М m «Ма» бокьулев, «кье» рихарав. «ma» bopulew, «pe» ri[araw. «Ма ссахI!» – ан бачIунеб гIака, «ma Sa\!» - an bazuneb faka, «Кье ссахI!» – ан бачIунеб чу. «pe Sa\!» - an bazuneb xu. «Ма» – ялда ццебе хIетIе лъоге. «ma!» - yalda Cebe \eTe ;oge. Мавул рокьи букIунеб, кьовул божи букIунеб. mawul ropi bujuneb, powul bo$i bujuneb. Магжида нус бабадулеб рекIинчIеб меххалълъ, кIалдиб мацIцI кIичIардулеб гьересси бицунеб меххалълъ. mag$ida nus babaduleb rejinzeb me{a:, jaldib ma~ jizarduleb hereSi bicuneb me{a:. Магъал гьанахъ гьоэр щолареб (нилIее къваригIараб къоялълъ лълъикIалълъухъги квешаб щолареб). maval hana] hoer &olareb (ni/eye qwarifarab qoya: :ija:u]gi kwe^ab &olareb). Магъил гIел тезеги Аллагьассул хIукмуйила. mavil fel te#egi allahaSul \ukmuyila. Магъил ургъел гьабулагойила хIанчIчIил боххдул тIеренлъарал. mavil urvel habulagoyila \anZil bo{dul Teren;aral. МагъилI ругел хурзабазги хабалI ругел умумузул рукьбузги гьабизе жо гьечIо – хIара хIажат буго. mavi/ rugel [ur#aba#gi [aba/ rugel umumu#ul rupbu#gi habi#e - \ara \a$at bugo. Магъихъ балагьун, кьурде, цер. mavi] balahun, purdde, cer. Магь цIезе ссан гурел, ссахI цIезе хур гурел. mah `e#e San gurel, Sa\ `e#e [ur gurel. Магъихъ ралагьуге, гьакихъ ралагье. mavi] ralahuge, haki] ralahe. МагIарда бартуццаги лълъикIабаб кколебила. mafarda bartuCagi :ijabab Kolebila. МагIарда гIи бугев – гIаг гьечIеб шарбал, гIиялI куйдул ругев – тIох гьечIеб тIагъур. mafarda fi bugew - fag hezeb ^arbal, fiya/ kuydul rugew - To[ hezeb Tavur. МагIарда чан букIаго, чурун хьаг цIеда лъоге. mafarda xan bujago, xurun %ag `eda ;oge. МагIардаги гIундул ругел, гIалххудаги берал ругел. mafardagi fundul rugel, fal{udagi beral rugel. МагIарде ваханиги, гьитIинав кIодолъуларевила, гвандиниве рехханиги, кIудияв гьитIинлъуларевила. mafarde wa[anigi, hiTinaw jodo;ularewila, gwandiniwe re{anigi, judiyaw hiTin;ularewila. МагIарде гъуниги, хIамицца заз гурони кунареб. mafarde vunigi, \amiCa #a# guroni kunareb. МагIарде гIазу баги, гIухьби рокъой рачIине, гIурдаде саву ккаги, вокьулессда бер чIвазе. mafarde fa#u bagi, fu%bi roqoy razine, furdade sawu Kagi, wopuleSda ber zwa#e. МагIарде гIазу бани, гIурухъе цIцIорой кколеб. mafarde fa#u bani, furu]e ~oroy Koleb. МагIарзухъа кIалдибегIан къокъаб жойила гьересси. mafar#u]a jaldibefan qoqab $oyila hereSi. «МагIарзухъан бачIаги!» - ян, чед кьун, воххизавуге дун, гьумер битIун кIалъараб кIалалълъ воххизаве дун. «mafar#u]an bazagi!» - yan, xed pun, wo{i#awuge dun, humer biTun ja;arab jala: wo{i#awe dun. МагIарул киниялълъ гIадин магIарул чияссул черхх лълъадаруларо. mafarul kiniya: fadin mafarul xiyaSul xer{ :adarularo. МагIарул мацIцIалда кечI ахIулел, гIурус мацIцIалълъ гаргадулел магIарулал. mafarul ma~alda kez a\ulel, furus ma~a: gargadulel mafarulal. МагIарухъ дибирлъи щоларев – лъарагIалде, лъарагIалда дибирлъи щоларев – Нугъаялде. mafaru] dibir;i &olarew - ;arafalde, ;arafalda dibir;i &olarew - nuvayalde. МагIарухъе вачIани, дурго гьобол лъаларев, Буртилӏе вачIани, дурго хIама лъаларев. mafaru]e wazani, durgo hobol ;alarew, burti/e wazani, durgo \ama ;alarew. МагIирокъоб гIоди рекъараб, берталълъ аваданлъи рекъараб. mafiroqob fodi reqarab, berta: awadan;i reqarab. МагIицца квен босарай, кочIоцца росс восарай. mafiCa kwen bosaray, kozoCa roS wosaray. МагIицца магIирукъ берцин гьабулеб. mafiCa mafiruq bercin habuleb. МагIу кIиго батIияб букIунебила, цояб чваххун бачIунеб, цояб бачIинабураб. mafu jigo baTiyab bujunebila, coyab xwa{un bazuneb, coyab bazinaburab. МагIу-рагIиялълъул ххалалъиго щиб, ххарицел гуреб жо мокърукьги гьечIин. Гьуя-гьараялълъул гьарзалъиго щиб, хъандиро гуреб жо магIида гьечIин. mafu-rafiya:ul {ala;igo &ib, {aricel gureb $o moqrupgi hezin. vuya-haraya:ul har#a;igo &ib, ]andiro gureb $o mafida hezin. НекIо кицилъун тIиритIарал гьал рагIабаз бичIчIизабулеб буго мискинчияссухъ гIоди гIададиссеб бугилан. МагIихъаналда рагIун букIун гьечIо - «БоцIцIи хIажат гьечIо, хIара къваригIун буго», – абураб битIараб кици. nejo kici;un TiriTaral hal rafaba# biZi#abuleb bugo miskinxiyaSu] fodi fadadiSeb bugilan. mafi]analda rafun bujun hezo - «bo~i \a$at hezo, \ara qwarifun bugo», - aburab biTarab kici. МагIу рекъезе – рагIи, кечI рекъезе – далалай. mafu reqe#e - rafi, kez reqe#e - dalalay. МагIу-рорчIи хханассул гIадаб, хвел букъи Гергил гIадаб. mafu-rorzi {anaSul fadab, [wel buqi gergil fadab. МагIу хвалилI ахIе, кечI берталI ахIе. mafu [wali/ a\e, kez berta/ a\e. МагIуги кечIги, рекIеда бухIараб меххалълъ гурони, бачIунаро. mafugi kezgi, rejeda bu\arab me{a: guroni, bazunaro. Мадугьал квешлъани – рукъ хисе, чIчIужу квешлъани – цIцIар тIаме, чу квешлъани – биче. maduhal kwe^;ani - ruq [ise, Zu$u kwe^;ani - ~ar Tame, xu kwe^;ani - bixe. Мадугьал лълъикIав гьоркьоб къед борххатав, гьудул лълъикIав рукъ рикIкIадав. maduhal :ijaw horpob qed bor{araw, hudul :ijaw ruq riJadaw. Мадугьал лълъикIассул ражихо-хоно россассе арабила, мадугьал квешассул лълъикIай яс рокъой ххутIарайила. maduhal :ijaSul ra$i[o-[ono roSaSe arabila, maduhal kwe^aSul :ijay yas roqoy {uTarayila. Мадугьалассда велъуге, бадибчIвай бихьизе гурин. maduhalaSda we;uge, badibzway bi%i#e gurin. Мадугьалассул гьобол хунилан, Гьолокье магIиде арай. maduhalaSul hobol [unilan, holope mafide aray. Мадугьалассул хIалтIи малълъунги, ясал чIчIун тогейила. maduhalaSul \alTi ma:ungi, yasal Zun togeyila. Мадугьалассул хIелеко хъазлъун бихьулебила. maduhalaSul \eleko ]a#;un bi%ulebila. Мадугьалассул чед гьуинаб, чияр чIчIужу берцинай. maduhalaSul xed huinab, xiyar Zu$u bercinay. Мадугьалассулгун гьоркьоблъи бокьарасс рагьда гьой хьихьулареб. maduhalaSulgun horpob;i boparaS rahda hoy %i%ulareb. Мадугьалзабазги беццани, цIцIилцIцIиеги росс щолевила (цIцIилицIцIги россассе унебила). maduhal#aba#gi beCani, ~il~iyegi roS &olewila (~ili~gi roSaSe unebila). Мадугьалихъ йигей палихъаналда щибго лъалареб, лъаларей рикIкIадегIан йигелда «кинабго лъалеб». maduhali] yigey _ali]anajda &ibgo ;alareb, ;alarey ruJadefan yigelda «kinabgo ;aleb». Мадугьалихъги ватугеги кIкIухIалав чи, хобги асскIобе ккогеги хIалихьатав чияссда. maduhali]gi watugegi Ju\alaw xi, [obgi aSjobe Kogegi \ali%ataw xiyaSda. Мазандаран дарай диеги щвечIо, жулпакатаналда дунги рекъечIо. ma#andaran daray diyegi &wezo, $ul_akatanalda dungi reqezo. Майданалда баххчун, цер чанахъанасс толаро. maydanalda ba{xun, cer xana]anaS tolaro. Мазлумассе зулмуялълъул къоялдасса залимассе гIадлуялълъул къо захIмалъулеб. ma#lumaSe #ulmuya:ul qoyaldaSa #alimaSe fadluya:ul qo #a\ma;uleb. Макру-хIила гIемерасс цо тIабигIат кколаро. makru-\ila femeraS co Tabifat Kolaro. Макьидасса бергьараб жо гьечIебила. mapidaSa berharab $o hezebila. Макьие гурони, вегизе ккогеги. mapiye guroni, wegi#e Kogegi. Макьие ссабру гьечIеб, рокьуе берцинлъи гьечIеб. mapiye Sabru hezeb, ropuye bercin;i hezeb. Макьу гьуинал беразда сардил ххалалъи лъалареб. mapu huinal bera#da sardil {ala;i ;alareb. Макьу тарав тушман ххадув ккогеги. mapu taraw tu^man {aduw Kogegi. Макьу толеб жо – ургъел, гIадан холеб жо – ххиял. mapu toleb $o - urvel, fadan [oleb $o - {iyal. Макьу щварал кьижула, рокьи ккарал ссвердула. mapu &waral pi$ula, ropi Karal Swerdula. Мали Къвегъадаго, къвал мажгитухъго. mali qwevadago, qwal ma$gitu]go. Къвегъада буго ххунздерил хабалазда асскIоб бугеб хварал росулеб мали лъолеб бакI. Кици хIалтIизабула молода лъоларевги къвалицца вухьунаревги чи вукIунарин, чIухIдаруге абураб магIнаялда. qwevada bugo {un#deril [abala#da aSjob bugeb [waral rosuleb mali ;oleb baj. kici \alTi#abula moloda ;olarewgi qwaliCa wu%unarewgi xi wujunarin, zu\daruge aburab mafnayalda. Мала Нассрудинида гьикъарабила жаназадул молол ццебейищин лълъикI букIунеб, нахъайищилан. Ццебе-нахъаялълъул батIалъи гьечIин, тIад лълъикIаб букIунарилан абурабила гьесс. mala naSrudiniCa hiqarabila $ana#adul molol Cebeyi&in :ij bujuneb, na]ayi&ilan. Cebe-na]aya:ul baTa;i hezin, Tad :ijab bujunarilan aburabila heS. Мала Нассрудинил далай лIугIаниги, чIандаххабаралълъе лIугIи гьечIебила. mala naSrudinil dalay /ufanigi, zanda{abara:e /ufi hezebila. Мала Нассрудинидаги илбисалдаги гьоркьоб къотIи ккун букIарабила, цо-цо кечI ахIун бахъинегIан, цоцазул гъежда рекIине. Цин илбисалълъул гъежда рекIарав Мала Нассрудиницца ахIарабила лIугIиго гьечIеб «далай-далай». «ЛIугIуларищ? ЛIугIуларищ?» – ан зигардулебги букIун, илбисалълъ гьарарабила, жиб дур гъеждаги рекIинарин, кечIги ахIиларин, талихI кьегийин, гъоркье лIугьаян. mala naSrudinidagi ilbisaldagi horpob qoTi Kun bujarabila, co-co kez a\un ba]inefan, coca#ul ve$da rejine. cin ilbisa:ul ve$da rejaraw mala naSrudiniCa a\arabila /ufigo hezeb «dalay-dalay». «/ufulari&? /ufulari&?» - an #igardulebgi bujun, ilbisa: hararabila, $ib dur ve$dagi rejinarin, kezgi a\ilarin, tali\ pegiyin, vorpe /ufayan. МалахIосен ахIарав ахIе, ХIункърае кьурассе кье. mala\osen a\araw a\e, \unqraye puraSe pe. Малъ кIутIаниги, ботIрода унтулеб. ma; juTanigi, boTroda untuleb. Малълъаниги лъалареб, бетIер гьодораб бугони, малълъичIониги босулеб, бетIер цIцIодораб бугони. ma:anigi ;alareb, beTer hodorab bugoni, ma:izonigi bosuleb, beTer ~odorab bugoni. Малълъараб босизе чи тIагIун ххутIугегийила. ma:arab bosi#e xi Tafun {uTugeyila. Малълъараб босуларевги – ахIмакъ, босуларессда малълъаравги – гIабдал. ma:arab bosularewgi - a\maq, bosulareSda ma:arawgi - fabdal. Малълъараб гьабе, гьикъараб бице. ma:arab habe, hiqarab bice. Малълъараб гьабичIев ХIавал ГIалицца хIуличIого бана гIака магIида. ma:arab habizew \awal faliCa \ulizogo bana faka mafida. Малълъараб гьабуни, дагIба кколаро, гьикъараб бицани, кьал букIунаро. ma:arab habuni, dafba Kolaro, hiqarab bicani, pal bujunaro. Малълъараб гьабуни, мекъсса кколаро. ma:arab habuni, meqSa Kolaro. Малълъараб гьудуласс – гьабураб дицца. ma:arab hudulaS - haburab diCa. Малълъарабги гьабичIо, гьикъун бихье жиндаго, гьикъарабги бицинчIо, гьеле живго чи ццеве. ma:arabgi habizo, hiqun bi%e $indago, hiqarabgi bicinzo, hele $iwgo xi Cewe. Малълъарабги лъаларей, лъарабги гьабуларей. ma:arabgi ;alarey, ;arabgi habularey. Малълъарассул кIал бекулареб, кIанцIарассул бохх гурони. ma:araSul jal bekulareb, jan`araSul bo{ guroni. Малълъарассул малълъарабги гьабунила жиндир эбел хварайилан абурабила Мала Нассрудиницца. ma:araSul ma:arabgi habunila $indir ebel [warayilan aburabila mala naSrudiniCa. Малълъаризе цIакъав, гьабизе къадарав. ma:ari#e `aqaw, habi#e qadaraw. Малълъарун чи лIугьунарев, буххун хIамил чу лIугьунареб. ma:arun xi /uhunarew, bu{un \amil xu /uhunareb. Малълъарухъаби гIемерлъани, гIадлу холеб. ma:aru]abi femer;ani, fadlu [oleb. Малълъизе киназдаго лъалеб, гьабизе цояссда гурони лъалареб. ma:i#e kina#dago ;aleb, habi#e coyaSda guroni ;alareb. Малълъизе чи камуларо, малълъараб босизе бетIер букIине ккола. ma:i#e xi kamularo, ma:arab bosi#e beTer bujine Kola. «Малълъизе чи тIагIаги дур лъималазе!» - ян абурабила цоялълъ. «Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босугеги дуразго!» – ян абурабила дандеялълъ. «ma:i#e xi Tafagi dur ;imala#e!» - yan aburabila coya:. «ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosugegi dura#go!» - yan aburabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIагиян гьарарабила цоялълъ, малълъараб босизе чи нужерги тIагIагиян хьамурабила дандеялълъ. ma:i#e xi Tafagiyan hararabila coya:, ma:arab bosi#e xi nu$ergi Tafagiyan %amurabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босаги. ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosagi. МалълъичIеб гьабуге, гьикъичIеб бицунге. ma:izeb habuge, hiqizeb bicunge. МалълъичIеб гьабурав, кьечIеб босарав. ma:izeb haburaw, pezeb bosaraw. МалълъичIониги лъалеб, лъалесс гьабулелълъухъ ралагьани. ma:izonigi ;aleb, ;aleS habule:u] ralahani. МалълъичIониги лъалей, лъачIониги гьабулей. ma:izonigi ;aley, ;azonigi habuley. Малълъ босе гьитIинго, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьасс цIунаги. ma: bose hiTingo, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaS `unagi. Малълъа ццебеялдасса ххадуб. ma:a CebeyaldaSa {adub. Малълъулел гIемерлъани, гIенеккулел дагьлъула. ma:ulel femer;ani, feneKulel dah;ula. Малълъун гуребила лъалеб, бихьунила (Малълъун гурелила цIцIодорлъулел, бихьунила). ma:un gurebila ;aleb, bi%unila (ma:un gurelila ~odor;ulel, bi%unila). Малълъун гуро чудкицца балкан кунеб, куцан гуро царацца къехь бищулеб. ma:un guro xudkiCa balkan kuneb, kucan guro caraCa qe% bi&uleb. МалълъичIого цIцIаларав, цIцIаличIого дурусав. ma:izogo ~alaraw, ~alizogo durusaw. Малълъун чиги лIугьунарев, рахъдал мучариги лIугьунареб. ma:un xigi /uhunarew, ra]dal muxarigi /uhunareb. Малълъухъе хьваде, хьихьухъе рукIа. ma:u]e %wade, %i%u]e ruja. Марагадал гурга габунибги бан, гаргаралълъул хъаба хъорщодаги лъун. maragadal gurga gabunibgi ban, gargara:ul ]aba ]or&odagi ;un. Маргъалалълъул берцинлъи, кунада ххун, цIцIикIкIуна, къадруги дагьлъуларо, ххечIого тунин абун. marvala:ul bercin;i, kunada {un, ~iJuna, qadrugi dah;ularo, {ezogo tunin abun. Маргьабацца кантIула, магъалоялълъ кIвекIула. marhabaCa kanTula, mavaloya: jwejula. МаркIачIуде вачIунев кIичIудеги вачIунев, кIичIван тIагъур гIинда бан, богодеги вачIунев. marjazude wazunew jizudegi wazunew, jizwan Tavur finda ban, bogodegi wazunew. МасслихIаталълъ рекъезарула, мацIцIицца ратIа гьарула. maSli\ata: reqe#arula, ma~iCa raTa harula. МатIу квешаб бугилан, гIайиб гьелде реххуге, матIуялда гIайиб щиб, дур куц квешаб бугони. (МатIуялда гIайиб щиб, щайтIадул куц бугони). maTu kwe^ab bugilan, fayib helde re{uge, maTuyalda fayib &ib, dur kuc kwe^ab bugoni. (maTuyalda fayib &ib, &ayTadul kuc bugoni). МатIуялда лъураб тIанкI ххеххго бихьулареб. maTuyalda ;urab Tanj {e{go bi%ulareb. МатIуялда лъураб цо тIанкIалълъ тIолабго матIу ссурукъ гьабула, цо кIкIухIалай гIаданалълъ тIолабго гвай ссуризабула. maTuyalda ;urab co Tanja: Tolabgo maTu Suruq habula, co Ju\ulay fadana: Tolabgo gway Suri#abula. Маххссара гажиялде ссверулеб, меххтел огьогьоялда лIугIулеб. ma{Sara ga$iyalde Sweruleb, me{tel ohohoyalda /ufuleb. Маххссара гьабе, бакI бихьун. ma{Sara habe, baj bi%un. Маххссара лъаларессе маххссара гьабулареб. ma{Sara ;alareSe ma{Sara habulareb. Маххссара лълъикIаб, кIиго чи велъараб. ma{Sara :ijab, jigo xi we;arab. Маххссараялълъе гIологи гьересси бищунгейила. ma{Saraya:e fologi hereSi bi&ungeyila. Махх кьавуялълъ куна, гIадан ургъалицца куна. ma{ pawuya: kuna, fadan urvaliCa kuna. Маххул гел цIулал гелалде ккарабила, маххул нуцIцIа цIулал нуцIцIаялде ккарабила. ma{ul gel `ulal gelalde Karabila, ma{ul nu~a `ulal nu~ayalde Karabila. Маххщалицца нилIеда квен гьаруларо, жинццаго нилIее кьола. ma{&aliCa ni/eda kwen harularo, $inCago ni/eye pola. «Маххщел бугев» ХIасанил ГIали вукIаго, цоябги оц хъве! «ma{&el bugew» \asanil fali wujago, coyab oc ]we! Маххщел гьечIев гьабигьан – агьлулъун гьечIев дибир. ma{&el hezew habihan - ahlu;un hezew dibir. Маххщелги гьунарги – гьадингояб жо, гьудуллъи бугони, нухда ккола иш. ma{&elgi hunargi - hadingoyab $o, hudul;i bugoni, nu[da Kola i^. Маххщелги гьунарги ххвалчацца къотIулареб. ma{&elgi hunargi {walxaCa qoTulareb. МахI квешалълъуб тIутI гIемераб. ma\ kwe^a:ub TuT femerab. МахIаги гIагIаги гьечIони, мама букIунареб. ma\agi fafagi hezoni, mama bijunareb. МахIалда хIал букIаго, хIетI босе. ma\alda \al bujago, \eT bose. МахIамалъун пер гурев, ГьатIиналъун цIцIам гурев. ma\ama;un _er gurew, haTina;un ~am gurew. МахIцараб рекIелIан тIокIкIараб рагIи бачIунареб. ma\carab reje/an ToJarab rafi bazunareb. МацIцI борхьилги лъан лълъикIаб. ma~ bor%ilgi ;an :ijab. МацIцI гьой гуро, гьеб раххссида чIчIоларо. ma~ hoy guro, heb ra{Sida Zolaro. МацIцI гIадамассул кванаге, гIиял кванай. ma~ fadamaSul kwanage, fiyal kwanay. МацIцI кунаро, кваназе жо кье. ma~ kunaro, kwana#e $o pe. МацIцI кIалдиб те, кIал богIое те. ma~ jaldib te, jal bofoye te. МацIцI лъаларев цIцIогьор хваги, цIцIар лъаларев тушман хваги. ma~ ;alarew ~ohor [wagi, ~ar ;alarew tu^man [wagi. МацIцI лъалев – чода, чол бетIергьан – лъелго. ma~ ;alew - xoda, xol beTerhan - ;elgo. МацIцI ххалатассул гIакълу къокъабила. ma~ {alataSul faqlu qoqabila. МацIцIалда гьоцIцIо бугев, рекIелI загьру бугев. ma~alda ho~o bugew, reje/ #ahru bugew. МацIцIалда нацIцI барав (МацIцI букарарав чи). ma~alda na~ baraw (ma~ bukararaw xi). МацIцIалда ракьа гьечIеб, гьелълъни ракьа бекулеб. ma~alda rapa hezeb, he:ni rapa bekuleb. МацIцIалда тIад – гьоцIцIо, мацIцIалда гъоркь – загьру. ma~alda Tad - ho~o, ma~alda vorp - #ahru. МацIцIалда хIал кIолаго, кIудиялде ваккуге, каламалълъ реххулаго, ххвалчаде квер бегьуге. ma~alda \al joraro, judiyalde waKuge, kalama: re{ulago, {walxade kwer bepuge. МацIцIалда цIцIам бугев – цIцIанда борохь барав. ma~alda ~am bugew - ~anda boro% baraw. МацIцIалда чаран лъурай мунги, чарххида цаби ккурай дунги. ma~alda xaran ;uray mungi, xar{ida cabi Kuray dungi. МацIцIалде гьоцIцIо тIун, гьодилI жо балев. ma~alde ho~o Tun, hodi/ $o balew. МацIцIид чи чIвала, цIцIогьод оц хъола. ma~id xi zwala, ~ohod oc ]ola. МацIцIил цIцIад барав, цIцIогьол гIор щварав. ma~il ~ad baraw, ~ohor for &waraw. МацIцIихъанасс чияр рукъ, цIа гъвечIого, бухIулеб. ma~i]anaS xiyar ruq, `a vwezogo, bu\uleb. МацIцIихъанассул кIал цIцIороги, цIцIогьорассул бер бахъаги. ma~i]anaSul jal ~orogi, ~ohoraSul ber ba]agi. МацIцIихъанассул кIалалдасса цIунаги, цIцIогьорассул квердасса цIунаги. ma~i]anaSul jalaldaSa `unagi, ~ohoraSul kwerdaSa `unagi. МацIцIицца чи чIвалев, боцIцIуцца вичун восулев. ma~iCa xi zwalew, bo~uCa wixun wosulew. МацIцIххалат, гIакълукъокъ. ma~{alat, faqluqoq. МачIчIадалда хIанчIида бадиб тIатIи бихьарабила. maZadalda \anzida badib TaTi bi%arabila. Маялда мал бани, кьеялда къвал базе кколеб. mayalda mal bani, peyalda qwal ba#e Koleb. Маян бихьизе кодобеги кьолебила дуниял, кьурун бахъун, кодоссаги унебила дуниял. mayan bi%i#e kodobegi polebila duniyal, purun ba]un, kodoSagi unebila duniyal. Маян кьечIони, дунги хваги, кьураб босичIони, мунги хваги. mayan pezoni, dungi [wagi, purab bosizoni, mungi [wagi. Маян кьолеб гурони, кьеян гьарулеб къо бачIунгеги. mayan poleb guroni, peyan haruleb qo bazungegi. Маян кьураб босичIони, кьеян гьаризе кколеб. mayan purab bosizoni, $oyalde hari#e Koleb. Маян кьураб жоялде божи цIцIикIкIараб. mayan purab $oyalde bo$i ~iJarab 151. Маян кьураб кьагIрил гьан квине лъачIев хIалихьат, ЦIцIай эххеде, беххеб, хераб гIакдал тIеренчехь. mayan purab pafril han kwine ;azew \ali%at, ~ay e{ede, be{eb, [erab fakdal Terenxe%. 152. Мегеж танщинав гIакъил гуревила. mege$ tan&inaSul faqil gurewila. 153. Мегеж ххалатассул гIакълу къокъабила. mege$ {alataSul faqlu qoqabila. Цо цIцIалунчияссда гьедин хъван батарабила тIехьалда. Валлагьин, дир хIакъалълъулIги гьединаб пикру ккезе бегьулилан, зарукьги ккун, ххутIараб мегеж чIурхIулев вукIанила гьев. Магжида парххараб цIаялълъ гьессул михъалги чIурхIун рехханила. Цинги доб тIехьалда батараб абиялда гъоркь гьесс хъванила - «Валлагь, битIарабги букIун буго!» co ~alunxiyaSda hedin ]wan batarabila Te%alda. walahin, dir \aqa:u/gi hedinab _ikru Ke#e behulilan, #arupgi Kun, {uTarab mege$ zur\ulew wujanila hew. mag$ida _ar{arab `aya: heSul mi]algi zur\un re{anila. cingi dob Te%alda batarab abiyalda vorp heS ]wanila - «wlwh, biTarabgi bujun bugo!» 154. Мегеж хъахIлъанагIан гIакълу ботIролIе. mege$ ]a\;anafan faqlu boTro/e. 155. Мегеж хIурул цIун букIаниги кIваричIила, чехь гIорцIцIун бугони. mege$ \urul `un bujanigi jwarizila, xe% for~un bugoni. 156. Мегежали дагIнидаги букIунеб, михъалали катидаги рукIунел. mege$ali dafnidagi bujuneb, mi]alali katidagi rujunel. 157. Мегежги михъалги гIолелани, бегунги бихьинчи йикIинаан. mege$gi mi]algi folelani, begungi bi%inxi yijinaan. 158. Мегежни кIудияб бугоан, гIакълу гьитIинаб гьечIебани. mege$ni judiyab bugoan, faqlu hiTinab hezebani. 159. Мегьед кьурай – каранда, керен кьурай – мугъалда. mehed puray - karanda, keren puray - muvalda. 160. МегIер бичилалде ххер биче, ххер бичилалде хьацIцI биче (къадараб ццебе биче, лълъикIаб ххадуб биче). mefer bixilalde {er bixe, {er bixilalde %a~ bixe (qadarab Cebe bixe, :ijab {adub bixe). 161. МегIер мегIералде кколаребила, гIадан гIадамассде кколевила. mefer meferalde Kolarebila, fadan fadamaSde Kolewila. 162. МегIералда нахъаги мегIер батизе бегьулебила. meferalda na]agi mefer bati#e behulebila. 163. МегIералълъул рикъзи метер бачIунеб. mefera:ul riq#i meter bazuneb. 164. МегIералълъ кквечIеб авлахъалълъ кколареб. mefera: Kwezeb awla]a: Kolareb. 165. МегIер кIкIванищ? ГIор кIкIванищ? (Яшав гьабизеги гIадамазулгун хIал рекъезабизеги гьедигIанассеб захIмат баччизе кколилан абураб магIна). mefer Jwani&? for Jwani&? (ya^aw habi#egi fadama#ulgun \al reqe#abi#egi hedifanaSeb #a\mat baXi#e Kolilan aburab mafna). 166. МегIер мегIералде щун бугилан абуни, божа, гIадамасс ругьунаб гIамал тун бугилан абуни, божуге. mefer meferalde &un bugilan abuni, bo$a, fadamaS ruhunab famal tun bugilan abuni, bo$uge. 167. МегIер радал беге, гIор къаденахъе беге. mefer radal bege, for qadena]e bege. 168. МегIер цIураб гIиялIа гIангис гIоркIкIен бищарав, хъутан цIурал цIцIаналIа цIцIодегIен балагьарав. mefer `urab fiya/a fangis forJen bi&araw, ]utan `ural ~ana/a ~odefen balaharaw. 169. МегIергун барщун, гIанкIкI тIубаларо. mefergun bar&un, fanJ Tubalaro. 170. Мекъаб нух ккурассе битIараб нух бецIцIаб. meqab nu[ KuraSe biTarab nu[ be~ab. 171. Мекъаб цIул гIадав, цIулалълъ ноцIцI гIадав. meqab `ul fadaw, `ula: no~ fadaw. 172. Мекъалда асскIоссанила ритIухълъи унеб. meqalda aSjoSanila riTu];i uneb. 173. Мекълъи – гIакълуялълъул загIиплъи. meq;i - faqluya:ul #afi_;i. 174. Мекъиял нухал гIемер рукIуна, битIараб цо гурони букIунаро. meqiyal nu[al femer rujuna, biTarab co guroni bujunaro. 175. Мекъсса гьабуниги, цин-цин битIун кколеб, битIун гьабурабги цин-цин мекъсса кколеб. meqSa habunigi, cin-cin biTun Koleb, biTun haburabgi Cin-cin meqSa Koleb. 176. Мекъи кколарев гIакъил ватичIев, нух къосунарев ццевехъан ватичIев. meqi Kolarew faqil watizew, nu[ qosunarew Cewe]an watizew. 177. Мелъел – лъолъол, лъеретI – гъогъол, гъедел – цIулал, цIцIилкьал – ролIул. me;el - ;o;ol, ;ereT - vovol, vedel - `ulal, ~ilpal - ro/ul. 178. Мергил зуни зобалазде рагIарай. mergil #uni #obala#de rafaray. 179. Мерго меседилай, тIагъди гIарцулай. mergo mesedilay, Tavdi farculay. 180. Месед балагьизе арав, гьеб бухъулаго хваравила. mesed balahi#e araw, heb bu]ulago [warawila. 181. Месед букIин гIоларо, меседил квералги рукIине ккола. mesed bujin folaro, mesedil kweralgi rujine Kola. 182. Месед кьавуялълъ кунареб, гIарац гIонкIкIоцца унареб. mesed pawuya: kunareb, farac fonJoCa unareb. 183. Месед лъала биани, чи лъала боцIцIуда гьоркьов, чу лъала рилълъадалъун, квешай чIчIужугIаданалълъул макруялда ххадув щивниги гъоларо. mesed ;ala biani, xi ;ala bo~uda horpow, xu ;ala ri:ida;un, kwe^ay Zu$ufadana:ul makruyalda {aduw &iwnigi volaro. 184. Месед хъванилан, хъирмил багьа холареб. mesed ]wanilan, ]irmil baha [olareb. 185. Меседалда асскIоб лъуни, маххги кенчIолебила. mesedalda aSjob ;uni ma{gi kenzolebila. 186. Меседалдасса меседил кверал лълъикIал. mesedaldaSa mesedil kweral :ijal. 187. Меседалълъ ракъи кколаро, гIарацалълъ къеч хьваларо, нахърател богIол гьабе. meseda: raqi Kolaro, faraca: qex %walaro, na]ratel bofol habe. 188. Меседги какула, кодой щвечIони, какизе бегьилищ, дуе щвечIони. mesedgi kakula, kodoy &wezoni, kaki#e behili&, duye &wezoni. 189. Меседил бацIцIалъи бииндал лъала, чияссул вацIцIалъи вихьидал лъала. mesedil ba~a;i biindal ;ala, xiyaSul wa~a;i wi%idal ;ala. 190. Меседил кверазул багьа гьечIеб, гьел ричун росизе щоларел. mesedil kwera#ul baha hezeb, hel rixun rosi#e &olarel. 191. Меседил къимат къотIаралълъубила букIунеб. mesedil qimat qoTara:ubila bujuneb. 192. Меседил къимат устарассда лъала. mesedil qimat ustaraSda ;ala. 193. Меседил кьили чIваниги, хIама хIама буго, чу чу буго. mesedil pili zwanigi, \ama \ama bugo, xu xu bugo. 194. Меседил лълъикIлъи – кьаву чIвангутIи, чияссул лълъикIлъи – гьересси бицунгутIи. mesedil :ij;i - pawu zwanguTi, xiyaSul :ij;i - hereSi bicunguTi. 195. Меседил хIал цIадабила лъалеб, чияссул хIал хIалтIулIила лъалеб. mesedil \al `adabila ;aleb, xiyaSul \al \alTu/ila ;aleb. 196. Меседил ца бугев, царал рачIчI бугев. mesedil ca bugew, caral raZ bugew. 197. Меседил цаби ругессе гIемер хьимхьидизе бокьулеб. mesedil cabi rugeSe femer %im%idi#e bopuleb. 198. Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас. meter waza, %ul {alataw inSul was. Мадугьалассул вас вачIун вуго, метер лалде оц биччаларищан гьикъизе витIанин инссуццайилан. maduhalaSul was wazun wugo, meter lalde oc biXalari&an hiqi#e wiTanin inSuCayilan. - Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас, - ан абун буго мадугьаласс. - meter waza, %ul {alataw inSul was, - an abun bugo maduhalaS. 199. Метер лал тIамилалде, лалил бетIергьан хун вуго. meter lal Tamilalde, lalil beTerhan [un wugo. Кициялълъ бицунеб буго инсанассул гIумру лахIзаталълъги божи бугеб жо гурилан. kiciya: bicuneb bugo insanaSul fumru la\#ata:gi bo$i bugeb $o gurilan. 200. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, метер цIцIалилилан дарсалги тоге. meter habililan \alTigi toge, meter ~alililan darsalgi toge. 201. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, регIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге. meter habililan \alTigi toge, refarab me{a: habililan fadan;igi toge. 202. Метер гьабулелде жакъа ургъе. meter habulelde $aqa urve. 203. Метер жужазе бугилан, жакъа рукъ лълъухьичIого тоге. meter $u$a#e bugilan, $aqa ruq, :u%izogo toge. 204. Метер кколелълъул пикру гьабулессул бахIарчи вахъунаревила. meter Kole:ul _ikru habuleSul ba\arxi wa]unarewila. 205. Метер къоялълъул хIисаб гьабичIев нахъа пашманлъулев. meter qoya:ul \isab habizeb na]a _a^man;ulew. 206. Метер семиялдасса жакъа рагъи лълъикI. meter semiyaldaSa $aqa ravi :ij. 207. Метер щолел гьаналI пурщабаздасса жакъа щолел хъабхъилI пурщабиго лълъикI. meter &olel hana/ _ur&aba#daSa $aqa &olel ]ab]i/ _ur&abigo :ij. 208. Метералде тараб ссезеялде нахъбахъарабила, ссезеялде тараб гьоркьоб арабила. meteralde tarab Se#eyalde na]ba]arabila, Se#eyalde tarab horpob arabila. 209. Метерго хвелел гIадин динги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дунялги гьабейила. metergo [welel fadin dingi habeyila, kidago [welarel fadin dunyalgi habeyila. 210. Метерисселълъул пикру гьабуларессул жакъассебги букIунареб. meteriSe:ul _ikru habulareSul $aqaSebgi bujunareb. 211. Метерисса бохха, цер! (Билълъидалго бохха, цер!) meteriSa bo{a, cer! (bi:idalgo bo{a, cer!) ЦаратIинчI ун букIун буго къватIибе. Гьелда гIодоб батун буго цо нус. Гьеб берцин бихьараб царатIинчIалълъ нус кIкIун биччан тун буго. ЦIакъ боххун рокъобеги бачIун, жинда батараб носол хIакъалълъулI эбелалълъе бицун буго. caraTinz un bujun bugo qwaTibe. helda fodob batun bugo co nus. heb bercin bi%arab caraTinza: nus Jun biXan tun bugo. `aq bo{un roqobegi bazun, $inda batarab nosol \aqa:u/ ebela:e bicun bugo. - Кибхха гьеб бугеб? - kib{a heb bugeb? - Дицца гьеб къулчIчIана, эбел. - diCa heb qulZana, ebel. - Метерисса бохха, цер! - meteriSa bo{a, cer! Метерисса царатIинчI, чохьол унтиги бахъун, хун буго. meteriSa caraTinz, xo%ol untigi ba]un, [un bugo. 212. Мехх щварал къинлъила, къо щварал хвела. me{ &waral qin;ila, qo &waral [wela. 213. Меххтараб гIонкIкIоцца катида инссул цIцIар цIеххарабила. me{tarab fonJoCa katida inSul ~ar `e{arabila. 214. Меххтарав чияссе кьураб гIакълу – гIурулIе реххараб чIимихх. me{taraw xiyaSe purab faqlu - furu/e re{arab zimi{. 215. Меххтарассул дагIба-рагIи гIемераб, дандеяссул зарул пирххи гIедераб. me{taraSul dafba-rafi femerab, dandeyaSul #arul _ir{i federab. 216. Меххтарухъанассда яхI букIунареб, хIинкъарассда нич букIунареб. me{taru]anaSda ya\ bujunareb, \inqaraSda nix bujunareb. 217. Меххтизабуни цIцIелжо бацIгун багъулебила. me{ti#abuni ~al$o ba`gun bavulebila. 218. Меххтун велъила, вигьун гIодила. me{tun we;ila, wihun fodila. 219. Микк чIчIаралълъуб микк бижула, чинари чIчIаралълъуб чинари бижула. miK Zara:ub miK bi$ula, xinari Zara:ub xinari bi$ula. 220. Милат кIудияб букIунила, гьелълъул тарихх кIудияб бугони. milat judiyab bujunila, he:ul tari{ judiyab bugoni. 221. Милаталда тIад вугев чияссул бетIер гьегьгIанаб букIине кколеб. milatalda Tad wugew xiyaSul beTer hehfanab bujine Koleb. 222. Мимидулеб катихъе кидаго гIункIкI щолареб. mimiduleb kati]e kidago funJ &olareb. 223. Мина базе захIматаб, биххизе бигьаяб жойила. mina ba#e #a\matab, bi{i#e bihayab $oyila. 224. Мина босулелълъул, мадугьал цIеххе. mina bosule:ul, maduhal `e{e. Налъукьеги ккун, цоясс мина бичулеб букIун буго. Гьелълъул багьа чIчIезабун буго къого томен. Минаялълъул бетIергьан чIчIун вуго жинцца гьеб кIикъого томеналдасса гъоркье кьеларилан. Босулев чи чIчIун вуго къого томеналълъул багьаяб минаялълъухъги кIикъого томен абиялълъул магIна жинда бичIчIунарилан. Бичулесс гьессие жаваб кьун буго, къого томен рукъзабазухъги кколила, къого томен мадугьалассухъги кколилан. Босулев чIчIун вуго минаялда цадахъ мадугьалги вичулевлъи жинда рагIун букIинчIилан. Минаялълъул бетIергьанасс абун буго, рес букIарабани, азарго томен дуцца кьуниги, мадугьалассдассаги минаялдассаги жив ватIалъилароанилан. na;upegi Kun, coyaS mina bixuleb bujun bugo. he:ul baha Ze#abun bujun bugo qogo tomen. minaya:ul beTerhan Zun wugo $inCa heb jiqogo tomenaldaSa vorpe pelarilan. bosulew xi Zun wugo qogo tomena:ul bahayab minaya:u]gi jiqogo tomen abiya:ul mafna $inda biZularilan. bixuleS heSiye $awab pun bugo, qogo tomen ruq#aba#u]gi Kolila, qogo tomen maduhalaSu]gi Kolilan. bosulew Zun wugo minayalda cada] maduhalgi wixulew;i $inda rafun bujinzilan. minaya:ul beTerhanaS abun bugo, res bujarabani, a#argo tomen duCa punigi, maduhalaSdaSagi minayaldaSagi $iw waTa;ilaroan. Ургъун вихьилилан, мина босулев нахъе ун вуго. urvun wi%ililan, mina bosulew na]e un wugo. Сапаралдасса вуссарав мадугьалассда бицун буго гьессул мадугьаласс рукъзал ричулел ругилан. АхIун рокъовегун, гьесс мадугьалассда гьикъун буго, кигIан налъийила дуда бугеб, щайила дуцца рукъзал ричулел ругел? sa_araldaSa wuSaraw maduhalaSda bicun bugo heSul maduhalaS ruq#al rixulel rugilan. a\un roqowegun, heS maduhalaSda hiqun bugo, kifan na;iyilan dudu bugeb, &ayila duCa ruq#al rixulel rugel? Мадугьаласс, кисиниссаги бахъун, гьессие къого томенги кьун буго, дагьабги хIажалъани, нахъеги вачIаянги абун буго. maduhalaS, kisiniSagi ba]un, heSiye qogo tomengi pun bugo, dahabgi \a$a;ani, na]egi wazayan abun bugo. Цо заманалдассан дов чи вачIун вуго жиндир хIукму кканин, дуцца абураб багьаги кьун, рукъзал росизеян. Рукъзабазул бетIергьанасс гьессие мадугьалассулги жиндиргоги ккараб бицун буго. co #amanaldaSan dow xi wazun wugo $indir \ukmu Kanin, duCa aburab bahagi pun, ruq#al rosi#eyan. ruq#aba#ul beTerhanaS heSiye maduhalaSulgi $indirgogi Karab bicun bugo. Дур мадугьалассул багьа къого томен букIун гьечIин, азарго букIун бугилан абунила гьесс рукъзабазул бетIергьанассда. dur maduhalaSul baha qogo tomen bujun hezin, a#argo bujun bugilan abunila heS ruq#aba#ul beTerhanaSda. 225. Мискинаб рукъалълъул мискинлъи баххчулеб жойила гIака. miskinab ruqa:ul miskin;i ba{xuleb $oyila faka. 226. Мискинав ваццассдасса бечедав ццинагIал вокьулевила. miskinaw waCaSdaSa bexedaw Cinafal wopulewila. 227. Мискинав вачIун, гьарун ина, залимав вачIун, бахъун ина (Мискинав вачIун, гьарун инебги лъаларо, залимав вачIун, бахъун инебги лъаларо). miskinaw wazun, harun ina, #alimaw wazun, ba]un ina (miskinaw wazun, harun inebgi ;alaro, #alimaw wazun, ba]un inebgi ;alaro). 228. Мискинав ваццгIал – ццинагIал, бечедав ццинагIал - ваццгIал. miskinaw waCfal - Cinafal, bexedaw Cinafal - waCfal. 229. Мискинав вукIа, бечедав вукIа, доре унелълъул – цого мусру. miskinaw wuja, bexedaw wuja, dore une:ul - cogo musru. 230. Мискинавилан росулI рагIизегIан, къарумавилан цIцIоралде рагIизе бокьилила. miskinawilan rosu/ rafi#efan, qarumawilan ~oralde rafi#e bopilila. 231. Мискинассде гьойги ххеххго бортулеб. miskinaSde hoygi {e{go bortuleb. 232. МискинавгIан чи яхI-намус цIцIикIкIарав вукIуневила. miskinawfan xi ya\-namus ~iJaraw wujunewila. 233. Мискинассе заз гIадав, залимассе нах гIадав (ХIалимассе – хъиру, хъачIассе – квасквас). miskinaSe #a# fadaw, #alimaSe na[ fadaw (\alimaSe - ]iru, ]azaSe - kwaskwas). 234. Мискинассе къваригIиндалила гIор къунеб. miskinaSe qwarifindalila for quneb. 235. Мискинассеги вакъарассеги бокьараб тIагъур данде кколебила. miskinaSegi waqaraSegi boparab Tavur dande Kolebila. 236. Мискинассул – гьари, бечедассул – хIал. miskinaSul - hari, bexedaSul - \al. 237. Мискинлъаниги рагъулел росс-лълъади, бечелъаниги рагъулел. miskin;anigi ravulel roS-:adi, bexe;anigi ravulel. 238. Мискинлъи баххчулев бечелъуларев, бечелъи ххирияв жо гIун холарев. miskin;i ba{xulew bexe;ularew, bexe;i {iriyaw $o fun [olarew. 239. Мискинлъи бугила балагь, гIагарлъи нахъе цIцIалеб, тушманлъи тIаде цIцIалеб. miskin;i bugila balah, fagar;i na]e ~aleb, tu^man;i Tade ~aleb. 240. Мискинлъи лълъикIаб жо ани, бищун ццебе дибирасс жиндиего гьарилаан. miskin;i :ijab $o ani, bi&un Cebe dibiraS $indiyego harilaan. 241. Мискинлъи рогьо гуро, бечелъи гьунар гуро. miskin;i roho guro, bexe;i hunar guro. 242. Мискинлъиги ракъиги – яццгIалзабийила. miskin;igi raqigi - yaCfal#abiyila. 243. МискинлъичIого гьудул лъаларевила. miskin;izogo hudul ;alarewila. 244. Мискинлъиялда велъулев, вежа-велъун вахъинчIев. miskin;iyalda we;ulew, we$a-we;un wa]inzew. 245. Мискинлъиялдасса бакIаб гьир гьечIеб. miskin;iyaldaSa bajab hir hezeb. 246. Мискинлъиялълъе дару – хIалтIийила, хIинкъиялълъе дару – таваккалила. miskin;iya:e daru - \alTiyila, \inqiya:e daru - tawaKalila. 247. Мискинчи бечелъани, кIиго чIчIужу ячуней, бечедав мискинлъани, цIцIогьодизе лIугьунев. miskinxi bexe;ani, jigo Zu$u yaxuney, bexedaw miskin;ani, ~ohodi#e /uhunew. 248. Мискинчи вукъизе кьураб нусго гъурущалдасса чIаго вукIаго гьессие кьураб гъурущ бергьунебила. miskin;i wuqi#e purab nusgo vuru&aldaSa zago wujago heSiye purab vuru& berhunebila. 249. Мискинчи - живго мискинав, къарумассул – ракI мискинаб. miskinxi - $iwgo miskinaw, qarumaSul - raj miskinab. 250. Мискинлъи – росдал балагь, ссадакъа – ракъул балагь. miskin;i - rosdal balah, Sadaqa - raqul balah. 251. Мискинчи тIадеялълъул бечедав. miskinxi Tadeya:ul bexedaw. 252. Мискинчи ххасало лъалев. miskinxi {asalo ;alew. 253. Мискинчи ххиялаз бечелъулевила. miskinxi {iyala# bexe;ulewila. 254. Мискинчиясс бечелъи хIехьолареб, бечедав чиясс мискинлъи хIехьолареб. miskinxiyaS bexe;i \e%olareb, bexedaw xiyaS miskin;i \e%olareb. 255. Мискинчиясс ссахIие гIоло мегIер бегулеб. miskinxiyaS Sa\iye folo mefer beguleb. 256. Мискинчияссда велъуге, бечедассде хьул лъоге. miskinxiyaSda we;uge, bexedaSde %ul ;oge. 257. Мискинчияссе дару – хвей. miskinxiyaSe daru - [wey. Мискинчияссул букIун буго, гьелълъул мугъалда хур бекьун, хъизан хьихьараб цо гьирил чу. Цин-цин, дагьабниги тIаде гьан бахинеян, гьесс гьеб гъолеб букIун буго магIарде. Чолни гьод цIцIоролалдего, гъарим мискинчи ине кколев вукIун вуго гьеб нахъе бачине. БетIергьанчи вихьараб меххалълъ, чу хIихIидулеб букIун буго. Ассги жаваб кьолеб букIун буго - «ХIи-хIи-хIи! - щиб букIинеб, дир гъарим, я мун хваги, я дун хваги! Гурони нилIее рахIат гьечIо!» miskinxiyaSul bujun bugo, he:ul muvalda [ur bepun, ]i#an %i%arab co hiril xu. cin-cin, dahabnigi Tade han ba[inefan, heS heb voleb bujun bugo mafarde. xolni hod ~orolaldego, varim miskinxi ine Kolew wujun wugo heb na]e baxine. beTerhanxi wi%arab me{a:, xu \i\iduleb bujun bugo. aSgi $awab poleb bujun bugo - «\i-\i-\i-! &ib bujineb, dir varim, ya mun [wagi, ya dun [wagi! guroni ni/eye ra\at hezo!» 258. Мискинчияссе квекIен гIемераб, бечедав чияссе кумек гIемераб. miskinxiyaSe kwejen femerab, bexedaw xiyaSe kumek femerab. 259. Мискинчияссе цIцIамуда ччураб ххинкIги гьуинаб, бечедав чияссе гьоцIцIоги цIцIекIаб, цIцIибилги кьогIаб. miskinxiyaSe ~amuda Xurab {injgi huinab, bexedaw xiyaSe ho~ogi ~ejab, ~ibilgi pofab. 260. Мискинчияссул багьа – къого куй, нуцалчияссул багьа – нусго куй. miskinxiyaSul baha - qogo kuy, nacalxiyaSul baha - nusgo kuy. Тариххаз гIемерал мисалаздалъун нилIеда бицуна ракьул бетIергьабаз кигIан цIакъ жидерго къимат гьабулеб букIараб, мискинчи кигIан къимат гьечIевлъун, гIодовегIанавлъун гьез рикIкIунев вукIаравали. Ракьул бетIергьабаз жидер балъазда, ххассал балъазда, рихьизарулел рукIун руго лагъассул, узденассул, нуцалчияссул батIи-батIиял къиматал. Гьел къиматал хIисабалде росулел рукIун руго чIвай-хъвей, лIукъа-къотIи ккараб меххалълъ рахъулел рецIелазеги. tari{a# femeral misala#da;un ni/eda bicuna rapul beTerhaba# kifan `aq $idergo qimat habuleb bujarab, miskinxi kifan qimat hezew;un, fodowefanaw;un he# riJunew wujarawali. rapul beTerhaba# $ider ba;a#da, {aSal ba;a#da, ri%i#arulel rujun rugo lavaSul, u#denaSul, nucalxiyaSul baTi-baTiyal qimatal. hel qimatal \isabalde rosulel rujun rugo zway-]wey, /uqa-qoTi Karab me{a: ra]ulel re`ela#egi. 261. Мискинчияссул бечелъи – сахлъи. miskinxiyaSul bexe;i - sa[;i. 262. Мискинчияссул гьудул дагьав, рохь гьечIеб магIарда чан дагьаб. miskinxiyaSul hudul dahaw, ro% hezeb mafarda xan dahab. 263. Мискинчияссул нуцIцIида нахъа жул букIунебила, рокъобе бачIараб бечелъи лълъухьун реххизе. miskinxiyaSul nu~ida na]a $ul bujunebila, roqobe bazarab bexe;i :u%un re{i#e. 264. Мискинчияссул рокъоб къецц гIемераб. miskinxiyaSul roqob qeC femerab. 265. Мискинчияссул рукъ – росу рагIалда, апарагассул хоб – хабалазул рагIалда. miskinxiyaSul ruq - rosu rafalda, a_aragaSul [ob - [abala#ul rafalda. 266. Мискинчияссул тушман гьечIев, лълъиегони вокьуларев. miskinxiyaSul tu^man hezew, :iyegoni wopularew. 267. Мискинчияссул хур хханассул мегIералда бащадаб. miskinxiyaSul [ur {anaSul meferalda ba&adab. 268. Мискинчияссул хIорго ххутIарал гъудал. miskinxiyaSul \orgo {uTaral vudal. Мискинчиясс жиндирго хуриб бекьун букIун буго цIцIороссоролI. Гьава-бакъ рекъараб сон букIиналълъги, чIаран, хъуссун лълъикIго хъулухъ гьабидалги цIцIороссоролI цIакъ хIалигъун бижун бачIунеб букIанила. Мискинчиясс пикру гьабунила, исана дие хурисса лълъикIаб бачIин щвезехъин буго. ТIаде-гъоркье чагIиги рачIина, киназегони гIурал гъудал дир къавулI гьечIо. Валлагь, бачIин бакIарилалде, дун рохьове гъудал гьаризе ун лълъикI! miskinxiyaS $indirgo [urib bepun bujun bugo ~oroSoro/. hawa-baq reqarab son bujina:gi, zaran, ]uSun :ijgo ]ulu] habidalgi ~oroSoro/ `aq \alivun bi$un bazuneb bujanila. miskinxiyaS _ikru habunila, isana diye [uriSa :ijab bazin &we#e]in bugo. Tade-vorpe xafigi razina, kina#egoni fural vudal dir qawu/ hezo. walah, bazin bajarilalde, dun ro%owe vudal hari#e un :ij! Жиб-жиб къоялълъ хъулухъ гьабулеб букIараб хурги жибго тун, мискинчи, гIащтIиги бикIароги босун, рохьове къокъанила. КъотIанила цо лъорил гъветIги, гьарунила гIезегIанго гъудалги. $ib-$ib qoya: ]ulu] habuleb bujarab [urgi $ibgo tun, miskinxi, fa&Tigi bijarogi bosun, ro%owe qoqanila. qoTanila co ;oril vweTgi, harunila fe#efango vudalgi. Мискинчи тIад вуссиналде, рохьил болъоназ пасат гьабун батанила хур. Бахъун чIчIараб цо хIуби цIцIороссоролIулги тун гьечIоанила, бухъ-бухъун бан хурги хвезабун бугоанила… miskinxi Tad wuSinalde, ro%il bo;ona# _asat habun batanila [ur. ba]un Zarab co \ubi ~oroSoro/ulgi tun hezoanila, bu]-bu]un ban [urgi [we#abun bugoanila... Гьеле гьедин хIорго ххутIун руго мискинчияссул гъудал. hele hedin \orgo {uTun rugo miskinxiyaSul vudal. 269. Мискинчияссул яс берцинай лIугьаги, вас лебалав лIугьаги. miskinxiyaSul yas bercinay /uhagi, was lebalaw /uhagi. 270. Михъида квер бахъулеб меххалълъ гьабичIеб жо магжида квер бахъулеб меххалълъ гьабун бажарулареб. mi]ida kwer ba]uleb me{a: habizeb $o mag$ida kwer ba]uleb me{a: habun ba$arulareb. 271. МичIчI бекьаралълъуб – мичIчI, жух бекьаралълъуб – жух. miZ bepara:ub - miZ, $u[ bepara:ub - $u[. 272. МичIчIида мичIчI бижулеб, жухида жух бижулеб. miZida miZ bi$uleb, $u[ida $u[ bi$uleb. 273. МичIчIил кьолбода кьагIрил ххер бижуларо, кьурул нохъода гIарац-месед бижуларо. miZil polboda pafril {er bi$ularo, purul no]oda farac-mesed bi$ularo. 274. Могоро бан гуревила дибир реххулев. mogoro ban gurewila dibir re{ulew. Дибирассда лъазабун буго метер бачазул иргаялде айилан. Дибирассул чIчIужу гIелгун къаццандизе лIугьун йиго, дибир бачазул иргаялде витIулеб гIадат гьечIилан. dibiraSda ;a#abun bugo meter baxa#ul irgayalde ayilan. dibiraSul Zu$u felgun qaCandi#e /uhun yigo, dibir baxa#ul irgayalde wiTuleb fadat hezilan. - Мун юцIцIун чIчIа! Могоро бан, дибир реххуларев, бачазул иргаялде аян лъазабураб гIола, - ян абун буго дибирасс. - mun yu~un Za! mogoro ban, dibir re{ularew, baxa#ul irgayalde ayan ;a#aburab fola, - yan abun bugo dibiraS. 275. Могьое – гьали, гьанае – кватIи. mohoye - hali, hanaye - kwaTi. 276. Могьол хIурмат гьабурав вакъун ххутIуларев. mohol \urmat haburaw waqun {uTularew. 277. Мокъ гьечIеб гIанкIу гIадин ххутIун вугила. moq hezeb fanju fadin {uTun wugila. 278. Мокъ ккун босизе кини гурел, квер ккун бачине лъимер гурел. moq Kun bosi#e kini gurel, kwer Kun baxine ;imer gurel. 279. Мокъиде хъазги бахинабун, хIелкида къинлъеян абуге. moqide ]a#gi ba[inabun, \elkida qin;eyan abuge. 280. Мокъокъ буго къвакъвалеб къасси бертин бугилан, микки буго гъулгъулеб цадахъ жибги бачеян. moqoq bugo qwaqwaleb qaSi bertin bugilan, miKi bugo vulvuleb cada] $ibgi baxeyan. 281. Мокъокъида чIор речIчIани, чIоролида зунтIулеб. moqoqida zor reZani, zorolida #unTuleb. 282. Мокърукь бетIер тункичIого, гIакълу щолареб. moqrup beTer tunkizogo, faqlu &olareb. 283. Моххмоххалълъул нахалда чIоролодул нах бахунареб. mo{mo{a:ul na[alda zorolodul na[ ba[unareb. 284. Моххмоххги кIудияб, квасги ризаб куй букIунареб. mo{mo{gi judiyab, kwasgi ri#ab kuy bujunareb. 285. Моххмоххиде хьулги лъун, хьолбодассаги ватIалъун. mo{mo{ide %ulgi ;un, %olbodaSagi waTa;un. 286. Моххмоххил маргьа бице, дада, моххмохх кварал гIадин рукIине. mo{mo{il marha bice, dada, mo{mo{ kwaral fadin rujine. 287. Моххрода хоно бухьунге, оцода данде баси баге. mo{roda [ono bu%unge, ocoda dande basi bage. 288. МоцIцI бугони, цIцIваби щай? mo~ bugoni, ~wabi &ay? 289. МоцIцI канлъулеб ращалъидал, яс берцинлъулей балугълъидал. mo~ kan;uleb ra&a;idal, yas bercin;uley baluv;idal. 290. МоцIцI нилIехъан бугони, цIцIвабзазул хIал кколаро. mo~ ni/e]an bugoni, ~wab#a#ul \al Kolaro. 291. МоцIцIиде гьабураб щвартIалдеги биххулеб. mo~ide haburab &warTaldegi bi{uleb. 292. МоцIцIроде хIапдолеб гьой гIадин. mo~rode \a_doleb hoy fadin. 293. МоцIцIрол гьумералдаги тIанкIал рукIунел. mo~rol humeraldagi Tanjal rujunel. 294. Мочол мугь гIанассел нилI рокьани, оцол бергIанниги нилIееги рокьулелила. moxol muh fanaSel ni/ ropani, ocol berfannigi ni/eyegi ropulelila. 295. Мугъ бекаяссул эбел, вас гьавулей йикIарай, оц гIорцIцIизе чIарги хун, чIвараб накуги унтун! muv bekayaSul ebel, was hawuley yijaray, oc for~i#e zargi [un, zwarab nakugi untun! Кицилъун лIугьарал ххалкъалълъул рагIаби руго хIалихьатав васассде абурал. Абун ратизеги бегьула гьессие гIоло наку чIварай эбелалълъ. kici;un /uharal {alqa:ul rafabi rugo \ali%ataw wasaSde abural. abun rati#egi behula heSiye folo naku zwaray ebela:. Кициялълъ бицунеб буго некIого нилIеда кIочон тараб цоги жоялълъулги. РацIцIалъи букIиналълъул мурадалда, хIара чIварай чIчIужугIаданалда гъоркье реххулеб букIун буго бакъвараб чIарал квацIи. ЧIарахъан абураб рагIиги гьелдассан бачIараб букIине ккола. kiciya: bicuneb bugo nejogo ni/eda joxon tarab cogi $oya:ulgi. ra~a;i bujina:ul muradalda, \ara zwaray Zu$ufadanalda vorpe re{uleb bujun bugo baqwarab zaral kwa`i. zara]an aburab rafigi heldaSan bazarab bujine Kola. 296. Мугъ биччичIони, хур биччулареб. muv biXizoni, [ur biXulareb. 297. Мугъ ссверунги чехь бугев. muv Serungi xe% bugew. 298. Мугъ ххалатаб чу гуро, чехь кIудияб оц гуро. muv {alatab xu guro, xe% judiyab oc guro. 299. Мугъ чIвазе бакI бугони, зарул пирххи букIуна. muv zwa#e baj bugoni, #arul _ir{i bujuna. 300. Мугъ чIвазе бегьулев гьудулассде щвараб жо щибго гьечIеб. muv zwa#e behulew hudulaSde &warab $o &ibgo hezeb. 301. Мугъалда квер бахъулев, чахьалда малал ралев. muvalda kwer ba]ulew, xa%alda malal ralew. 302. Мугъалълъ баччиялдасса чехьалълъ баччи лълъикIаб. muva: baXiyaldaSa xe%a: baXi :ijab. 303. Мугъзада чед букIаго, чехь бакъизе биччаге. muv#ada xed bujago, xe% baqi#e biXage. 304. Мугь бищун, бечелъуларевила, борч тIубан, мискинлъуларевила. muh bi&un, bexe;ularewila, borx Tuban, miskin;ularewila. 305. Мугь гIемер гьализабе, гьан кватIизегIан гьагIдалI те (Могьое-гьали, гьанае – кватIи). muh femer hali#abe, han kwaTi#efan hafda/ te (mohoye-hali, hanaye - kwaTi). 306. Мугь-мугь ккун реххунила гIанххрил мигьирги гIолеб. muh-muh Kun re{unila fan{ril mihirgi foleb. 307. Мугь цIубайдал, тIор къулулеб, пихъ бакIлъидал, гъветI къулулеб. muh `ubaydal, Tor qululeb, _i] baj;idal, vweT qululeb. 308. Мугьалде мугь реххунила къали гIолеб. muhalde muh re{unila qali foleb. 309. МугьгIаналълъул тIагъур гьабуге, тIутIгIаналълъул пил гьабуге. muhfana:ul Tavur habuge, TuTfana:ul _il habuge. 310. МугIрул гIариялдассаги цIунаги, гIи гьечIеб хъвехъариялдассаги цIунаги. mudrul fariyaldaSagi `unagi, fi hezeb ]we]ariyaldaSagi `unagi. 311. МугIрул гIундул цIцIодорал, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul fundul ~odoral, fal{ul beral ~odoral. 312. МугIрул каву гIатIидаб, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul kawu faTidab, fal{ul beral ~odoral. 313. МугIрул ракьандаги гIурул рагIалдаги чи вакъичIевила. mufrul rapandagi furul rafaldagi xi waqizewali. 314. МугIрул рохьаз берцин гьарула, рукъ лъималаз берцин гьабула. mufrul ro%a# bercin harula, ruq ;imala# bercin habula. 315. МугIрул рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – чIчIужу. mufrul ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - Zu$u. 316. МугIрул рукъги рукъалълъул хIубиги гьаруларебила. mufrul ruqgi ruqa:ul \ubigi harularebila. Цо гIандиссев буртабалълъе ун вукIанила. Цо лъалев-хъвалев буртисесс гьассда жиндирго гьобол цIехханила. Дагьал къояздассан жив ГIандиве вачIине вугин, цинги гьоболассда буртина гьаризе бугиланги бицанила. co fandiSew burtaba:e un wujanila. co ;alew-]walew burtiSew haSda $indirgo hobol `e{anila. dahal qoya#daSan $iw fandiwe wazine wugin, cingi hobolaSda burtina hari#e bugilangi bicanila. ГIандиссев рокъове щванила. Буртиссессул гьоболассда гьев буртиссев вачIинехъин вукIинги гьесс буртина гьаризехъин букIинги бицанила. Гьарани кьелеб батилаххаян гIандиссессги абунила. fandiSew roqowe &wanila. burtiSeSul hobolaSda hew burtiSew wazine]in wujingi heS burtina hari#e]in bujingi bicanila. harani peleb batila{ayan fandiSeSgi abunila. Цо анкьидассан буртиссев вачIанила ГIандиве. Цо кIудияб къваригIелго гьечIого вачIиналълъул, гьоболассда гьаризе цо жо букIиналълъул бицанила. ГIандиссесс, буртиссессул бицунеб жоги гьоркьоб къотIизабун, абунила. co anpidaSan burtiSew wazanila fandiwe. co judiyab qwarifelgo hezogo wazina:ul, hobolaSda hari#e co $o bujina:ul bicanila. fandiSeS, burtiSeSul bicuneb $ogi horpob qoTi#abun, abunila. - ЛълъикI буго, гьобол, бокьараб жо гьаре, кьела. Цинги мугIрулги, рукъги, рукъалълъул хIубиги гьаризе бегьуларебхха. Хъассулаго гъванщагун, буртинаялде букIараб хьулги хIорлъун, буртиссев нахъ вуссун ун вуго. - :ij bugo, hobol, boparab $o hare, pela. cingi mufrulgi, ruqgi, ruqa:ul \ubigi hari#e behulareb{a. ]aSulago vwan&agun, burtinayalde bujarab %ulgi \or;un, burtiSew na] wuSun un wugo. 317. МугIрул хьон битIаги, хьиндал пихъ битIаги. mufrul %on biTagi, %indal _i] biTagi. 318. Макъан – Гъуниб, кьурдулел – Ххунзахъ. maqan - vunib, purdulel - {un#a]. 319. МукIурлъиги – бахIарчилъи. mujur;igi - ba\arxi;i. 320. Мун, букIинчIеб рокъоб рекъечIеб кето, нухтIа битIун билълъа, бетIергьанчихвад. mun, bujinzeb roqob reqezeb keto, nu[Ta biTun bi:a, beTerhanxi[wad. 321. Мун вахине гохI балагьулев дун – дун реххизе кIкIал балагьулев мун. mun wa[ine go\ balahulew dun - dun re{i#e Jal balahulew mun. 322. Мун вихьила, дун йихьилаялълъул лълъикIаб жо кколаро. mun wi%ila, dun yi%ilaya:ul :ijab $o Kolaro. 323. Мун вичIчIуларезде ургъел бикьулареб. mun wiZulare#de urvel bipulareb. 324. Мун вокьулев чийилан рекIелI бугеб бицунге, дуццаго цIуничIеб жо чияцца цIунулареб. mun wopulew xiyilan reje/ bugeb bicunge, duCago `unizeb $o xiyaCa `unulareb. 325. Мун гъалбацI ватани, гIадамалги гIанкIкIал гурел. mun valba` watani, fadamalgi fanJal gurel. 326. Мун гIадиналин гIадамалги рукIунел, дуе гIадинин гъозиеги бокьулеб. mun fadinalin fadamalgi rujunel, duye fadinin vo#iyegi bopuleb. 327. Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIунин, дурни устарги киданиги бахъинчIилан абурабила бацIицца гъотIоркIоялда. mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujunin, durni ustargi kidanigi ba]inxilan aburabila ba`iCa voTorjoyalda. Рехъалълъа кьегIерги хъамун, тIурун унеб букIанила бацI. Цо гъотIокье щвейгун, гьелда чIинхъи чIванила. ГъотIода чи вугиланги ккун, гIодобе кьегIерги реххун, тIуранила бацI. Дагьаб добегIан щвейгун, лъалхъизеги лъалхъун, нахъбалагьанила. ГъотIода чи вукIун гьечIила, роххти борлIулеб гъотIоркIо букIун бугила. «Дуда чIчIегIераб къо чIчIад! – ан абунила бацIицца гьелда. – Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIуна, дурни устарги киданиги бахъинчIо!». re]a:a pefergi ]amun, Turun uneb bujanila ba`. co voTope &weygun, helda zin]i zwanila. voToda xi wugilangi Kun, fodobe pefergi re{un, Turanila ba`. dahab dobefan &weygun, ;al]i#egi ;al]un, na]balahanila. voToda xi wujun hezila, ro{ti bor/uleb voTorjo bujun bugila. «duda Zeferab qo Zad! - an abunila ba`iCa helda, - mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujuna, durni ustar kidanigi ba]inzo!». ГъотIоркIоялълъ данде гьадин къотIанила - «ЧIчIегIераб къоги, бацI, дудаго чIчIаги! ГIумру чахъаби рикъулаго аниги, дурги гIияхъан лIугьинчIо». voTorjoya: dande hadin qoTanila - «Zeferab qogi, ba`, dudagi Zagi! fumru xa]abi riqulago anigi, durgi fiya]an /uhinzo». Гьалда щай жиб кIалъарабан ракIалдеги ккун, бацIицца ххазабунила. halda &ay $ib ja;araban rajaldegi Kun, ba`iCa {a#abunila. 328. Мун кьижун вукIунев, дур тушман кьижуларев. mun pi$un wujunew, dur tu^man pi$ularew. 329. Мун кIодо гьавурав дуццаги кIодо гьаве, даим кIодолъи жиндиего къваригIарассда асскIовеги къаге. mun jodo hawuraw duCagi jodo hawe, daim jodo;i $indiyego qwarifaraSda aSjowegi qage. 330. Мун кIочон тезегIан гIемерги кьогейила, Аллагь, дие боцIцIи, гIадамал гурхIизегIан дагьабги кьогейила. mun joxon te#efan femergi pogeyila, allah, diye bo~i, fadamal gur\i#efan dahabgi pogeyila. 331. Мун лъелго вилълъине ккелароан, чода кIалдиб таргьа балебани. mun ;elgo wi:ine Kelaroan, xoda jaldib tarha balebani. 332. Мун лълъикIабилан абуни, хIамикIертги боххулеб. mun :ijabilan abuni, \amijertgi bo{uleb. 333. Мун лълъил гьакида рекIаниги, кечI гьессул бакъаналда ахIе. mun :il hakida rejanigi, kez heSul baqalda a\e. 334. Мун мегIер ватаниги, цогидал мугIруздеги мугъчIвай гьабе. mun mefer watanigi, cogidal mufru#degi muvzway habe. 335. Мун хвела, дур лълъикIлъи кидаго хвеларо. mun [wela, dur :ij;i kidago [welaro. 336. Мун хIинкъизе кколаро – ккезе биччаге мунагь, гьеб чуризе кколаро – гьабуге ххияналъи. mun \inqi#e Kolaro - Ke#e biXage munah, heb xuri#e Kolaro - habuge {iyana;i. 337. Мун цер ватани, дунги царал рачIчI ккола. mun cer watani, dungi caral raZ Kola. 338. Мун цIакъабилан абуни, хIамикIучIги кьурдулебила. mun `aqabilan abuni, \amijuzgi purdulebila. 339. Мун цIцIализе унелълъул, дун цIцIалун вачIунев вукIана. mun ~ali#e une:ul, dun ~alun wazunew wujuna. 340. Мун чи ватани, чухъа ретIараб гIоларо, чорххолI гIадамассул тIабгIги букIине ккола. mun xi watani, xu]a reTarab folaro, xor{o/ fadamaSul Tabfgi bujine Kola. 341. Мун чи ватилилан восун вукIана, тIад пихъ бижулареб чинаридул гъветI. Чи мун вугилан ккун, восун вукIана, чурун бацIцIунареб цIцIел квасул турут. mun xi watililan wosun wujana, Tad _i] bi$ulareb xinaridul vweT. xi mun wugilan Kun, wosun wujana, xurun ba~unareb ~el kwasul turut. 342. Мунагь камурав чи вукIунарев, гIайиб камураб квен букIунареб. munah kamuraw xi wujunarew, fayib kamurab kwen bujunareb. 343. Мунагьазул унтиялълъе дару – тавбу гьаби, чорххол унтиялълъе дару – кванил низам чIчIезаби. munaha#ul untiya:e daru - tawbu habi, xor{ol untiya:e daru - kwanil ni#am Ze#avi. 344. Мунагьго гьечIей яс ялагьулаго, чIчIужуго щвечIого ххутIаравила. munahgo hezey yas yalahulago, Zu$ugo &wezogo {uTarawila. 345. Мунги ххан, дунги ххан, хIама лълъицца гьекъелеб, хуриве щив инев? mungi {an, dungi {an, \ama :iCa heqeleb, [uriwe &iw inew? 346. Мунилан холев дун, дун хабалалълъе восагиян мун. 347. Мунго дудаго лъачIого, чияде рагIи абуге. mungo dudago ;azogo, xiyade rafi abuge. 348. Мунго дуццаго! mugo duCago! Вехь вукIаравила хъощнив ххинкIал гьарулев. БачIарабила гьессда асскIобе цо щайтаналълъул тIинчI. Гьеб гогьаб тIанчIицца гьессул лъел цIураб парччи бегизабурабила, хьагинибе лахI бортизабурабила. Вехьасс кигIан лълъикIаб бицаниги, гьелълъ вехь цо хIалалда течIевила. Ццин бахъарав вехьасс щайтIаналълъул тIинчI, бан малгун, къватIибе реххарабила. ЧIичIидулаго гьеб лIутун унеб меххалълъ, ахIарабила вехьасс - «Дицца гуро мун, мунго дуццаго!» – ян. ЧIичIидулаго жидер тIинчI бачIунеб бихьараб меххалълъ, щайтIабазул ахIи бахъарабила. «Лълъица мун? Щиб дуе?» – ян вехьассул хъош бугеб рахъалде рекерулел рукIаралила. ЩайтIаналълъул тIинчIалълъ жаваб гьабурабила - «Дунго диццаго, дунго диццаго!» - ян. Мунго дуццаго бугеб меххалълъ, щай ниж ахIуд рахъинаруралан, щайтIаби, тIинчIги буххулаго, нахъ руссаралила. we% wujarawila ]o&niw {injal harulew. bazarabila heSda aSjobe co &ayTana:ul Tinz. heb gohab TanziCa heSul ;el `urab _arXi begi#aburabila, %aginibe la\ borti#aburabila. we%aS kifan :ijab bicanigi, he: we% co \alalda tezewila. Cim ba]araw we%aS &ayTana:ul Tinz, ban malgun, qwaTibe re{arabila. zizidulago heb /utun uneb me{a:, a\arabila we%aS - «diCa guro mun, muhgo duCago!» - yan. zizidulago $ider Tinz bazuneb bi%arab me{a:, &ayTaba#ul a\i ba]arabila. «:iCa mun? &ib duye?» - yan we%aSul ]o& bugeb ra]alde rekerulel rujaralila. &ayTana:ul Tinza: $awab haburabila - «dungo diCago, dungo diCago!» - yan. mungo duCago bugeb me{a:, &ay ni$ a\ud ra]inaruralan, &ayTabi, Tinzgi bu{ulago, na] ruSaralila. 349. Мунго дуццагоги веццуге, гьечIеб гьунаралдассаги чIухIуге. mungo duCagogi weCuge, hezeb hunaraldaSagi zu\uge. 350. Мунго гьалаг гьавулеб гьаваялда рекIунге. mungo halag hawuleb hawayalda rejunge. 351. Мунго тIассайилан мунги ватила, тIассатIохда рукIун, дудаго релъулел гIадамалги лъаларого. mungo TaSayilan mungi watila, TaSaTo[da rujun, dudago re;ulel fadamalgi ;alarogo. 352. Мунищ наиб, дунищ наиб? muhi& naib, duni& naib? Гьадин абула, гIагарав чияссул хIакимлъиялде мугъги чIван, жидерго хIакимлъи билълъинабизе бокьулел, кколарел ишал бетIералде росулел гIадамазул хIакъалълъулI. hadin abula, fagaraw xiyaSul \akim;iyalde muvgi zwan, $idergo \akim;i bi:inabi#e bopulel, Kolarel i^al beTeralde rosulel fadama#ul \aqa:u/. Аби бачIун буго Шамилил наиб Инквачилассдассан. Гьессул эбел лIугьуней йикIун йиго гIарзалълъ рачIаразул ишалда гъоркьое. Наибасс эбелалда абулел рукIун руго гьал рагIаби. abi bazun bugo ^amilil naib inkwaxilaSdaSab. heSul ebel /uhuney yijun yigo far#a: razara#ul i^alda vorpoye. naibaS ebelalde abulel rujun rugo hal rafabi. 353. Мурадалде щун, щивниги хвечIевила. muradalde &un, &iwnigi [wezewila. 354. Муса аварагасс Аллагьассда гьарарабила жинде гIадамал гаргадизе риччагейилан. Аллагьасс абурабила жиндего гаргадизе гьукъуларел гьел дуде гаргадизе кинин гьукъилелилан. musa awaragaS allahaSda hararabila $inde fadamal gargadi#e riXageyilan. allahaS aburabila $indego gargadi#e huqularel hel dude gargadi#e kinin huqilelilan. 355. Муса хурив вугониги, хурив Муса вугониги – цого жо. musa [uriw wugonigi, [uriw musa wugonigi - cogo $o. 356. МутагIилзабазул цIцIалиялдасса цIцIогьол гьанал цIураб къвачIа бокьила. mutafil#aba#ul ~aliyadaSa ~ohol hanal `urab qwaza bopila. 357. МутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал, гIухьбиги рикIкIани, гIантал гIемерал (хварал гIемерал). mutafil#abigi riJani, yasal femeral, fu%bigi riJani, fantal femeral ([waral femeral). 358. МутагIиллъун вас вугесс яс гьечIилан абуге. mutafil;un was wugeS yas hezilan abuge. 359. МутагIиллъун вугев васассдассаги россассе кьурай ясалдаги гьимун ца бихьуге. mutafil;un wugew wasaSdaSagi roSaSe puray yasaldagi himun ca bi%uge. 360. МухIума хвеялдасса ГIума хвейго лълъикIила. mu\uma [weyaldaSa fuma [weygo :ijila. 361. Мучариги чед гуро, чухъаги ретIел гуро. muxarigi xed guro, xu]agi reTel guro. 362. Мухь босиларилан аби – устарассулги гьересси, россассе инарилан чIчIей – ясалълъулги гьересси. mu% bosilarilan abi - ustaraSulgi hereSi, roSaSe inarilan Zey - yasa:ulgi hereSi. 363. Мухь гуреб жо кьун, вехь гурев чи тоге. mu% gureb $o pun, we% gurew xi toge. 364. Мухь щолареб хIалтIухъ баркалаги – мухь. mu% &olareb \alTu] barkalagi - mu%. 365. Мухьни кьеларин, баркалагIаги щай кьолареб? mu%ni pelarin, barkalafagi &ay polareb? 366. МухIканлъи – шартI (МухIканлъи шартIилан, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх барабила). mu\kan;i - ^arT (mu\kan;i ^arTilan, mala naSrudiniCa [waray ebelalda ma{ barabila). «МухIканлъи шартI» абураб кици тола, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх баялда бухьинабун, релъа-роххун. Гьебни буго мухIканлъиялълъул хIакъалълъулI бугеб гIакъилаб кици. «mu\kan;i ^arT» aburab kici tola, mala naSrudiniCa [waray ebelalde ma{ bayalda bu%inabun, re;a-ro{un. hebni bugo mu\kan;iya:ul \aqa:u/ bugeb faqilab kici. Хханасс пикру гьабулеб букIанила, жиндир вазирзабазда гьоркьосса кинавдай пуланаб вилаяталде хIакимлъун витIилаян. Гьесс хъулухъчагIазда буюранила, жиндир тIотIола гъадринибе тIун лълъимги лъе, къотIараб рахъги гъоркьеххун гьабун, гьенибе бащдаб гIечги реххеян. {anaS _ikru habuleb bujanila, $indirgo wa#ir#aba#da horpoSa kinawday _ulanab wilayatalde \akim;un wiTilayan. heS ]ulu]xafa#da buyuranila, $indir ToTola vadrinibe Tun :imgi ;e, qoTarab ra]gi vorpe{un habun, henibe ba&dab fexgi re{eyan. Цинги ахIанила цо вазир. Гьикъанила гьессда гьаб гъадриниб бугеб жо щибилан. Вазирасс жаваб кьунила гIеч бугилан. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила цоги вазир. Гьессиеги кьунила гьагъабго суал. Гьессги жаваб кьунила лълъелIе реххараб гIеч бугохха, хханилан. cingi a\anila co wa#ir. hiqanila heSda hab vadrinib bugeb $o &ibilan. wa#iraS $awab punila fex bugilan. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila cogi wa#ir. heSiyegi punila havabgo sual. heSgi $awab punila :e/e re{arab fex bugo{a, {anilan. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила лъабабилевги. Гьессиеги такрар гьабунила гьагъабго суал. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila ;ababilewgi. heSiyegi takrar habunila havabgo sual. - МухIканлъи – шартIан абун гьечIищхха, кIудияв ххан, – анги абун, лъабабилев вазирасс цо гьитIинаб гIучI балагьанила. Цинги, бегунисса реххун, битIунисса реххун гъадриниб бугеб жогун, хханассе кьучIаб жаваб кьунила - «Гьаб бугохха, ххан, лълъелIе реххараб бащдаб гIеч». - mu\kan;i - ^arTan abun hezi&{a, judiyaw {an, - angi abun, ;ababilew wa#iraS co hiTinab fuz balahanila. cingi, beguniSa re{un, biTuniSa re{un vadrinib bugeb $ogun, {anaSe puzab $awab punila - «hab bugo{a, {an, :e/e re{arab ba&dab fex». Хханасс гьев вазир витIанила доб вилаяталде хIакимлъун. {anaS hew wa#ir wiTanila dob wilayatalde \akim;un.

