб жо киназго гьабулеб. co xa]u jan`ara:uSan kinalgo jan`ulel, co xiyaS haburab $o kina#go habuleb. 149. Цо чиясс гьабураб къадараб жо нусгояссда бихьулеб, азаргояссда рагIулеб. co xiyaS haburab qadarab $o nusgoyaSda bi%uleb, a#argoyaSda rafuleb. 150. Цо чиясс гьабураб хIалихьатаб жоялълъ росуго ссурулеб. co xiyaS haburab \ali%atab $oya: rosugo Suruleb. 151. Цо чиясс росу берцин гьабулеб, цолоцца къед берцин гьабулеб. co xiyaS rosu bercin habuleb, coloCa qed bercin habuleb. 152. Цо чиясс ячарай кIиго чIчIужу – цо лъалиниб лъураб кIиго ххвалчен. co xiyaS yaxaray jigo Zu$u - co ;alinib ;urab jigo {walxen. 153. Цо чияссги бо буцIцIунеб, цо чияссги бо биххулеб. co xiyaSgi bo bu~uneb, co xiyaSgi bo bi{uleb. 154. Цо чияссда бицараб – ххалкъалдаго бицараб жо. co xiyaSda bicarab - {alqaldago bicarab $o. 155. Цо чияссе кIиго чиги бойила. co xiyaSe jigo xigi boyila. 156. Цо чияссул бахIарчилъиялълъ ЦIцIор бахъиларо. co xiyaSul ba\arxi;iya: ~or ba]ilaro. 157. Цо чияссул бо гIоларо, цо гьецIцIол си гIоларо. co xiyaSul bo folaro, co he~ol si folaro. 158. Цо чияссул боцIцIудалъун кIиго гьудул вукIунарев. co xiyaSul bo~uda;un jigo hudul wujunarew. 159. Цо чIчIаралълъуб кIигоги чIчIун. co Zara:ub jigogi Zun. 160. Цо чIваралълъ хъумур гIорцIцIуларебила. co zwara: ]umur for~ularebila. 161. Цоги – гIемер, азаргоги – дагь. cogi - femer, a#argogi - dah. 162. Цогиязул адаб гьабунгутIи – жиндирго адаб гьабунгутIи. cogiya#ul adab habunguTi - $indirgo adab habunguTi. 163. Цого вас – рукъалълъул ххан. cogo was - ruqa:ul {an. 164. Цого вас эбел-инссуе Аллагь-аварагила. cogo was ebel-inSuye allah-awaragila. 165. Цого жо кIицIцIулги бицунге, кIиго чиясс бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. cogo $o ji~ulgi bicunge, jigo xiyaS bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 166. Цого инссул анцIабго лъимерги анцIго батIияб ххассияталълъул рукIунелила. cogo inSul an`abgo ;imergi an`go baTiyab {aSiyata:ul rujunelila. 167. Цого иш гIемер буго, бечедассе цIцIар щолеб, Гьебго иш гIелму буго, мискинчи инжилъулеб. cogo i^ femer bugo, bexedaSe ~ar &oleb, hebgo i^ felmu bugo, miskinxi in$i;uleb. 168. Цогърониб гъваргъвар гурев, гъабуда делдел гурев. covronib vwarvwar gurew, vabuda deldel gurew. 169. Цогърониб гьури барай, гьороб бакъ барай. covronib huri baray, horob baq baray. 170. ЦохIо бугеб бечеги тIехI бараб буго. co\o bugeb bexegi Te\ barab bugo. 171. ЦохIо гIонкIкIоццаги хвезабулеб зобгIанассеб чIагIдал рагI, цохIо чияссги хвезабулеб ххалкъалълъулго рахIат. co\o fonJoCagi [we#abuleb #obfanaSeb zafdal raf, co\o xiyaSgi [we#abuleb {alqa:ulgo ra\at. 172. ЦохIо килищ къотIани, тIолабго черххалда унтула. co\o kili& qoTani, Tolabgo xer{alda untula. 173. ЦохIо мугьалълъги цIцIалеб цIцIадиро цо рахъалде. co\o muha:gi ~aleb ~adiro co ra]alde. 174. ЦохIо цIияб кици лъазеги годекIаниб къо реххейила. co\o `iyab kici ;a#egi godejanib qo re{eyila. 175. Цо-цо бергьенлъи къеялдасса квешабги букIунеб. co-co berhen;i qeyaldaSa kwe^abgi bujuneb. 175. Цо-цо гьересси оцол багьаябги букIунебила. co-co hereSi ocol bahayabgi bujunebila. 176. Цо-цо къоялълъ цо-цо рагIиниги лъачIони, хIамилгIанги гIундул ххалалъулел. co-co qoya: co-co rafinigi ;azoni, \amilfangi fundul {ala;ulel. 177. Цо-цо кIалзул ссадакъа кверзулалдассаги къиматаб букIунеб. co-co jal#ul Sadaqa kwer#ulaldaSagi qimatab bujuneb. 178. Цо-цо меххалълъ квешаб гьойги лълъикI хIапдолебила. co-co me{a: kwe^ab hoygi :ij \a_dolebila. 179. Цо-цо меххалълъ чияссул гьоко гъоркьа тIадеги гирула. co-co me{a: xiyaSul hoko vorpa Tadegi girula. 180. Цо-цо ккун бищараб хьодол мугьалълъги къали цIолебила. co-co Kun bi&arab %odol muha:gi qali `olebila. 181. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъги гамачI борлIулеб. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:gi gamaz bor/uleb. 182. Цо-цо ккун тIинкIулеб лълъел къатIраялълъулги къечI хьвазе гIураб лълъим лIугьунебила. co-co Kun Tinjuleb :el qaTraya:ulgi qez %wa#e furab :im /uhunebila. Цо гIолилав гIелму цIцIализе рикIкIаде ун вукIун вуго. Къоял ун руго, моцIцIал ун руго. ГIолилассда ракIалде ккун буго, унеб заманги бугила, цIцIалиялдассан жиндие гIураб лъайги щолеб гьечIилан. Реххун тун цIцIалигун, раччун тIахьазул цIурал ххулжалгун, рокъове вачIунев вукIун вуго. co folilaw felmu ~ali#e riJade un wujun wugo. qoyal un rugo, mo~al un rugo. folilaSda rajalde Kun bugo, uneb #amangi bugila, ~aliyaldaSan $indiye furab ;aygi &oleb hezilan. re{un tun ~aligun, raXun Ta%a#ul `ural {ul$algun, roqowe wazunew wujun wugo. БухIун щун бакъги букIун буго, бакъван гIолилассул щекIер-мукъулукъги букIун буго. Нухдани ицц-лъар бугеб бакI батун гьечIо. Аххирги гьав щун вуго лълъел къатIраби тIинкIулеб цо кьурда ццеве. ГIодор ххулжалги лъун, гIолиласс тIинкIулеб лълъеда гъоркье дангъура ккун буго. Заман гIемер аниги, гьассие къеч хьвазе гIураб лълъим щун буго. bu\un &un baqgi bujun bugo, baqwan folilaSul &eqer-muquluqgi bujun bugo. nu[dani iC-;ar bugeb baj batun hezo. a{irgi haw &un wugo :el qaTrabi Tinjuleb co purda Cewe. fodor {ul$algi ;un, folilaS Tinjuleb :eda vorpe danvura Kun bugo. #aman femer anigi, haSiye qex %wa#e furab :im &un bugo. - ВахI! – ан пикру гьабун буго гIолиласс. – ГьадигIан лъедерго тIинкIулел къатIрабазул къеч хьвазе гIураб лълъим лIугьунеб буго. Къол цо-цо рагIи лъазабуни, дие гIураб лъай щвезеги бегьулагури! ВукIарабго бакIалде нахъ вуссун вуго вас. ЛълъикIав гIалимчи вахъун гурони, рокъовеги вачIун гьечIо. - wa\! - an _ikru habun bugo folilaS. - hadifan ;edergo Tinjulel qaTraba#ul qex %wa#e furab :im /uhuneb bugo. qol co-co rafi ;a#abuni, diye furab ;ay &we#egi behulaguri! wujarabgo bajalde na] wuSun wugo was. :ijaw falimxi wa]un guroni, roqowegi wazun hezo. 183. Цо-цониги гIайиб хханассул ясалдаги кколебила. co-conigi fayib {anaSul yasaldagi Kolebila. 184. Цо-цониги гIакъилаб жо гIабдалассги бицунеб. co-conigi faqilab $o fabdalaSgi bicuneb. 185. Цо-цониги гIакъилги мекъи кколевила. co-conigi faqilgi meqi Kolewila. 186. Цо-цониги оцол багьаябги букІунебила гьересси. co-conigi ocol bahayabgi bujunebila hereSi. 187. ЦоцIцIул бицани – берцинаб, кIицIцIул бицани – мухьучIаб. co~ul bucani - bercinab, ji~ul bicani - mu%uzab. 188. ЦоцIцIул кIодолъулевила чи, кIицIцIул гьитIинлъулевила. co~ul jodo;ulewila xi, ji~ul hiTin;ulewila. 189. ЦоцIцIул кIусизе кIкIухIаллъарав, кIицIцIул кIусизе кколев. co~ul jusi#e Ju\al;araw, ji~ul jusi#e Kolew. 190. ЦоцIцIул рижула, кIицIцIул хола. co~ul ri$ula, ji~ul [ola. 191. Цояб бер беццассда кIиябго бер беццасс беццук-беццукилан абурабила. coyab ber beCaSda jiyabgo ber beCaS beCuk-beCukilan aburabila. 192. Цояб бералълъе цояб бер бокьичIогойила гьоркьоб мегIер бижараб. coyab bera:e coyab ber bopizogoyila horpob mefer bi$arab. 193. Цояб бихьичIого, цояб лъаларебила. coyab bi%izogo, coyab ;alarebila. 194. Цояб гьабулаго, цогиябги кIочон тоге. coyab habulago, cogiyabgi joxon toge. 195. Цояб квер лIулIачIого, цояб квер бацIцIунареб. coyab kwer /u/azogo, coyab kwer ba~unareb. 196. Цояб сон цояб соналълъул лагъ. coyab son coyab sona:ul lav. 197. Цояб хъат данде къан, цояб гъоркье кквечIони, магIарухъ бетIер бахъулареб. coyab ]at dande qan, coyab vorpe Kwezoni, mafaru] beTer ba]ulareb. 198. Цояб цоялда релълъараб мегIер букIунареб, цоял цоязда релълъарал лъимал рукIунарел. coyab coyalda re:arab mefer bujunareb, coyal coya#da re:aral ;imal rujunarel. 199. Цояв виххичIого, цояв вуцIцIунарев. coyaw wi{izogo, coyaw wu~unarew. 200. Цояв гIабдал вугони, дандиявгIаги цIцIодорав вукIине ккола. coyaw fabdal wugoni, dandiyawfagi ~odoraw wujine Kola. 201. Цояв гIорцIцIун кIанцIолевила, цояв вакъун кIанцIолевила. coyaw for~un jan`olewila, coyaw waqun jan`olewila. 202. Цояз гIуцIцIулеб дуниял, цояз биххулеб. coya# fu~uleb duniyal, coya# bi{uleb. 203. Цоязе – ххунги ччунги, цогиязе – ччузецин щолареб дуниял. coya#e - {ungi Xungi, cogiya#e - Xu#ecin &olareb duniyal. 204. Цоялда тIад кIиго лъе, кIигоялда тIад лъабго лъе (къадахъанассул кици). coyalda Tad jigo ;e, jigoyalda Tad ;abgo ;e (qada]anaSul kici). 205. Цоялда тIад кIиго лъуни, лъабго гIола. coyalda Tad jigo ;uni, ;abgo fola. 206. Цояссе – авалалда, цояссе – аххиралда. coyaSe - awalalda, coyaSe - a{iralda. 207. Цояссе – цIа, цояссе – кIкIуй. coyaSe - `a, coyaSe - Juy. 208. Цояссул бер цIцIодораб, цояссул квер цIцIодораб. coyaSul ber ~odorab, coyaSul kwer ~odorab. 209. Цояссул ххвалчен бакIаб, цояссул зар бакIаб. coyaSul {walxen bajab, coyaSul #ar bajab. Цо рес къотIараб меххалълъ, бодуе хъвезежо кьеян гьарун, ХIажимурад живго ун вуго гІухьбузухъе. Жиндихъе вачIарав чи щивали лъачIев вехьасс гьессухъ гIин тIамун гьечIо. ХIажимурадги гьевги рагъизеги ккун руго. ЛълъикIго зарал вехьассдаги щун руго, дагьалги цIцIикIкIун ХIажимурадидаги щун руго. Валлагь, бахIарзал, заруе ХIажимурад ххвалчадуе гIадав ватичIилан гьалмагъзабазда бицараб меххалълъ, ХIажимурадил рекIарав КIудияв Таймасханицца ХIажимурадие гьаб кици тIамун буго. co res qoTarab me{a:, boduye ]we#e$o peyan harun, \a$imurad $iwgo un wugo fu%bu#u]e. $indi]e wazaraw xi &iwali ;azew we%aS heSu] fin Tamun hezo. \a$imuradgi hewgi ravi#egi Kun rugo. :ijgo #aral we%aSdagi &un rugo, dahalgi ~iJun \a$imuradidagi &un rugo. walah, ba\ar#al, #aruye \a$imurad {walxaduye fadaw watizilan halmav#aba#da bicarab me{a:, \a$imuradil rejaraw judiyaw taymas{aniCa \a$imuradiye hab kici Tamun bugo.

Э e 1. Эбел гьечIев вукIунаревила, яцц гьечIев ватуларевила. ebel hezew wujunarewila, yaC hezew watularewila. 2. Эбел-инссуе гьабураб хъулухъ – дуего нухде бараб тIехх. ebel-inSuye haburab ]ulu] - duyego nu[de barab Te{. 3. Эбел-инссуе жалго кигIан рокьулел рукIаралали лъазе, лъимер щвечIого, щивниги хогегийила. ebel-inSuye $algo kifan ropulel rujaralali ;a#e, ;imer &wezogo, &iwnigi [ogegiyila. 4. Эбел-инссуе кьураб гIакъуба – дурго нухде бан тараб заз. ebel-inSuye purab faquba - durgo nu[de ban tarab #a#. 5. Эбел-инссуе нужецца гьабураб, нужер лъималаз нужееги гьабулеб. ebel-inSuye nu$eCa haburab, nu$er ;imala# nu$eyegi habuleb. 6. Эбел-инссул адабгьечI жужахIалълъул тIинде реххулевила. ebel-inSul adabhez $u$a\a:ul Tinde re{ulewila. 7. Эбел-инссул бечелъиялълъила лъимал хвезарулел. ebel-inSul bexe;iya:ila ;imal [we#arulel. 8. Эбел-инссул дуцца гьабулеб адаб – дурго лъималаздассан дуего щвезессеб давла. ebel-inSul duCa habuleb adab - durgo ;imala#daSan duyego &we#eSeb dawla. 9. Эбел-инссул ракI – лъималазда, лъималазул ракI – гьаваялда. ebel-inSul raj - ;imala#da, ;imala#ul raj - hawayalda. 10. Эбел-инссул талихIги талихIкъосинги лъималазулIила букIунеб. ebel-inSul tali\gi tali\qosingi ;imala#u/ila bujuneb. 11. Эбел-инссул хIурмат тарав ххалкъалълъе басралъула. ebel-inSul \urmat taraw {alqa:e basra;ula. 12. Эбел йигей ясалълъул къаданижо борххатаб. ebel yigey yasa:ul qadani$o bor{atab. 13. Эбел йихьун яс йосе, мицIцIир бихьун ххам босе. ebel yi%un yas yose, mi~ir bi%un {am bose. 14. Эбел йихьун яс яче, эмен вихьун дурцц гьаве. ebel yi%un yas yaxe, emen wi%un durC hawe. 15. Эбел лълъикIай гурейила ячуней, жийго лълъикIайила. ebel :ijay gureyila yaxuney, $iygo :ijayila. 16. Эбел ракI-ракIалълъ гIодулей, ххутIарал ххвалие гIодулел. ebel raj-raja: foduley, {uTaral {waliye fodulel. 17. Эбел-лъимал тIезарулебги – мацIцI, росс-лълъади ратIа гьарулебги – мацIцI. ebel-;imal Te#arulebgi - ma~, roS-:adi raTa harulebgi - ma~. 18. Эбел-лъималазда гьоркьоб ккараб рагIи – гIурччинаб ххарде ккараб гIазу. ebel-;imala#da horpob Karab rafi - furXinab {arde Karab fa#u. 19. Эбел разилъичIого, яс чIчIужулъун ячунге. ebel ra#i;izogo, yas Zu$u;un yaxunge. 20. Эбел хвараб кьегIер кьурде бахунебила. ebel [warab pefer purde ba[unebila. 21. Эбел цадахъал – царгъинире, эбел гьечIел – къватIире. ebel cada]al - carvinire, ebel hezel - qwaTire. 22. Эбел ясандухъан йигони, яс кьурдухъан йикIуна. ebel yasandu]an yigoni, yas purdu]an yijuna. 23. Эбел-эмен разияб лъимер – лIугIи гьечIеб ххазина. ebel-emen ra#iyab ;imer - /ufi hezeb {a#ina. 24. Эбел-эмен ххер гьарулелги – лъимал, бахIар гьарулелги – лъимал. ebel-emen {er harulelgi - ;imal, ba\ar harulelgi - ;imal. 25. Эбел-ясалда гьоркьобги меседил баргъич биларабила. ebel-yasalda horpobgi mesedil barvix bilarabila. 26. Эбелаб балагь бачIунгеги, ракъул къали кIутIугеги. ebelab balah bazungegi, raqul qali juTugegi. 27. Эбелаб росуги инссулаб нухги кIочонгейила. ebelab rosugi inSulab nu[gi joxongeyila. 28. Эбелалда ургьиссанго гурев гьекъолдухъан вахъунев, жакъа парччи гьекъон, метер хъаба гьекъонила. ebelalda urhiSango gurew heqoldu]an wa]unew, $aqa _arXi heqon, meter ]aba heqolebila. 29. Эбелалълъ гьавичIевги вацц гIемер вукIунев. ebela: hawizewgi waC femer wujunew. 30. Эбелалълъ еццарай ячунгейила, авал-къоноялълъ еццарай ячейила. ebela: yeCaray yaxungeyila, awal-qonoya: yeCaray yaxeyila. 31. Эбелалълъ еццичIей лълъицца еццилей? Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней? ebela: yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney? 32. Эбелалълъ малълъун гуро милъиршоялълъ бусен гьабулеб, инссуцца малълъун гуро устарассул вас устар лIугьунев. ebela: ma:un guro mi;ir^oya: busen habuleb, inSuCa ma:un guro ustaraSul was ustar /uhunew. 33. Эбелалълъе васги вукIине кколев бахIарчи, ясалълъе россги вукIине кколев. ebela:e wasgi wujine Kolew ba\arxi, yasa:e roSgi wujine Kolew. 34. Эбелалълъе ясги вугев дун, ясалълъе россги вугев дун. ebela:e yasgi wugew dun, yasa:e roSgi wugew dun. 35. Эбелалълъул квешай ясги якьадалълъул лълъикIай нусги йикIунарей. ebela:ul kwe^ay yasgi yapada:ul :ijay nusgi yijunarey. 36. Эбелалълъул ракI – васассул каранда, васассул ракI – ЦIцIоралълъул мугIрузда. ebela:ul raj - wasaSul karanda, wasaSul raj - ~ora:ul mufru#da. 37. Эбелалълъул ракI лъималазда лъалебани, гьей егараб бакIалда тIад квер бахъун гурони, кьижилароанила. ebela:ul raj ;imala#da ;alebani, hey yegarab bajalda Tad kwer ba]un guroni, pi$ilaroanila. – Эбелалълъул рокъой бакъ унеб бугин, Балъида цIцIал кIутIе, бахIар руччаби. - Бакъараб чехьалда къоно чIван бугин, Бакъуда цIцIал кIутIе, малаикзаби. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби ТIелекь росулI рижун руго. Хур нуцалчияссул букIун буго. Росдал руччаби гьессие жидеда тIадаб къо гьабулел, гьессул чIахIиял хурзал лъилъулел рукIун руго. Бакъ гIебеде балагьун бихьараб меххалълъ, хъантIарав нуцалчиясс руччабазда гьадал рагIаби абун руго. Ракъуцца хIалги гьабун, къо кидадай инаян ругел руччабазги нуцалчияссул чара хвараб гьадаб жаваб кьун буго. - ebela:ul roqoy baq uneb bugin, ba;ida ~al juTe, ba\ar ruXabi. - baqarab xe%alda qono zwan bugin, baquda ~al juTe, malaik#abi. kici;un /uharal bujun bugo. rosdal ruXabi heSiye $ideda Tadab qo habulel, heSul za\iyal [ur#al ;i;ulel rujun rugo. baq febede balahun bi%arab me{a:, ]anTaraw nucalxiyaS ruXaba#da hadal rafabi abun rugo. raquCa \algi habun, qo kidaday inayan rugel ruXaba#gi nucalxiyaSul xara [warab hadab $awab pun bugo. 38. Эбелалълъул рокьи ккечIони, ясалълъе росс щоларев. ebela:ul ropi Kezoni, yasa:e roS &olarew. 40. Эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила, инссул рокьи ккун, васассе ячарайила. ebela:ul ropi Kun, yas purayila, inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila. 41. Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ квананила. ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] kwananila. 42. Эбелалълъул цого жо – царгъиниве гъецIеро. ebela:ul cogo $o - carviniwe ve`ero. 43. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев «багьадур». ebela:ul ~aljil harap rafulare bajalda sordo balarew «bahadur». 44. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев вас, хIамил рачIчI ккуниги, кверда пинкь бахъуней къоролалълъуй яс. ebela:ul ~aljil harap rafulareb bajalda sordo balarew was, \amil raZ Kunigi, kwerda _inp ba]uney qorola:ul yas. 45. Эбелалълъухъ гIенеккуларел ВатIаналълъеги мутIигIлъуларел. ebela:u] feneKularel waTana:egi muTif;ularel. 46. Эбелалълъухъ гIин тIамуларей ясалълъ чияхъги гIин тIамиларо. ebela:u] fin Tamularey yasa: xiya]gi fin Tamilaro. 47. Эбелги ясги – расаги гIункIкIги, нусги якьадги – ракьаги нусги. ebelgi yasgi - rasagi funJgi, nusgi yaoadgi - rapagi nusgi. 48. Эбелдахъан – асс, инссухъан – къо. ebelda]an - aS, inSu]an - qo. 49. Эбелдахъан гIагарлъиялълъул гурхIел цIцIикIкIарабила. ebelda]an fagar;iya:ul gur\el ~iJarabila. 50. Эбеллъун яхъине – бигьаяб жо, эбеллъи гьабизе – захIматаб жо. ebel;un ya]ine - bihayab $o, ebel;i habi#e - #a\matab $o. 51. Эбел-эмен лъималазе алжаналълъул кавабийила. ebel-emen ;imala#e al$ana:ul kawabiyila. 52. Эбел-эмен рукIунелила кидадай лъимал кIудиял гIелаян, лъимал рукIунелила кидадай гьел хвелаян. ebel-emen runelila kidaday ;imal judiyal felayan, ;imal rujunelila kidaday hel [welayan. 53. Эгъе кьуранани кьолбое гIолев, кьурун вуссанани росдае гIолев. eve puranani polboye folew, purun wuSanani rosdaye folew. 54. Элтир бихьун кьегIер хъве, гIала бихьун чу босе. eltir bi%un pefer ]we, fala bi%un xu bose. 55. Эмен беццав, вацц гIинкъав. emen beCaw, waC finqaw. 56. Эмен васаб, вас эменаб къайи-ссвериялдасса цIунагийила. emen wasab, was emenab qayi-SweriyaldaSa `unagiyila. 57. Эмен вукIаго – бессдалал, росс вукIаго – къоролай. emen wujago - beSdalal, roS wujago - qorolay. 58. Эмен гъоркье реххараб гьегь мунгоги херлъилалде нахъе цIуне. emen vorpe re{arab heh mungogi [er;iyalde na]e `une. Хханассул бюрухъ букIун буго хIалтIул гIумруялдасса арал херал эбел-эмен, гьагьинирги лъун, кьурсса гъоркье реххеян. Гьедин киназго реххулелги рукIун руго. Цо херай эбел гъоркье реххулеб меххалълъилан бицен буго, гьелълъ васассда гьарарабила - «Ворехха, дир вас, хIатIил кьватIараб бакI тункиларедухъ реххе», – ян. Эмен реххулеб меххалълъ, гьесс гьабураб васигат батIияб буго. «Ворехха, дир вас, – ан абун буго гьесс, – херлъарав меххалълъ мунгоги реххизе, гьаб гьегь нахъе цIунун те!» {anaSul buyuru] bujun bugo \alTul fumruyaldaSa aral [eral ebel-emen, hahinirgi ;un, purSa vorpe re{eyan. hedin kina#go re{ulelgi rujun rugo. co [eray vorpe re{uleb me{a:ilan bicen bugo, he: wasaSda hararabila - «wore{a, dir was, \aTil pwaTarab baj tunkilaredu] re{e», - yan. emen re{uleb me{a:, heS haburab wasigat baTiyab bugo. «wore{a, dir was, - an abun bugo heS, - [er;araw me{a: mungogi re{i#e, hab heh na]e `unun te!» Инссуда цIакъ ракIги гурхIун, жинццаго эмен реххарав гIадин, жиндир васасс живги реххизе вукIиналълъул ххиялги гьабун, гьесс эмен гъоркье реххун гьечIо. Хханассдасса балъго, нахъарокъов тун, хьихьун вуго. Хханзабазул букIараб гIадаталда рекъон, цо хханасс гIадамал гъоркье ралев хханассе цо оц битIун бачIун буго. Кагътида хъван букIун буго, гьаб оцол хIалалабги хIарамабги гьан батIа гьабизе лъани, жинцца дуе пуланаб росуги кьелила, лъачIони, цо росу дуцца диеги кьезе кколилан. inSuda `aq rajgi gur\un, $inCago emen re{araw fadin, $indir wasaS $iwgi re{i#e wujina:ul {iyalgi habun, heS emen vorpe re{un hezo. {anaSdaSa ba;go, na]aroqow tun, %i%un wugo. {an#aba#ul bujarab fadatalda reqon, co {anaS fadamal vorpe ralew {anaSe co oc biTun bazun bugo. kavtida ]wan bujun bugo, hab ocol \alalabgi \aramabgi han baTa habi#e ;ani, $inCa duye _ulanab rosugi pelila, ;azoni, co rosu duCa diyegi pe#e Kolilan. Жиндирго ххалкъги данде гьабун, хханасс гьеб суалалда тIад ургъизе лъабго къо кьун буго. Нахъа рокъов ваххчизавурав инсуцца гьикъун буго, щайин жакъа хханасс ххалкъ данде гьабун букIарабилан. Васассги бицун буго хханассда чIван бугеб кIудияб ургъалил. Инссуцца васассда малълъун буго, дуцца абейила хханассда, гьеб оцги хъун, гIадамал кваназарейин, цаби рикIкIараб гьанги, гIодобе реххизе биччачIого, цо бакIалде бакIаризе гьабейилан. Цинги гьеб гьанги битIейин дов хханассухъе, дуцца нижее битIараб оцода гьабгощинаб гьан хIарамаб батанин, хIалалабщинаб нижеццаги кванилан. $indirgo {alqgi dande habun, {anaS heb sualalda Tad urvi#e ;abgo qo pun bugo. na]a roqow wa{xi#awuraw inSuCa hiqun bugo, &ayin $aqa {anaS {alq dande habun bujarabilan. wasaSgi bicun bugo {anaSda zwan bugeb judiyab urvalil. inSuCa wasaSda ma:un bugo, duCa abeyila {anaSda, heb ocgi ]un, fadamal kwana#areyin, cabi riJarab hangi, fodobe re{i#e biXazogo, co bajalde bajari#e habeyilan. cingi heb hangi biTeyin dow {anaSu]e, duCa ni$eye biTarab ocoda habgo&inab han \aramab batanin, \alalab&inab ni$eCa kwanilan. Хханасс лъабго къоялдассан ххалкъ данде гьабун буго. Жаваб кьезе кIолев чи гьадав ваххчарав инссул вас гурони ватун гьечIо. Киназго гьев гIолохъанчияссул жаваб битIараблъун рикIкIун буго. Гьесс абухъе гьабураб меххалълъ, гьезул хханги дандияссдасса бергьун вуго. {anaS ;abgo qoyaldaSan {alq dande habun bugo. $awab pe#e jolew xi hadaw wa{xaraw inSul was guroni watun hezo. kina#go hew folo]anxiyaSul $awab biTarab;un riJun bugo. heS abu]e haburab me{a:, he#ul {angi dandiyaSdaSa berhun wugo. Нахъе-нахъеги рачIарал гьададиналго гъваридал суалазе гIакъилал жавабал гьавго васасс кьураб меххалълъ, ххан щаклъун вуго, чIчIезабун буго, гьав гIолохъанчиясс ургъарал жавабал гьал гурин, гьалда жаниб жив ххадув гъолареб цо хIикмат батизе кколилан. na]e-na]egi razaral hadadinalgo vwaridal suala#e faqilal $awabal hawgo wasaS purab me{a:, {an &ak;un wugo, Ze#abun bugo, haw folo]anxiyaS urvaral $awabal hal gurin, halda $anib $iw {aduw volareb co \ikmat bati#e Kolilan. АсскIовеги ахIун, хханасс гIолохъанчияссда абун буго, гьал захIматал суалазе жавабал кьей дур гьунар гуреблъи лъалин дида, щив гIакъиласс дуда гьал жавабал малълъулел ратаниги, гьев щив чиян жинда бицеян. ГIолохъанчиясс кинабго жо битIун бицун буго. aSjowegi a\un, {anaS folo]anxiyaSda abun bugo, hal #a\matal suala#e $awabal pey dur hunar gureb;i ;alin dida, &iw faqilaS duda hal $awabal ma:ulel ratanigi, hew &iw xiyan $inda biceyan. folo]anxiyaS kinabgo $o biTun bicun bugo. Гьеб меххалълъ хханассда бичIчIун буго, хханлъи цIунизе ккани, гIумру бихьарал, хIалбихьи бугел херал, гIакъилал гIадамал къваригIунел рукIин. ЦIияб буюрухъ кьун буго - «Херал эбел-эмен гъоркьеги реххуге, гьезул хIурматги цIуне», – ян. heb me{a: {anaSda biZun bugo, {an;i `uni#e Kani, fumru bi%aral, \albi%i bugel [eral, faqilal fadamal qwarifunel rujin. `iyab buyuru[ pun bugo - «[eral ebel-emen vorpegi re{uge, he#ul \urmatgi `une», - yan. 59. Эмен гьечIессдасса, эбел гьечIев цIцIикIкIун бессдалавила. emen hezeSdaSa, ebel hezew ~iJun beSdalawila. 60. Эмен гьечIессул кIудияв эмен валагьуге. emen hezeSul judiyaw emen walahuge. 61. Эмен гьобол гIадав чи, рукъалълъул хIал эбелалда лълъикI лъала. emen hobol fadaw xi, ruqa:ul \al ebelalda :ij ;ala. 62. Эмен къолохъан вугони, вас кьурдухъан вахъуневила. emen qolo]an wugoni, was purdu]an wa]unewila. 63. Эмен къваригIунареб къо бачIунареб. emen qwarifunareb qo bazunareb. 64. Эмен лълъикIассдасса живго лълъикIав лълъикI, эбел лълъикIалдасса яс лълъикIай лълъикI. emen :ijaSdaSa $iwgo :ijaw :ij, ebel :ijaldaSa yas :ijay :ij. 65. Эмен рихарав васассда живгоги рихунев. emen ri[araw wasaSda $iwgogi ri[unew. 66. Эмен цин кваналев, эбел кIицIцIул кваналей, лъимал лъабцIцIул кваналел. emen cin kwanalew, ebel ji~ul kwanaley, ;imal ;ab~ul kwanalel. 67. Эменлъи гьабурассе васлъи гьабе, ваццлъи гьабурассе ваццлъи гьабе. emen;i haburaSe was;i habe, waC;i haburaSe waC;i habe. 68. Эххебе араб гIор нахъ буссунареб. e{ebe arab for na] buSunareb. 69. Эххебе араб лълъецца гьобо хIалтIулареб. e{ebe arab :eCa hobo \alTulareb. 70. Эххебе битIараб хIетIе сабаблъунги кколебила росс-лълъадиялда гьоркьоб рагIи. e{ebe biTarab \eTe sabab;ungi Kolebila roS-:adiyalda horpob rafi. 71. ЭххеберегIел гьечIеб эххедерегIел букIунареб. e{eberefel hezeb e{ederefel bujunareb. 72. Эххеде валагьарав гIодов ххутIаравила, гIодове валагьарав вахъун ккаравила. e{ede walaharaw fodow {uTarawila, fodowe walaharaw wa]un Karawila. 73. Эххеде ваханагIан гьури кутакаб. e{ede wa[anafan huri kutakab. 74. Эххеде йорххани рокьи бугилан абула, гIодое къулани къинай йигилан абула. e{ede yor{ani ropi bugilan abula, fodoye qulani qinay yigilan abula. 75. Эххеде мохъалълъ – чотIахъан, чи гьечIелълъув – багьадур. e{ede mo]a: - xoTa]an, xi heze:uw - bahadur. 76. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги бихьинчияссе хIалхьи лълъикIаб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi bi%inxiyaSe \al%i :ijab. 77. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги чияссул бахIарчилъи лIугьунеб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi xiyaSul ba\arxi;i /uhuneb. 78. Эххеде унелълъул, нахъвуссине ккеялълъулги хIисаб гьабе. e:ede une:ul, na]wuSine Keya:ulgi \isab habe. 79. Эххедераялълъ – чотIацIакъ, чияр рокъов – саххават. e{ederaya: - xoTa`aq, xiyar roqow - sa{awat.