У u 1. «Уйилан» тезе лъачIев къаралав къо бакъинегIан вагъизе ккаравила. «uyilan» te#e ;azew qaralaw qo baqinefan wavi#e Karawila. 2. Умумуз дуниял лъималазе гьабулеб, лъималаз дуниял жидеего гьабулеб. umumu# duniyal ;imala#e habuleb, ;imala# duniyal $ideyego habuleb. 3. Умумузул адаб тарасс ххалкъалълъул нусцIцIул толеб. umumu#ul adab taraS {alqa:ul nus~ul toleb. 4. Умумузул кици цониги гIодоб ххутIулареб. umumu#ul kici conigi fodob {uTulareb. 5. Умумузул малълъ – магъилIе балеб цIцIад. umumu#ul ma: - mavi/e baleb ~ad. 6. Умумузул хIурмат тарассе – нагIана. umumu#ul \urmat taraSe - nafana. 7. Умумул кинал рукIаралали бицунге, мунго кинав вугевали бице. umumul kinal rujaralali bicunge, mungo kinaw wugewali bice. 8. Ун бахъунареб сагIат, тун бахъунареб нух. un ba]unareb safat, tun ba]unareb nu[. 9. Унареб гIеретIалълъухъ балагьун, унеб парччи толареб. unareb fereTa:u] balahun, uneb _arXi tolareb. Кициялълъул магIна буго, росс щоларей кIудияй яццалълъухъ балагьун, росс щолей гьитIинай яцц рокъой тогеян абураб. kiciya:ul mafna bugo, roS &olarey judiyay yaCa:u] balahun, roS &oley hiTinay yaC roqoy togeyan aburab. 10. Унареб гIарацги гьаруларей ясги цого жойила. unareb faracgi harularey yasgi cogo $oyila. 11. Унаревила кIкIвахIал рохьове, ани, рохьго баччун, вачIуневила. unarewila Jwa\al ro%owe, ani, ro%go baXun, wazunewila. 12. Унго-унгояв гьудул – лIугIел гьечIеб ххазина. ungo-ungoyaw hudul - /ufel hezeb {a#ina. 13. «Унго, кийгIагидай дун тоххлъарай, ссундулIдай дицца гъалатI биччараб?» – ан ракI унтун абулебила эбелалълъ, санаде яхинчIей ясалълъул гьитIинабго гъалатI бихьидалги. «ungo, kiyfagiday dun to{;aray, Sundu/day diCa valaT biXarab?» - an raj untun abulebila ebela:, sanade ya[inzey yasa:ul hiTinabgo valaT bi%idalgi. 14. Унев-унев вукIунев, Унеб бакIги лъаларев. Кваналевги чIчIоларев, Кунеб жоги лъаларев. unew-unew wujunew, uneb bajgi ;alarew. kwanalewgi Zolarew, kuneb $ogi ;alarew. 15. Унелълъул ццеве валагье, кIалъалелълъул нахъ валагье. une:ul Cewe walahe, ja;ale:ul na] walahe. 16. Унессе нух битIаги, чIчIолессе рукъ битIаги. uneSe nu[ biTagi, ZoleSe ruq biTagi. 17. Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги. unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi. ЦIцIоралдасса, давлаги гьабун, лIутун вачIунев вукIун вуго цо магIарулав. Гьессда ххадур ахIуд рахъун рачIунел рукIун руго кIартIулал, эменги лъабго васги. Инссуцца лъималазда абун буго жиндие магIарулассул чол ссипат-ссурат гьабеян. Лъималаз бицун буго гьеб чу ункъабго хIетIеги хъахIаб магIарул гIаларча бугилан. Цинги инссуцца лъималазда абун буго - «Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги! Гьеб магIарул гIаларчаялда ххадур нилI гъоларо, нахъ русса», – ян. Цо-цояз абула ункъабго хIетIе хъахIаб чол бетIергьанчи холевилан. Гьелълъие гIолойила гьеб тайпаялълъул чоде хьандараб гьаб кици бугебилан. ~oraldaSa, dawlagi habun, /utun wazunew wujun wugo co mafarulaw. heSda {adur a\ud ra]un razunel rujun rugo jarTulal, emengi ;abgo wasgi. inSuCa ;imala#da abun bugo $indiye mafarulaSul xol Si_at-Surat hebeyan. ;imala# bicun bugo heb xu unqabgo \eTegi ]a\ab mafarul falarxa bugilan. cingi inSuCa ;imala#da abun bugo - «unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi! heb mafarul falarxayalda {adur ni/ volaro, na] ruSa», - yan %andarab hab kici bugebilan. 18. Ункъабго хIетIе хъахIаб чуги босуге, чараб гьойги хьихьуге. unqabgo \eTe ]a\ab xugi bosuge, xarab hoygi %i%uge. 19. Ункъида вукIана – кIийиде ккана, кIийида вукIана – лъабиде ккана, гIагарда вукIана – рикIкIаде ккана. unqida wujana - jiyide Kana, jiyida wujana - ;abide Kana, fagarda wujana - riJade Kana. 20. Унтараб бакI беццабила (ссундаго тункулеб). untarab baj beCabila (Sundago tunkuleb). 21. Унтараб гIусалда тIадила мацIцI ссверулеб. untarab fusalda Tadila ma~ Sweruleb. 22. Унтарав чи меседил таххалдассаги разилъуларевила. untaraw xi mesedil ta{aldaSagi ra#i;ularewila. 23. Унтарав чияссе берцинаб рагIиги сахлъи буго. untaraw xiyaSe bercinab rafigi sa[;i bugo. 24. Унтарал щинал холарел, херал бахIарлъуларел. untaral &inal [olarel, [eral ba\ar;ularel. 25. Унтарассда кванил тIагIам лъалареб, рокьи ккарассда макьил тIагIам лъалареб. untaraSda kwanil Tafam (mef) ;alareb, ropi KaraSda mapil Tafam (mef) ;alareb. 26. Унтарассда къаданив къо щваравила. untaraSda qadaniw qo &warawila. 27. Унтарассе – бусен, хварассе – хоб. untaraSe - busen, [waraSe - [ob. 28. Унтарассе маххссара щай, ссвакарассе расанди щай? untaraSe ma{Sara &ay, SwakaraSe rasandi &ay? 29. Унти балъго гьабурав ххеххгого тIатун хола. unti ba;go haburaw {e{gogo Tatun [ola. 30. Унти – барти. unti - barti. 31. Унти бицарасс бакъул кеп босула, баххчун тарасс хабалIе нух босула. unti bicaraS baqul ke_ bosula, ba{xun taraS [aba/e nu[ bosula. 32. Унти гьечIеб черхх букIунареб, ургъел гьечIеб ракI букIунареб. unti hezeb xer{ bujunareb, urvel hezeb raj bujunareb. 33. Унти – квачалълъ, балагь – кIалалълъ. unti - kwaza:, balah - jala:. 34. Унти лълъикIаб жони, гьелда гьеб цIцIар лъелароанила. unti :ijab $oni, helda heb ~ar ;elaroanila. 35. Унти раххнацца чIвалебила, рукIкIацца бищулебила. unti ra{naCa zwalebila, ruJaCa bi&ulebila. 36. Унти сахлъулебила, гIамал ххутIулебила. unti sa[;ulebila, famal {uTulebila. 37. Унтиги, тушманги, цIаги хIакъираллъун рихьугейила. untigi, tu^mangi, `agi \aqiral;un ri%ugeyila. 38. Унтидалги херлъидалгийила хвел ракIалде щолеб. untidalgi [er;idalgiyila [wel rajalde &oleb. 39. Унтизе нилIго лълъикI, хвезе чIчIужу лълъикI. unti#e ni/go :ij, [we#e Zu$u :ij. 40. Унтизе унти ххутIичIев, хвезе хIара ххутIичIев. unti#e unti {uTizew, [we#e \ara {uTizew. 41. УнтичIеб бакI ххутIичIев, хвезе къоялги щвечIев. untizeb baj {uTizew, [we#e qoyalgi &wezew. 42. УнтичIев зигардуларев, бухIичIев гIодуларев. untizew #igardularew, bu\izew fodularew. 43. УнтичIессда сахлъиялълъул къимат лъалареб, живго херлъичIессда херлъиги бичIчIулареб. untizeSda sa[;iya:ul qimat ;alareb, $iwgo [er;izeSda [er;igi biZulareb. 44. УнтичIессда унтул бицунге, тIехх тIагIинчIессда тIоххол бицунге. untizeSda untul bicunge, Te{ TafinzeSda To{ol bicunge. 45. УнтичIого хогеги, хваразда урхъараб къо бачIунгеги! untizogo [ogegi, [wara#da ur]arab qo bazungegi! 46. Унтулареб бетIер хабалI гурони букIунареб. untulareb beTer [aba/ guroni bujunareb. 47. Унтулареб гьан букIунареб, бакъвалареб ракI букIунареб. untulareb han bujunareb, baqwalareb raj bujunareb. 48. Унтулареб гьаналдасса цIунаги, чурулареб боцIцIудасса цIунаги. untulareb hanaldaSa `unagi, xurulareb bo~udaSa `unagi. 49. Унтулареб черхх букIунареб, дару гьечIеб унти букIунареб. untulareb xer{ bujunareb, daru hezeb unti bujunareb. 50. Унтулеб бакI гьечIого, инсан зигардуларо. untuleb baj hezogo, insan #igardularo. 51. УнтулI хIалценгIанги, берталълъа камуларев, бакIвалиялда къечI гIадин, къулгьу-алхIамалда рекIун вукIунев. untu/ \alcenfangi, berta:a kamularew, bajwaliyalda qez fadin, qulhu-al\amalda rejun wujunew. 52. Унтун ххалалъугеги, херлъун басралъугеги (Ххалатаб чIвагеги, чIамучIаб ккогеги). untun {ala;ugegi, [er;un basra;ugegi ({alatab zwagegi, zamuzab Kogegi). 53. Ургъалида тIаде тIенкелгIанай ясги гьаюнила. urvalida Tade Tenkelfanay yasgi hayunila. 54. Ургъалицца черхх чIварабила, чоцца гьор кварабила. urvaliCa xer{ zwarabila, xoCa hor kwarabila. 55. Ургъел бегьуларев, багьа кьун, восуларев. urvel behularew, baha pun, wosularew. 56. Ургъел бикьуларев вокьулев хваги, Рокьул бицунарей йокьулей хваги. urvel bipularew wopulew [wagi, ropul bicunarey yopuley [wagi. 57. Ургъел гуребаб ургъеллъугеги, рухIел гуребаб рухIеллъугеги. urvel gurebab urvel;ugegi, ru\el gurebab ru\el;ugegi. 58. Ургъел гьечIеб жо ракIалда чIчIолареб. urvel hezeb $o rajalda Zolareb. 59. Ургъел гьечIеб жоялълъе шакдари дагьаб. urvel hezeb $oya:e ^akdari dahab. 60. Ургъел гьечIессул гIумру ххалатаб, хIалтIи бокьуларессул гьанта ххалатаб. urvel hezeSul fumru {alatab, \alTi bopulareSul hanta {alatab. 61. Ургъел гьечIессул макьу щулияб. urvel hezeSul mapu &uliyab. 62. Ургъел гьитIинассул гIагIай кIудияб. urvel hiTinaSul fafay judiyab. 63. Ургъел кьижараб, рокьи борчIараб. urvel pi$arab, ropi borzarab. 64. Ургъел кIудияссе сордо кIудияб. urvel judiyaSe sordo judiyab. 65. Ургъел макьигъдулеб, рокьи гьабудулеб. urvel mapivduleb, ropi habuduleb. 66. Ургъел тIасса ингун, беццаб бералда канлъи бихьулеб. urvel TaSa ingun, beCab beralda kan;i bi%uleb. 67. УргъичIого вагъани, вагъичIого холев (къолев). urvizogo wavani, wavizogo [olew (qolew). 68. УргъичIого иш гьабулелги рукIунелила гIадамал, ишго гьечIого, ургъулелги рукIунелила гIадамал. urvizogo i^ habulelgi rujunelila fadamal, i^go hezogo, urvulelgi rujunelila fadamal. 69. УргъичIого кьвагьараб рагIи – ишан кквечIого, речIчIараб чIор. urvizogo pwaharab rafi - i^an Kwezogo, reZarab zor. 70. УргъичIого кIалъарав кIицIцIул холев. urvizogo jalaraw ji~ul [olew. 71. УргъичIого рагIи бицунге, чIамичIого квен кванаге. urvizogo rafi bicunge, zamizogo kwen kwanage. 72. УргъичIого реххараб рагIиялълъухъ ххонжрол жаваб щвезе бегьулеб. urvizogo re{arab rafiya:u] {on$rol $awab &we#e behuleb. 73. УргъичIого тIамураб цо галиялълъ тIолабго гIумруялда гIуж лъолеб. urvizogo Tamurab co galiya: Tolabgo fumruyalda fu$ ;oleb. 74. Ургъун бецце, беццараб кIалалълъ какизе ккезе гурин. urvun beCe, beCarab jala: kaki#e Ke#e gurin. 75. Ургъун гьабе, аралда ххадуб ракI бухIуге. urvun habe, aralda {adub raj bu\uge. 76. Ургъун гьабуралълъул рогьо дагьаб. urvun habura:ul roho dahab. 77. Ургъун гьагIеян абурабила игьалиссесс хIамида. urvun hafeyan aburabila ihaliSeS \amida. 78. Ургъун рагIи бицунев, борцун гали тIамулев. urvun rafi bicunew, borcun gali Tamulew. 79. Ургъун рагIи гъваридаб, гъвалил тIатIи биццатаб. urvun rafi vwaridab, vwalil TaTi biCatab. 80. Ургъун хIалтIичIони, хIассил кколаро, Кверда гьечIеб гьунар камиллъуларо. urvun \alTizoni, \aSil Kolaro, kwerda hezeb hunar kamil;ularo. 81. Ургьиб циги ккун, царал рачIчI кIалдибги ккун. urhib cigi Kun, caral eaZ jaldib Kun. 82. Ургьибе борохь биччани, тIулищ кваналеб, ракIищ борлIилебан гьикъулебила. urhibe boro% biXani, Tuli& kwanaleb, raji& bot/ileban hiqulebila. 83. Ургьибе ккараб жоялде саву кколареб. urhibe Karab $oyalde sawu Kolareb. 84. Ургьибеги лIугьунеб, нахъеги бачIунеб борохь. urhibegi /uhuneb, na]egi bazuneb boro%. 85. Урхъукье вачIа, дадал! ur]upe waza, dadal! 86. Устар лъала, къайи бихьун. ustar ;ala, qayi bi%un. 87. Устарассда релълъараб букIуна хIалтIиги. ustaraSda re:arab bujuna \alTigi. 88. Устарассул къед квешаб, къебедассул нус квешаб (Устарассул хьит гьечIеб, къебедассул нус гьечIеб). ustaraSul qed kwe^ab, qebedaSul nus kwe^ab (ustaraSul %it hezeb, qebedaSul nus hezeb). 89. Устарассул роцц - роццго устарабила. usataSul roC - roCgo ustarabila. Цо чияссул ххвалчен гьетIун букIанила. Гьебги босун, битIизабизе къебедассухъе анила. co xiyaSul {walxen heTun bujanila. hebgi bosun, biTi#abi#e qebedaSu]e anila. Къебедасс ххвалчен, кIиябго квералълъ аххалъи-тIаралъиги ккун, цо кIиго нухалълъ роццалда тунканила. qebedaS {walxen, jiyabgo kwera: a{a;i-Tara;igi Kun, co jigo nu[a: roCalda tunkanila. - ВахI, гьебни дихъагоги бажарулеб хIалтIи букIун буго. Дицца дуе гьедигIан гьитIинаб хIалтIухъ мухьги кьеларо, – ян абунила ххвалчадул бетIергьанасс. - wa\, hebni di]agogi ba$aruleb \alTi bujun bugo. diCa duye hedifan hiTinab \alTu] mu%gi pelaro, - yan abunila {walxadul beTerhanaS. - Бажарулеб батани, махха, дуццаго битIизабе, – янги абун, накалдаги тункун, къебедасс ххвалчен бетIергьанассухъе кьунила. - ba$aruleb batani, ma{a, duCago biTi#abe, - yangi abun, nakaldagi tunkun, qebedaS {walxen beTerhanaSu]e punila. Ххвалчадул бетIергьан, къебедго гIадин, накалдаги тункун, ххвалчен битIизабизе лIугьанила. КигIанни гьесс жигар бахъаниги, ххвалчен, гьетIун гурони, битIизабизе кIун гьечIо. ЦIакъго гьесс хIал гьабидал, бекунги ун буго. Валлагьин, унтарассул роцц - роццго устараб букIунеб букIун бугилан абурабила чара хварав ххвалчадул бетIергьанасс. {walxadul beTerhan, qebedgo fadin, nakaldagi tunkun, {walxen biTi#abi#e /uhanila. kifanni heS $igar ba]anigi, {walxen heTun guroni biTi#abi#e jun hezo. `aqgo heS \al habidal, bekungi un bugo. walahin, ustaraSul roC - roCgo ustarab bujuneb bujun bugilan aburabila xara [waraw {walxadul beTerhanaS. 90. Устарассул хIатIалги устарал. ustaraSul \aTalgi ustaral. 91. Устарги вукIуна, хIуртIаустарги вукIуна. ustargi wujuna, \urTaustargi wujuna. 92. Устарзаби гIемер рукIуна, маххщел бугел дагьал рукIуна. ustar#abi femer rujuna, ma{&el bugel dahal rujuna. 93. «Ухха» гIемерассул гIакълу мукъссанаб, калам лълъамияссул керен махIцараб. «u{a» femeraSul faqlu muqSanab, kalam :amiyaSul keren ma\carab. 94. Уххи дуцца гьабидал, моцIцIаби диццайищ гъелел? u{i duCa habidal, mo~abi diCayi& velel? 95. Учузаб жо босизегIан бечедав гьечIила живан абулебила жугьутIасс. uxu#ab $o bosi#efan bexedaw hezila $iwan abulebila $uhuTaS. 96. Учузабги лълъикIабги жо букIунаребила. uxu#abgi :ijabgi $o bujunarebila. 97. Учузго кьолеб лълъикIаб жоги лълъикIго кколеб ххеххаб жоги букIунареб. uxu#go poleb :ijab $ogi :ijgo Koleb {e{ab $ogi bujunareb. 98. Уяб батани, цIун бачIаги! uyab batani, `un bazagi!

ЛI / ЛIар бекараб цо цIцIецца тIолабго рехъен ссурукъ гьабулеб. /ar bekarab co ~eCa Tilabgo re]en Suruq habuleb. ЛIар бугеб гIакдадасса лIар гьечIеб гъвалаги бергьунебила. /ar bugeb fakdadaSa /ar hezeb vwalagi berhunebila. ЛIурдул гъезе араб гъвала, рачIчIги къотIун бачIарабила. /urdul ve#e arab vwala, raZgi qoTun bazarabila. ЛIугьаралдасса пашманлъуге, щоларелде хьул лъоге. /uharaldaSa _a^man;uge, &olarelde %ul ;oge. ЛIугьунареб бицарасс лIугьунеб гьабуларо. /uhunareb bicaraS /uhuneb habularo. ЛIугьунареб бицунессда бицине мацIцI кIочон таги. /uhunareb bicuneSda bicine ma~ joxon tagi. ЛIугIи гьечIеб хIалтIи – рачIчI гьечIеб барти. /ufi hezeb \alTi - raZ hezeb barti. ЛIутаян гIанкIкIида абун, гьаян гьойда абун. /utayan fanJida abun, hayan hoyda abun. ЛIутизеги тIадагьав, тIуризеги хIадурав. /uti#egi Tadahaw, Turi#egi \aduraw. ЛIутизе хIинкъарав чи – гьеле гьев чи бахIарчи. /uti#e \inqaraw xi - hele hew xi ba\arxi. ЛIутIарав щив, букъарав хвад! /uTaraw &iw, buqaraw [wad!

Рогьалил мехх. Рогьалил мехх rohalil me{ Якъад ххамиз къо буго, чабхъадолълъ моцIцIалълъул къоабилеб къо буго. Гьималазул гIодоркъоял руго, гьел жеги Анжирги руго. Гьандже сагIат чами обан бугеб? Анкьгоялълъе бащадаб хIалтIун буго. Гьимал жеги регунщи ругел? Гьел рорчIун руго. Эбел ясал регинел раглирукъуе лълъугьана, щибаб къоялълъ рогьолего гьелълъ гьедин буня. Я Бахху, мун жеги кьижунщи йигей? «Дун кьижун гьечIо» - абуна Баххуцца. «КиштIай, мун жеги кьижун йигищи?» - ян гьикъана эбелалълъ. «Мун лълъикIго кьижун йикIарайщи дир гьитIич?» - кIияйго регун ругел ясазда гьоркьой бакIила гIодойги чIчIомо, гьикъана эбелалълъ Баххуда. Дун лълъикIго кьижана, - абуна Баххуцца. Ценги якъад Кьихьилазул КвацIулайги жендерго яс Кьукьулазул КIилълъилайгин регьде руго, - ян абуна эбелалълъ. СагIат чами обараб меххалълъ гьел регьде ругел? Гьел ичIгоялълъе бащадаб хIалтIараб меххалълъ регьде руго. СагIат чами обан бугеб гьандже? Анкьгоялълъе бащадаб хIалтIун буго. Гьел кIиго сагIаталълъассащи регьде ругел? Э, гьел кIиго сагIаталълъасса регьде руго, - ян абуна, ценги эбел аде яхъун, ясазул раглирукъусса ана. Ясазул раглирукъусса къватIие яхъун эбел гьубигин агьикье ана, ценги васазул раглирукъуе лълъугьарай меххалълъ «нуж жеги кьижунщи ругел?» - ян гьикъана Пирххарассдаги БацIилассдаги. Ниж кьижун гьечIо, - ян абуна БацIиласс, Пирххарассни щибго абчIо. КIиабилеб нугьалълъ гьикъун гурони джаваб кьечIо Пирххарасс. Дун кьижун гьечIо, - ян абуна гьесс. Щибаб къоялълъ рогьолего эбелалълъ нуж кьижун ругищали гьикъараб меххалълъ, кьижун гьечIин ян абиня васаз. Гьоркьо-гьоркьор гьел дагьал цIцIикIкIун кьижун ххутIиня. Якъад эбел васазул раглирукъуре яккун йикIана ясазул раглирукъуре яккун ххадусса. Щиби буней йикIарай КиштIай эбел къватIие аралълъасса? Гьей йорчIана, йорчIун ххадуй Баххуги ахIун, кIияйго гьомер-кIал чурде ана гьомер-кIал чуринеб бакIалълъе. Щиби бунеб букIараб КиштIайицца гьомер-кIал чуринеб бакIалълъа? Гьелълъ гьомер-кIал чуринеб букIана. Баххуццаги гьомер-кIал чуринеб букIана. Баххуцца женццагощи гьомер-кIал чуринеб букIараб? Э, Баххуцца женццаго гьомер-кIал чуринеб букIана. Щиби буней йикIарай эбел васазухъе яккаралълъасса нахъе? Гьей богорукъуе ана, бащадаб сагIатги доба бамо. Богорукъуб гьелълъ щиби бунеб букIараб? Гьелълъ кинязего квен бунеб букIана. Богорукъуб рогьалил квенги, къадеквенги, къассиквенги бунеб букIиня. Гьимални къойил ункъго нугьалълъ куниня. Гьеб буго къадемеххалълъги богодемеххалълъги гьоркьоб бугеб заман. Гьеб заманалълъни квен богорукъуб буняро. Гьеб заманалълъа гьималазе гьоэнаб жо кьена яги пихъ-михъ кьена. Гьеб заман цIакъ бокьиня гьималазе. Ясаз цо дагьаб цIцIикIкIун мехх бана гьомер-кIал чуриняго. Цен КиштIайицца гьомер-кIал чурана, ценги Баххуцца гьомер-кIал чурана. БацIилавги ворчIаравго гьомер-кIал чурде ана. Жанив щивниги вугищи? Бахху, мунщи жаний йигеяли БацIиласс гьикъираб меххалълъ, ясаз данде щибниги абчIо. КиштIай, мунщи жаний йигей? - ян нахъйоги гьикъана БацIиласс. Э, дун жаний йиго, - ян данде абуна КиштIайицца. «Дуцца доба бунеб жо щиби? - ян гьикъана БацIиласс. Гьомер-кIал чуриней йиго, - ян абуна КиштIайицца. ВахI, мун жеги лълъугIчIищи? Дуда гьанярищи гьандже ичIгоялълъе анцIила щуго сагIат обан бугебали? - ян гьикъана БацIиласс. Гьаня, - ян абуна КиштIайицца. Баххуццаги жеги гьомер-кIал чурун гьечIо. ВахI, Баххуццагищи жеги гьомер-кIал чурчIеб? - ян гьикъана БацIиласс. Баххуцца данде щибниги абчIо. «Бахху, дуцца гIемераб мехх банеб буго гьомер-кIал чурде,» - ян абуна БацIиласс. «Гуро, дицца гIемераб мехх банеб гьечIо, дуцца кинялго васаз гIадин цIакъ ххеххго гьомер-кIал чуриня,» - ян абуна Баххуцца. Нежецца цIакъго дагьабщи мехх банеб гьомер-кIал чурде ян гьикъана БацIиласс. Гурин абуна гьесс. Дицца цIакъго дагьаб мехх баняро гьомер-кIал чурде ян, дицца квералги гIундулги .... «Дуцца гIундулгищи чуринеб бугеб? Э, батла дой, къойил цо-цо гIен чуринеб батла дуцца» - ян абуна Баххуцца. «Дицца чуриня...» Гьеб меххалълъ эбелалълъ БацIилассда гьикъана «Дуцца щимо жеги гьомер-кIал чурчIеб?» Дида кIваняро жеги, - абуна БацIиласс. Щимо дуцца жеги гьомер-кIал чурчIеб? - ян гьикъана эбелалълъ. «Дора жеги ясал руго, - ян абуна БацIиласс. Гьеб меххалълъ ясалги къватIире регьана, - ниж лълъугIанин, - абуна БацIилассда. Ясал къватIирего аралго, БацIилав жаниве ана гьомер-кIал чурде. Ясал кере арал гьомер-кIал чурун ххадусса? Гьел жендерго раглирукъуре ана рел,эл хъисде. Баххуцца женццаго рел,эл регьенеб букIана, исанани оццебессеб сон буго гьей кIудайги гIумо женццаго регьенеб рел,эл бугебали. Дагьалълъ ццебе эбелалълъ кумак буняан Баххуда рел,эл регьедебуде, даб меххалълъ гьей жеги гьитIиняй йикIана. Пирххарасс женццаго рел,эл регьеде байбихьана гьессе ункъго сон бараб меххалълъ, КиштIайиццаги женццаго рел,эл регьеде байбихьана гьелълъе ункъго сон бараб меххалълъ. БацIилассул ункъго сон бараб меххалълъ, гьессда кIванеб букIчIо женццаго рел,эл регьеде. Гьессе эбелалълъ кумак буняан. КиштIайги Баххуги гьомер-кIалги чурун, рел,элги рогьон сагIат микьгоялълъе бащадаб хIалтIараб меххалълъ богорукъур гIодор чIчIомо рукIана. Пирххаравги БацIилавги кирагIанир ругел? Гьел жеги лълъугIчIищи? - ян гьикъана эбелалълъ. Гьеб меххалълъ БацIилавги вегьана - жив лълъугIаниланги абун. ВорчIами БацIилав, - ян абуна КиштIайиццаги Баххуццаги. Ниж сон цадахъ рахъун рукIана, - ян абуна гьез. Э, - абуна БацIиласс, - якъад ниж нахъа рахъана. КевегIанивхха Пирххарав вугев? - ян гьикъана эбелалълъ. Гьаняро, - ян абуна БацIиласс, - гьев гьомер-кIал чуринеб рукъув гьечIищи? – ян гьикъана гьесс. Гьев дова гьечIо, - ян абуна эбелалълъ. Гьев жеги чурун лълъугIчIищи? Дида гьаняро, - ян абун БацIиласс нахъойги. Дуда гьанярищи? Гьев ножерго раглирукъув вукIчIищи? Э, гьев кьижде омо вугин ккена дида. Гьевали жеги вахъчIо! СагIат микьго обан бугебали гьессда гьанярогощи бугеб? ГьитIиняй Баххугицин анлълъгоялълъе бащадаб хIалтIараб меххалълъ аде яхъун йикIана, Пирххаравни абуни, жеги бусала вегунго вугоан. Векере, ворчIдевуе гьев. Пирххарав, дуцца бунеб жо щиби? Мун жеги вегунщи вугев? – раглирукъуве лълъугьиняго гьикъана БацIиласс. Дун кьижун вуго, - ян абуна Пирххарасс. Пирххарав, мун кьижун гьечIо гури. Дуда гьанищи сагIат чами обан бугебали? Гьаняро дида. СагIат микьго обан буго. Дун аде вахъинев вуго. Дудани гьаде ккена дун цогидал гьалан къоязда нужедасса ццеве вахъиневли. Якъадни де бокьун букIана ножеда нахъа аде вахъде. Э, - абуна БацIиласс, - гIемериссев мун ццеве вахъиня гьалан къоязда, цогидал къоязда абуни, ниж дудасса ццере рахъиня нилълъ гIодоркъоязда рукIадго. Пирххаравги гьомер-кIал чурде ана. Щуго щвартI бамо ххадуб эмен богорукъуве вегьаравго, гьесс гьикъана - Пирххарав, дуцца бунеб жо щиби? Мун чура-ххулиневщи вугев? Дун жеги чура-ххулинев вуго. Щуго щвартIалълъасса дун лълъугIиня, - ян абуна Пирххарасс. Щуго щвартI бамо ххадуб гьев чура-ххулун, рел,элги рогьон лълъугIана. Ххадув гьев богорукъуве вегьана. Кинялго гьимал богорукъур рукIана. Пирххарав богорукъуве лълъугьаравго Баххуцца гьикъана - ВорчIами Пирххарав. Мун лълъикIго кьижаравщи? – КиштIайицца гьикъана - Мун щимо гьаб гьалан къоялълъ нежедасса нахъа вахъарав? Пирххарасс абуна « Дунни цогидал гьаланкъоязда ножедасса нахъа вахъиняроан дун!». «Гьаб гьаланкъоялълъни мун нахъагияли вахъана – абуна КиштIайицца – ценги, цогидал къояздаги мун нежедасса нахъа вахъиня». «ЦохIо гIодоркъоязда – абуна Пирххарасс, гьаб гьаланкъоялълъулни дицца щибниги абларо!». «ЛълъикIин дир вас – абуна эбелалълъ, - БацIилавги Пирххаравги, нуж яццаздасса ххеххго рахъинелилан дида гIедегIан лълъикI гьаня, гьаб къоялълъни Баххуги КиштIайги ножедасса ххеххго рахъаниланги гьаня дида». Эбелалълъ гьеб жоялълъул бицинеб меххалълъ гьимал кунанел рукIана. Ценги гьимал агьикье ана. Аде щвана Кьихьилазул КвацIулайги, гьелълъул яс Кьукьулазул КIилълъилайги. yaqad {ami# qo bugo, xab]ado: mo~a:ul qoabileb qo bugo. himala#ul fodorqoyal rugo, hel $egi an$irgi rugo. hanGe safat xami oban bugeb? anpgoya:e ba&adab \alTun bugo. himal $egi regun&i rugel? hel rorzun rugo. ebel yasal reginel ragliruquye :uhana, &ibab qoya: roholego he: hedin buNa. ya ba{u, mun $egi pi$un&i yigey? "dun pi$un hezo" - abuna ba{uCa. "ki^Tay, mun $egi pi$un yigi&i?" - yan hiqana ebela:. "mun :ijgo pi$un yijaray&i dir hiTix?" - jiyaygo regun rugel yasa#da horpoy bajila fodoygi Zomo, hiqana ebela: ba{uda. dun :ijgo pi$ana, - abuna ba{uCa. cengi yaqad pi%ila#ul kwa`ulaygi $endergo yas pupula#ul ji:ilaygin rehde rugo, - yan abuna ebela:. safat xami obarab me{a: hel rehde rugel? hel izgoya:e ba&adab \alTarab me{a: rehde rugo. safat xami oban bugeb hanGe? angoya:e ba&adab \alTun bugo. hel jigo safata:aSa&i rehde rugel? e, hel jigo safata:aSa rehde rugo, - yan abuna, cengi ebel ade ya]un, yasa#ul ragliruquSa ana. yasa#ul ragliruquSa qwaTiye ya]un ebel hubigin ahipe ana, cengi wasa#ul ragliquruye :uharay me{a: "nu$ $egi pi$un&i rugel?" - yan hiqana _ir{araSdagi ba`ilaSdagi. ni$ pi$un hezo, - yan abuna ba`ilaS, _ir{araSni &ibgo abzo. jiabileb nuha:gi hiqun guroni Gawab pezo _ir{araSgi. dun pi$un hezo, - yan abuna heS. &ibab qoya: roholego ebela: nu$ pi$un rugi&ali hiqarab me{a:, pi$un hezin yan abiNa wasa#. horpo-horpor hel dahal ~iJun pi$un {uTiNa. yaqad ebel wasa#ul ragliruqure yaKun yijana yasa#ul ragliruqure yaKun {aduSa. &ibi buney yijaray ki^Tay ebel qwaTiye ara:aSa? hey yorzana, yorzun {aduy ba{ugi a\un, jiyaygo homer-jal xurde homer-jal xurineb baja:e. &ibi buneb bujarab ki^TayiCa homer-jal xurineb baja:a? he: homer-jal xurineb bujana. ba{uCagi homer-jal xurineb bujana. ba{uCa $enCago&i homer-jal xurineb bujarab? e, ba{uCa $enCago homer-jal xurineb bujana. &ibi buney yijaray ebel wasa#u]e yaKara:aSa na]e? hey bogoruquye ana, ba&adab safatgi doba bamo. bogoruqub he: &ibi buneb bujarab? he: kiNa#ego kwen buneb bujana. bogoruqub rohalil kwengi, qadekwengi, qaSikwengi buneb bujiNa. himalni qoyil unqgo nuha: kuniNa. heb bugo qademe{a:gi bogodeme{a:gi horpob bugeb #aman. heb #amana:ni kwen bogoruqur buNaro. heb #amana:a himala#e hoenab $o pena yagi _i]-mi]gi pena. heb #aman `aq bopiNa himala#e. yasa# co dahab ~iJun me{ bana homer-jal xuriNago. cen ki^TayiCa homer-jal xurana, cengi ba{uCa homer-jal xurana. ba`ilawgi worzarawgo homer-jal xurde ana. $aniw &iwnigi wugi&i? ba{u, mun&i $aniy yigeyali ba`ilaS hiqarab me{a:, yasa# dande &ibnigi abzo. ki^Tay, mun&i $aniy yigey? - yan na]oygi hiqana ba`ilaS. e, dun $aniy yigo, - yan dande abuna ki^TayiCa. "duCa doba buneb $o &ibi?" - yan hiqana ba`ilaS. homer-jal xuriney yigo, - yan abuna ki^TayiCa. wa\, mun $egi :ufzi&i? duda haNari&i hanGe izgoya:e an`ila &ugo safat oban bugebali? - yan hiqana ba`ilaS. haNa, - yan abuna ki^TayiCa. ba{uCa $egi homer-jal xurun hezo. wa\, ba{uCagi&i $egi homer-jal xurzeb? - yan hiqana ba`ilaS. ba{uCa dande &ibnigi abzo. "ba{u, duCa femerab me{ baneb bugo homer-jal xurde" - yan abuna ba`ilaS. "guro, diCa femerab me{ baneb hezo, duCa kiNalgo wasa# fadin `aq {e{go homer-jal xuriNa" - yan abuna ba{uCa. ne$eCa `aqgo dahab&i me{ baneb homer-jal xurde yan hiqana ba`ilaS. gurin abuna heS. diCa `aqgo dahab me{ baNaro homer-jal xurde yan, diCa kweralgi fundulgi .... "duCa fundulgi&i xurineb? e, batla doy, qoyil co-co fen xurineb batla duCa" - yan abuna ba{uCa. "diCa xurinya..." heb me{a: ebela: ba`ilaSda hiqana "duCa &imo $egi homer-jal xurzeb?" dida jwaNaro $egi, - abuna ba`ilaS. &imo duCa $egi homer-jal xurzeb? - yan hiqana ebela:. dora $egi yasal rugo, - yan abuna ba`ilaS. heb me{a: yasalgi qwaTire rehana, - ni$ :ufanin, - abuna ba`ilaSda. yasal qwaTire aralgo, ba`ilaw $aniwe ana homer-jal xurde. yasal kere aral homer-jal xurun {aduSa? hel $endergo ragliruqure ana rel'el ]isde. ba{uCa $enCago rel'el reheneb bujana, isanani oCebeSeb son bugo hey judaygi fumo $enCago reheneb rel'el bugebali. daha: Cebe ebela: kumak buNaan ba{uda rel'el rehedebude, dab me{a: hey $egi hiTiNay yijana. _ir{araS $enCago rel'el rehede baybi%ana heSe unqgo son barab me{a:, ki^TayiCa $enCago rel'el rehede baybi%ana he:e unqgo son barab me{a:. ba`ilaSul unqgo son barab me{a:, heSda jwaneb bujzo $enCago rel'el rehede. heSe ebela: kumak buNaan. ki^Taygi ba{ugi homer-jalgi xurun, rel'el rohon safat mipgoya:e ba&adab \alTarab me{a: bogoruqur fodor Zomo rujana. _ir{arawgi ba`ilawgi kirefanir rugel? hel $egi :ufzi&i? - yan hiqana ebela:. heb me{a: ba`ilawgi wehana - $iw :ufanilan abun. worzami ba`ilaw, - yan abuna ki^TayiCagi ba{uCagi. ni$ son cada] ra]un rujana, - yan abuna he#. e, - abuna ba`ilaS, - yaqad ni$ na]a ra]ana. kewefaniw{a _ir{araw wugew? - yan hiqana ebela:. haNaro, - yan abuna ba`ilaS, - hew homer-jal xurineb ruquw hezi&i? - yan hiqana heS. hew dowa hezo, - yan abuna ebela:. hew $egi xurun :ufzi&i? dida haNaro, yan abun ba`ilaS na]oygi. duda haNarari&i? hew no$ergo ragliruquw wujzi&i? e, hew pi$de omo wugin Kena dida. hewali $egi wa]zo! safat mipgo oban bugebali heSda haNarogo&i bugeb? hiTiNay ba{ugicin an:goya:e ba&adab \alTarab me{a: ade ya]un yijana, _ir{arawni abuni, $egi busala wegungo wugoan. wekere, worzdewuye hew. _ir{araw, duCa buneb $o &ibi? mun $egi wegun&i wugew? - ragliruquwe :uhiNago hiqana ba`ilaS. dun pi$un wugo, - yan abuna _ir{araS. _ir{araw, mun pi$un hezo guri. duda hani&i safat xami oban bugebali? haNaro dida. safat mipgo oban bugo. dun ade wa]inew wugo. dudani hade Kena dun cogidal halan qoya#da nu$edaSa Cewe wa]inewli. yaqadni de bopun bujana no$eda na]a ade wa]de. e, - abuna ba`ilaS, - femeriSew mun Cewe wa]iNa halan qoya#da, cogidal qoya#da abuni, ni$ dudaSa Cere ra]iNa ni: fodorqoya#da rujadgo. _ir{arawgi homer-jal xurde ana. &ugo &warT bamo {adub emen bogoruquwe weharawgo, heS hiqana - _ir{araq, duCa buneb $o &ibi? mun xura-{ulinew&i wugew? dun $egi xura-{ulinew wugo. &ugo &warTa:aSa dun :ufinya, - yan abuna _ir{araS. &ugo &warT bamo {adub hew xura-{ulun, rel'elgi rohon :ufana. {aduw hew bogoruquwe wehana. kiNalgo himal bogoruqur rujana. _ir{araw bogoruquwe :uharawgo ba{uCa hiqana - worzami _ir{araw. mun :ijgo pi$araw&i? - ki^TayiCa hiqana - mun &imo hab halan qoya: ne#edaSa na]a wa]araw? _ir{araS abuna - dunni cogidal halanqoya#da no$edaSa na]a wa]iNaroan din! hab halan qoya:ni mun na]agiyali wa]ana - abuna ki^TayiCa - cengi, cogidal qoya#dagi mun ne$edaSa na]a wa]iNa. co\o fodorqoya#da - abuna _ir{araS, hab halan qoya:ulni diCa &ibnigi ablaro! :ijin dir was - abuna ebela:, - ba`ilawgi _ir{arawgi, nu$ yaCa#daSa {e{go ra]inelilan dida fedefan :ij haNa, hab qoya:ni ba{ugi ki^Taygi no$edaSa {e{go ra]anilan haNa dida. ebela: heb $oya:ul bicineb me{a: himal kunanel rujana. cengi himal ahipe ana. ade &wana pi%ila#ul kwa`ulaygi, he:ul yas pupula#ul ji:ilaygi.