ЧI z 1. ЧIагого хварав. zagogo [waraw. 2. ЧIаго вугеб меххалълъ дуниялго кIкIвинейилан лIугьуневила къарум, хабалIги мусру кIкIунев ватулевила. zago wugeb me{a: duniyalgo Jwineyilan /uhunewila qarum, [aba/gi musru Junew watulewila. Хварав чиясс мусру кIкIвин кигIан релъилессеб жо бугониги, умумузул гьадинаб кици-бицен буго, Къарумасс мусру кIкIвинги битIараб жойила, гьессул бетIер къотIун хIатIааххада лъезегIан, ххадур цун холел гIадамазул раххасс къотIунгутIиги битIараб жойила. [waraw xiyaS musru Jwin kifan re;ileSeb $o bugonigi, umumu#ul hadinab kici-bicen bugo, qarumaS musru Jwingi biTarab $oyila, heSul beTer qoTun \aTaa{ada ;e#efan, {adur cun [olel fadama#ul ra{aS qoTunguTigi biTarab $oyila. 3. ЧIагого хун вачIинегIан, хвечIого ракьулI вукъиго лълъикI. zagogo [un wazinefan, [wezogo rapu/ wuqigo :ij. 4. ЧIагоязе гьимуларев, хваразухъ гIодуларев. zagoya#e himularew, [wara#u] fodularew. 5. ЧIагоязул пикру гьабуни, хваралI вуго, хваразул пикру гьабуни, Багъдадалда вуго. zagoya#ul _ikru habuni, [wara/ wugo, [wara#ul _ikru, bavdadalda wugo. 6. ЧIагоял хунилан, хварал рахъунарел. zagoyal [unilan, [waral ra]unarel. 7. ЧIалгIаде хьвадулеб гьойда я гьецIцIо речIчIула, я тIил кьабула. zalfade %wafuleb hoyda ya he~o reZula, ya Til pabula. 8. ЧIалгIарав гьудул гьитIинабго налъукье ккезе гьаве. zalfaraw hudul hiTinabgo na;upe Ke#e hawe. 9. ЧIалгIен тун, пикру цIцIани, цIцIан битIаралде ккола. zalfen tun, _ikru ~ani, ~an buTaralde Kola. 10. ЧIалу хIобоцца ккола, гIадан кваницца ккола. zalu \oboCa Kola, fadan kwaniCa Kola. 11. ЧIамун кьураб жоялълъул гьуинлъи букIунаро. zamun purab $oya:ul huin;i bujunaro. 12. ЧIам-чIам гьечIеб дам-дам. zam-zam hezeb dam-dam. 13. ЧIам-чIам гьечIелълъуб дам-дамги букIунареб. zam-zam heze:ub dam-damgi bujunareb. 14. ЧIанда хIаллъани, хIалтIи дагьлъула. zanda \al;ani, \alTi dah;ula. 15. ЧIахъаги гIагарлъи, ретIел ретIине кколареб, квен кьезе кколареб, къваригIараб къоялълъ батулеб. za]agi fagar;i, reTel reTine Kolareb, kwen pe#e Kolareb, qwarifarab qoya: batuleb. 16. ЧIахъаги ункъго бер, бахъаги кIиго бер! za]agi unqgo ber, ba]agi jigo ber! Гьеб буго рорчIухъабазул хIакъалълъулI. «ВорчIухъан цо вугони, – ян абулебила бацIицца, – гьесс кIиябго бер жиб бачIунеб рахъалдасса нахъе босуларила. ВорчIухъан кIиго вугони, гьел, цоцазде руссун, гаргадулила, жиндие ссанагIат кколила, гьезул ункъо берги тохх гьабун, гIиялълъе борчIизе». heb bugo rorzu]aba#ul \aqa:u/. «worzu]an co wugoni, - yan abulebila ba`iCa, - heS jiyabgo ber $ib bazuneb ra]aldaSa na]e bosularila. worzu]an jigo wugoni, hel, coca#de ruSun, gargadulila, $indiye Sanafat Kolila, he#ul unqgo bergi to{ habun, fiya:e borzi#e». 17. ЧIахIил бусен тедал, гIакъил лIугьарав. za\il busen tedal, faqil /uharaw. 19. ЧIвазе гIайиб бокьани, гIайиб ссундаго чIвазе бегьулеб. zwa#e fayib bopani, fayib Sundago zwa#e behuleb. Эменги васги унел рукIанила, ццебе къотIун хIамагун, сапаралълъ. Щванила гьел цо росулIе. Росдал годекIаниссан унаго, гьезда рагIанила гIадамаз жидедего гIайиб гьабулеб, балагьейила цо, саламатаб хIама бугила ццебе къотIун, цоявгIаги тIадги рекIинчIого! emengi wasgi rujanila, Cebe qoTun \amagun, sa_ara:. &wanila hel co rosu/e. rosdal godejaniSan unago, he#da rafanila fadama# $idedego fayib habuleb, balaheyila co, salamatab \ama Cebe qoTun, coyawfagi Tadgi rejinzogo! РосулIа къватIире лIугьараб меххалълъ, инссуцца васассда абунила - гьадара годекIанир рукIарал чагIаз нилIеде гIайиб гьабунила, тIадги рекIинчIого, чIобогояб хIама ццебе къотIунилан. Вилълъайила, дир вас, мун хIамида рекIайила, жив лъелго вилълъинила. Вас хIамида рекIанила, эмен ххаду-ххадув вилълъанила. rosu/a qwaTire /uharab me{a:, inSuCa wasaSda abunila - hadara godejanir rujaral xafa# ni/ede fayib habunila, Tadgi rejinzogo, zobogoyab \ama Cebe qoTunilan. wi:ayila, dir was, mun \amida rejeyila, $iw ;elgo wi:inila. was \amida rejanila, emen {adu-{aduw wi:anila. Гьедин унаго, гьел щванила цоги росулIе. Саламги кьун, годекIаниссан къотIун унел рукIанила гьел. Гьел ццересса рорчIилалдего, годекIанир рукIарал чагIаз абулеб рагIанила, балагьейила цо гIолохъанчияссул намус гьечIолъи, херав чиги лъелго вилълъинавун, живго хIамида рекIун вугила. hedin unago, hel &wanila cogi rosu/e. salamgi pun, godejaniSan qoTun unel rujanila hel. hel CereSa rorzilaldego, godejanir rujaral xafa# abuleb rafanila, balaheyila co folo]anxiyaSul namus hezo;i, [eraw xigi ;elgo wi:inawun, $iwgo \amida rejun wugila. РосулIа къватIире лIугьаралго, васасс инссуда абунила, эменин, гьадал годекIанир рукIарал чагIаз нилIеде гIайиб гьабунин, мун лъелго, дун хIамида рекIунилан. РачIайила дун лъелго, мун рекIун рилълъине. Вас рещтIанила, хIамида эмен рекIанила. rosu/a qwaTire /uharalgo, wasaS inSuda abunila, emenin, hadal gojanir rujaral xafa# ni/ede fayib habunin, mun ;elgo, dun \amida rejunilan. razayila dun ;elgo, mun rejun ri:ine. was re&Tanila, \amida emen rejanila. Гьедин унаго, щванила цоги росулIе. ГодекIанир ратарал гIадамазе саламги кьун, унел рукIанила гьал. Гьеб меххалдаги рагIанила гьазда, балагьейин кIудияв чияссул яхI гьечIолъиялълъухъ! КвергIанассеб лъимерги гIодоссан билълъинабун, живго вугила хIамида рекIун! hedin unago, &wanila cogi rosu/e. godejanir rataral fadama#e salamgi pun, unel rujanila hal. heb me{aldagi rafanila ha#da, balaheyin judiyaw xiyaSul ya\ hezo;iya:u]! kwerfanaSeb ;imergi fodoSan bi:inabun, $iwgo wugila \amida rejun! РосулIа къватIире лIугьингун, васассги инссуццаги хIукму гьабунила хIамида кIиялго рекIине. Гьедин рекIун унел рукIарал гьал щванила цоги росулIе. Ратарал гIадамазе саламги кьун, годекIан къотIун унел рукIанила. Гьанжеги рагIанила гьезда гIадамаз абулеб, балагьейила, гьагъал чагIазул гурхIел гьечIолъи! Цо хIамида саламатав кIиго чи вугила рекIун! rosu/a qwaTire /uhingun, wasaSgi inSuCagi \ukmu habunila \amida jiyalgo rejine. hedin rejun unel rujaral hal &wanila cogi rosu/e. rataral fadama#e salamgi pun, godejan qoTun unel rujanila. han$egi rafanila he#da fadama# abuleb, balaheyila, haval xafa#ul gur\el hezo;i! co \amida salamataw jigo xi wugila rejun! РосулIа къватIире лIугьингун, инссуццаги васассги хIукму гьабунила, кIиялго лIугьун, хIамаги баччун, рилълъине. Гьедин унаго, гьел щванила цоги росулIе. ГIадамазе саламги кьун, годекIаниссан унел рукIанила гьал. Гьазда рагIанила гьенир рукIараз абулеб - «Гьал чагIазул ахIмакълъи бихьулищ? КIиязго баччун хIамагун, лъелго унел руго!» Гьеб меххалда инссуцца васассда абунила - - Балагьея, дир вас, гIайиб чIвазе бокьани, гIадамаз гIайиб ссундаго чIвалеб буго. rosu/a qwaTire /uhingun, inSuCagi wasaSgi \ukmu habinila, jiyalgo /uhun, \amagi baXun, ri:ine. hedin unago, hel &wanila cogi rosu/e. fadama#e salamgi pun, godejaniSan unel rujanila hal. ha#da rafanila henir rujara# abuleb - «hal xafa#ul a\maq;i bi%uli&? jiya#go baXun \amagun, ;elgo unel rugo!» heb me{alda inSuCa wasaSda abunila - - balaheya, dir was, fayib zwa#e bopani, fadama# fayib Cundago zwaleb bugo. 20. ЧIван гурони гъунареб пихъ чIван гъинабизе ккола. zwan guroni vunareb _i] zwan vinabi#e Kola. 21. ЧIван хвейги гIид буго гIолохъабазе, гIалам урхъараб цIцIар нахъе бугони. zwan [weygi fid bugo folo]aba#e, falam ur]arab ~ar na]e bugoni. 22. ЧIимигIаб бакIалдассанила кварги тIолеб. zimifab bajaldaSanila kwargi Toleb. 23. ЧIобого бакъ щвараб гIела, гIадада ххасел араб гIела. zobogo baq &warab fela, fadada {asel arab fela. 24. ЧIобого вачIарав чи чIобого уна. zobogo wazaraw xi zobogo una. 25. ЧIобого кьолеб жо букIунареб, боцIцIи босун Аллагь вачIунарев. zobogo poleb $o bujunareb, bo~i bosun allah wazunarew. 26. ЧIобого щвараб гьагIу гьацIцIудасса гьуинаб. zobogo &warab hafu ha~udaSa huinab. 27. ЧIобогояб бетIералълъ боххдузе гIазаб кьола. zobogoyab beTera: bo{du#e fa#ab pola. 28. ЧIобогояб ботIрое цIураб кисаялълъ кумек гьабулареб. zobogoyab boTroye `urab kisaya: kumek habulareb. 29. ЧIобогояб кини кIибикIулареб. zobogoyab kini jibijulareb. 30. ЧIобогояб къвачIил къвахьи кIудияб, чIобогояб ботIрол рецц-бакъ кIудияб. zobogoyab qwazil qwa%i judiyab, zobogoyab boTrol reC-baq judiyab. 31. ЧIобогояб чванта гьудулассеги бокьулареб. zobogoyab xwanta hudulaSegi bopulareb. 32. ЧIагого хвел босуге, хвечIого мусру баге. zagogo [wel bosuge, [wezogo mustu bage. 33. ЧIобогояб бетIер – хIатIазе гIазаб. zobogoyab beTer - \aTa#e fa#ab. 34. ЧIухIи хIебтилI букIунеб. zu\i \ebti/ bujuneb. 35. ЧIухIи хIелкие те, хIинкъи гIанкIкIие те. zu\i \elkiye te, \inqi fanJiye te. 36. ЧIурканлъиялълъул цIцIар къваригIарав вакъварав ГIиса гIадин. zurkan;iya:ul ~ar qwarifaraw waqwaraw fisa fadin. ГIисае бокьун букIун буго, я ХIажимурадил гIадаб бахIарчилъиялълъул ялъуни Буртинаялдасса Гъайирбегил гIадаб бакьулIа чIурканлъиялълъул цIцIар босизе. ХIужимурадил гIадаб цIцIарги бигьаго щолеб жо батичIого, ГIисацца жигар бахъун буго рачлицца чехь данде къазабизе. fisaye bopun bujun bugo, ya \a$imuradil fadab ba\arxi;iya:ul ya;uni burtinayaldaSa vayirbegil fadab bapu/a zurkan;iya:ul ~ar bosi#e. \a$imuradil fadab ~argi bihago &oleb $o bayizogo, fisaCa $igar ba]un bugo raxliCa xe% dande qa#abi#e. ГIисал гьеб захIматалълъул хIассил ккун буго гIадамаз жиндаго вакъварав ГIисайилан тIокIцIцIар лъейги аваданав мадугьаласс жиндего гьал кочIол рагIаби рекъезариги, “Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, ГIакълу бугеб цIцIуяб жо ГIисаеги инаро”. fisal heb #a\mata:ul \aSil Kun bugo fadama# $indago waqwaraw fisayilan Toj~ar ;eygi awadanaw maduhalaS $indego hal kozol rafabi reqe#arigi, ";imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fisayegi inaro". 37. ЧIухIараб хIелеко хIарщулI къан холеб. zu\arab \eleko \ar&u/ qan [oleb. 38. ЧIухIарав хIакимассдассаги цIунаги, хIулараб тIагъуралдассаги цIунаги, цIцIуяб бугъидассаги цIунаги. zu\araw \akimaSdaSagi `unagi, \ularab TavuraldaSagi `unagi, ~uyab buvidaSagi `unagi. 39. ЧIухIарав хIакъирлъула, хIалимав кIодолъула. zu\araw \aqir;ula, \alimaw jodo;ula. 40. ЧIухIарав чияссда цадахъ рекIун иналдасса гIадатав чиги ваччун инго лълъикI. zu\araw xiyaSda cada] rejun inaldaSa fadataw xigi waXun ingo :ij. 41. ЧIухIи бичун босизе кколареб. zu\i bixun bosi#e Kolareb. 42. ЧIухIуге, чIчIегIераб ракьалдайин мун лъезе вугев. zu\uge, Zeferab rapaldayin mun ;e#e wugew. 43. ЧIухIи хIатIикье кколеб, бахIарчилъи тIад кколеб. zu\i \aTipe Koleb, ba\arxi;i Tad Koleb. 44. ЧIухIиялълъги вакъиялълъгийила КъурбангIали хварав. zu\iya:gi waqiya:giyila qurbanfali [waraw.

Ш ^ Шагь гIадаллъун ватани, Дагъистаналълъул ххалкъалда данде рагъде виччай. ^ah fadal;un watani, davistana:ul {alqa#da dande ravde wiXay. Шагьи гуронани гIарацги щвечIев, цо гIанкIу гурони боцIцIиги гьечIев. ^ahi guronani faracgi &wezew, co fanju guroni bo~igi hezew. Шагьи кьун барщизаруге, оц кьун рекъезаре. ^ahi pun bar&i#aruge, oc pun reqe#are. Шагьиялда бараххщарасс гъурущ бичизе кколеб. ^ahiyalda bara{&araS vuru& bixi#e Koleb.

Ж $ 1. ЖавабалълъулI ххеххлъарав, битIаралълъулI тIекълъула, лъай гьечIевгун ургъани, ургъелал гIемерлъула. $awaba:u/ {e{;araw, biTara:u/ Teq;ula, ;ay hezewgun urvani, urvelal femer;ula. 2. Жавгьар кисинибги тун, капек балагьулареб. $awhar kisinibgi tun, ka_ek balahulareb. 3. Жавгьар рощногохIдаги гвангъун бихьулеб. $awhar ro&nogo\dagi gwanvun bi%uleb. 4. Жаги – дирго, кIалги – дирго, гIаданлъиги – дирго! $agi - dirgo, jalgi - dirgo, fadan;igi - dirgo! 5. Жагьандаманалълъуб бихьинхIама кIиго шагьиде букIунебила. $ahandamana:ub bi%in\ama jigo ^ahide bujunebila. Кици буго, доба рикIкIада къайи учуз букIунеб рагIула, гъоба кибалиго къваригIанщинаб жо чIобого гIадин щолеб рагIулаян, букIунареб, щолареб жоялълъулги бицун, чияр бакI беццулев чи маххссароде ккун абулеб. Кициялълъул магIна буго - «Гьедин батани, гьениб хIамаги кIиго шагьиде щолеб батилахха», – ян абураб. kici bugo, doba riJada qayi uxu# bujuneb rafula, voba kibaligo qwarifan&inab $o zobogo fadin &oleb rafulayan, bujunareb, &olareb $oya:ulgi bicun, xiyar baj beCulew xi ma{Sarode Kun abuleb. kiciya:ul mafna bugo - «hedin batani, henib \amagi jigo ^ahide &oleb batila{a», - yan aburab. 6. Жагьилассул тIагIаталдасса гIалимчияссул макьу ххирияб. $ahilaSul TafataldaSa falimxiyaSul mapu {iriyab. 7. Жагьиллъиялдасса кIудияб мискинлъи гьечIеб. $ahil;iyaldaSa judiyab miskin;i hezeb. 8. Жагьилчи – беццав чи. $ahilxi - beCaw xi. 9. Жагьилчиясс лъай малълъун, гIалимчи вахъунарев. $ahilxiyaS ;ay ma:un, falimxi wa]unarew. 10. Жадул лIар гьекъезегIан, цIадул лIар гьекъей лълъикIаб. $adul /ar heqe#efan, `adul /ar heqey :ijab. 11. Жакъа букарараб бакI метер хъассуге. $aqa bukararab baj meter ]aSuge. 12. Жакъа гурони лъачIин, жиндасса жиндир цIцIар кIудияб букIун бугилан абурабила ХIажимурадицца. $aqa guroni ;azin, $indaSa $indir ~ar judiyab bujun bugilan aburabila \a$imuradiCa. ЗахIматаб ххалатаб нухги нахъа тун унев ХIажимурадилги гьессул муридазулги чуял ссваканила. РещтIине ссанагIатаб бакIги балагьун, гьез чуяздасса кьалал рахъанила, буртабиги ххарда тIамун, жалгоги реганила. Цадахъ босун букIараб квен-тIеххги тIагIун, ракъун-къечон ругел гьезул хIукму кканила, гIиял къавудеги ун, гIухьбузда квен гьаризе. Гьалмагъзаби жиндассаги ссвакарал гIадин рихьарав ХIажимурад живго анила гIухьбузухъе. Салам-каламалдасса ххадуб гьесс бицанила жив щивали, цинги гьаранила хъвезе цо куй кьеян. Киданиги ХIажимурад рихьичIел гIухьби гьев хIурул цIураб партал ретIарав, къечалълъ кIутIби чIучIарав гьоболассухъ щаклъигун ралагьанила. ЦIцIар рагIарав бахIарчи гьев ватиялда божичIел гIухьбузда кканила, ХIажимурадил машгьурлъиялдассан пайдаги босун, жал маххссараде кквезе вачIарав чи ватилин гьеван. Росун тIилалгун, тIаделъанила гьессде гIухьби. ХьвагIун квералгун тIад вуссарав ХIажимурадицца ккараб жо бицанила гьалмагъзабазда. Цинги вахъун гIухьбузухъе анила цо мурид. Гьесс абунила жив ХIажимурадицца витIарав чапар вугин, мурадги бугин ракъарал муридзабазе хъвезе куй бачин. ГIухьби гьессда божанила, муридассда ццебеги хъунила битIахъе хIамагIанаб куй. КъваригIелги тIубан, тIад вуссарав муридассда ХIажимурадицца абун буго - «Жакъа гурони лъачIо дида, дидасса дир цIцIар кIудияб букIин». #a\matab {alatab nu[gi na]a tun unew \a$imuradilgi heSul murida#ulgi xuyal Swakanila. re&Tine Sanafatab bajgi balahun, he# xuya#daSa palal ra]anila, burtabigi {arda Tamun, $algogi reganila. cada] bosun bujarab kwen-Te{gi Tafun, raqun-qexon rugel he#ul \ukmu Kanila, fiyal qawudegi un, fu%bu#da kwen hari#e. halmav#abi $indaSagi Swakaral fadin ri%araw \a$imurad $iwgo anila fu%bu#u]e. salam-kalamaldaSa {adub heS bucanila $iw &iwali, cingi haranila ]we#e co kuy peyan. kidanigi \a$imurad ri%izel fu%bi hew \urul `ural _artal reTaraw, qexa: juTbi zuzaraw hobolaSu] &ak;igun ralahanila. ~ar rafaraw ba\arxi hew watiyalda bo$izel fu%bu#da Kanila, \a$imuradil ma^hur;iyaldaSan _aydagi bosun, $al ma{Sarode Kwe#e wazaraw xi watilin hewan. rosun Tilalgun, Tade;anila heSde fu%bi. %wafun kweralgun Tad wuSaraw \a$imuradiCa Karab $o bicanila halmav#aba#da. cingi wa]un fu%bu#u]e anila co murid. heS abunila $iw \a$imuradiCa wiTaraw xa_ar wugin, muradgi bugin raqaral murid#aba#e ]we#e kuy baxin. fu%bi heSda bo$anila, muridaSda Cebegi ]unila biTa]e \amafanab kuy. qwarifelgi Tuban, Tad wuSaraw muridaSda \a$imuridiCa abun bugo - «$aqa guroni ;azo dida, didaSa dir ~ar judiyab bujin». 13. Жакъа гьабизе бегьулеб хIалтIи метералде тоге. $aqa habi#e behuleb \alTi meteralde toge. 14. Жакъа гьабизессеб метералде тIамуге. $aqa habi#eSeb meteralde Tamuge. 15. Жакъа гьабичIеб метералде батулареб. $aqa habixeb meteralde batulareb. 16. Жакъа дуе шагьи кьурасс метер духъа гъурущ батIа гьабулеб. $aqa duye ^ahi puraS meter du]a vuru& baTa habuleb. 17. Жакъа дур цIцIар балъго абизе кIоларесс метер тIатун абулеб. $aqa dur ~ar ba;go abi#e jolareS meter Tatun abuleb. 18. Жакъа кваназе кколеб метералде тейила, метер гьабизе кколеб жакъаго гьабейила. $aqa kwana#e Koleb meteralde teyila, meter habi#e Koleb $aqago habeyila. 19. Жакъа мун тIад велъарав метер дудаго тIад велъизе гурин. $aqa mun Tad we;araw meter dudago Tad we;i#e gurin. 20. Жакъа – цIцIалдохъан, метер – малълъухъан. $aqa - ~aldo]an, meter - ma:u]an. 21. Жакъа хвелел гIадин аххиратги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила. $aqa [welel fadin a{iratgi habeyila, kidago [welarel fadin duniyalgi habeyila. 22. Жакъа херав чи вукIин дир гIайиб батанани, воре, заман аниги, нужго херлъизе чIчIоге. $aqa [eraw xi wujin dir fayib batanani, wore, #aman anigi, nu$go [er;i#e Zoge. 23. Жакъа хоно бикъарасс метер гIанкIуги бикъулеб, метер гIанкIу бикъарасс ссезе оцги бикъулеб. $aqa [ono biqaraS meter fanjugi biquleb, meter fanju biqaraS Se#e ocgi biquleb. 24. Жакъа щвараб жакъа кунев, метер щвараб метер кунев. $aqa &warab $aqa kunew, meter &warab meter kunew. 25. Жакъа шагьи бикъун, метер гъурущ бикъунила цIцIогьор вахъунев. $aqa ^ahi biqun, meter vuru& biqunila ~ohor wa]unew. 26. Жакъассеб какани, метериссеб бачIинчIого букIине бегьула. $aqaSeb kakani, meteriSeb bazinzogo bujine behula. 27. Жакъасселълъул жакъа бице, метерисселълъул метер бицине те. $aqaSe:ul $aqa bice, meteriSe:ul meter bicine te. 28. Жакъасселълъул рикъзи Аллагьасс жакъа кьолеб, метерисселълъул рикъзи метер кьолеб. $aqaSe:ul riq#i allahaS $aqa poleb, meteriSe:ul riq#i meter poleb. 29. Жал бурияб бацI лIугьинчIев, лIар ххечаб оц лIугьинчIев. $al buriyab ba` /uhinzew, /ar {exab oc /uhinzew. 30. Жалацца кквечев рачIчIалълъ кколаро. $alaCa Kwexew raZa: Kolaro. 31. Жалго гьоболассе гьабигIан квешал – гьоболлъухъ гурони, сордо баларел. $algo hobolaSe habifan kwe^al - hobol;u] guroni, sordo balarel. 32. Жалго гIезегIан лъималазе бищунго херал чагIи рокьулел, кIудиял гIейгун бищунго херал чагIи рихунел. $algo fe#efan ;imala#e bi&ungo [eral xafi ropulel, judiyal feygun bi&ungo [eral xafi ri[unel. 33. Жаниб тани – турулел, течIого бицани – ссурулел. $anib tani - turulel, tezogo bicani - Surulel. 34. Жанибе пударичIо, къватIибе бадаричIо, дицца лъимал кин хьихьилел? $anibe _udarizo, qwaTibe badarizo, diCa ;imal kin %i%ilel? Абиялълъ бицунеб буго тIабигIаталълъул. Ххасел чIчIовулI пуй-чIваялги рахъинчIони, аххиралда гIазабиги рачIони, хурги цIун бачIунареб меххалълъ, жинцца лъимал киндай хьихьилаян зигардулей йиго бессдалазул ургъел чIварай эбел. abiya: bicuneb bugo Tabifata:ul. {asel Zowu/ _uy-zwayalgi ra]inzoni, a{iralda fa#abigi razoni, [urgi `un bazunareb me{a:, $inCa ;imal kinday %i%ilayan #igarduley yigo beSdala#ul urvel zwaray ebel. 35. Жаниб тIагъур гьечIеб тIадтIагъур гIадав, жаниб гъвар-гъвар гьечIеб царгъил тIи гIадав. $anib Tavur hezeb TadTavur fadaw, $anib vwar-vwar hezeb carvil Ti fadaw. 36. Жаниве вачIунелълъул – нилIерав, къватIиве унелълъул – чиярав. $aniwe wazune:ul - ni/eraw, qwaTiwe une:ul - xiyaraw. 37. Жанир рукIун – рукъ чIунтарал, рокъор рукIун – хур чIунтарал. $anir rujun - ruq zuntaral, roqor rujun - [ur zuntaral. 38. Жанир херлъаги, хвезе кватIаги. $anir [er;agi, [we#e kwaTagi. 39. Жанисса гьодорав – гьаракь кIудияв. $aniSa hodoraw - harap judiyaw. 40. Жаниссан бан билълъунареб оц къватIиссан банги билълъунареб. $aniSan ban bi:unareb oc qwaTiSan bangi bi:unareb. 41. Жаниссан хIал хъубав гьалмагъ гьуссун тIамураб гьоялдассаги квешавила. $aniSan \al ]ubaw halmav huSun Tamurab hoyaldaSagi kwe^awila. 42. ЖахIда бугев чияссдасса ццидалаб цигицин лълъикIила. $a\da bugew xiyaSdaSa Cidalab cigicin :ijila. 43. ЖахIда лъабго жоялълъе букIине бегьула, Аллагьассе лагълъи гьабиялълъулI, ссадакъа кьеялълъулI, чияссе гIакълу кьеялълъулI. $a\da ;abgo $oya:e bujine behula, allahaSe lav;i habiya:u/, Sadaqa peya:u/, xiyaSe faqlu peya:u/. 44. ЖахIда рекIел загьруйила. $a\da rejel #ahruyila. 45. ЖахIдачияссе кидаго рахIат букIунареб. $a\daxiyaSe kidago ra\at bujunareb. 46. Жиб жакъа гурони аниб букIинчIилан абурабила хIамицца, жакъа гурони жибги тIаде ккечIилан абурабила бацIицца. $ib $aqa guroni anib bujinzilan aburabila \amiCa, $aqa guroni $ibgi Tade Kezilan aburabila ba`iCa. 47. Жибго гъагъадунила гъадицца бусен тIатинабулеб. $ibgo vavadunila vadiCa busen Tatinabuleb. 48. Жибго гьитIин – гьунар кIодо. $ibgo hiTin - hunar jodo. 49. Жибго гьитIинаб бугониги, цIцIунцIцIраялълъ ракь гьобогьуна. $iwgo hiTinab bugonigi, ~un~raya: rap hobohuna. 50. Жибго хIама бугониги, тIенкел чол гIадинаб бихьула. $ibgo \ama bugonigi, Tenkel xol fadinab bi%ula. 51. Жиб-жиб рагIиялълъул цIцIайи букIунеб. $ib-$ib rafiya:ul ~ayi bujuneb. 52. Жиб-жиб росулI гьобол лълъикIав, жиб-жиб магъилI хур лълъикIаб. $ib-$ib rosu/ hobol :ijaw, $ib-$ib mavi/ [ur :ijab. 53. Жибго-жибго бекеризе биччани, бекерун къолеб чуги батулареб, живго бицине виччани, гIайиб бугев чиги ватуларев. $ibgo-$ibgo bekeri#e biXani, bekerun qoleb xugi batulareb, $iwgo bicine wiXani, fayib bugew xigi watularew. 54. Жив анивги лъалев ватанилан абурабила ичичIалиссесс. $iw aniwgi ;alew watanilan aburabila ixizaliSeS. 55. Жив, учузаб жо босизегIан, бечедав чи гурилан абулебила жугьтIицца. $iw, uxu#ab $o bosi#efan, bexedaw xi gurilan abulebila $uhTiCa. 56. Живго веццулев – ахIмакъ, лъимал реццулев – гIабдал. $iwgo weCulew - a\maq, ;imal reCulew - fabdal. 57. Живго веццулев – цоцIцIул гIабдал, лъимал реццулев – кIицIцIул гIабдал. $iwgo weCulew - co~ul fabdal, ;imal reCulew - ji~ul fabdal. 58. Живго вокьизавулевги – живго, живго рихинавулевги – живго. $iwgo wopi#awulewgi - $iwgo, $iwgo ri[inawulewgi - $iwgo. 59. Живго – гьанив, ракI – магIарда. $iwgo - haniw, raj - mafarda. 