М m «Ма» бокьулев, «кье» рихарав. «ma» bopulew, «pe» ri[araw. «Ма ссахI!» – ан бачIунеб гIака, «ma Sa\!» - an bazuneb faka, «Кье ссахI!» – ан бачIунеб чу. «pe Sa\!» - an bazuneb xu. «Ма» – ялда ццебе хIетIе лъоге. «ma!» - yalda Cebe \eTe ;oge. Мавул рокьи букIунеб, кьовул божи букIунеб. mawul ropi bujuneb, powul bo$i bujuneb. Магжида нус бабадулеб рекIинчIеб меххалълъ, кIалдиб мацIцI кIичIардулеб гьересси бицунеб меххалълъ. mag$ida nus babaduleb rejinzeb me{a:, jaldib ma~ jizarduleb hereSi bicuneb me{a:. Магъал гьанахъ гьоэр щолареб (нилIее къваригIараб къоялълъ лълъикIалълъухъги квешаб щолареб). maval hana] hoer &olareb (ni/eye qwarifarab qoya: :ija:u]gi kwe^ab &olareb). Магъил гIел тезеги Аллагьассул хIукмуйила. mavil fel te#egi allahaSul \ukmuyila. Магъил ургъел гьабулагойила хIанчIчIил боххдул тIеренлъарал. mavil urvel habulagoyila \anZil bo{dul Teren;aral. МагъилI ругел хурзабазги хабалI ругел умумузул рукьбузги гьабизе жо гьечIо – хIара хIажат буго. mavi/ rugel [ur#aba#gi [aba/ rugel umumu#ul rupbu#gi habi#e - \ara \a$at bugo. Магъихъ балагьун, кьурде, цер. mavi] balahun, purdde, cer. Магь цIезе ссан гурел, ссахI цIезе хур гурел. mah `e#e San gurel, Sa\ `e#e [ur gurel. Магъихъ ралагьуге, гьакихъ ралагье. mavi] ralahuge, haki] ralahe. МагIарда бартуццаги лълъикIабаб кколебила. mafarda bartuCagi :ijabab Kolebila. МагIарда гIи бугев – гIаг гьечIеб шарбал, гIиялI куйдул ругев – тIох гьечIеб тIагъур. mafarda fi bugew - fag hezeb ^arbal, fiya/ kuydul rugew - To[ hezeb Tavur. МагIарда чан букIаго, чурун хьаг цIеда лъоге. mafarda xan bujago, xurun %ag `eda ;oge. МагIардаги гIундул ругел, гIалххудаги берал ругел. mafardagi fundul rugel, fal{udagi beral rugel. МагIарде ваханиги, гьитIинав кIодолъуларевила, гвандиниве рехханиги, кIудияв гьитIинлъуларевила. mafarde wa[anigi, hiTinaw jodo;ularewila, gwandiniwe re{anigi, judiyaw hiTin;ularewila. МагIарде гъуниги, хIамицца заз гурони кунареб. mafarde vunigi, \amiCa #a# guroni kunareb. МагIарде гIазу баги, гIухьби рокъой рачIине, гIурдаде саву ккаги, вокьулессда бер чIвазе. mafarde fa#u bagi, fu%bi roqoy razine, furdade sawu Kagi, wopuleSda ber zwa#e. МагIарде гIазу бани, гIурухъе цIцIорой кколеб. mafarde fa#u bani, furu]e ~oroy Koleb. МагIарзухъа кIалдибегIан къокъаб жойила гьересси. mafar#u]a jaldibefan qoqab $oyila hereSi. «МагIарзухъан бачIаги!» - ян, чед кьун, воххизавуге дун, гьумер битIун кIалъараб кIалалълъ воххизаве дун. «mafar#u]an bazagi!» - yan, xed pun, wo{i#awuge dun, humer biTun ja;arab jala: wo{i#awe dun. МагIарул киниялълъ гIадин магIарул чияссул черхх лълъадаруларо. mafarul kiniya: fadin mafarul xiyaSul xer{ :adarularo. МагIарул мацIцIалда кечI ахIулел, гIурус мацIцIалълъ гаргадулел магIарулал. mafarul ma~alda kez a\ulel, furus ma~a: gargadulel mafarulal. МагIарухъ дибирлъи щоларев – лъарагIалде, лъарагIалда дибирлъи щоларев – Нугъаялде. mafaru] dibir;i &olarew - ;arafalde, ;arafalda dibir;i &olarew - nuvayalde. МагIарухъе вачIани, дурго гьобол лъаларев, Буртилӏе вачIани, дурго хIама лъаларев. mafaru]e wazani, durgo hobol ;alarew, burti/e wazani, durgo \ama ;alarew. МагIирокъоб гIоди рекъараб, берталълъ аваданлъи рекъараб. mafiroqob fodi reqarab, berta: awadan;i reqarab. МагIицца квен босарай, кочIоцца росс восарай. mafiCa kwen bosaray, kozoCa roS wosaray. МагIицца магIирукъ берцин гьабулеб. mafiCa mafiruq bercin habuleb. МагIу кIиго батIияб букIунебила, цояб чваххун бачIунеб, цояб бачIинабураб. mafu jigo baTiyab bujunebila, coyab xwa{un bazuneb, coyab bazinaburab. МагIу-рагIиялълъул ххалалъиго щиб, ххарицел гуреб жо мокърукьги гьечIин. Гьуя-гьараялълъул гьарзалъиго щиб, хъандиро гуреб жо магIида гьечIин. mafu-rafiya:ul {ala;igo &ib, {aricel gureb $o moqrupgi hezin. vuya-haraya:ul har#a;igo &ib, ]andiro gureb $o mafida hezin. НекIо кицилъун тIиритIарал гьал рагIабаз бичIчIизабулеб буго мискинчияссухъ гIоди гIададиссеб бугилан. МагIихъаналда рагIун букIун гьечIо - «БоцIцIи хIажат гьечIо, хIара къваригIун буго», – абураб битIараб кици. nejo kici;un TiriTaral hal rafaba# biZi#abuleb bugo miskinxiyaSu] fodi fadadiSeb bugilan. mafi]analda rafun bujun hezo - «bo~i \a$at hezo, \ara qwarifun bugo», - aburab biTarab kici. МагIу рекъезе – рагIи, кечI рекъезе – далалай. mafu reqe#e - rafi, kez reqe#e - dalalay. МагIу-рорчIи хханассул гIадаб, хвел букъи Гергил гIадаб. mafu-rorzi {anaSul fadab, [wel buqi gergil fadab. МагIу хвалилI ахIе, кечI берталI ахIе. mafu [wali/ a\e, kez berta/ a\e. МагIуги кечIги, рекIеда бухIараб меххалълъ гурони, бачIунаро. mafugi kezgi, rejeda bu\arab me{a: guroni, bazunaro. Мадугьал квешлъани – рукъ хисе, чIчIужу квешлъани – цIцIар тIаме, чу квешлъани – биче. maduhal kwe^;ani - ruq [ise, Zu$u kwe^;ani - ~ar Tame, xu kwe^;ani - bixe. Мадугьал лълъикIав гьоркьоб къед борххатав, гьудул лълъикIав рукъ рикIкIадав. maduhal :ijaw horpob qed bor{araw, hudul :ijaw ruq riJadaw. Мадугьал лълъикIассул ражихо-хоно россассе арабила, мадугьал квешассул лълъикIай яс рокъой ххутIарайила. maduhal :ijaSul ra$i[o-[ono roSaSe arabila, maduhal kwe^aSul :ijay yas roqoy {uTarayila. Мадугьалассда велъуге, бадибчIвай бихьизе гурин. maduhalaSda we;uge, badibzway bi%i#e gurin. Мадугьалассул гьобол хунилан, Гьолокье магIиде арай. maduhalaSul hobol [unilan, holope mafide aray. Мадугьалассул хIалтIи малълъунги, ясал чIчIун тогейила. maduhalaSul \alTi ma:ungi, yasal Zun togeyila. Мадугьалассул хIелеко хъазлъун бихьулебила. maduhalaSul \eleko ]a#;un bi%ulebila. Мадугьалассул чед гьуинаб, чияр чIчIужу берцинай. maduhalaSul xed huinab, xiyar Zu$u bercinay. Мадугьалассулгун гьоркьоблъи бокьарасс рагьда гьой хьихьулареб. maduhalaSulgun horpob;i boparaS rahda hoy %i%ulareb. Мадугьалзабазги беццани, цIцIилцIцIиеги росс щолевила (цIцIилицIцIги россассе унебила). maduhal#aba#gi beCani, ~il~iyegi roS &olewila (~ili~gi roSaSe unebila). Мадугьалихъ йигей палихъаналда щибго лъалареб, лъаларей рикIкIадегIан йигелда «кинабго лъалеб». maduhali] yigey _ali]anajda &ibgo ;alareb, ;alarey ruJadefan yigelda «kinabgo ;aleb». Мадугьалихъги ватугеги кIкIухIалав чи, хобги асскIобе ккогеги хIалихьатав чияссда. maduhali]gi watugegi Ju\alaw xi, [obgi aSjobe Kogegi \ali%ataw xiyaSda. Мазандаран дарай диеги щвечIо, жулпакатаналда дунги рекъечIо. ma#andaran daray diyegi &wezo, $ul_akatanalda dungi reqezo. Майданалда баххчун, цер чанахъанасс толаро. maydanalda ba{xun, cer xana]anaS tolaro. Мазлумассе зулмуялълъул къоялдасса залимассе гIадлуялълъул къо захIмалъулеб. ma#lumaSe #ulmuya:ul qoyaldaSa #alimaSe fadluya:ul qo #a\ma;uleb. Макру-хIила гIемерасс цо тIабигIат кколаро. makru-\ila femeraS co Tabifat Kolaro. Макьидасса бергьараб жо гьечIебила. mapidaSa berharab $o hezebila. Макьие гурони, вегизе ккогеги. mapiye guroni, wegi#e Kogegi. Макьие ссабру гьечIеб, рокьуе берцинлъи гьечIеб. mapiye Sabru hezeb, ropuye bercin;i hezeb. Макьу гьуинал беразда сардил ххалалъи лъалареб. mapu huinal bera#da sardil {ala;i ;alareb. Макьу тарав тушман ххадув ккогеги. mapu taraw tu^man {aduw Kogegi. Макьу толеб жо – ургъел, гIадан холеб жо – ххиял. mapu toleb $o - urvel, fadan [oleb $o - {iyal. Макьу щварал кьижула, рокьи ккарал ссвердула. mapu &waral pi$ula, ropi Karal Swerdula. Мали Къвегъадаго, къвал мажгитухъго. mali qwevadago, qwal ma$gitu]go. Къвегъада буго ххунздерил хабалазда асскIоб бугеб хварал росулеб мали лъолеб бакI. Кици хIалтIизабула молода лъоларевги къвалицца вухьунаревги чи вукIунарин, чIухIдаруге абураб магIнаялда. qwevada bugo {un#deril [abala#da aSjob bugeb [waral rosuleb mali ;oleb baj. kici \alTi#abula moloda ;olarewgi qwaliCa wu%unarewgi xi wujunarin, zu\daruge aburab mafnayalda. Мала Нассрудинида гьикъарабила жаназадул молол ццебейищин лълъикI букIунеб, нахъайищилан. Ццебе-нахъаялълъул батIалъи гьечIин, тIад лълъикIаб букIунарилан абурабила гьесс. mala naSrudiniCa hiqarabila $ana#adul molol Cebeyi&in :ij bujuneb, na]ayi&ilan. Cebe-na]aya:ul baTa;i hezin, Tad :ijab bujunarilan aburabila heS. Мала Нассрудинил далай лIугIаниги, чIандаххабаралълъе лIугIи гьечIебила. mala naSrudinil dalay /ufanigi, zanda{abara:e /ufi hezebila. Мала Нассрудинидаги илбисалдаги гьоркьоб къотIи ккун букIарабила, цо-цо кечI ахIун бахъинегIан, цоцазул гъежда рекIине. Цин илбисалълъул гъежда рекIарав Мала Нассрудиницца ахIарабила лIугIиго гьечIеб «далай-далай». «ЛIугIуларищ? ЛIугIуларищ?» – ан зигардулебги букIун, илбисалълъ гьарарабила, жиб дур гъеждаги рекIинарин, кечIги ахIиларин, талихI кьегийин, гъоркье лIугьаян. mala naSrudinidagi ilbisaldagi horpob qoTi Kun bujarabila, co-co kez a\un ba]inefan, coca#ul ve$da rejine. cin ilbisa:ul ve$da rejaraw mala naSrudiniCa a\arabila /ufigo hezeb «dalay-dalay». «/ufulari&? /ufulari&?» - an #igardulebgi bujun, ilbisa: hararabila, $ib dur ve$dagi rejinarin, kezgi a\ilarin, tali\ pegiyin, vorpe /ufayan. МалахIосен ахIарав ахIе, ХIункърае кьурассе кье. mala\osen a\araw a\e, \unqraye puraSe pe. Малъ кIутIаниги, ботIрода унтулеб. ma; juTanigi, boTroda untuleb. Малълъаниги лъалареб, бетIер гьодораб бугони, малълъичIониги босулеб, бетIер цIцIодораб бугони. ma:anigi ;alareb, beTer hodorab bugoni, ma:izonigi bosuleb, beTer ~odorab bugoni. Малълъараб босизе чи тIагIун ххутIугегийила. ma:arab bosi#e xi Tafun {uTugeyila. Малълъараб босуларевги – ахIмакъ, босуларессда малълъаравги – гIабдал. ma:arab bosularewgi - a\maq, bosulareSda ma:arawgi - fabdal. Малълъараб гьабе, гьикъараб бице. ma:arab habe, hiqarab bice. Малълъараб гьабичIев ХIавал ГIалицца хIуличIого бана гIака магIида. ma:arab habizew \awal faliCa \ulizogo bana faka mafida. Малълъараб гьабуни, дагIба кколаро, гьикъараб бицани, кьал букIунаро. ma:arab habuni, dafba Kolaro, hiqarab bicani, pal bujunaro. Малълъараб гьабуни, мекъсса кколаро. ma:arab habuni, meqSa Kolaro. Малълъараб гьудуласс – гьабураб дицца. ma:arab hudulaS - haburab diCa. Малълъарабги гьабичIо, гьикъун бихье жиндаго, гьикъарабги бицинчIо, гьеле живго чи ццеве. ma:arabgi habizo, hiqun bi%e $indago, hiqarabgi bicinzo, hele $iwgo xi Cewe. Малълъарабги лъаларей, лъарабги гьабуларей. ma:arabgi ;alarey, ;arabgi habularey. Малълъарассул кIал бекулареб, кIанцIарассул бохх гурони. ma:araSul jal bekulareb, jan`araSul bo{ guroni. Малълъарассул малълъарабги гьабунила жиндир эбел хварайилан абурабила Мала Нассрудиницца. ma:araSul ma:arabgi habunila $indir ebel [warayilan aburabila mala naSrudiniCa. Малълъаризе цIакъав, гьабизе къадарав. ma:ari#e `aqaw, habi#e qadaraw. Малълъарун чи лIугьунарев, буххун хIамил чу лIугьунареб. ma:arun xi /uhunarew, bu{un \amil xu /uhunareb. Малълъарухъаби гIемерлъани, гIадлу холеб. ma:aru]abi femer;ani, fadlu [oleb. Малълъизе киназдаго лъалеб, гьабизе цояссда гурони лъалареб. ma:i#e kina#dago ;aleb, habi#e coyaSda guroni ;alareb. Малълъизе чи камуларо, малълъараб босизе бетIер букIине ккола. ma:i#e xi kamularo, ma:arab bosi#e beTer bujine Kola. «Малълъизе чи тIагIаги дур лъималазе!» - ян абурабила цоялълъ. «Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босугеги дуразго!» – ян абурабила дандеялълъ. «ma:i#e xi Tafagi dur ;imala#e!» - yan aburabila coya:. «ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosugegi dura#go!» - yan aburabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIагиян гьарарабила цоялълъ, малълъараб босизе чи нужерги тIагIагиян хьамурабила дандеялълъ. ma:i#e xi Tafagiyan hararabila coya:, ma:arab bosi#e xi nu$ergi Tafagiyan %amurabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босаги. ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosagi. МалълъичIеб гьабуге, гьикъичIеб бицунге. ma:izeb habuge, hiqizeb bicunge. МалълъичIеб гьабурав, кьечIеб босарав. ma:izeb haburaw, pezeb bosaraw. МалълъичIониги лъалеб, лъалесс гьабулелълъухъ ралагьани. ma:izonigi ;aleb, ;aleS habule:u] ralahani. МалълъичIониги лъалей, лъачIониги гьабулей. ma:izonigi ;aley, ;azonigi habuley. Малълъ босе гьитIинго, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьасс цIунаги. ma: bose hiTingo, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaS `unagi. Малълъа ццебеялдасса ххадуб. ma:a CebeyaldaSa {adub. Малълъулел гIемерлъани, гIенеккулел дагьлъула. ma:ulel femer;ani, feneKulel dah;ula. Малълъун гуребила лъалеб, бихьунила (Малълъун гурелила цIцIодорлъулел, бихьунила). ma:un gurebila ;aleb, bi%unila (ma:un gurelila ~odor;ulel, bi%unila). Малълъун гуро чудкицца балкан кунеб, куцан гуро царацца къехь бищулеб. ma:un guro xudkiCa balkan kuneb, kucan guro caraCa qe% bi&uleb. МалълъичIого цIцIаларав, цIцIаличIого дурусав. ma:izogo ~alaraw, ~alizogo durusaw. Малълъун чиги лIугьунарев, рахъдал мучариги лIугьунареб. ma:un xigi /uhunarew, ra]dal muxarigi /uhunareb. Малълъухъе хьваде, хьихьухъе рукIа. ma:u]e %wade, %i%u]e ruja. Марагадал гурга габунибги бан, гаргаралълъул хъаба хъорщодаги лъун. maragadal gurga gabunibgi ban, gargara:ul ]aba ]or&odagi ;un. Маргъалалълъул берцинлъи, кунада ххун, цIцIикIкIуна, къадруги дагьлъуларо, ххечIого тунин абун. marvala:ul bercin;i, kunada {un, ~iJuna, qadrugi dah;ularo, {ezogo tunin abun. Маргьабацца кантIула, магъалоялълъ кIвекIула. marhabaCa kanTula, mavaloya: jwejula. МаркIачIуде вачIунев кIичIудеги вачIунев, кIичIван тIагъур гIинда бан, богодеги вачIунев. marjazude wazunew jizudegi wazunew, jizwan Tavur finda ban, bogodegi wazunew. МасслихIаталълъ рекъезарула, мацIцIицца ратIа гьарула. maSli\ata: reqe#arula, ma~iCa raTa harula. МатIу квешаб бугилан, гIайиб гьелде реххуге, матIуялда гIайиб щиб, дур куц квешаб бугони. (МатIуялда гIайиб щиб, щайтIадул куц бугони). maTu kwe^ab bugilan, fayib helde re{uge, maTuyalda fayib &ib, dur kuc kwe^ab bugoni. (maTuyalda fayib &ib, &ayTadul kuc bugoni). МатIуялда лъураб тIанкI ххеххго бихьулареб. maTuyalda ;urab Tanj {e{go bi%ulareb. МатIуялда лъураб цо тIанкIалълъ тIолабго матIу ссурукъ гьабула, цо кIкIухIалай гIаданалълъ тIолабго гвай ссуризабула. maTuyalda ;urab co Tanja: Tolabgo maTu Suruq habula, co Ju\ulay fadana: Tolabgo gway Suri#abula. Маххссара гажиялде ссверулеб, меххтел огьогьоялда лIугIулеб. ma{Sara ga$iyalde Sweruleb, me{tel ohohoyalda /ufuleb. Маххссара гьабе, бакI бихьун. ma{Sara habe, baj bi%un. Маххссара лъаларессе маххссара гьабулареб. ma{Sara ;alareSe ma{Sara habulareb. Маххссара лълъикIаб, кIиго чи велъараб. ma{Sara :ijab, jigo xi we;arab. Маххссараялълъе гIологи гьересси бищунгейила. ma{Saraya:e fologi hereSi bi&ungeyila. Махх кьавуялълъ куна, гIадан ургъалицца куна. ma{ pawuya: kuna, fadan urvaliCa kuna. Маххул гел цIулал гелалде ккарабила, маххул нуцIцIа цIулал нуцIцIаялде ккарабила. ma{ul gel `ulal gelalde Karabila, ma{ul nu~a `ulal nu~ayalde Karabila. Маххщалицца нилIеда квен гьаруларо, жинццаго нилIее кьола. ma{&aliCa ni/eda kwen harularo, $inCago ni/eye pola. «Маххщел бугев» ХIасанил ГIали вукIаго, цоябги оц хъве! «ma{&el bugew» \asanil fali wujago, coyab oc ]we! Маххщел гьечIев гьабигьан – агьлулъун гьечIев дибир. ma{&el hezew habihan - ahlu;un hezew dibir. Маххщелги гьунарги – гьадингояб жо, гьудуллъи бугони, нухда ккола иш. ma{&elgi hunargi - hadingoyab $o, hudul;i bugoni, nu[da Kola i^. Маххщелги гьунарги ххвалчацца къотIулареб. ma{&elgi hunargi {walxaCa qoTulareb. МахI квешалълъуб тIутI гIемераб. ma\ kwe^a:ub TuT femerab. МахIаги гIагIаги гьечIони, мама букIунареб. ma\agi fafagi hezoni, mama bijunareb. МахIалда хIал букIаго, хIетI босе. ma\alda \al bujago, \eT bose. МахIамалъун пер гурев, ГьатIиналъун цIцIам гурев. ma\ama;un _er gurew, haTina;un ~am gurew. МахIцараб рекIелIан тIокIкIараб рагIи бачIунареб. ma\carab reje/an ToJarab rafi bazunareb. МацIцI борхьилги лъан лълъикIаб. ma~ bor%ilgi ;an :ijab. МацIцI гьой гуро, гьеб раххссида чIчIоларо. ma~ hoy guro, heb ra{Sida Zolaro. МацIцI гIадамассул кванаге, гIиял кванай. ma~ fadamaSul kwanage, fiyal kwanay. МацIцI кунаро, кваназе жо кье. ma~ kunaro, kwana#e $o pe. МацIцI кIалдиб те, кIал богIое те. ma~ jaldib te, jal bofoye te. МацIцI лъаларев цIцIогьор хваги, цIцIар лъаларев тушман хваги. ma~ ;alarew ~ohor [wagi, ~ar ;alarew tu^man [wagi. МацIцI лъалев – чода, чол бетIергьан – лъелго. ma~ ;alew - xoda, xol beTerhan - ;elgo. МацIцI ххалатассул гIакълу къокъабила. ma~ {alataSul faqlu qoqabila. МацIцIалда гьоцIцIо бугев, рекIелI загьру бугев. ma~alda ho~o bugew, reje/ #ahru bugew. МацIцIалда нацIцI барав (МацIцI букарарав чи). ma~alda na~ baraw (ma~ bukararaw xi). МацIцIалда ракьа гьечIеб, гьелълъни ракьа бекулеб. ma~alda rapa hezeb, he:ni rapa bekuleb. МацIцIалда тIад – гьоцIцIо, мацIцIалда гъоркь – загьру. ma~alda Tad - ho~o, ma~alda vorp - #ahru. МацIцIалда хIал кIолаго, кIудиялде ваккуге, каламалълъ реххулаго, ххвалчаде квер бегьуге. ma~alda \al joraro, judiyalde waKuge, kalama: re{ulago, {walxade kwer bepuge. МацIцIалда цIцIам бугев – цIцIанда борохь барав. ma~alda ~am bugew - ~anda boro% baraw. МацIцIалда чаран лъурай мунги, чарххида цаби ккурай дунги. ma~alda xaran ;uray mungi, xar{ida cabi Kuray dungi. МацIцIалде гьоцIцIо тIун, гьодилI жо балев. ma~alde ho~o Tun, hodi/ $o balew. МацIцIид чи чIвала, цIцIогьод оц хъола. ma~id xi zwala, ~ohod oc ]ola. МацIцIил цIцIад барав, цIцIогьол гIор щварав. ma~il ~ad baraw, ~ohor for &waraw. МацIцIихъанасс чияр рукъ, цIа гъвечIого, бухIулеб. ma~i]anaS xiyar ruq, `a vwezogo, bu\uleb. МацIцIихъанассул кIал цIцIороги, цIцIогьорассул бер бахъаги. ma~i]anaSul jal ~orogi, ~ohoraSul ber ba]agi. МацIцIихъанассул кIалалдасса цIунаги, цIцIогьорассул квердасса цIунаги. ma~i]anaSul jalaldaSa `unagi, ~ohoraSul kwerdaSa `unagi. МацIцIицца чи чIвалев, боцIцIуцца вичун восулев. ma~iCa xi zwalew, bo~uCa wixun wosulew. МацIцIххалат, гIакълукъокъ. ma~{alat, faqluqoq. МачIчIадалда хIанчIида бадиб тIатIи бихьарабила. maZadalda \anzida badib TaTi bi%arabila. Маялда мал бани, кьеялда къвал базе кколеб. mayalda mal bani, peyalda qwal ba#e Koleb. Маян бихьизе кодобеги кьолебила дуниял, кьурун бахъун, кодоссаги унебила дуниял. mayan bi%i#e kodobegi polebila duniyal, purun ba]un, kodoSagi unebila duniyal. Маян кьечIони, дунги хваги, кьураб босичIони, мунги хваги. mayan pezoni, dungi [wagi, purab bosizoni, mungi [wagi. Маян кьолеб гурони, кьеян гьарулеб къо бачIунгеги. mayan poleb guroni, peyan haruleb qo bazungegi. Маян кьураб босичIони, кьеян гьаризе кколеб. mayan purab bosizoni, $oyalde hari#e Koleb. Маян кьураб жоялде божи цIцIикIкIараб. mayan purab $oyalde bo$i ~iJarab 151. Маян кьураб кьагIрил гьан квине лъачIев хIалихьат, ЦIцIай эххеде, беххеб, хераб гIакдал тIеренчехь. mayan purab pafril han kwine ;azew \ali%at, ~ay e{ede, be{eb, [erab fakdal Terenxe%. 152. Мегеж танщинав гIакъил гуревила. mege$ tan&inaSul faqil gurewila. 153. Мегеж ххалатассул гIакълу къокъабила. mege$ {alataSul faqlu qoqabila. Цо цIцIалунчияссда гьедин хъван батарабила тIехьалда. Валлагьин, дир хIакъалълъулIги гьединаб пикру ккезе бегьулилан, зарукьги ккун, ххутIараб мегеж чIурхIулев вукIанила гьев. Магжида парххараб цIаялълъ гьессул михъалги чIурхIун рехханила. Цинги доб тIехьалда батараб абиялда гъоркь гьесс хъванила - «Валлагь, битIарабги букIун буго!» co ~alunxiyaSda hedin ]wan batarabila Te%alda. walahin, dir \aqa:u/gi hedinab _ikru Ke#e behulilan, #arupgi Kun, {uTarab mege$ zur\ulew wujanila hew. mag$ida _ar{arab `aya: heSul mi]algi zur\un re{anila. cingi dob Te%alda batarab abiyalda vorp heS ]wanila - «wlwh, biTarabgi bujun bugo!» 154. Мегеж хъахIлъанагIан гIакълу ботIролIе. mege$ ]a\;anafan faqlu boTro/e. 155. Мегеж хIурул цIун букIаниги кIваричIила, чехь гIорцIцIун бугони. mege$ \urul `un bujanigi jwarizila, xe% for~un bugoni. 156. Мегежали дагIнидаги букIунеб, михъалали катидаги рукIунел. mege$ali dafnidagi bujuneb, mi]alali katidagi rujunel. 157. Мегежги михъалги гIолелани, бегунги бихьинчи йикIинаан. mege$gi mi]algi folelani, begungi bi%inxi yijinaan. 158. Мегежни кIудияб бугоан, гIакълу гьитIинаб гьечIебани. mege$ni judiyab bugoan, faqlu hiTinab hezebani. 159. Мегьед кьурай – каранда, керен кьурай – мугъалда. mehed puray - karanda, keren puray - muvalda. 160. МегIер бичилалде ххер биче, ххер бичилалде хьацIцI биче (къадараб ццебе биче, лълъикIаб ххадуб биче). mefer bixilalde {er bixe, {er bixilalde %a~ bixe (qadarab Cebe bixe, :ijab {adub bixe). 161. МегIер мегIералде кколаребила, гIадан гIадамассде кколевила. mefer meferalde Kolarebila, fadan fadamaSde Kolewila. 162. МегIералда нахъаги мегIер батизе бегьулебила. meferalda na]agi mefer bati#e behulebila. 163. МегIералълъул рикъзи метер бачIунеб. mefera:ul riq#i meter bazuneb. 164. МегIералълъ кквечIеб авлахъалълъ кколареб. mefera: Kwezeb awla]a: Kolareb. 165. МегIер кIкIванищ? ГIор кIкIванищ? (Яшав гьабизеги гIадамазулгун хIал рекъезабизеги гьедигIанассеб захIмат баччизе кколилан абураб магIна). mefer Jwani&? for Jwani&? (ya^aw habi#egi fadama#ulgun \al reqe#abi#egi hedifanaSeb #a\mat baXi#e Kolilan aburab mafna). 166. МегIер мегIералде щун бугилан абуни, божа, гIадамасс ругьунаб гIамал тун бугилан абуни, божуге. mefer meferalde &un bugilan abuni, bo$a, fadamaS ruhunab famal tun bugilan abuni, bo$uge. 167. МегIер радал беге, гIор къаденахъе беге. mefer radal bege, for qadena]e bege. 168. МегIер цIураб гIиялIа гIангис гIоркIкIен бищарав, хъутан цIурал цIцIаналIа цIцIодегIен балагьарав. mefer `urab fiya/a fangis forJen bi&araw, ]utan `ural ~ana/a ~odefen balaharaw. 169. МегIергун барщун, гIанкIкI тIубаларо. mefergun bar&un, fanJ Tubalaro. 170. Мекъаб нух ккурассе битIараб нух бецIцIаб. meqab nu[ KuraSe biTarab nu[ be~ab. 171. Мекъаб цIул гIадав, цIулалълъ ноцIцI гIадав. meqab `ul fadaw, `ula: no~ fadaw. 172. Мекъалда асскIоссанила ритIухълъи унеб. meqalda aSjoSanila riTu];i uneb. 173. Мекълъи – гIакълуялълъул загIиплъи. meq;i - faqluya:ul #afi_;i. 174. Мекъиял нухал гIемер рукIуна, битIараб цо гурони букIунаро. meqiyal nu[al femer rujuna, biTarab co guroni bujunaro. 175. Мекъсса гьабуниги, цин-цин битIун кколеб, битIун гьабурабги цин-цин мекъсса кколеб. meqSa habunigi, cin-cin biTun Koleb, biTun haburabgi Cin-cin meqSa Koleb. 176. Мекъи кколарев гIакъил ватичIев, нух къосунарев ццевехъан ватичIев. meqi Kolarew faqil watizew, nu[ qosunarew Cewe]an watizew. 177. Мелъел – лъолъол, лъеретI – гъогъол, гъедел – цIулал, цIцIилкьал – ролIул. me;el - ;o;ol, ;ereT - vovol, vedel - `ulal, ~ilpal - ro/ul. 178. Мергил зуни зобалазде рагIарай. mergil #uni #obala#de rafaray. 179. Мерго меседилай, тIагъди гIарцулай. mergo mesedilay, Tavdi farculay. 180. Месед балагьизе арав, гьеб бухъулаго хваравила. mesed balahi#e araw, heb bu]ulago [warawila. 181. Месед букIин гIоларо, меседил квералги рукIине ккола. mesed bujin folaro, mesedil kweralgi rujine Kola. 182. Месед кьавуялълъ кунареб, гIарац гIонкIкIоцца унареб. mesed pawuya: kunareb, farac fonJoCa unareb. 183. Месед лъала биани, чи лъала боцIцIуда гьоркьов, чу лъала рилълъадалъун, квешай чIчIужугIаданалълъул макруялда ххадув щивниги гъоларо. mesed ;ala biani, xi ;ala bo~uda horpow, xu ;ala ri:ida;un, kwe^ay Zu$ufadana:ul makruyalda {aduw &iwnigi volaro. 184. Месед хъванилан, хъирмил багьа холареб. mesed ]wanilan, ]irmil baha [olareb. 185. Меседалда асскIоб лъуни, маххги кенчIолебила. mesedalda aSjob ;uni ma{gi kenzolebila. 186. Меседалдасса меседил кверал лълъикIал. mesedaldaSa mesedil kweral :ijal. 187. Меседалълъ ракъи кколаро, гIарацалълъ къеч хьваларо, нахърател богIол гьабе. meseda: raqi Kolaro, faraca: qex %walaro, na]ratel bofol habe. 188. Меседги какула, кодой щвечIони, какизе бегьилищ, дуе щвечIони. mesedgi kakula, kodoy &wezoni, kaki#e behili&, duye &wezoni. 189. Меседил бацIцIалъи бииндал лъала, чияссул вацIцIалъи вихьидал лъала. mesedil ba~a;i biindal ;ala, xiyaSul wa~a;i wi%idal ;ala. 190. Меседил кверазул багьа гьечIеб, гьел ричун росизе щоларел. mesedil kwera#ul baha hezeb, hel rixun rosi#e &olarel. 191. Меседил къимат къотIаралълъубила букIунеб. mesedil qimat qoTara:ubila bujuneb. 192. Меседил къимат устарассда лъала. mesedil qimat ustaraSda ;ala. 193. Меседил кьили чIваниги, хIама хIама буго, чу чу буго. mesedil pili zwanigi, \ama \ama bugo, xu xu bugo. 194. Меседил лълъикIлъи – кьаву чIвангутIи, чияссул лълъикIлъи – гьересси бицунгутIи. mesedil :ij;i - pawu zwanguTi, xiyaSul :ij;i - hereSi bicunguTi. 195. Меседил хIал цIадабила лъалеб, чияссул хIал хIалтIулIила лъалеб. mesedil \al `adabila ;aleb, xiyaSul \al \alTu/ila ;aleb. 196. Меседил ца бугев, царал рачIчI бугев. mesedil ca bugew, caral raZ bugew. 197. Меседил цаби ругессе гIемер хьимхьидизе бокьулеб. mesedil cabi rugeSe femer %im%idi#e bopuleb. 198. Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас. meter waza, %ul {alataw inSul was. Мадугьалассул вас вачIун вуго, метер лалде оц биччаларищан гьикъизе витIанин инссуццайилан. maduhalaSul was wazun wugo, meter lalde oc biXalari&an hiqi#e wiTanin inSuCayilan. - Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас, - ан абун буго мадугьаласс. - meter waza, %ul {alataw inSul was, - an abun bugo maduhalaS. 199. Метер лал тIамилалде, лалил бетIергьан хун вуго. meter lal Tamilalde, lalil beTerhan [un wugo. Кициялълъ бицунеб буго инсанассул гIумру лахIзаталълъги божи бугеб жо гурилан. kiciya: bicuneb bugo insanaSul fumru la\#ata:gi bo$i bugeb $o gurilan. 200. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, метер цIцIалилилан дарсалги тоге. meter habililan \alTigi toge, meter ~alililan darsalgi toge. 201. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, регIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге. meter habililan \alTigi toge, refarab me{a: habililan fadan;igi toge. 202. Метер гьабулелде жакъа ургъе. meter habulelde $aqa urve. 203. Метер жужазе бугилан, жакъа рукъ лълъухьичIого тоге. meter $u$a#e bugilan, $aqa ruq, :u%izogo toge. 204. Метер кколелълъул пикру гьабулессул бахIарчи вахъунаревила. meter Kole:ul _ikru habuleSul ba\arxi wa]unarewila. 205. Метер къоялълъул хIисаб гьабичIев нахъа пашманлъулев. meter qoya:ul \isab habizeb na]a _a^man;ulew. 206. Метер семиялдасса жакъа рагъи лълъикI. meter semiyaldaSa $aqa ravi :ij. 207. Метер щолел гьаналI пурщабаздасса жакъа щолел хъабхъилI пурщабиго лълъикI. meter &olel hana/ _ur&aba#daSa $aqa &olel ]ab]i/ _ur&abigo :ij. 208. Метералде тараб ссезеялде нахъбахъарабила, ссезеялде тараб гьоркьоб арабила. meteralde tarab Se#eyalde na]ba]arabila, Se#eyalde tarab horpob arabila. 209. Метерго хвелел гIадин динги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дунялги гьабейила. metergo [welel fadin dingi habeyila, kidago [welarel fadin dunyalgi habeyila. 210. Метерисселълъул пикру гьабуларессул жакъассебги букIунареб. meteriSe:ul _ikru habulareSul $aqaSebgi bujunareb. 211. Метерисса бохха, цер! (Билълъидалго бохха, цер!) meteriSa bo{a, cer! (bi:idalgo bo{a, cer!) ЦаратIинчI ун букIун буго къватIибе. Гьелда гIодоб батун буго цо нус. Гьеб берцин бихьараб царатIинчIалълъ нус кIкIун биччан тун буго. ЦIакъ боххун рокъобеги бачIун, жинда батараб носол хIакъалълъулI эбелалълъе бицун буго. caraTinz un bujun bugo qwaTibe. helda fodob batun bugo co nus. heb bercin bi%arab caraTinza: nus Jun biXan tun bugo. `aq bo{un roqobegi bazun, $inda batarab nosol \aqa:u/ ebela:e bicun bugo. - Кибхха гьеб бугеб? - kib{a heb bugeb? - Дицца гьеб къулчIчIана, эбел. - diCa heb qulZana, ebel. - Метерисса бохха, цер! - meteriSa bo{a, cer! Метерисса царатIинчI, чохьол унтиги бахъун, хун буго. meteriSa caraTinz, xo%ol untigi ba]un, [un bugo. 212. Мехх щварал къинлъила, къо щварал хвела. me{ &waral qin;ila, qo &waral [wela. 213. Меххтараб гIонкIкIоцца катида инссул цIцIар цIеххарабила. me{tarab fonJoCa katida inSul ~ar `e{arabila. 214. Меххтарав чияссе кьураб гIакълу – гIурулIе реххараб чIимихх. me{taraw xiyaSe purab faqlu - furu/e re{arab zimi{. 215. Меххтарассул дагIба-рагIи гIемераб, дандеяссул зарул пирххи гIедераб. me{taraSul dafba-rafi femerab, dandeyaSul #arul _ir{i federab. 216. Меххтарухъанассда яхI букIунареб, хIинкъарассда нич букIунареб. me{taru]anaSda ya\ bujunareb, \inqaraSda nix bujunareb. 217. Меххтизабуни цIцIелжо бацIгун багъулебила. me{ti#abuni ~al$o ba`gun bavulebila. 218. Меххтун велъила, вигьун гIодила. me{tun we;ila, wihun fodila. 219. Микк чIчIаралълъуб микк бижула, чинари чIчIаралълъуб чинари бижула. miK Zara:ub miK bi$ula, xinari Zara:ub xinari bi$ula. 220. Милат кIудияб букIунила, гьелълъул тарихх кIудияб бугони. milat judiyab bujunila, he:ul tari{ judiyab bugoni. 221. Милаталда тIад вугев чияссул бетIер гьегьгIанаб букIине кколеб. milatalda Tad wugew xiyaSul beTer hehfanab bujine Koleb. 222. Мимидулеб катихъе кидаго гIункIкI щолареб. mimiduleb kati]e kidago funJ &olareb. 223. Мина базе захIматаб, биххизе бигьаяб жойила. mina ba#e #a\matab, bi{i#e bihayab $oyila. 224. Мина босулелълъул, мадугьал цIеххе. mina bosule:ul, maduhal `e{e. Налъукьеги ккун, цоясс мина бичулеб букIун буго. Гьелълъул багьа чIчIезабун буго къого томен. Минаялълъул бетIергьан чIчIун вуго жинцца гьеб кIикъого томеналдасса гъоркье кьеларилан. Босулев чи чIчIун вуго къого томеналълъул багьаяб минаялълъухъги кIикъого томен абиялълъул магIна жинда бичIчIунарилан. Бичулесс гьессие жаваб кьун буго, къого томен рукъзабазухъги кколила, къого томен мадугьалассухъги кколилан. Босулев чIчIун вуго минаялда цадахъ мадугьалги вичулевлъи жинда рагIун букIинчIилан. Минаялълъул бетIергьанасс абун буго, рес букIарабани, азарго томен дуцца кьуниги, мадугьалассдассаги минаялдассаги жив ватIалъилароанилан. na;upegi Kun, coyaS mina bixuleb bujun bugo. he:ul baha Ze#abun bujun bugo qogo tomen. minaya:ul beTerhan Zun wugo $inCa heb jiqogo tomenaldaSa vorpe pelarilan. bosulew xi Zun wugo qogo tomena:ul bahayab minaya:u]gi jiqogo tomen abiya:ul mafna $inda biZularilan. bixuleS heSiye $awab pun bugo, qogo tomen ruq#aba#u]gi Kolila, qogo tomen maduhalaSu]gi Kolilan. bosulew Zun wugo minayalda cada] maduhalgi wixulew;i $inda rafun bujinzilan. minaya:ul beTerhanaS abun bugo, res bujarabani, a#argo tomen duCa punigi, maduhalaSdaSagi minayaldaSagi $iw waTa;ilaroan. Ургъун вихьилилан, мина босулев нахъе ун вуго. urvun wi%ililan, mina bosulew na]e un wugo. Сапаралдасса вуссарав мадугьалассда бицун буго гьессул мадугьаласс рукъзал ричулел ругилан. АхIун рокъовегун, гьесс мадугьалассда гьикъун буго, кигIан налъийила дуда бугеб, щайила дуцца рукъзал ричулел ругел? sa_araldaSa wuSaraw maduhalaSda bicun bugo heSul maduhalaS ruq#al rixulel rugilan. a\un roqowegun, heS maduhalaSda hiqun bugo, kifan na;iyilan dudu bugeb, &ayila duCa ruq#al rixulel rugel? Мадугьаласс, кисиниссаги бахъун, гьессие къого томенги кьун буго, дагьабги хIажалъани, нахъеги вачIаянги абун буго. maduhalaS, kisiniSagi ba]un, heSiye qogo tomengi pun bugo, dahabgi \a$a;ani, na]egi wazayan abun bugo. Цо заманалдассан дов чи вачIун вуго жиндир хIукму кканин, дуцца абураб багьаги кьун, рукъзал росизеян. Рукъзабазул бетIергьанасс гьессие мадугьалассулги жиндиргоги ккараб бицун буго. co #amanaldaSan dow xi wazun wugo $indir \ukmu Kanin, duCa aburab bahagi pun, ruq#al rosi#eyan. ruq#aba#ul beTerhanaS heSiye maduhalaSulgi $indirgogi Karab bicun bugo. Дур мадугьалассул багьа къого томен букIун гьечIин, азарго букIун бугилан абунила гьесс рукъзабазул бетIергьанассда. dur maduhalaSul baha qogo tomen bujun hezin, a#argo bujun bugilan abunila heS ruq#aba#ul beTerhanaSda. 225. Мискинаб рукъалълъул мискинлъи баххчулеб жойила гIака. miskinab ruqa:ul miskin;i ba{xuleb $oyila faka. 226. Мискинав ваццассдасса бечедав ццинагIал вокьулевила. miskinaw waCaSdaSa bexedaw Cinafal wopulewila. 227. Мискинав вачIун, гьарун ина, залимав вачIун, бахъун ина (Мискинав вачIун, гьарун инебги лъаларо, залимав вачIун, бахъун инебги лъаларо). miskinaw wazun, harun ina, #alimaw wazun, ba]un ina (miskinaw wazun, harun inebgi ;alaro, #alimaw wazun, ba]un inebgi ;alaro). 228. Мискинав ваццгIал – ццинагIал, бечедав ццинагIал - ваццгIал. miskinaw waCfal - Cinafal, bexedaw Cinafal - waCfal. 229. Мискинав вукIа, бечедав вукIа, доре унелълъул – цого мусру. miskinaw wuja, bexedaw wuja, dore une:ul - cogo musru. 230. Мискинавилан росулI рагIизегIан, къарумавилан цIцIоралде рагIизе бокьилила. miskinawilan rosu/ rafi#efan, qarumawilan ~oralde rafi#e bopilila. 231. Мискинассде гьойги ххеххго бортулеб. miskinaSde hoygi {e{go bortuleb. 232. МискинавгIан чи яхI-намус цIцIикIкIарав вукIуневила. miskinawfan xi ya\-namus ~iJaraw wujunewila. 233. Мискинассе заз гIадав, залимассе нах гIадав (ХIалимассе – хъиру, хъачIассе – квасквас). miskinaSe #a# fadaw, #alimaSe na[ fadaw (\alimaSe - ]iru, ]azaSe - kwaskwas). 234. Мискинассе къваригIиндалила гIор къунеб. miskinaSe qwarifindalila for quneb. 235. Мискинассеги вакъарассеги бокьараб тIагъур данде кколебила. miskinaSegi waqaraSegi boparab Tavur dande Kolebila. 236. Мискинассул – гьари, бечедассул – хIал. miskinaSul - hari, bexedaSul - \al. 237. Мискинлъаниги рагъулел росс-лълъади, бечелъаниги рагъулел. miskin;anigi ravulel roS-:adi, bexe;anigi ravulel. 238. Мискинлъи баххчулев бечелъуларев, бечелъи ххирияв жо гIун холарев. miskin;i ba{xulew bexe;ularew, bexe;i {iriyaw $o fun [olarew. 239. Мискинлъи бугила балагь, гIагарлъи нахъе цIцIалеб, тушманлъи тIаде цIцIалеб. miskin;i bugila balah, fagar;i na]e ~aleb, tu^man;i Tade ~aleb. 240. Мискинлъи лълъикIаб жо ани, бищун ццебе дибирасс жиндиего гьарилаан. miskin;i :ijab $o ani, bi&un Cebe dibiraS $indiyego harilaan. 241. Мискинлъи рогьо гуро, бечелъи гьунар гуро. miskin;i roho guro, bexe;i hunar guro. 242. Мискинлъиги ракъиги – яццгIалзабийила. miskin;igi raqigi - yaCfal#abiyila. 243. МискинлъичIого гьудул лъаларевила. miskin;izogo hudul ;alarewila. 244. Мискинлъиялда велъулев, вежа-велъун вахъинчIев. miskin;iyalda we;ulew, we$a-we;un wa]inzew. 245. Мискинлъиялдасса бакIаб гьир гьечIеб. miskin;iyaldaSa bajab hir hezeb. 246. Мискинлъиялълъе дару – хIалтIийила, хIинкъиялълъе дару – таваккалила. miskin;iya:e daru - \alTiyila, \inqiya:e daru - tawaKalila. 247. Мискинчи бечелъани, кIиго чIчIужу ячуней, бечедав мискинлъани, цIцIогьодизе лIугьунев. miskinxi bexe;ani, jigo Zu$u yaxuney, bexedaw miskin;ani, ~ohodi#e /uhunew. 248. Мискинчи вукъизе кьураб нусго гъурущалдасса чIаго вукIаго гьессие кьураб гъурущ бергьунебила. miskin;i wuqi#e purab nusgo vuru&aldaSa zago wujago heSiye purab vuru& berhunebila. 249. Мискинчи - живго мискинав, къарумассул – ракI мискинаб. miskinxi - $iwgo miskinaw, qarumaSul - raj miskinab. 250. Мискинлъи – росдал балагь, ссадакъа – ракъул балагь. miskin;i - rosdal balah, Sadaqa - raqul balah. 251. Мискинчи тIадеялълъул бечедав. miskinxi Tadeya:ul bexedaw. 252. Мискинчи ххасало лъалев. miskinxi {asalo ;alew. 253. Мискинчи ххиялаз бечелъулевила. miskinxi {iyala# bexe;ulewila. 254. Мискинчиясс бечелъи хIехьолареб, бечедав чиясс мискинлъи хIехьолареб. miskinxiyaS bexe;i \e%olareb, bexedaw xiyaS miskin;i \e%olareb. 255. Мискинчиясс ссахIие гIоло мегIер бегулеб. miskinxiyaS Sa\iye folo mefer beguleb. 256. Мискинчияссда велъуге, бечедассде хьул лъоге. miskinxiyaSda we;uge, bexedaSde %ul ;oge. 257. Мискинчияссе дару – хвей. miskinxiyaSe daru - [wey. Мискинчияссул букIун буго, гьелълъул мугъалда хур бекьун, хъизан хьихьараб цо гьирил чу. Цин-цин, дагьабниги тIаде гьан бахинеян, гьесс гьеб гъолеб букIун буго магIарде. Чолни гьод цIцIоролалдего, гъарим мискинчи ине кколев вукIун вуго гьеб нахъе бачине. БетIергьанчи вихьараб меххалълъ, чу хIихIидулеб букIун буго. Ассги жаваб кьолеб букIун буго - «ХIи-хIи-хIи! - щиб букIинеб, дир гъарим, я мун хваги, я дун хваги! Гурони нилIее рахIат гьечIо!» miskinxiyaSul bujun bugo, he:ul muvalda [ur bepun, ]i#an %i%arab co hiril xu. cin-cin, dahabnigi Tade han ba[inefan, heS heb voleb bujun bugo mafarde. xolni hod ~orolaldego, varim miskinxi ine Kolew wujun wugo heb na]e baxine. beTerhanxi wi%arab me{a:, xu \i\iduleb bujun bugo. aSgi $awab poleb bujun bugo - «\i-\i-\i-! &ib bujineb, dir varim, ya mun [wagi, ya dun [wagi! guroni ni/eye ra\at hezo!» 258. Мискинчияссе квекIен гIемераб, бечедав чияссе кумек гIемераб. miskinxiyaSe kwejen femerab, bexedaw xiyaSe kumek femerab. 259. Мискинчияссе цIцIамуда ччураб ххинкIги гьуинаб, бечедав чияссе гьоцIцIоги цIцIекIаб, цIцIибилги кьогIаб. miskinxiyaSe ~amuda Xurab {injgi huinab, bexedaw xiyaSe ho~ogi ~ejab, ~ibilgi pofab. 260. Мискинчияссул багьа – къого куй, нуцалчияссул багьа – нусго куй. miskinxiyaSul baha - qogo kuy, nacalxiyaSul baha - nusgo kuy. Тариххаз гIемерал мисалаздалъун нилIеда бицуна ракьул бетIергьабаз кигIан цIакъ жидерго къимат гьабулеб букIараб, мискинчи кигIан къимат гьечIевлъун, гIодовегIанавлъун гьез рикIкIунев вукIаравали. Ракьул бетIергьабаз жидер балъазда, ххассал балъазда, рихьизарулел рукIун руго лагъассул, узденассул, нуцалчияссул батIи-батIиял къиматал. Гьел къиматал хIисабалде росулел рукIун руго чIвай-хъвей, лIукъа-къотIи ккараб меххалълъ рахъулел рецIелазеги. tari{a# femeral misala#da;un ni/eda bicuna rapul beTerhaba# kifan `aq $idergo qimat habuleb bujarab, miskinxi kifan qimat hezew;un, fodowefanaw;un he# riJunew wujarawali. rapul beTerhaba# $ider ba;a#da, {aSal ba;a#da, ri%i#arulel rujun rugo lavaSul, u#denaSul, nucalxiyaSul baTi-baTiyal qimatal. hel qimatal \isabalde rosulel rujun rugo zway-]wey, /uqa-qoTi Karab me{a: ra]ulel re`ela#egi. 261. Мискинчияссул бечелъи – сахлъи. miskinxiyaSul bexe;i - sa[;i. 262. Мискинчияссул гьудул дагьав, рохь гьечIеб магIарда чан дагьаб. miskinxiyaSul hudul dahaw, ro% hezeb mafarda xan dahab. 263. Мискинчияссул нуцIцIида нахъа жул букIунебила, рокъобе бачIараб бечелъи лълъухьун реххизе. miskinxiyaSul nu~ida na]a $ul bujunebila, roqobe bazarab bexe;i :u%un re{i#e. 264. Мискинчияссул рокъоб къецц гIемераб. miskinxiyaSul roqob qeC femerab. 265. Мискинчияссул рукъ – росу рагIалда, апарагассул хоб – хабалазул рагIалда. miskinxiyaSul ruq - rosu rafalda, a_aragaSul [ob - [abala#ul rafalda. 266. Мискинчияссул тушман гьечIев, лълъиегони вокьуларев. miskinxiyaSul tu^man hezew, :iyegoni wopularew. 267. Мискинчияссул хур хханассул мегIералда бащадаб. miskinxiyaSul [ur {anaSul meferalda ba&adab. 268. Мискинчияссул хIорго ххутIарал гъудал. miskinxiyaSul \orgo {uTaral vudal. Мискинчиясс жиндирго хуриб бекьун букIун буго цIцIороссоролI. Гьава-бакъ рекъараб сон букIиналълъги, чIаран, хъуссун лълъикIго хъулухъ гьабидалги цIцIороссоролI цIакъ хIалигъун бижун бачIунеб букIанила. Мискинчиясс пикру гьабунила, исана дие хурисса лълъикIаб бачIин щвезехъин буго. ТIаде-гъоркье чагIиги рачIина, киназегони гIурал гъудал дир къавулI гьечIо. Валлагь, бачIин бакIарилалде, дун рохьове гъудал гьаризе ун лълъикI! miskinxiyaS $indirgo [urib bepun bujun bugo ~oroSoro/. hawa-baq reqarab son bujina:gi, zaran, ]uSun :ijgo ]ulu] habidalgi ~oroSoro/ `aq \alivun bi$un bazuneb bujanila. miskinxiyaS _ikru habunila, isana diye [uriSa :ijab bazin &we#e]in bugo. Tade-vorpe xafigi razina, kina#egoni fural vudal dir qawu/ hezo. walah, bazin bajarilalde, dun ro%owe vudal hari#e un :ij! Жиб-жиб къоялълъ хъулухъ гьабулеб букIараб хурги жибго тун, мискинчи, гIащтIиги бикIароги босун, рохьове къокъанила. КъотIанила цо лъорил гъветIги, гьарунила гIезегIанго гъудалги. $ib-$ib qoya: ]ulu] habuleb bujarab [urgi $ibgo tun, miskinxi, fa&Tigi bijarogi bosun, ro%owe qoqanila. qoTanila co ;oril vweTgi, harunila fe#efango vudalgi. Мискинчи тIад вуссиналде, рохьил болъоназ пасат гьабун батанила хур. Бахъун чIчIараб цо хIуби цIцIороссоролIулги тун гьечIоанила, бухъ-бухъун бан хурги хвезабун бугоанила… miskinxi Tad wuSinalde, ro%il bo;ona# _asat habun batanila [ur. ba]un Zarab co \ubi ~oroSoro/ulgi tun hezoanila, bu]-bu]un ban [urgi [we#abun bugoanila... Гьеле гьедин хIорго ххутIун руго мискинчияссул гъудал. hele hedin \orgo {uTun rugo miskinxiyaSul vudal. 269. Мискинчияссул яс берцинай лIугьаги, вас лебалав лIугьаги. miskinxiyaSul yas bercinay /uhagi, was lebalaw /uhagi. 270. Михъида квер бахъулеб меххалълъ гьабичIеб жо магжида квер бахъулеб меххалълъ гьабун бажарулареб. mi]ida kwer ba]uleb me{a: habizeb $o mag$ida kwer ba]uleb me{a: habun ba$arulareb. 271. МичIчI бекьаралълъуб – мичIчI, жух бекьаралълъуб – жух. miZ bepara:ub - miZ, $u[ bepara:ub - $u[. 272. МичIчIида мичIчI бижулеб, жухида жух бижулеб. miZida miZ bi$uleb, $u[ida $u[ bi$uleb. 273. МичIчIил кьолбода кьагIрил ххер бижуларо, кьурул нохъода гIарац-месед бижуларо. miZil polboda pafril {er bi$ularo, purul no]oda farac-mesed bi$ularo. 274. Могоро бан гуревила дибир реххулев. mogoro ban gurewila dibir re{ulew. Дибирассда лъазабун буго метер бачазул иргаялде айилан. Дибирассул чIчIужу гIелгун къаццандизе лIугьун йиго, дибир бачазул иргаялде витIулеб гIадат гьечIилан. dibiraSda ;a#abun bugo meter baxa#ul irgayalde ayilan. dibiraSul Zu$u felgun qaCandi#e /uhun yigo, dibir baxa#ul irgayalde wiTuleb fadat hezilan. - Мун юцIцIун чIчIа! Могоро бан, дибир реххуларев, бачазул иргаялде аян лъазабураб гIола, - ян абун буго дибирасс. - mun yu~un Za! mogoro ban, dibir re{ularew, baxa#ul irgayalde ayan ;a#aburab fola, - yan abun bugo dibiraS. 275. Могьое – гьали, гьанае – кватIи. mohoye - hali, hanaye - kwaTi. 276. Могьол хIурмат гьабурав вакъун ххутIуларев. mohol \urmat haburaw waqun {uTularew. 277. Мокъ гьечIеб гIанкIу гIадин ххутIун вугила. moq hezeb fanju fadin {uTun wugila. 278. Мокъ ккун босизе кини гурел, квер ккун бачине лъимер гурел. moq Kun bosi#e kini gurel, kwer Kun baxine ;imer gurel. 279. Мокъиде хъазги бахинабун, хIелкида къинлъеян абуге. moqide ]a#gi ba[inabun, \elkida qin;eyan abuge. 280. Мокъокъ буго къвакъвалеб къасси бертин бугилан, микки буго гъулгъулеб цадахъ жибги бачеян. moqoq bugo qwaqwaleb qaSi bertin bugilan, miKi bugo vulvuleb cada] $ibgi baxeyan. 281. Мокъокъида чIор речIчIани, чIоролида зунтIулеб. moqoqida zor reZani, zorolida #unTuleb. 282. Мокърукь бетIер тункичIого, гIакълу щолареб. moqrup beTer tunkizogo, faqlu &olareb. 283. Моххмоххалълъул нахалда чIоролодул нах бахунареб. mo{mo{a:ul na[alda zorolodul na[ ba[unareb. 284. Моххмоххги кIудияб, квасги ризаб куй букIунареб. mo{mo{gi judiyab, kwasgi ri#ab kuy bujunareb. 285. Моххмоххиде хьулги лъун, хьолбодассаги ватIалъун. mo{mo{ide %ulgi ;un, %olbodaSagi waTa;un. 286. Моххмоххил маргьа бице, дада, моххмохх кварал гIадин рукIине. mo{mo{il marha bice, dada, mo{mo{ kwaral fadin rujine. 287. Моххрода хоно бухьунге, оцода данде баси баге. mo{roda [ono bu%unge, ocoda dande basi bage. 288. МоцIцI бугони, цIцIваби щай? mo~ bugoni, ~wabi &ay? 289. МоцIцI канлъулеб ращалъидал, яс берцинлъулей балугълъидал. mo~ kan;uleb ra&a;idal, yas bercin;uley baluv;idal. 290. МоцIцI нилIехъан бугони, цIцIвабзазул хIал кколаро. mo~ ni/e]an bugoni, ~wab#a#ul \al Kolaro. 291. МоцIцIиде гьабураб щвартIалдеги биххулеб. mo~ide haburab &warTaldegi bi{uleb. 292. МоцIцIроде хIапдолеб гьой гIадин. mo~rode \a_doleb hoy fadin. 293. МоцIцIрол гьумералдаги тIанкIал рукIунел. mo~rol humeraldagi Tanjal rujunel. 294. Мочол мугь гIанассел нилI рокьани, оцол бергIанниги нилIееги рокьулелила. moxol muh fanaSel ni/ ropani, ocol berfannigi ni/eyegi ropulelila. 295. Мугъ бекаяссул эбел, вас гьавулей йикIарай, оц гIорцIцIизе чIарги хун, чIвараб накуги унтун! muv bekayaSul ebel, was hawuley yijaray, oc for~i#e zargi [un, zwarab nakugi untun! Кицилъун лIугьарал ххалкъалълъул рагIаби руго хIалихьатав васассде абурал. Абун ратизеги бегьула гьессие гIоло наку чIварай эбелалълъ. kici;un /uharal {alqa:ul rafabi rugo \ali%ataw wasaSde abural. abun rati#egi behula heSiye folo naku zwaray ebela:. Кициялълъ бицунеб буго некIого нилIеда кIочон тараб цоги жоялълъулги. РацIцIалъи букIиналълъул мурадалда, хIара чIварай чIчIужугIаданалда гъоркье реххулеб букIун буго бакъвараб чIарал квацIи. ЧIарахъан абураб рагIиги гьелдассан бачIараб букIине ккола. kiciya: bicuneb bugo nejogo ni/eda joxon tarab cogi $oya:ulgi. ra~a;i bujina:ul muradalda, \ara zwaray Zu$ufadanalda vorpe re{uleb bujun bugo baqwarab zaral kwa`i. zara]an aburab rafigi heldaSan bazarab bujine Kola. 296. Мугъ биччичIони, хур биччулареб. muv biXizoni, [ur biXulareb. 297. Мугъ ссверунги чехь бугев. muv Serungi xe% bugew. 298. Мугъ ххалатаб чу гуро, чехь кIудияб оц гуро. muv {alatab xu guro, xe% judiyab oc guro. 299. Мугъ чIвазе бакI бугони, зарул пирххи букIуна. muv zwa#e baj bugoni, #arul _ir{i bujuna. 300. Мугъ чIвазе бегьулев гьудулассде щвараб жо щибго гьечIеб. muv zwa#e behulew hudulaSde &warab $o &ibgo hezeb. 301. Мугъалда квер бахъулев, чахьалда малал ралев. muvalda kwer ba]ulew, xa%alda malal ralew. 302. Мугъалълъ баччиялдасса чехьалълъ баччи лълъикIаб. muva: baXiyaldaSa xe%a: baXi :ijab. 303. Мугъзада чед букIаго, чехь бакъизе биччаге. muv#ada xed bujago, xe% baqi#e biXage. 304. Мугь бищун, бечелъуларевила, борч тIубан, мискинлъуларевила. muh bi&un, bexe;ularewila, borx Tuban, miskin;ularewila. 305. Мугь гIемер гьализабе, гьан кватIизегIан гьагIдалI те (Могьое-гьали, гьанае – кватIи). muh femer hali#abe, han kwaTi#efan hafda/ te (mohoye-hali, hanaye - kwaTi). 306. Мугь-мугь ккун реххунила гIанххрил мигьирги гIолеб. muh-muh Kun re{unila fan{ril mihirgi foleb. 307. Мугь цIубайдал, тIор къулулеб, пихъ бакIлъидал, гъветI къулулеб. muh `ubaydal, Tor qululeb, _i] baj;idal, vweT qululeb. 308. Мугьалде мугь реххунила къали гIолеб. muhalde muh re{unila qali foleb. 309. МугьгIаналълъул тIагъур гьабуге, тIутIгIаналълъул пил гьабуге. muhfana:ul Tavur habuge, TuTfana:ul _il habuge. 310. МугIрул гIариялдассаги цIунаги, гIи гьечIеб хъвехъариялдассаги цIунаги. mudrul fariyaldaSagi `unagi, fi hezeb ]we]ariyaldaSagi `unagi. 311. МугIрул гIундул цIцIодорал, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul fundul ~odoral, fal{ul beral ~odoral. 312. МугIрул каву гIатIидаб, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul kawu faTidab, fal{ul beral ~odoral. 313. МугIрул ракьандаги гIурул рагIалдаги чи вакъичIевила. mufrul rapandagi furul rafaldagi xi waqizewali. 314. МугIрул рохьаз берцин гьарула, рукъ лъималаз берцин гьабула. mufrul ro%a# bercin harula, ruq ;imala# bercin habula. 315. МугIрул рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – чIчIужу. mufrul ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - Zu$u. 316. МугIрул рукъги рукъалълъул хIубиги гьаруларебила. mufrul ruqgi ruqa:ul \ubigi harularebila. Цо гIандиссев буртабалълъе ун вукIанила. Цо лъалев-хъвалев буртисесс гьассда жиндирго гьобол цIехханила. Дагьал къояздассан жив ГIандиве вачIине вугин, цинги гьоболассда буртина гьаризе бугиланги бицанила. co fandiSew burtaba:e un wujanila. co ;alew-]walew burtiSew haSda $indirgo hobol `e{anila. dahal qoya#daSan $iw fandiwe wazine wugin, cingi hobolaSda burtina hari#e bugilangi bicanila. ГIандиссев рокъове щванила. Буртиссессул гьоболассда гьев буртиссев вачIинехъин вукIинги гьесс буртина гьаризехъин букIинги бицанила. Гьарани кьелеб батилаххаян гIандиссессги абунила. fandiSew roqowe &wanila. burtiSeSul hobolaSda hew burtiSew wazine]in wujingi heS burtina hari#e]in bujingi bicanila. harani peleb batila{ayan fandiSeSgi abunila. Цо анкьидассан буртиссев вачIанила ГIандиве. Цо кIудияб къваригIелго гьечIого вачIиналълъул, гьоболассда гьаризе цо жо букIиналълъул бицанила. ГIандиссесс, буртиссессул бицунеб жоги гьоркьоб къотIизабун, абунила. co anpidaSan burtiSew wazanila fandiwe. co judiyab qwarifelgo hezogo wazina:ul, hobolaSda hari#e co $o bujina:ul bicanila. fandiSeS, burtiSeSul bicuneb $ogi horpob qoTi#abun, abunila. - ЛълъикI буго, гьобол, бокьараб жо гьаре, кьела. Цинги мугIрулги, рукъги, рукъалълъул хIубиги гьаризе бегьуларебхха. Хъассулаго гъванщагун, буртинаялде букIараб хьулги хIорлъун, буртиссев нахъ вуссун ун вуго. - :ij bugo, hobol, boparab $o hare, pela. cingi mufrulgi, ruqgi, ruqa:ul \ubigi hari#e behulareb{a. ]aSulago vwan&agun, burtinayalde bujarab %ulgi \or;un, burtiSew na] wuSun un wugo. 317. МугIрул хьон битIаги, хьиндал пихъ битIаги. mufrul %on biTagi, %indal _i] biTagi. 318. Макъан – Гъуниб, кьурдулел – Ххунзахъ. maqan - vunib, purdulel - {un#a]. 319. МукIурлъиги – бахIарчилъи. mujur;igi - ba\arxi;i. 320. Мун, букIинчIеб рокъоб рекъечIеб кето, нухтIа битIун билълъа, бетIергьанчихвад. mun, bujinzeb roqob reqezeb keto, nu[Ta biTun bi:a, beTerhanxi[wad. 321. Мун вахине гохI балагьулев дун – дун реххизе кIкIал балагьулев мун. mun wa[ine go\ balahulew dun - dun re{i#e Jal balahulew mun. 322. Мун вихьила, дун йихьилаялълъул лълъикIаб жо кколаро. mun wi%ila, dun yi%ilaya:ul :ijab $o Kolaro. 323. Мун вичIчIуларезде ургъел бикьулареб. mun wiZulare#de urvel bipulareb. 324. Мун вокьулев чийилан рекIелI бугеб бицунге, дуццаго цIуничIеб жо чияцца цIунулареб. mun wopulew xiyilan reje/ bugeb bicunge, duCago `unizeb $o xiyaCa `unulareb. 325. Мун гъалбацI ватани, гIадамалги гIанкIкIал гурел. mun valba` watani, fadamalgi fanJal gurel. 326. Мун гIадиналин гIадамалги рукIунел, дуе гIадинин гъозиеги бокьулеб. mun fadinalin fadamalgi rujunel, duye fadinin vo#iyegi bopuleb. 327. Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIунин, дурни устарги киданиги бахъинчIилан абурабила бацIицца гъотIоркIоялда. mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujunin, durni ustargi kidanigi ba]inxilan aburabila ba`iCa voTorjoyalda. Рехъалълъа кьегIерги хъамун, тIурун унеб букIанила бацI. Цо гъотIокье щвейгун, гьелда чIинхъи чIванила. ГъотIода чи вугиланги ккун, гIодобе кьегIерги реххун, тIуранила бацI. Дагьаб добегIан щвейгун, лъалхъизеги лъалхъун, нахъбалагьанила. ГъотIода чи вукIун гьечIила, роххти борлIулеб гъотIоркIо букIун бугила. «Дуда чIчIегIераб къо чIчIад! – ан абунила бацIицца гьелда. – Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIуна, дурни устарги киданиги бахъинчIо!». re]a:a pefergi ]amun, Turun uneb bujanila ba`. co voTope &weygun, helda zin]i zwanila. voToda xi wugilangi Kun, fodobe pefergi re{un, Turanila ba`. dahab dobefan &weygun, ;al]i#egi ;al]un, na]balahanila. voToda xi wujun hezila, ro{ti bor/uleb voTorjo bujun bugila. «duda Zeferab qo Zad! - an abunila ba`iCa helda, - mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujuna, durni ustar kidanigi ba]inzo!». ГъотIоркIоялълъ данде гьадин къотIанила - «ЧIчIегIераб къоги, бацI, дудаго чIчIаги! ГIумру чахъаби рикъулаго аниги, дурги гIияхъан лIугьинчIо». voTorjoya: dande hadin qoTanila - «Zeferab qogi, ba`, dudagi Zagi! fumru xa]abi riqulago anigi, durgi fiya]an /uhinzo». Гьалда щай жиб кIалъарабан ракIалдеги ккун, бацIицца ххазабунила. halda &ay $ib ja;araban rajaldegi Kun, ba`iCa {a#abunila. 328. Мун кьижун вукIунев, дур тушман кьижуларев. mun pi$un wujunew, dur tu^man pi$ularew. 329. Мун кIодо гьавурав дуццаги кIодо гьаве, даим кIодолъи жиндиего къваригIарассда асскIовеги къаге. mun jodo hawuraw duCagi jodo hawe, daim jodo;i $indiyego qwarifaraSda aSjowegi qage. 330. Мун кIочон тезегIан гIемерги кьогейила, Аллагь, дие боцIцIи, гIадамал гурхIизегIан дагьабги кьогейила. mun joxon te#efan femergi pogeyila, allah, diye bo~i, fadamal gur\i#efan dahabgi pogeyila. 331. Мун лъелго вилълъине ккелароан, чода кIалдиб таргьа балебани. mun ;elgo wi:ine Kelaroan, xoda jaldib tarha balebani. 332. Мун лълъикIабилан абуни, хIамикIертги боххулеб. mun :ijabilan abuni, \amijertgi bo{uleb. 333. Мун лълъил гьакида рекIаниги, кечI гьессул бакъаналда ахIе. mun :il hakida rejanigi, kez heSul baqalda a\e. 334. Мун мегIер ватаниги, цогидал мугIруздеги мугъчIвай гьабе. mun mefer watanigi, cogidal mufru#degi muvzway habe. 335. Мун хвела, дур лълъикIлъи кидаго хвеларо. mun [wela, dur :ij;i kidago [welaro. 336. Мун хIинкъизе кколаро – ккезе биччаге мунагь, гьеб чуризе кколаро – гьабуге ххияналъи. mun \inqi#e Kolaro - Ke#e biXage munah, heb xuri#e Kolaro - habuge {iyana;i. 337. Мун цер ватани, дунги царал рачIчI ккола. mun cer watani, dungi caral raZ Kola. 338. Мун цIакъабилан абуни, хIамикIучIги кьурдулебила. mun `aqabilan abuni, \amijuzgi purdulebila. 339. Мун цIцIализе унелълъул, дун цIцIалун вачIунев вукIана. mun ~ali#e une:ul, dun ~alun wazunew wujuna. 340. Мун чи ватани, чухъа ретIараб гIоларо, чорххолI гIадамассул тIабгIги букIине ккола. mun xi watani, xu]a reTarab folaro, xor{o/ fadamaSul Tabfgi bujine Kola. 341. Мун чи ватилилан восун вукIана, тIад пихъ бижулареб чинаридул гъветI. Чи мун вугилан ккун, восун вукIана, чурун бацIцIунареб цIцIел квасул турут. mun xi watililan wosun wujana, Tad _i] bi$ulareb xinaridul vweT. xi mun wugilan Kun, wosun wujana, xurun ba~unareb ~el kwasul turut. 342. Мунагь камурав чи вукIунарев, гIайиб камураб квен букIунареб. munah kamuraw xi wujunarew, fayib kamurab kwen bujunareb. 343. Мунагьазул унтиялълъе дару – тавбу гьаби, чорххол унтиялълъе дару – кванил низам чIчIезаби. munaha#ul untiya:e daru - tawbu habi, xor{ol untiya:e daru - kwanil ni#am Ze#avi. 344. Мунагьго гьечIей яс ялагьулаго, чIчIужуго щвечIого ххутIаравила. munahgo hezey yas yalahulago, Zu$ugo &wezogo {uTarawila. 345. Мунги ххан, дунги ххан, хIама лълъицца гьекъелеб, хуриве щив инев? mungi {an, dungi {an, \ama :iCa heqeleb, [uriwe &iw inew? 346. Мунилан холев дун, дун хабалалълъе восагиян мун. 347. Мунго дудаго лъачIого, чияде рагIи абуге. mungo dudago ;azogo, xiyade rafi abuge. 348. Мунго дуццаго! mugo duCago! Вехь вукIаравила хъощнив ххинкIал гьарулев. БачIарабила гьессда асскIобе цо щайтаналълъул тIинчI. Гьеб гогьаб тIанчIицца гьессул лъел цIураб парччи бегизабурабила, хьагинибе лахI бортизабурабила. Вехьасс кигIан лълъикIаб бицаниги, гьелълъ вехь цо хIалалда течIевила. Ццин бахъарав вехьасс щайтIаналълъул тIинчI, бан малгун, къватIибе реххарабила. ЧIичIидулаго гьеб лIутун унеб меххалълъ, ахIарабила вехьасс - «Дицца гуро мун, мунго дуццаго!» – ян. ЧIичIидулаго жидер тIинчI бачIунеб бихьараб меххалълъ, щайтIабазул ахIи бахъарабила. «Лълъица мун? Щиб дуе?» – ян вехьассул хъош бугеб рахъалде рекерулел рукIаралила. ЩайтIаналълъул тIинчIалълъ жаваб гьабурабила - «Дунго диццаго, дунго диццаго!» - ян. Мунго дуццаго бугеб меххалълъ, щай ниж ахIуд рахъинаруралан, щайтIаби, тIинчIги буххулаго, нахъ руссаралила. we% wujarawila ]o&niw {injal harulew. bazarabila heSda aSjobe co &ayTana:ul Tinz. heb gohab TanziCa heSul ;el `urab _arXi begi#aburabila, %aginibe la\ borti#aburabila. we%aS kifan :ijab bicanigi, he: we% co \alalda tezewila. Cim ba]araw we%aS &ayTana:ul Tinz, ban malgun, qwaTibe re{arabila. zizidulago heb /utun uneb me{a:, a\arabila we%aS - «diCa guro mun, muhgo duCago!» - yan. zizidulago $ider Tinz bazuneb bi%arab me{a:, &ayTaba#ul a\i ba]arabila. «:iCa mun? &ib duye?» - yan we%aSul ]o& bugeb ra]alde rekerulel rujaralila. &ayTana:ul Tinza: $awab haburabila - «dungo diCago, dungo diCago!» - yan. mungo duCago bugeb me{a:, &ay ni$ a\ud ra]inaruralan, &ayTabi, Tinzgi bu{ulago, na] ruSaralila. 349. Мунго дуццагоги веццуге, гьечIеб гьунаралдассаги чIухIуге. mungo duCagogi weCuge, hezeb hunaraldaSagi zu\uge. 350. Мунго гьалаг гьавулеб гьаваялда рекIунге. mungo halag hawuleb hawayalda rejunge. 351. Мунго тIассайилан мунги ватила, тIассатIохда рукIун, дудаго релъулел гIадамалги лъаларого. mungo TaSayilan mungi watila, TaSaTo[da rujun, dudago re;ulel fadamalgi ;alarogo. 352. Мунищ наиб, дунищ наиб? muhi& naib, duni& naib? Гьадин абула, гIагарав чияссул хIакимлъиялде мугъги чIван, жидерго хIакимлъи билълъинабизе бокьулел, кколарел ишал бетIералде росулел гIадамазул хIакъалълъулI. hadin abula, fagaraw xiyaSul \akim;iyalde muvgi zwan, $idergo \akim;i bi:inabi#e bopulel, Kolarel i^al beTeralde rosulel fadama#ul \aqa:u/. Аби бачIун буго Шамилил наиб Инквачилассдассан. Гьессул эбел лIугьуней йикIун йиго гIарзалълъ рачIаразул ишалда гъоркьое. Наибасс эбелалда абулел рукIун руго гьал рагIаби. abi bazun bugo ^amilil naib inkwaxilaSdaSab. heSul ebel /uhuney yijun yigo far#a: razara#ul i^alda vorpoye. naibaS ebelalde abulel rujun rugo hal rafabi. 353. Мурадалде щун, щивниги хвечIевила. muradalde &un, &iwnigi [wezewila. 354. Муса аварагасс Аллагьассда гьарарабила жинде гIадамал гаргадизе риччагейилан. Аллагьасс абурабила жиндего гаргадизе гьукъуларел гьел дуде гаргадизе кинин гьукъилелилан. musa awaragaS allahaSda hararabila $inde fadamal gargadi#e riXageyilan. allahaS aburabila $indego gargadi#e huqularel hel dude gargadi#e kinin huqilelilan. 355. Муса хурив вугониги, хурив Муса вугониги – цого жо. musa [uriw wugonigi, [uriw musa wugonigi - cogo $o. 356. МутагIилзабазул цIцIалиялдасса цIцIогьол гьанал цIураб къвачIа бокьила. mutafil#aba#ul ~aliyadaSa ~ohol hanal `urab qwaza bopila. 357. МутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал, гIухьбиги рикIкIани, гIантал гIемерал (хварал гIемерал). mutafil#abigi riJani, yasal femeral, fu%bigi riJani, fantal femeral ([waral femeral). 358. МутагIиллъун вас вугесс яс гьечIилан абуге. mutafil;un was wugeS yas hezilan abuge. 359. МутагIиллъун вугев васассдассаги россассе кьурай ясалдаги гьимун ца бихьуге. mutafil;un wugew wasaSdaSagi roSaSe puray yasaldagi himun ca bi%uge. 360. МухIума хвеялдасса ГIума хвейго лълъикIила. mu\uma [weyaldaSa fuma [weygo :ijila. 361. Мучариги чед гуро, чухъаги ретIел гуро. muxarigi xed guro, xu]agi reTel guro. 362. Мухь босиларилан аби – устарассулги гьересси, россассе инарилан чIчIей – ясалълъулги гьересси. mu% bosilarilan abi - ustaraSulgi hereSi, roSaSe inarilan Zey - yasa:ulgi hereSi. 363. Мухь гуреб жо кьун, вехь гурев чи тоге. mu% gureb $o pun, we% gurew xi toge. 364. Мухь щолареб хIалтIухъ баркалаги – мухь. mu% &olareb \alTu] barkalagi - mu%. 365. Мухьни кьеларин, баркалагIаги щай кьолареб? mu%ni pelarin, barkalafagi &ay polareb? 366. МухIканлъи – шартI (МухIканлъи шартIилан, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх барабила). mu\kan;i - ^arT (mu\kan;i ^arTilan, mala naSrudiniCa [waray ebelalda ma{ barabila). «МухIканлъи шартI» абураб кици тола, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх баялда бухьинабун, релъа-роххун. Гьебни буго мухIканлъиялълъул хIакъалълъулI бугеб гIакъилаб кици. «mu\kan;i ^arT» aburab kici tola, mala naSrudiniCa [waray ebelalde ma{ bayalda bu%inabun, re;a-ro{un. hebni bugo mu\kan;iya:ul \aqa:u/ bugeb faqilab kici. Хханасс пикру гьабулеб букIанила, жиндир вазирзабазда гьоркьосса кинавдай пуланаб вилаяталде хIакимлъун витIилаян. Гьесс хъулухъчагIазда буюранила, жиндир тIотIола гъадринибе тIун лълъимги лъе, къотIараб рахъги гъоркьеххун гьабун, гьенибе бащдаб гIечги реххеян. {anaS _ikru habuleb bujanila, $indirgo wa#ir#aba#da horpoSa kinawday _ulanab wilayatalde \akim;un wiTilayan. heS ]ulu]xafa#da buyuranila, $indir ToTola vadrinibe Tun :imgi ;e, qoTarab ra]gi vorpe{un habun, henibe ba&dab fexgi re{eyan. Цинги ахIанила цо вазир. Гьикъанила гьессда гьаб гъадриниб бугеб жо щибилан. Вазирасс жаваб кьунила гIеч бугилан. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила цоги вазир. Гьессиеги кьунила гьагъабго суал. Гьессги жаваб кьунила лълъелIе реххараб гIеч бугохха, хханилан. cingi a\anila co wa#ir. hiqanila heSda hab vadrinib bugeb $o &ibilan. wa#iraS $awab punila fex bugilan. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila cogi wa#ir. heSiyegi punila havabgo sual. heSgi $awab punila :e/e re{arab fex bugo{a, {anilan. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила лъабабилевги. Гьессиеги такрар гьабунила гьагъабго суал. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila ;ababilewgi. heSiyegi takrar habunila havabgo sual. - МухIканлъи – шартIан абун гьечIищхха, кIудияв ххан, – анги абун, лъабабилев вазирасс цо гьитIинаб гIучI балагьанила. Цинги, бегунисса реххун, битIунисса реххун гъадриниб бугеб жогун, хханассе кьучIаб жаваб кьунила - «Гьаб бугохха, ххан, лълъелIе реххараб бащдаб гIеч». - mu\kan;i - ^arTan abun hezi&{a, judiyaw {an, - angi abun, ;ababilew wa#iraS co hiTinab fuz balahanila. cingi, beguniSa re{un, biTuniSa re{un vadrinib bugeb $ogun, {anaSe puzab $awab punila - «hab bugo{a, {an, :e/e re{arab ba&dab fex». Хханасс гьев вазир витIанила доб вилаяталде хIакимлъун. {anaS hew wa#ir wiTanila dob wilayatalde \akim;un.

Л l Лабалда хурги бекьуге, бугъаоцги хьихьуге. labalda [urgi bepuge, buvaocgi %i%uge. Лабаллъуда хур гьабуге, лъарал рагIалда рукъ гьабуге. labal;uda [ur habuge, ;aral rafalda ruq habuge. Лагъ гIадин хIалте, ххан гIадин кванай. lav fadin \alTe, {an fadin kwanay. Лагъги озденги данделъани, бечелъулел. lavgi o#dengi dande;ani, bexe;ulel. Лагъассул ияхIги, хIамил хъетиги – цого жо. lavaSul iya\gi, \amil ]etigi - cogo $o. Лагълъи гьабурассе хханлъи щола, хханлъун гурони вукIинарилан лIугьарассе лагълъи щола. lav;i haburaSe {an;i &ola, {an;un guroni wujinarilan /uharaSe lav;i &ola. Лъагълъиялдасса хвел лълъикIила, ссуриялдасса цIа лълъикIила. lav;iyaldaSa [wel :ijila, SuriyaldaSa `a :ijila. Лал тIамизе бегьулареб къоялълъ, къед гьабизеги бегьулареб. lal Tami#e behulareb qoya:, qed habi#egi behulareb. ЛахIту бихьаниги, рухIел бихьугеги. la\tu bi%anigi, ru\el bi%ugegi. Лачен боржаралълъуб гъеду рещтIунеб. laxen bor$ara:ub vedu re&Tuneb. Жиндирго лълъикIай чIчIужуялдаги рекъечIого, чангиясс ячуна гьелдасса къадарай. Цоги аби буго гьадинабги - «Цо багьана бугей хьихьичIесс, кIиго багьана бугей хьихьизе ккарайила». $indirgo :ijay Zu$uyaldagi reqezogo, xangiyaS yaxuna heldaSa qadaray. cogi abi bugo hadinabgi - «co bahana bugey %i%izeS, jigo bahana bugey %i%i#e Karayila» Гьедин ккараб меххалълъ абула магIарулаз гьал рагIаби. hedin Karab me{a: abula mafarula# hal rafabi. Лачен – чанабе, гъеду – рохьобе. laxen - xanabe, vedu - ro%obe. Лаченги тарулеб, тайлан хъущтIулеб, тувадахъ гурони гIодоб кколареб. laxen taruleb, taylan ]u&Tuleb, tuwada] guroni fodob Kolereb. Лаченги чучула чи гIемерлъани, чаранги биуна цIа гьалаглъани. laxengi xuxula xi femer;ani, xarangi biuna `a halag;ani. Ле, гIакълугьечI, тIуруге, гIи тун гIангис кинигин, гIадамал тун хьвадани, хьитал хун басралъулин. le, faqluhez, Turuge, fi tun fangis kinigin, fadamal tun %wadani, %ital [un basra;ulin. «Ле!» – ян ахIарассде, «Я!» – ян ахIизе кIоларев къватIиве вахъунарев. «le!» - yan a\araSde, «ya!» - yan a\i#e jolarew qwaTiwe wa]unarew. «Ле!» – ян ахIунилан, ахIмакъ нахъ вуссунарев. «le!» - yan a\unilan, a\maq na] wuSunarew. Лочноде ххиял бугев чаргъадихъ валагьуларо. loxnode {iyal bugew xarvadi] walahularo. Лочнол бетIералда чаргъеду чIчIезабуге. loxnol beTeralda xarvedu Ze#abuge. Лочнол гьава – зодобе, гъадил гьава – рохьобе. loxnol hawa - #odobe, vadil hawa - ro%obe.

ХI \ 1. ХIабургъараб гъуй гъваридабилан кколебила. \aburvarab vuy vwaridabilan Kolebila. 2. ХIабургъараб меххалълъ гIор бахунареб. \aburvarab me{a: for ba[unareb. 3. ХIайван кIал гIебаб лълъикIаб, гIанкIу гозо бегIераб лълъикIаб. \aywan jal febab :ijab, fanju go#o beferab :ijab. 4. ХIайван – тIассан чараб, гIадан – жаниссан чарав. \aywan - TaSan xarab, fadan - $aniSan xaraw. 5. ХIайван хвани - ракьа, чи хвани - ишал. \aywan [wani - rapa, xi [wani - i^al. 6. ХIайван хIайваналда релълъараб, гIадан гIадамассда релълъарав. \aywan \aywanalda re:arab, fadan fadamaSda re:araw. 7. ХIайваналда ччехI ккани, риидал кьаралъула, рукъалда ччехI кканани, чанги сон къваригIуна. \aywanalda Xe\ Kani, riidal para;ula, ruqalda Xe\ Kanani, xangi son qwarifuna. 8. ХIажалъиялълъ малълъула, магъалоялълъ квегъула. \a$a;iya: ma:ula, mavaloya: kwevula. 9. ХIажат гьечIеб ххабаралда ххадувги лIугьунге, кколареб ишги бетIералде босуге. \a$at hezeb {abaralda {aduwgi /uhunge, Kolareb i^gi beTeralde bosuge. 10. ХIажизабазулги рещтIунгегийила бо. \a$i#aba#ulgi re&Tungegiyila bo. 11. ХIажигIисал хъулухъ. \a$ifisal ]ulu]. Кици бижун буго наибассул гьобол ХIажигIисал баркала гьечIеб хъулухъалда тIад. Наибассе бокьун букIун буго йокьарай гIадангун кIалъазе. ЦIакьго наибассе хъулухъ бацIцIад гьабулев чи хIисабалда, ХIажигIиса гьессдасса ватIалъун гьечIо. Наибассе йокьулелда кIалъазе рес ккун гьечIо. Гьединаб хъулухъалда магIарулаз абула ХIажигIисал хъулухъан. Кколареб иш бетIералде босарав чияссдеги абула кIудияв ХIажигIиса вугилан. kici bi$un bugo naibaSul hobol \a$ifisal barkala hezeb ]ulu]alda Tad. naibaSe bopun bujun bugo yoparay fadangun ja;a#e. `aqgo naibaSe ]ulu] ba~ad habulew xi \isabalda, \a$ifisa heSdaSa waTa;un hezo. naibaSe yopulelda ja;a#e res Kun hezo. hedinab ]ulu]alda mafarula# abula \a$ifisal ]ulu]an. Kolareb i^ beTeralde bosaraw xiyaSde abula judiyaw \a$ifisa wugilan. 12. ХIажияссул ракI ХIавал кIалдиб. \a$iyaSul raj \awal jaldib. 13. ХIайваналцин рагъизе тIами Аллагьасс гьукъараб жойила. \aywanalcin ravi#e Tami allahaS huqarab $oyila. 14. ХIакимассда ццевессанги унге, хIамида нахъассанги унге. \akimaSda CeweSangi unge, \amida na]aSangi unge. 15. ХIакимзаби рихьидал, «рорчIами!» – ян вортулев, цогидазда бер чIвайдал, рихьичIеб ххвел гьабулев. \akim#abi ri%idal, «rorzami!» - an wortulew, cogida#da ber zwaydal, ri%izeb {wel habulew. 16. ХIакимассул витIи – чи ватIа гьавунгутIи. \akimaSul wiTi - xi waTa hawunguTi. 17. ХIакъаб рагIиялълъул къимат холареб. \aqab rafiya:ul qimat [olareb. 18. ХIакъги къоги – къарал бугъие. \aqgi qogi - qaral buviye. 19. ХIал бугев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодоссан. \al bugew - hakida, hakil beTerhan - fodoSan. 20. ХIал бугев – кидаго ххан, хIаликъав – кидаго лагъ. \al bugew - kidago {an, \aliqaw - kidago lav. 21. ХIал бугессул гIанкIудул хоноялълъ, хIал гьечIессул гIурул хоно бекулебила. \al bugeSul fanjudul [onoya:, \al hezeSul furul [ono bekulebila. 22. ХIал гIоларев хIилаялълъ бергьунев. \al folarew \ilaya: berhunew. 23. ХIал гIолеб гьечIони, хIилаги бегьулеб. \al foleb hezoni, \ilagi behuleb. 24. ХIал кколареб гьудуллъи ххалат ххутIулареб. \al Kolareb hudul;i {alat {uTulareb. 25. ХIал лъаларев гьудул – бекичIеб цIулакьо (ХIал лъаларев гьудулги бекичIеб цIулакьоги цого жалила). \al ;alarew hudul - bekizeb `ulapo (\al ;alarew hudulgi bekizeb `ulapogi cogo $alila). 26. ХIал лъаларей чIчIужугIаданалда тIаде иналдасса рекIараб ххвалчада тIаде ин лълъикIила. \al ;alarey Zu$ufadalda Tade inaldaSa rejarab {walxada Tade in :ijila. 27. ХIал лъаларессухъеги кьогейила налъи, хIал лъаларессухъаги босугейила. \al ;alareSu]egi pogeyila na;i, \al ;alareSu]agi bosugeyila. 28. ХIал хъубал гIадамал рукIинчIелани, ракьалдаги алжан букIинаанила. \al ]ubal fadamal rujinzelani, rapaldagi al$an bujinaanila. 29. ХIалакъаб жоялълъул гьан кьарияб бакIалдасса лълъикIаб, кьарияб жоялълъул гьан хIалакъаб бакIалдасса лълъикIаб. \alaqab $oya:ul han pariyab bajaldaSa :ijab, pariyab $oya:ul han \alaqab bajaldaSa :ijab. 30. ХIалакъаб куйдул боххалдасса кьарияб чахъдал ратIа лълъикIаб (ХIалакъаб цIцIеялдасса кьарияб бурутIго лълъикI). \alaqab kuydul bo{aldaSa pariyab xa]dal raTa :ijab (\alaqab ~eyaldaSa pariyab buruTgo :ij). 31. ХIалакъаб чахъдал гьаракь рагIулареб. \alaqab xa]dal harap rafulareb. 32. ХIалакъаб чол гьод ххалатаб, гьекъарав чияссул ххабар чIамучIаб. \alaqab xol hod {alatab, heqaraw xiyaSul {abar zamuzab. 33. ХIалакъаб чу – квешаб чу, кьарияб чу – лълъикIаб чу. \alaqab xu - kwe^ab xu, pariyab xu - :ijab xu. ГIодор чIчIарал гIадамазда ццевессан анила цо рекIарав. - Чол цIакълъи! Берцинлъи! – ян киназго беццанила нухлулассул чу. - Долълъул кьаралъигихха, дир лъимал! – ан абунила тIириги канлъи бихьуларев херав чияссги. Канлъиги бихьулареб меххалълъ, дуда доб чу кьарияб букIин кин лъарабан абигун, кIудияв чиясс гьадаб кици тIамун буго. fodor Zaral fadama#da CeweSan anila co rejaraw. - xol `aq;i! bercin;i! - yan kina#go beCanila nu[lulaSul xu. - do:ul para;igi{a, dir ;imal! - an abunila Tirigi kan;i bi%ularew [eraw xiyaSgi. kan;igi bi%ulareb me{a:, duda dob xu pariyab bujin kin ;araban abigun, judiyaw xiyaS hadab kici Tamun bugo. 34. ХIалалав вакъуларо, бикъарав гIорцIцIуларо. \alalaw waqularo, biqaraw for~ularo. 35. ХIаликъассул рагIи кIудияб, къокъассул гIамал кIудияб. \aliqaSul rafi judiyab, qoqaSul famal judiyab. 36. ХIалил хIалтIиялълъ черхх чIвалеб, хIалтIуларесс рукъ чIвалеб. \alil \alTiya: xer{ zwaleb, \alTulareS ruq zwaleb. 37. ХIалимаб чахъу лъабцIцIул къунцIулебила. \alimab xa]u ;ab~ul qun`ulebila. 38. ХIалимассда къвал бай, къел кколев довегIан те. \alimaSda qwal bay, qel Kolew dowefan te. 39. ХIалимассе хъиру гIадав, хъачIассе квасквас гIадав. \alimaSe ]iru fadaw, ]azaSe kwaskwas fadaw. 40. ХIалихьалъиялда цадахъ хIалихьалъи хьвадулебила, бихьинчилъиялда цадахъ бихьинчилъи рекъолебила. \ali%a;iyalda cada] \ali%a;i %wadulebila, bi%inxi;iyalda cada] bi%inxi;i reqolebila. 41. ХIалихьатав васассдасса, гьевги хун, чIчIикIараб бахъухъго лълъикIила. \ali%ataw wasaSdaSa, hewgi [un, Zijarab bu]u]go :ijila. 42. ХIалихьатав ватидал, чияссе гьабизессеб тамихI – реххунтей. \ali%ataw watidal, xiyaSe habi#eSeb tami\ - re{untey. 43. ХIалихьатав гьудулассдасса бахIарчияв тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ba\arxiyaw tu^mango :ijila. 44. ХIалихьатаб гьой чурутIа багъула, хIалихьатав чи гъасстIа вагъула. \ali%atab hoy xuruTa bavula, \ali%ataw xi vaSTa wavula. 45. ХIалихьатав ххан ккани, улка биххулеб, хIалихьатав гIел ккани, магъил гIадлу биххулеб. \ali%ataw {an Kani, ulka bi{uleb, \ali%ataw fel Kani, mavil fadlu bi{uleb. 46. ХIалихьатав чияссда хIал лъазе тоге. \ali%araw xiyaSda \al ;a#e toge. 47. ХIалихьатав чияссухъа босараб ханида жаниб багIархоно батуларебила. \ali%ataw xiyaSu]a bosarab [anida $anib bafar[ono batularebila. 48. ХIалихьатассул рекIелI – ххиянат, бахIарчияссул рекIелI – ритIухълъи. \ali%ataSul reje/ - {iyanat, ba\arxiyaSul reje/ - riTu];i. 49. ХIалицца бахъараб ритIухълъи тIоххол къайи гIадаб жойила. \aliCa ba]arab riTu];i To{ol qayi fadab $oyila. 50. ХIалицца гIияда нахъе битIараб гьойцца гьумер хъахIаб жо гьабулареб. \aliCa fiyada na]e biTarab hoyCa humer ]a\ab $o habulareb. 51. ХIалихьатав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIагийила. \ali%ataw xi busen bor/un wi:i#efan zago {uTagiyila. 52. ХIалихьатав гьудулассдасса яхI бугев тушманго лълъикIила. \ali%ataw hudulaSdaSa ya\ bugew tu^mango :ijila. 53. ХIалицца базабураб какил кири букIунареб, хIалицца гьабизабураб хIалтIуда гугьар букIунареб. \aliCa ba#aburab kakil kiri bujunareb, \aliCa habi#aburab \alTuda guhar bujunareb. 54. ХIалтIарассда лъала ххинкIазул тIагIам. \alTaraSda ;ala {inja#ul Tafam. 55. ХIалтIи балагье, хIалихьалъи баччуге, хъантIун кванаге, дандеяссухъги валагье. \alTi balahe, \ali%a;i baXuge, ]anTun kwanage, dandeyaSu]gi walahe. 56. ХIалтIи батарассда боцIцIиги батулеб. \alTi bataraSda bo~igi batuleb. 57. ХIалтIи битIун унаро, бутIрул лълъикIал гьечIони, гьобоги ххеноларо, жонода тIад гурони. \alTi biTun unaro, buTrul :ijal hezoni, hobogi {enolaro, $onoda Tad guroni. 58. ХIалтIи бокьарасс гьобо бай, ургъел бокьарасс гIи хьихье. \alTi boparaS hobo bay, urvel boparaS fi %i%e. 59. ХIалтIи бокьизе лъабго сон къваригIунеб, кIкIухIал лIугьине лъабго къоги гIолеб. \alTi bopi#e ;abgo son qwarifuneb, Ju\al /uhine ;abgo qogi foleb. 60. ХIалтIи бокьуларесс кьалги хIехьолареб. \alTi bopulareS palgi \e%olareb. 61. ХIалтIи буго ракIалълъ гьабулеб жо. \alTi bugo raja: habuleb $o. 62. ХIалтIи гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб маххщел, дагьаб жо гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб заман. \alTi habi#egi qwarifuneb helda reqarab ma{&el, dahab $o habi#egi qwarifuneb helda reqarab #aman. 63. ХIалтIи гьечIев гIалимчи – цIцIад балареб накIкI. \alTi hezew falimxi - ~ad balareb naJ. 64. ХIалтIи гьечIессе къо ххалатаб, рокьи ккарассе сордо ххалатаб. \alTi hezeSe qo {alatab, ropi KaraSe sordo {alatab. 65. ХIалтIи гьечIессул чед гьечIеб, чед гьечIони, гIумру гьечIеб. \alTi hezeSul xed hezeb, xed hezoni, fumru hezeb. 66. ХIалтIи гьечIони, лълъикIлъи гьечIо, лълъикIлъи гьечIони, дунял гьечIо. \alTi hezoni, :ij;i hezo, :ij;i hezoni, dunyal hezo. 67. ХIалтIи жаналда рекъон гьабе, квен чехьалда рекъон кванай. \alTi $analda reqon habe, kwen xe%alda reqon kwanay. 68. ХIалтIи катил гIадав, кванай хIамил гIадав. \alTi katil fadaw, kwanay \amil fadaw. 69. ХIалтIи кутакалълъ гьабулареб, маххщелги къваригIунеб. \alTi kutaka: habulareb, ma{&elgi qwarifuneb. 70. ХIалтIи къолеб, гIадамал бергьунел. \alTi qoleb, fadamal berhunel. 71. ХIалтIи лълъикIаб ххеххдаричIеб. \alTi :ijab {e{darizeb. 72. ХIалтIи лълъикIавги веццулев, хIелхIедаравги веццулев. \alTi :ijawgi weCulew, \el\edarawgi weCulew. 73. ХIалтIи – рухI гьечIеб жо. \alTi - ru\ hezeb $o. 74. ХIалтIи рихарассул гIусал-цабиги чIчIола (Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо). \alTi ri[araSul fusal-cabigi Zola (kweral \alTizoni, cabi \alTularo). 75. ХIалтIи тIагIаралълъ гIомо борлIулеб. \alTi Tafara: fomo bor/uleb. 76. ХIалтIи тIагIун чи холарев (Дир инссуцца нусиялда ххадур сонал ран рукIанила, гьессулни хIалтIи лIугIун букIинчIила). \alTi Tafun xi [olarew (dir inSuCa nusiyalda {adur sonak ran rujanila, heSulni \alTi /ufun bujinzila). 77. ХIалтIи тIагIуна гьабичIого тараб меххалълъ. \alTi Tafuna habizogo tarab me{a:. 78. ХIалтIи тIагIуна нилI хвараб меххалълъ, чи регIула ункъабго къоно чIвараб меххалълъ. \alTi Tafuna ni/ [warab me{a:, xi refula unqabgo qono zwarab me{a:. 79. ХIалтIи чIалгIарассул цаби чIандоларел. \alTi zalfaraSul cabi zandolarel. 80. ХIалтIани маххги гвангъулеб. \alTani ma{gi gwanvuleb. 81. ХIалтIарассул габур биццатаб, хIалтIуларессул гьури биццатаб. \alTaraSul gabur biCatab, \alTulareSul huri biCatab. 82. ХIалтIизе ккани – херав, хвезе ккани – бахIарав. \alTi#e Kani - [eraw, [we#e Kani - ba\araw. 83. ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабе. \alTizogo kwanaleb baj batani, ni$edagi ;a#abe. Эменги васги рекьуда рукIанила. Вас ццеве вилълъунев вукIанила, инссуцца пурццигIоркь ккун букIанила. Васассда хIалтIи ххеххгого чIалгIанила. Гьесс оцал рахънисса къватIире ине толел рукIанила. Эмен гьессде семулев вукIанила. - Дида дур лIугIиго гьечIеб хIалтIи чIалгIана! – янги абун, вас лIутун унев вукIанила. - ЧIчIа! – ян ахIанила инссуцца. – ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабизе вачIа! emengi wasgi repuda rujanila. was Cewe wi:unew wujanila, inSuCa _urCiforp Kun bujanila. wasaSda \alTi {e{gogo zalfanila. heS ocal ra]niSa qwaTire ine tolel rujanila. emen heSde semulew wujanila. - dida dur /ufigo hezeb \alTi zalfana! - yangi abun, was /utun unew wujanila. - Za! - yan a\anila inSuCa. - \alTizogo kwanareb baj batani, ni$edagi ;a#abi#e waza! 84. ХIалтIичIони хIалтIи букIунаро. \alTizogo \alTi bujunaro. 85. ХIалтIичIони чIамулареб, чIамичIогоги гIолареб. \alTizoni zamulareb, zamizogo folareb. 86. ХIалтIуда маххссара лъалареб, маххссараялълъ квен кьолареб. \alTuda ma{Saro ;alareb, ma{Saraya: kwen polareb. 87. ХIалтIуда рекъарабила мухьги букIунеб. \alTuda reqarabila mu%gi bujuneb. 88. ХIалтIудасса хIинкъуларессдасса хIалтIи хIинкъулебила. \alTudaSa \inqulareSdaSa \alTi \inqulebila. 89. ХIалтIуде унелълъул ццевехъан – мискинчи, берталълъе унелълъул ццевехъан – бечедав чи. \alTude une:ul Cewe]an - miskinxi, berta:e une:ul Cewe]an - bexedaw xi. 90. ХIалтIуе – квалквад, квание – гъалбацI. \alTuye - kwalkwad, kwaniye - valba`. 91. ХIалтIуе – кечI, кинидае – лаилагьа. \alTuye - kez, kinidaye - lailaha. 92. ХIалтIуе – пахъла, квание – хъанхъра. \alTuye - _a]la, kwaniye - ]an]ra. 93. ХIалтIуде – хьадар, квание – гIедер. \alTude - %adar, kwaniye - feder. 94. ХIалтIул квешлъи – гьабунгутIи, гьудулассул квешлъи– хIалккунгутIи.# \alTul kwe^;i - habunguTi, hudulaSul kwe^;i - \alKunguTi. 95. ХIалтIул лълъикIлъи лIугIидал лъала, чияссул лълъикIлъи хведал лъала. \alTul :ij;i /ufidal ;ala, xiyaSul :ij;i [wedal ;ala. 96. ХIалтIул пайда гьечIеб пикру гьечIони. \alTul _ayda hezeb _ikru hezoni. 97. ХIалтIул рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. \alTul rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 98. ХIалтIул ссвак хIалтIун гурони бахъулареб. \alTul Swak \alTun guroni ba]ulareb. 99. ХIалтIул ургъалида таги. \alTul urvalida tagi. 100. ХIалтIулев кванарав, хIалтIуларев хIацIцIадулев ххутIарав. \alTulew kwanalew, \alTularew \a~adulew {uTaraw. 101. ХIалтIулел кверал гурел хъубал, хIалтIуларелин. \alTulel kweral gurel ]ubal, \alTularelin. 102. ХIалтIулел ратаралълъув хIалтIе, кваналел ратаралълъув кванай. \alTulel ratara:uw \alTe, kwanalel ratara:uw kwanay. 103. ХIалтIулIги кванилIги – ссундулIго гIорхъи букIине кколебила. \alTu/gi kwani/gi - Sundu/go for]i bujine Kolebila. 104. ХIалтIун бечелъарав гIорцIцIун хваравила, ххиялаз бечелъарав вакъун хваравила. \alTun bexe;araw for~un [warawila, {iyala# bexe;araw waqun [warawila. 105. ХIалтIун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. \alTun bexe;ula, bi%un ~odor;ula. 106. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIаб. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofab. Эбелги васалги хурир хIалтIулел рукIанила. Къалъуда эбелалълъ гьезда гьикъанила. ebelgi wasalgi [urir \alTulel rujanila. qa;uda ebela: he#da hiqanila. - ГьабсагIат кьолеб ридигун ххинкIищ бокьилеб, бакъанида кьолеб хIаливайищ бокьилеб? - habsafat poleb ridigun {inji& bopileb, baqanida poleb \aliwayi& bopileb? - Бакъанида кьолеб хIаливаялдасса гьанжего кьолеб ридиги ххинкIги бокьила, эбел, – ан абунила цоясс. - baqanida poleb \aliwayaldaSa han$ego poleb ridigi {injgi bopila, ebel, - an abunila coyaS. - Диени бакъанида кьолеб хIаливаго бокьила, – ян абунила цойгиясс. - diyeni baqanida poleb \aliwago bopila, - yan abunila coygiyaS. Бакъанида хIалтIи лIугIун ххадуб эбелалълъ кIиабилев васассда ццебеги гъобго ридиги ххинкIги лъунила. baqanida \alTi /ufun {adub ebela: jiabilew wasaSda Cebegi vobgo ridigi {injgi ;unila. - ВахI, эбел, бакъанида хIалива кьезе гурищ къотIи букIараб? – ан абунила гьесс. - wa\, ebel, baqanida \aliwa pe#e guri& qoTi bujarab? - an abunila heS. - ХIалтIи лIугIун ххадуб кванараб ххинкI хIаливаялдасса гьуинаб букIуна, дир вас, хIал бихьея цо, – ян абунила эбелалълъ. - \alTi /ufun {adub kwaranab {inj \aliwayaldaSa huinab bujuna, dir was, \al bi%eya, - yan abunila ebela:. - БитIараб букIун буго, эбел. ХIаливаялдасса гьуинаб ххинкIги буго, рахьалдасса тIагIамаб ридиги буго, – ян абунила васасс, гъираялда ццебе лъураб квенги кваналаго. - biTarab bujun bugo, ebel. \aliwayaldaSa huinab {injgi bugo, ra%aldaSa Tafamab ridigi bugo, - yan abunila wasaS, virayalda Cebe ;urab kwengi kwanalago. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIабан кици рехханила эбелалълъ. \alTun {adub kwarab - huinab, pi$un {adub kwarab - pofaban kici re{anila ebela:. 107. ХIалтIухъанассдасса хIалтIи хIинкъулеб, бахIарчияссдасса гула хIинкъулеб. \alTu]anaSdaSa \alTi \inquleb, ba\arxiyaSdaSa gula \inquleb. 108. ХIалтIухъанассе мухь гьессда бараб гIетI бакъвалалде кьейила. \alTu]anaSe mu% heSda barab feT baqwalalde peyila. 109. ХIалтIуцца хIалтIи малълъулеб, боцIцIуцца мацIцI малълъулеб. \alTuCa \alTi ma:uleb, bo~uCa ma~ ma:uleb. 110. ХIалхьи гьечIеб чIчIеялдасса чIчIей гьечIеб рилълъинго лълъикI. \al%i hezeb ZeyaldaSa Zey hezeb ri:ingi :ij. 111. ХIалценги, цIаги, рокьиги раххчун бажаруларелила. \alcengi, `agi, ropigi ra{xun ba$arularelila. 112. ХIама бегьичIони, хIамихъ босараб бегьулеб. \ama behizoni, \ami] bosarab behuleb. 113. ХIама бергьинегIан чу биччалареб. \ama berhinefan xu biXalareb. 114. ХIама биларассулила къоги билулеб. \ama bilaraSulila qogi biluleb. 115. ХIама бугони гъалдибер камиларо. \ama bugoni valdiber kamilaro. 116. ХIама букIана – кьили щвечIо, кьили букIана – хIама щвечIо. \ama bujana - pili &wezo, pili bujana - \ama &wezo. 117. ХIама гIундуздассан лъалебила, гIабдал каламалдассан лъалевила. \ama fundu#daSan ;alebila, fabdal kalamaldaSan ;alewila. 118. ХIама кьололаго кьолокьги чIвалеб, кьили бахъулаго ххадубги чIвалеб. \ama pololago polopgi zwaleb, pili ba]ulago {adubgi zwaleb. 119. ХIама кьололессеги хIал кьейила. \ama pololeSegi \al peyila. 120. ХIама тункизабурассда гIорцIен тункизабулеб. \ama tunki#aburaSda for`un tunki#abuleb. 121. ХIама хвани варис гьойила. \ama [wani waris hoyila. 122. ХIама хвани тIом ххутIула, на хвани щибго ххутIуларо. \ama [wani Tom {uTula, na [wani &ibgo {uTularo. 123. ХIама хвани хур хола. \ama [wani [ur [ola. 124. ХIама хвей – чодуе балагь. \ama [wey - xoduye balah. 125. ХIама – хIамихъего, чу – чохъего. \ama - \ami]ego, xu - xo]ego. 126. ХIама чIвай бацIил гIайиб батани, бацIал ругеб бакIалде ин хIамилги гIайиб буго. \ama zway ba`il fayib batani, ba`al rugeb bajalde in \amilgi fayib bugo. 127. ХIамабагьадур камураб росу букIунареб, хIажигIиса камураб бертин букIунареб. \amabahadur kamurab rosu bujunareb, \a$ifisa kamurab bertin bujunareb. 128. ХIамабагьадурассул гIумру къокъаб. \amabahaduraSul fumru qoqab. 129. ХIамабагьадурлъиги гьабуге, гьечIеб бахIарчилъи бихьизабизеги лIугьунге. \amabahadur;igi habuge, hezeb ba\arxi;i bi%i#abi#egi /uhunge. 130. ХIамабахIарчилъи гьабизе ццевеги кIанцIуге, лIутизе нахъаги чIчIоге. \amaba\arxi;i habi#e Cewegi jan`uge, /uti#e na]agi Zoge. 131. ХIамаги бацIадиссессул, бацIги бацIадиссессул. \amagi ba`adiSeSul, ba`gi ba`adiSeSul. 132. ХIамаги дирго, гьирги дирго. \amagi dirgo, hirgi dirgo. 133. ХIамаги къваригIун, къадруги бокьун. \amagi qwarifun, qadrugi bopun. 134. ХIамаги хIамайила, хIамида рекIаравги хIамайила. \amagi \amayila, \amida rejarawgi \amayila. 135. ХIамагIанаб бацI букIунареб, бицан щинаб рагIи батулареб. \amafanab ba` bujunareb, bican &inab rafi batulareb. 136. ХIамалъун гьагIулареб, гьойлъун хIапулареб. \ama;un hafulareb, hoy;un \a_ulareb. 137. ХIамида асскIобе гIари гуребила бачIунеб, гIорода асскIобе хIамайила. \amida aSjobe fari gurebila bazuneb, foroda aSjobe \amayila. 138. ХIамида жибго хIама букIин гIин цIцIараб меххалълъ гурони лъачIебила. \amida $ibgo \ama bujin fin ~arab me{a: guroni ;azebila. 139. ХIамида къвал бан хIама балагьарав, чода рекIун чу балагьарав. \amida qwal ban \ama balaharaw, xoda rejun xu balaharaw. 140. ХIамида кьабизе щвечIони, гъалдибералдагIаги кьабейила. \amida pabi#e &wezoni, valdiberaldafagi pabeyila. 141. ХIамида кьили рекъолареб, чода гъалдибер рекъолареб. \amida pili reqolareb, xoda valdiber reqolareb. 142. ХIамида кIерт берцинаб (Бищун берцинаб жоялда байилан хIамихъе цIцIумур кьурабила, гьелълъги жиндирго кIартида барабила). \amida jert bercinab (bi&un bercinab $oyalda bayilan \ami]e ~umur purabila, he:gi $indirgo jartida barabila). 143. ХIамида оххцер кваназе щибила лъалеб. \amida o{cer kwana#e &ibila ;aleb. 144. ХIамида рагIизе гъалдибералда кьабулеб. \amida rafi#e valdiberalda pabuleb. 145. ХIамида хIеренлъи лъалареб, лълъадуе рецц рекъолареб. \amida \eren;i ;alareb, :aduye reC reqolareb. 146. ХIамидаги мачу ретIарал, бачидаги чарухъал ретIарал. \amidagi maxu reTaral, baxidagi xaru]al reTaral. 147. ХIамидассанила бачида мал базе лъараб. \amidaSanila baxida mal ba#e ;arab. 148. ХIамие жиндирго гьагIи берцинаб, хIелкие жиндирго гIегIеди берцинаб. \amiye $indirgo hafi bercinab, \elkiye $indirgo fefedi bercinab. 149. ХIамие тIил гьечIого гIолареб, тIоххое риди гьечIого гIолареб (ХIамие – тIил, тIоххое – риди). \amiye Til hezogo folareb, To{oye ridi hezogo folareb (\amiye - Til, To{oye - ridi). 150. ХIамие – хIенссеркIо, чодуе – цIцIал. \amiye - \enSerjo, xoduye - ~al. 151. ХIамие – чури, чоде – кIалцIи. \amiye - xuri, xode - jal`i. 152. ХIамикълъи бихьарассила хIамил къимат гьабулеб. \amiq;i bi%araSila \amil qimat habuleb. 153. ХIамил гьагIдеялълъ гьойдул бетIер унтарабила. \amil hafdeya: hoydul beTer untarabila. 154. ХIамил гIайиб – хIалакълъи, гIарцул гIайиб – гьечIолъи. \amil fayib - \alaq;i, farcul fayib - hezo;i. 155. ХIамил гIундул ххалалъаралила, алжаналълъубе билълъунарого, цIцIан рачIчI къокълъарабила, къватIибе билълъунарого, тIун. \amil fundul {ala;aralila, al$ana:ube bi:unarogo, ~an raZ qoq;alabila, qwaTibe bi:unarogo, Tun. 156. ХIамил инссухъачи гьвейила. \amil inSu]axi hweyila. 157. ХIамил мугъалда носол балги цун. \amil muvalda nosol balgi cun. 158. ХIамил рачIчIалда кигIан букIунебилан гьикъани, цоясс абила натI букIунилан, цогиясс абила натIгун бащадаб букIунилан. \amil raZalda kifan bujunebilan hiqani, coyaS abila naT bujunilan, cogiyaS abila naTgun ba&adab bujunilan. 159. ХIамил рачIчIалълъги чаргъеду ккурабила. \amil raZa:gi xarvedu Kurabila. 160. ХIамил сапаралълъ чи бечелъиларо. \amil sa_ara: xi beze;ilaro. 161. ХIамил хвел – гьвел кIалбиччанкъо. \amil [wel - hwel jalbiXanqo. 162. ХIамилги къажарассулги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. \amilgi qa$araSulgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. 163. ХIамитIасса вортулев чотIа рекIунарев. \amiTaSa wortulew xoTa rejunarew. 164. ХIамитIенкел тIад чIваниги берцинай йиго берцинай. \amiTenkel Tad zwanigi bercinay yigo bercinay. 165. ХIамихъего хьвагIулагойила бачил бохх бекараб. \ami]ego %wafulagoyila baxil bo{ bekarab. 166. ХIамицца абурабила лъалареб бакIалдеги бачун жиб чуйилан бичейилан. \amiCa aburabila ;alareb bajaldegi baxun $ib xuyilan bixeyila. 167. ХIамицца ганчIилI речIчIулел, чоцца хIурулI речIчIулел. \amiCa ganzi/ reZulel, xoCa \uru/ reZulel. 168. ХIамицца гIундул кIорокIун бацI хIинкъиларо. \amiCa fundul jorojun ba` \inqilaro. 169. ХIамицца жиндаго кьабизе тIил, къалиги бан, босарабила, гIабдалассда кьабизе тIил, къолода ххадуб ссахIги бан, босизе кколебила. \amiCa $indago pabi#e Til, qaligi ban, bosarabila, fabdalaSda pabi#e Til, qoloda {adub Sa\gi ban, bosi#e Kolebila. 170. ХIамицца реххарав гIорцIада бегьуларев, гIорцIада чухьарлъарав чода ярагьунарев. \amiCa re{araw for`ada behularew, for`ada xu%ar;araw xoda yarahunew. 171. ХIан гIадин хIанчIиледухъ тамахгоги вукIунгейила, чIваркьан векиледухъ къвакIунги вукIунгейила. \an fadin \anziledu] tama[gogi wujungeyila, zwarpan wekiledu] qwajungi wujungeyila. 172. ХIанчIарассда гурони ххинкIил мегI лъалареб. \anzaraSda guroni {injil mef ;alareb. 173. ХIанчIида ракIалда мочохурила. \anzida rajalda moxo[urila. 174. ХIанчIидаги кIолебила жинда рекъараб лълъикIлъи гьабизе. \anzidagi jolebila $inda reqarab :ij;i habi#e. Цо чияссул рукъзабахъ цIа ккун букIанила. Цояз гIертIаз, цояз хьагаз лълъимги баччун, цIа ссвинабизе лIугьанила гIадамал. ЦIа тIадеялдасса тIаде гьалаглъулеб букIанила. Кумекалълъе дагьалги гIадамал ругеланищан ккараб хIал букIанила. co xiyaSul ruq#aba] `a Kun bujanila. coya# ferTa#, coya# %aga# :imgi baXun, `a Swinabi#e /uhanila fadamal. `a TedayaldaSa Tade halag;uleb bujanila. kumeka:e dahalgi fadamal rugelani&an Karab \al bujanila. ГIадамазда чIчIечIого цIадуда тIаде боржун бачIунеб, нахъе унеб цо гьитIинаб хIинчIчI бихьанила. Цояз абунила гьаниб гьелълъул бусен батилилан, цогияз абунила тIинчI батилилан. Рукъалълъул бетIергьанассда бихьанила хIинчIчIалълъ, риччарал куркьбалги тварххезарун, цIадутIе лълъел къатIраби тIинкIизарулел. ГIажаиблъарав гьесс хIинчIчIалде ахIанила - fadama#da Zezogo `aduda Tade bor$un bazuneb, na]e uneb co hiTinab \inZ bi%anila. coya# abunila hanib he:ul busen batililan, cogiya# abunila Tinz batililan. ruqa:ul beTerhanaSda bi%anila \inZa:, riXaral kurpbalgi twar{e#arun, `aduTe :el qaTrabi Tinji#arulel. fa$aib;araw heS \inZalde a\anila - - Я пакъир! Гьалго щинал гIадамазда ссвинабизе кIоларого бугеб цIа дур куркьбаздассан тIинкIарал къатIрабазищ ссвинабилеб? - ya _aqir! halgo &inal fadama#da Swinabi#e jolarogo bugeb `a dur kurpba#daSan Tinjaral qaTaba#i& Swinabileb? - БитIараб буго, – ян абунила хIинчIчIалълъ. – Дир куркьбаздассан тIинкIараб лълъецца гьеб ссвинаро. Дие бокьун буго гIадамаз дуе гьабулеб кIудияб лълъикIлъиялда гьоркьоб цо гьитIинабниги бутIа дирги букIине! - biTarab bugo, - yan abunila \inZa:. - dir kurpba#daSan Tinjarab :eCa heb Swinaro. diye bopun bugo fadama# duye habuleb judiyab :ij;iyalda horpob co hiTinabnigi buTa dirgi bujine! Гьединги абун, хIинчIчI нахъеги куркьбал риччизаризе анила. hedingi abun, \inZ na[egi kurpbal riXi#ari#e anila. 175. ХIанчIчIие бусенги – ватIан, къоркъое хIорги – ватIан. \anXiye busengi - waTan, qorqoye \orgi - waTan. 176. ХIанчIчIил багьа – чIарил хъат. \anZil baha - zaril ]at. 177. ХIанчIчIил кIалдисса мугьги бахъуге, чияда бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. \anZil jaldiSa muhgi ba]uge, xiyada bicuneb $oyalda vorpe fingi Koge. 178. ХIанчIчIида гьорол хIал лъалеб, ччугIида лълъадал хIал лъалеб. \anZida horol \al ;aleb, Xufida :adal \al ;aleb. 179. ХIанчIчIилаб – хIанчIчIие, гъадилаб – гъадие. \anXilab - \anZiye, vadilab - vadiye. 180. ХIанчIчIицца абурабила - лълъикIав бахIарчиясс жинда гьецIцIоги речIчIиларила, къадарасс реххараб щвезе жибги чIчIеларила. \anZiCa aburabila - :ijaw ba\arxiyaS $inda he~ogi reZilarila, qadaraS re{arab &we#e $ibgi Zelarila. 181. ХIанчIчIиццаги чIчIезе гIаркьел берцинаб бищулебила. \anZiCagi Ze#e farpel bercinab bi&ulebila. 182. ХIапдолареб гьойдуе чури тIолареб. \a_dolareb hoyduye xuri Tolareb. 183. ХIарам гьабурассе хIучч битIуларо. \aram haburaSe \uX biTularo. 184. ХIарам-хIалал кIоченчIого хIалтIулев Аллагьассеги вокьулев. \aram-\alal joxenzogo \alTulew allahaSegi wopulew. 185. ХIарамаб боцIцIи кванан кьаралъиялдасса, хIалалаб боцIцIи кванан хIалакълъиго лълъикI. \aramab bo~i kwanan para;iyaldaSa, \alalab bo~i kwanan \alaq;igo :ij. 186. ХIарамаб боцIцIуда баркат лъолареб. \aramab bo~uda barkat ;olareb. 187. ХIарччида нахъа чехь цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. \arXida na]a xe% `une, xiyar roqob ber `une. 188. ХIарччил кинаб рахъалдассан кваниги – цохIого мочол ххинкIал. \arXil kinab ra]aldaSan kwanigi - co\ogo moxol {injal. 189. ХIарччиниб ххинкIги цо букIунаребила. \arXinib {injgi co bujunarebila. 190. ХIарччиниссаги бортун, туртидассанги хъущтIун. \arXiniSagi bortun, turtidaSangi ]u&Tun. 191. ХIарччихъ валагьун кванай, копохъ валагьун велъе. \arXi] walahun kwanay, ko_o] walahun we;e. 192. ХIарщуда хIетIе хъвазе теларилан лIугьарав магIаруласс хIарщулI дегIен чIчIарабила. \ar&uda \eTe ]wa#e telarilan /uharaw mafarulaS \ar&u/ defen Zarabila. 193. ХIарщулI тIилал кьабуни, тIираби дудегоги щолел. \ar&u/ Tilal pabuni, Tirabi dudegogi &olel. 194. ХIарщулIе ккун чоргарав чурун вацIцIалъула, чагъир гьекъон чоргарав чурун вацIцIалъуларо. \ar&u/e Kun xorgaraw xurun wa~a;ula, xavir heqon xorgaraw xurun wa~a;ularo. 195. ХIарщулIе реххунилан месед чороклъулареб. \ar&u/e re{unilan mesed xorok;ulareb. 196. ХIарщулI цIцIалги кьабуге, цIцIалкIинибе лълъимги тIоге. \ar&u/ ~algi pabuge, ~aljinibe :imgi Toge. 197. ХIасанил чу бачиде ккарабила. \asanil xu baxide Karabila. 198. ХIатIал ракулI ругессул кверал гьацIцIул цIолелила. \aTal raku/ rugeSul kweral ha~ul `olelila. 199. ХIатIида тункун ворчIиялдасса нуцIцIида тункун ворчIи лълъикIаб. \aTida tunkun worziyaldaSa nu~ida tunkun worzi :ijab. 200. ХIатIиде бахине тани, нацIцI бетIералдеги бахунебила. \aTide ba[ine tani, na~ beTeraldegi ba[unebila. 201. ХIатIикь щиб бугебали малъ гIодоб чIвалалде валагье. \aTip &ib bugebali ma; fodob zwalalde walahe. 202. ХIебтил бугониги дирго кунта дарайдул. \ebtil bugonigi dirgo kunta daraydul. 203. ХIежалде ан щинавги хIажи вукIунаревила, цIцIалан щинавги дибир вахъунаревила. \e$alde an &inawgi \a$i wujunarewila, ~alan &inawgi dibir wa]unarewila. 204. ХIежалде унилан хIама хIажилъиларо. \e$alde unilan \ama \a$i;ilaro. 205. ХIелеко гIегIедунилан сордо рогьинаро, гIегIедичIогойилан сордо рогьинчIогоги букIинаро. \eleko fefedunilan sordo rohinaro, fefedizogoyilan sordo rohinzogogi bujinaro. 206. ХIелеко лIугьунеб тIинчI ханинибго чIчIикIдулеб. \eleko /uhuneb Tinz [aninibgo Zijduleb. 207. ХIелкида кколебила, жиб тIассан унелълъул, тIох тIечIого киндай ххутIулебилан. \elkida Kolebila, $ib TaSan une:ul, To[ Tezogo kinday {uTulebilan. 208. ХIелкил гьудул гьечIевила, гьорол тушман гьечIевила. \elkil hudul hezewila, horol tu^man hezewila. 209. ХIелкил гIадаб гIамал, гIебу гIадаб ракI. \elkil fadab famal, febu fadab raj. 210. ХIеренаб мацIцI чармил ххвалчадассаги бергьунебила. \erenab ma~ xarmil {walxadaSagi berhunebila. 211. ХIетIе кодобе босилалде, чIчIезе бакI хIадур гьабе. \eTe kodobe bosilalde, Ze#e baj \adur habe. 212. ХIетIе хъущтIун вортарав тирщун тIаде вахъуна, мацIцI хъущтIун вортарассда вахъине хIал кIоларо. \eTe ]u&Tun wortaraw tir&un Tade wa]una, ma~ ]u&Tun wortaraSda wa]ine \al jolaro. 213. ХIехьоларессе боцIцIи кьогеги, Аллагь! \e%olareSe bo~i pogegi, allah! 214. ХIилаялълъ балагьуге, хIалтIун балагье. \ilaya: balahuge, \alTun balahe. 215. ХIилаялълъ бергьинги гьунар буго. \ilaya: berhingi hunar bugo. 216. ХIинкъараб гьой гIемер хIапдолебила. \inqarab hoy femer \a_dolebila. 217. ХIинкъараб лочнохъе чан щолареб, хIинкъараб боцца хъала бахъулареб. \inqarab loxno]e xan &olareb, \inqarab boCa ]ala ba]ulareb. 218. ХIинкъарав гьойдаги ватIа гьавизе лъалевила. \inqaraw hoydagi waTa hawi#e ;alewila. 219. ХIинкъарав къойил хола, къвакIарав цоцIцIул хола. \inqaraw qoyil [ola, qwajaraw co~ul [ola. 220. ХIинкъарав, къурав чиясс гIамал гIемер гьабула. \inqaraw, quraw xiyaS famal femer habula. 221. ХIинкъарав чияссда рохьги бойилан кколебила, гъотIол гIаркьелги жинде битIизабураб туманкIилан кколебила. \inqaraw xiyaSda ro%gi boyilan Kolebila, voTol farpelgi $inde biTi#aburab tumanjilan Kolebila. 222. ХIинкъаравги гьардохъанги – гьвел мурад. \inqarawgi hardo]angi - hwel murad. 223. ХIинкъарассда мал балев, къвакIарассда къвал балев. \inqaraSda mal balew, qwajaraSda qwal balew. 224. ХIинкъарассе хIалхьи гьечIеб. \inqaraSe \al%i hezeb. 225. ХIинкъарассул квер ххеххаб, виххарассул хIетI ххеххаб. \inqaraSul kwer {e{ab, wi{araSul \eT {e{ab. 226. ХIинкъарассулгун гьудуллъи гьабуге. \inqaraSulgun hudul;i habuge. 227. ХIинкъарассухъа билараб багьадурассда батулеб. \inqaraSu]a bilarab bahaduraSda batuleb. 228. ХIинкъи гьечIеб жо кетойила, кутак бугеб жо цIцIунцIцIрайила. \inqi hezeb $o ketoyila, kutak bugeb $o ~un~rayila. 229. ХIинкъи гIанкIкIие те, хIамабагьадурлъи гIабдалассе те. \inqi fanJiye te, \amabahadur;i fabdalaSe te. 230. ХIинкъи – цIцIодорлъи, цIакълъи – гьаглъи. \inqi - ~odor;i, `aq;i - hag;i. 231. ХIинкъизе бакI гьечIо чабхъад арав васассда, анцIила щуго сон бараб чуги буго, къого сон барав живгоги вуго. \inqi#e baj hezo xab]ad araw wasaSda, an`ila &ugo son barab xugi bugo, qogo son baraw $iwgogi wugo. 232. ХIинкъиялдалъун чи къадаралдасса ворчIуларо. \inqiyalda;un xi qadaraldaSa worzularo. 233. ХIинкъуге, хIинкъараб жо толебани, катицца гIункIкI телаан. \inquge, \inqarab $o tolebani, katiCa funJ telaan. 234. ХIинкъуларев чи вукIунарев, биунареб чаран букIунареб. \inqularew xi wujunarew, biunareb xaran bujuneb. 235. ХIинкъуларев чи вукIунарев, хIехьезе кколеб. \inqularew xi wujunarew, \e%e#e Koleb. 236. ХIинкъун вукIин лълъикIав чияссги хIал дагьлъун букIин лълъикIаб чоццаги лъазе толареб. \inqun wujin :ijaw xiyaSgi \al dah;un bujin :ijab xoCagi ;a#e tolareb. 237. ХIинкъун квараб гьанадасса хIинкъичIого квараб гьуэр лълъикIаб. \inqun jwarab hanadaSa \inqizogo kwarab huer :ijab. 238. ХIинкъун къадаралдасса рорчIуларел, Аллагьасс гурони рухI бахъулареб. \inqun qadaraldaSa rorzularel, allahaS guroni ru\ ba]ulareb. 239. ХIинццаб хIамаялда тIил рагIуларо, тIогьисса рачIчIги ккун, гьод буханиги. ТIадагьаб бетIералълъ малълъ босуларо, тIолго гIалам бачIун, ццебе чIчIаниги. \inCab \amayalda Til rafularo, TohiSa raZgi Kun, hod bu[anigi. Tadahab beTera: ma: bosularo, Tolgo falam bazun, Cebe Zanigi. 240. ХIинчIчI бихьунила рорженги букIунеб. \inZ bi%unila ror$engi bujuneb. 241. ХIисаб бугин, бухIун кье. – ХIичи щиб? – ЧIчIикIу. – ЧIчIикIу щиб? – ХIичи. \isab bugin, bu\un pe. - \ixi &ib& - Ziju. - Ziju &ib? - \ixi. 242. ХIобода дарай ккуни, гьебги берцин бихьулеб. \oboda daray Kuni, hebgi bercin bi%uleb. 243. ХIобое чIван, гIочIоцца чIалу кквеларо, чIалуе лъун, тIилицца тIох баччиларо. \oboye zwan, fozoCa zalu Kwelaro, zaluye ;un, TiliCa To[ baXilaro. 244. ХIобоцца рукъ баччула, тIаде ккарасс къо хIехьола. \oboCa ruq baXula, Tade KaraS qo \e%ola. 245. ХIор букIаралълъуб хIари камулареб. \or bujara:ub \ari kamulareb. 246. ХIотоцца гьорчо кколареб. \otoCa horxo Kolareb. 247. ХIотол сум букIагIаги, мутIигIлъе бетIерассде. \otol sum bujafagi, muTif;e beTeraSde. 248. ХIуби тиризабурассда цили тиризабулеб. \ubi tiri#aburaSda cili tiri#abuleb. 249. ХIуби чIвачIонани, чIалу бекула. \ubi zwazonani, zalu bekula. 250. ХIуби чIвачIони, чIалу кколареб, чIчIужу гьечIони, рукъ кколареб. \ubi zwazoni, zalu Kolareb, Zu$u hezoni, ruq Kolareb. 251. ХIужа гьечIеб дагIбагун диваналде вахъунге. \u$a hezeb dafbagun diwanalde wa]unge. 252. ХIули – тIавусил, тIул-ракI – борхьил. \uli - Tawusil, Tul-raj - bor%il. 253. ХIунссизе хIамидаги кколеб. \inSi#e \amidagi Koleb. 254. ХIунчулеб заз баккудассаго лъалеб, лIугьунев чи гьитIинго лъалев. \unxuleb #a# baKudaSago ;aleb. /uhunew xi hiTingo ;alew. 255. ХIур тамахалълъубила хIама гебергулеб. \ur tama[a:ubila \ama geberguleb. 256. ХIурмат бокьун батани, гIемер гаргадуге, сахлъи бокьун батани, гIемер кванаге. \urmat bopun batani, femer gargaduge, sa[;i bopun batani, femer kwanage.