60. Живго гъанкъизе гъветIги берцинаб бищулебила. $iwgo vanqi#e vweTgi bercinab bi&ulebila. 61. Жиндирго гурони ургъел гьабуларев вацц – вацц кколаро. $indirgo guroni urvel habularew waC - waC Kolaro. 62. Живго гьитIин – гIамал кIодо. $iwgo hiTin - famal jodo. 63. Живго гьоболлъухъ ккечIессда гьоболассул къимат лъалареб. $iwgo hobol;u] KezeSda hobolaSul qimat ;alareb. 64. Живго гIакъиллъун вихьи гIакъилассул иш гуро. $iwgo faqil;un wi%i faqilaSul i^ guro. 65. Живго гIодов ккарав гIодуларев. $iwgo fodow Karaw fodularew. 66. Живго – гIодов, ххиялал – зодор. $iwgo - fodow, {iyalal - #odor. 67. Живго гIодовегIан гьавурав гIадамаз кIодо гьавула. $iwgo fodowefan hawuraw fadama# jodo hawula. 68. Живго гIорцIцIарассда цогидалги гIорцIцIун ругилан кколелила. $iwgo for~araSda cogidalgi for~un rugilan Kolelila. 69. Живго жиндаго вихьуларессе вихьизавизе чи къваригIунев. $iwgo $indago wi%ulareSe wi%i#awi#e xi qwarifunew. 70. Живго жиндаго гIадин, чи лъаларевила. $iwgo $indago fadin, xi ;alarewila. 71. Живго жиндаго рихарав чияеги вокьуларев. $iwgo $indago ri[araw xiyaye wopularew. 72. Живго жиндассаго нечоларев чияссул пайда гьечIебила. $iwgo $indaSago nexolarew xiyaSul _ayda hezebila. 73. Живго жиндиего гIейги гIабдалассул иш буго. $iwgo $indiyego feygi fabdalaSul i^ bugo. 74. Живго жиндиего гIурав гIадамазе басралъула. $iwgo $indiyego furaw fadama#e basra;ula. 75. Живго камилав гьечIесс чи камил гьавиларо, беццав чиясс нух малълъун, нухда витIун ккеларо. $iwgo kamilaw hezeS xi kamil hawilaro, beCaw xiyaS nu[ ma:un, nu[da wiTun Kelaro. 76. Живго квешасс чи какула, чехь квешасс квен какула. $iwgo kwe^aS xi kakula, xe% kwe^aS kwen kakula. 77. Живго кIодо гьавулевги – живго, живго инжит гьавулевги – живго. $iwgo jodo hawulewgi - $iwgo, $iwgo in$it hawulewgi - $iwgo. 78. Живго нацIцIицца хварав, боцIцIи чияцца кварав. $iwgo na~iCa [waraw, bo~i xiyaCa kwaraw. 79. Живго ричIулеб кIул кIалила. $iwgo rizuleb jul jalila. 80. Живго хвелалде лъималазухъе боцIцIи кьурассда оцол лIар чохьолI къагийила. $iwgo [welalde ;imala#u]e bo~i puraSda ocol /ar xo%o/ qagiyila. Цо чиясс живго хвелалдего жиндир бугеб бечелъи-боцIцIи, лъималазда гьоркьоб бикьун, кколессе кколеб жо кодобе кьун букIун буго. Инссудассан щолеб жоялде жидер тIокIаб хьул гьечIел лъималаз гьев цIакъ язихъго тун вуго. Чара хварав эмен ургъун вуго гьадинаб хIилаялде. Гьесс балагьун буго кIудияб оцол лIар. Лъун буго щулияб гъанссиниб. Цинги, цо-цоккун лъабавго васги ахIун, щивассда балъго абун буго - «Дие мун киназдассаго вокьула. Дир гьаб гъанссиниб буго ххасс гьабун дуе кьезе цIунараб ххазина. Дун хвараб меххалълъ гьеб, лълъидаго лъазе течIого, дуего босе». Гьелдасса нахъе лъималазда гьоркьоб гьессул хIурмат цIцIикIкIун буго, цоцалълъ къаццандун, цIакъго лълъикI хьихьун вуго. Хун вуго эмен, рортун руго васал «балъгояб ххазина» босизе. Оцол лIаралда тIад инссуцца хъван ратун руго кицилъун ххутIарал гьал хъачIал рагIаби. co xiyaS $iwgo [welaldego $indir bugeb bexe;i-bo~i, ;imala#da horpob bipun, :oleSe Koleb $o kodobe pun bujun bugo. inSudaSan &oleb $oyalde $ider Tojab %ul hezel ;imala# hew `aq ya#i]go tun wugo. xara [waraw emen urvun wugo hadinab \ilayalde. heS balahun bugo judiyab ocol /ar. ;un bugo &uliyab vanSinib. cingi, co-co Kun ;abawgo wasgi a\un, &iwaSda ba;go abun bugo - «diye kina#daSago wopula. dir hab vanSinib bugo {aS habun duye pe#e `unarab {a#ina. dun [warab me{a: heb, :idago ;a#e tezogo, duyego bose». heldaSa na]e ;imala#da horpob heSul \urmat ~iJun bugo, coca: qaCandun, `aqgo :ij %i%un wugo, [un wugo emen, rortun rugo wasal «ba;goyab {a#ina» bosi#e. ocol /aralda Tad inSuCa ]wan ratun rugo kici;un {uTaral hal ]azal rafabi. 81. Живго хIалихьатасс чу какулеб, чу хIалихьатасс бо какулеб. $iwgo \ali%ataS xu kakuleb, xu \ali%ataS bo kakuleb. 82. Живго – хIуртIа, гIамал кIодолъи – зодоб. $iwgo - \urTa, famal jodo;i - #odob. 83. Живго цохIо сапаралде унессул берал мугъалда нахъаги рукIине ккола. $iwgo co\o sa_aralde uneSul beral muvalde na]agi rujine Kola. 84. Живго чадил багьаяв гьечIев – рагIи чодул багьаяв. $iwgo xadil bahayaw hezew - rafi xodul bahayaw. 85. Живго чорокасс чи вацIцIад гьавуларев. $iwgo xorokaS xi wa~ad hawularew. 86. Живго эмен лIугьинчIого, инссул къимат лъалареб. $iwgo emen /uhinzogo, inSul qimat ;alareb. 87. Жигар бахъарассе жо камулареб. $iwgo ba]araSe $o kamulareb. 88. Жигар – гIолохъанлъиялда, гIакълу – санада. $igar - folo]an;iyalda, faqlu - sanada. 89. Жеги раса-цIцIалкIу – магIида. $egi rasa-~alju - mafida. Гьаб кициялълъул магIна буго, цIияй нусалълъул хIал гьелълъ раса-цIцIалкIу хIалтIизабураб меххалълъ лъалин, жеги къо радалго бугилан абураб. hab kiciya:ul mafna bugo, `iyay nusa:ul \al he: rasa-~alju \alTi#aburab me{a: ;alin, $egi qo radalgo bugilan aburab. 90. Жидедаго гIайиб ккедал, лъимал гIодуларел. $idedago fayib Kedal, ;imal fodularel. 91. Жийго еццун, гIорцIцIуларей, гIадамал какун, чIалгIунарей. $iygo yeCun, fir~ularey, fadamal kakun, zalfunarey. 92. Жийго нуслъун йикIаго якьад рихарай, жийго якьадлъун йикIаго нус рихарай. $iygo nus;un yijago yapad ri[aray, $iygo yapad;un yijago nus ri[aray. 93. Жинда бугеб рухI бихьунила хIанчIчIидасса би баккулеб. $inda bugeb ru\ bi%unila \anZidaSa bi baKuleb. 94. Жинда гIемерал бакънал рачине лъалаанилан абурабила къоркъоцца, кIалдибе лълъим бачIун, квалквал кколаребани. $inda femeral baqnal raxine ;alaanilan aburabila qorqoCa, jaldibe :im bazun, kwalkwal Kolarebani. 95. Жинда жаниб бугеб черхх чухъида лълъикI лъала. $inda $anib bugeb xer{ xu]ida :ij ;ala. 96. Жинда кинабго лъалилан щибниги лъаларев ахIдолевила. $inda kinabgo ;alilan &ibnigi ;alarew a\dolewila. 97. Жинда рекъараб гIетI тIинкIичIони, богIол мугь тIирщулареб. $inda reqarab feT Tinjizoni, bofol muh Tir&ulareb. 98. Жиндаго бугеб нацIцI бихьуларев, чияда бугеб тIигьа гIадлъарав. $indago bugeb na~ bi%ularew, xiyada bugeb Tiha fad;araw. 99. Жиндаго маххщел гьечIеблъи лъаларев «устарги» хваги, жиндаго гIакълу гьечIеблъи лъалерев «гIакъилги» хваги. $indago ma{&el hezeb;i ;alarew «ustargi» [wagi, $indago faqlu hezeb;i ;alarew «faqilgi» [wagi. 100. Жиндагоги лъаларев, лъалареблъиги лъаларев – кIирекIарав жагьилчи. $indagogi ;alarew, ;alareb;igi ;alarew - jirejaraw $ahilxi. 101. Жиндагоги лъалев, лъалесс малълъарабги босулев – гIакъил, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босулев – цIцIодор, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босуларев – гIабдал. $indagogi ;alew, ;aleS ma:arabgi bosulew - faqil, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosulew - ~odor, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosularew - fabdal. 102. Жиндагоги лъаларев, лъалез малълъарабги босуларев. $indagogi ;alarew, ;ale# ma:arabgi bosularew. 103. Жиндассаго тIутIал рачахъуларесс чиядасса гьаби рачахъиларо. $indaSago TuTal raxa]ulareS xiyadaSa habi raxa]ilaro. 104. Жиндего ккараб меххалълъ – чулъун, чияде ккараб меххалълъ – хIамалъун. $indego Karab me{a: - xu;un, xiyade Karab me{a: - \ama;un. 105. Жиндие бокьулареб жо чияе гьабуларев чи – гьеле бищунго лълъикIав чи. $indiye bopulareb $o xiyaye habularew xi - hele bi&ungo :ijaw xi. 106. Жиндиего гьабураб лълъикIлъи лъаларессда гьеб лъазабуни, лъабго бессдал лъималазе гурде гьабурабгIан кири букIунебила. $indiyego haburab :ij;i ;arareSda heb ;a#abuni, ;abgo beSdal ;imala#e gurde haburabfan kiri bujunebila. 107. Жиндие гьабураб хIурмат лъалареб жо – хIамайила. $indiye haburab \urmat ;alareb $o - \amayila. 108. Жиндие как баян – Аллагь, рузманалде унгеян – илбис. $indiye kak bayan - allah, ru#manalde ungeyan - ilbis. 109. Жиндие квешлъи гьабурав гьойдацин кIочонарев. $indiye kwe^;i haburaw hoydacin joxonarew. 110. Жиндиего бокьараб жоялълъе нух дибирасс бокьаралълъусса балагьулеб. $indiyego boparab $oya:e nu[ dibiraS bopara:uSa balahuleb. 111. Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух. $indiyego - hakinu[, cogida#e - fonJonu[. Цо мискинчияссулги росдал дибирассулги хурзал цоцада асскIор рукIанила. Цо къоялълъ хуриве арав дибирассда мискинчи вихьанила гIанххрида ганчIал речIчIулев. «Щай, гьудул, дуцца Аллагьасс бижараб рухIчIаголъи чIвалеб?» – ан мискинчияссде гIайибал гьаризе лIугьанила дибир. «ЧIвачIого кин гьаб телеб, хур кванан лIугIизабулеб буго», – ян мискинчияссги абунила. ГIемер заман иналдего, гIанххвара мискинчияссул хуриссан дибирассул хурибеххун бекерун анила. Гьеб бихьарав дибирасс - «Гьаб малгIун кибе!» – янги абун, речIчIараб ганчIицца чIван рехханила гIанххвара. - Уябги букIун буго, – ян абунила мискинчиясс, – «Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух», – ан абураб кици. co miskinxiyaSulgi rosdal dibiraSulgi [ur#al cocada aSjor rujanila. co qoya: [uriwe araw dibiraSda miskinxi wi%anila fan{rida ganzal reZulew. «&ay, hudul, duCa allahaS bi$arab ru\zago;i zwaleb?» – an miskinxiyaSde fayibal hari#e /uhanila dibir. «zwazago kin hab teleb, [ur kwanan /ufi#abuleb bugo», – yan miskinxiyaSgi abunila. femer #aman inaldego, fan{wara miskinxiyaSul [uriSan dibiraSul [uribe{un bekerun anila. heb bi%araw dibiraS - «hab malfun kibe!» – yangi abun, reZarab ganziCa zwan re{anila fan{wara. - uyabgi bujun bugo, – yan abunila miskinxiyaS, – «$indiyego – hakinu[, cogida#e – fonJonu[», – an aburab kici. 112. Жиндиего гьечIеб гIакълу чияе кьолев «гIакъил» – жиндиего гIадлу гьабуларев хIаким. $indiyego hezeb faqlu xiyaye polew «faqil» – $indiyego fadlu habularew \akim. 113. Жиндиего гьоцIцIо гьабулеб тIалил на – гьабураб чIчIикIулеб кьужна. $indiyego ho~o habuleb Talil na – haburab Zijuleb pu$na. 114. Жиндиего жо къваригIараб меххалълъ – гьа-гьа-гьа! Нахъе кьезе ккараб меххалълъ – гьи-гьи-гьи! $indiyego $o qwarifarab me{a: – ha-ha-ha! na]e pe#e Karab me{a: – hi-hi-hi! 115. Жиндиего муч гурев, чияе хьутI гурев. $indiyego mux gurew, xiyaye %uT gurew. 116. Жиндиего чед гурев, чидае гурга гурев. $indiyego xed gurew, xidaye gurga gurew. 117. Жиндиего чед гьабуларесс чияе гурга гьабуларо. $indiyego xed habulareS xiyaye gurga habularo. 118. Жинди-жиндир цо-цо пиша букIунебила. $indi-$indir co-co _i^a bujunebila. Къверкъги гIанкъраги цадахъ гIумру гьабулел рукIанила. Цо нухалълъ гьазул хIукму кканила, гIорги бахун, дореххун ине. - Мунни лълъедон инин, дицца щиб гьабилеб? – ан ургъел чIванила гIанкъраялда. - Расги ургъел чIваге, дицца баччила мун, - ан абунила къоркъоцца. ГIорбакьулIе щвейгун, гIанкъраялълъ къоркъода ххеч къазабунила. Дуцца гьабулеб жо щиб?! – ан гьаракь борчIанила къоркъол. - Гьаб бугохха дир пиша! – ян абунила гIанкъраялълъ. - Дир пиша гьабги буго! – янги абун, къверкъ гIурул тIинде анила. qwerqgi fanqragi cada] fumru habulel rujanila. co nu[a: ha#ul \ukmu Kanila, forgi ba[un, dore{un ine. - munni :edon inin, diCa &ib habileb? – an urvel zwanila fanqrayalda. - rasgi urvel zwage, diCa baXila mun, - an abunila qorqoCa. forbapu/e &weygun, fanqraya: qorqoda {ex qa#abunila. duCa habuleb $o &ib?! – an harap borzanila qorqol. - hab bugo{a dir _i^a! – yan abunila fanqraya:. - dir _i^a habgi bugo! – yangi abun, qwerq furul Tinde anila. 