М m «Ма» бокьулев, «кье» рихарав. «ma» bopulew, «pe» ri[araw. «Ма ссахI!» – ан бачIунеб гIака, «ma Sa\!» - an bazuneb faka, «Кье ссахI!» – ан бачIунеб чу. «pe Sa\!» - an bazuneb xu. «Ма» – ялда ццебе хIетIе лъоге. «ma!» - yalda Cebe \eTe ;oge. Мавул рокьи букIунеб, кьовул божи букIунеб. mawul ropi bujuneb, powul bo$i bujuneb. Магжида нус бабадулеб рекIинчIеб меххалълъ, кIалдиб мацIцI кIичIардулеб гьересси бицунеб меххалълъ. mag$ida nus babaduleb rejinzeb me{a:, jaldib ma~ jizarduleb hereSi bicuneb me{a:. Магъал гьанахъ гьоэр щолареб (нилIее къваригIараб къоялълъ лълъикIалълъухъги квешаб щолареб). maval hana] hoer &olareb (ni/eye qwarifarab qoya: :ija:u]gi kwe^ab &olareb). Магъил гIел тезеги Аллагьассул хIукмуйила. mavil fel te#egi allahaSul \ukmuyila. Магъил ургъел гьабулагойила хIанчIчIил боххдул тIеренлъарал. mavil urvel habulagoyila \anZil bo{dul Teren;aral. МагъилI ругел хурзабазги хабалI ругел умумузул рукьбузги гьабизе жо гьечIо – хIара хIажат буго. mavi/ rugel [ur#aba#gi [aba/ rugel umumu#ul rupbu#gi habi#e - \ara \a$at bugo. Магъихъ балагьун, кьурде, цер. mavi] balahun, purdde, cer. Магь цIезе ссан гурел, ссахI цIезе хур гурел. mah `e#e San gurel, Sa\ `e#e [ur gurel. Магъихъ ралагьуге, гьакихъ ралагье. mavi] ralahuge, haki] ralahe. МагIарда бартуццаги лълъикIабаб кколебила. mafarda bartuCagi :ijabab Kolebila. МагIарда гIи бугев – гIаг гьечIеб шарбал, гIиялI куйдул ругев – тIох гьечIеб тIагъур. mafarda fi bugew - fag hezeb ^arbal, fiya/ kuydul rugew - To[ hezeb Tavur. МагIарда чан букIаго, чурун хьаг цIеда лъоге. mafarda xan bujago, xurun %ag `eda ;oge. МагIардаги гIундул ругел, гIалххудаги берал ругел. mafardagi fundul rugel, fal{udagi beral rugel. МагIарде ваханиги, гьитIинав кIодолъуларевила, гвандиниве рехханиги, кIудияв гьитIинлъуларевила. mafarde wa[anigi, hiTinaw jodo;ularewila, gwandiniwe re{anigi, judiyaw hiTin;ularewila. МагIарде гъуниги, хIамицца заз гурони кунареб. mafarde vunigi, \amiCa #a# guroni kunareb. МагIарде гIазу баги, гIухьби рокъой рачIине, гIурдаде саву ккаги, вокьулессда бер чIвазе. mafarde fa#u bagi, fu%bi roqoy razine, furdade sawu Kagi, wopuleSda ber zwa#e. МагIарде гIазу бани, гIурухъе цIцIорой кколеб. mafarde fa#u bani, furu]e ~oroy Koleb. МагIарзухъа кIалдибегIан къокъаб жойила гьересси. mafar#u]a jaldibefan qoqab $oyila hereSi. «МагIарзухъан бачIаги!» - ян, чед кьун, воххизавуге дун, гьумер битIун кIалъараб кIалалълъ воххизаве дун. «mafar#u]an bazagi!» - yan, xed pun, wo{i#awuge dun, humer biTun ja;arab jala: wo{i#awe dun. МагIарул киниялълъ гIадин магIарул чияссул черхх лълъадаруларо. mafarul kiniya: fadin mafarul xiyaSul xer{ :adarularo. МагIарул мацIцIалда кечI ахIулел, гIурус мацIцIалълъ гаргадулел магIарулал. mafarul ma~alda kez a\ulel, furus ma~a: gargadulel mafarulal. МагIарухъ дибирлъи щоларев – лъарагIалде, лъарагIалда дибирлъи щоларев – Нугъаялде. mafaru] dibir;i &olarew - ;arafalde, ;arafalda dibir;i &olarew - nuvayalde. МагIарухъе вачIани, дурго гьобол лъаларев, Буртилӏе вачIани, дурго хIама лъаларев. mafaru]e wazani, durgo hobol ;alarew, burti/e wazani, durgo \ama ;alarew. МагIирокъоб гIоди рекъараб, берталълъ аваданлъи рекъараб. mafiroqob fodi reqarab, berta: awadan;i reqarab. МагIицца квен босарай, кочIоцца росс восарай. mafiCa kwen bosaray, kozoCa roS wosaray. МагIицца магIирукъ берцин гьабулеб. mafiCa mafiruq bercin habuleb. МагIу кIиго батIияб букIунебила, цояб чваххун бачIунеб, цояб бачIинабураб. mafu jigo baTiyab bujunebila, coyab xwa{un bazuneb, coyab bazinaburab. МагIу-рагIиялълъул ххалалъиго щиб, ххарицел гуреб жо мокърукьги гьечIин. Гьуя-гьараялълъул гьарзалъиго щиб, хъандиро гуреб жо магIида гьечIин. mafu-rafiya:ul {ala;igo &ib, {aricel gureb $o moqrupgi hezin. vuya-haraya:ul har#a;igo &ib, ]andiro gureb $o mafida hezin. НекIо кицилъун тIиритIарал гьал рагIабаз бичIчIизабулеб буго мискинчияссухъ гIоди гIададиссеб бугилан. МагIихъаналда рагIун букIун гьечIо - «БоцIцIи хIажат гьечIо, хIара къваригIун буго», – абураб битIараб кици. nejo kici;un TiriTaral hal rafaba# biZi#abuleb bugo miskinxiyaSu] fodi fadadiSeb bugilan. mafi]analda rafun bujun hezo - «bo~i \a$at hezo, \ara qwarifun bugo», - aburab biTarab kici. МагIу рекъезе – рагIи, кечI рекъезе – далалай. mafu reqe#e - rafi, kez reqe#e - dalalay. МагIу-рорчIи хханассул гIадаб, хвел букъи Гергил гIадаб. mafu-rorzi {anaSul fadab, [wel buqi gergil fadab. МагIу хвалилI ахIе, кечI берталI ахIе. mafu [wali/ a\e, kez berta/ a\e. МагIуги кечIги, рекIеда бухIараб меххалълъ гурони, бачIунаро. mafugi kezgi, rejeda bu\arab me{a: guroni, bazunaro. Мадугьал квешлъани – рукъ хисе, чIчIужу квешлъани – цIцIар тIаме, чу квешлъани – биче. maduhal kwe^;ani - ruq [ise, Zu$u kwe^;ani - ~ar Tame, xu kwe^;ani - bixe. Мадугьал лълъикIав гьоркьоб къед борххатав, гьудул лълъикIав рукъ рикIкIадав. maduhal :ijaw horpob qed bor{araw, hudul :ijaw ruq riJadaw. Мадугьал лълъикIассул ражихо-хоно россассе арабила, мадугьал квешассул лълъикIай яс рокъой ххутIарайила. maduhal :ijaSul ra$i[o-[ono roSaSe arabila, maduhal kwe^aSul :ijay yas roqoy {uTarayila. Мадугьалассда велъуге, бадибчIвай бихьизе гурин. maduhalaSda we;uge, badibzway bi%i#e gurin. Мадугьалассул гьобол хунилан, Гьолокье магIиде арай. maduhalaSul hobol [unilan, holope mafide aray. Мадугьалассул хIалтIи малълъунги, ясал чIчIун тогейила. maduhalaSul \alTi ma:ungi, yasal Zun togeyila. Мадугьалассул хIелеко хъазлъун бихьулебила. maduhalaSul \eleko ]a#;un bi%ulebila. Мадугьалассул чед гьуинаб, чияр чIчIужу берцинай. maduhalaSul xed huinab, xiyar Zu$u bercinay. Мадугьалассулгун гьоркьоблъи бокьарасс рагьда гьой хьихьулареб. maduhalaSulgun horpob;i boparaS rahda hoy %i%ulareb. Мадугьалзабазги беццани, цIцIилцIцIиеги росс щолевила (цIцIилицIцIги россассе унебила). maduhal#aba#gi beCani, ~il~iyegi roS &olewila (~ili~gi roSaSe unebila). Мадугьалихъ йигей палихъаналда щибго лъалареб, лъаларей рикIкIадегIан йигелда «кинабго лъалеб». maduhali] yigey _ali]anajda &ibgo ;alareb, ;alarey ruJadefan yigelda «kinabgo ;aleb». Мадугьалихъги ватугеги кIкIухIалав чи, хобги асскIобе ккогеги хIалихьатав чияссда. maduhali]gi watugegi Ju\alaw xi, [obgi aSjobe Kogegi \ali%ataw xiyaSda. Мазандаран дарай диеги щвечIо, жулпакатаналда дунги рекъечIо. ma#andaran daray diyegi &wezo, $ul_akatanalda dungi reqezo. Майданалда баххчун, цер чанахъанасс толаро. maydanalda ba{xun, cer xana]anaS tolaro. Мазлумассе зулмуялълъул къоялдасса залимассе гIадлуялълъул къо захIмалъулеб. ma#lumaSe #ulmuya:ul qoyaldaSa #alimaSe fadluya:ul qo #a\ma;uleb. Макру-хIила гIемерасс цо тIабигIат кколаро. makru-\ila femeraS co Tabifat Kolaro. Макьидасса бергьараб жо гьечIебила. mapidaSa berharab $o hezebila. Макьие гурони, вегизе ккогеги. mapiye guroni, wegi#e Kogegi. Макьие ссабру гьечIеб, рокьуе берцинлъи гьечIеб. mapiye Sabru hezeb, ropuye bercin;i hezeb. Макьу гьуинал беразда сардил ххалалъи лъалареб. mapu huinal bera#da sardil {ala;i ;alareb. Макьу тарав тушман ххадув ккогеги. mapu taraw tu^man {aduw Kogegi. Макьу толеб жо – ургъел, гIадан холеб жо – ххиял. mapu toleb $o - urvel, fadan [oleb $o - {iyal. Макьу щварал кьижула, рокьи ккарал ссвердула. mapu &waral pi$ula, ropi Karal Swerdula. Мали Къвегъадаго, къвал мажгитухъго. mali qwevadago, qwal ma$gitu]go. Къвегъада буго ххунздерил хабалазда асскIоб бугеб хварал росулеб мали лъолеб бакI. Кици хIалтIизабула молода лъоларевги къвалицца вухьунаревги чи вукIунарин, чIухIдаруге абураб магIнаялда. qwevada bugo {un#deril [abala#da aSjob bugeb [waral rosuleb mali ;oleb baj. kici \alTi#abula moloda ;olarewgi qwaliCa wu%unarewgi xi wujunarin, zu\daruge aburab mafnayalda. Мала Нассрудинида гьикъарабила жаназадул молол ццебейищин лълъикI букIунеб, нахъайищилан. Ццебе-нахъаялълъул батIалъи гьечIин, тIад лълъикIаб букIунарилан абурабила гьесс. mala naSrudiniCa hiqarabila $ana#adul molol Cebeyi&in :ij bujuneb, na]ayi&ilan. Cebe-na]aya:ul baTa;i hezin, Tad :ijab bujunarilan aburabila heS. Мала Нассрудинил далай лIугIаниги, чIандаххабаралълъе лIугIи гьечIебила. mala naSrudinil dalay /ufanigi, zanda{abara:e /ufi hezebila. Мала Нассрудинидаги илбисалдаги гьоркьоб къотIи ккун букIарабила, цо-цо кечI ахIун бахъинегIан, цоцазул гъежда рекIине. Цин илбисалълъул гъежда рекIарав Мала Нассрудиницца ахIарабила лIугIиго гьечIеб «далай-далай». «ЛIугIуларищ? ЛIугIуларищ?» – ан зигардулебги букIун, илбисалълъ гьарарабила, жиб дур гъеждаги рекIинарин, кечIги ахIиларин, талихI кьегийин, гъоркье лIугьаян. mala naSrudinidagi ilbisaldagi horpob qoTi Kun bujarabila, co-co kez a\un ba]inefan, coca#ul ve$da rejine. cin ilbisa:ul ve$da rejaraw mala naSrudiniCa a\arabila /ufigo hezeb «dalay-dalay». «/ufulari&? /ufulari&?» - an #igardulebgi bujun, ilbisa: hararabila, $ib dur ve$dagi rejinarin, kezgi a\ilarin, tali\ pegiyin, vorpe /ufayan. МалахIосен ахIарав ахIе, ХIункърае кьурассе кье. mala\osen a\araw a\e, \unqraye puraSe pe. Малъ кIутIаниги, ботIрода унтулеб. ma; juTanigi, boTroda untuleb. Малълъаниги лъалареб, бетIер гьодораб бугони, малълъичIониги босулеб, бетIер цIцIодораб бугони. ma:anigi ;alareb, beTer hodorab bugoni, ma:izonigi bosuleb, beTer ~odorab bugoni. Малълъараб босизе чи тIагIун ххутIугегийила. ma:arab bosi#e xi Tafun {uTugeyila. Малълъараб босуларевги – ахIмакъ, босуларессда малълъаравги – гIабдал. ma:arab bosularewgi - a\maq, bosulareSda ma:arawgi - fabdal. Малълъараб гьабе, гьикъараб бице. ma:arab habe, hiqarab bice. Малълъараб гьабичIев ХIавал ГIалицца хIуличIого бана гIака магIида. ma:arab habizew \awal faliCa \ulizogo bana faka mafida. Малълъараб гьабуни, дагIба кколаро, гьикъараб бицани, кьал букIунаро. ma:arab habuni, dafba Kolaro, hiqarab bicani, pal bujunaro. Малълъараб гьабуни, мекъсса кколаро. ma:arab habuni, meqSa Kolaro. Малълъараб гьудуласс – гьабураб дицца. ma:arab hudulaS - haburab diCa. Малълъарабги гьабичIо, гьикъун бихье жиндаго, гьикъарабги бицинчIо, гьеле живго чи ццеве. ma:arabgi habizo, hiqun bi%e $indago, hiqarabgi bicinzo, hele $iwgo xi Cewe. Малълъарабги лъаларей, лъарабги гьабуларей. ma:arabgi ;alarey, ;arabgi habularey. Малълъарассул кIал бекулареб, кIанцIарассул бохх гурони. ma:araSul jal bekulareb, jan`araSul bo{ guroni. Малълъарассул малълъарабги гьабунила жиндир эбел хварайилан абурабила Мала Нассрудиницца. ma:araSul ma:arabgi habunila $indir ebel [warayilan aburabila mala naSrudiniCa. Малълъаризе цIакъав, гьабизе къадарав. ma:ari#e `aqaw, habi#e qadaraw. Малълъарун чи лIугьунарев, буххун хIамил чу лIугьунареб. ma:arun xi /uhunarew, bu{un \amil xu /uhunareb. Малълъарухъаби гIемерлъани, гIадлу холеб. ma:aru]abi femer;ani, fadlu [oleb. Малълъизе киназдаго лъалеб, гьабизе цояссда гурони лъалареб. ma:i#e kina#dago ;aleb, habi#e coyaSda guroni ;alareb. Малълъизе чи камуларо, малълъараб босизе бетIер букIине ккола. ma:i#e xi kamularo, ma:arab bosi#e beTer bujine Kola. «Малълъизе чи тIагIаги дур лъималазе!» - ян абурабила цоялълъ. «Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босугеги дуразго!» – ян абурабила дандеялълъ. «ma:i#e xi Tafagi dur ;imala#e!» - yan aburabila coya:. «ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosugegi dura#go!» - yan aburabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIагиян гьарарабила цоялълъ, малълъараб босизе чи нужерги тIагIагиян хьамурабила дандеялълъ. ma:i#e xi Tafagiyan hararabila coya:, ma:arab bosi#e xi nu$ergi Tafagiyan %amurabila dandeya:. Малълъизе чи тIагIунаро, малълъараб босаги. ma:i#e xi Tafunaro, ma:arab bosagi. МалълъичIеб гьабуге, гьикъичIеб бицунге. ma:izeb habuge, hiqizeb bicunge. МалълъичIеб гьабурав, кьечIеб босарав. ma:izeb haburaw, pezeb bosaraw. МалълъичIониги лъалеб, лъалесс гьабулелълъухъ ралагьани. ma:izonigi ;aleb, ;aleS habule:u] ralahani. МалълъичIониги лъалей, лъачIониги гьабулей. ma:izonigi ;aley, ;azonigi habuley. Малълъ босе гьитIинго, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьасс цIунаги. ma: bose hiTingo, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaS `unagi. Малълъа ццебеялдасса ххадуб. ma:a CebeyaldaSa {adub. Малълъулел гIемерлъани, гIенеккулел дагьлъула. ma:ulel femer;ani, feneKulel dah;ula. Малълъун гуребила лъалеб, бихьунила (Малълъун гурелила цIцIодорлъулел, бихьунила). ma:un gurebila ;aleb, bi%unila (ma:un gurelila ~odor;ulel, bi%unila). Малълъун гуро чудкицца балкан кунеб, куцан гуро царацца къехь бищулеб. ma:un guro xudkiCa balkan kuneb, kucan guro caraCa qe% bi&uleb. МалълъичIого цIцIаларав, цIцIаличIого дурусав. ma:izogo ~alaraw, ~alizogo durusaw. Малълъун чиги лIугьунарев, рахъдал мучариги лIугьунареб. ma:un xigi /uhunarew, ra]dal muxarigi /uhunareb. Малълъухъе хьваде, хьихьухъе рукIа. ma:u]e %wade, %i%u]e ruja. Марагадал гурга габунибги бан, гаргаралълъул хъаба хъорщодаги лъун. maragadal gurga gabunibgi ban, gargara:ul ]aba ]or&odagi ;un. Маргъалалълъул берцинлъи, кунада ххун, цIцIикIкIуна, къадруги дагьлъуларо, ххечIого тунин абун. marvala:ul bercin;i, kunada {un, ~iJuna, qadrugi dah;ularo, {ezogo tunin abun. Маргьабацца кантIула, магъалоялълъ кIвекIула. marhabaCa kanTula, mavaloya: jwejula. МаркIачIуде вачIунев кIичIудеги вачIунев, кIичIван тIагъур гIинда бан, богодеги вачIунев. marjazude wazunew jizudegi wazunew, jizwan Tavur finda ban, bogodegi wazunew. МасслихIаталълъ рекъезарула, мацIцIицца ратIа гьарула. maSli\ata: reqe#arula, ma~iCa raTa harula. МатIу квешаб бугилан, гIайиб гьелде реххуге, матIуялда гIайиб щиб, дур куц квешаб бугони. (МатIуялда гIайиб щиб, щайтIадул куц бугони). maTu kwe^ab bugilan, fayib helde re{uge, maTuyalda fayib &ib, dur kuc kwe^ab bugoni. (maTuyalda fayib &ib, &ayTadul kuc bugoni). МатIуялда лъураб тIанкI ххеххго бихьулареб. maTuyalda ;urab Tanj {e{go bi%ulareb. МатIуялда лъураб цо тIанкIалълъ тIолабго матIу ссурукъ гьабула, цо кIкIухIалай гIаданалълъ тIолабго гвай ссуризабула. maTuyalda ;urab co Tanja: Tolabgo maTu Suruq habula, co Ju\ulay fadana: Tolabgo gway Suri#abula. Маххссара гажиялде ссверулеб, меххтел огьогьоялда лIугIулеб. ma{Sara ga$iyalde Sweruleb, me{tel ohohoyalda /ufuleb. Маххссара гьабе, бакI бихьун. ma{Sara habe, baj bi%un. Маххссара лъаларессе маххссара гьабулареб. ma{Sara ;alareSe ma{Sara habulareb. Маххссара лълъикIаб, кIиго чи велъараб. ma{Sara :ijab, jigo xi we;arab. Маххссараялълъе гIологи гьересси бищунгейила. ma{Saraya:e fologi hereSi bi&ungeyila. Махх кьавуялълъ куна, гIадан ургъалицца куна. ma{ pawuya: kuna, fadan urvaliCa kuna. Маххул гел цIулал гелалде ккарабила, маххул нуцIцIа цIулал нуцIцIаялде ккарабила. ma{ul gel `ulal gelalde Karabila, ma{ul nu~a `ulal nu~ayalde Karabila. Маххщалицца нилIеда квен гьаруларо, жинццаго нилIее кьола. ma{&aliCa ni/eda kwen harularo, $inCago ni/eye pola. «Маххщел бугев» ХIасанил ГIали вукIаго, цоябги оц хъве! «ma{&el bugew» \asanil fali wujago, coyab oc ]we! Маххщел гьечIев гьабигьан – агьлулъун гьечIев дибир. ma{&el hezew habihan - ahlu;un hezew dibir. Маххщелги гьунарги – гьадингояб жо, гьудуллъи бугони, нухда ккола иш. ma{&elgi hunargi - hadingoyab $o, hudul;i bugoni, nu[da Kola i^. Маххщелги гьунарги ххвалчацца къотIулареб. ma{&elgi hunargi {walxaCa qoTulareb. МахI квешалълъуб тIутI гIемераб. ma\ kwe^a:ub TuT femerab. МахIаги гIагIаги гьечIони, мама букIунареб. ma\agi fafagi hezoni, mama bijunareb. МахIалда хIал букIаго, хIетI босе. ma\alda \al bujago, \eT bose. МахIамалъун пер гурев, ГьатIиналъун цIцIам гурев. ma\ama;un _er gurew, haTina;un ~am gurew. МахIцараб рекIелIан тIокIкIараб рагIи бачIунареб. ma\carab reje/an ToJarab rafi bazunareb. МацIцI борхьилги лъан лълъикIаб. ma~ bor%ilgi ;an :ijab. МацIцI гьой гуро, гьеб раххссида чIчIоларо. ma~ hoy guro, heb ra{Sida Zolaro. МацIцI гIадамассул кванаге, гIиял кванай. ma~ fadamaSul kwanage, fiyal kwanay. МацIцI кунаро, кваназе жо кье. ma~ kunaro, kwana#e $o pe. МацIцI кIалдиб те, кIал богIое те. ma~ jaldib te, jal bofoye te. МацIцI лъаларев цIцIогьор хваги, цIцIар лъаларев тушман хваги. ma~ ;alarew ~ohor [wagi, ~ar ;alarew tu^man [wagi. МацIцI лъалев – чода, чол бетIергьан – лъелго. ma~ ;alew - xoda, xol beTerhan - ;elgo. МацIцI ххалатассул гIакълу къокъабила. ma~ {alataSul faqlu qoqabila. МацIцIалда гьоцIцIо бугев, рекIелI загьру бугев. ma~alda ho~o bugew, reje/ #ahru bugew. МацIцIалда нацIцI барав (МацIцI букарарав чи). ma~alda na~ baraw (ma~ bukararaw xi). МацIцIалда ракьа гьечIеб, гьелълъни ракьа бекулеб. ma~alda rapa hezeb, he:ni rapa bekuleb. МацIцIалда тIад – гьоцIцIо, мацIцIалда гъоркь – загьру. ma~alda Tad - ho~o, ma~alda vorp - #ahru. МацIцIалда хIал кIолаго, кIудиялде ваккуге, каламалълъ реххулаго, ххвалчаде квер бегьуге. ma~alda \al joraro, judiyalde waKuge, kalama: re{ulago, {walxade kwer bepuge. МацIцIалда цIцIам бугев – цIцIанда борохь барав. ma~alda ~am bugew - ~anda boro% baraw. МацIцIалда чаран лъурай мунги, чарххида цаби ккурай дунги. ma~alda xaran ;uray mungi, xar{ida cabi Kuray dungi. МацIцIалде гьоцIцIо тIун, гьодилI жо балев. ma~alde ho~o Tun, hodi/ $o balew. МацIцIид чи чIвала, цIцIогьод оц хъола. ma~id xi zwala, ~ohod oc ]ola. МацIцIил цIцIад барав, цIцIогьол гIор щварав. ma~il ~ad baraw, ~ohor for &waraw. МацIцIихъанасс чияр рукъ, цIа гъвечIого, бухIулеб. ma~i]anaS xiyar ruq, `a vwezogo, bu\uleb. МацIцIихъанассул кIал цIцIороги, цIцIогьорассул бер бахъаги. ma~i]anaSul jal ~orogi, ~ohoraSul ber ba]agi. МацIцIихъанассул кIалалдасса цIунаги, цIцIогьорассул квердасса цIунаги. ma~i]anaSul jalaldaSa `unagi, ~ohoraSul kwerdaSa `unagi. МацIцIицца чи чIвалев, боцIцIуцца вичун восулев. ma~iCa xi zwalew, bo~uCa wixun wosulew. МацIцIххалат, гIакълукъокъ. ma~{alat, faqluqoq. МачIчIадалда хIанчIида бадиб тIатIи бихьарабила. maZadalda \anzida badib TaTi bi%arabila. Маялда мал бани, кьеялда къвал базе кколеб. mayalda mal bani, peyalda qwal ba#e Koleb. Маян бихьизе кодобеги кьолебила дуниял, кьурун бахъун, кодоссаги унебила дуниял. mayan bi%i#e kodobegi polebila duniyal, purun ba]un, kodoSagi unebila duniyal. Маян кьечIони, дунги хваги, кьураб босичIони, мунги хваги. mayan pezoni, dungi [wagi, purab bosizoni, mungi [wagi. Маян кьолеб гурони, кьеян гьарулеб къо бачIунгеги. mayan poleb guroni, peyan haruleb qo bazungegi. Маян кьураб босичIони, кьеян гьаризе кколеб. mayan purab bosizoni, $oyalde hari#e Koleb. Маян кьураб жоялде божи цIцIикIкIараб. mayan purab $oyalde bo$i ~iJarab 151. Маян кьураб кьагIрил гьан квине лъачIев хIалихьат, ЦIцIай эххеде, беххеб, хераб гIакдал тIеренчехь. mayan purab pafril han kwine ;azew \ali%at, ~ay e{ede, be{eb, [erab fakdal Terenxe%. 152. Мегеж танщинав гIакъил гуревила. mege$ tan&inaSul faqil gurewila. 153. Мегеж ххалатассул гIакълу къокъабила. mege$ {alataSul faqlu qoqabila. Цо цIцIалунчияссда гьедин хъван батарабила тIехьалда. Валлагьин, дир хIакъалълъулIги гьединаб пикру ккезе бегьулилан, зарукьги ккун, ххутIараб мегеж чIурхIулев вукIанила гьев. Магжида парххараб цIаялълъ гьессул михъалги чIурхIун рехханила. Цинги доб тIехьалда батараб абиялда гъоркь гьесс хъванила - «Валлагь, битIарабги букIун буго!» co ~alunxiyaSda hedin ]wan batarabila Te%alda. walahin, dir \aqa:u/gi hedinab _ikru Ke#e behulilan, #arupgi Kun, {uTarab mege$ zur\ulew wujanila hew. mag$ida _ar{arab `aya: heSul mi]algi zur\un re{anila. cingi dob Te%alda batarab abiyalda vorp heS ]wanila - «wlwh, biTarabgi bujun bugo!» 154. Мегеж хъахIлъанагIан гIакълу ботIролIе. mege$ ]a\;anafan faqlu boTro/e. 155. Мегеж хIурул цIун букIаниги кIваричIила, чехь гIорцIцIун бугони. mege$ \urul `un bujanigi jwarizila, xe% for~un bugoni. 156. Мегежали дагIнидаги букIунеб, михъалали катидаги рукIунел. mege$ali dafnidagi bujuneb, mi]alali katidagi rujunel. 157. Мегежги михъалги гIолелани, бегунги бихьинчи йикIинаан. mege$gi mi]algi folelani, begungi bi%inxi yijinaan. 158. Мегежни кIудияб бугоан, гIакълу гьитIинаб гьечIебани. mege$ni judiyab bugoan, faqlu hiTinab hezebani. 159. Мегьед кьурай – каранда, керен кьурай – мугъалда. mehed puray - karanda, keren puray - muvalda. 160. МегIер бичилалде ххер биче, ххер бичилалде хьацIцI биче (къадараб ццебе биче, лълъикIаб ххадуб биче). mefer bixilalde {er bixe, {er bixilalde %a~ bixe (qadarab Cebe bixe, :ijab {adub bixe). 161. МегIер мегIералде кколаребила, гIадан гIадамассде кколевила. mefer meferalde Kolarebila, fadan fadamaSde Kolewila. 162. МегIералда нахъаги мегIер батизе бегьулебила. meferalda na]agi mefer bati#e behulebila. 163. МегIералълъул рикъзи метер бачIунеб. mefera:ul riq#i meter bazuneb. 164. МегIералълъ кквечIеб авлахъалълъ кколареб. mefera: Kwezeb awla]a: Kolareb. 165. МегIер кIкIванищ? ГIор кIкIванищ? (Яшав гьабизеги гIадамазулгун хIал рекъезабизеги гьедигIанассеб захIмат баччизе кколилан абураб магIна). mefer Jwani&? for Jwani&? (ya^aw habi#egi fadama#ulgun \al reqe#abi#egi hedifanaSeb #a\mat baXi#e Kolilan aburab mafna). 166. МегIер мегIералде щун бугилан абуни, божа, гIадамасс ругьунаб гIамал тун бугилан абуни, божуге. mefer meferalde &un bugilan abuni, bo$a, fadamaS ruhunab famal tun bugilan abuni, bo$uge. 167. МегIер радал беге, гIор къаденахъе беге. mefer radal bege, for qadena]e bege. 168. МегIер цIураб гIиялIа гIангис гIоркIкIен бищарав, хъутан цIурал цIцIаналIа цIцIодегIен балагьарав. mefer `urab fiya/a fangis forJen bi&araw, ]utan `ural ~ana/a ~odefen balaharaw. 169. МегIергун барщун, гIанкIкI тIубаларо. mefergun bar&un, fanJ Tubalaro. 170. Мекъаб нух ккурассе битIараб нух бецIцIаб. meqab nu[ KuraSe biTarab nu[ be~ab. 171. Мекъаб цIул гIадав, цIулалълъ ноцIцI гIадав. meqab `ul fadaw, `ula: no~ fadaw. 172. Мекъалда асскIоссанила ритIухълъи унеб. meqalda aSjoSanila riTu];i uneb. 173. Мекълъи – гIакълуялълъул загIиплъи. meq;i - faqluya:ul #afi_;i. 174. Мекъиял нухал гIемер рукIуна, битIараб цо гурони букIунаро. meqiyal nu[al femer rujuna, biTarab co guroni bujunaro. 175. Мекъсса гьабуниги, цин-цин битIун кколеб, битIун гьабурабги цин-цин мекъсса кколеб. meqSa habunigi, cin-cin biTun Koleb, biTun haburabgi Cin-cin meqSa Koleb. 176. Мекъи кколарев гIакъил ватичIев, нух къосунарев ццевехъан ватичIев. meqi Kolarew faqil watizew, nu[ qosunarew Cewe]an watizew. 177. Мелъел – лъолъол, лъеретI – гъогъол, гъедел – цIулал, цIцIилкьал – ролIул. me;el - ;o;ol, ;ereT - vovol, vedel - `ulal, ~ilpal - ro/ul. 178. Мергил зуни зобалазде рагIарай. mergil #uni #obala#de rafaray. 179. Мерго меседилай, тIагъди гIарцулай. mergo mesedilay, Tavdi farculay. 180. Месед балагьизе арав, гьеб бухъулаго хваравила. mesed balahi#e araw, heb bu]ulago [warawila. 181. Месед букIин гIоларо, меседил квералги рукIине ккола. mesed bujin folaro, mesedil kweralgi rujine Kola. 182. Месед кьавуялълъ кунареб, гIарац гIонкIкIоцца унареб. mesed pawuya: kunareb, farac fonJoCa unareb. 183. Месед лъала биани, чи лъала боцIцIуда гьоркьов, чу лъала рилълъадалъун, квешай чIчIужугIаданалълъул макруялда ххадув щивниги гъоларо. mesed ;ala biani, xi ;ala bo~uda horpow, xu ;ala ri:ida;un, kwe^ay Zu$ufadana:ul makruyalda {aduw &iwnigi volaro. 184. Месед хъванилан, хъирмил багьа холареб. mesed ]wanilan, ]irmil baha [olareb. 185. Меседалда асскIоб лъуни, маххги кенчIолебила. mesedalda aSjob ;uni ma{gi kenzolebila. 186. Меседалдасса меседил кверал лълъикIал. mesedaldaSa mesedil kweral :ijal. 187. Меседалълъ ракъи кколаро, гIарацалълъ къеч хьваларо, нахърател богIол гьабе. meseda: raqi Kolaro, faraca: qex %walaro, na]ratel bofol habe. 188. Меседги какула, кодой щвечIони, какизе бегьилищ, дуе щвечIони. mesedgi kakula, kodoy &wezoni, kaki#e behili&, duye &wezoni. 189. Меседил бацIцIалъи бииндал лъала, чияссул вацIцIалъи вихьидал лъала. mesedil ba~a;i biindal ;ala, xiyaSul wa~a;i wi%idal ;ala. 190. Меседил кверазул багьа гьечIеб, гьел ричун росизе щоларел. mesedil kwera#ul baha hezeb, hel rixun rosi#e &olarel. 191. Меседил къимат къотIаралълъубила букIунеб. mesedil qimat qoTara:ubila bujuneb. 192. Меседил къимат устарассда лъала. mesedil qimat ustaraSda ;ala. 193. Меседил кьили чIваниги, хIама хIама буго, чу чу буго. mesedil pili zwanigi, \ama \ama bugo, xu xu bugo. 194. Меседил лълъикIлъи – кьаву чIвангутIи, чияссул лълъикIлъи – гьересси бицунгутIи. mesedil :ij;i - pawu zwanguTi, xiyaSul :ij;i - hereSi bicunguTi. 195. Меседил хIал цIадабила лъалеб, чияссул хIал хIалтIулIила лъалеб. mesedil \al `adabila ;aleb, xiyaSul \al \alTu/ila ;aleb. 196. Меседил ца бугев, царал рачIчI бугев. mesedil ca bugew, caral raZ bugew. 197. Меседил цаби ругессе гIемер хьимхьидизе бокьулеб. mesedil cabi rugeSe femer %im%idi#e bopuleb. 198. Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас. meter waza, %ul {alataw inSul was. Мадугьалассул вас вачIун вуго, метер лалде оц биччаларищан гьикъизе витIанин инссуццайилан. maduhalaSul was wazun wugo, meter lalde oc biXalari&an hiqi#e wiTanin inSuCayilan. - Метер вачIа, хьул ххалатав инссул вас, - ан абун буго мадугьаласс. - meter waza, %ul {alataw inSul was, - an abun bugo maduhalaS. 199. Метер лал тIамилалде, лалил бетIергьан хун вуго. meter lal Tamilalde, lalil beTerhan [un wugo. Кициялълъ бицунеб буго инсанассул гIумру лахIзаталълъги божи бугеб жо гурилан. kiciya: bicuneb bugo insanaSul fumru la\#ata:gi bo$i bugeb $o gurilan. 200. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, метер цIцIалилилан дарсалги тоге. meter habililan \alTigi toge, meter ~alililan darsalgi toge. 201. Метер гьабилилан хIалтIиги тоге, регIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге. meter habililan \alTigi toge, refarab me{a: habililan fadan;igi toge. 202. Метер гьабулелде жакъа ургъе. meter habulelde $aqa urve. 203. Метер жужазе бугилан, жакъа рукъ лълъухьичIого тоге. meter $u$a#e bugilan, $aqa ruq, :u%izogo toge. 204. Метер кколелълъул пикру гьабулессул бахIарчи вахъунаревила. meter Kole:ul _ikru habuleSul ba\arxi wa]unarewila. 205. Метер къоялълъул хIисаб гьабичIев нахъа пашманлъулев. meter qoya:ul \isab habizeb na]a _a^man;ulew. 206. Метер семиялдасса жакъа рагъи лълъикI. meter semiyaldaSa $aqa ravi :ij. 207. Метер щолел гьаналI пурщабаздасса жакъа щолел хъабхъилI пурщабиго лълъикI. meter &olel hana/ _ur&aba#daSa $aqa &olel ]ab]i/ _ur&abigo :ij. 208. Метералде тараб ссезеялде нахъбахъарабила, ссезеялде тараб гьоркьоб арабила. meteralde tarab Se#eyalde na]ba]arabila, Se#eyalde tarab horpob arabila. 209. Метерго хвелел гIадин динги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дунялги гьабейила. metergo [welel fadin dingi habeyila, kidago [welarel fadin dunyalgi habeyila. 210. Метерисселълъул пикру гьабуларессул жакъассебги букIунареб. meteriSe:ul _ikru habulareSul $aqaSebgi bujunareb. 211. Метерисса бохха, цер! (Билълъидалго бохха, цер!) meteriSa bo{a, cer! (bi:idalgo bo{a, cer!) ЦаратIинчI ун букIун буго къватIибе. Гьелда гIодоб батун буго цо нус. Гьеб берцин бихьараб царатIинчIалълъ нус кIкIун биччан тун буго. ЦIакъ боххун рокъобеги бачIун, жинда батараб носол хIакъалълъулI эбелалълъе бицун буго. caraTinz un bujun bugo qwaTibe. helda fodob batun bugo co nus. heb bercin bi%arab caraTinza: nus Jun biXan tun bugo. `aq bo{un roqobegi bazun, $inda batarab nosol \aqa:u/ ebela:e bicun bugo. - Кибхха гьеб бугеб? - kib{a heb bugeb? - Дицца гьеб къулчIчIана, эбел. - diCa heb qulZana, ebel. - Метерисса бохха, цер! - meteriSa bo{a, cer! Метерисса царатIинчI, чохьол унтиги бахъун, хун буго. meteriSa caraTinz, xo%ol untigi ba]un, [un bugo. 212. Мехх щварал къинлъила, къо щварал хвела. me{ &waral qin;ila, qo &waral [wela. 213. Меххтараб гIонкIкIоцца катида инссул цIцIар цIеххарабила. me{tarab fonJoCa katida inSul ~ar `e{arabila. 214. Меххтарав чияссе кьураб гIакълу – гIурулIе реххараб чIимихх. me{taraw xiyaSe purab faqlu - furu/e re{arab zimi{. 215. Меххтарассул дагIба-рагIи гIемераб, дандеяссул зарул пирххи гIедераб. me{taraSul dafba-rafi femerab, dandeyaSul #arul _ir{i federab. 216. Меххтарухъанассда яхI букIунареб, хIинкъарассда нич букIунареб. me{taru]anaSda ya\ bujunareb, \inqaraSda nix bujunareb. 217. Меххтизабуни цIцIелжо бацIгун багъулебила. me{ti#abuni ~al$o ba`gun bavulebila. 218. Меххтун велъила, вигьун гIодила. me{tun we;ila, wihun fodila. 219. Микк чIчIаралълъуб микк бижула, чинари чIчIаралълъуб чинари бижула. miK Zara:ub miK bi$ula, xinari Zara:ub xinari bi$ula. 220. Милат кIудияб букIунила, гьелълъул тарихх кIудияб бугони. milat judiyab bujunila, he:ul tari{ judiyab bugoni. 221. Милаталда тIад вугев чияссул бетIер гьегьгIанаб букIине кколеб. milatalda Tad wugew xiyaSul beTer hehfanab bujine Koleb. 222. Мимидулеб катихъе кидаго гIункIкI щолареб. mimiduleb kati]e kidago funJ &olareb. 223. Мина базе захIматаб, биххизе бигьаяб жойила. mina ba#e #a\matab, bi{i#e bihayab $oyila. 224. Мина босулелълъул, мадугьал цIеххе. mina bosule:ul, maduhal `e{e. Налъукьеги ккун, цоясс мина бичулеб букIун буго. Гьелълъул багьа чIчIезабун буго къого томен. Минаялълъул бетIергьан чIчIун вуго жинцца гьеб кIикъого томеналдасса гъоркье кьеларилан. Босулев чи чIчIун вуго къого томеналълъул багьаяб минаялълъухъги кIикъого томен абиялълъул магIна жинда бичIчIунарилан. Бичулесс гьессие жаваб кьун буго, къого томен рукъзабазухъги кколила, къого томен мадугьалассухъги кколилан. Босулев чIчIун вуго минаялда цадахъ мадугьалги вичулевлъи жинда рагIун букIинчIилан. Минаялълъул бетIергьанасс абун буго, рес букIарабани, азарго томен дуцца кьуниги, мадугьалассдассаги минаялдассаги жив ватIалъилароанилан. na;upegi Kun, coyaS mina bixuleb bujun bugo. he:ul baha Ze#abun bujun bugo qogo tomen. minaya:ul beTerhan Zun wugo $inCa heb jiqogo tomenaldaSa vorpe pelarilan. bosulew xi Zun wugo qogo tomena:ul bahayab minaya:u]gi jiqogo tomen abiya:ul mafna $inda biZularilan. bixuleS heSiye $awab pun bugo, qogo tomen ruq#aba#u]gi Kolila, qogo tomen maduhalaSu]gi Kolilan. bosulew Zun wugo minayalda cada] maduhalgi wixulew;i $inda rafun bujinzilan. minaya:ul beTerhanaS abun bugo, res bujarabani, a#argo tomen duCa punigi, maduhalaSdaSagi minayaldaSagi $iw waTa;ilaroan. Ургъун вихьилилан, мина босулев нахъе ун вуго. urvun wi%ililan, mina bosulew na]e un wugo. Сапаралдасса вуссарав мадугьалассда бицун буго гьессул мадугьаласс рукъзал ричулел ругилан. АхIун рокъовегун, гьесс мадугьалассда гьикъун буго, кигIан налъийила дуда бугеб, щайила дуцца рукъзал ричулел ругел? sa_araldaSa wuSaraw maduhalaSda bicun bugo heSul maduhalaS ruq#al rixulel rugilan. a\un roqowegun, heS maduhalaSda hiqun bugo, kifan na;iyilan dudu bugeb, &ayila duCa ruq#al rixulel rugel? Мадугьаласс, кисиниссаги бахъун, гьессие къого томенги кьун буго, дагьабги хIажалъани, нахъеги вачIаянги абун буго. maduhalaS, kisiniSagi ba]un, heSiye qogo tomengi pun bugo, dahabgi \a$a;ani, na]egi wazayan abun bugo. Цо заманалдассан дов чи вачIун вуго жиндир хIукму кканин, дуцца абураб багьаги кьун, рукъзал росизеян. Рукъзабазул бетIергьанасс гьессие мадугьалассулги жиндиргоги ккараб бицун буго. co #amanaldaSan dow xi wazun wugo $indir \ukmu Kanin, duCa aburab bahagi pun, ruq#al rosi#eyan. ruq#aba#ul beTerhanaS heSiye maduhalaSulgi $indirgogi Karab bicun bugo. Дур мадугьалассул багьа къого томен букIун гьечIин, азарго букIун бугилан абунила гьесс рукъзабазул бетIергьанассда. dur maduhalaSul baha qogo tomen bujun hezin, a#argo bujun bugilan abunila heS ruq#aba#ul beTerhanaSda. 225. Мискинаб рукъалълъул мискинлъи баххчулеб жойила гIака. miskinab ruqa:ul miskin;i ba{xuleb $oyila faka. 226. Мискинав ваццассдасса бечедав ццинагIал вокьулевила. miskinaw waCaSdaSa bexedaw Cinafal wopulewila. 227. Мискинав вачIун, гьарун ина, залимав вачIун, бахъун ина (Мискинав вачIун, гьарун инебги лъаларо, залимав вачIун, бахъун инебги лъаларо). miskinaw wazun, harun ina, #alimaw wazun, ba]un ina (miskinaw wazun, harun inebgi ;alaro, #alimaw wazun, ba]un inebgi ;alaro). 228. Мискинав ваццгIал – ццинагIал, бечедав ццинагIал - ваццгIал. miskinaw waCfal - Cinafal, bexedaw Cinafal - waCfal. 229. Мискинав вукIа, бечедав вукIа, доре унелълъул – цого мусру. miskinaw wuja, bexedaw wuja, dore une:ul - cogo musru. 230. Мискинавилан росулI рагIизегIан, къарумавилан цIцIоралде рагIизе бокьилила. miskinawilan rosu/ rafi#efan, qarumawilan ~oralde rafi#e bopilila. 231. Мискинассде гьойги ххеххго бортулеб. miskinaSde hoygi {e{go bortuleb. 232. МискинавгIан чи яхI-намус цIцIикIкIарав вукIуневила. miskinawfan xi ya\-namus ~iJaraw wujunewila. 233. Мискинассе заз гIадав, залимассе нах гIадав (ХIалимассе – хъиру, хъачIассе – квасквас). miskinaSe #a# fadaw, #alimaSe na[ fadaw (\alimaSe - ]iru, ]azaSe - kwaskwas). 234. Мискинассе къваригIиндалила гIор къунеб. miskinaSe qwarifindalila for quneb. 235. Мискинассеги вакъарассеги бокьараб тIагъур данде кколебила. miskinaSegi waqaraSegi boparab Tavur dande Kolebila. 236. Мискинассул – гьари, бечедассул – хIал. miskinaSul - hari, bexedaSul - \al. 237. Мискинлъаниги рагъулел росс-лълъади, бечелъаниги рагъулел. miskin;anigi ravulel roS-:adi, bexe;anigi ravulel. 238. Мискинлъи баххчулев бечелъуларев, бечелъи ххирияв жо гIун холарев. miskin;i ba{xulew bexe;ularew, bexe;i {iriyaw $o fun [olarew. 239. Мискинлъи бугила балагь, гIагарлъи нахъе цIцIалеб, тушманлъи тIаде цIцIалеб. miskin;i bugila balah, fagar;i na]e ~aleb, tu^man;i Tade ~aleb. 240. Мискинлъи лълъикIаб жо ани, бищун ццебе дибирасс жиндиего гьарилаан. miskin;i :ijab $o ani, bi&un Cebe dibiraS $indiyego harilaan. 241. Мискинлъи рогьо гуро, бечелъи гьунар гуро. miskin;i roho guro, bexe;i hunar guro. 242. Мискинлъиги ракъиги – яццгIалзабийила. miskin;igi raqigi - yaCfal#abiyila. 243. МискинлъичIого гьудул лъаларевила. miskin;izogo hudul ;alarewila. 244. Мискинлъиялда велъулев, вежа-велъун вахъинчIев. miskin;iyalda we;ulew, we$a-we;un wa]inzew. 245. Мискинлъиялдасса бакIаб гьир гьечIеб. miskin;iyaldaSa bajab hir hezeb. 246. Мискинлъиялълъе дару – хIалтIийила, хIинкъиялълъе дару – таваккалила. miskin;iya:e daru - \alTiyila, \inqiya:e daru - tawaKalila. 247. Мискинчи бечелъани, кIиго чIчIужу ячуней, бечедав мискинлъани, цIцIогьодизе лIугьунев. miskinxi bexe;ani, jigo Zu$u yaxuney, bexedaw miskin;ani, ~ohodi#e /uhunew. 248. Мискинчи вукъизе кьураб нусго гъурущалдасса чIаго вукIаго гьессие кьураб гъурущ бергьунебила. miskin;i wuqi#e purab nusgo vuru&aldaSa zago wujago heSiye purab vuru& berhunebila. 249. Мискинчи - живго мискинав, къарумассул – ракI мискинаб. miskinxi - $iwgo miskinaw, qarumaSul - raj miskinab. 250. Мискинлъи – росдал балагь, ссадакъа – ракъул балагь. miskin;i - rosdal balah, Sadaqa - raqul balah. 251. Мискинчи тIадеялълъул бечедав. miskinxi Tadeya:ul bexedaw. 252. Мискинчи ххасало лъалев. miskinxi {asalo ;alew. 253. Мискинчи ххиялаз бечелъулевила. miskinxi {iyala# bexe;ulewila. 254. Мискинчиясс бечелъи хIехьолареб, бечедав чиясс мискинлъи хIехьолареб. miskinxiyaS bexe;i \e%olareb, bexedaw xiyaS miskin;i \e%olareb. 255. Мискинчиясс ссахIие гIоло мегIер бегулеб. miskinxiyaS Sa\iye folo mefer beguleb. 256. Мискинчияссда велъуге, бечедассде хьул лъоге. miskinxiyaSda we;uge, bexedaSde %ul ;oge. 257. Мискинчияссе дару – хвей. miskinxiyaSe daru - [wey. Мискинчияссул букIун буго, гьелълъул мугъалда хур бекьун, хъизан хьихьараб цо гьирил чу. Цин-цин, дагьабниги тIаде гьан бахинеян, гьесс гьеб гъолеб букIун буго магIарде. Чолни гьод цIцIоролалдего, гъарим мискинчи ине кколев вукIун вуго гьеб нахъе бачине. БетIергьанчи вихьараб меххалълъ, чу хIихIидулеб букIун буго. Ассги жаваб кьолеб букIун буго - «ХIи-хIи-хIи! - щиб букIинеб, дир гъарим, я мун хваги, я дун хваги! Гурони нилIее рахIат гьечIо!» miskinxiyaSul bujun bugo, he:ul muvalda [ur bepun, ]i#an %i%arab co hiril xu. cin-cin, dahabnigi Tade han ba[inefan, heS heb voleb bujun bugo mafarde. xolni hod ~orolaldego, varim miskinxi ine Kolew wujun wugo heb na]e baxine. beTerhanxi wi%arab me{a:, xu \i\iduleb bujun bugo. aSgi $awab poleb bujun bugo - «\i-\i-\i-! &ib bujineb, dir varim, ya mun [wagi, ya dun [wagi! guroni ni/eye ra\at hezo!» 258. Мискинчияссе квекIен гIемераб, бечедав чияссе кумек гIемераб. miskinxiyaSe kwejen femerab, bexedaw xiyaSe kumek femerab. 259. Мискинчияссе цIцIамуда ччураб ххинкIги гьуинаб, бечедав чияссе гьоцIцIоги цIцIекIаб, цIцIибилги кьогIаб. miskinxiyaSe ~amuda Xurab {injgi huinab, bexedaw xiyaSe ho~ogi ~ejab, ~ibilgi pofab. 260. Мискинчияссул багьа – къого куй, нуцалчияссул багьа – нусго куй. miskinxiyaSul baha - qogo kuy, nacalxiyaSul baha - nusgo kuy. Тариххаз гIемерал мисалаздалъун нилIеда бицуна ракьул бетIергьабаз кигIан цIакъ жидерго къимат гьабулеб букIараб, мискинчи кигIан къимат гьечIевлъун, гIодовегIанавлъун гьез рикIкIунев вукIаравали. Ракьул бетIергьабаз жидер балъазда, ххассал балъазда, рихьизарулел рукIун руго лагъассул, узденассул, нуцалчияссул батIи-батIиял къиматал. Гьел къиматал хIисабалде росулел рукIун руго чIвай-хъвей, лIукъа-къотIи ккараб меххалълъ рахъулел рецIелазеги. tari{a# femeral misala#da;un ni/eda bicuna rapul beTerhaba# kifan `aq $idergo qimat habuleb bujarab, miskinxi kifan qimat hezew;un, fodowefanaw;un he# riJunew wujarawali. rapul beTerhaba# $ider ba;a#da, {aSal ba;a#da, ri%i#arulel rujun rugo lavaSul, u#denaSul, nucalxiyaSul baTi-baTiyal qimatal. hel qimatal \isabalde rosulel rujun rugo zway-]wey, /uqa-qoTi Karab me{a: ra]ulel re`ela#egi. 261. Мискинчияссул бечелъи – сахлъи. miskinxiyaSul bexe;i - sa[;i. 262. Мискинчияссул гьудул дагьав, рохь гьечIеб магIарда чан дагьаб. miskinxiyaSul hudul dahaw, ro% hezeb mafarda xan dahab. 263. Мискинчияссул нуцIцIида нахъа жул букIунебила, рокъобе бачIараб бечелъи лълъухьун реххизе. miskinxiyaSul nu~ida na]a $ul bujunebila, roqobe bazarab bexe;i :u%un re{i#e. 264. Мискинчияссул рокъоб къецц гIемераб. miskinxiyaSul roqob qeC femerab. 265. Мискинчияссул рукъ – росу рагIалда, апарагассул хоб – хабалазул рагIалда. miskinxiyaSul ruq - rosu rafalda, a_aragaSul [ob - [abala#ul rafalda. 266. Мискинчияссул тушман гьечIев, лълъиегони вокьуларев. miskinxiyaSul tu^man hezew, :iyegoni wopularew. 267. Мискинчияссул хур хханассул мегIералда бащадаб. miskinxiyaSul [ur {anaSul meferalda ba&adab. 268. Мискинчияссул хIорго ххутIарал гъудал. miskinxiyaSul \orgo {uTaral vudal. Мискинчиясс жиндирго хуриб бекьун букIун буго цIцIороссоролI. Гьава-бакъ рекъараб сон букIиналълъги, чIаран, хъуссун лълъикIго хъулухъ гьабидалги цIцIороссоролI цIакъ хIалигъун бижун бачIунеб букIанила. Мискинчиясс пикру гьабунила, исана дие хурисса лълъикIаб бачIин щвезехъин буго. ТIаде-гъоркье чагIиги рачIина, киназегони гIурал гъудал дир къавулI гьечIо. Валлагь, бачIин бакIарилалде, дун рохьове гъудал гьаризе ун лълъикI! miskinxiyaS $indirgo [urib bepun bujun bugo ~oroSoro/. hawa-baq reqarab son bujina:gi, zaran, ]uSun :ijgo ]ulu] habidalgi ~oroSoro/ `aq \alivun bi$un bazuneb bujanila. miskinxiyaS _ikru habunila, isana diye [uriSa :ijab bazin &we#e]in bugo. Tade-vorpe xafigi razina, kina#egoni fural vudal dir qawu/ hezo. walah, bazin bajarilalde, dun ro%owe vudal hari#e un :ij! Жиб-жиб къоялълъ хъулухъ гьабулеб букIараб хурги жибго тун, мискинчи, гIащтIиги бикIароги босун, рохьове къокъанила. КъотIанила цо лъорил гъветIги, гьарунила гIезегIанго гъудалги. $ib-$ib qoya: ]ulu] habuleb bujarab [urgi $ibgo tun, miskinxi, fa&Tigi bijarogi bosun, ro%owe qoqanila. qoTanila co ;oril vweTgi, harunila fe#efango vudalgi. Мискинчи тIад вуссиналде, рохьил болъоназ пасат гьабун батанила хур. Бахъун чIчIараб цо хIуби цIцIороссоролIулги тун гьечIоанила, бухъ-бухъун бан хурги хвезабун бугоанила… miskinxi Tad wuSinalde, ro%il bo;ona# _asat habun batanila [ur. ba]un Zarab co \ubi ~oroSoro/ulgi tun hezoanila, bu]-bu]un ban [urgi [we#abun bugoanila... Гьеле гьедин хIорго ххутIун руго мискинчияссул гъудал. hele hedin \orgo {uTun rugo miskinxiyaSul vudal. 269. Мискинчияссул яс берцинай лIугьаги, вас лебалав лIугьаги. miskinxiyaSul yas bercinay /uhagi, was lebalaw /uhagi. 270. Михъида квер бахъулеб меххалълъ гьабичIеб жо магжида квер бахъулеб меххалълъ гьабун бажарулареб. mi]ida kwer ba]uleb me{a: habizeb $o mag$ida kwer ba]uleb me{a: habun ba$arulareb. 271. МичIчI бекьаралълъуб – мичIчI, жух бекьаралълъуб – жух. miZ bepara:ub - miZ, $u[ bepara:ub - $u[. 272. МичIчIида мичIчI бижулеб, жухида жух бижулеб. miZida miZ bi$uleb, $u[ida $u[ bi$uleb. 273. МичIчIил кьолбода кьагIрил ххер бижуларо, кьурул нохъода гIарац-месед бижуларо. miZil polboda pafril {er bi$ularo, purul no]oda farac-mesed bi$ularo. 274. Могоро бан гуревила дибир реххулев. mogoro ban gurewila dibir re{ulew. Дибирассда лъазабун буго метер бачазул иргаялде айилан. Дибирассул чIчIужу гIелгун къаццандизе лIугьун йиго, дибир бачазул иргаялде витIулеб гIадат гьечIилан. dibiraSda ;a#abun bugo meter baxa#ul irgayalde ayilan. dibiraSul Zu$u felgun qaCandi#e /uhun yigo, dibir baxa#ul irgayalde wiTuleb fadat hezilan. - Мун юцIцIун чIчIа! Могоро бан, дибир реххуларев, бачазул иргаялде аян лъазабураб гIола, - ян абун буго дибирасс. - mun yu~un Za! mogoro ban, dibir re{ularew, baxa#ul irgayalde ayan ;a#aburab fola, - yan abun bugo dibiraS. 275. Могьое – гьали, гьанае – кватIи. mohoye - hali, hanaye - kwaTi. 276. Могьол хIурмат гьабурав вакъун ххутIуларев. mohol \urmat haburaw waqun {uTularew. 277. Мокъ гьечIеб гIанкIу гIадин ххутIун вугила. moq hezeb fanju fadin {uTun wugila. 278. Мокъ ккун босизе кини гурел, квер ккун бачине лъимер гурел. moq Kun bosi#e kini gurel, kwer Kun baxine ;imer gurel. 279. Мокъиде хъазги бахинабун, хIелкида къинлъеян абуге. moqide ]a#gi ba[inabun, \elkida qin;eyan abuge. 280. Мокъокъ буго къвакъвалеб къасси бертин бугилан, микки буго гъулгъулеб цадахъ жибги бачеян. moqoq bugo qwaqwaleb qaSi bertin bugilan, miKi bugo vulvuleb cada] $ibgi baxeyan. 281. Мокъокъида чIор речIчIани, чIоролида зунтIулеб. moqoqida zor reZani, zorolida #unTuleb. 282. Мокърукь бетIер тункичIого, гIакълу щолареб. moqrup beTer tunkizogo, faqlu &olareb. 283. Моххмоххалълъул нахалда чIоролодул нах бахунареб. mo{mo{a:ul na[alda zorolodul na[ ba[unareb. 284. Моххмоххги кIудияб, квасги ризаб куй букIунареб. mo{mo{gi judiyab, kwasgi ri#ab kuy bujunareb. 285. Моххмоххиде хьулги лъун, хьолбодассаги ватIалъун. mo{mo{ide %ulgi ;un, %olbodaSagi waTa;un. 286. Моххмоххил маргьа бице, дада, моххмохх кварал гIадин рукIине. mo{mo{il marha bice, dada, mo{mo{ kwaral fadin rujine. 287. Моххрода хоно бухьунге, оцода данде баси баге. mo{roda [ono bu%unge, ocoda dande basi bage. 288. МоцIцI бугони, цIцIваби щай? mo~ bugoni, ~wabi &ay? 289. МоцIцI канлъулеб ращалъидал, яс берцинлъулей балугълъидал. mo~ kan;uleb ra&a;idal, yas bercin;uley baluv;idal. 290. МоцIцI нилIехъан бугони, цIцIвабзазул хIал кколаро. mo~ ni/e]an bugoni, ~wab#a#ul \al Kolaro. 291. МоцIцIиде гьабураб щвартIалдеги биххулеб. mo~ide haburab &warTaldegi bi{uleb. 292. МоцIцIроде хIапдолеб гьой гIадин. mo~rode \a_doleb hoy fadin. 293. МоцIцIрол гьумералдаги тIанкIал рукIунел. mo~rol humeraldagi Tanjal rujunel. 294. Мочол мугь гIанассел нилI рокьани, оцол бергIанниги нилIееги рокьулелила. moxol muh fanaSel ni/ ropani, ocol berfannigi ni/eyegi ropulelila. 295. Мугъ бекаяссул эбел, вас гьавулей йикIарай, оц гIорцIцIизе чIарги хун, чIвараб накуги унтун! muv bekayaSul ebel, was hawuley yijaray, oc for~i#e zargi [un, zwarab nakugi untun! Кицилъун лIугьарал ххалкъалълъул рагIаби руго хIалихьатав васассде абурал. Абун ратизеги бегьула гьессие гIоло наку чIварай эбелалълъ. kici;un /uharal {alqa:ul rafabi rugo \ali%ataw wasaSde abural. abun rati#egi behula heSiye folo naku zwaray ebela:. Кициялълъ бицунеб буго некIого нилIеда кIочон тараб цоги жоялълъулги. РацIцIалъи букIиналълъул мурадалда, хIара чIварай чIчIужугIаданалда гъоркье реххулеб букIун буго бакъвараб чIарал квацIи. ЧIарахъан абураб рагIиги гьелдассан бачIараб букIине ккола. kiciya: bicuneb bugo nejogo ni/eda joxon tarab cogi $oya:ulgi. ra~a;i bujina:ul muradalda, \ara zwaray Zu$ufadanalda vorpe re{uleb bujun bugo baqwarab zaral kwa`i. zara]an aburab rafigi heldaSan bazarab bujine Kola. 296. Мугъ биччичIони, хур биччулареб. muv biXizoni, [ur biXulareb. 297. Мугъ ссверунги чехь бугев. muv Serungi xe% bugew. 298. Мугъ ххалатаб чу гуро, чехь кIудияб оц гуро. muv {alatab xu guro, xe% judiyab oc guro. 299. Мугъ чIвазе бакI бугони, зарул пирххи букIуна. muv zwa#e baj bugoni, #arul _ir{i bujuna. 300. Мугъ чIвазе бегьулев гьудулассде щвараб жо щибго гьечIеб. muv zwa#e behulew hudulaSde &warab $o &ibgo hezeb. 301. Мугъалда квер бахъулев, чахьалда малал ралев. muvalda kwer ba]ulew, xa%alda malal ralew. 302. Мугъалълъ баччиялдасса чехьалълъ баччи лълъикIаб. muva: baXiyaldaSa xe%a: baXi :ijab. 303. Мугъзада чед букIаго, чехь бакъизе биччаге. muv#ada xed bujago, xe% baqi#e biXage. 304. Мугь бищун, бечелъуларевила, борч тIубан, мискинлъуларевила. muh bi&un, bexe;ularewila, borx Tuban, miskin;ularewila. 305. Мугь гIемер гьализабе, гьан кватIизегIан гьагIдалI те (Могьое-гьали, гьанае – кватIи). muh femer hali#abe, han kwaTi#efan hafda/ te (mohoye-hali, hanaye - kwaTi). 306. Мугь-мугь ккун реххунила гIанххрил мигьирги гIолеб. muh-muh Kun re{unila fan{ril mihirgi foleb. 307. Мугь цIубайдал, тIор къулулеб, пихъ бакIлъидал, гъветI къулулеб. muh `ubaydal, Tor qululeb, _i] baj;idal, vweT qululeb. 308. Мугьалде мугь реххунила къали гIолеб. muhalde muh re{unila qali foleb. 309. МугьгIаналълъул тIагъур гьабуге, тIутIгIаналълъул пил гьабуге. muhfana:ul Tavur habuge, TuTfana:ul _il habuge. 310. МугIрул гIариялдассаги цIунаги, гIи гьечIеб хъвехъариялдассаги цIунаги. mudrul fariyaldaSagi `unagi, fi hezeb ]we]ariyaldaSagi `unagi. 311. МугIрул гIундул цIцIодорал, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul fundul ~odoral, fal{ul beral ~odoral. 312. МугIрул каву гIатIидаб, гIалххул берал цIцIодорал. mufrul kawu faTidab, fal{ul beral ~odoral. 313. МугIрул ракьандаги гIурул рагIалдаги чи вакъичIевила. mufrul rapandagi furul rafaldagi xi waqizewali. 314. МугIрул рохьаз берцин гьарула, рукъ лъималаз берцин гьабула. mufrul ro%a# bercin harula, ruq ;imala# bercin habula. 315. МугIрул рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – чIчIужу. mufrul ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - Zu$u. 316. МугIрул рукъги рукъалълъул хIубиги гьаруларебила. mufrul ruqgi ruqa:ul \ubigi harularebila. Цо гIандиссев буртабалълъе ун вукIанила. Цо лъалев-хъвалев буртисесс гьассда жиндирго гьобол цIехханила. Дагьал къояздассан жив ГIандиве вачIине вугин, цинги гьоболассда буртина гьаризе бугиланги бицанила. co fandiSew burtaba:e un wujanila. co ;alew-]walew burtiSew haSda $indirgo hobol `e{anila. dahal qoya#daSan $iw fandiwe wazine wugin, cingi hobolaSda burtina hari#e bugilangi bicanila. ГIандиссев рокъове щванила. Буртиссессул гьоболассда гьев буртиссев вачIинехъин вукIинги гьесс буртина гьаризехъин букIинги бицанила. Гьарани кьелеб батилаххаян гIандиссессги абунила. fandiSew roqowe &wanila. burtiSeSul hobolaSda hew burtiSew wazine]in wujingi heS burtina hari#e]in bujingi bicanila. harani peleb batila{ayan fandiSeSgi abunila. Цо анкьидассан буртиссев вачIанила ГIандиве. Цо кIудияб къваригIелго гьечIого вачIиналълъул, гьоболассда гьаризе цо жо букIиналълъул бицанила. ГIандиссесс, буртиссессул бицунеб жоги гьоркьоб къотIизабун, абунила. co anpidaSan burtiSew wazanila fandiwe. co judiyab qwarifelgo hezogo wazina:ul, hobolaSda hari#e co $o bujina:ul bicanila. fandiSeS, burtiSeSul bicuneb $ogi horpob qoTi#abun, abunila. - ЛълъикI буго, гьобол, бокьараб жо гьаре, кьела. Цинги мугIрулги, рукъги, рукъалълъул хIубиги гьаризе бегьуларебхха. Хъассулаго гъванщагун, буртинаялде букIараб хьулги хIорлъун, буртиссев нахъ вуссун ун вуго. - :ij bugo, hobol, boparab $o hare, pela. cingi mufrulgi, ruqgi, ruqa:ul \ubigi hari#e behulareb{a. ]aSulago vwan&agun, burtinayalde bujarab %ulgi \or;un, burtiSew na] wuSun un wugo. 317. МугIрул хьон битIаги, хьиндал пихъ битIаги. mufrul %on biTagi, %indal _i] biTagi. 318. Макъан – Гъуниб, кьурдулел – Ххунзахъ. maqan - vunib, purdulel - {un#a]. 319. МукIурлъиги – бахIарчилъи. mujur;igi - ba\arxi;i. 320. Мун, букIинчIеб рокъоб рекъечIеб кето, нухтIа битIун билълъа, бетIергьанчихвад. mun, bujinzeb roqob reqezeb keto, nu[Ta biTun bi:a, beTerhanxi[wad. 321. Мун вахине гохI балагьулев дун – дун реххизе кIкIал балагьулев мун. mun wa[ine go\ balahulew dun - dun re{i#e Jal balahulew mun. 322. Мун вихьила, дун йихьилаялълъул лълъикIаб жо кколаро. mun wi%ila, dun yi%ilaya:ul :ijab $o Kolaro. 323. Мун вичIчIуларезде ургъел бикьулареб. mun wiZulare#de urvel bipulareb. 324. Мун вокьулев чийилан рекIелI бугеб бицунге, дуццаго цIуничIеб жо чияцца цIунулареб. mun wopulew xiyilan reje/ bugeb bicunge, duCago `unizeb $o xiyaCa `unulareb. 325. Мун гъалбацI ватани, гIадамалги гIанкIкIал гурел. mun valba` watani, fadamalgi fanJal gurel. 326. Мун гIадиналин гIадамалги рукIунел, дуе гIадинин гъозиеги бокьулеб. mun fadinalin fadamalgi rujunel, duye fadinin vo#iyegi bopuleb. 327. Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIунин, дурни устарги киданиги бахъинчIилан абурабила бацIицца гъотIоркIоялда. mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujunin, durni ustargi kidanigi ba]inxilan aburabila ba`iCa voTorjoyalda. Рехъалълъа кьегIерги хъамун, тIурун унеб букIанила бацI. Цо гъотIокье щвейгун, гьелда чIинхъи чIванила. ГъотIода чи вугиланги ккун, гIодобе кьегIерги реххун, тIуранила бацI. Дагьаб добегIан щвейгун, лъалхъизеги лъалхъун, нахъбалагьанила. ГъотIода чи вукIун гьечIила, роххти борлIулеб гъотIоркIо букIун бугила. «Дуда чIчIегIераб къо чIчIад! – ан абунила бацIицца гьелда. – Мун кидаго, квартIа гIадин, кIетIолебги букIуна, дурни устарги киданиги бахъинчIо!». re]a:a pefergi ]amun, Turun uneb bujanila ba`. co voTope &weygun, helda zin]i zwanila. voToda xi wugilangi Kun, fodobe pefergi re{un, Turanila ba`. dahab dobefan &weygun, ;al]i#egi ;al]un, na]balahanila. voToda xi wujun hezila, ro{ti bor/uleb voTorjo bujun bugila. «duda Zeferab qo Zad! - an abunila ba`iCa helda, - mun kidago, kwarTa fadin, jeTolebgi bujuna, durni ustar kidanigi ba]inzo!». ГъотIоркIоялълъ данде гьадин къотIанила - «ЧIчIегIераб къоги, бацI, дудаго чIчIаги! ГIумру чахъаби рикъулаго аниги, дурги гIияхъан лIугьинчIо». voTorjoya: dande hadin qoTanila - «Zeferab qogi, ba`, dudagi Zagi! fumru xa]abi riqulago anigi, durgi fiya]an /uhinzo». Гьалда щай жиб кIалъарабан ракIалдеги ккун, бацIицца ххазабунила. halda &ay $ib ja;araban rajaldegi Kun, ba`iCa {a#abunila. 328. Мун кьижун вукIунев, дур тушман кьижуларев. mun pi$un wujunew, dur tu^man pi$ularew. 329. Мун кIодо гьавурав дуццаги кIодо гьаве, даим кIодолъи жиндиего къваригIарассда асскIовеги къаге. mun jodo hawuraw duCagi jodo hawe, daim jodo;i $indiyego qwarifaraSda aSjowegi qage. 330. Мун кIочон тезегIан гIемерги кьогейила, Аллагь, дие боцIцIи, гIадамал гурхIизегIан дагьабги кьогейила. mun joxon te#efan femergi pogeyila, allah, diye bo~i, fadamal gur\i#efan dahabgi pogeyila. 331. Мун лъелго вилълъине ккелароан, чода кIалдиб таргьа балебани. mun ;elgo wi:ine Kelaroan, xoda jaldib tarha balebani. 332. Мун лълъикIабилан абуни, хIамикIертги боххулеб. mun :ijabilan abuni, \amijertgi bo{uleb. 333. Мун лълъил гьакида рекIаниги, кечI гьессул бакъаналда ахIе. mun :il hakida rejanigi, kez heSul baqalda a\e. 334. Мун мегIер ватаниги, цогидал мугIруздеги мугъчIвай гьабе. mun mefer watanigi, cogidal mufru#degi muvzway habe. 335. Мун хвела, дур лълъикIлъи кидаго хвеларо. mun [wela, dur :ij;i kidago [welaro. 336. Мун хIинкъизе кколаро – ккезе биччаге мунагь, гьеб чуризе кколаро – гьабуге ххияналъи. mun \inqi#e Kolaro - Ke#e biXage munah, heb xuri#e Kolaro - habuge {iyana;i. 337. Мун цер ватани, дунги царал рачIчI ккола. mun cer watani, dungi caral raZ Kola. 338. Мун цIакъабилан абуни, хIамикIучIги кьурдулебила. mun `aqabilan abuni, \amijuzgi purdulebila. 339. Мун цIцIализе унелълъул, дун цIцIалун вачIунев вукIана. mun ~ali#e une:ul, dun ~alun wazunew wujuna. 340. Мун чи ватани, чухъа ретIараб гIоларо, чорххолI гIадамассул тIабгIги букIине ккола. mun xi watani, xu]a reTarab folaro, xor{o/ fadamaSul Tabfgi bujine Kola. 341. Мун чи ватилилан восун вукIана, тIад пихъ бижулареб чинаридул гъветI. Чи мун вугилан ккун, восун вукIана, чурун бацIцIунареб цIцIел квасул турут. mun xi watililan wosun wujana, Tad _i] bi$ulareb xinaridul vweT. xi mun wugilan Kun, wosun wujana, xurun ba~unareb ~el kwasul turut. 342. Мунагь камурав чи вукIунарев, гIайиб камураб квен букIунареб. munah kamuraw xi wujunarew, fayib kamurab kwen bujunareb. 343. Мунагьазул унтиялълъе дару – тавбу гьаби, чорххол унтиялълъе дару – кванил низам чIчIезаби. munaha#ul untiya:e daru - tawbu habi, xor{ol untiya:e daru - kwanil ni#am Ze#avi. 344. Мунагьго гьечIей яс ялагьулаго, чIчIужуго щвечIого ххутIаравила. munahgo hezey yas yalahulago, Zu$ugo &wezogo {uTarawila. 345. Мунги ххан, дунги ххан, хIама лълъицца гьекъелеб, хуриве щив инев? mungi {an, dungi {an, \ama :iCa heqeleb, [uriwe &iw inew? 346. Мунилан холев дун, дун хабалалълъе восагиян мун. 347. Мунго дудаго лъачIого, чияде рагIи абуге. mungo dudago ;azogo, xiyade rafi abuge. 348. Мунго дуццаго! mugo duCago! Вехь вукIаравила хъощнив ххинкIал гьарулев. БачIарабила гьессда асскIобе цо щайтаналълъул тIинчI. Гьеб гогьаб тIанчIицца гьессул лъел цIураб парччи бегизабурабила, хьагинибе лахI бортизабурабила. Вехьасс кигIан лълъикIаб бицаниги, гьелълъ вехь цо хIалалда течIевила. Ццин бахъарав вехьасс щайтIаналълъул тIинчI, бан малгун, къватIибе реххарабила. ЧIичIидулаго гьеб лIутун унеб меххалълъ, ахIарабила вехьасс - «Дицца гуро мун, мунго дуццаго!» – ян. ЧIичIидулаго жидер тIинчI бачIунеб бихьараб меххалълъ, щайтIабазул ахIи бахъарабила. «Лълъица мун? Щиб дуе?» – ян вехьассул хъош бугеб рахъалде рекерулел рукIаралила. ЩайтIаналълъул тIинчIалълъ жаваб гьабурабила - «Дунго диццаго, дунго диццаго!» - ян. Мунго дуццаго бугеб меххалълъ, щай ниж ахIуд рахъинаруралан, щайтIаби, тIинчIги буххулаго, нахъ руссаралила. we% wujarawila ]o&niw {injal harulew. bazarabila heSda aSjobe co &ayTana:ul Tinz. heb gohab TanziCa heSul ;el `urab _arXi begi#aburabila, %aginibe la\ borti#aburabila. we%aS kifan :ijab bicanigi, he: we% co \alalda tezewila. Cim ba]araw we%aS &ayTana:ul Tinz, ban malgun, qwaTibe re{arabila. zizidulago heb /utun uneb me{a:, a\arabila we%aS - «diCa guro mun, muhgo duCago!» - yan. zizidulago $ider Tinz bazuneb bi%arab me{a:, &ayTaba#ul a\i ba]arabila. «:iCa mun? &ib duye?» - yan we%aSul ]o& bugeb ra]alde rekerulel rujaralila. &ayTana:ul Tinza: $awab haburabila - «dungo diCago, dungo diCago!» - yan. mungo duCago bugeb me{a:, &ay ni$ a\ud ra]inaruralan, &ayTabi, Tinzgi bu{ulago, na] ruSaralila. 349. Мунго дуццагоги веццуге, гьечIеб гьунаралдассаги чIухIуге. mungo duCagogi weCuge, hezeb hunaraldaSagi zu\uge. 350. Мунго гьалаг гьавулеб гьаваялда рекIунге. mungo halag hawuleb hawayalda rejunge. 351. Мунго тIассайилан мунги ватила, тIассатIохда рукIун, дудаго релъулел гIадамалги лъаларого. mungo TaSayilan mungi watila, TaSaTo[da rujun, dudago re;ulel fadamalgi ;alarogo. 352. Мунищ наиб, дунищ наиб? muhi& naib, duni& naib? Гьадин абула, гIагарав чияссул хIакимлъиялде мугъги чIван, жидерго хIакимлъи билълъинабизе бокьулел, кколарел ишал бетIералде росулел гIадамазул хIакъалълъулI. hadin abula, fagaraw xiyaSul \akim;iyalde muvgi zwan, $idergo \akim;i bi:inabi#e bopulel, Kolarel i^al beTeralde rosulel fadama#ul \aqa:u/. Аби бачIун буго Шамилил наиб Инквачилассдассан. Гьессул эбел лIугьуней йикIун йиго гIарзалълъ рачIаразул ишалда гъоркьое. Наибасс эбелалда абулел рукIун руго гьал рагIаби. abi bazun bugo ^amilil naib inkwaxilaSdaSab. heSul ebel /uhuney yijun yigo far#a: razara#ul i^alda vorpoye. naibaS ebelalde abulel rujun rugo hal rafabi. 353. Мурадалде щун, щивниги хвечIевила. muradalde &un, &iwnigi [wezewila. 354. Муса аварагасс Аллагьассда гьарарабила жинде гIадамал гаргадизе риччагейилан. Аллагьасс абурабила жиндего гаргадизе гьукъуларел гьел дуде гаргадизе кинин гьукъилелилан. musa awaragaS allahaSda hararabila $inde fadamal gargadi#e riXageyilan. allahaS aburabila $indego gargadi#e huqularel hel dude gargadi#e kinin huqilelilan. 355. Муса хурив вугониги, хурив Муса вугониги – цого жо. musa [uriw wugonigi, [uriw musa wugonigi - cogo $o. 356. МутагIилзабазул цIцIалиялдасса цIцIогьол гьанал цIураб къвачIа бокьила. mutafil#aba#ul ~aliyadaSa ~ohol hanal `urab qwaza bopila. 357. МутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал, гIухьбиги рикIкIани, гIантал гIемерал (хварал гIемерал). mutafil#abigi riJani, yasal femeral, fu%bigi riJani, fantal femeral ([waral femeral). 358. МутагIиллъун вас вугесс яс гьечIилан абуге. mutafil;un was wugeS yas hezilan abuge. 359. МутагIиллъун вугев васассдассаги россассе кьурай ясалдаги гьимун ца бихьуге. mutafil;un wugew wasaSdaSagi roSaSe puray yasaldagi himun ca bi%uge. 360. МухIума хвеялдасса ГIума хвейго лълъикIила. mu\uma [weyaldaSa fuma [weygo :ijila. 361. Мучариги чед гуро, чухъаги ретIел гуро. muxarigi xed guro, xu]agi reTel guro. 362. Мухь босиларилан аби – устарассулги гьересси, россассе инарилан чIчIей – ясалълъулги гьересси. mu% bosilarilan abi - ustaraSulgi hereSi, roSaSe inarilan Zey - yasa:ulgi hereSi. 363. Мухь гуреб жо кьун, вехь гурев чи тоге. mu% gureb $o pun, we% gurew xi toge. 364. Мухь щолареб хIалтIухъ баркалаги – мухь. mu% &olareb \alTu] barkalagi - mu%. 365. Мухьни кьеларин, баркалагIаги щай кьолареб? mu%ni pelarin, barkalafagi &ay polareb? 366. МухIканлъи – шартI (МухIканлъи шартIилан, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх барабила). mu\kan;i - ^arT (mu\kan;i ^arTilan, mala naSrudiniCa [waray ebelalda ma{ barabila). «МухIканлъи шартI» абураб кици тола, Мала Нассрудиницца хварай эбелалда махх баялда бухьинабун, релъа-роххун. Гьебни буго мухIканлъиялълъул хIакъалълъулI бугеб гIакъилаб кици. «mu\kan;i ^arT» aburab kici tola, mala naSrudiniCa [waray ebelalde ma{ bayalda bu%inabun, re;a-ro{un. hebni bugo mu\kan;iya:ul \aqa:u/ bugeb faqilab kici. Хханасс пикру гьабулеб букIанила, жиндир вазирзабазда гьоркьосса кинавдай пуланаб вилаяталде хIакимлъун витIилаян. Гьесс хъулухъчагIазда буюранила, жиндир тIотIола гъадринибе тIун лълъимги лъе, къотIараб рахъги гъоркьеххун гьабун, гьенибе бащдаб гIечги реххеян. {anaS _ikru habuleb bujanila, $indirgo wa#ir#aba#da horpoSa kinawday _ulanab wilayatalde \akim;un wiTilayan. heS ]ulu]xafa#da buyuranila, $indir ToTola vadrinibe Tun :imgi ;e, qoTarab ra]gi vorpe{un habun, henibe ba&dab fexgi re{eyan. Цинги ахIанила цо вазир. Гьикъанила гьессда гьаб гъадриниб бугеб жо щибилан. Вазирасс жаваб кьунила гIеч бугилан. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила цоги вазир. Гьессиеги кьунила гьагъабго суал. Гьессги жаваб кьунила лълъелIе реххараб гIеч бугохха, хханилан. cingi a\anila co wa#ir. hiqanila heSda hab vadrinib bugeb $o &ibilan. wa#iraS $awab punila fex bugilan. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila cogi wa#ir. heSiyegi punila havabgo sual. heSgi $awab punila :e/e re{arab fex bugo{a, {anilan. Нух битIагиян гьессдаги абун, ахIанила лъабабилевги. Гьессиеги такрар гьабунила гьагъабго суал. nu[ biTagiyan heSdagi abun, a\anila ;ababilewgi. heSiyegi takrar habunila havabgo sual. - МухIканлъи – шартIан абун гьечIищхха, кIудияв ххан, – анги абун, лъабабилев вазирасс цо гьитIинаб гIучI балагьанила. Цинги, бегунисса реххун, битIунисса реххун гъадриниб бугеб жогун, хханассе кьучIаб жаваб кьунила - «Гьаб бугохха, ххан, лълъелIе реххараб бащдаб гIеч». - mu\kan;i - ^arTan abun hezi&{a, judiyaw {an, - angi abun, ;ababilew wa#iraS co hiTinab fuz balahanila. cingi, beguniSa re{un, biTuniSa re{un vadrinib bugeb $ogun, {anaSe puzab $awab punila - «hab bugo{a, {an, :e/e re{arab ba&dab fex». Хханасс гьев вазир витIанила доб вилаяталде хIакимлъун. {anaS hew wa#ir wiTanila dob wilayatalde \akim;un.

ЧI z 1. ЧIагого хварав. zagogo [waraw. 2. ЧIаго вугеб меххалълъ дуниялго кIкIвинейилан лIугьуневила къарум, хабалIги мусру кIкIунев ватулевила. zago wugeb me{a: duniyalgo Jwineyilan /uhunewila qarum, [aba/gi musru Junew watulewila. Хварав чиясс мусру кIкIвин кигIан релъилессеб жо бугониги, умумузул гьадинаб кици-бицен буго, Къарумасс мусру кIкIвинги битIараб жойила, гьессул бетIер къотIун хIатIааххада лъезегIан, ххадур цун холел гIадамазул раххасс къотIунгутIиги битIараб жойила. [waraw xiyaS musru Jwin kifan re;ileSeb $o bugonigi, umumu#ul hadinab kici-bicen bugo, qarumaS musru Jwingi biTarab $oyila, heSul beTer qoTun \aTaa{ada ;e#efan, {adur cun [olel fadama#ul ra{aS qoTunguTigi biTarab $oyila. 3. ЧIагого хун вачIинегIан, хвечIого ракьулI вукъиго лълъикI. zagogo [un wazinefan, [wezogo rapu/ wuqigo :ij. 4. ЧIагоязе гьимуларев, хваразухъ гIодуларев. zagoya#e himularew, [wara#u] fodularew. 5. ЧIагоязул пикру гьабуни, хваралI вуго, хваразул пикру гьабуни, Багъдадалда вуго. zagoya#ul _ikru habuni, [wara/ wugo, [wara#ul _ikru, bavdadalda wugo. 6. ЧIагоял хунилан, хварал рахъунарел. zagoyal [unilan, [waral ra]unarel. 7. ЧIалгIаде хьвадулеб гьойда я гьецIцIо речIчIула, я тIил кьабула. zalfade %wafuleb hoyda ya he~o reZula, ya Til pabula. 8. ЧIалгIарав гьудул гьитIинабго налъукье ккезе гьаве. zalfaraw hudul hiTinabgo na;upe Ke#e hawe. 9. ЧIалгIен тун, пикру цIцIани, цIцIан битIаралде ккола. zalfen tun, _ikru ~ani, ~an buTaralde Kola. 10. ЧIалу хIобоцца ккола, гIадан кваницца ккола. zalu \oboCa Kola, fadan kwaniCa Kola. 11. ЧIамун кьураб жоялълъул гьуинлъи букIунаро. zamun purab $oya:ul huin;i bujunaro. 12. ЧIам-чIам гьечIеб дам-дам. zam-zam hezeb dam-dam. 13. ЧIам-чIам гьечIелълъуб дам-дамги букIунареб. zam-zam heze:ub dam-damgi bujunareb. 14. ЧIанда хIаллъани, хIалтIи дагьлъула. zanda \al;ani, \alTi dah;ula. 15. ЧIахъаги гIагарлъи, ретIел ретIине кколареб, квен кьезе кколареб, къваригIараб къоялълъ батулеб. za]agi fagar;i, reTel reTine Kolareb, kwen pe#e Kolareb, qwarifarab qoya: batuleb. 16. ЧIахъаги ункъго бер, бахъаги кIиго бер! za]agi unqgo ber, ba]agi jigo ber! Гьеб буго рорчIухъабазул хIакъалълъулI. «ВорчIухъан цо вугони, – ян абулебила бацIицца, – гьесс кIиябго бер жиб бачIунеб рахъалдасса нахъе босуларила. ВорчIухъан кIиго вугони, гьел, цоцазде руссун, гаргадулила, жиндие ссанагIат кколила, гьезул ункъо берги тохх гьабун, гIиялълъе борчIизе». heb bugo rorzu]aba#ul \aqa:u/. «worzu]an co wugoni, - yan abulebila ba`iCa, - heS jiyabgo ber $ib bazuneb ra]aldaSa na]e bosularila. worzu]an jigo wugoni, hel, coca#de ruSun, gargadulila, $indiye Sanafat Kolila, he#ul unqgo bergi to{ habun, fiya:e borzi#e». 17. ЧIахIил бусен тедал, гIакъил лIугьарав. za\il busen tedal, faqil /uharaw. 19. ЧIвазе гIайиб бокьани, гIайиб ссундаго чIвазе бегьулеб. zwa#e fayib bopani, fayib Sundago zwa#e behuleb. Эменги васги унел рукIанила, ццебе къотIун хIамагун, сапаралълъ. Щванила гьел цо росулIе. Росдал годекIаниссан унаго, гьезда рагIанила гIадамаз жидедего гIайиб гьабулеб, балагьейила цо, саламатаб хIама бугила ццебе къотIун, цоявгIаги тIадги рекIинчIого! emengi wasgi rujanila, Cebe qoTun \amagun, sa_ara:. &wanila hel co rosu/e. rosdal godejaniSan unago, he#da rafanila fadama# $idedego fayib habuleb, balaheyila co, salamatab \ama Cebe qoTun, coyawfagi Tadgi rejinzogo! РосулIа къватIире лIугьараб меххалълъ, инссуцца васассда абунила - гьадара годекIанир рукIарал чагIаз нилIеде гIайиб гьабунила, тIадги рекIинчIого, чIобогояб хIама ццебе къотIунилан. Вилълъайила, дир вас, мун хIамида рекIайила, жив лъелго вилълъинила. Вас хIамида рекIанила, эмен ххаду-ххадув вилълъанила. rosu/a qwaTire /uharab me{a:, inSuCa wasaSda abunila - hadara godejanir rujaral xafa# ni/ede fayib habunila, Tadgi rejinzogo, zobogoyab \ama Cebe qoTunilan. wi:ayila, dir was, mun \amida rejeyila, $iw ;elgo wi:inila. was \amida rejanila, emen {adu-{aduw wi:anila. Гьедин унаго, гьел щванила цоги росулIе. Саламги кьун, годекIаниссан къотIун унел рукIанила гьел. Гьел ццересса рорчIилалдего, годекIанир рукIарал чагIаз абулеб рагIанила, балагьейила цо гIолохъанчияссул намус гьечIолъи, херав чиги лъелго вилълъинавун, живго хIамида рекIун вугила. hedin unago, hel &wanila cogi rosu/e. salamgi pun, godejaniSan qoTun unel rujanila hel. hel CereSa rorzilaldego, godejanir rujaral xafa# abuleb rafanila, balaheyila co folo]anxiyaSul namus hezo;i, [eraw xigi ;elgo wi:inawun, $iwgo \amida rejun wugila. РосулIа къватIире лIугьаралго, васасс инссуда абунила, эменин, гьадал годекIанир рукIарал чагIаз нилIеде гIайиб гьабунин, мун лъелго, дун хIамида рекIунилан. РачIайила дун лъелго, мун рекIун рилълъине. Вас рещтIанила, хIамида эмен рекIанила. rosu/a qwaTire /uharalgo, wasaS inSuda abunila, emenin, hadal gojanir rujaral xafa# ni/ede fayib habunin, mun ;elgo, dun \amida rejunilan. razayila dun ;elgo, mun rejun ri:ine. was re&Tanila, \amida emen rejanila. Гьедин унаго, щванила цоги росулIе. ГодекIанир ратарал гIадамазе саламги кьун, унел рукIанила гьал. Гьеб меххалдаги рагIанила гьазда, балагьейин кIудияв чияссул яхI гьечIолъиялълъухъ! КвергIанассеб лъимерги гIодоссан билълъинабун, живго вугила хIамида рекIун! hedin unago, &wanila cogi rosu/e. godejanir rataral fadama#e salamgi pun, unel rujanila hal. heb me{aldagi rafanila ha#da, balaheyin judiyaw xiyaSul ya\ hezo;iya:u]! kwerfanaSeb ;imergi fodoSan bi:inabun, $iwgo wugila \amida rejun! РосулIа къватIире лIугьингун, васассги инссуццаги хIукму гьабунила хIамида кIиялго рекIине. Гьедин рекIун унел рукIарал гьал щванила цоги росулIе. Ратарал гIадамазе саламги кьун, годекIан къотIун унел рукIанила. Гьанжеги рагIанила гьезда гIадамаз абулеб, балагьейила, гьагъал чагIазул гурхIел гьечIолъи! Цо хIамида саламатав кIиго чи вугила рекIун! rosu/a qwaTire /uhingun, wasaSgi inSuCagi \ukmu habunila \amida jiyalgo rejine. hedin rejun unel rujaral hal &wanila cogi rosu/e. rataral fadama#e salamgi pun, godejan qoTun unel rujanila. han$egi rafanila he#da fadama# abuleb, balaheyila, haval xafa#ul gur\el hezo;i! co \amida salamataw jigo xi wugila rejun! РосулIа къватIире лIугьингун, инссуццаги васассги хIукму гьабунила, кIиялго лIугьун, хIамаги баччун, рилълъине. Гьедин унаго, гьел щванила цоги росулIе. ГIадамазе саламги кьун, годекIаниссан унел рукIанила гьал. Гьазда рагIанила гьенир рукIараз абулеб - «Гьал чагIазул ахIмакълъи бихьулищ? КIиязго баччун хIамагун, лъелго унел руго!» Гьеб меххалда инссуцца васассда абунила - - Балагьея, дир вас, гIайиб чIвазе бокьани, гIадамаз гIайиб ссундаго чIвалеб буго. rosu/a qwaTire /uhingun, inSuCagi wasaSgi \ukmu habinila, jiyalgo /uhun, \amagi baXun, ri:ine. hedin unago, hel &wanila cogi rosu/e. fadama#e salamgi pun, godejaniSan unel rujanila hal. ha#da rafanila henir rujara# abuleb - «hal xafa#ul a\maq;i bi%uli&? jiya#go baXun \amagun, ;elgo unel rugo!» heb me{alda inSuCa wasaSda abunila - - balaheya, dir was, fayib zwa#e bopani, fadama# fayib Cundago zwaleb bugo. 20. ЧIван гурони гъунареб пихъ чIван гъинабизе ккола. zwan guroni vunareb _i] zwan vinabi#e Kola. 21. ЧIван хвейги гIид буго гIолохъабазе, гIалам урхъараб цIцIар нахъе бугони. zwan [weygi fid bugo folo]aba#e, falam ur]arab ~ar na]e bugoni. 22. ЧIимигIаб бакIалдассанила кварги тIолеб. zimifab bajaldaSanila kwargi Toleb. 23. ЧIобого бакъ щвараб гIела, гIадада ххасел араб гIела. zobogo baq &warab fela, fadada {asel arab fela. 24. ЧIобого вачIарав чи чIобого уна. zobogo wazaraw xi zobogo una. 25. ЧIобого кьолеб жо букIунареб, боцIцIи босун Аллагь вачIунарев. zobogo poleb $o bujunareb, bo~i bosun allah wazunarew. 26. ЧIобого щвараб гьагIу гьацIцIудасса гьуинаб. zobogo &warab hafu ha~udaSa huinab. 27. ЧIобогояб бетIералълъ боххдузе гIазаб кьола. zobogoyab beTera: bo{du#e fa#ab pola. 28. ЧIобогояб ботIрое цIураб кисаялълъ кумек гьабулареб. zobogoyab boTroye `urab kisaya: kumek habulareb. 29. ЧIобогояб кини кIибикIулареб. zobogoyab kini jibijulareb. 30. ЧIобогояб къвачIил къвахьи кIудияб, чIобогояб ботIрол рецц-бакъ кIудияб. zobogoyab qwazil qwa%i judiyab, zobogoyab boTrol reC-baq judiyab. 31. ЧIобогояб чванта гьудулассеги бокьулареб. zobogoyab xwanta hudulaSegi bopulareb. 32. ЧIагого хвел босуге, хвечIого мусру баге. zagogo [wel bosuge, [wezogo mustu bage. 33. ЧIобогояб бетIер – хIатIазе гIазаб. zobogoyab beTer - \aTa#e fa#ab. 34. ЧIухIи хIебтилI букIунеб. zu\i \ebti/ bujuneb. 35. ЧIухIи хIелкие те, хIинкъи гIанкIкIие те. zu\i \elkiye te, \inqi fanJiye te. 36. ЧIурканлъиялълъул цIцIар къваригIарав вакъварав ГIиса гIадин. zurkan;iya:ul ~ar qwarifaraw waqwaraw fisa fadin. ГIисае бокьун букIун буго, я ХIажимурадил гIадаб бахIарчилъиялълъул ялъуни Буртинаялдасса Гъайирбегил гIадаб бакьулIа чIурканлъиялълъул цIцIар босизе. ХIужимурадил гIадаб цIцIарги бигьаго щолеб жо батичIого, ГIисацца жигар бахъун буго рачлицца чехь данде къазабизе. fisaye bopun bujun bugo, ya \a$imuradil fadab ba\arxi;iya:ul ya;uni burtinayaldaSa vayirbegil fadab bapu/a zurkan;iya:ul ~ar bosi#e. \a$imuradil fadab ~argi bihago &oleb $o bayizogo, fisaCa $igar ba]un bugo raxliCa xe% dande qa#abi#e. ГIисал гьеб захIматалълъул хIассил ккун буго гIадамаз жиндаго вакъварав ГIисайилан тIокIцIцIар лъейги аваданав мадугьаласс жиндего гьал кочIол рагIаби рекъезариги, “Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, ГIакълу бугеб цIцIуяб жо ГIисаеги инаро”. fisal heb #a\mata:ul \aSil Kun bugo fadama# $indago waqwaraw fisayilan Toj~ar ;eygi awadanaw maduhalaS $indego hal kozol rafabi reqe#arigi, ";imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fisayegi inaro". 37. ЧIухIараб хIелеко хIарщулI къан холеб. zu\arab \eleko \ar&u/ qan [oleb. 38. ЧIухIарав хIакимассдассаги цIунаги, хIулараб тIагъуралдассаги цIунаги, цIцIуяб бугъидассаги цIунаги. zu\araw \akimaSdaSagi `unagi, \ularab TavuraldaSagi `unagi, ~uyab buvidaSagi `unagi. 39. ЧIухIарав хIакъирлъула, хIалимав кIодолъула. zu\araw \aqir;ula, \alimaw jodo;ula. 40. ЧIухIарав чияссда цадахъ рекIун иналдасса гIадатав чиги ваччун инго лълъикI. zu\araw xiyaSda cada] rejun inaldaSa fadataw xigi waXun ingo :ij. 41. ЧIухIи бичун босизе кколареб. zu\i bixun bosi#e Kolareb. 42. ЧIухIуге, чIчIегIераб ракьалдайин мун лъезе вугев. zu\uge, Zeferab rapaldayin mun ;e#e wugew. 43. ЧIухIи хIатIикье кколеб, бахIарчилъи тIад кколеб. zu\i \aTipe Koleb, ba\arxi;i Tad Koleb. 44. ЧIухIиялълъги вакъиялълъгийила КъурбангIали хварав. zu\iya:gi waqiya:giyila qurbanfali [waraw.

Хъ ] 1. Хъаба бекани, дур нахлъидал гIодобе унеб. ]aba bekani, dur na[;idal fodobe uneb. 2. Хъаба цIечIеб меххалълъ, лълъим чвалххолеб, къвачIа цIечIеб меххалълъ, цIулакьо гъваргъвадулеб. ]aba `ezeb me{a:, :im xwal{oleb, qwaza `ezeb me{a:, `ulapo vwarvwaduleb. 3. Хъабахъ бегун кьаралъула, чи вегани, вакъуцца хола. ]aba] begun para;ula, xi wegani, waquCa [ola. 4. Хъабидасса махI жаниб бугеб жоялълъулила букIунеб. ]anidaSa ma\ $anib bugeb $oya:ulila bujuneb. 5. Хъабчида рекъараб рукъи камуларебила. ]abxida reqarab ruqi kamularebila. 6. Хъабчида чIартил рукъиги баге, чIартида къохьол рукъиги баге. ]abxida zartil ruqigi bage, zartida qo%ol ruqigi bage. 7. Хъабчил къвалалда къого рукъи барав. ]abxil qwalalda qogo ruqi baraw. 8. ХъабчилIгийила багьадур ватулев. ]abxi/giyila bahadur watulew. 9. Хъаз мадугьалассул лълъикIаблъун бихьулеб, лъимал нилIерго лълъикIаллъун рихьулел. ]a# maduhalaSul :ijab;un bi%uleb, ;imal ni/ergo :ijal;un ri%ulel. 10. Хъазида ххадуб балагьун ххутIараб цер гIадин. ]a#ida {adub balahun {uTarab cer fadin. Цо нухалълъ царахъе кквезе щванила хъаз. Гьелде бер-ракIго щвечIого, хьимулаго царацца гьикъанила. - Масала, духъе дун щун букIарабани, щиб дуцца гьабизе букIараб? - Аллагьассе баркалаги кьун, рецц-бакъ гьабилаан. - Диццаги гьабилищхха цо Аллагьассе рецц-бакъ? – ан царацца кIал рагьарабго, хъаз боржун анила. Гьаб жакъаги бугила цер, гьакIкIан кIалгун, хъазида ххадуб балагьун ххутIун. co nu[a: cara]e Kwe#e &wanila ]a#. helde ber-rajgo &wezogo, %imulago caraCa hiqanila. - masala, du]e dun &un bujarabani, &ib duCa habi#e bujarab? - allahaSe barkalagi pun, reC-baq habilaan. - diCagi habili&{a co allahaSe reC-baq? - an caraCa jal raharabgo, ]a# bor$un anila. hab $aqagi bugila cer, haJan jalgun, ]a#ida {adub balahun {uTun. 12. Хъазил къенероги хханассул чвантаги кидаго цIолареб. ]a#il qenerogi {anaSul xwantagi kidago `olareb. 13. Хъазихъего къвакъвадун, къадкил кIал бихъарабила. ]a#i]ego qwaqwadun, qadkil jal bi]arabila. 14. Хъал хисунилан, борхьил гIамал хисуларебила. ]al [isunilan, bor%il famal [isularebila. 15. Хъалалълъ бугессда рекIелI бугессул унти лъалареб. ]ala: bugeSda reje/ bugeSul unti ;alareb. 16. Хъалиян кье цIцIалев чияссе, хъирим къачIазабе лъалев чияссда. ]aliyan pe ~alew xiyaSe, ]irim qaza#abe ;alew xiyaSda. 17. ХъантIарав, ракьул чохьонив лъуниги, гIорцIцIуларевила. ]anTaraw, rapul xo%oniw ;unigi, for~ularewila. 18. Хъаравуллъи ккун араб щвартI сагIаталдасса ххалатаб. ]arawul;i Kun arab &warT safataldaSa {alatab. 19. ХъантIарасс хабалI мусруги кIкIунебила. ]anTaraS [aba/ musrugi Junebila. 20. Хъассизе бокьун буго – малъал гьечIо, хъуссизе бокьун буго - цаби гьечIо. ]aSi#e bopun bugo - ma;al hezo, ]uSi#e bopun bugo - cabi hezo. 21. Хъат чIвазеги – кIиго квер. ]at zwa#egi - jigo kwer. 22. Хъат цIун, цIцIам чIчIикIарасс, гел цIцIун, лълъим гьекъолеб. ]at `un, ~am ZijaraS, gel ~un, :im heqoleb. 23. Хъатил хъал биццатассул тIеренчехьги биццатаб. ]atil ]al biCataSul Terenxe%gi biCatab. 24. ХъахIаб гIарац чIчIегIераб къоялълъ батулебила. ]a\ab farac Zeferab qoya: batulebila. 25. ХъахIаб рас – херлъиялълъул тIоццебессеб чапар. ]a\ab ras - [er;iya:ul ToCebeSeb xa_ar. 26. ХъахIаб чол чIоло заманалда къай. ]a\ab xol zolo #amanalda qay. 27. ХъахIабги борчIун анила, чIчIегIерабги щвечIила. ]a\abgi borzun anila, Zeferabgi &wezila. 28. ХъахIалда хъахIабан абе, чIчIегIералда чIчIегIерабан абе. ]a\alda ]a\aban abe, Zeferalda Zeferaban abe. 29. ХъахIба гIодулейила, гъванщу елъулейила. ]a\ba foduleyila, vwan&u ye;uleyila. 30. ХъахIбаявги чи гуро, хъантIаравги чи гуро. ]a\bayawgi xi guro, ]anTarawgi xi guro. 31. ХъахIлъун араб мегеж чIчIегIерлъиларо, бицун араб рагIи нахъ буссинаро. ]a\;un arab mege$ Zefer;ilaro, bicun arab rafi na] buSinaro. 32. ХъащтIун рекьи гьабурасс гьабихъ чIвагъ ххине кколеб. ]a&Tun repi haburaS habi] zwav {ine Koleb. 33. Хъвалиссарав вугониги, вокьулев бищунго берцинавила. ]waliSaraw wugonigi, wopulew bi&ungo bercinawila. 34. Хъвараб бихьила, хьараб бачIина. ]warab bi%ila, %arab bazina. 35. Хъвезе кьарияб бокьулеб, квине хIалакъаб бокьулеб. ]we#e pariyab bopuleb, kwine \alaqab bopuleb. 36. Хъвезе оц кьурассе бежизе гьуэр кьечIебила. ]we#e oc puraSe be$i#e huer pezebila. 37. Хъвезе хьихьараб хIайваналълъе ссахI кьуни, къолол багьаяб гьан тIокIлъулеб. ]we#e %i%arab \aywana:e Sa\ puni, qolol bahayab han Toj;uleb. 38. Хъвелилан бицунеб цIцIедасса цIетIе реххараб гIанкIу лълъикIаб. ]welilan bicuneb ~edaSa `eTe re{arab janju :ijab. 39. Хъекь! – ан ахIани, хIамаги боххулебила. (Жибго гьитIинабилан абизе хIамиеги бокьулебила). ]ep! - an a\ani, \amagi bo{ulebila. ($ibgo hiTinabilan abi#e \amiyegi bopulebila). 40. Хъизан гьечIев бихьинчи бессдалассда релълъуна. ]i#an hezew bi%inxi beSdalaSda re:una. 41. Хъизан кIудияб рукъалълъул гъассда рагъ камулареб. ]i#an judiyaw ruqa:ul vaSda rav kamulareb. 42. Хъизаналде гIемер семи буго хъизан данде базаби. ]i#analde femer semi bugo ]i#an dande ba#abi. 43. Хъизаналълъул бетIер – хъизаналълъул вехь, туххумалълъул бетIер – туххумалълъул вехь. ]i#ana:ul beTer - ]i#ana:ul we%, tu{uma:ul beTer - tu{uma:ul we%. 44. Хъизаналълъул гьуинлъи – рукъалълъул ххазина. ]i#ana:ul huin;i - ruqa:ul {a#ina. 45. Хъизаналълъул гIайибал гIадамазе хъирщуге. ]i#ana:ul fayibal fadama#e ]ir&uge. 46. Хъизаналълъул лълъикIлъи буго гьитIиназ кIудиязул хIурмат гьаби, тIассан араб лълъикIлъи буго, кIудияз гьитIиназулги гьабуни. ]i#ana:ul :ij;i bugo hiTina# judiya#ul \urmat habi, TaSan arab :ij;i bugo, judiya# hiTina#ulgi habuni. 47. Хъизаналълъул цо чияссда чIвараб гIайиб – хъизаналдаго чIвараб гIайиб, росдал цо чияссда чIвараб гIайиб – росдадаго чIвараб гIайиб. ]i#ana:ul co xiyaSda zwarab fayib - ]i#analdago zwarab fayib, rosdal co xiyaSda zwarab fayib - rosdadago zwarab fayib. 48. Хъизаналълъулгун гьоркьоблъи бекиялда хIинкъараб хоно гIадин цIунизе кколебила. ]i#ana:ulgun horpob;i bekiyalda \inqarab [ono fadin `uni#e Kolebila. 49. Хъирим кьвагье, кIкIуй бетизегIан, ххвалчен кьабе, бекизегIан. ]irim pwahe, Juy beti#efan, {walxen pabe, beki#efan. 50. Хъирисс бараб чу хъирисс бараб чода лIулIадулеб. ]iriS barab xu ]iriS barab xoda /u/aduleb. 51. Хъирмида месед рекъолеб, хьагида гъалай рекъолеб. ]irmada mesed reqoleb, %agida valay reqolareb. 52. ХъирщутIасса хъабщутIе кканила. ]ir&uTaSa ]ab&uTe Kanila. 53. Хъорссокидассан – хъирисс, хIалихьатидассан – хIалихьалъи. ]orSokidaSan - ]iriS, \ali%atidaSan - \ali%a;i. 54. Хъорссол букари тIагIуна, хIокIицца хъассани, гIадамассул ццин нахъ буссуна, берцинаб рагIи бицани. ]orSol bukari Tafuna, \ojiCa ]aSani, fadamaSul Cin na] buSuna, bercinab rafi bicani. 55. Хъорщода лъун букIинеги тIагIел лълъикIаб бокьулеб. ]or&oda ;un bujinegi Tafel :ijab bopuleb. 56. Хъорщода лъураб меххалълъ гIадин, чи витIуларев. ]or&oda ;urab me{a: fadin, xi wiTularew. 57. Хъорщода сокIкIараб гIелму гIелму кколареб, гIелму букIине ккола каранда жаниб. ]or&oda soJarab felmu felmu Kolareb, felmu bujine Kola karande $anib. 58. Хъубаб гIанкIуялълъ бацIцIадаб хоно гьабулареб. ]ubab fanjuya: ba~adab [ono habulareb. 59. Хъубаб иццул бацIцIадаб лълъим букIунареб. ]ubab iCul ba~adab :im bujunareb. 60. Хъубаб ретIел чурун бацIцIалъула, хъубаб ракI ссунццаго бацIцIалъуларо. ]ubab reTel xurun ba~a;ula, ]ubab raj SunCago ba~a;ularo. 61. Хъубаб хIориниссан бацIцIадаб лълъим чваххулареб. ]ubab \oriniSan ba~adab :im zwa{ulareb. 62. Хъубухъун беге, хъалалълъан бекье. ]ubu]un bege, ]ala:an bepe. 63. Хъуй гIемерлъулеб, гIакълу дагьаб бугони. ]uy femer;uleb, faqlu dahab bugoni. 64. Хъукь бекьараб бугIаялдасса ццудун бекьараб богIол накку лълъикIаб (хъукьаб бугIаялдасса ццудунаб сусур лълъикIаб). ]up beparab bufayaldaSa Cudun beparab bofol naKu :ijab (]upab bufayaldaSa Cudunab susur :ijab). 65. Хъулухъ щварав падарассдассаги, гIи гIемерав тIомурассдассаги, лълъади ячине гIурав кьаналассдассаги цIунагийила. ]ulu] &waraw _adaraSdaSagi, fi femeraw TomuraSdaSagi, :adi yaxine furaw panalaSdaSagi `unagiyila. 66. Хъулухъал хисанагIан гIамал-ххассиятги хисарав. ]ulu]al [isanafan famal-{aSiyatgi [isaraw. 67. Хъун реххараб чахъдае ччукIи захIмалъулареб, иман гьечIеб черххалда нич-намус букIунареб. ]un re{arab xa]daye Xuji #a\ma;ulareb, iman hezeb xer{alda nix-namus bujunareb. 68. Хъурмицца хъурмил гIамал толареб. ]urmiCa ]urmil famal tolareb. 69. Хъурмицца хъурмил гьан кунареб, гIадамасс гIадамассул гьан кваналеб. ]urmiCa ]urmil han kunareb, fadamaS fadamaSul han kwanaleb. 70. Хъутаналда гIи тIагIани, бетIерлъи тIехIаб гъвалицца гьабулеб. ]utanalda fi Tafani, beTer;i Te\ab vwaliCa habuleb.

Н n На бокьарассе – на, никIкI бокьарассе – никIкI. na boparaSe - na, niJ - boparaSe - niJ. На лълъикIаб ссунтIур ххалатаб, гIака лълъикIаб гьанарачIчI ххалатаб. na :ijab SunTur {alatab, faka :ijab hanaraZ {alatab. На тIогьода чIчIола, тIутI къеда чIчIола. na Tohoda Zola, TuT qeda Zola. На – тIогьоде, тIутI – гъоссоде. na - Tohode, TuT - voSode. Нагагь жиб хванани, гIадамал лълъиццадай къосинарилаян ургъел чIванила хераб щайтIаналда. МахIги ургъел чIвагейин, мун хвани, гьел къосинаризе желкьал ругелъулан абурабила гьелълъул россасс. nagah $ib [wanani, fadamal :iCaday qosinarilayan urvel zwanila [erab &ayTanalda. ma\gi urvel zwageyin, mun [wani, hel qosinari#e $elpal ruge;ulan aburabila he:ul roSaS. Нагагь ккелеб лъаларилан, лъабго хьит гьабизабурабила. nagah Keleb ;alarilan, ;abgo %it habi#aburabila. Нагагьаб балагьалдассаги цIунаги, заман щвечIеб хвелалдассаги цIунаги. nagahab balahaldaSagi `unagi, #aman &wezeb [welaldaSagi `unagi. Наги тIутIги цадахъ хIалтIуларел. nagi TuTgi cada] \alTularel. Нагизил къватIал руччун рукIаго, роцIцIаде божи лъоге. nagi#il qwaTal ruXun rujago, ro~ade bo$i ;oge. НагIадалаялълъул бетIер чIахъаги! nafadalaya:ul beTer za]agi! Надиршагьассул боял кутакал, чабхъенал гьаризе магIарулал цIакъал. nadir^ahaSul boyal kutakal, xab]enal hari#e mafarulal `aqal. Наиб аралълъуссан нукарги ине кколевила. naib ara:uSan nukargi ine Kolewila. ГIарахъмегIер къотIун, цо росулIе берталIе унел рукIанила наибги гьессул нукарги. Наиб ригь арав чи вукIанила, нукарин абуни гIолохъанчи вукIанила. Анила къоги, щванила сордоги. fara]mefer qoTun, co rosu/e berta/e unel rujanila naibgi heSul nukargi. naib rih araw xi wujanila, nukarin abuni folo]anxi wujanila. anila qogi, &wanila sordogi. Ццеве-ццеве наибги, ххаду-ххадув нукарги вукIанила. Цо заманалдассан гьал цо хIоринире кканила. Чанго гали лълъелIан тIамун ххадуб, наибасс абунила. Cewe-Cewe naibgi, {adu-{aduw nukargi wujanila. co #amanaldaSan hal co \orinire Kanila. xango gali :e/an Tamun {adub, naibaS abunila. - Я вацц, дунни канлъи бихьичIого, ккун ватилин хIориниве. ГIолохъанав мунгIаги кин гьаниве ккарав? - ua waC, dunni kan;i bi%izogo, Kun watilin \oriniwe. folo]anaw munfagi kin haniwe Karaw? Нукарасс абунила, Наиб аралълъуссан нукарги ине ккола! – ян. nukaraS abunila, naib ara:uSan nukargi ine Kola! - yan. Найицца тIегь кванала, ТIотIоцца гъвесс кванала. ГъоссолI букIун тIотIоцца ТIогьолI бугеб наялде, Дун лъаларищ, гьвел роццан, Рогьо къабихIаб бала. nayiCa Teh kwanala, ToToCa vweS kwanala. voSo/ bujun ToToCa Toho/ bugeb nayalde, dun ;alari&, hwel roCan, roho qabi\ab bala. Кицилъун лIугьарал гьал мухъал руго пасихIлъиялълъул цIцIар арав Инххосса ГIалихIажияссул. Гьесс гьал рагIаби абун руго, кIал квешай мадугьалалълъ, рогьоги бан, цIакъго жив инжит гьавураб меххалълъ. НаккдалI баххчун варани тIубаларо. naKda/ ba{xun warani Tubalaro. НаккдалI каржин къинлъарабила, ххарилI борохь къинлъарабила. naKda/ kar$in qin;arabila, {ari/ boro% qin;arabila. Накку гьечIеб гьороре къадакаби унаро, гIатI-тIехх гьечIеб къвачIиде гIункIкIаз къассд гьабуларо. naKu hezeb horore qadakabi unaro, faT-Te{ hezeb qwazide funJa# qaSd habularo. Накку хъирщун, мугь бищун, Наккдагьороб букIаго, ТIил речIчIун, бохх бекана, Жул речIчIун, бер бахъана. naKu ]ir&un, muh bi&un, naKdahorob bujago, Til reZun, bo{ bekana, $ul reZun, ber ba]ana. Наку щвараб меххалълъ щибго кьурдула. naku &warab me{a: &ibgo purdula. НакIкI гьечIого цIцIад балареб, цIцIорол гIор щвечIого хур бачIунареб. naJ hezogo ~ad balareb, ~orol for &wezogo [ur bazunareb. НакIкIаз тIанчIи риччани, кьерхен ххалалъулеб. naJa# Tanzi riXani, per[en {ala;uleb. НакIкIал тIад тIупараб кьурул гIус гIадин. naJal Tad Tu_arab purul fus fadin. НакIкIигъотIода пихъ бижуларо. naJivoToda _i] bi$ularo. НакIкIикартIиниссан бакъ баккиларо, къарумассдассан жо баккиларо. naJikarTiniSan baq baKilaro, qarumaSdaSan $o baKilaro. НакIкIицца цIцIадги бакI бихьун гурони кьолареб, бакъул канлъиги киназего бащад щолареб. naJiCa ~adgi baj bi%un guroni polareb, baqul kan;igi kina#ego ba&ad &olareb. Налъи бецIичIого доб дунялалде аравги, кIудияб мунагьги гьабун арав чийила. na;i be`izogo dob dunyalalde arawgi, judiyab munahgi habun araw xiyila. Налъи бугев къурав, къо бугев бергьарав. na;i bugew quraw, qo bugew berharaw. Налъи бугелълъубе кьезе кIоларев, кьвагьи бугелълъуве ине кIоларев. na;i buge:ube pe#e jolarew, pwahi buge:uwe ine jolarew. Налъи гьабизе бигьаяб жо бугоан, бецIизе кколеб къо бачIунаребани. na;i habi#e bihayab $o bugoan, be`i#e Koleb qo bazunarebani. Налъи гьабуна – гьудуллъи хвана. na;i habuna - hudul;i [wana. Налъи гьечIев чи – бечедав чи, дагIба-къецц гьечIеб рукъ – рагьараб алжан. na;i hezew xi - bexedaw xi, dafba-qeC hezeb ruq - raharab al$an. Налъи тIубан хварав алжаналълъуве реххулевила. na;i Tiban [waraw al$ana:uwe re{ulewila. Налъи холареб, би бакъвалареб. na;i [olareb, bi baqwalareb. Налъуе босулареб рагIи, гIадан божулареб гIумру. na;uye bosulareb rafi, fadan bo$ulareb fumru. Налъукье ккарав эмен васассеги вокьуларев. na;upe Karaw emen wasaSegi wopularew. Налъул берцинлъи бецIийила. na;ul bercin;i be`iyila. Налъул хIуби бекулареб. na;ul \ubi bekulareb. Налъуцца чи бечелъуларев, бичалълъ рукъ ццебетIолареб. na;uCa xi bexe;ularew, bixa: ruq CebeTolareb. Намус билизегIан бетIер ками лълъикI. namus bili#efan beTer kami :ij. Намус бичани, мун чи вукIунарев, чилъи хвани, дур багьа букIунареб. namus bixani, mun xi wujunarew, xi;i [wani, dur baha bujunareb. Намус гьечIеб черххалдассаги цIунаги, чи божулареб гIумруялдассаги цIунаги. namus hezeb xer{aldaSagi `unagi, xi bo$ulareb fumruyaldaSagi `unagi. Намусалда хъубаб тIанкI лъезе тоге, нахъе бацIцIине захIмалъула. namusalda ]ubab Tanj ;e#e toge, na]e ba~ine #a\ma;ula. Намусалълъе нугI хIажалъуларебила. namusa:e nuf \a$a;ularebila. Намусалълъул лагълъунги напсалълъул хханлъунги вукIине ккола бихьинчи. namusa:ul lav;ungi na_sa:ul {an;ungi wujine Kola bi%inxi. 44. Намусги цIунани, черххги цIунани, чияр ракI релълъараб къо бачIунареб. namusgi `unani, xer{gi `unani, xiyar raj re:arab qo bazunareb. 45. Напакъа ххараб сордо – ххинкIал чIахIияб сордо. na_aqa {arab sordo - {injal za\iyab sordo. 46. Насибалдасса ратIалъиларо, гIажалалдасса ххвассарлъиларо. nasibaldaSa raTa;ilaro, fa$alaldaSa {waSar;ilaro. 47. Насслу гьечIев эмен – гьан гьечIеб ракьа. naSlu hezew emen - han hezeb rapa. 48. Нах гIемерлъунилан, карщ холареб. na[ femer;unilan, kar& [olareb. 49. Нах дараялда бахунге, къохьода бахе, ссадакъа бечедазе кьоге, мискинзабазе кье. na[ darayalda ba[unge, qo%oda ba[e, Sadaqa bexeda#e poge, miskin#aba#e pe. 50. Нах кваниги – хIажатххана, хIан кваниги – хIажатххана. na[ kwanigi - \a$at{ana, \an kwanigi - \a$at{ana. 51. Нах тIад кколеб, риди гъоркь кколеб. na[ Tad Koleb, ridi vorp Koleb. 52. Нахуда букIараб гьой чуруде ккани, чури хIехьолеб, чуруда букIараб гьой нахуде ккани, нах хIехьолареб. na[uda bujarab hoy xurude Kani, xuri \e%oleb, xuruda bujarab hoy na[ude Kani, na[ \e%olareb. 53. НахулI букIараб гел лълъелI чIчIарабила, лълъелI букIараб гел нахулI чIчIечIебила. na[u/ bujarab gel :e/ Zarabila, :e/ bujarab gel na[u/ Zezebila. 54. НахулIе квер биччарай, квасулIе бохх биччарай. na[u/e kwer biXaray, kwasu/e bo{ biXaray. 55. Нахъ буссун дудаго речIчIулеб чIор реххуге. na] buSun dudago reZuleb zor re{uge. 56. Нахъа букIунеб куйдасса кодоб бугеб гIечго лълъикI. na]a bujuneb kuydaSa kodob bugeb fexgo :ij. 57. Нахъа мунго рекIекълъулеб рагIи бицунге. na]a mungo rejeq;uleb rafi bicunge. 58. Нахъа ххутIараб боцIцIи бацIицца чIвалеб. na]a {uTarab bo~i ba`iCa zwaleb. 59. Нахъарукъалда рахал гьечIев (рагIи жаниб лъезе кIоларев чи). na]aruqalda ra[al hezew (rafi $anib ;e#e jolarew). 60. Нахъассан кIалъалев чи камуларев, чорокаб мацIцI камулареб. na]aSan ja;alew xi kamularew, xorokab ma~ kamulareb. 61. Нахъассан чухъа ккурассул чухъил квенчIчIел дуццаги ккве. na]aSan xu]a KuraSul xu]il kwenZel duCagi Kwe. 62. Нахъе бахъа, мискинлъи, диеги бакI биччаян абурабила чахъдацца. na]e ba]a miskin;i, diyegi baj biXayan aburabila xa]daCa. ВукIун вуго цо мискинчи. Гьессул рукъалълъул ункъабго бокIонги ккун букIун буго мискинлъиялълъ. Гьесс босун буго цо чахъу. Цо заманалдассан чахъдацца абун буго бокIон ккун чIчIараб мискинлъиялда. wujun wugo co miskinxi. heSul ruqa:ul unqabgo bojongi Kun bujun bugo miskin;iya:. heS bosun bugo co xa]u. co #amanaldaSan xa]daCa abun bugo bojon Kun Zarab miskin;iyalda. - Нахъе бахъа гьенисса, гьеб бакI дие дунго гIодоб чIчIезе къваригIун буго, – ян. Мискинлъи къватIибе ун буго. Цоги бокIоналде унги, чахъдацца абун буго, жиндир тIанчIиеги бакI теян. Нахъеги жиндирго нухиялълъе, ххадубги тIанчIил нухиялълъе цо-цоккун бокIналги рахъулаго, гьелълъ мискинлъи киссаго нахъе гъун буго. - na]e ba]a heniSa, heb baj diye dungo fodob Ze#e qwarifun bugo, - yan. miskin;i qwaTibe un bugo. cogi bojonalde ungi, xa]daCa abun bugo, $indir Tanziyegi baj teyan. na]egi $indirgo nu[iya:e, {adubgi Tanzil nu[iya:e co-coKun bojnalgi ra]ulago, he: miskin;i kiSago na]e vun bugo. 63. Нахъе валагьун, гьури биччай, ццеве валагьун, гьорчо биччай. na]e walahun, huri biXay, Cewe walahun, horxo biXay. 64. Нахъе лъуна – батана, бичун ана – камуна. na]e ;una - batana, bixun ana - kamuna. 65. Нахъе лъураб жо лъималазегIаги батулеб. na]e ;urab $o ;imala#efagi batuleb. 66. Нахъе нух къокъаб букIунебила. na]e nu[ qoqab bujunebila. 67. Нахъе тараб квен катицца унеб. na]e tarab kwen katiCa uneb. 68. Нахъе тараб порччое гьобол лълъикIав вачIунев. na]e tarab _orXoye hobol :ijaw wazunew. 69. Нахъе цIцIодорлъизе бихьараб батагиян абурабила царацца бацIида. na]e ~odor;i#e bi%arab batagiyan aburabila caraCa ba`ida. 70. Нахъеги рагьизе кколеб рагьу бекиледухъ къаге. na]egi rahi#e Koleb rahu bekiledu] qage. 71. Нахъеккей – нич. na]eKey - nix. 72. Нахъияссул хIетI ххеххаб, тушманассул квер ххеххаб. na]iyaSul \eT {e{ab, tu^manaSul kwer {e{ab. 73. Нахърател гьечIого, гьабураб дунял – бухъулаго квараб къвали. na]ratel hezogo, haburab dunyal - bu]ulago kwarab qwali. 74. Нахърател лъимал гIиссин рукIаго гьабе. na]ratel ;imal fiSin rujago habe. 75. НацIцI чIвазе зар къваригIунареб. na~ zwa#e #ar qwarifunareb. 76. НацIцIал гъана, тIигьа бана. na~al vana, Tiha bana. 77. НацIцIида ццин бахъун, цIцIаха цIадае реххулареб. na~ida Cin ba]un, ~a[a `adaye re{ulareb. 78. НацIцIие квешезе цIцIаха бухIарабила. na~iye kwe^e#e ~a[a bu\arabila. 79. НацIцIие хIалае хIанкIич бахъараб. na~iye \alaye \anjix ba]arab. 80. НацIцIицца къо гуккараб, къвалуцца бо гуккараб. na~iCa qo guKarab, qwaluCa bo guKarab. 81. Наял рагъила – гьоцIцIо тIагIина, гIадамал рагъила – рукъ тIеренлъила. nayal ravila - ho~o Tafina, fadamal ravila - ruq Teren;ila. 82. Некьида некь бижулеб, мичIчIида мичIчI бижулеб. nepida nep bi$uleb, miZida miZ bi$uleb. 83. НекIо лъимадасса лъимаде бихьулеб букIарабила бадибчIвай, гьанже бадисса бадибе бихьулеб бугила. nejo ;imadaSa ;imade bi%uleb bujarabila badibzway, han$e badiSa badibe bidibe bi%uleb bugila. 84. НекIссияб гIумру анищ, гьанжессеб гIакълу анищ! (НекIссиял сонал анищ, жакъассеб гIакълу анищ!) nejSiyab fumru ani&, han$eSeb faqlu ani&! (nejSiyal sonal ani&, $aqaSeb faqlu ani&!) 85. НекIссияб сон гуро, сонссияб къо гуро. nejSiyab son guro, sonSiyab qo guro. 86. НекIссияб сонги букIунареб, сонссияб къоги букIунареб. nejSiyab songi bujunareb, sonSiyab qogi bujunareb. 87. Нечарав хIажиясс хIеж борххулареб. nexaraw \a$iyaS \e$ bor{ulareb. 88. Нечарассе хIетI кьурав, хIинкъарассе ракI кьурав. nexaraSe \eT puraw, \inqaraSe raj puraw. 89. Нечоларищин мун, гьедигIан цIакъ бади-бадиссан баккун букIинеян абурабила къадкида. Нечани жиндие чед щоларилан абурабила къадкицца. nexolari&in mun, hedifan `aq badi-badiSan baKun bujineyan aburabila qadkiCa. nexani $indiye xed &olarilan aburabila qadkiCa. 90. Нигат бихьун гIамалила, гIамал бихьун жазайила. nigat bi%un famalila, famal bi%un $a#ayila. 91. НигIматазул бетIер-чед, чилъиялълъул бетIер – намус. nifmata#ul beTer-xed, xi;iya:ul beTer - namus. 92. НигIматазул кIулги – мацIцI, балагьазул кIулги – мацIцI. nifamata#ul julgi - ma~, balaha#ul julgi - ma~. 93. «Нижецца бекьана!» – ян абурабила хур бекьулелълъул оцол лIаратIа рещтIараб тIотIоцца. «ni$eCa bepana!» - yan aburabila [ur bepule:ul ocol /araTa re&Tarab ToToCa. 94. Низам гьечIеб бодуе рагъда талихI кьолареб. ni#am hezeb boduye ravda tali\ polareb. 95. НилI кьижаниги, мегъ кьижулареб. ni/ pi$anigi, mev pi$ulareb. 96. НилI кьижидалила царгъинире гIункIкIал раккулел. ni/ pi$idalila carvinire funJal raKulel. 97. «НилI кIиялго ращалъизе, цо анцIго шагьиги тIаде жубай», – ян гьарарабила мискинав вехьасс мегIер-гIалаххго цIураб гIи бугев бечедав чияссда (...мусру босизе камураб 10 шагьи). «ni/ jiyalgo ra&a;i#e, co an`go ^ahigi Tade $ubay», - yan hararabila miskinaw we%aS mefer-fala{go `urab fi bugew bexedaw xiyaSda (...musru bosi#e kamurab 10 ^ahi). 98. НилI рокьуларезда бугIа рихаги. ni/ ropulare#da bufa ri[agi. 99. НилI рокьулел гьурмахъ ралагьулел, рокьуларел ратIлихъ ралагьулел. ni/ ropulel hurma] ralahulel, ropularel raTli] ralahulel. 100. НилI рокьулелги нилIее бокьухъе ххутIаги, нилI рокьуларелги нилIее бокьухъе ххутIаги. ni/ ropulelgi ni/eye bopu]e {uTagi, ni/ ropularelgi ni/eye bopu]e {uTagi. 101. НилI хъурмидасса хIинкъулел ратани, хъумур нилIедасса нусцIцIул хIинкъулеб. ni/ ]urmidaSa \inqulel ratani, ]umur ni/edaSa nus~ul \inquleb. 102. НилI чиялълъуре ани, нилIер хIал чияда лъала, чи нилIеде вачIани, гьессул хIал нилIеда лъала. ni/ xiya:ure ani, ni/er \al xiyada ;ala, xi ni/ede wazani, heSul \al ni/eda ;ala. 103. «НилIги магIарда гIала къинлъун гьарурал чагIи гурелълъулхха», - ян абурабила гIандиссесс. «ni/gi mafarda fala qin;un harural xafi gure:ul{a» - yan aburabila fandiSeS. 104. НилIго нилIехъангойилан абулебила гIатIаххинкIазги. ni/go ni/e]angoyilan abulebila faTa{inja#. 105. НилIго рижараб бакI – ссверун алжан, бакьулI хIеж. ni/go ri$arab baj - Swerun al$an, bapu/ \e$. 106. НилIго херлъаниги, ракI бахIарго букIунебила. ni/go [er;anigi, raj ba\argo bujunebila. 107. НилIеда бихьичIеб беццассда бихьун батулебила, нилIеда рагIичIеб гIинкъассда рагIун батулебила. ni/eda bi%izeb beCaSda bi%un batulebila, ni/eda rafizeb finqaSda rafun batulebila. 108. НилIеда гьикъун гуребила талихIги балагьги бачIунеб. ni/eda hiqun gurebila tali\gi balahgi bazuneb. 109. НилIеда лъалелдасса лъалареб гIемер букIунебила. ni/eda ;aleldaSa ;alareb femer bujunebila. 110. НилIеда лълъикI бихьараб балагьалълъе батула, квешабилан ккарабги лълъикIлъиялде буссуна. ni/eda :ij bi%arab balaha:e batula, kwe^abilan Karabgi :ij;iyalde buSuna. 111. НилIеда ракь кIочани, ракьалда нилIги кIочонел. ni/eda rap joxani, rapalda ni/gi joxonel. 112. НилIеда сон рекъечIони, соналда нилI рекъезе ккола. ni/eda son reqezoni, sonalda ni/ reqe#e Kola. 113. НилIедего цIцIачIеб цIцIахдацца нилI ххинлъуларел ni/edego ~azeb ~a[daCa ni/ {in;ularel. 114. НилIедасса бечедаб бакIалде ригьин гьабиялдасса, гьорода бадире ралагьун, кIущи лълъикIаб. ni/edaSa bexedab bajalde rihin habiyaldaSa, horoda badire ralahun, ju&i :ijab. 115. НилIедасса къварилъиялда вугев чиго ватиладаян гьикъарабила, гамаги гъанкъун, цо хъорщода ххутIарав васасс инссуда. НилIедасса къварилъиялда вугин чIчIужуялълъул рокъов вугев россилан абурабила инссуцца. ni/edaSa qwari;iyalda wugew xigo watiladayan hiqarabila, gamagi vanqun, co ]or&oda {uTaraw wasaS inSuda. ni/edaSa qwari;iyalda wugin Zu$uya:ul roqow wugew roSilan aburabila inSuCa. 116. НилIее бокьараб гуребила букIунеб, Аллагьасс хъварабила. ni/eye boparab gurebila bujuneb, allahaS ]warabila. 117. НилIее гьалулареб хьагиниб гьвел бетIер белъа абе. ni/eye halulareb %aginib hwel beTer be;a abe. 118. НилIее зарал гьечIони, инсан Аллагьасс вижахъе къабул гьавизе кколевила. ni/eye #aral hezoni, insan allahaS wi$a]e qabul hawi#e Kolewila. 119. НилIее кIал кьолев, чияе ракI кьолев гьудулассдасса цIунаги. ni/eye jal polew, xiyaye raj polew hudulaSdaSa `unagi. 120. НилIее пуй гуреб, гьорой хьвай гуреб. ni/eye _uy gureb, horoy %way gureb. 121. НилIее хъвараб чияда бихьулареб. ni/eye ]warab xiyada bi%ulareb. 122. НилIее чед гурев, чияе гурга гурев. ni/eye xed gurew, xiyaye gurew. 123. НилIеего тараб – месед, течIого бицараб – гIарац. ni/eyego tarab - mesed, tezogo bicarab - farac. 124. НилIер балагьалдасса чи цIунаги, чияр балагьалдасса нилI цIунаги. ni/er balahaldaSa xi `unagi, xiyar balahaldaSa ni/ `unagi. 125. НилIер бихьун, чи кантIугеги, чияр бихьун, нилI кантIаги. ni/er bi%un, xi kanTugegi, xiyar bi%un, ni/ kanTagi. 126. НилIер вугони – цIцIодор, чияр вугони – гIабдал. ni/er wugoni - ~odor, xiyar wugoni - fabdal. 127. НилIер гIайиб чияда лъалеб, чияр гIайиб нилIеда лъалеб. ni/er fayib xiyada ;aleb, xiyar fayib ni/eda ;aleb. 128. НилIер гIодизегIан, эбел чияр гIоди лълъикIаб. ni/er fodi#efan, ebel xiyar fodi :ijab. 129. НилIер къвачIицца кквечIеб чияр таргьицца кколареб. ni/er qwaziCa Kwezeb xiyar tarhiCa Kolareb. 130. НилIер кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. ni/er jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 131. НилIер лъимер – гъветI, лъимадул лъимер – пихъ. ni/er ;imer - vweT, ;imadul ;imer - _i]. 132. НилIер хъахIба чияда лъалей, чияр хъахIба нилIеда лъалей (НилIер хъахIба - чияда, чияр хъахIба - нилIеда). ni/er ]a\ba xiyada ;aley, xiyar ]a\ba ni/eda ;aley (ni/er ]a\ba - xiyada, xiyar ]a\ba - ni/eda) 133. НилIер хIалтIудасса Аллагьассул къоял гIемерал. ni/er \alTudaSa allahaSul qoyal femeral. 134. НилIер чехь унтун букIин чияда лъалареб. ni/er xe% untun bujin xiyada ;alareb. 135. НилIер чехьги бугилан, чияр тIеххги бугилан, чохьол чIоло бичуге. ni/er xe%gi bugilan, xiyar Te{gi bugilan, xo%ol zolo bixuge. 136. НилIер чи хвей – тушманассе бертин. ni/er xi [wey - tu^manaSe bertin. 137. НилIер-чияр чи лъазе, чи чIвалареб кьал ккаги, кьолбол гьуинлъи лъазе, холареб унти чIваги. ni/er-xiyar xi ;a#e, xi zwalareb pal Kagi, polbol huin;i ;a#e, [olareb unti zwagi. 138. НилIерабго баххчун, чияраб гьурщун. ni/erabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 139. НилIерабго – чинква, чияраб – курак. ni/erabgo - xinkwa, xiyarab - kurak. 140. НилIерал чияда лъалел, чиярал нилIеда лъалел. ni/eral xiyada ;alel, xiyaral ni/eda ;alel. 141. НилIералго чинква гьарун, чиярал цIулакьо гьарун, хьвадугейила. ni/eralgo xinkwa harun, xiyaral `ulapo harun, %wadugeyila. 142. НилIерго бакI – алжан, чияр бакI – жужахI. ni/ergo baj - al$an, xiyar baj - $u$a\. 143. НилIерго васассул вас лIугьинчIони, нусалълъулги яс лIугьунарей. ni/ergo wasaSul was /unizoni, nusa:ulgi yas /uhunarey. 144. НилIерго вугониги, чияр анищан ккаравги вукIуневила чи. ni/ergo wugonigi, xiyar ani&an Karawgi wujunewila xi. 145. НилIерго гъоссодассанила нилIго хъущтIулел. ni/ergo voSodaSanila ni/go ]u&Tulel. 146. НилIерго квенги кванан, нилIерго ретIелги ретIун, чияр ургъалида рукIунгейила. ni/ergo kwengi kwanan, ni/ergo reTelgi reTun, xiyar urvalida rujungeyila. 147. НилIерго лаченалълъул чияр бакIалдасса бачIараб гъадилгIан къимат гьабуларебила. ni/ergo laxena:ul xiyar bajaldaSa bazarab vadilfan qimat habularebila. 148. НилIерго лъарацца чияр гIурул хъуй рагIизе толаребила (нилIерго лъарал гьаракь бугони, чияр гIурул гьаракь рагIулареб) ni/ergo ;araCa xiyar furul ]uy rafi#e tolarebila (ni/ergo ;aral harap bugoni, xiyar furul harap rafulareb. 149. НилIерго лъимал – “кIарчанал”, чияр лъимал – “гIадалал”. ni/ergo ;imal - "jarxamal", xiyar ;imal - "fadalal". 150. НилIерго лъималги ццере тун, чияразда малълъаруларел. ni/ergo ;imalgi Cere tun, xiyara#da ma:arularel. 151. НилIерго малъаз гIадин нилIер мугъ хъассулареб. ni/ergo ma;a# fadin ni/er muv ]aSulareb. 152. НилIерго рукъ гIадаб бакI гьечIеб, хъизамалде гIадаб рекIелгъей букIунареб. ni/ergo ruq fadab baj hezeb, ]i#amalde fadab rejelvey bujunareb. 153. НилIерго реццалълъ гIадин, чияр реццалълъ нилIее зарал гьабуларебила. ni/ergo reCa: fadin, xiyar reCa: ni/eye #aral habularebila. 154. НилIерго хъорщода чиниги тун, чияр горда бугеб щагIида баххиллъуге. ni/ergo ]or&oda xinigi tun, xiyar gorda bugeb &afida ba{il;uge. 155. НилIерго хьитинибе ккечIеб цIаялълъ хIетIе бухIуларо. ni/ergo %itinibe Kezeb `aya: \eTe bu\ularo. 156. НилIерго хIал нилIеда лъала, чияр хIал чияда лъала. ni/ergo \al ni/eda ;ala, xiyar \al xiyada ;ala. 157. НилIерго чарухъ чияр чакмаялдасса лълъикIаб. ni/ergo xaru] xiyar xakmayaldaSa :ijab. 158. НилIерго чи – чинкир, чияр чи – курак. ni/ergo xi - xinkir, xiyar xi - kurak. 159. НилIерго чияссда асскIове арав гIодулаго вачIуневила, чияда асскIове арав гIагIадулаго вачIуневила. ni/ergo xiyaSda aSjowe araw fodulago wazunewila, xiyada aSjowe araw fafadulago wazunewila. 160. НилIерго чияссда гIайиб чIвани, «лъаларо валагь», – ан абулебила. ni/ergo xiyaSda fayib zwani, «;alaro walah», - an abulebila. 161. НилIерго чияссул гIамал хераб оцол гIадаб букIунеб, чияр чияссул гIамал хIал кколареб басидул гIадаб букIунеб. ni/ergo xiyaSul famal [erab ocol fadab bujuneb, xiyar xiyaSul famal \al Kolareb basidul fadab bujuneb. 162. НилIерго чияссул хIалтIудасса хIал хьолареб, чияцца гьабулеб гIемерлъун бихьулеб. ni/ergo xiyaSul \alTudaSa \al %olareb, xiyaCa habuleb femer;un bi%uleb. 163. НилIерго чундул гIадал ясал – чияе, чияр пахълаби – нилIее. ni/ergo xundul fadal yasal - xiyaye, xiyar _a]labi - ni/eye. 164. НилIерго ябучу чияр бекерухъаналдасса нусцIцIул лълъикIаб. ni/ergo yabuxu xiyar bekeru]analdaSa nus~ul :ijab. 165. НилIецца вахине гохI балагьарасс нилI реххизе кIкIал балагьулебила. ni/eCa wa[ine go\ balaharaS ni/ re{i#e Jal balahulebila. 166. НилIецца лъималазе цо гьересси бицани, лъималаз нилIее къого бицунеб. ni/eCa ;imala#e co hereSi bicani, ;imala# ni/eye qogo bicuneb. 167. НилIецца ракь цоцIцIул маххссараде ккуни, ракьалълъ нилI нусцIцIул кколел. ni/eCa rap co~ul ma{Sarade Kuni, rapa: ni/ nus~ul Kolel. 168. НилIецца цIцIали лъабго къоялълъ тани, цIцIалиялълъ нилI лъабго моцIцIалълъ тола. ni/eCa ~ali ;abgo qoya: tani, ~aliya: ni/ ;abgo mo~a: tola. 169. НилIецца чIолорхъо бачIеб чияр чол ургъел гьабизе кколареб. ni/eCa zolor]o bazeb xiyar xol urvel habi#e Kolareb 170. НилIеццаго абураб берцинаб, чияцца абураб ссурукъаб. ni/eCago aburab bercinab, xiyaCa aburab Suruqab. 171. НилIеццаго гьабичIеб нилIее батулареб. ni/eCago habizeb ni/eye - :ijab, xiyaCa habun&inab - kwe^ab. НилIеццаго гьабунщинаб – лълъикIаб, чияцца гьабунщинаб – квешаб. 172. Нисул даран лъалев, дадил хIал лъалев. nisul daran ;alew, dadil \al ;alew. 173. Нису тIамун тIехх кванан рукIин лълъикI, тIад вугев чияссе наку чIвазегIан. nisu Tamun Te{ kwanan rujin :ij, Tad wugew xiyaSe naku zwa#efan. 174. Нису тIамун тIеххгIагийищин гьезул гьечIебилан абурабила Бахху-бикацца. nisu Tamun Te{fagiyi&in he#ul hezebilan aburabila ba{u-bikaCa. Аваразул ххан Бахху-бикада бицарабила хханлъиялълъул ххалкъ бакъун-къечон бугилан. Гьелълъги данде гьадинаб жаваб кьурабила. awara#ul {an ba{u-bikada bicarabila {an;iya:ul {alq baqun-qexon bugilan. he:gi dande hadinab $awab purabila. 175. Нич бахъарассдасса бер бахъарав лълъикIав. nix ba]araSdaSa ber ba]araw :ijaw. 176. Нич бугессда намусги букIуна. nix bugeSda namusgi bujuna. 177. Нич буго чилъиялълъул гIаламат. nix bugo xi;iya:ul falamat. 178. Нич гьечIелълъуб намус гьечIеб, намус гьечIелълъуб нич гьечIеб. nix heze:ub namus hezeb, namus heze:ub nix hezeb. 179. Нодо берцинлъизе – кьенссер, кьибил берцинлъизе – цо чи. nodo bercin;i#e - penSer, pibil bercin;i#e - co xi. 180. Нодо букIкIарассул гьобол ххеххго унев. nodo buJaraSul hobol {e{go unew. 181. НолIссиялда саву ккарав, сонссиялде гIазу барав. no/Siyalda sawu Karaw, sonSiyalde fa#u baraw. 182. Носол балалда бараб жойила чияссул ияхI. nosol balalda barab $oyila xiyaSul iya\. 183. Носол мацIцIалълъ цIцIам босарай, цIцIел лIаралълъ бог босарай. nosol ma~a: ~am bosaray, ~el /ara: bog bosaray. 184. Носоцца гуро къотIулеб, квералълъин. nosoCa guro qoTuleb, kwera:in. 185. Носоцца тIад лъураб жо гурони къотIулареб, мацIцIалълъ кинабго къотIулеб. nosoCa Tad ;urab $o guroni qoTulareb, ma~a: kinabgo qoTuleb. 186. Нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони. no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni. «Нохъо чорок! Нохъо чорок!» абун рогьо бан буго цо хIинчIчIалълъ кидаго жиндир бусен бигун букIунеб цоги хIинчIчIалде. Чорокаб хIинчIчIалълъ абун буго - «Доб нохъояли некIого тараб дицца». Рогьо баралълъ жаваб кьун буго - «Нохъо тунилан, нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони». «no]o xorok! no]o xorok!» abun roho ban bugo co \inZa: kidago $indir busen bigun bujuneb cogi \inZalde. xorokab \inZa: abun bugo - «dob no]oyali nejogo tarab diCa». roho bara: $awab pun bugo - «no]o tunilan, no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni». 187. НугI гьечIеб жо – гьересси. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу квешал квеш руго. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу лълъикIал лълъикI руго. nuf hezeb $o - hereSi. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u kwe^al kwe^ rugo. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u :ijal :ij rugo. 188. Нуж лълъикIанила гъолълъухъ дир бадиссан ралагьизеян абурабила гIолиласс (дур йокьулей ссурукъай йигилан абидал). nu$ :ijanila vo:u] dir badiSan ralahi#eyan aburabila folilaS (dur yopuley Suruqay yigilan abudal). 189. Нуж цIакъалилан реццани, хIамикIучIалги кьурдулелила. nu$ `aqalilan reCani, \amijuzalgi purdulelila. 190. Нужее нужерго лъимал гIадиналин эбел-инссуе нужги рукIарал. nu$eye nu$ergo ;imal fadinalin ebel-inSuye nu$gi rujaral. 191. Нужее нужерго лъимал гIадинин чияе жидерго лъималги рокьулел. nu$eye nu$ergo ;imal fadinin xiyaye $idergo ;imalgi ropulel. 192. Нус йокьуларей якьадалълъул вас хваги! nus yopularey yapada:ul was [wagi! 193. Нус лълъикIаб жоани, васассул чIчIужуялдеги нусилан абилароан. nus :ijab $oani, wasaSul Zu$uyaldegi nusilan abilaroan. 194. Нус ячунеб меххалълъ ххинкI къаниги гIолилан абулеб, ячараб меххалълъ чед гьабуниги гIолареб. nus yaxuneb me{a: {inj qanigi folilan abuleb, yaxarab me{a: xed habunigi folareb. 195. Нусал барщани, ваццалги барщулел. nusal bar&ani, waCalgi bar&ulel. 196. Нусалда бичIчIизе ясалда абулеб, оцода бичIчIизе булагьиналда кьабулеб. nusalda biZi#e yasalda abuleb, ocoda biZi#e bulahinalda pabuleb. 197. Нусги якьадги – ракьаги нусги. nusgi yapadgi - rapagi nusgi. 198. Нусго гурила, дирай, ххвалчен йигила. nusgo gurila, diray, {walxen yigila. 199. Нусго гъурущ гьечIони, азарго гъурщил зарал кколебила. nusgo vuru& hezoni, a#argo vur&il #aral Kolebila. 200. Нусго гьудулассул ххайиралдасса цо тушманассул зарал кIудияб. nusgo hudulaSul {ayiraldaSa co tu^manaSul #aral judiyab. 201. Нусго къоялълъ борчунебила ярагъ, цо къоялълъ къваригIунебила. nusgo qoya: borxunebila yaeav, co qoya: qwarifunebila. 202. Нусго къоялълъ гIанкIулъуналдасса цо къоялълъ хIелеколъунго лълъикIила. nusgo qoya: fanju;unaldaSa co qoya: \eleko;ungo :ijila. 203. Нусго оцол бетIергьанасс чияда чIвантI гьарарабила. nusgo ocol beTerhanaS xiyada zwanT hararabila. 204. Нусго соналълъ рарал каказдасса ритIухълъиялълъул сагIат бергьунебила. nusgo sona: raral kaka#daSa riTu];iya:ul safat berhunebila. 205. Нусго томеналълъул багьаябги букIунебила гьересси. nusgo tomena:ul bahayabgi bujunebila hereSi. 206. Нусгоялда гьоркьой цо гурони чIчIужуги ятуларей, нусгоялда гъорлI цо гурони чуги батулареб. nusgoyalda horpoy co guroni Zu$u yatularey, nusgoyalda vor/ co guroni xugi batulareb. 207. Нусгоясс гьабураб цоясс биххулеб. nusgoyaS haburab coyaS bi{uleb. 208. Нух бачине гъеду тани, рещтIен рощногохIда гьабулеб. nu[ baxine vedu tani, re&Ten ro&nogo\da habuleb. 209. Нух бихьидал хьит букъарай, гьобол вачIиндал рукъ лълъухьарай. nu[ bi%idal %it buqaray, hobol wazindal ruq :u%aray. 210. Нух гьечIеб кьуру букIунареб, кьо гьечIеб гIор букIунареб. nu[ hezeb puru bujunareb, po hezeb for bujunareb. 211. Нух къваридав чи – хьитал къваридав чи. nu[ qwaridaw xi - %ital qwaridaw xi. 212. Нух гьечIеб кьурулIе кьоялги лъоге, кьолареб бакIалде ххиялги лъоге. nu[ hezeb puru/e poyalgi ;oge, polareb bajalde {iyalgi ;oge. 213. Нух къокъ гьабулеб жо – ххабарила, ххабар къокъ гьабулеб жо – гIакълуйила. nu[ qoq habuleb $o - {abarila, {abar qoq habuleb $o - faqluyila. 214. Нух лълъикIабани, нухда ххер бижилаан. nu[ :ijabani, nu[da {er bi$ilaan. 215. Нух цо гьабе, роцен кIиго гьабе. nu[ co habe, rocen jigo habe. 216. Нухда вахъунелълъул нухлулавги вище. nu[da wa]une:ul nu[lulawgi wi&e. 217. Нухда гIажал батугеги, гIодоб балагь батугеги. nu[da fa$al batugegi, fodob balah batugegi. 218. Нухда данде ккезе бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарав чи; къавулIе вачIине бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарулев гьудул. nu[da dande Ke#e bi&ungo qwarifel hezew xi - me{taraw xi, qawu/e wazine bi&ungo qwarifel hezew xi - me{tarulew hudul. 219. Нухда данде ккун чи лъаларо, черххалълъул гIамалал цIцIан рихьичIони. nu[da dande Kun xi ;alaro, xer{a:ul famalal ~an ri%izoni. 220. Нухда дарулъун ккаги, данде сабаблъун чIваги. nu[da daru;un Kagi, dande sabab;un zwagi. 221. Нухда иналде гьалмагъ валагье, рукъ босилалде мадугьал цIеххе. nu[da inalde halmav walahe, ruq bosilalde maduhal `e{e. 222. Нухда унелълъул радал ххеххго вахъа, бакъанида ххеххго рещтIа. nu[da une:ul radal {e{go wa]a, baqanida {e{go re&Ta. 223. Нухдаги данде чIвагеги баракат гьечIев чи. nu[dagi dande zwagegi barakat hezew xi. 224. Нухлул кIалтIу – гъанссито. nu[lul jalTu - vanSito. 225. Нухлул ххалалъиялде валагьуге, чIчIолелълъуве валагье. nu[lul {ala;iyalde walahuge, Zole:uwe walahe. 226. НухтIе щвезегIан – тIехх, тIохтIе щвезегIан – карщ. nu[Te &we#efan - Te{, To[Te &we#efan - kar&. 227. Нухъа бахъаралълъуб хъвек рещтIунеб. nu]a ba]ara:ub ]wek re&Tuneb. 228. Нухъаялълъ абурабила, роццалда рекъараб гурони, чIимихх къулчIчIугейилан. nu]aya: aburabila, roCalda reqarab guroni, zimi{ qulZugeyilan. 229. Нухъил бер гъадицца бахъарабила nu]il ber vadiCa ba]arabila. 230. Нуцалчияссе киве аниги – бертин. nucalxiyaSe kiwe anigi - bertin. 231. Нуцалчияссул квергIанаб гьан тIокIаб, гъудгIанаб би тIокIаб. nucalxiyaSul kwerfanab han Tojab, vudfanab bi Tojab. Гьаб букIана рагIияталда тIад жидер иххтияр щулалъизе, гьезда гьоркьоб жидер къадру-хIурмат букIине нуцабаз, хханзабаз ургъун бахъараб кици. 232. НуцIцIа гъезегIан – гъелдареч, хур бачIинегIан – пурчIина. nu~a ve#efan - veldarex, [ur bazinefan - _urzina. 233. НуцIцIа гьадил бугониги, нукьдул меседилал руго диралълъул. nu~a hadil bugonigi, nupdul mesedilal rugo dira:ul. 234. - НуцIцIа къире, къоролай, къватIив ххутIулев вугин, къоно ричIе, хIурулгIин, хIатIал квачалел ругин. - nu~a qire, qorolay, qwaTiw {uTulew wugin, qono rize, \urulfin, \aTal kwaxalel rugin. - Божиларо, гьабигьан, хIурул цIураб магжида. - bo$ilaro, habihan, \urul `urab mag$ida. - Божа, божа, къоролай, дурго къвачIаги ххинин. - bo$a, bo$a, qorolay, durgo qwazagi {inin. 235. НуцIцIида нахъа хьитги батугеги тIинчI-якьадалълъул. nu~ida ba]a %itgi batugegi Tinz-yapada:ul. 236. НуцIцIида нахъе ялагьарай яс гьаюгеги, кIалалълъе валагьарав вас гьавугеги. nu~ida na]e yalaharay yas hayugegi, jala:e walaharaw was hawugegi. НуцIцIил кIалтIаго – хIеж, хIобокьго – алжан (лълъадилъун ячинессей яс мадугьалихъго ятидал...).