119. ЖиндилI бахIарчилъи гьечIев рагъде унарев. $indi/ ba\arxi;i hezew ravde unarew. 120. Жиндир гIакълуялда рекъонила чи витIарав вукIунев (Дур гIакълуялда рекъон мун витIарав). $indir faqluyalda reqonila xi wiTaraw wujunew (dur faqluyalda reqon mun wiTaraw). 121. Жиндир заманалда гьабичIеб жо – кидаго гьабичIеб жо. $indir #amanalda habizeb $o - kidago habizeb $o. 122. Жиндир заманалда бубудичIогойила баси гIорода бараб. $indir #amanalda bubudizogoyila basi foroda barab. 123. Жиндир заманалда носоцца къотIичIеб нахъа гIощтIоцца къотIизе кколеб. $indir #amanalda nosoCa qoTizeb na]a fo&ToCa qoTi#e Koleb. 124. Жиндирабго баххчун, чияраб гьурщун. $indirabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 125. Жиндирго гъалатIазе мукIурлъиги – кIудияб бахIарчилъи. $indirgo valaTa#e mujur;i - judiyab ba\arxi;i. 126. Жиндирго рукIниб гIанкIкIги – бахIарчи, рукъалълъул кIалтIа хIелекоги – бахIарчи. $indirgo rujnib fanJgi - ba\arxi, ruqa:ul jalTa \elekogi - ba\arxi. 127. Жиндир рукъалълъе квешав чияе лълъикIлъуларо. $indir ruqa:e kwe^aw xiyaye :ij;ularo. 128. Жиндирабго ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirabgo Kun Zaraw fadama# riJunaro. 129. Жиндирабго чехьалълъ кварав, чияраб бералълъ кварав. $indirabgo xe%a: kwaraw, xiyarab bera: kwaraw. 130. Жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев, чияр бадибе унеб рас бихьулев. $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew, xiyar badibe uneb ras bi%ulew. 131. Жиндирго бетIералълъул гIакълу – жиндирго рукъалълъул ххан. $indirgo beTara:ul faqlu - $indirgo ruqa:ul {an. 132. Жиндирго боцIцIиялълъул хIал бетIергьанчияссда лълъикI лъала. $indirgo bo~iya:ul \al beTerhanxiyaSda :ij ;ala. 133. Жиндирго гъванща бихьаниги, жиндирго гIамал бихьуларебила. $indirgo vwan&a bi%anigi, $indirgo famal bi%ularebila. 134. Жиндирго гIагIа жинццагойила бацIцIине кколеб. $indirgo fafa $inCagoyila ba~ine Koleb. 135. Жиндирго гIакълуялда божун хьвадарав нахъа пашманлъула. $indirgo faqluyalda bo$un %wadaraw na]a _a^man;ula. 136. Жиндирго гIамал бугев чияда божуларев. $indirgo famal bugew xiyada bo$ularew. 137. Жиндирго гIамал – месед, чияр гIамал – карпит. $indirgo famal - mesed, xiyar famal - kar_it. 138. Жиндирго захIматалдалъун щвараб шагьи чияр захIматалдалъун щвараб гъурщидасса кIудияб. $indirgo #a\matalda;un &warab ^ahi xiyar #a\matalda;un &warab vur&idaSa judiyab. ВукIанила эбел-инссул рахIмат кванан ругьунав, жойил къимат гьечIев цо вас. Инссуе бокьун букIана вас захIматалде ругьун гьавизе. Инссуцца васассда лъазабун буго, мунго хIалтIун балагьичIони, жинцца дуе я квен, я ретIел кьеларилан. Эбелалълъени бокьун букIчIо гьев хIалтIизе ругьунлъизавизе. Гьелълъ вас къватIиве витIун вуго, кваназе квенги кьун, кодобе гIарацги кьун. Бакъанида гьеб гIарац, «хIалтIун щвараб бугилан», инссухъе кьеянги малълъун буго. ВачIун вуго вас рокъове. - Кив вукIарав? - ХIалтIулев вукIана. Гьаб гIарацги щванахха, дада. - Мун хIалтIун щвараб гIарацалде ккарав чи гуро дун. Диени мун хIалтIизе бокьун буго, – янги абун, инссуцца гьеб гIарац цIадабе реххун буго. Реххани реххун букIаян, васассги щибго жо абун гьечIо. Гьединал хIилабаз “эмен гуккулаго”, ун буго цо анкь. Цинги эбелалълъ васассда абун буго. - НилIер къойилго цIадабе базе гIарацги гьечIо, дир вас, хIалтIизегIаги хIалтIе мун. ХIалтIун вуго вас. ХIалтIун щвараб дагьа-макъабго гIарацги инссухъе кьун буго. Инссуцца гьебги цIадабе реххулеб букIун буго. Цо къоялълъ вас инссул квералда ххурххун вуго. Жинда хIалхьезегIан гIакъубаги бихьун щвараб гIарац цIадабе щай реххулебан чIчIун вуго. Инссуцца абун буго. - Гьедин, гIакъубаги бихьунхха, дир вас, диеги гIарац щолеб! wujanila ebel-inSul ra\mat kwanan ruhunaw, $oyil qimat hezew co was. inSuye bopun bujana was #a\matalde ruhun hawi#e. inSuCa wasaSda ;a#abun bugo, mungo \alTun balahizoni, $inCa duye ya kwen, ya reTel pelarilan. ebela:eni bopun bujzo hew \alTi#e ruhun;i#awi#e. he: was qwaTiwe wiTun wugo, kwana#e kwengi pun, kodobe faracgi pun. baqanida heb farac, «\alTun &warab bugilan», inSu]e peyangi ma:un bugo. wazun wugo was roqowe. - kiw wujaraw? - \alTulew wujana. hab faracgi &wana{a, dada. - mun \alTun &warab faracalde Karaw xi guro dun. diyeni mun \alTi#e bopun bugo, – yangi abun, inSuCa heb farac `adabe re{un bugo. re{ani re{un bujayan, wasaSgi &ibgo $o abun hezo. hedinal \ilaba# “emen guKulago”, un bugo co anp. Cingi ebela: wasaSda abun bugo. - ni/er qoyilgo `adabe ba#e faracgi hezo, dir was, \alTi#efagi \alTe mun. H\alTun wugo was. \alTun &warab daha-maqabgo faracgi inSu]e pun bugo. inSuCa hebgi `adabe re{uleb bujun bugo. co qoya: qas inSul kweralda {ur{un wugo. $inda \al%e#efan faqubagi bi%un &warab farac `adabe &ay re{uleban Zun wugo. inSuCa abun bugo. - hedin, faqubagi bi%un{a, dir was, diyegi farac &oleb! 139. Жиндирго къвачIа баччуларесс чияр гьир баччулареб. $indirgo qwaza baXulareS xiyar hir baXulareb. 140. Жиндирго лъимал берцин рихьанищ – хвана хIалтIи! $indirgo ;imal bercin ri%ani& - [wana \alTi! 141. Жиндирго малъаз гIадин, мугъ хъассуларо. $indirgo ma;a# fadin, muv ]aSularo. 142. Жиндирго рагIи ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirgo rafi Kun Zaraw fadama# riJunaro. 143. Жиндирго ракь – чохьол эбел, чияр ракь – бессдал эбел. $indirgo rap - xo%ol ebel, xiyar rap - beSdal ebel. 144. Жиндирго рокъоб къадазги кумек гьабулеб. $indirgo roqob qada#gi kumek habuleb. 145. Жиндирго рокъобе гирулеб гьецIо тIадагьабила. $indirgo roqobe giruleb he`o Tadahabila. 146. Жиндирго рокъов – гIуцIцIарухъан, чияр рокъов – чумартухъан. $indirgo roqow - fu~aru]an, xiyar roqow - xumartu]an. 147. Жиндирго рокъов кинавго чи – ххан. $indirgo roqow kinawgo xi - {an. 148. Жиндирго черххалълъе гIакълу гьечIев «гIакъилассдассаги» цIунаги, жиндирго рукъалълъе гIадлу гьечIев «гIадилассдассаги» цIунаги. $indirgo xer{a:e faqlu hezew «faqilaSdaSagi» `unigi, $indirgo ruqa:e fadlu hezew «fadilaSdaSagi» `unagi. 149. Жиндирго чорххолI гьечIеб чиясс босулареб. $indirgo xor{o/ hezeb xiyaS bosulareb. 150. Жиндиргояб баххчун, чияраб гьурщун. $indirgoyab ba{xun, xiyarab hur&un. 151. Жини гIадин, хъалалъанги вукIунге, лIини гIадин, гьаналIанги вукIунге. $ini fadin, ]ala;angi wujunge, /ini fadin, hana/angi wujunge. 152. Жинццаго бицунеб – кинабго цIакъаб, чияцца бицунеб – кинабго квешаб. $inCago bicuneb - kinabgo `aqab, xiyaCa bicuneb - kinabgo kwe^ab. 153. Жинццаго бухъаралълъуве живго кколевила. $inCago bu]ara:uwe $iwgo Kolewila. Хханассул вукIаравила кIиго вас. Эбел-инссуе цIакъ вокьулев вукIаравила гьитIинав вас. КIудияв дагьав нахъе-ццеве цулев вукIаравила. Гьеб квеш букIарав кIудияв вацц ургъаравила, щиб гьабунидай эбел-инссуда гьитIинав вас рихинавизе кIвелаян. Цо къоялълъ вилълъаравила гьев инссуда асскIове, гьабурабила мацIцI. Дур гьитIинав васасс мун какулила, эмен. Дур кIалдиссан рокьукъаб махI чIвалилан гаргадулев вугила гьев. Инссуда асскIовегIан къазе, гьумер буссинабизе бегьуларилан гаргадулев вугила гьев бахьикъос. Жиндани, цIакъ берцинаб гурони, кинаб бугониги махI дудассан чIвачIила. {anaSul wujarawila jigo was. ebel-inSuye `aq wopulew wujarawila hiTinaw was. judiyaw dahaw na]e-Cewe culew wujarawila. heb kwe^ bu%araw judiyaw waC urvaravila, &ib habuniday ebel-inSuda hiTinaw was ri[inawi#e jwelayan. co qoya: wi:arawila hew inSuda aSjowe, haburabila ma~. dur hiTinaw wasaS mun kakulila, emen. dur jaldiSan ropuqab ma\ zwalilan gargadulew wugila hew. inSuda aSjowefan qa#e, humer buSinabi#e behularilan gargadulew wugila hew ba%iqos. $indani, `aq bercinab guroni, kinab bugonigi ma\ dudaSan zwazila. - ЛълъикI буго, дир вас, баркала! Метер гьабила дицца гьессулгун гара-чIвари. Мун ине бегьила, – ян абунила инссуцца. Инссухъе ахIилалде кIудияв ваццасс гьитIинассда гIезегIанго ражихIалаб квен кваназабунила. АхIанила инссуцца гьитIинав вас жиндихъего. Вугила эмен, понцIораб рахълъен гIадин, бахъун ццингун, таххбакIида гIодов чIчIун. Берал ругила цIадул цIун. «Гьанив дида ццеве чIчIа! – ян буюранила инссуцца. Гъоркьгоги ццин бахъун вугев эмен, жиндассан ражидул махI чIвани, дагьавги ццидаххинилан, вас нахъе-нахъе къалев вукIанила. Хханасс пикру гьабунила, валлагьин, кIудияв васасс бицараб жо битIараб батилин, гуревани гьав жинда асскIовегIан къаларого вукIинароанилан. Цинги гьев, щакъи-къаламги кодобе босун, хъвадаризе лIугьанила. - :ij bugo, dir was, barkala! meter habila diCa heSulgun gara-zwari. mun ine behila, – yan abunila inSuCa. inSu]e a\ilalde judiyaw waCaS hiTinaSda fefefango ra$i\alab kwen kwana#abunila. a\anila inSuCa hiTinaw was $indi]ego. wugila emen, _on`orab ra];en fadin, ba]un Cingun, ta{bajida fodow Zun. beral rugila `adul `un. «haniw dida Cewe Za! – yan buyuranila inSuCa. vorpgogi Cin ba]un wugew emen, $indaSan ra$idul ma\ zwani, dahawgi Cida{inilan, was na]e-na]e qalew wujanila. {anaS _ikru habunila, walahin, judiyaw wasaS bicarab $o biTarab batilin, gurewani haw $inda aSjowefan qalarogo wujinaroanilan. cingi hew, &aqi-qalamgi kodobe bosun, ]wadari#e /uhanila. - Ма, гьаб кагъатги босун, мун вазирассухъе а! – ян буюранила хханасс. Гьеб кагътида хъван букIарабила - «Гьаб кагъат босун вачIарав чи, щив гьев вугониги, чIвай!» – ян. Инссул тIадкъай тIубазе унев гьитIинав ваццассда, гьойда данде гIанкIкI гIадин, данде ккаравила кIудияв вацц. ЦIеххарабила киве унев вугевилан. Бицарабила гьитIинассги инссуцца вазирассухъе кагъат босун витIун унев вугилан. Инссуда живго берцин вихьизелъун, жинцца ххеххго тIубалин гьеб къваригIелилан, гьитIинав ваццассухъа бахъараб кагъатги босун, кIудияв вас вазирассухъе анила. Гьениве щун сагIаталдассан вазирасс гьессул бетIерги къотIарабила. «Ургъун гьагIде», – ян жиндирго хIамида малълъарав игьалиссессдагIан гIакълу гьечIев хханассда нахъа лъарабила кинабго. Бухъаралълъуве бухъарав кколевлъи, горбода гIащтIи лъураб меххалълъ, бичIчIарабила хханассул васассдаги. - ma, hab kavatgi bosun, mun wa#iraSu]e a! – yan buyuranila {anaS. heb kavtida ]wan bujarabila - «hab kavat bosun wazaraw xi, &iw hew wugonigi, zway!» – yan. inSul Tadqay Tuba#e unew hiTinaw waCaSda, hoyda dande fanJ fadin, dande Karawila judiyaw waC. `e{arabila kiwe unew wugewilan. bicarabila hiTinaSgi inSuCa wa#iraSu]e kavat bosun wiTun unew wugilan. inSuda $iwgo bercin wi%i#e;un, $inCa {e{go Tubalin heb qwarifelilan, hiTinaw waCaSu]a ba]arab kavatgi bosun, judiyaw was wa#iraSu]e anila. heniwe &un safataldaSan wa#iraS heSul beTergi qoTarabila. «urvun hafde», – yan $indirgo \amida ma:araw ihaliSeSdafan faqlu hezew {anaSda na]a ;arabila kinabgo. bu]ara:uwe bu]araw Kolew;i, gorboda fa&Ti ;urab me{a:, biZarabila {anaSul wasaSdagi. 154. Жинццаго веццарав чияцца какула. $inCago weCaraw xiyaCa kakula. 