Хь % Хьаг чIчIегIерабгIаги, хъахIал ххинкIал релъуна, щакъи чIчIегIерабгIаги, хъахIаб кагъат басуна. %ag Zeferabfagi, ]a\al {injal re;una, &aqi Zeferabfagi, ]a\ab kavat basuna. Хьагида лълъурани, лахI бахуна, квешав чигун лIугьани, квешлъи бахуна. %agida :urani, la\ ba[una, kwe^aw xigun /uhani, kwe^;i ba[una. Хьагил хIал галида лъала, рукъалълъул хIал жанив вугессда лъала. %agil \al galida ;ala, ruqa:ul \al $aniw wugeSda ;ala. Хьагил цIири гуреб цIцIогьохъе бертин, цIцIалкIил кIутIи гуреб балъгояб ригьин. %agil `iri gureb ~oho]e bertin, ~aljil juTi gureb ba;goyab rihin. Хьагинире рачIел ххинкIал хьагинир ратилищила. %aginire razel {injal %aginir ratili&ila. Хьагинисса гелгIанги камуларев. %aginiSa gelfangi kamularew. Хьамараб дудего буссунеб. %amarab dudego buSuneb. Хьандон гIадамал холелани, ярагъ къваригIинароан. %andon fadamal [olebani, yarav qwarifinaroan. Хьаралда рекъонила хуриссаги бачIунеб. %aralda reqonila [uriSagi bazuneb. Хьаралълъуб хьараб бижулеб, питна бекьани, питна бижулеб. %ara:ub %arab bi$uleb, _itna bepani, _itna bi$uleb. Хьиндалаз ххинкIал бакъде рахъулелила, ражи хьонде тIолебила. %indala# {injal baqde ra]ulelila, ra$i %onde Tolebila. Хьитаз гьабураб, чакмабаз кунеб. %ita# haburab, xakmaba# kuneb. Хьитал къваридав чи – нух къваридав чи. %ital qwaridaw xi - nu[ qwaridaw xi. Хьитал тIадго гIор бахунге. %ital Tadgo for ba[unge. ХьодолI анкьго дару бугебила. %odo/ anpgo daru bugebila. Хьон къадараб, хурул рижи къадараб. %on qadarab, [urul ri$i qadarab. ХьонбакIил бутIрул гIадин, цоцаздасса кьурун руссарал росс-лълъадиялда асскIобалдасса кьурул нохъодаго лълъикIила. %onbajil buTrul fadin, coca#daSa purun ruSaral roS-:adiyalda aSjobaldaSa purul no]odago :ijila. Хьонлъуда бакъваралдасса бакълъул гIатIгояб лълъикIабила (цIул). %on;uda baqwaraldaSa baq;un faTgoyab :ijabila (`ul). Хьопода кьуричIони, тIилида бекизе кIолареб. %o_oda purizoni, Tilida beki#e jolareb. ХьуйидалIго гьечIеб гIанкIкI – цIетIа лъураб гереги. %uyida/go hezeb fanJ - `eTa ;urab geregi. Хьул лъурассул хIакъалдасса цIунаги. %ul ;uraSul \aqaldaSa `unagi. Хьул ххалат, хIалтIи къокъ. %ul {alat, \alTi qoq. Хьул – ххалатаб жо, заман – къокъаб жо (Хьул ххалатаб жо, ххиял гIемераб жо). %ul - {alatab $o, #aman - qoqab $o (%ul {alatab $o, {iyak femerab). Хьул ххалатабила, хвел гIагарабила. %ul {alatabila, [wel fagarabila. Хьулал – рахъ-рахъалде щущан, хвел – гьезде чан къан. %ulal - ra]-ra]alde &u&an, [wel - he#de xan qan. Хьулалълъул къвачIа ххалатаб жойила (Хьул ххалатаб жойила). %ula:ul qwaza {alatab $oyila (%ul {alatab $oyila). ХьуцIцIал гIемералълъур иццал гIемерал, иццал гIемералълъур лъарал гIемерал. %u~al femera:ur iCal femeral, iCal femera:ur ;aral femeral. ХьуцIцIилI къараб хIамие бетIергьанчияссул гурони цIцIайи щолареб. %u~i/ qarab \amiye beTerhanxiyaSul guroni ~ayi &olareb.

ГI f 1. ГIаба ретIарассе дунги инчIила, чухъа ретIарав диеги щвечIила (чухъа ретIарасс дунги ячинчIила). faba reTaraSe dungi inzila, xu]a reTaraw diyegi &wezila (xu]a reTaraS dungi yaxinzila). 2. ГIабдал берталълъе ахIани, жив анивго чIчIелилан лIугьуневила. fabdal berta:e a\ani, $iw aniwgo Zelilan /uhunewila. 3. ГIабдал бищун ццеве гIиссинлъималаздайила лъалев. fabdal bi&un Cewe fiSin;imala#dayila ;alew. 4. ГIабдал вукIаниги, цIцIодор вукIаниги, аххир цойила. fabdal wujanigi, ~odor wujanigi, a{ir coyila. 5. ГIабдал гьечIони, цIцIогьорассе боцIцIи кисса? fabdal hezoni, ~odoraSe bo~i kiSa? 6. ГIабдал гIодиларо, цIцIодор велъиларо. fabdal fodilaro, ~odor we;ilaro. 7. ГIабдал кьурдуларевила, кьурдани, чIчIоларевила (чIчIезе лъаларебила). fabdal purdularewila, purdani, Zolarewila (Ze#e ;alarebil). 8. ГIабдал кIалъалелълъул, цIцIодор вуцIцIун чIчIолев. fabdal ja;ale:ul, ~odor wu~un Zolew. 9. ГIабдал лумо гьавизе росу бахъараб меххалълъ, гьесс гьикъарабила - «Чан мали бугонидай зодоре гIунтIила?». fabdal lumo hawi#e rosu ba]arab me{a:, heS hiqarabila - «xan mali bugoniday #odore funTila?». 10. ГIабдал рокъове виччаялдасса гIакъил лъорове виччай лълъикIаб. fabdal roqowe wiXayaldaSa faqil ;orowe wiXay :ijab. 11. ГIабдал хIалтIизеги вачунге, гIабдалассда цадахъги хIалтIуге. fabdal \alTi#egi waxunge, fabdalaSda cada]gi \alTuge. 12. ГIабдаласс боцIцIи балагьула, цIцIодорасс гIакълу балагьула. fabdalaS bo~i balahula, ~odoraS faqlu balahula. 13. ГIабдаласс вецциялдасса цIцIодорасс какиго лълъикIила. fabdalaS weCiyaldaSa ~odoraS kakigo :ijila. 14. ГIабдаласс гурони гIабдалассе гIакълу кьоларебила. fabdalaS guroni fabdalaSe faqlu polarebila. 15. ГIабдаласс гурони гIунгутIаби ралагьуларел. fabdalaS guroni funguTabi ralahularel. 16. ГIабдаласс гьедун бицунебила, гIакъиласс кици тIамун бицунебила. fabdalaS hedun bicunebila, faqilaS kici Tamun bicunebila. 17. ГIабдаласс гIодобе бала, цIцIодорасс бищула. (ГIабдаласс гIодобе бараб цIцIодорасс бищула). fabdalaS fodobe bala, ~odoraS bi&ula. (fabdalaS fodobe barab ~odoraS bi&ula). 18. ГIабдаласс квараб жоялълъул бицунеб, цIцIодорасс лъараб жоялълъул бицунеб. fabdalaS kwarab $oya:ul bicuneb, ~odoraS ;arab $oya:ul bicuneb. 19. ГIабдаласс малълъулелдеги гIин тIаме, битIараб батичIони гьабичIого те. fabdalaS ma:uleldegi fin Tame, biTarab batizoni habizogo te. 20. ГIабдаласс нилIее лъабго гIакълу кьуни, цоябниги битIараб батизе бегьулеб. fabdalaS ni/eye ;abgo faqlu puni, coyabnigi biTarab bati#e behuleb. 21. ГIабдалассда бицараб жо – базаралда ахIараб гIакIа. fabdalaSda bicarab $o - ba#aralda a\arab faja. 22. ГIабдалассда гуребила гIайиб букIунеб, гIабдал валъаргъарассдайила. fabdalaSda gurebila fayib bujuneb, fabdal wa;arvaraSdayila. 23. ГIабдалассда гIайиб чIчIоларебила. fabdalaSda fayib Zolarebila. 24. ГIабдалассда данде мунги гIабдаллъун чIчIайила. fabdalaSda dande mungi fabdal;un Zayila. 25. ГIабдалассда кигIан малълъараниги, гьесс жиндирабго гурони гьабулареб. fabdalaSda kifan ma:aranigi, heS $indirabgo guroni habulareb. 26. ГIабдалассда малълъараб жо – гIодобе бортараб чIор. fabdalaSda ma:arab $o - fodobe bortarab zor. 27. ГIабдалассда малълъарани мунго рихунев. fabdalaSda ma:arani mungo ri[unew. 28. ГIабдалассда нич гьечIеб, цIцIогьорассда яхI гьечIеб. fabdalaSda nix hezeb, ~ohoraSda ya\ hezeb. 29. ГIабдалассе бертин къойил букIунеб. fabdalaSe bertin qoyil bujuneb. 30. ГIабдалассе гIабдал вокьулев, гIакъилассе гIакъил вокьулев. fabdalaSe fabdal wopulew, faqilaSe faqil wopulew. 31. ГIабдалассе гIакъил вокьуларев, меххтарассе вигьарав вокьуларев. fabdalaSe faqil wopularew, me{taraSe wiharaw wopularew. 32. ГIабдалассе дару – данде кIалъачIого тей. fabdalaSe daru - dande ja;azogo tey. 33. ГIабдалассе гIадлу гьечIеб. fabdalaSe fadlu hezeb. 34. ГIабдалассул гIеч гIадин гьоркьов инеги чIчIоге. fabdalaSul fex fadin horpow inegi Zoge. 35. ГIабдалассул – зар, гIакъилассул – хIал. fabdalaSul - #ar, faqilaSul - \al. 36. ГIабдалассул кочIохъ гIенеккиялдасса цIцIодорассул семиялълъухъ гIенеккиго лълъикIила. fabdalaSul kozo] feneKiyaldaSa ~odoraSul semiya:u] feneKizogo :ijila. 37. ГIабдалассул кумекалдасса кумекчи гьечIого лълъикI. fabdalaSul kumekaldaSa kumekxi hezogo :ij. 38. ГIабдалассул кIалалда гIакIа гьечIеб. fabdalaSul jalalda faja hezeb. 39. ГIабдалассул – мацIцIалда, цIцIодорассул – рекIеда. fabdalaSul - ma~alda, ~odoraSul - rejeda. 40. ГIабдалассул мацIцIалълъги хIикматаб жо бицуна, щиб гьессул рагIийилан, гIин тIамичIого тоге. fabdalaSul ma~a:gi \ikmatab $o bicuna, &ib heSul rafiyilan, fin Tamizogo toge. 41. ГIабдалассул ракI – мацIцIалдайила, цIцIодорассул мацIцI – ракIалдайила. fabdalaSul raj - ma~aldayila, ~odoraSul ma~ - rajaldayila. 42. ГIабдалассул рекIелгъей умумузул асс-къоялде букIуна, гIакъилассул рекIелгъей лълъикIабщиналде букIуна. fabdalaSul rejelvey umumu#ul aS-qoyalde bujuna, faqilaSul rejelvey :ijab&inalde bujuna. 43. ГIабдалассулги гIакъилассулги аххир цойила (ГIабдал вегулебги – хоб, гIакъил вукъулебги – хоб). fabdalaSulgi faqilaSulgi a{ir coyila (fabdal wegulebgi - [ob, faqil wuqulebgi - [ob). 44. ГIабдалгун кваназегIан, цIцIодоргун вакъиго лълъикI. fabdalgun kwana#efan, ~odorgun waqigo :ij. 45. ГIабдалгун къаццандулев гьессдассаги гIантавила. fabdalgun qaCandulew heSdaSagi gantawila. 46. ГIабдалассулгун гьудуллъиги гьабуге, гьойдулгун маххссараги гьабуге. fabdalaSulgun hudul;i habuge, hoydulgun ma{Saragi habuge. 47. ГIабдалги ахIмакъги рекъон чIчIоларо. fabdalgi a\maqgi reqon Zolaro. 48. ГIабдалги гуккуге, гIабдаласс гуккизеги чIчIоге. fabdalgi guKuge, fabdalaS guKi#egi Zoge. 49. ГIабдалги гIакъилги киназдаго лъала. fabdalgi faqilgi kina#dago ;ala. 50. ГIабдалгун къаццандуге, мунго къунгутIизе. fabdalgun qaCanduge, mungo qunguTi#e. 51. ГIабул чехъечIого, хоноги кунаро. fabul xe[ezogo, [onogi kunaro. 52. ГIагарав чияссул гьан кваниги, ракьа гIодобе реххизе бегьулареб. fagaraw xiyaSul han kwanigi, rapa fodobe re{i#e behulareb. 53. ГIагарлъи лъала къо ккедал, гьудул лъала къваригIел ккедал. fagar;i ;ala qo Kedal, hudul ;ala qwarifel Kedal. 54. ГIагарлъи лъаларессе алжан гьечIебила. fagar;i ;alareSe al$an hezebila. 55. ГIагарлъи цIуне чIаго рукIаго, хвараб меххалълъ «гIагарал чагIи» чанги ратулел. fagar;i `une zago rujago, [warab me{a: «fagaral xafi» xangi ratulel. 56. ГIагарлъиялълъул гьуинлъи гьоркьобакI цIцIикIкIанагIан цIцIикIкIунебила. fagar;iya:ul huin;i horpobaj ~iJanafan ~iJunebila. 57. ГIада-гIадамазе чваххун цIцIад байдал, дие горо бараб дуниял! fada-fadama#e xwa{un ~ad baydal, diye goro barab duniyal! 58. ГIадада бицараб рагIи – гIадада реххараб чIор. fadada bicarab rafi - fadada re{arab zor. 59. ГIадалаб бетIералълъ хIатIазе гIазаб кьолебила. fadalab beTera: \aTa#e fa#ab polebila. 60. ГIадалаб гъурщидасса цIцIодораб нус лълъикIаб. fadalab vur&idaSa ~odorab nus :ijab. 61. ГIадалаб заманалда гIакъилзабигицин гIадаллъулелила. fadalab #amanalda faqil#abigicin fadal;ulelila. 62. ГIадалав вехь хвани боцIцIуе рахIат, гIадалав ххан хвани ххалкъалълъе рахIат. fadalaw we% [wani bo~uye ra\at, fadalaw {an [wani {alqa:e ra\at. 63. ГIадалав гьудулассдасса гIакъилав тушманго лълъикIила. fadalaw hudulaSdaSa faqilaw tu^mango :ijila. Циги чиги цоцазе цIакъ рокьулел рукIун руго. Цицца чи ссундассаго цIунулев вукIун вуго. Гьессда асскIобе чIагояб жо къазе биччалеб букIун гьечIо. Цо нухалда чи кьижун вукIун вуго, ци жиндирго гIадаталда рекъон хъаравуллъуда букIун буго. ТIутI рещтIун буго чияссул надалда. Ццин бахъараб цицца тIотIода кьабураб квачIалълъ тIутIги хун буго, чиги хун вуго. cigi xigi coca#e `aq ropulel rujun rugo. ciCa xi SundaSago `unulew wujun wugo. heSda aSjobe zagoyab $o qa#e biXaleb bujun hezo. co nu[alda xi pi$un wujun wugo, ci $indirgo fadatalda reqon ]arawul;uda bujun bugo. TuT re&Tun bugo xiyaSul nadalda. Cin ba]arab ciCa ToToda paburab kwaza: TuTgi [un bugo, xigi [un wugo. 64. ГIадалав гIагарав чияссдасса цIцIодорав мадугьал анцIцIцIул лълъикIав. fadalaw fagaraw xiyaSdaSa ~odoraw maduhal an`~ul :ijaw. 65. ГIадалав ххан – къвачIинибе бараб цIулакьо. fadalaw {an - qwazinibe barab `ulapo. 66. ГIадалав чи ЯхIия гудрадаго гIанкIкI тарав. fadalaw xi ya\ya gudradago fanJ taraw. 67. ГIадалай бикаялдасса гIакъилай гъарабашго лълъикI. fadalay bikayaldaSa faqilay varaba^go :ij. 68. ГIадалнахги ххунчIрулги цоцалълъ журараб меххалълъ гIолохъанчи вукIунарев (кколарев). fadalna[gi {unzrulgi coca: $urarab me{a: folo]anxi wujunarew (Kolarew). 69. ГIадамаз гьагу бачани дуццаги гьагу баче, гIадамаз цIцIекIу бачани, дуццаги цIцIекIу баче. fadama# hagu baxani duCagi hagu baxe, fadama# ~eju baxani duCagi ~eju baxe. 70. ГIадамаз квешав чи вугилан абиялдасса кватIичIого хабалIе инго лълъикI. fadama# kwe^aw xi wugilan abiyaldaSa kwaTizogo [aba/e ingo :ij. 71. ГIадамаз къимат гьабулареб кIиго жойила дунялалда бугеб - сахлъиги эркенаб заманги. fadama# qimat habulareb jigo $oyila dunyalalda bugeb - sa[;igi erkenab #amangi. 72. ГIадамаз малълъухъе гьабуге, гьез гьабухъе гьабе. fadama# ma:u]e habuge, he# habu]e habe. 73. ГIадамаз ракь кваназабула – ракьалълъ гIадамал кваназарула. fadama# rap kwana#abula - rapa: fadamal kwana#arula. 74. ГIадамазда гъорлI вукIине лъайги кIудияб гIелму буго. fadama#da vor/ wujine ;aygi judiyab felmu bugo. 75. ГIадамазда гьоркьов - лълъикIав чи, живго ххутIидал – ххиянатчи. fadama#da horpow - :ijaw xi, $iwgo {uTidal - {iyanatxi. 76. ГIадамазда гьоркьой хханассул бика гIадай, балъда нахъа хъартил тIинчI гIадай. fadama#da horpoy {anaSul bika faday, ba;da na]a ]artil Tinz faday. 77. ГIадамазда чIалгIарав, Аллагьассда рихарав (ГIиссиназда чIалгIарав, чIахIиязда рихарав). fadama#da zalfaraw, allahaSda ri[araw (fiSina#da zalfaraw, za\iya#da ri[araw). 78. ГIадамаздасса ццевеги кIанцIуге, нахъаги ххутIуге. fadama#daSa Cewegi jan`uge, na]agi {uTuge. 79. ГIадамазе вокьарав Аллагьассеги вокьулев. fadama#e woparaw allahaSegi wopulew. 80. ГIадамазе баркала кьоларесс Аллагьассеги кьоларо. fadama#e barkala polareS allahaSegi polaro. 81. ГIадамазе – гьан, гьабзазе – рукьби, мискинассе – ратIа, бечедассе – бохх. fadama#e - han, hab#a#e - rupbi, miskinaSe - raTa, bexedaSe - bo{. 82. ГIадамазе гьойлъарав, гьабзазе ракьалъарав. fadama#e hoy;araw, hab#a#e rapa;araw. 83. ГIадамазе рикъзи кьеги, Аллагь, дие чорххое сахлъи кьеги. fadama#e riq#i pegi, allah, diye xor{oye sa[;i pegi. 84. ГIадамазул абундачаз азбаралълъул гъапу къани, къватIир ххутIулелила. fadama#ul abundaxa# a#bara:ul va_u qani, qwaTir {uTulelila. 85. ГIадамазул гIабдал – чанахъан, чуязул гIабдал – юргъачу. fadama#ul fabdal - xana]an, xuya#ul fabdal - yurvaxu. 86. ГIадамазул кIал бухьине кIолареб. fadama#ul jal bu%ine jolareb. 87. ГIадамазул хIурмат гьабунгутIи дурго хIурмат гьабунгутIи ккола. fadama#ul \urmat habunguTi durgo \urmat habunguTi Kola. 88. ГIадамазухъего иш гьабизе лIугьунге. fadama#u]ego i^ habi#e /uhunge. 89. ГIадамал ахIуд унелълъул - чехь унтарав, бахIарзал кьалде щолелълъул - мугъ унтарав. fadamal a\ud une:ul - xe% untaraw, ba\ar#al palde &ole:ul - muv untaraw. 90. ГIадамал бакъвараб бакIалдассан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа, хIарщулIан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа. fadamal baqwarab bajaldaSan ri:ani, mungi heniSan wi:a, \ar&u/an ri:ani, mungi heniSan wi:a. 91. ГIадамал берталълъ кьурдулел, цIцIогьор нуцIцIида кIулал ран ратидал кьурдулев. fadamal berta: purdulel, ~ohor nu~ida julal ran ratidal purdulew. 92. ГIадамал гурхIизеян гIодарай, давла щвезеян щокълъарай. fadamal gur\i#eyan fodaray, dawla &we#eyan &oq;aray. 93. ГIадамал гIемералълъуб чехь къай, чи гIемералълъуб бер къай. fadamal femera:ub xe% qay, xi femera:ub ber qay. 94. ГIадамал какуге, мунго веццуге. fadamal kakuge, mungo weCuge. 95. ГIадамал киналго лълъикIал рукIинаан, «кIиго рагIи» лълъиццаниги бицунаребани. fadamal kinalgo :ijal rujinaan, «jigo rafi» :iCanigi bicunarebani. 96. ГIадамал къулухъе къула, гIадамал рорххухъе ворхха. fadamal qulu]e qula, fadamal ror{u]e wor{a. 97. ГIадамал кьурдахъе кьурдизеги лъаларев, кьурдичIого чIчIезеги лъаларев. fadamal purda]e purdi#egi ;alarew, purdizogo Ze#egi ;alarew. 98. ГIадамал лъанагIан гьаби рокьулел рукIун руго. fadamal ;anafan habi ropulel rujun rugo. 99. ГIадамал ритIизаризе лIугьарав тIекъав чи – рагIад битIулареб тIил. fadamal riTi#ari#e /uharaw Teqaw xi - rafad biTulareb Til. 100. ГIадамал рихьизе – берал, нилIго рихьизе – матIу. fadamal ri%i#e - beral, ni/go ri%i#e - maTu. 101. ГIадамал хваралълъув хва, гIадамал рахъаралълъув вахъа. fadamal [wara:uw [wa, fadamal ra]ara:uw wa]a. 102. ГIадамал хваралълъув хвезеги вас вукIин талихI. fadamal [wara:uw [we#egi was wujin tali\. 103. ГIадамал хола, бахIарчи даим чIаго вукIуна. fadamal [ola, ba\arxi daim zago wujuna. 104. ГIадамалгун кьал ахIи ахIмакъассул иш буго. fadamalgun pal a\i a\maqaSul i^ bugo. 105. ГIадамалълъ вукIине лъаларессе дуниялги къваридаб, бетIербахъиги мукъссанаб. fadama: wujine ;alareSe duniyalgi qwaridab, beTerba]igi muqSanab. 106. ГIадамалI хва, гIадамалI вахъа (болI хва, болI вахъа). fadama/ [wa, fadama/ wa]a (bo/ [wa, bo/ wa]a). 107. ГIадамассдасса – боцIцIи, боцIцIудасса – цIарагI. fadamaSdaSa - bo~i, bo~udaSa - `araf. Кици буго гьадинаб божиялда тIад гIуцIцIараб, тIаде рачIунел балагьаздасса бетIергьаби цIунизе холебила хIайван. Гьединалго балагьаздасса хIайванал цIунизе бекулебила цIарагI. kici bugo hadinab bo$iyalda Tad fu~arab, Tade razunel balaha#daSa beTerhabi `ini#e [olebila \aywan. hedinalgo balaha#daSa \aywanal `uni#e bekulebila `araf. 108. ГIадамассе гIаданлъун вукIа, гьойда данде бацIлъун вукIа. fadamaSe fadan;un wuja, hoyda dande ba`;un wuja. 109. ГIадамассе къимат хIалтIи бихьун кье, хIайваналълъе къимат пайда бихьун кье. fadamaSe qimat \alTi bi%un pe, \aywana:e qimat _ayda bi%un pe. 110. ГIадамассе рецц – черххалда бахине нах. fadamaSe reC - xer{alda ba[ine na[. 111. ГIадамассул бищун кIудияб гIадаллъи – гIадамал жиндасса гIадалал ругилан ккей. fadamaSul bi&un judiyab fadal;i - fadamal $indaSa fadalal rugilan Key. 112. ГIадамассул квешлъи – гIамал кIодолъи, гIакдал квешлъи – рахь биччангутIи. fadamaSul kwe^;i - famal jodo;i, fakdal kwe^;i - ra% biXanguTi. 113. ГIадамассул ракI дуниял рагIалда, гIажалалълъул мугьру мугъалда нахъа. fadamaSul raj duniyal rafalda, fa$ala:ul muhru muvalda na]a. 114. ГIадамассул хIал кунеб, хIайваналълъул гьан кунеб. fadamaSul \al kuneb, \aywana:ul han kuneb. Кици буго къокъаб, тIассан пасихIаб букIиналда цадахъ жаниссан магIнаги гъваридаб. Абулеб буго, хIайван хьихьиялдассан асслияб мурад гьанги нахги бугеб гIадин, гIадан тIасса вищизе ккани, асслияб жо – хIал лълъикIлъи, тIабигIат лълъикIав вукIин бугилан. kici bugo qoqab, TaSan _asi\ab bujinalda cada] $aniSan mafnagi vwaridab. abuleb bugo \aywan %i%iyaldaSan aSliyab murad hangi na[gi bugeb fadin, fadan TaSa wi&i#e Kani aSliyab $o - \al :ij;i, Tabifat :ijaw wujin bugilan. 115. ГIадамассул чорххое гIелму – гIатIгояб гъотIое регьел. fadamaSul xor{oye felmu - faTgoyab voToye rehel. 116. ГIадамассулIан гуребила канлъи бихьулеб, рагIулIанила. fadamaSu/an gurebila kan;i bi%uleb, rafu/anila. 117. ГIадан адабалълъила берцин гьавулев. fadan adaba:ila bercin hawulew. 118. ГIадан басра гьави мунгоги басра гьави ккола. fadan basra hawi mungogi basra hawi Kola. 119. ГIадан басра гьавурассда басрияб къо бихьула. fadan basra hawuraSda basriyab qo bi%ula. 120. ГIадан божулареб гIумруялдасса цIунаги. fadan bo$ulareb fumruyaldaSa `unagi. 121. ГIадан ватани гIадамалълъ вукIа, гурев ватани хIайваналълъ вукIа. fadan watani fadama: wuja, gurew watani \aywana: wuja. 122. ГIадан вижулевила, гIакълу бачIунебила. fadan wi$ulewila, faqlu bazunebila. 123. ГIадан вихьун чучуге, чи вихьун рагIи бицунге. fadan wi%un xuxuge, xi wi%un rafi bicunge. 124. ГIадан вукIуневила богIолI гьоло гIадавги гьалилI сусур гIадавги. fadan wujunewila bofo/ holo fadawgi hali/ susur fadawgi. 125. ГIадан гогь гьавулебги – боцIцIи, пашман гьавулебги – боцIцIи. fadan goh hawulebgi - bo~i, _a^man hawulebgi - bo~i. 126. ГIадан гурев чияссда жо малълъи – лълъеда бикIараб накъищ. fadan gurew xiyaSda $o ma:i - :eda bujarab naqi&. 127. ГIадан гIадамассде кколевила, мегIер мегIералде кколаребила. fadan fadamaSde Kolewila, mefer meferalde Kolarebila. 128. ГIадан гIадамассе – матIу. fadan fadamaSe - maTu. 129. ГIадан гIакълуялълъ берцин гьавула, ретIел букъиялълъ берцин гьабула. fadan faqluya: bercin hawula, reTel buqiya: bercin habula. 130. ГIадан – гIатIгояб жо. fadan - faTgoyab $o. 131. ГIадан гIодов ватуларев, вичун восизе щоларев. fadan fodow watularew, wixun wosi#e &olarew. 132. ГIадан гIорцIцIидал гIергIедулевила, хIайван бакъидал гIергIедулебила. fadan for~idal ferfedulewila, \aywan baqidal ferfedulebila. 133. ГIадан квегъе берцинаб рагIиялълъ, бугъа квегъе биццатаб тIилалълъ. fadan kweve bercinab rafiya:, buva kweve biCatab Tila:. 134. ГIадан кколеб жо – бугIа, гIадан чIвалеб жо – чIагIа. fadan Koleb $o - bufa, fadan zwaleb $o - zafa. 135. ГIадан кIиго нухалълъила загIипав вукIунев, вижулагоги холагоги. fadan jigo nu[a:ila #afi_aw wujunew, wi$ulagogi [olagogi. 136. ГIадан рагIуцца реххулев, хIайван чохьоцца реххулеб. fadan rafuCa re{ulew, \aywan xo%oCa re{uleb. 137. ГIадан ракьулIе уна, хIайван хьагинибе уна, лълъикIаб иш нахъе ххутIула. fadan rapu/e una, \aywan %aginibe una, :ijab i^ na]e {uTula. 138. ГIадан рекIинчIеб чуги, чи кIалъачIей ясги рукIунарел. fadan rejinzeb xugi, xi ja;azey yasgi rujunarel. 139. ГIадан рикIкIун – хIал, хIайван рикIкIун – лIар. fadan riJun - \al, \aywan riJun - /ar. 140. ГIадан ссипат-ссураталълъ гуревила берцин гьавулев, захIматалълъила. fadan Si_at-Surata: gurewila bercin hawulew, #a\mata:ila. 141. ГIадан хола, гIаданлъи нахъе ххутIула, хIама хола, тIом гурони ххутIуларо. fadan [ola, fadan;i na]e {uTula, \ama [ola, Tom guroni {uTularo. 142. ГIадан хIал бихьун вецце, хIайван гьан бихьун бецце. fadan \al bi%un weCe, \aywan han bi%un beCe. 143. ГIадан чIвалеб жо – чIухIи. fadan zwaleb $o - zu\i. 144. ГIадан щола ракIалълъ къотIараб бакIалде. fadan &ola raja: qoTarab bajalde. 145. ГIаданилан гIадамалълъ гурев, хIайванилан хIайваналълъ гурев. fadanilan fadama: gurew, \aywanilan \aywana: gurew. 146. ГIаданлъи гьабизе кватIун букIунареб. fadan;i habi#e kwaTun bujunareb. 147. ГIаданлъи гьечIеб черхх – чилъи гьечIеб ракI. fadan;i hezeb xer{ - xi;i hezeb raj. 148. ГIаданлъи гьечIелълъуб гьудуллъи чIчIолареб. fadan;i heze:ub hudul;i Zolareb. 149. ГIаданлъиялълъулги цIезе бегьулебила таргьа. fadan;iya:ulgi `e#e behulebila tarha. 150. Чачаналде гьирихъ ун рукIанила гIандал. xaxanalde hiri] un rujanila fandal. 151. ТIад руссун рачIунаго, цо росулI гьезда кверкьаби ратанила. Цадахъ рукIаразда цоясс абунила - «Гьаниб хвел ккун бихьула. РачIа нилIецца, гьагъазда зигараги бан, гIаданлъи гьабизин». Tad ruSun razunago, co rosu/ he#da kwerbaqi ratanila. cada] rujara#da coyaS abunila - «hanib [wel Kun bi%ula. raza ni/eCa hava#da #igaragi ban, fadan;i habi#in». 152. ГIаданлъиялълъул цIун буго! ГIаданлъиялълъул! – ан абунила гьесс гьалмагъзабазда… fadan;iya:ul `un bugo! fadan;iya:ul! - an abunila heS halmav#aba#da... 153. ГIадат бугила, бетIергьанчиясс бачунеб хIама гIадин, бачухъе билълъунеб жо (Гьабухъе букIунеб жойила гIадат). fadat bugila beTerhanxiyaS baxuneb \ama fadin baxu]e bi:uneb $o (habu]e bujuneb $oyila fadat). 154. ГIадлу – алжаналълъул кIул. fadlu - al$ana:ul jul. 155. ГIадлу – багIараб месед. fadlu - bafarab mesed. 156. ГIадлу гьечIеб рокъоб рекъел букIунареб. fadlu hezeb roqob reqel bujunareb. 157. ГIадлу гьечIеб росулI гIакIа гIемераб ахIула. fadlu hezeb rosu/ faka femerab a\ula. 158. ГIадлу гьечIев хIаким – рехъен бихьуларев вехь. fadlu hezew \akim - re]en bi%ularew we%. 159. ГIадлу гьечIев цIцIалдохъанассул цIцIар гIемер ахIизе ккола. fadlu hezew ~aldo]anaSul ~ar femer a\i#e Kola. 160. ГIадлу цIцIикIкIаралълъуб цIцIогь дагьаб. fadlu ~iJara:ub ~oh dahab. 161. ГIадлуялълъулI гIажал гьечIеб, вуххиялълъул ххайир гьечIеб. fadluya:u/ fa$al hezeb, wu{iya:ul {ayir hezeb. 162. ГIажал лъала ганчIида. fa$al ;ala ganzida. МагIарулазул гIадат буго, жал мурадалде щолищан бихьизе, «бичч-бакъ» реххулеб. Алмасил МухIумиццаги реххун буго «бичч-бакъ», чанцIцIул рехханиги, гьессул анищалда рекъон ккун гьечIо эххеде реххараб гамачI. Цинги Алмасиласс гамачI, гьадал рагIабиги абун, хьуризабун буго. mafarula#ul fadat bugo, $al muradalde &oli&an bi%i#e, «biX-baq» re{uleb. almasil mu\umiCagi re{un bugo «biX-baq», xan~ulni re{anigi, heSul ani&alda reqon Kun hezo e{ede re{arab gamaz. cingi almasilaS gamaz, hadal rafabi abun, %uri#abun bugo. 163. ГIажалалда гъураб меххалълъ гIункIкIал кутулгун расандулел. fa$alalda vurab me{a: funJal kutulgun rasandulel. 164. ГIажалалде гъейгун, болъон гохIде бахунебила. fa$alalde veygun bo;on go\de ba[unebila. 165. ГIажалан абурассда унтиян абулеб, унтиян абурассда толоян абулеб. fa$alan aburaSda untiyan abuleb, untiyan aburaSda toloyan abuleb. 166. ГIажамиясс къуръан гIадин гьабила, къулгьу! – ян абурабила гIарабалълъ бечIчIизе букIунареб гIакдада. fa$amiyaS qur'an fadin habila, qulhu! - yan aburabila faraba: beZi#e bujunareb fakdada. 167. ГIазаб чIамичIого, мурадалде щоларел. fa#ab zamizogo muradalde &olarel. 168. ГIаздатIаги лъалкI толарев. fa#daTagi ;alj tolarew. 169. ГIазукь букIаниги дерец тIегь ккола, тIалтIа бижаниги хъутур чIахI ккола. fa#up bujanigi derec Teh Kola, TalTa bi$anigi ]utur za\ Kola. 170. ГIазулI вачIунге, гьоролI вачIаян абулебила цIцIогьорасс гьалмагъассда. fa#up wazunge, horo/ wazayan abulebila ~ohoraS halmavaSda. 171. ГIазулIги хIур букIунеб. fa#u/gi \ur bujuneb. 172. ГIайиб бадибе гьаби бадибе рецц гьабиялдасса нусцIцIул лълъикIаб. fayib badibe habi badibe reC habiyaldaSa nus~ul :ijab. 173. ГIайиб буго вокьуларев чияссда букIунеб жо. fayib bugo wopularew xiyaSda bujuneb $o. 174. ГIайиб буго къурассда букIунеб жо. fayib bugo quraSda bujuneb $o. 175. ГIайиб гьечIев гьудул ватуларев, багьана гьечIей лълъади йикIунарей. fayib hezew hudul watularew, bahana hezey :adi yijunarey. 176. ГIайиб гьечIессе кьураб нагIана дудего буссунебила. fayib hezeSe purab nafana dudego buSunebila. 177. ГIайиб ГIумарида – хъапасал дида. fayib fumarida - ]a_asal dida. 178. ГIайиб камурав чи вукIунарев, цо рахъ камичIеб хIалтIи букIунареб. fayib kamuraw xi wujunarew, co ra] kamizeb \alTi bujunareb. 179. ГIайиб кколареб черххги букIунареб, гIазу балареб мегIерги букIунареб. fayib Kolareb xer{gi bujunareb, fa#u balareb mefergi bujunareb. 180. ГIайиб кколарев чи вукIунарев, гIамал гьечIеб черхх букIунареб. fayib Kolarew xi wujunarew, famal hezeb xer{ bujunareb. 181. ГIайиб кколарей чIчIужу ялагьулев, чIчIужу гьечIого ххутIулев. fayib Kolarey Zu$u yalahulew, Zu$u hezogo {uTulew. 182. ГIайиб кIалалда кколеб, зар бетIералда щолеб. fayib jalalda Koleb, #ar beTeralda &oleb. 183. ГIайиб – къватIиб, дун – рокъов. fayib - qwaTib, dun - roqow. 184. ГIайиб лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. fayib :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 185. ГIайибал рорцани меххелалда жаниб 200 россассда 200 чIчIужуялда кколебила. РорцинчIого тани, цониги кколаребила. fayibal rorcani me{elalda $anib 200 roSaSda 200 Zu$uyalda Kolebila. rorcinzogo tani, conigi Kolarebila. 186. ГIайибалда къвал барав, мунагьалда кьан барав. fayibalda qwal baraw, munahalda pan baraw. 187. ГIайибалдасса къадарабги гIила букIунебила. fayibaldaSa qadarabgi fila bujunebila. 188. ГIайибалдасса нечоларев, мунагьалдасса хIинкъуларев. fayibaldaSa nexolarew, munahaldaSa \inqularew. 189. ГIайибалълъ чехь бихъулареб носоцца гурони. fayiba: xe% bi]ulareb nosoCa guroni. 190. ГIайибав тамихIалълъукьа хIинкъулевила, гIайиб гьечIев къисматалълъукьа хIинкъулевила. fayibaw tami\a:upa \inqulewila, fayib hezew qismata:upa \inqulewila. 191. ГIака балагье рахь-нахалълъе лълъикIаб, чIчIужу ялагье гIамал-ххассият лълъикIай. faka balahe ra%-na[a:e :ijab, Zu$u yalahe famal-{aSiyat :ijay. 192. ГIака бечIчIизе лъаларелълъ азбар (лолон) гьетIараб бугилан абурабила. faka beZi#e ;alare: a#bar (lolon) heTarab bugilan aburabila. 193. ГIака бечIчIулелилан хIама бечIчIулел ратугеги. faka beZulelilan \ama beZulel ratugegi. 194. ГIака бичаравги, туххум таравги чи бечелъуларо. faka bixarawgi, tu{um tarawgi xi bexe;ularo. 195. ГIака биче бечIчIизе букIунареб, ригьин биххе дургун хIал рекъолареб. faka bixe beZi#e bujunareb, rihin bi{e durgun \al reqolareb. 196. ГIака бокьула нахулаб, гIадан вокьула гIамал лълъикIав. faka bopula na[ulab, fadan wopula famal :ijaw. 197. ГIака босейила рахьдалаб, чIчIужу ячейила гIамал берцинай. faka boseyila ra%dalab, Zu$u yaxeyila famal bercinay. 198. ГIака босилалде бокь гьабе, чIчIужу ячиналде рукъ гьабе. faka bosilalde bop habe, Zu$u yaxinalde ruq habe. 199. ГIака гьечIеб къайи – гIи гьечIеб ручун. faka hezeb qayi - fi hezeb ruxun. 200. ГIака какун нах кварай, росс какун рукъ кварай. faka kakun na[ kwaray, roS kakun ruq kwaray. 201. ГIака кьанагъдичIони кьандиб жо бугъилги багъарулареб. faka panavdizoni pandib $o buvilgi bavarulareb. 202. ГIака лъала лъабцIцIул къинлъидал, вас лъала эмен херлъидал. faka ;ala ;ab~ul qin;idal, was ;ala emen [er;idal. 203. ГIака ххаххаралълъул – бече хIалакъаб, кето кьариялълъул – хIама хIалакъаб. faka {a{ara:ul - bexe \alaqab, keto pariya:ul - \ama \alaqab. 204. ГIака чIчIегIераб бугониги, рахь хъахIаб букIуна. faka Zeferab bugonigi, ra% ]a\ab bujuna. 205. ГIакайилан ккун хIама бечIчIарай. fakayilan Kun \ama beZaray. 206. ГIакарумагIарда гIодоб чIчIараб оцгIанаб гIазу бугони, Ххунзахъ рекьи хъукьлъулареб. fakarumafarda fodob Zarab ocfanab fa#u bugoni, {un#a] repi ]up;ulareb. 207. ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран. fakdalgun ni/er bugeb $o - daran. 208. ГIакдацца гуребила рахь кьолеб, чуруццайила. fakdaCa gurebila ra% poleb, xuruCayila. 209. ГIакдацца рачIчI хьвагIичIони бугъа ххадуб унареб. fakdaCa raZ %wafizoni buva {adub unareb. 210. ГIакъил гIадада кIалъаларев. faqil fadada ja;alarew. 211. ГIакъил гIодове виччан кIалъала, гIабдал ахIдола. faqil fodowe wiXan ja;ala, fabdal a\dola. 212. ГIакъил кици тIамун кIалъала, гIабдаласс гьедун бицуна. faqil kici Tamun ja;ala, fabdalaS hedun bicuna. 213. ГIакъил къадруялде вахани мегIергIан кьуруларев, гIабдал даражаялде вахани хIотол сум гIадин гьетIарулев. faqil qadruyalde wa[ani meferfan purularew, fabdal dara$ayalde wa[ani \otol sum fadin heTarulew. 214. ГIакъил мекъи ккани, гIемерал мекъи ккола. faqil meqi Kani, femeral meqi Kola. 215. ГIакъил тIоццеве гIакъилассда лъала, гIабдал тIоццеве гIиссинлъималазда лъала. faqil ToCewe faqilaSda ;ala, fabdal ToCewe fiSin;imala#da ;ala. 216. ГIакъилчи хвани нахъе лълъикIаб цIцIар ххутIула, гIалимчи хвани лълъикIаб асар ххутIула. faqilxi [wani na]e :ijab ~ar {uTula, falimxi [wani :ijab asar {uTula. 217. ГIакъилаб бетIералълъе тIил къваригIунареб. faqilab beTera:e Til qwarifunareb. 218. ГIакъилаб гьой гIадада хIапдолареб, гIакъилав чи гIадада чвархъоларев. faqilab hoy fadada \a_dolareb, faqilaw xi fadada xwar]olarew. 219. ГIакъилаб жо бицине ххалатаб калам къваригIунаро. faqilab $o bicine {alatab kalam qwarifunaro. 220. ГIакъилав мискинчи къого бечедассдасса лълъикIав. faqilaw miskinxi qogo bexedaSdaSa :ijaw. 221. ГIакъилав чияссул гIантал лъималги рукIунел, гIантав чияссул гIакъилалги рукIунел. faqilaw xiyaSul fantal ;imalgi rujunel, fantaw xiyaSul faqilalgi rujunel. 222. ГIакъилавлъун вукIине квалквал гьабула гIакъилавлъун вукIине жигар бахъиялълъ. faqilaw;un wujine kwalkwal habula faqilaw;un wujine $igar ba]iya:. 223. ГIакъилал руцIцIун чIчIарабги заман бачIунебила. faqilal ru~un Zarabgi #aman bazunebila. 224. ГIакъилал эбел-инссулги рукIине бегьулелила гьагал лъимал. faqilal ebel-inSulgi rujine behulelila hagal ;imal. 225. ГIакъиласс бихьараб-рагIараб бицуна, гIабдаласс чохьол бицуна. faqilaS bi%arab-rafarab bicuna, fabdalaS xo%ol bicuna. 226. ГIакъиласс гIакъилай чIчIужу ялагьула, гIабдаласс гьумер берцинай ялагьула. faqilaS faqilay Zu$u yalahula, fabdalaS humer bercinay yalahula. 227. ГIакъиласс магIардаги ах гьабулеб, гIабдаласс гIанкIудул ханазул тIамуниги лал бокъинабулареб. faqilaS mafardagi a[ habuleb, fabdalaS fanjudul [ana#ul Tamunigi lal boqinabulareb. 228. ГIакъиласс ургъун бицуна, гIабдаласс кьвагьун биччала. faqilaS urvun bicuna, fabdalaS pwahun biXala. 229. ГIакъиласс цо чIчIужу ячуней, гIабдаласс чан щваниги ячуней. faqilaS co Zu$u yaxuney, fabdalaS xan &wanigi yaxuney. 230. ГIакъилассда малълъе, гIабдал гурони вуххуге. faqilaSda ma:e, fabdal guroni wu{uge. 231. ГIакъилассдасса ватIалъуге, гIабдалассда нахъвилълъунге. faqilaSdaSa waTa;uge, fabdalaSda na]wi:unge. 232. ГIакъилассдассан гIакълу щола, гIабдалассдассан щибго щоларо. faqilaSdaSan faqlu &ola, fabdalaSdaSan &ibgo &olaro. 233. ГIакъилассе вокьула жиндасса гIакъилав чи, хханассе бокьула бищунго гIакъилавлъун живго вукIине. faqilaSe wopula $indaSa faqilaw xi, {anaSe bopula bi&ungo faqilaw;un $iwgo wujine. 234. ГIакъилассе – ишан, гIабдалассе – бугI-бугI. faqilaSe - i^an, fabdalaSe - buf-buf. 235. ГIакъилассе къварилъи – гIабдалассе роххел. faqilaSe qwari;i - fabdalaSe ro{el. 236. ГIакъилассул газа кьурдаги рекIунеб, лълъим лъалессул квер гIордаги балеб. faqilaSul ga#a purdagi rejuneb, :im ;aleSul kwer fordagi baleb. 237. ГIакъилассул гIакълу къалмиццаги бицунеб. faqilaSul faqlu qalmiCagi bicuneb. 238. ГIакъилассул гIакълу рекIелI букIуна, гIабдалассул гIакълу мацIцIалда букIуна. faqilaSul faqlu reje/ bujuna, fabdalaSul faqlu ma~alda bujuna. 239. ГIакъилассул къассдал дагьал, къассдал гIемерассул гIакълу дагьаб. faqilaSul qaSdal dahal, qaSdal gemeraSul faqlu dahab. 240. ГIакъилассда рагIи рагIал баккарабго бичIчIулеб, гIабдалассда бугIизе кколеб. faqilaSda rafi rafal baKarabgo biZuleb, fabdalaSda bufi#e Koleb. 241. ГIакъилассул ссабру кIудияб, жагьилассул ццин ххеххаб. faqilaSul Sabru judiyab, $ahilaSul Cin {e{ab. 242. ГIакъиласс ункъо жо гьитIинаблъун рикIкIунареб - цIаги, унтиги, тушманлъиги, налъиги. faqilaS unqgo $o hiTinab;un riJunareb - `agi, untigi, tu^man;igi, na;igi. 243. ГIакъилассул хвел цо буго. faqilaSul [wel co bugo. 244. ГIакъилассул хIалтIи гIемераб, гIабдалассул чIанда гIемераб. faqilaSul \alTi femerab, fabdalaSul zanda femerab. 245. ГIакъилги къосунев, гIабдалассулги цIцIодораб жо кколеб. faqilgi qosunew, fabdalaSulgi ~odorab $o Koleb. 246. ГIакъилгун ургъун давла босе, гIабдалгун ургъун балагь тIаде цIцIаге. faqilgun urvun dawla bose, fabdalgun urvun balah Tade ~age. 247. ГIакъилзаби гIемерлъиялълъ гIакълу босизе чиго гьечIого ххутIун ругила. faqil#abi femer;iya: faqlu bosi#e xigo hezogo {uTun rugila. 248. ГIакъиллъи ботIролI бугев ссабруялда хьвадула, ссабруялда хьвадарав мурадалде вахуна. faqil;i boTro/ bugew Sabruyalda %wadula, Sabruyalda %wadaraw muradalde wa[una. 249. ГIакъиллъи тIаде ккола, ахIмакълъи гъоркье ккола. faqil;i Tade Kola, a\maq;i vorpe Kola. 250. ГIакълу бугел кантIулел, жо бичIчIулез росулел жалила кицаби. faqlu bugel kanTulel, $o biZule# rosulel $alila kicabi. 251. ГIакълу бикъулареб, я гIодобе бортулареб. faqlu biqulareb, ya fodobe bortulareb. 252. ГIакълу бикьулелълъул бакъалда тарав, намус бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. faqlu bipule:ul baqalda taraw, namus bipule:ul horpow {uTaraw. 253. ГIакълу бикьулелълъул нахъа ххутIарай, ххабар бикьулелълъул ццее кIанцIарай. faqlu bipule:ul na]a {uTaray, {abar bipule:ul Ceye jan`aray. 254. ГIакълу ботIрол кIодолъиялда бараб букIунебани, ганщил бищунго кIудияб букIинаанила. faqlu boTrol jodo;iyalda barab bujunebani, gan&il bi&ungo judiyab bujinaanila. 255. ГIакълу бугев инссуцца вас бергьине толарев. faqlu bugew inSuCa was berhine tolarew. 256. ГIакълу бугила нилIее къваригIараб меххалълъ чияхъ батулеб, чияе къваригIараб меххалълъ нилIехъ батулеб жо. faqlu bugila ni/eye qwarifarab me{a: xiya] batuleb, xiyaye qwarifarab me{a: ni/e] batuleb $o. 257. ГIакълу гьаре, боцIцIи гьаруге. faqlu hare, bo~i haruge. 258. ГIакълу гьечIеб бетIер, чIобогояб ракI, гIадалал ххиялаз хвана гIадада. faqlu hezeb beTer, zobogoyab raj, fadalal {iyala# [wana fadada. 259. ГIакълу гьечIеб бетIералда жаниб бугеб гIелму – бетIер гьечIеб къаркъалаялда лъураб тIагъур. faqlu hezeb beTeralda $anib bugeb felmu - beTer hezeb qarqalayalda ;urab Tavur. 260. ГIакълу гьечIеб къаркъала – къебелъухъ лълъадаричIеб нус. faqlu hezeb qarqala - qebe;u] :adarizeb nus. 261. ГIакълу гьечIеб гьавали гьаваялда хьвадула. faqlu hezeb hawali hawayalda %wadula. 262. ГIакълу гьечIев «гIакъил», бо гьечIев «ццевехъан». faqlu hezew «faqil», bo hezew «Cewe]an» 263. ГIакълу гьечIев васассдасса гьевги хун гьабураб бахъухъ лълъикIаб. faqlu hezew wasaSdaSa hewgi [un haburab ba]u] :ijab. 264. ГIакълу гьечIевгIан чи мекъав вукIуневила. faqlu hezewfan xi meqaw wujunewila. 265. ГIакълу гьечIей бика – рахь гьечIеб гIака. faqlu hezey bika - ra% hezeb faka. 266. ГIакълу гьечIел данде чIвагеги, гIажал щварал цадахъ ккогеги. faqlu hezel dande zwagegi, fa$al &waral cada] Kofogegi. 267. ГIакълу гьечIессе гIакълу кьоге. faqlu hezeSe faqlu poge. 268. ГIакълу гьечIессул берал гIемер гIодулел. faqlu hezeSul beral femer fodulel. 269. ГIакълу гьикъизе херав чи гьечIони, хераб хIохьода гьикъе. faqlu hiqi#e [eraw xi hezoni, [erab \o%oda hiqe. 270. ГIакълу гIемерассул калам дагьаб. faqlu femeraSul kalam dahab. 271. ГIакълу гIолеб гьечIони, ганчIида гьикъунги, гьикъичIого тоге. faqlu foleb hezoni, ganzida hiqungi, hiqizogo toge. 272. ГIакълу дагьал, цIцIалукагътал щварал жал рихьулахха, дир лъимал, нуж! (Ххунзахъа Аталазул Катуралълъ абурал кицилъун лIугьарал рагIаби). faqlu dahal, ~alukavtal &waral $al ri%ula{a, dir ;imal, nu$! ({un#a]a atala#ul katura: abural kici;un /uharal rafabi). 273. ГIакълу дагьассул мацIцI кIудияб. faqlu dahaSul ma~ judiyab. 274. ГIакълу дагьассул рагIи гIемераб. faqlu dahaSul rafi femerab. 275. ГIакълу заргIанав – гIамал зобгIанав. faqlu #arfanaw - famal #obfanab. 276. ГIакълу – къокъаб, чIанда – ххалатаб. faqlu - qoqab, zanda - {alatab. 277. ГIакълу къокъассул мацIцI ххалатаб. faqlu qoqaSul ma~ {alatab. 278. ГIакълу кьеги къвачIа цIун, къвачIа кьеги гIарцул цIун. faqlu pegi qwaza `un, qwaza pegi farcul `un. 279. ГIакълу ресалълъ малълъулеб. faqlu resa: ma:uleb. 280. ГIакълу саналI гуребила букIунеб, ботIролIила. faqlu sana/ gurebila bujuneb, boTro/ila. 281. ГIакълу тIагърикь гуребила букIунеб, ботIролIила. faqlu Tavrip gurebila bujuneb, boTro/ila. 282. ГIакълу тIатине ссабруги кьеги, ссабру алжаналълъул кIул букIин лъазе гъваридаб пикруги кьеги. faqlu Tatine Sabru pegi, Sabru al$ana:ul jul bujin ;a#e vwaridab _ikrugi pegi. 283. ГIакълу – ццебе, ццин – нахъе. faqlu - Cebe, Cin - na]e. Цо росулI гIумру гьабулел рукIанила эбелги васги. Ххеххгого россги хун, гьев васассе гIумру бичарай гIадан йикIанила эбел. Балугълъиялде вас вахиндал, чIчIужу ячине йигин, дир вас, диеги кумек букIинеян лIугьанила эбел. Вас разилъулев вукIинчIила. Эбелни тIасса йичIичIелълъул, цо релълъаралда рекъараб бакIги тIасса бищун, чIчIужуги ячанила, бертинги гьабунила. Гьедин дагьал моцIцIал анила. co rosu/ fumru habulel rujanila ebelgi wasgi. {e{gogo roSgi [un, hew wasaSe fumru bixaray fadan yijanila ebel. baluv;iyalde was wa[indal, Zu$u yaxine yigin, dir was, diyegi kumek bujineyan /uhanila ebel. was ra#i;ulew wujinzila. ebelni TaSa yizize:ul, co re:aralda reqarab bajgi TaSa bi&un, Zu$ugi yaxanila, bertingi habunila. hedin dahal mo~al anila. Цо къоялълъ, сапаралдасса вуссиндал, гьессда эбелалълъул берал риччун рихьанила. Щиб-кинилан цIеххедал, щибго гьечIин, херал руччабазул берал чваххулин, гьедин батилилан, тIасса вихьизавунила гьелълъ вас. КIиабилеб къоялълъги гьединго кканила. Щаклъун васасс ххал ккунила. Эбелалълъ цо абулила, нусалълъ анцIго гIезабулила… co qoya:, sa_araldaSa wuSindal, heSda ebela:ul beral riXun ri%anila. &ib-kinilan `e{edal, &ibgo hezin, [eral ruXaba#ul beral xwa{ulin, hedin batilin, TaSa wi%i#awunila he: was. jiabileb qoya:gi hedin Kanila. &ak;un wasaS {al Kunila. ebela: co abulila, nusa: an`go fe#abulila... Гьа, гьадинищхха иш букIарабилан, ццин бахъанила васассул. Дицца дуда абунин дие лълъади ячунгейилан, дуццаго ячанин, гьанже лълъикIго рукIайин, дун нужеда тIокIав вихьулариланги абун, унаго-унаго вас рикIкIаде, цо базаргабазул росулIе щванила. Гьенив цо бечедав базарганасс жиндирго ххамил тукада вичаризе тIамунила. Гьедин анила чанго сон. ha, hadini&{a i^ bujarabilan, Cin ba]anila wasaSul. diCa duda abunin diye :adi yaxungeyila, duCago yaxanin, han$e :ijgo rajayin, dun nu$eda Tojaw wi%ularilangi abun, unago-unago was riJade, co ba#argaba#ul rosu/e &wanila. heniw co bexedaw ba#arganaS $indirgo {amil tukada wixari#e Tamunila. hedin anila xango son. Цо къоялълъ базарганассда гьав, кIалдиб полопги бан, квешго лIугьун ватанила. Щиб-кинилан гьикъидал, валагьин, эбелги ракIалде щванин, гьелълъ тамахлъизе гьавунилан бицанила. co qoya: ba#arganaSda haw, jaldib _olo_gi ban, kwe^go /uhun watanila. &ib-kinilan hiqidal, walahin, ebelgi rajalde &wanin, he: tama[;i#e hawunilan bicanila. «Рокъове тIад вуссине бокьиларищ дуе?» – ян цIехханила базарганасс. Бокьилаанилан жаваб кьунила гьассги. РекIине чуги кьунила, базе ярагъги кьунила. ЛълъикIаб бихьун ххамил ххулжалги цIезарунила. «Дуда тIад вуссине ракIалде ккани, эбелги лълъадиги цадахъ рачун, гьанивеги вачIа. Сордо кIудияссул гIакълуги цIцIикIкIарабилан абулелълъул, цо дихъги гIенеккеян, - абунила базарганасс, - росулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. Гьоболассда къваригIел гьечIеб жоги цIеххоге, ццин нахъе ккезабуни, мун мекъссаги ккеларо. Гьанже дуе нух битIаги», – ян гьессул квер босанила. «roqowe Tad wuSine bopilari& duye?» - yan `e{anila ba#arganaS. bopilaanilan $awab punila haSgi. rejine xugi punila, ba#e yaravgi punila. :ijab bi%un {amil {ul$algi `e#arunila. «duda Tad wuSine rajalde Kani, ebelgi :adigi cada] raxun, haniwegi waza. sordo judiyaSul faqlugi ~iJarabilan abule:ul, co di]gi feneKeyan, - abunila ba#arganaS, - rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. hobolaSda qwarifel hezeb $ogi `e{oge, Cin na]e Ke#abuni, mun meqSagi Kelaro. han$e duye nu[ biTagi», - yan heSul kwer bosanila. Гьедин гьасс ватIаналде сапар бухьанила. Гьессда нухда цадахъ кканила, варанабазда лъун гIемераб къайи-къоногун, гьеб бичизе унел базаргаби. ЛълъикIго ссваканги рукIун, сордоги щолеб букIун, цо ссанагIатаб бакIалда рещтIине ракIалде кканила къайицадахъазда. Гьасс абунила, жинда гьабзазул хIапиги хIелказул гIегIедиги рагIанин, гIагардегIан росу батиялда щаклъи гьечIин, гьанир рещтIун лълъикI гурилан. Васассул гIакълуялълъухъ гьел гIенеккичIила, гьенирго чIчIанила. hedin haS waTanalde sa_ar bu%anila. heSda nu[da cada] Kanila, waranaba#da ;un femerab wayi-qonogun, heb bixi#e unel ba#argabi. :ijgo Swakan rujun, sordogi &oleb bujun, co Sanafatab bajalda re&Tine rajalde Kanila qayicada]a#da. haS abunila, $inda hab#a#ul \a_igi \elka#ul fefedigi rafanin, fagardefan rosu batiyalda &ak;i hezin, hanir re&Tun :ij gurilan. wasaSul faqluya:u] hel feneKizila, henirgo Zanila. Вас росулIе вилълъанила. Саламги кьун, росдал годекIаниве щванила. Рокъо-рокъоре гIадамалги ун, цо чи ххутIанила, кагътида тIад лъураб гьанал кесекги кодоб ккун, гьенивго. Гьобол вугищан гьикъанила гьесс васассда. ГьечIилан гьессги жаваб кьунила. ХIинкъиларев ватани, дида цадахъ вилълъаян абунила гьев чиясс. Щай хIинкъулев, мунги дунго гIадав гIадан гурищилан, ххадуб чуги цIцIан, гьавги гьессда ххадув анила. was rosu/e wi:anila. salamgi pun, rosdal godejaniwe &wanila. roqo-roqore fadamalgi un, co xi {uTanila, kavtida Tad ;urab hanal kesekgi kodob Kun, heniwgo. hobol wugi&an hiqanila heS wasaSda. hezilan heSgi $awab punila. \inqilarew watani, dida cada] wi:ayan abunila hew xiyaS. &ay \inqulew, mungi dungo fadaw fadan guri&ilan, {adub xugi ~an, hawgi heSda {aduw anila. Азбаралълъуре лIугьиндал, гьой гIадин раххссидаги бан, хIапулей йигила чIчIужугIадан. БетIергьанчиясс гьей раххссидасса йичанила. Жанире щванила. Таххида тIад, гIадан гIадин, бегун бугила гьой. Гъой чIчIужуялълъ гьоболассул чодуе кIалцIи-ххерги банила. Доб гьанги белъун, ххинкIалги гьарунила, квенги гьазда ццебе лъунила. Цинги рукъалълъул бетIергьанасс чIчIужугIадан йикIаралълъуйго юхьанила. Ххадур кIиялгоги квананила, ххутIараб ракьа-макъарги чуриги дой чIчIужуялълъеги кьунила. a#bara:ure /uhindal, hoy fadin ra{Sidagi ban, \a_uley yigila Zu$ufadan. beTerhanxiyaS hey ra{SidaSa yixanila. $anire &wanila. ta{ida Tad, fadan fadin, begun bugila hoy. voy Zu$uya: hobolaSul xoduye jal`i-{ergi banila. dob hangi be;un, {injalgi harunila, kwengi ha#da Cebe ;unila. cingi ruqa:ul beTerhanaS Zu$ufadan yijara:uygo yu%anila. {adur jiyalgogi kwananila, {uTarab rapa-maqargi xurigi doy Zu$uya:egi punila. Къасси макьуги щвечIила васассда, кин букIаниги хIал лъазеги течIила, радал вахъун нухда ине къачIанила. Додинго кваназеги гьавун, инехъин вукIарав вас гьоболасс тIад вуссине гьавунила. - Дуда гьаниб щибго гIажаиблъи гьабизе жого бихьичIищ? – ан гьикъанила. - Валлагь, дуда берцин бихьараб гуреяб, дида щибго гIажаибаб жо бихьичIо, – ян чIчIанила гьав. - Гьанже дида ххадув вачIа, – ян цо гвенд бихьизабунила гьасс гьоболассда. Цо рахъалде бутIрул, цоги рахъалде къаркъалаби ран ругила чIварал чагIазул. – КъваригIел гьечIеб жо цIеххон вукIарабани, мунги гьазда асскIов вукIинаан. Мун цIцIодорав чи вихьула, дицца дуда кинабго бицина. qaSi mapugi &wezila wasaSda, kin bujanigi \al ;a#egi tezila, radal wa]un nu[da ine qazanila. dodingo kwana#egi hawun, ine]in wujaraw was hobolaS Tad wuSine hawunila. - duda hanib &ibgo fa$aib;i habi#e $ogo bi%izi&? - an hiqanila. - walah, duda bercin bi%arab gureyab, dida &ibgo fa$aibab $o bi%izo, - yan Zanila haw. - han$e dida {aduw waza, - yan co gwend bi%i#abunila haS hobolaSda. co ra]alde buTrul, cogi ra]alde qarqalabi ran rugila zwaral xafa#ul. - qwarifel hezeb $o `e{on wujarabani, mungi ha#da aSjow wujinaan. mun ~odoraw xi wi%ula, diCa duda kinabgo bicina. Гьагъай гIадан дир яццгIал йиго. Ниж гьитIинго рукIаго, хвана нижер эбел-эмен. Гьелълъул эбелалълъ холелълъул дида гьарана кIудияй гIезегIан гьелълъул тIалаб гьабейила, ваццги яццги гIадинги рукIайилан. КIудиял гIедалги, бокьани, дуего тейила, бокьичIони, абун вачIарассе кьейила. Абун чи вачIиндал, дицца гьелда гьикъана - «Мун гьессиейищ кьелей, диегойищ телей?» – ян. «Дуего те», – ян абуна гьелълъ. Диццаги гьедин гьабуна. havay fadan dir yaCfal yigo. ni$ hiTingo rujago, [wana ni$er ebel-emen. he:ul ebela: [ole:ul dida harana judiyay fe#efan he:ul Talab habeyila, waCgi yaCgi fadin rujayila. judiyal fedalgi, bopani, duyego teyila, bopizoni, abun wazaraSe peyila. abun xi wazindal, diCa helda hiqana - «mun heSiyeyi& peley, diyegoyi& teley?» - yan. «duyego te», - yan abuna he:. diCagi hedin habuna. Дун кьижун ккаравго, гьей къватIие уней йикIун йиго. Щаклъун цо сордоялълъ ххадуб ххал ккуна. Росу рагIалда бугеб цо рокъое тIерхьун гьейги ана, ххадувго дунги вилълъана. dun pi$un Karawgo, hey qwaTiye uney yijun yigo. &ak;un co sordoya: {adub {al Kuna. rosu rafalda bugeb co roqoye Ter%un heygi ana, {aduwgo dungi wi:ana. Дицца нуцIцIа ричIеян ахIана. РичIизе рахараб гурилан ахIана жаниссан. Бараб малалълъ нуцIцIаги речIчIизабун, дун жаниве кIанцIана. Жанив вукIарав дида тIад речIчIана. Гьессдасса дун къолев вукIана. Дицца гьелда гьарана дие дагьаб кумек гьабеян. Гьелълъни гьабичIо. Дида ххадуб бачIун букIун буго гьаб гьой. РечIчIун тIадгун, гьелълъ гьев тIутIун вана. Гьеб къоялдасса нахъе дицца гьей раххссида бана, гьелълъул бакIалда гьой рокъобеги бачана. ЯццгIал йикIун, чIвазеги кIвечIо, – ян лIугIизабунила гьесс жиндирго ххабар. diCa nu~a rizeyan a\ana. rizi#e ra[arab gurilan a\ana $aniSan. barab mala: nu~agi reZi#abun, dun $aniwe jan`ana. $aniw wujaraw dida Tad reZana. heSdaSa dun qolew wujana. diCa helda harana diye dahab kumek habeyan. he:ni habizo. dida {adub bazun bujun bugo hab hoy. reZun Tadgun, he: hew TuTun wana. heb qoyaldaSa na]e diCa hey ra{Sida bana, he:ul bajalda hoy roqobe baxana. yaCfal yijun, zwa#egi jwezo, - yan /ufi#abunila heS $indirgo {abar. Вас нухда вахъанила. Дол цадахъ рукIарал базаргаби, хъачагъалги тIаде кIанцIун, кодосса къайиги бахъун, ратанила. Щванила гьав жиндирго росулIе. Рукъалълъул кIалтIеги ун, гордухъан жаниве валагьанила. Дой гьассул чIчIужуги йигила гIодой йикIун. Гьелълъул накабазда бетIерги лъун, кьижун цо гIолохъанчиги вугила, гьессул бетIер лълъухьулей гьейги йигила. was nu[da wa]anila. dol cada] rujaral ba#argabi, ]axavalgi Tade jan`un, kodoSa qayigi ba]un, ratanila. &wanila haw $indirgo rosu/e. ruqa:ul jalTegi un, gordu]an $aniwe walahanila. doy haSul Zu$ugi yigila fodoy yijun. he:ul nakaba#da beTergi ;un, pi$un co folo]anxigi wugila, heSul beTer :u%uley heygi yigila. Цин ххиял гьабунила, бахъун хханжаргун, жаниве кIанцIизе, нахъеги ургъанила, базарганассул гIакълу гIадахъ босиялълъ гьанжелъагIанги мекъи ккечIин, гьаб нухалълъги, гIакълу ццебе, ццин нахъе ккезабун лълъикIилан кканила. Гьав эбелалълъухъе вилълъанила. Гьобол вокьиларищан, жаниве лIугьанила. Валлагь, вокьилинхха, нусго вугонигиян, херай разиго данде яхъанила. cin {iyal habunila, ba]un {an$argun, $aniwe jan`i#e, na]egi urvanila, ba#arganaSul faqlu fada] bosiya: han$e;afangi meqi Kezin, hab nu[a:gi, faqlu Cebe, Cin na]e Ke#abun :ijanilan Kanila. haw ebela:u]e wi:anila. hobol wopilari&an, $aniwe /uhanila. walah, wopilin{a, nusgo wugonigiyan, [eray ra#igo dande ya]anila. Квана-гьекъон вахъаравго, гьав цIеххолданила, дур лъимал-чагIиго гьечIищин, нахъе щал ругелилан. Гьалълъги ккараб жо бицанила, васги вукIанин жиндир. Цо пайда гьечIеб кIалъай жиндирги нусалълъулги ккунилан, къватIиве арав гьевги тIокIав тIад вуссинчIила. ГIемер мехх иналде нусалълъ месед гIадав васги гьавунила. Гьанже гьез тIалаб-агъазги гьабун, жийги йигила, васассулги щибго ххабар лъачIила. kwana-heqon wa]arawgo, haw `e{oldanila, dur ;imal-xafigo hezi&an, na]e &al rugelilan. ha:gi Karab $o bicanila, wasgi wujanin $indir. co _ayda hezeb ja;ay $indirgi nusa:ulgi Kunilan, qwaTiwe araw hewgi Tojaw Tad wuSinzila. femer me{ inalde nusa: mesed fadaw wasgi hawunila. han$e he# Talab-ava#gi habun, $iygi yigila, wasaSulgi &ibgo {abar ;azila. Гьеле гьев вас жив вугилан, эбелалда гьавги ххурхханила. Гьеб меххалдасса нахъе эбелги, васги, хъизанги цадахъ талихIаб гIумруялда ругила. hele hew was $iw wugilan, ebelalda hawgi {ur{anila. heb me{aldaSa na]e ebelgi, wasgi, ]i#angi cada] tali\ab fumruyalda rugila. 