155. Жинццаго гьабураб жоялълъул дибирассе хIакъ букIунареб. $inCago haburab $oya:ul dibiraSe \aq bujunareb. 156. Жинццаго квани чехь унтулев, чияцца квани мугъ унтулев. $inCago kwani xe% untulew, xiyaCa kwani muv untulew. 157. Жинццаго квен кунев, кваницца живго кунев. $inCago kwen kunew, kwaniCa $iwgo kunew. 158. Жинццаго цIуничIеб къадру чияца цIунулареб. $inCago `unizeb qadru xiyaCa `unulareb. 159. Жинццагоги гьабулев, жиндиеги гьабулев. $inCagogi habulew, $indiyego habulew. 160. Жинццагоги кунареб, кунелълъеги биччалареб. $inCagogi kunareb, kune:egi biXalareb. 161. Жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила рацIцIалъи лIугьунеб. $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila ra~a;i /uhuneb. Мунагьал чураяв дир инссуда рагIун буго пуланав вехьассул цIакъ рацIцIа-ракъалъи цIунараб къайи-ссвери бугилан. Гьесс пикру гьабун буго, кинила гьеб вехьассул къайи-ссвериялда рацIцIалъи букIунеб? РацIцIалъи букIине бегьилила хъулухъчияссул рокъоб. Кин букIаниги, вехьассул лъималги цIцIалдокIанир цIцIалулел рукIун, багьанаги щун, эмен, цIцIалдокIаналълъул бетIер, гьезул бакIалде ун вуго. Рукъалълъул бетIергьан ватун вуго, гъансситода ццеве гIодовги чIчIун, эргъахъ (вехьассул тIил) къачIалев. Салам-каламалдасса, ххабар-кIалалдасса ххадуб, кигIан нечаниги, инссуцца гьессда бицун буго жив гьезухъе вачIиналълъул асслияб мурадги. Гьесс нуцIцIида нахъасса цIцIилицIцIги босанила, гъансситода гъоркьа рохъобахъги босанила, лълъухьа-кIучун къачIараб тIилалълъул ххведерги гъасситоде жанибе банила. Цинги, инссуда асскIов тамахбакIалда гIодовги чIчIун, гьесс абун буго, нижер анибила, Зайирбег, гьитIиназги кIудиязги – жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила, гьединлъидал батилилахха нижер къавулI рацIцIалъиги букIунеб. munahal xurayaw dir inSuda rafun bugo _ulanaw we%aSul `aq ra~a-raqa;i `unarab qayi-Sweri bugilan. heS _ikru habun bugo, kinila heb we%aSul qayi-Sweriyalda ra~a;i bujuneb? ra~a;i bujine behilila ]ulu]xiyaSul roqob. kin bujanigi, we%aSul ;imalgi ~aldojanir ~alulel rujun, bahanagi &un, emen, ~aldojana:ul beTer, hezul bajalde un wugo. ruqa:ul beTerhan watun wugo, vanSitoda Cewe fodowgi Zun, erva] (we%aSul Til) qazalew. salam-kalamaldaSa, {abar-jalaldaSa {adub, kifan nexanigi, inSuCa heCda bicun bugo $iw he#u]e waxina:ul aSliyab muradgi. heS nu~ida na]aSa ~ili~gi bosanila, vanSitoda vorpa ro]oba]gi bosanila, :u%a-juxun qazarab Tila:ul {wedergi vaSitode $anibe banila. cingi, inSuda aSjow tama[bajalda fodowgi Zun, heS abun bugo, ni$er anibila, #ayirbeg, hiTina#gi judiya#gi – $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila, hedin;idal batilila{a ni$er qawu/ ra~a;igi bujuneb. 162. Жинццайин урбаялда гьоцIцIо рагIизабурабан абурабила хьодоцца. $inCayin urbayalda ho~o rafi#aburaban aburabila $odoCa. 163. Жого гьечIого букарулебани, огъохъат букарилароан. $ogo hezogo bukarulebani, ovo]at bukarilaroan. 164. Жого гьечIого, нухде моххмохх реххиларилан абурабила царацца. $ogo hezogo, nu[de mo{mo{ re{ilarilan aburabila caraCa. 165. Жого гьечIого, жо букIунаро. $ogo hezogo, $o bujunaro. 166. Жого гьечIого, ссанде рахъу щваларо. $ogo hezogo, Sande ra]u &walaro. 167. Жонссокъ камураб къайи букIунареб, чакъал камураб рохь букIунареб. $onSoq kamurab qayi bujunareb, xaqal kamurab ro% bujunareb. 168. ЖужахIалълъувги цадахъ вукIине вокьиларев. $u$a\a:uwgi cada] wujine wopilarew. 169. ЖужахIалълъул цIеццаги бухIулареб жойила яхI. $u$a\a:ul `eCagi bu\ulareb $oyila ya\.

Гъ v 1. Гъагъал – ссогIал, кьварарал, бадибе рагIи абулел, цояб бер бахъулелълъул, цогидаб къапуларел, цинги тIаде вачIарав гьобол-гьудулассе квасгIан тамахал, нахгIан хIеренал. vaval - Sofal, pwararal, badibe rafi abulel, coyab ber ba]ule:ul, cogidab qa_ularel, cingi Tade wazaraw hobol-hudulaSe kwasfan tama[al, na[fan \erenal. 2. Гъадидаги кколебила бищунго гIакъилаб жибгойилан. vadidagi Kolebila bi&ungo faqilab $ibgoyilan. 3. Гъадидасса тIинчI лумияб. vadidaSa Tinz lumiyab. Гъадицца тIанчIида малълъулеб букIун буго, гIадамил лъимер гIодобе къулулеб бихьарабго, боржаян. ТIанчIицца абун буго - гIадамил лъимер гIодобе къулизегIанго чIчIеларила жиб, гьеб бихьарабго боржинила. Гьеб меххалълъ гъадицца гьелълъул бетIералда гозо кIутIун буго, цIцIодорил цIцIодоранги абулаго. Гьелда тIад бижараб буго «Гъадидасса тIинчI лумияб» абураб кици. vadiCa Tanzida ma:uleb bujun bugo, fadamil ;imer fodobe qululeb bi%arabgo, bor$ayan. TanziCa abun bugo - fadamil ;imer fodobe quli#efango Zelarila $ib, heb bi%arabgo bor$anila. heb me{a: vadiCa he:ul beTeralda go#o juTun bugo, ~odoril ~odorilangi abulago. helda Tad bi$arab bugo «vadidaSa Tinz lumiyab» aburab kici. 4. Гъадилаб – гъадие, цIцIудулаб – цIцIудуе. vadilab - vadiye, ~udulab - ~uduye. 5. ГъадилIа лачен. vadi/a laxen. 6. ГъадилIан лаченги лIугьунеб, лочнолIан гъедуги лIугьунеб. vadi/an laxengi /uhuneb, loxno/an vedugi /uhuneb. 7. Гъадихъе мокъокъ щолареб, щвани, инжит гьабулеб. vadi]e moqoq &olareb, &wani, in$it habuleb. 8. Гъадихъе щвараб хъарчигъаялълъ бахъулеб. vadi]e &warab ]arxivaya: ba]uleb. 9. Гъадицца лочнол бер бахъарабила. vadiCa loxnol ber ba]arabila. 10. Гъадицца гъадил бер бахъулареб, гIадамасс гIадамассул бер бахъулеб. vadiCa vadil ber ba]ulareb, fadamaS fadamaSul ber ba]uleb. 11. Гъадицца къвагъан ахIараб меххалълъ, тIанчIицца тIокIаб щибилан ахIилеб? vadiCa qwavan a\arab me{a:, TanziCa Tojab &ibilan a\ileb? 12. Гъадринибе карщгицин батIа-батIайисса чIвазе бегьулебила. vadrinibe kar&igicin baTa-baTayiSa zwa#e behulebila. 13. Гъазибегил талихI – аваданай Ххалун, Ххалунил талихI – аваданав Гъазибег. va#ibegil tali\ - awadanay {alun, {alunil tali\ - awadanaw va#ibeg. РакIалде щвезабе - «Аваданаб рукъ – рагьадго Алжан». Гъазибегги Ххалунги рукIана аваданлъиялда гIумру арал, рукъ мискинал – жалго бечедал, жалго херал – ракI бахIарал росс-лълъади. Херай Ххалуницца бицунаан, гьаб гIумруялде рахинегIан, дагьал кочIол рагIабиги абичIого, кьурдун цо-кIиго ссвериги бахъичIого, сордо бачIун, бусада хьибил лъурал росс-лълъади гурила жал. rajalde &we#abe - «awadanab ruq - rahadgo al$an». va#ibeggi {alungi rujana awadan;iyalda fumru aral, ruq miskinal - $algo bexedal, $algo [eral - raj ba\aral roS-:adi. [eray {aluniCa bicunaan, hab fumruyalde ra[inefan, dahal kozol rafabigi abizogo, purdun co-jigo Swerigi ba]izogo, sordo bazun, busada %ibil ;ural roS-:adi gurila $al. 14. Гъалай хъванилан, маххул гIарац лIугьунареб, дарай ретIунилан, хIамил чу лIугьунареб. valay ]wanilan, ma{ul farac /uhunareb, daray reTunilan, \amil xu /uhunareb. 15. ГъалатI ккедал абула илбисалълъ малълъунилан, цинги кици букIуна мунго дуццагойилан. valaT Kedal abula ilbisa: ma:unilan, cingi kici bujuna mungo duCagoyilan. 16. ГъалатI ккечIого, битIаралде ургъуларел. valaT Kezogo, biTaralde urvularel. 17. ГъалатI ккеялдасса гъалатI битIизабунгутIи кIудияб, мунагь гьабиялдасса мунагьалълъе мукIурлъи лълъикIаб. valaT KeyaldaSa valaT biTi#abunguTi judiyab, munah habiyaldaSa munaha:e mujur;i :ijab. 18. ГъалатI кколарев чи вукIунарев, малълъ кIутIулареб чу букIунареб. valaT Kolarew xi wujunarew, ma: juTulareb xu bujunareb. 19. ГъалатI кколарев чи вуго ретIун тIимугъгун, гъассда гIодов чIчIарав чи. valaT Kolarew xi wugo reTun Timuvgun, vaSda fodow Zaraw xi. 20. ГъалатI лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. valaT :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 21. ГъалатI нусго соналдассанги битIизабизе бегьулеб. valaT nucgo sonaldaSangi biTi#abi#e behuleb. 22. ГъалбацI асир гьабизе царал гьунар гIеларо, гъадил гунпара кьвагьун, гачил хъала тIеларо. valba` asir habi#e caral hunar felaro, vadil gun_ara pwahun, gaxil ]ala Telaro. 23. ГъалбацI гьечIеб рохьоб ци басандула. valba` hezeb ro%ob ci basandula. 24. ГъалбацI кинабго жоялдасса бергьунеб, инсан гъалбацIалдасса бергьунев. valba` kinabgo $oyaldaSa berhuneb, insan valba`aldaSa berhuneb. 25. ГъалбацI – царае ххан. valba` - caraye {an. 26. ГъалбацIазул бетIералда чахъу тараб боялдасса чахъабазул бетIералда гъалбацI тараб бо бергьунебила. valba`a#ul beTeralda xa]u tarab boyaldaSa xa]aba#ul beTeralda valba` tarab bo berhunebila. 27. ГъалбацIал гьалаглъизе гьой бетIерлъун ккогегийила. valba`al halag;i#e hoy beTer;un Kogegiyila. 28. ГъалбацIалълъ нахъе цIцIоко толеб, бахIарчиясс цIцIар толеб. valba`a: na]e ~oko toleb, ba\arxiyaS ~ar toleb. 29. ГъалбацIалълъул рачIчIлъуналдасса катил бетIерлъунго лълъикIила. valba`a:ul raZ;unaldaSa katil beTer;ungo :ijila. 30. Гъалдибералда месед бекьунилан, хIамил чу лIугьинаро. valdiberalda mesed bepunilan, \amil xu /uhinaro. 31. Гъанкъизе гъветIгицин берцинаб бищулебила. vanqi#e vwaTgicin bercinab bi&ulebila. 32. Гъанкъилищилан абурабила тIоххоцца, балагьилинхха цоян абурабила родоцца. vanqili&ilan aburabila To{oCa, balahilin{a coyan aburabila rodoCa. 33. ГъасстIа вукIун, бечелъарав мискинчи! vaSTa wujun, bexe;araw miskinxi! 34. ГъасстIа кватIани, эбел-ясалда гьоркьобги кколебила рагIи. vaSTa kwaTani, ebel-yasalda horpobgi Kolebila rafi. 35. ГъасстIа кватIани, я лълъадулгун рагIи кколеб, я гIемераб лълъим гьекъолеб. vaSTa kwaTani, ya :adulgun rafi Koleb, ya femerab :im heqoleb. 36. ГъасстIа кето кьарияй, бокьоб боцIцIи хIалакъай. vaSTa keto pariyay, bopob bo~i \alaqay. 37. ГъасстIа россассулгун рохъо бикьарай, хьагинире ххинкIал гIуж бан реххарай. vaSTa roSaSulgun ro]o biparay, %aginire {injal fu$ ban re{aray. 38. ГъасстIа цIа гьечIого, тIохда кIкIуй букIунареб. vaSTa `a hezogo, To[da Juy bujunareb. 39. Гъвалайин дие бокьулареб. vwalayin diye bopulareb. Гъвала букIун буго ххарил гIарахъалда ссверун лIугьун кваналеб. Гьеб гьойилан ккун, лIутун вачIунев чияссда гIадамаз абун буго, доб гьой гурин, гъвала бугилан. «Гъвалайин дие бокьулареб!» – ан цIцIукIа нахъ вуссун гьечIо. Гьал рагIаби ххутIун руго жо гуреб жоялдасса хIинкъарав чияссул хIакъалълъулI кицилъун. vwala bujun bugo {aril fara]alda Swerun /uhun kwanaleb. heb hoyilan Kun, /utun wazunew xiyaSda fadama# abun bugo, dob hoy gurin, vwala bugilan. «vwalayin diye bopulareb!» - an ~uja na] wuSun hezo. hal rafabi {uTun rugo $o gureb $oyaldaSa \inqaraw xiyaSul \aqa:u/ kici;un. 40. Гъвалида жибго жеги цIцIе гIечIеб бурутIилан кколебила. vwalida $ibgo $egi ~e hezeb buruTilan Kolebila. 41. Гъванща цIунулебги – мацIцI, гъванща буххулебги – мацIцI. vwan&a `unulebgi - ma~, vwan&a bu{ulebgi - ma~. 42. Гъванщу гIодулей, гIабдал елъулей. vwan&u foduley, fabdal ye;uley. 43. Гъваридаб гIурул хъуй дагьаб, гIакъилассул калам дагьаб. vwaridab furul ]uy dahab, faqilaSul kalam dahab. 44. Гъварул моцIцIу цIцIункIизе цIцIар ГIалиде ахIана, ЦIцIобалълъул накIкI щунщудун, щуб ГIумариде ккана. vwarul mo~u ~unji#e ~ar falide a\ana, ~oba:ul naJ &un&udun, &ub fumaride Kana. 45. Пачаяссул заманалда диванбегзаби рищун толаан. Гьезда гьоркьосса ришват цIцIикIкIун кьурал диванбегзабилъунги кколаан. _axayaSul #amanalda diwanbeg#abi ri&un tolaan. he#da horpoSa ri^wat ~iJun pural diwanbeg#abi;ungi Kolaan. Авар рахъалълъул Бакълъухъ бакIалдассан шаригIат диванхханаялде рищулел рукIун руго Могьохъ росулIа ГIумарги НитIа росулIа ГIалиги. Жидецца рищулезул гIемериссез ццебеккунго ГIали вищизе рагIи кьун букIун буго. Цинги, ГIумарил ришват цIцIикIкIараб меххалълъ, цIцIайи гьессде ккун буго. Цинги ГIалицца ццереххун реххссарал, магIарулазда гьоркьор кицилъун ххутIарал гьадал рагIаби абун руго. awar ra]a:ul baq;u] bajaldaSan ^arifat diwan{anayalde ri&ulel rujun rugo moho] rosu/a fumargi niTa rosu/a faligi. $ideCa ri&ule#ul femeriSe# CebeKungo fali wi&i#e ragi pun bujun bugo. cingi, fumaril ri^wat ~iJarab me{a:, ~ayi heSde Kun bugo. cingi faliCa Cere{un re{Saral, mafarula#da horpor kici;un {uTaral hadal rafabi abun rugo. 46. Гъвесс кваналессул гел рачлихъ бахъун букIунебила. vweS kwanaleSul gel raxli] ba]un bujunebila. 47. ГъветI бекидал, гIаркьалабазул бицунареб. vwaT bekidal, fadpalaba#ul bicunareb. 48. ГъветI бихьун – пихъ, чи вихьун – хIалтIи. vweT bi%un - _i], xi wi%un - \alTi. 49. ГъветI бихьун – рагIад, чи вихьун – къисмат. vweT bi%un - rafad, xi wi%un - qismat. 50. ГъветI бугеб бакIалда бихьинкетоги цIцIеги хьихьугейила. vweT bugeb bajalda bi%inketogi ~egi %i%ugeyila. 51. ГъветI гьороцца реххулеб, гIадан бугьтаналълъ толарев. vweT horoCa re{uleb, fadan buhtana: tolarew. 52. ГъветI кинаб бугониги кIваричIо, пихъ лълъикIаб бугони. vweT kinab bugonigi jwarizo, _i] :ijab bugoni. 53. ГъветI кьалбаз ккола, гIадан гьудул-гьалмагълъиялълъ ккола. vweT palba# Kola, fadan hudul-halmav;iya: Kola. 54. ГъветI пихъ бижулеб лълъикIаб, чи хIалтIулев лълъикIав. vweT _i] bi$uleb :ijab, xi \alTulew :ijaw. 55. Гъеду гъагъадунилан лочнол къимат холареб. vedu vavadunilan loxnol qimat [olareb. 56. Гъежххалатил гъеж бекаги, кунххалатил квер къотIаги. ve${alatil ve$ bekagi, kun{alatil kwer qoTagi. 57. Гъизараб чуризеялдасса чурараб цIунизе бигьаяб. vi#arab xuri#eyaldaSa xurarab `uni#e bihayab. 58. Гъизараб чуруларей, чурараб цIунуларей. vi#arab xurularey, xurarab `unularey. 59. Гъира бугони, хIалтIи жибго билълъуна. vira bugoni, \alTi $ibgo bi:una. 60. Гъира гьечIеб квалквал – хьул гьечIеб чIамчIам. vira hezeb kwalkwal - %ul hezeb zamzam. 61. Гъирун хвеялдасса хIулун хвейго бокьилилан абурабила царацца. virun [weyaldaSa \ulun [weygo bopililan aburabila caraCa. 62. ГъогъолIейила гьорчо гирулеб, бугелълъубейила боцIцIи унеб. vovo/eyila horxo giruleb, buge:ubeyila bo~i uneb. 63. Гъодоцца буххун, ралъад лIугIулареб. vodoCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 64. Гъонода къачIони, магьида жо кколаро. vonoda qazoni, mahida $o :olaro. 65. Гъоркь рекIараб жоги хIама бугила, хIамитIа рекIаравги хIама вугила. vorp rejarab $ogi \ama bugila, \amiTa rejarawgi \ama wugila. 66. Гъоркьан баккарабги чIчIикIарав, тIассан баккарабги чIчIикIарав. vorpan baKarabgi Zijaraw, TaSan baKarabgi Zijaraw. 67. Гъоркьан гьаналав, тIассан гьоролав. vorpan hanalaw, TaSan horolaw. 68. Гъоркьан тIутIурав, тIассан ххоххорав. vorpan TuTuraw, TaSan {o{oraw. 69. Гъоркье рортизейилан кьурулIе лIугьунарел, росун инейилан гIурулIе кIанцIуларел. vorpe rorti#eyilan puru/e /uhunarel, rosun ineyilan furu/e jan`ularel. 70. Гъоркьеххун бугеб цIцIеда тIадеххун бугеб бацIицца лълъим гъабургъинабугеян абурабила. vorpe{un bugeb ~eda Tade{un bugeb ba`iCa :im vaburvinabugeyan aburabila. 71. Гъоссогъадил тIинчI гIадав. voSovadil Tinz fadaw. 72. «Гъоссол цIураб къвачIиниб гIарац-месед кин балеб, хъублъи къватIибе чIехьон, жанисса чуричIого». «voSol `urab qwazinib farac-mesed kin baleb, ]ub;i qwaTibe ze%on, $aniSa xurizogo». 73. «ГъоссолI букIун, тIотIоцца тIогьолI бугеб найиде - «Дун лъаларищ, гьвел роцц!» – ан рогьоб къабихIаб бала». «voSo/ bujun, ToToCa Toho/ bugeb nayide - «dun ;alari&, hwel roC!» - an rohob qabi\ab bala». 74. ГъотIода рекъарабила пихъги букIунеб. voToda reqarabila _i]gi bujuneb. 75. ГъотIода ццерессан унелълъул, гIащтIи роццда нахъа бахъе. voToda CereSan une:ul, fa&Ti roCda na]a ba]e. 76. ГъотIодайила гъудул рещтIунел, нохъодейила маккал ссверулел. voTodayila vudul re&Tunel, no]odeyila maKal Swerulel. 77. ГъотIодасса гъотIоде кIанцIунилан гъадил лачен лIугьинаро. voTodaSa voTode jan`unilan vadil laxen /uhinaro. 78. ГъотIое къимат – пихъ бихьун, чияссе къимат – иш бихьун. voToye qimat - _i] bi%un, xiyaSe qimat - i^ bi%un. 79. ГъотIокье гурони гIеч бортулареб. voTope guroni fex bortulareb. 80. ГъотIол борххалъи лъала, рагIадалълъухъ балагьун, чияссул ритIухълъи лъала, гIамалалълъухъ балагьун. voTol bor{a;i ;ala, rafada:u] balahun, xiyaSul riTu];i ;ala, famala:u] balahun. 81. ГъотIоцца кьалбал, гIодоре унел гьечIони, эххеде риччала. voToCa palbal, fodore unel hezoni, e{ede riXala. 82. ГъоцIоцца махх кколеб, россасс чIчIужу кколей. voToCa ma{ Koleb, roSaS Zu$u Koley. 83. Гъугъай ххеххаб накIкIалълъул цIцIад хъандаяб букIуна. vuvay {e{ab naJa:ul ~ad ]andayab bujuna. 84. Гъурщил багьа лъаларев кепкил багьаяв вукIунарев. vur&il baha ;alarew ke_kil bahayaw wujunarew. 85. ГъурщитIа гъурущ лъунила бечелъи гIолеб. vur&iTa vuru& ;unila bexe;i foleb. 86. ГъутIбузда гIазу – гъудузе бертин. vuTbu#da fa#u - vudu#e bertin. 87. ГъутIбузул гIурччинлъи кьалбазул сахлъиялда бараб букIуна. vuTbu#ul furXin;i palba#ul sa[;iyalda barab bujuna.

Сс S Ссабру алжаналълъул кIулила. Sabru al$ana:ul julila. Ссабру гьабулеб бугилан чи валъаргъунге, си гIураб меххалълъ, биххулебин. Sabru habuleb bugilan xi wa;arvunge, si furab me{a:, bi{ulebin. Ссабру гьаби гIоларо, рекIелI гIакълу гьечIони. Sabru habi folaro, reje/ faqlu hezoni. Ссабру гьабурассе пайда кIудияб. Sabru haburaSe _ayda judiyab. Ссабру гьечIев чияссул гьабун жо релълъунаро. Sabru hezew xiyaSul habun $o re:unaro. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. Sabru - faqluya:ul {an. КIудияв чиясс васассул васассда малълъулеб букIун буго, ворехха, дир вас, мун ххеххдаруге, гIакълуялълъул ххан ссабруйин кколеб. judiyaw xiyaS wasaSul wasaSda ma:uleb bujun bugo, wore{a, dir was, mun {e{daruge, faqluya:ul {an Sabruyin Koleb. ЧIчIужу ячун мехх бахъилалдего, гьев ккун вуго рагъде. Рокъове щвечIого ун руго гIемерал санал. Гьасс пикру гьабулеб букIун буго чIчIужу жиндие ххияналъанадай, россассе анадайилан... Zu$u yaxun me{ ba]ilaldego, hew Kun wugo ravde. roqowe &wezogo un rugo femeral sanal. haS _ikru habuleb bujun bugo Zu$u $indiye {iyana;aday, roSaSe anadayilan... Аххирги гьав щун вуго сардилI жиндирго минаялде. Цин рокъове лIугьиналде, тIохдеги вахун, ццебетIалаялдассан рокъове валагьараб меххалълъ, бихьун буго таххида вегун цо бихьинчи вукIинги, гьессул бетIералда кверги лъун, жиндирго чIчIужу йикIинги. КIудияв инссул малълъ босичIев ххеххдарухъанасс, жанивеги лIугьун, цин хханжар кьабун буго бихьинчияссда, ракIалда букIун буго чIчIужуги чIвазе. a{irgi haw &un wugo sardi/ $indirgo minayalde. cin roqowe /uhinalde, To[degi wa[un, CebeTalayaldaSan roqowe walaharab me{a:, bi%un bugo ta{ida wegun co bi%inxi wujingi, heSul beTeralda kwergi ;un, $indirgo Zu$u yijingi. judiyaw inSul ma: bosizew {e{daru]anaS, $aniwegi /uhun, cin {an$ar pabun bugo bi%inxiyaSda, rajalda bujun bugo Zu$ugi zwa#e. «Вай! ЧIвана гури дуцца дурго унтарав вас!» – ан чIчIужу тIад ххурххарай меххалълъ, бичIчIун буго гьессда ссабру гIакълуялълъул ххан букIин. «way! zwana guri duCa durgo untaraw was!» - an Zu$u Tad {ur{aray me{a:, biZun bugo heSda Sabru faqluya:ul {an bujin. Ссабру тIагIарассухъа тIад гьабун жо босуге. Sabru TafaraSu]a Tad habun $o bosuge. Ссабру ццебе ккезабе, ццин нахъе ккезабе. Sabru Cebe Ke#abe, Cin na]e Ke#abe. Ссабруялда чIчIарассе пайда камулареб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIулел. Sabruyalda ZaraSe _ayda kamulareb, {e{daru]anaSul {iyalal \orgo {uTulel. Ссабруялълъ мегIер лълъухъалеб. Sabruya: mefer :u]akeb. Ссабруялълъул тIиналда – багIараб месед. Sabruya:ul Tinalda - bafarab mesed. Ссабуралълъул аххада - роххел. Sabura:ul a{ada - ro{el. Ссабруялълъул тIиналда тIогьол майдан рагIула. Sabruya:ul Tinalda Tohol maydan rafula. Ссабурассе – бохх, виххарассе – ратIа. SaburaSe - bo{, wi{araSe - raTa. Ссадакъа кье кваранаб квералълъ, кьураблъи квегIаб квералда лъаларедухъ. (Квараналълъ кьураб квегIалда лъазе кколареб). Sadaqa pe kwaranab kwera:, purab;i kwefab kweralda ;alaredu]. (kwarana: purab kwefalda ;a#e Kolareb). Ссадакъа кье рукъ бакъулареб, хIалтIи гьабе черхх чIвалареб. Sadaqa pe ruq baqulareb, \alTi habe xer{ zwalareb. Ссадакъаги къадеквенги – дагьаб жо. Sadaqagi qadekwengi - dahab $o. Ссадакъаялълъ хьихьулессул къадруги букIинаро, бараб гIетIалълъ тIувалессул къиматги хвеларо. Sadaqaya: %i%uleSul qadrugi bujinaro, barab feTa: TuwaleSul qimatgi [welaro. СсахIие жо рокъоб гьечIей, къолоде жо тIад ретIуней. Sa\iye $o roqob hezey, qolode $o Tad reTuney. СсахIил пайда гьабулаго къолол зарал ккарабила. Sa\il _ayda habulago qolol #aral Karabila. СсахIилги роцен лъазе ккола. Sa\ilgi rocen ;a#e Kola. СсахIихъ ссахI гурони щолареб. Sa\i] Sa\ guroni &olareb. СсахIицца къеларо, къолоцца бергьинаро (Жо гуреб жоялълъул бицунге). Sa\iCa qelaro, qoloCa berhinaro ($o gureb $oya:ul bicunge). СсахIицца хIама цIцIараб, рахъицца оц цIцIараб (хIал щун унтараб). Sa\iCa \ama ~arab, ra[iCa oc ~arab (\al &un untarab). Ссвакарассда нух гурхIулареб, вакъарассда чед гурхIулареб. SwakaraSda nu[ gur\ulareb, waqaraSda xed gur\ulareb. СсвакачIого чIчIани, чIчIечIого вилълъине кколев. Swakazogo Zani, Zazogo wi:ine Kolew. Ссванилан ккараб цIа рекIинеги бегьулеб, ссванилан тараб питна цIилъизеги бегьулеб. Swanilan Karab `a rejinegi behuleb, Swanilan tarab _itna `i;i#egi behuleb. Ссверун къачIеб азбар – цаби гьечIеб кIал. Swerun qazeb a#bar - cabi hezeb jal. СсалихIицца жергъен гIадин рекъезабе. Sali\iCa $erven fadin reqe#abe. Ссан – дуе, хур – дие, бекьизе – дуе, кваназе – дие. San - duye, [ur - diye, bepi#e - duye, kwana#e - diye. СсугъралIа чиясс гьабураб жо анкьго соналдассан гурони тIатунаребила. Suvra/a xiyaS haburab $o anpgo sonaldaSan guroni Tatunarebila. Ссугъур къан букъе, къехь биччан букъе. Suvur qan buqe, qe% biXan buqe. Ссундуе букIаниги, пал лълъикIаб къотIе. Sunduye bujanigi, _al :ijab qoTe. Ссундуего жиндир заман, ххасало-гIазу, риидал-цIцIад. Sunduyego $indir #aman, {asalo-fa#u, riidal-~ad. СсундулIго роцен букIине кколеб. Sundu/go rocen bujine Koleb. Ссундулго аххир букIунеб, анищалълъул бицен ххутIулеб. Sundulgo a{ir bujuneb, ani&a:ul bicen {uTuleb. Ссургу гIадинги вукIунгейила, жини гIадинги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила (Ссургу гIадин хъалалъанги вукIунгейила, жини гIадин гъорлIанги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила). Surgu fadingi wujungeyila, $ini fadingi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila (Surgu fadin ]ala;angi wujungeyila, $ini fadin vor/angi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila). Ссуриялдасса хвелго лълъикIила. SuriyaldaSa [welgi :ijila. Ссурун хвей – кIицIцIул хвей. Surun [wey - ji~ul [wey.