284. ГIакълу цIцIикIкIарассул гIамал гьитIинаб. faqlu ~iJaraSul famal hiTinab. 285. ГIакълу цIцIикIкIарассул нигат бацIцIадаб. faqlu ~iJaraSul nigat ba~adab. 286. ГIакълуги пагьмуги хIуруцца баххчулареб. faqlugi _ahmugi \uruCa ba{xulareb. 287. ГIакълуялда къуват бащалъулеб жо гьечIебила. faqluyalda quwat ba&a;uleb $o hezebila. 288. ГIакълуялълъул бетIергьан хIасад гьечIеб вукIуна. faqluya:ul beTerhan \asad hezeb wujuna. 289. ГIакълуялълъул эбел – калам дагь гьаби, дарабазул эбел – квен дагь гьаби. faqluya:ul ebel - kalam dah habi, daraba#ul ebel - kwen dah habi. 290. ГIакъуба бихьичIесс къо хIехьолареб. faquba bi%izeS qo \e%olareb. 291. ГIала бекерун цIцIар босиларо, цIцIуяй гьаюдун рукъ бечелъиларо. fala bekerun ~ar bosilaro, ~uyay hayudun ruq bexe;ilaro. 292. ГIала – чармил, чу – маххул. fala - xarmil, xu - ma{ul. 293. ГIалимчи гIалимчияссда лъала, гIакъил гIакъилассда лъала, гIарцул бацIцIалъи къебедассда лъала. falimxi falimxiyaSda ;ala, faqil faqilaSda ;ala, farcul ba~a;i qebedaSda ;ala. 294. ГIалимзабазда асскIов – жагьилчи, жагьилзабазда асскIов – гIалимчи. falim#aba#da aSjow - $ahilxi, $ahil#aba#da aSjow - falimxi. 295. ГIалимчи вукIине кколев гьулчун бачIунеб ралъад гIадавги щун бачIунеб гIор гIадавги. falimxi wujine Kolew hulxun bazuneb ra;ad fadawgi &un bazuneb for fadawgi. 296. ГIалимчи лъалев живго гIадав гIалимчияссда, устар лъалев живго гIадав устарассда. falimxi ;alew $iwgo fadaw falimxiyaSda, ustar ;alew $iwgo fadaw ustaraSda. 297. ГIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев. falimxigi wujunew, co-co ~alunxigi wujunew. 298. ГIалихъиличил хъиртIеги ине бегьула яс гьаризе, Хъарагищил гьинтIеги ине бегьула. fali]ilixil ]irTegi ine behula yas hari#e, ]aragi&il hinTegi ine behula. 299. ГIалххуда мокъокъги къороллъугеги, мокъокъил тIанчIиги бессдаллъугеги. fal{uda moqoqgi qorol;ugegi, moqoqil Tanzigi beSdal;ugegi. 300. ГIалххудаги берал ругел, къададаги гIундул ругел. fal{udagi beral rugel, qadadagi fundul rugel. 301. ГIалххул чанги цIунулеб жибго жинццаго, гIонкIкIол тIинчIги цIунулеб жибго жинццаго. fal{ul xangi `unuleb $ibgo $inCago, fonJol Tinzgi `unuleb $ibgo $inCago. 302. ГIамал бихьун хIалтIе, хIал бихьун хьвагIе. famal bi%un \alTe, \al bi%un %wafe. 303. ГIамал гьечIев гIалимчи – бакъ гьечIеб рагIад. famal hezew falimxi - baq hezeb rafad. 304. ГIамал зобгIан кIудияссда гIакълу заргIан гурони букIунаребила. famal #obfan judiyaSda faqlu #arfan guroni bujunarebila. 305. ГIамал къадаразе гьабураб лълъикIлъи – дуйго квешлъиялълъе батулеб бакIлъи. famal qadara#e haburab :ij;i - duygo kwe^;iya:e batuleb baj;i. 306. ГIамал кIудияв, гьунар гьитIинав. famal judiyaw, hunar hiTinaw. 307. ГIамал кIудияв чи – гIадамазул тушман, лIар бегIераб хIайван – хIайваназул тушман. famal judiyaw xi - fadama#ul tu^man, /ar beferab \aywan - \aywana#ul tu^man. 308. ГIамал кIудияссул гIакълу гьитIинаб. famal judiyaSul faqlu hiTinab. 309. ГIамал лълъикIаб чода нахъа-ццере рекIунел. famal :ijab xoda na]a-Cere rejunel. 310. ГIамал рекъечIеб ригьиналдассаги цIунаги, цIуна-къай гьечIеб хъизаналдассаги цIунаги. famal reqezeb rihinaldaSagi `unagi, `una-qay hezeb ]i#analdaSagi `unagi. 311. ГIамал рекъонила къадарги хъвалеб. famal reqonila qadargi ]waleb. 312. ГIамал рекъолареб къадаралдасса, къадарги щун хабалIе инго лълъикI. famal reqolareb qadaraldaSa, qadargi &un [aba/e ingo :ij. 313. ГIамалалда рекъарабила гIумруги букIунеб. famalalda reqarabila fumrugi bujuneb. 314. ГIамалалълъ басра гьавурав асс-къоялълъ кIодо гьавуларев. famala: basra hawuraw aS-qoya: jodo hawularew. 315. ГIамалалълъ басра гьавурав насибалълъ кIодо гьавуларев. famala: basra hawuraw nasiba: jodo hawularew. 316. ГIамаликъаб цIцIуяб жоялдассаги цIунаги, цIцIад гьечIеб рииялдассаги цIунаги. famaliqab ~uyab $oyaldaSagi `unagi, ~ad hezeb riiyaldaSagi `unagi. 317. ГIанабазда гIи хьихьуларо, гъалазда чу бухьунаро. fanaba#da fi %i%ularo, vala#da xu bu%unaro. 318. ГIанкIкI гьойдасса хIинкъарабила, гьой гIанкIкIидасса хIинкъарабила. fanJ hoydaSa \inqarabila, hoy fanJidaSa \inqarabila. 319. ГIанкIкI кколареб жоялълъ цер кквеларо. fanJ Kolareb $oya: cer Kwelaro. 320. ГIанкIкI чIвазе унелълъул, бацI чIвазе гIадин айила. fanJ zwa#e une:ul, ba` zwa#e fadin ayila. 321. ГIанкIкIгун вагъизе, гъалбацIгун вагъизе гIадин къачIай. fanJgun wavi#e, valba`gun wavi#e fadin qazay. 322. ГIанкIкIида гIарада речIчIулареб, чIчIотIоде ххвалчен хьвагIулареб. fanJida farada reZulareb, ZoTode {walxen %wafulareb. 323. ГIанкIкIил бихьинлъи-цIцIулъи хханассда гурони лъаларебила. fanJil bi%in;i-~u;i {anaSda guroni ;alarebila. Гьалълъул магIна гуро ххан гIакъилав вугилан, ялъуни гьессул лъай цIцIикIкIараб бугилан абураб. МагIна буго, гьесс бихьинабан абураб бихьинабан тезе ккола, цIцIуябан абураб цIцIуябан тезе ккола, гьессие бокьаралда ххадур рилълъинчIого чара гьечIоян абураб. ХIакъикъаталда ххалкъалълъ жидедаго гьоркьов ххан маххссара-ххочIалълъе гьавулев вуго. ha:ul mafna guro {an faqilaw wugilan, ya;uni heSul ;ay ~iJarab bugilan aburab. mafna bugo, heS bi%inaban aburab bi%inaban te#e Kola, ~uyaban aburab ~uyaban te#e Kola, heSiye boparalda {adur ri:inzogo xara hezoyan aburab. \aqiqatalda {alqa: $idedago horpow {an ma{Sara-{oza:e hawulew wugo. 324. ГIанкIкIие хIетI кьалаб, мокъокъие кIал кьалаб. fanJiye \eT palab, moqoqiye jal palab. 325. ГIанкIкIицца чIвараб цIцIум, цIцIецца ккураб бацI. fanJiCa zwarab ~um, ~eCa Kurab ba`. 326. ГIанкIкIиццаги беццулеб жиндирго рукIун, гIонкIкIоццаги беццулеб жиндирго каратI. fanJiCagi beCuleb $indirgo rujun, fonJoCagi beCuleb $indirgo karaT. 327. ГIанкIу бикъарасс оцги бикъулебила. fanju biqaraS ocgi biqulebila. 328. ГIанкIу кинаб бугониги, хханил тIагIам цо букIунеб. fanju kinab bugonigi, {amil Tafam co bujuneb. 329. ГIанкIу къинлъулареб хоно гъоркь течIони, хIалтIуде гъира балареб рахъи гьечIони. fanju qin;ulareb [ono vorp tezoni, \alTude vira balareb ra]i hezoni. 330. ГIанкIу холеб хъирщадулаго, гIадан холев бечелъизе чIучIадулаго. fanju [oleb ]ir&adulago, fadan [olew bexe;i#e zuzadulago. 331. ГIанкIу чIчIегIераб бугониги, хоно хъахIаб гьабула. fanju Zeferab bugonigi, [ono ]a\ab habula. 332. ГIанкIудал мокъида мокъокъ чIчIоларо, хIамил руссуналда чу бухьунаро. fanjudal moqida moqoq Zolaro, \amil ruSunalda xu bu%unaro. 333. ГIанкIудал ханазул тIамуниги лал бокъунарев. fanjudal [ana#ul Tamunigi lal boqunarew. 334. ГIанкIуялълъ квегъулеб хIелеко. fanjuya: kwevuleb \eleko. 335. ГIанкIуялълъ хъирщи таниги, чиясс ругьунаб гIамал толареб. fanjuya: ]ir&i tanigi, xiyaS ruhunab famal tolareb. 336. ГIантаб рагIи тIад буссун дудаго речIчIулеб. fantab rafi Tad buSun dudago reZuleb. 337. ГIантаб суалалълъе жавабги гIантаб букIуна. fantab suala:e $awabgi fantab bujuna. 338. ГIантаб томеналдасса цIцIодораб шагьи лълъикIаб. fantab tomenaldaSa ~odorab ^ahi :ijab. 339. ГIантав бахIарчияссдасса хIинкъарав цIцIодор лълъикIав. fantaw ba\arxiyaSdaSa \inqaraw ~odor :ijaw. 340. ГIантав вукIа абе, гIадалав вукIа абе – цого жо. fantaw wuja abe, fadalaw wuja abe - cogo $o. 341. ГIантав гьудулассдасса цIцIодорав тушманго лълъикIавила. fantaw hudulaSdaSa ~odoraw tu^mango :ijila. 342. ГIантал чагIи гьечIони, гIакъилассе боцIцIи кисса щвелеб? fantal xafi hezoni, faqilaSe bo~i kiSa &weleb? 343. ГIантасс лълъади какулейила, квешасс гьудул какулевила. fantaS :adi kakuleyila, kwe^aS hudul kakulewila. 344. ГIантассда цIеххезе кколареб, цIеххечIониги гьесс жинццаго бицунеб. fantaSda `e{e#e Kolareb, `e{ezonigi heS $inCago bicuneb. 345. ГIантассе – бухъарабго хоб, чIварабго лахIту. fantaSe - bu]arabgo [ob, zwarabgo la\tu. 346. ГIантассе кици тIамуни, гьелълъул магIнаги бицине кколебила. fantaSe kici Tamuni, he:ul mafnagi bicine Kolebila. 347. ГIаракъи – ургьибе, гIакълу – гьаваялде. faraqi - urhibe, faqlu - hawayalde. 348. ГIаракъидул шишаялълъ борлIулареб къед гьечIебила. faraqidul ^i^aya: bor/ulareb qed hezebila. 349. ГIарахъмагIардаги ссверун ралагье (ссверухъе ралагьичIого, рагIи кьвагьун биччаге). fara]mafardagi Swerun ralahe (Sweru]e ralahizogo, rafi pwahun biXage). 350. ГIарац балагьизе бигьаяб, кквезе захIматаб жойила. farac balahi#e bihayab, Kwe#e #a\matab #oyila. 351. ГIарац бекьани, месед бижулеб. farac bepani, mesed bi$uleb. 352. ГIарац бугев гуревила бечедав, гIакълу бугевила. farac bugew gurewila bexedaw, faqlu bugewila. 353. ГIарац бугессул рилълъингицин батIияб. farac bugeSul ri:ingicin baTiyab. 354. ГIарац бугони, магIардаги ах гьабула. farac bugoni, mafardagi a[ habula. 355. ГIарац гьечIессе буххча ссундуе, нич гьечIессе ххабар ссундуе? farac hezeSe bu{xa Sunduye, nix hezeSe {abar Sunduye? 356. ГIарац гьечIев чияссул чвантил кIалтIу къваридаб. farac hezew xiyaSul xwantil jalTu qwaridab. 357. ГIарац гьечIолъи – гIагарал чагIи гьечIолъи. farac hezoni - fagaral xafi hezoni. 358. ГIарац гIемерлъиялдасса гьудулзаби гIемерлъи лълъикIаб. farac femer;iyaldaSa hudul#abi femer;i :ijab. 359. ГIарац дагьаб бугониги гIола, гIемерлъанищ, гьелълъие гIей гьечIеб. farac dahab bugonigi fola, femer;ani&, he:iye fey hezeb. 360. ГIарац жо гуро, живго чи вукIине ккола. farac $o guro, $iwgo xi wujine Kola. 361. ГIарац кьавуцца кварав (ГIарцуда кьаву чIварав). farac pawuCa kwaraw (farcuda pawu zwaraw). 362. ГIарац кьун босараб жойилан, жугьтIицца ссапун кварабила. farac pun bosarab $oyilan, $uhTiCa Sa_un kwarabila. 363. ГIарац кIалъалеб меххалълъ, ритIухълъи буцIцIун чIчIола. farac ja;aleb me{a:, riTu];i bu~un Zola. 364. ГIарац рикIкIун босе, ххам борцун босе. farac riJun bose, {am borcun bose. 365. ГIарац тIагIинабизеги, чу хIалакъ гьабизеги – бигьаяб жо. farac Tafinabi#egi, xu \alaq habi#egi - bihayab $o. 366. ГIарац хъирис буго, букаричIого букIунаро. farac ]iris bugo, bukarizogo bujunaro. 367. ГIарац-меседалълъул багьа гьабизе бегьула, лълъикIаб рагIул багьа гьабун бажаруларо. farac-meseda:ul baha habi#e behula, :ijab raful baha habun ba$arularo. 368. ГIаркьел бекунилан, гъветI бакъвалареб. farpel bekunilan, vweT baqwalareb. 369. ГIарцул горал раниги, гуржи ганжалъиларо, горал рахъун лъуниги, хъирмил багьа хвеларо. farcul goral ranigi, gur$i gan$a;ilaro, goral ra]un ;unigi, ]irmil baha [welaro. 370. ГIарцул гьудуллъиги гьудуллъи гуребила, боцIцIул ригьинги ригьин гуребила. farcul hudul;igi hudul;i gurebila, bo~ul rihingi rihin gurebila. 371. ГIарцул квешлъи – гьечIолъи, гьанал квешлъи – хIалакълъи. farcul kwe^;i - hezo;i, hanal kwe^;i - \alaq;i. 372. ГIарцул кисаялдасса кIудияв чияссул гIакълу лълъикIаб. farcul kisayaldaSa judiyaw xiyaSul faqlu :ijab. 373. ГIарцул ссахIалдасса кIудияв чияссул гIакълу бергьунебила. farcul Sa\aldaSa judiyaw xiyaSul faqlu berhunebila. 374. ГIарцуцца бацIцIуна, боцIцIуцца чурула. farcuCa ba~una, bo~uCa xurula. 375. ГIарцуцца хханассул лагъги лагъассул хханги гьавулев. farcuCa {anaSul lav;i lavaSul {angi hawulew. 376. ГIатI бугони – ххинкIал, ххам бугони – ретIел. faT bugoni - {injal, {am bugoni - reTel. 377. ГIатI лълъамалъи – чохьол талихI. faT :ama;i - xo%ol tali\. 378. ГIатIада хIучч хъвалев, ххинкIазда гIуж балев. faTada \uX ]walew, {inja#da fu$ balew. 379. ГIатIалълъ лъурай гIунарай, гIазулI лъурай йорчIарай (гIуничIей). faTa: ;uray funaray, fa#u/ ;uray yorzaray (funizey). ХIинкьи букIун, эбелалълъ жиндирго яс гIатIалълъ яххчун йиго, бессдал яс, квачангIаги хвелародаян, гIазулI къазаюн йиго... \inqi bujun, ebela: $indirgo yas faTa: ya{xun yigo, beSdal yas, kwaxanfagi [welarodayan, fa#u/ qa#ayun yigo... 380. ГIатIго букIаго, кьуризе дидаги лъачIо, бакъвадго кьурулаго, къваркьан бекана (Хьопода кьуричIони, гIоркьида бекулеб). faTgo bujago, puri#e didago ;azo, baqwadgo purulago, qwarpan bekana (%o_oda purizoni, forpida bekuleb). 381. ГIатIго цIцIачIеб ботIил чIор, бучIулI цIцIани, бекула, борчIулI квер щвечIеб кеке хIасралъуда ххутIула. faTgo ~azeb boTil zor, buzu/ ~ani, bekula, borzu/ kwer &wezeb keke \asra;uda {uTula. 382. ГIатIиги тIатIиги – цого жо. faTigi TaTigi - cogo $o. 385. ГIатIидаб дунялалда кьечIеб талихI къваридаб хобалълъубги кьеларо. faTidab dunyalalda pezeb tali\ qwaridab [oba:ubgi pelaro. 386. ГIатIидал къоял ххеххго къокъунел, къваридал ун рахъунарел. faTidal qoyal {e{go qoqunel, qwaridal un ra]unarel. 387. ГIатIидассе кьурул нохъоги гIатIидаб, къваридассе тIолго дуниялги къваридаб. faTidaSe purul no]ogi faTidab, qwaridaSe Tolgo duniyalgi qwaridab. 388. ГIатIилъиялде ккани, къварилъи кIочон толеб. faTi;iyalde Kani, qwari;i joxon toleb. 389. ГIахьалаб гьойдасса нилIго бетIергьанаб кетого лълъикIила. fa%alab hoydaSa ni/go beTerhanab ketogo :ijila. 390. ГIачигъовулI вищарав, бакъанида реххарав (рехьед биххулI реххарав). faxivowu/ wi&araw, baqanida re{araw (re%ed bi{u/ re{araw). 391. ГIачиялълъе чу гъурай, чахъабалълъе росс гъурай. faxiya:e xu vuray, xa]aba:e roS vuray. 392. ГIачIрал гьаналги гьагIуйила, бачил гьаналги гьагIуйила. fazral hanalgi hafuyila, baxil hanalgi hafuyila. 393. ГIашилтIа Манташ гIадин. fa^ilTa manta^ fadin. Манташ вукIун вуго бечедав инссул вас, гьагав гIоркьилав. ГIолохъанлъиялде вахаралдасса нахъего тIеренаб дарайдул гвердилI реххулел рукIун руго Манташицца ххасалил кьварарал къоял. «Ххасало гвала ретIе, Манташ, риидал гвердилI вукIа!» – ян гIадамаз гIакълу кьураб меххалълъ, гьесс абулеб букIун буго ххасалил лъабго моцIцIалълъе гIоло Манташицца чIухIи гIодобе реххуларилан. Гьеб чIухIиялълъ Манташ нуха регIун вуго кIикъого соналълъул гIумруялде вахиналдего. manta^ wujun wugo bexedaw inSul was, hagaw forpilaw. folo]an;iyalde wa[araldaSa na]ego Terenab daraydul gwerdi/ re{ulel rujun rugo manta^iCa {asalil pwararal qoyal. «{asalo gwala reTe, manta^, riidal gwerdi/ wuja!» - yan fadama# faqlu purab me{a:, heS abuleb bujun bugo {asalil ;abgo mo~a:e folo manta^iCa zu\i fodobe re{ularilan. heb zu\iya: manta^ nu[a refun wugo joqogo sona:ul fumruyalde wa[inalde. Гьаб буго гIемерал магIарулазда гьоркьоб тIибитIун араб дандекквеялълъулаб кици. Кин, щиб хIалалда вугеван гьикъараб меххалълъ, тIассан борчIараб эркенлъиялда вугилан абураб магIнаялда, цо-цояз жаваб кьола ГIашилтIа Манташ гIадин вугилан. hab bugo femeral mafarula#da horpob TibiTun arab dandeKweya:ulab kici. kin, &ib \alalda wugewan hiqarab me{a:, TaSan borzarab erken;iyalda wugilan aburab mafnayalde, co-coya# $awab pola fa^ilTa manta^ fadin wugilan. 394. ГIащтIи хвезе ноцIцI гIадав, цIцIам гьечIеб чурпа гIадав. fa&Ti [we#e no~ fadaw, ~am hezeb xur_a fadaw. 395. ГIашура къваридаб, къурбан гIатIидаб. fa^ura qwaridab, qurban faTidab. 396. ГIашурадул моцIцIилан абула моцIцIрол соналълъул мухIарам моцIцIалде, къурбанаб моцIцIиланги абула зулхIижат моцIцIалде. Гьеб кIиябго моцIцIалда жаниб кколеб хис-басалълъул хIакъалълъулI буго кици. «МухIарам моцIцI кьерхадул, зулхIижат моцIцI роцIцIадул» абураб магIнаялдаги хIалтIизабула. fa^uradul mo~ilan abula mo~rol sona:ul mu\aram mo~olde, qurbanab mo~ilangi abula #ul\i$at mo~alde. heb jiyabgo mo~alda $anib Koleb [is-basa:ul \aqa:u/ bugi kici. «mu\aram mo~ per[adul, #ul\i$at mo~ ro~adul» aburab mafnayaldagi \alTi#abula. 397. ГIебуда зар баге, зазида хIетIе чIчIоге. febuda #ar bage, #a#ida \eTe Zoge. 398. ГIебуялдасса бегIераб жо – гIолохъанчияссул ракI, моххмоххидасса кьарияб жо – мегIер. febuyaldaSa beferab $o - folo]anxiyaSul raj, mo{mo{idaSa pariyab $o - mefer. 399. ГIебуялълъ гIебу борлIулареб. febuya: febu bor/ulareb. 400. ГIедал течIони, хведал толебила. fedal tezoni, [wedal tolebila. 401. ГIедал щарги чIвалеб, ккедал (щведал) чиги чIвалев. fedal &argi zwaleb, Kedal (&wedal) xigi zwalew. Ццебе, чабхъадул заманалда, Мусал ГIадалаван вукIун вуго цIцIар рагIарав ццевехъан. Чабхъад живги вачеян гьаризе арав цо гIолохъанчияссда гьев ватун вуго щар чIвалев. Cebe, xab]adul #amanalda, musal fadalawan wujun wugo ~ar rafaraw Cewe]an. xab]ad $iwgi waxeyan hari#e araw co folo]anxiyaSda hew watun wugo &ar zwalew. Дуцца, цIцIар рагIарав бахIарчиясс, щаргIаги щай чIвалебан гьикъараб меххалълъ, гьесс жаваб кьун буго. БахIарчи эбалълъе ясги вукIине кколев, ясалълъе россги вукIине кколев. ГIедал щарги чIвалеб нилIецца, ккедал чиги чIвалев нилIецца. duCa, ~ar rafaraw ba\arxiyaS, &arfagi &ay zwaleban hiqarab me{a:, heS $awab pun bugo. ba\arxi ebela:e yasgi wujine Kolew, yasa:e riSgi wujine Kolew. fedal &argi zwaleb ni/eCa, Kedal xigi zwalew ni/eCa. 402. ГIедал яс раса-цIцIалкIугун ягъулей. fedal yas rasa-~aljugun yavuley. 403. ГIедал яс россассе кье, яс йиго цIцIорол цIарагI. fedal yas roSaSe pe, yas yigo ~orol `araf. 404. ГIедал ясалълъе росс щваги, бокъиндал лалие гьури бачIаги. fedal yasa:e roS &wagi, boqindal laliye huri bazagi. 405. ГIедегIараб гважуцца беццаб когIо гьабулебила. fedefarab gwa$uCa beCab kofo habulebila. 406. ГIедегIараб гIанкIкI гьакицца кколеб. fedefarab fanJ hakiCa Koleb. 407. ГIедегIараб гIор ралъдахъе щолареб. fedefarab for ra;da]e &olareb. 408. ГIедегIун вачIарав гьобол гIедегIун уневила. fedefun wazaraw hobol fedefun unewila. 409. ГIедегIун гьабурабгIан, мурадалде щоларел. fedefun haburabfan, muradalde &olarel. 410. ГIедегIун хверхараб ххеххго биххулеб. fedefun [we[arab {e{go bi{uleb 411. ГIедегIунги гьабуге, гIададаги вукIунге. fedefungi habuge, fadadagi wujunge. 412. ГIей гьечIеб боцIцIиялдасса цIунаги. fey hezeb bo~iyaldaSa `unagi. 413. ГIейдал течIони, хвейдал толебила. feydal tezoni, [weydal tolebila. 414. ГIелалдего херлъарав, хвелалдего шапарав. felaldego [er;araw, [welaldego ^a_araw. 415. ГIелалълъ гIел ккола, кьералълъ кьер ккола. fela: fel Kola, pera: per Kola. 416. ГIелму асслу буго, пагьму кьучIчI буго, кьучIчIалда гурони къедги чIчIоларо. felmu aSlu bugo, _ahmu puZ bugo, puZalda guroni qedgi Zolaro. 417. ГIелму бигьаяб жояни, гIундулххалатиццаги гьабилаан. felmu bihayab $oyani, fundul{alatiCagi habilaan. 418. ГIелму бикъуларо, гIакълу бахъуларо. felmu biqularo, faqlu ba]ularo. 419. ГIелму бокьарассда макьу щоларо. felmu boparaSda mapu &olaro. 420. ГIелму бугев гIабдалги вукIунев, гIакълу бугев жагьилги ватулев. felmu bugew fabdalgi wujunew, faqlu bugew $ahilgi watulew. 421. ГIелму – гъветI, гIамал – пихъ. felmu - vweT, famal - _i]. 422. ГIелму гьечIеб ххалгIаталълъги лъай гьечIеб бетIералълъги чи алжаналълъуве вачинаро. felmu hezeb {alfata:gi ;ay hezeb beTera:gi xi al$ana:uwe waxinaro. 423. ГIелму гьечIев – рекъав, гIакълу гьечIев – беццав. felmu hezew - reqaw, faqlu hezew - beCaw. 424. ГIелму – гIакълуялълъул черхх. felmu - faqluya:ul xer{. 425. ГIелму гIодоб батулареб, гIакълу бичун босулареб. felmu fodob batulareb, faqlu bixun bosulareb. 426. ГIелму дагьав гIалимчи росугун къаццандула. felmu dahaw falimxi rosugun qaCandula. 427. ГIелму жавгьар буго, жагьлу загьру буго. felmu $awhar bugo, $ahlu #ahru bugo. 428. ГIелму – канлъи, жагьлу – бецIцIлъи. felmu - kan;i, $ahlu - be~;i. 429. ГIелму къарзалълъе кьолареб. felmu qar#a:e polareb. 430. ГIелму тIалаб гьабейила, киниялдассан байбихьун, лахIтуялде щвезегIан. felmu Talab habeyila, kiniyaldaSan baybi%un, la\tuyalde &we#efan. 431. ГIелму цIцIали – бигьаяб жо, гIадан лIугьин – захIматаб жо. felmu ~ali - bihayab $o, fadan /uhin - #a\matab $o. 432. ГIелмудал лълъалъ щвараб лъайги камилаб. felmudal :a; &warab ;aygi kamilab. 433. ГIакълудал нур гIураб гIадлуги лълъикIаб. faqludal nur furab fadlugi :ijab. 434. ГIелмуялдасса бергьараб жо – гIакълу. felmuyaldaSa berharab $o - faqlu. 435. ГIелмуялълъ гIакълу кьола, гIакълуялълъ пайда кьола. felmuya: faqlu pola, faqluya: _ayda pola. 436. ГIелмуялълъ гIодовегIанав чи тIадегIан гьавула, жагьиллъиялълъ тIадегIанав чи гIодовегIан гьавула. felmuya: fodowefanan xi Tadefan hawula, $ahil;iya: Tadefanaw xi fodowefan hawula. 437. ГIелмуялълъ лълъалъачIого, гIакълуялда тIегь балареб. felmuya: :a;azogo, faqluyalda Teh balareb. 438. ГIелмуялълъе къадаравгIан гIалимчияссул нух къваридаб. felmuya:e qadarawfan falimxiyaSul nu[ qwaridab. 439. ГIелмуялълъул бетIер – гIакълу, гIакълуялълъул бетIер – ссабру, ссабруялълъул бетIер – пикру. felmuya:ul beTer - faqlu, faqluya:ul beTer - Sabru, Sabruya:ul beTer - _ikru. Цо гIолилав ун вукIаравила рикIкIадаб улкаялде цIцIализе. ЦIцIалун вачIунаго, щваравила цо херав чияссда асскIове. cu folilaw un wujarawila riJadab ulkayalde ~ali#e. ~alun wazunago, &warawila co [eraw xiyaSda aSjowe. Гьикъарабила херав чиясс. hiqarabila [eraw xiyaS. - ГIелму щварабищ, гьудул? - felmu &warabi&, hudul? - Щвана, цIцIалун вахъана. - &wana, ~alun wa]ana. - ГIелмуялълъул бетIер щибхха? felmuya:ul beTer &ib{a? - Лъаларо. - ;alaro. - Лъалареб батани, – ян абун буго херасс, – мун дагьавги цIцIализе ккелахха. - ;alareb batabi, - yan abun bugo [eraS, - mun dahawgi ~ali#e Kela{a. Нахъвуссун вуго. Гьанжесса жиндирго устарассдассан гьассда лъан буго гIелмуялълъул бетIер щибали. na]wuSun wugo. han$eSa $indirgo ustaraSdaSan haSda ;an bugo felmuya:ul beTer &ibali. ГIолилав гьанжеги вачIун вуго кIудияв чияссухъе. folilaw han$egi wazun wugo judiyaw xiyaSu]e. - Щиб ккараб? Лъарабищ гIелмуялълъул бетIер щибали? – ян гьикъун буго кIудияв чиясс. - &ib Karab? ;alabi& felmuya:ul beTer &ibali? - yan hiqun bugo judiyaw xiyaS. - ГIелмуялълъул бетIер гIакълу буго, – ян жаваб кьун буго гIолиласс. - felmuya:ul beTer faqlu bugo, - yan $awab pun bugo folilaS. - БитIун буго. Элълъулги бетIер щибхха? – ян гьикъун буго херасс. - biTun bugo. e:ulgi beTer &ib{a? - yan hiqun bugo [eraS. Лъаларилан жаваб кьун буго гIолиласс. ;alarilan $awab pun bugo folilaS. КIудияв чиясс гIолохъанчи нахъвуссинавун вуго. «ГIелмуялълъул бетIер гIакълу, гIакълуялълъул бетIер ссабру, ссабруялълъул бетIер пикру буго», – ян жаваб кьезегIан. judiyaw xiyaS folo]anxi na]wuSinawun wugo. «felmuya:ul beTer faqlu, faqluya:ul beTer Sabru, Sabruya:ul beTer _ikru bugo», - yan $awab pe#efan. 440. ГIемер бихьани, гIемер лъалеб, гIемер цIцIалани, дагьабги цIцIикIкIун лъалеб. femer bi%ani, femer ;aleb, femer ~alani, dahabgi ~iJun ;aleb. 441. ГIемер бицани цого жо чIалгIунеб, гIемер чIамуни ссакъисс бутIунеб. femer bicani cogo $o zalfuneb, femer zamuni SaqiS buTuneb. 442. ГIемер букIине ккани, гIемер хIалтIизеги кколев. femer bujine Kani, femer \alTi#egi Kolew. 443. ГIемер вачIани, гьобол чIалгIуна, гIемер чIамуни, ссакъисс бутIуна. femer wazani hobol zalfuna, femer zamuni SaqiS buTuna. 444. ГIемер велъани, велъаравгIан гIодизеги ккола. femer we;ani, we;arawfan fodi#egi Kola. 445. ГIемер гаргади гIарац батани, гаргадичIого чIчIей месед буго. femer fargadi farac batani, gargadizogo Zey mesed bugo. 446. ГIемер гаргадулел Аллагьассеги рокьуларел. femer gargadulel allahaSegi ropularel. 447. ГIемер гьеданищ – гьеб буго гьересси. femer hedani& - heb bugo hereSi. 448. ГIемер гьедарулесс гIемер гьерссал рицунел. femer hedaruleS femer herSal ricunel. 449. ГIемер гIодой къуларай балъго хъахIба ятула, кIал чалуххай чидар яс черхх цIунарай ятула. femer fodoy qularay ba;go ]a\ba yatula, jal xalu{ay xidar yas xer{ `unaray yatula. 450. ГIемер гIорцIцIизабуни катицца гIункIкI кколареб, цIакъго гогьдаризаруни лъималаз дунял гьабулареб. femer for~i#abuni katiCa funJ Kolareb, `aqgo gohdari#aruni ;imala# dunyal habulareb. 451. ГIемер жо лъанилан гIакъил вахъунарев. femer $o ;anilan faqil wa]unarew. 452. ГIемер кванани, гьоцIцIоги кьогIлъулеб. femer kwanani, ho~ogi pof;uleb. 453. ГIемер кванани кванил тIагIам хола, гIемер бицани рагIул магIна хола. femer kwanani kwanil Tafam [ola, femer bicani raful mafna [ola. 454. ГIемер кванани чехь унтулеб, гIемер гаргадани бетIер унтулеб. femer kwanani xe% untuleb, femer gargadani beTer untuleb. 455. ГIемер кванарассул квандасса хьул буссуна, гIемер гаргадулессдасса гIадамазул ракI буссуна. femer kwanaraSul kwandaSa %ul buSuna, femer gargaduleSdaSa fadama#ul raj buSuna. 456. ГIемер кванаялълъ кечI ахIиларо. femer kwanaya: kez a\ilaro. 457. ГIемер квер – кьарияб, цо квер – хIалакъаб. femer kwer - pariyab, co kwer - \alaqab. 458. ГIемер къвакъвадулеб къурщицца хоно гьабуларебила. femer qwaqwaduleb qur&iCa [ono habularebila. 459. ГIемер къвакъвадулелълъул ханал дагьал рукIуна. femer qwaqwadule:ul [anal dahal rujuna. 460. ГIемер кьвагьуге, ишан ккун кьвагье. femer pwahuge, i^an Kun pwahe. 461. ГIемер кIалъай гIарац батани, кIалъачIого чIчIей меседила. femer ja;ay farac batani, ja;azogo Zey mesedila. 462. ГIемер кIалъалессул хIалтIи дагьаб. femer ja;aleSul \alTi dahab. 463. ГIемер лълъадахъани, гIеретI бекула. femer :ada]ani, fereT bekula. 464. ГIемер лъай, дагь кIалъай. femer ;ay, dah ja;ay. 465. ГIемер лIухьун рукъ бацIцIалъулареб, рацIцIалъи цIунулеб гьечIони, гIемер чурун ретIел бацIцIалъулареб, бацIцIад цIунизе лъачIони. femer /u%un ruq ba~a;ulareb, ra~a;i `unuleb hezoni, femer xurun reTel ba~a;ulareb, ba~ad `uni#e ;azoni. 466. ГIемер мехх барассда гуребила лъалеб, гIемер бихьарассдайила. femer me{ baraSda gurebila ;aleb, femer bi%araSdayila. 467. ГIемер мехх барассда гIемераб лъалеб (дудасса цо къоялълъ кIудияссул цо къоялълъул гIакълу цIцIикIкIун букIунеб). femer me{ baraSda femerab ;aleb (dudaSa co qoya: judiyaSul co qoya:ul faqlu ~iJun bujuneb). 468. ГIемер мехх барассда гIемер лъала, дуниял бихьарассда дагьабги цIцIикIкIун лъала. femer me{ baraSda femer ;ala, duniyal bi%araSda dahabgi ~iJun ;ala. 469. ГIемер меххалълъ чIчIараб жоги – хIама, чIчIечIого вилълъаравги – гIабдал. femer me{a: Zarab $ogi - \ama, Zezogo wi:arawgi - fabdal. 470. ГIемер тIад тенкани, ганчIидаги гвенд лIугьуна. femer Tad tenkani, ganzidagi gwend /uhuna. 471. ГIемер чIчIейги цIцIар гуро, чIчIечIого вилълъинги рецц гуро. femer Zeygi ~ar guro, Zezogo wi:ingi reC guro. 472. ГIемераб беццараб роццаххун уна. femerab beCarab roCa{un una. 473. ГIемераб бокьарассе дагьабгицин щоларо. femerab boparaSe dahabgicin &olaro. 474. ГIемераб гIазу – гIемераб тIорщел. femerab fa#u - femerab Tor&el. 475. ГIемераб – гIорцIцIизегIан, дагьаб – тIагIинегIан. femerab - for~i#efan, dahab - Tafinefan. 476. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикIго лъай лълъикIабила. femerab $o kwe^go ;ayaldaSa conigi $o :ijgo ;ay :ijila. Цо къоялълъ хъаз къуркъбузул хIорихъе бачIун буго. Жидерго хIорде хъаз бачIин къуркъбузе рекIее гIун гьечIо. КIиялго къаццандизе, цоцазде рогьрал разе лIугьун руго. Хъаз чIухIун кIалъан буго - «Дида лълъедезеги лъала, ракъдассан билълъинеги лъала, гьаваялдассан боржинеги кIола…» co qoya: ]a# qurqbu#ul \ori]e bazun bugo. $idergo \orde ]a# bazin qurqbu#e rejeye fun hezo. jiyalgo qaCandi#e, coca#de rohral ra#e /uhun rugo. ]a# zu\un ja;an bugo - «dida :ede#egi ;ala, raqdaSan bi:inegi ;ala, hawayaldaSan bor$inegi jola...» Гьелълъ бицунебги гьоркьоб къотIизабун, цо къверкъалълъ гьелълъие жаваб кьун буго - «Дуда чан жо лъалеб батаниги, цонигияб рагIа-ракьанде щун лъаларо. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикI лъай лълъикIаб буго» he: bicunebgi horpob qoTi#abun, co qwerqa: he:iye $awab pun bugo - «duda xan $o ;aleb batanigi, conigiyab rafa-rapande &un ;alaro. femerab $o kwe^ ;ayaldaSa conigi $o :ij ;ay :ijab bugo» 477. ГIемераб зигардиялдасса дагьаб жигар лълъикIаб. femerab #igardiyaldaSa dahab $igar :ijab. 478. ГIемераб кванани, гьоцIцIоги загьрулъулебила. femerab kwanani, ho~ogi #ahru;ulebila. 479. ГIемераб рахIаталдасса рагIулареб хIалтIи лълъикIаб. femerab ra\ataldaSa rafulareb \alTu :ijab. 480. ГIемераб рокъоб лълъикIаб, рекъараб ургьиб лълъикIаб. femerab roqob :ijab, reqarab urhib :ijab. 481. ГIемераб цIцIад бани ххер лълъикI бижула, гIемер кIалъанани калам хола. femerab ~ad bani {er :ij bi$ula, femer ja;anani kalam [ola. 482. ГIемер бицардана – дагьаб бичIчIана. femer bicardana - dahab biZana. 483. ГIемерав бицардани, гIемерав мекъи ккола. femeraw bicardani, femeraw meqi Kola. 486. ГIемерав вегиялълъ габур гьетIарав, гIемерав кьижиялълъ рукьби унтарав. femeraw wegiya: gabur heTaraw, femeraw pi$iya: rupbi untaraw. 487. ГIемерал санал рарассда гуребила лъалеб, гIемераб бихьарассдайила. femeral sanal raraSda gurebila ;aleb, femerab bi%araSdayila. 488. ГIемерги гаргадуге, мунго гIантав гьечIолъиги лъазабичIогоги тоге. femergi gargaduge, mungo fantaw hezo;igi ;a#abizogogi toge. 489. ГIемерго бакъваги гьабуге, бакъалда балеб хIалалълъ лълъамаги гьабуге. femergo baqwagi habuge, baqalda baleb \ala: :amagi habuge. 490. ГIемерго веццулев вугони, гьелда нахъа бугеб гъвацилги хIисаб гьабейила. femergo weCulew wugoni, helda na]a bugeb vwacilgi \isab habeyila. 491. ГIемерго къвакъвадани, цо балагьалде ккола. femergo qwaqwadani, co balahalde Kola. 492. ГIемерго къвакIани, къвакIан бекула. femergo qwajani, qwajan bekula. 493. ГIемерго къваригIани, къатIраги щолареб. femergo qwarifani, qaTragi &olareb. 494. ГIемерго нечарав бихьинчиги лълъикIав вукIунарев, нич бахъарай чIчIужугIаданги лълъикIай йикIунарей. femergo nexaraw bi%inxigi :ijaw wujunarew, nix ba]aray Zu$ufadangi :ijay yijunarey. 495. ГIемерго пударун, бакъул ххинлъи хвезабуге. femergo _udari, baqul {in;i [we#abuge. 496. ГIемерго сихIирлъиги хIалихьалъийила. femergo si\ir;igi \ali%a;iyila. 497. ГIемерго ххиралъиялълъ катицца тIинчI кванарабила. femergo {ira;iya: katiCa Tinz kwanarabila. 498. ГIемерго хIалимлъиги хIалихьалъийила. femergo \alim;igi \ali%a;iyila. 499. ГIемериссеб балагь – мацIцIалълъул балагь. femeriSeb balah - ma~a:ul balah. 500. ГIемериссел мунагьал мацIцIалдалъун рукIунел. femeriSel munahal ma~alda;un rujunel. 501. ГIемерлъани меседилги къимат холебила. femer;ani mesedilgi qimat [olebila. 502. ГIенеккулезухъ балагьун бице, бицаралълъухъ балагьун борце. feneKule#u] balahun bice, bicara:u] balahun borce. 503. ГIенеккун чIчIейги жавабила. feneKun Zeygi $awabila. 504. ГIергIедулеб басиялълъ рохьдой хIалхьи толаро, кIалдисса хъачIав чиясс жамагIатги квегъула. ferfeduleb basiya: ro%doy \al%i tolaro, jaldiSa ]azaw xiyaS $amafatgi kwevula. 505. ГIерещмухIумил гьобо гIадин ссвакан бугила. fere&mu\umil hobo fadin Swakan bugila. 506. ГIетI баккичIеб бетIер батIаргьиналълъ къазе кколеб. feT baKizeb beTer baTarhina: qa#e Koleb. 507. ГIетI баккулел кверазда нах бахинчIого ххутIулареб. feT baKulel kwera#da na[ ba[inzogo {uTuleb. 508. ГIетIуцца ссвак бахъулеб, ссапнацца гъиз бахъулеб. feTuCa Swak ba]uleb, Sa_naCa vi# ba]uleb. 509. ГIечугъотIодасса цIулакьо чIвалареб. fexuvoTodaSa `ulapo zwalareb. 510. ГIеч квани – гага, гени квани – гIоркь. fex kwani - gaga, geni kwani - forp. 511. ГIечудасса Хважа гIадин вуссанила. fexudaSa [wa$a fadin wuSanila. 512. ГIи бугев чийилан, чияссе ратIа кьечIев, чанаве ун, чияда маза гьанал бихьичIев. fi bugew xiyilan, xiyaSe raTa pezew, xanawe un, xiyada ma#a hanal bi%izew. 513. ГIи бугони – чаландар, чу бугони – багьадур. fi bugoni - xalandar, xu bugoni - bahadur. 514. ГIи гьабилалде гIиял хьон гьабе (ГIиял хьон – ххер, ххарил хьон – беэнлъи). fi habilalde fiyal %on (fiyal %on - {er, {aril %on - been;i). 515. ГIи гьечIеб бечелъиги бечелъи гуро, тIеренаб хьвацIцIил чаранлъиги чаранлъи гуро. fi hezeb bexe;igi bexe;i guro, Terenab %wa~il xaran;igi xaran;i guro. 516. ГIи гьечIессул гьан дагьаб, хIама гьечIессул цIул дагьаб. fi hezeSul han dahab, \ama hezeSul `ul dahab. 517. ГIи кьаралъи – вехьассул гьунар, гIака кьаралъи – чIчIужуялълъул гьунар. fi para;i - we%aSul hunar, faka para;i - Zu$uya:ul hunar. 518. ГIи мискинасс хьихьулеб, гьан бечедасс кваналеб. fi miskinaS %i%uleb, han bexedaS kwanaleb. 519. ГIи тIуридалила гIангис тIурулеб (Радал гIи тIурулеб, гIангис къаденахъе тIурулеб). fi Turidalila fangis Turuleb (radal fi Turuleb, fangis qadena]e Turuleb). 520. ГIи хьихьичIесс хьолбол гьан кунареб. fi %i%izeS %olbol han kunareb. 521. ГIи цIунизе бацI тоге, яс цIунизе вас тоге. fi `uni#e ba` toge, yas `uni#e was toge. 522. ГIи цIунизе бацI тарав. fi `uni#e ba` taraw. 523. ГIи чохьоцца гъурула, базар гъараялълъ уна, на гьороцца босула, гьабал ихицца уна. Хур босе! Хур босе! (Гьидерил кици). fi xo%oCa vurula, ba#ar varaya: una, na horoCa bosula, habal i[iCa una. [ur bose! [ur bose! (hideril kici). 524. ГIибрат босун хIалтIарав хIалтIулI нахъа кколаро, гIумруялълъул нух лъарав нахъа пашманлъуларо. fibrat bosun \alTaraw \alTu/ na]a Kolaro, fumruya:ul nu[ ;araw na]a _a^man;ularo. 525. ГIигIлу – гIадамассул, къадар – Аллагьассул. fiflu - fadamaSul, qadar - allahaSul. 526. ГIила гьечIеб жо гьечIеб, гIайиб гьечIев чи гьечIев. fila hezeb $o hezeb, fayib hezew xi hezew. 527. ГIила гьечIого барщарав, мухь кьечIого рекъолевила. fila hezogo bar&araw, mu% pezogo reqolewila. 528. ГIила гьечIого гIемер велъулев чи – черххалълъул цо чIил камурав чи. fila hezogo femer we;ulew xi - xer{a:ul co zil kamuraw xi. 529. ГIин тIаме, битIаралда гурони божуге. fin Tame, biTaralda guroni bo$uge. 530. ГIин цIуне къваригIел гьечIеб рагIиялдасса, бер цIуне къваригIел гьечIеб жоялдасса (къваригIел гьечIеб рагIугеги, ссурукъаб бихьугеги). fin `une qwarifel hezeb rafiyaldaSa, ber `une qwarifel hezeb $oyaldaSa (qwarifel hezeb rafugegi, Suruqab bi%ugegi). 531. ГIиналдасса бер ццебессеб. finaldaSa ber CebeSeb. 532. ГIинкъав беццассда баххиллъулевила, беццав гIинкъассда баххиллъулевила. finqaw beCaSda ba{il;ulewila, beCaw finqaSda ba{il;ulewila. 533. ГIинкъав нечоларев, беццав хIинкъуларев. finqaw nexolarew, beCaw \inqularew. 534. ГIинкъав чияссе кIицIцIул как ахIулареб. finqaw xiyaSe ji~ul kak a\ulareb. 535. ГIинкъай бахIарай гIадин. finqay ba\aray fadin. БахIаралда рагIулеб букIун гьечIо асскIор ругез бицунеб жо. Гьелълъ асскIой йигей гьудулалада гьарун буго, цогидал релъулеб меххалълъ, жиндаги тункейилан. Гьудул, цо рахъалде юссунаго, бахIаралда дагьайго хъван йиго, бахIаралълъги гьабун буго цо кIудияб релъи. ba\aralda rafulareb bujun hezo aSjor ruge# bicuneb $o. he: aSjoy yigey hudulalda harun bugo, cogidal re;uleb me{a:, $indagi tunkeyila. hudul, co ra]alde yuSunago, ba\aralda dahaygo ]wan yigo, ba\ara:gi habun bugo co judiyab re;i. 536. ГIинкъаллъун жанире айила, беццаллъун къватIире лIугьайила. finqal;un $anire ayila, beCal;un qwaTire /uhayila. 537. ГIинкъассда вихьизе чIчIоге, беццассухъе кквезе чIчIоге. finqaSda wi%i#e Zoge, beCaSu]e Kwe#e Zoge. 538. ГIинкъассда щуруге, беццассде къинкIуге. finqaSda &uruge, beCaSde qinjuge. 539. ГIинтIи квараб меххалълъ буртIал гIадин. finTi kwarab me{a: burTal fadin. 540. ГIинтIи кварасс бакI-бакI хъассизе кколебила, ургъичIого кIалъарасс бакI-бакIги бетIерги хъассизе кколебила. finTi kwaraS baj-baj ]aSi#e Kolebila, urvizigo ja;araS baj-bajgi beTergi ]aSi#e Kolebila. 541. ГIинтIизе ццевеги кIанцIуге, речIчIизе нахъаги чIчIоге. finTi#e Cewegi jan`uge, reZi#e na]agi Zoge. 542. ГIисси-бикъинал накIкIал бакъуцца кунел, дагьа-макъаб унти кваницца унеб. fiSi-biqinal naJal baquCa kunel, daha-maqab unti kwaniCa uneb. 543. ГIиссинал чIинххазулги кIудияб гохI лIугьунеб. fiCinal zin{a#ulgi judiyab go\ /uhuneb. 544. ГIиссинккун тIинкIулебги лълъим лъарахъе щолебила. fiCinKun Tinjulebila :im ;ara]e &olebila. 545. ГIиссинлъималазул лъелав ццевехъан. fiCin;imala#ul ;elaw Cewe]an. 546. ГIишкъуе чIалгIен гьечIеб, балаялълъе ссвак гьечIеб. fi^quye zalfen hezeb, balaya:e Swak hezeb. 547. ГIиядеги инаро, чуриги чIчIикIиларо. fiyadegi inaro, xurigi Zijilaro. 548. ГIияе бокьухъе бацI хвеларо. fiyaye bopu]e ba` [welaro. 549. ГIи къинлъиялдаги хурул хьоналдаги ххадув чи гъоларев. fi qin;iyaldagi [urul %onaldagi {aduw xi volarew. 550. ГIиял рехъеналълъе цо бацIги гIемераб. fiyal re]ena:e co ba`gi femerab. 551. ГIиялI цIцIелъуналдасса цIцIаналI дегIенлъунго лълъикI. fiya/ ~e;unaldaSa ~ana/ defen;ungo :ij. 552. ГIодизе ккедал – йоххарай, йоххизе ккедал – гIодарай. fodi#e Kedal - yo{aray, yo{i#e Kedal - fodaray. 553. ГIодичIони лъимадуе керен кьолареб. fodizoni ;imaduye keren polareb. 554. ГIодоб батани катан кьолев, куй къинлъани кьегIер кьолев. fodob batani katan polew, kuy qin;ani pefer polew. 555. ГIодоб лъезе тIину гуреб, кодобе босизе гIоркь гуреб. fodob ;e#e Tinu gureb, kodobe bosi#e forp gureb. 556. ГIодоб ракь босарасс тIад битIун зобги босулеб. fodob rap bosaraS Tad biTun #obgi bosuleb. 557. ГIодоб – турут, таххида – маххмар. fodob - turut, ta{ida - ma{mar. 558. ГIодобакI – бечедаб жо. fodobaj - bexedab $o. 559. ГIодобе биччараб накIкIил кьерхен ххалатаб. fodobe biXarab naJil per[en {alatab. 560. ГIодобе реххараб жоялълъе кодобе босулев чи камуларевила. fodobe re{arab $oya:e kodobe bosulew xi kamularewila. 561. ГIодобе реххуге, гIодосса босе. fodobe re{uge, fodoSa bose. 562. ГIодобе туни – мегеж, эххеде туни – михъал. fodobe tuni - mege$, e{ede tuni - mi]al. 563. ГIодобе тIураб лълъим тIад буссунареб. fodobe Turab :im Tad buSunareb. 564. ГIодов – гIадатав, чотIа – аздагьо (ХIажимурадил хIакъалълъулI). fodow - fadataw, xoTa - a#daho (\a$imuradil \aqa:u/). 565. ГIодов чIчIолелълъул къулиялълъухъ ралагье, тIаде вахъунелълъул ворххиялълъухъ ралагье. fodow Zole:ul quliya:u] ralahe, Tade wa]une:ul wor{iya:u] ralahe. 566. ГIодов чIчIун вукIинегIан чIобого хIалтIулев вукIинги лълъикIаб. fodow Zun wujinefan zobogo \alTulew wujingi :ijab. 567. ГIодове валагьичIого векерарассул квергIаги гIодоб чIвала. fodowe walahizogo wekeraraSul kwerfagi fodob zwala. 568. ГIодове виччан вилълъа, унелълъуве щвезе, ххеххлъичIого кIалъай, мекъсса ккунгутIизе. fodowe wiXan wi:a, une:uwe &we#e, {e{;izogo ja;ay, meqSa KunguTi#e. 569. ГIодове виччан вилълъарасс нух гIемер толеб. fodowe wiXan wi:araS nu[ femer toleb. 570. ГIодой йикIун тIала гурей, тIаде яхъун мерго гурей. fodoy yijun Tala gurey, Tade ya]un mergo gurey. 571. ГIодой чIчIани квенчIчIел цIурай, тIаде яхъани бащдаб щущарай. fodoy Zani kwenZel `uray, Tade ya]ani ba&dab &u&aray. 572. ГIодор ккун, тIаде рахъунила кIудиял гIолел, гъалатIал гьарулагойила гIакълуялде щолел. fodor Kun Tade ra]unila judiyal folel, valaTal harulagoyila faqluyalde &olel. 573. ГIодорчIчIей хIалхьияб жо бугоанила, гIодор чIчIарабгIан меххалълъ рахъун чIчIезе кколарелани. fodorZey \al%iyab $o bugoanila, fodor Zarabfan me{a: ra]un Ze#e Kolarelani. 574. ГIодоре риччан гьабураб хIалтIи лIугIулеб, цо хIохьолI, цо каралълъ чIван гьабураб ххутIулеб. fodore riXan haburab \alTi /ufuleb, co \o%o/, co kara: zwan haburab {uTuleb. 574. ГIодосса кибего унарин, цин туртидасса кванаян абулебила бакъалда бараб ролI кваназе рачIарал тIанчIазда къадкицца. fodoSa kibego unarin, cin turtidaSa kwanayan abulebila baqalda barab ro/ kwana#e razaral Tanza#da qadkiCa. 576. ГIодоссан зваргъи рагIарав, зодоссан дваргъи рагIарав. fodoSan #warvi rafaraw, #odoSan dwarvi rafaraw. 577. ГIодоссан регьел кьун тIегь баккуларо, тIассан бакъуццаги ххинлъи кьечIони. fodoSan rehel pun Teh baKularo, TaSan baquCagi {in;i pezoni. 578. ГIодулаго аниги ине ккола Гула гвандинибе, квен босун гIагIадулаго аниги ине ккола. fodulago anigi ine Kola gula gwandinibe, kwen bosun fafadulago anigi ine Kola. ХIажимурад гIурусазул рахъалде араб меххалълъ Шамилицца гьессул хъизан тусснахъалда жаний тIамун йиго. КIодоэбелалълъ ХIажимурадил гьитIинав вас Гула гвандинир тIамуразе квен босун витIулев вукIун вуго. Гула гьениве унаго цин гIодулев вукIун вуго, нахъеги жинццаго жиндиего гьадаб кицилъун ккараб гIакълуги кьун вуцIцIунев вукIун вуго. Жакъа гьаб кици хIалтIизабула, бокьаниги бокьичIониги, тIадаб иш тIубазабизе кколилан абураб магIнаялда. \a$imurad furusa#ul ra]alde arab me{a: ^amiliCa heSul ]i#an tuSna]alda $aniy Tamun yigo. jodoebela: \a$imuradil hiTinaw wac gula gwandinir Tamura#e kwen bosun wiTulew wujun wugo. gula heniwe unago cin fodulew wujun wugo, na]egi $inCago $indiyego hadab kici;un Karab faqlugi pun wu~unew wujun wugo. $aqa hab kici \alTi#abula, bopanigi bopizonigi, Tadab i^ Tuba#abi#e Kolilan aburab mafnayalda. 579. ГIодулареб бералдассаги цIунаги, гIорцIцIулареб чехьалдассаги цIунаги. fodulareb beraldaSagi `unagi, for~ulareb xe%aldaSagi `unagi. 580. ГIодун бахъараб хъала бихьичIо, гьардон щвараб гьунар бихьичIо. fodun ba]arab ]ala bi%izo, hardon &warab hunar bi%izo. 581. ГIодун - руцIцIунила лъимал гIолел. fodun - ru~unila ;imal folel. 582. ГIолохъанаб меххалълъ хIамаги берцинаб. folo]anab me{a: \amagi bercinab. 583. ГIолохъанго бахъинчIони чодул нухда хIур херлъараб меххалълъ бахъунаребила. folo]ango ba]inzoni xodul nu[da \ur [er;arab me{a: ba]unarebila. 584. ГIолохъанлъи мудалълъ кьолеб букIараб батани, херлъи ссахIицца кьолеб буго. folo]an;i muda: poleb bujarab batani, [er;i Sa\iCa poleb bugo. 585. ГIолохъанлъиялълъул рахIат босарав херлъидал зигардулев. folo]an;iya:ul ra\at bosaraw [er;idal #igardulew. 586. ГIолохъанлъуда лъачIеб рокьи щай, вакъидал щвечIеб квен щай? folo]an;uda ;azeb ropi &ay, waqidal &wezeb kwen &ay? 587. ГIолохъанчи диццаги рехханин, херав чиясс дунги рехханилан абурабила нухалълъ. folo]an;i diCagi re{anin, [eraw xiyaS dungi re{anilan aburabila nu[a:. 588. ГIолохъанчи нухалълъ чIвалевила, херав чиясс нух чIвалебила. folo]anxi nu[a: zwalewila, [eraw xiyaS nu[ zwalebila. 589. ГIолохъанчияссул кутак бергьараб, херав чияссул маххщел бергьараб. folo]anxiyaSul kutak berharab, [eraw xiyaSul ma{&el berharab. 590. ГIолохъанчияссул ракI – заз гIадаб жо. folo]anxiyaSul raj - #a# fadab $o. 591. ГIондокь кьиндал хисулеб, кьерагъо къойил хисулеб. fondop pindal [isuleb, peravo qoyil [isuleb. 592. ГIонкIкIода данде кетолъун вукIа, бацIида данде гъалбацIлъун вукIа. fonJoda dande keto;un wuja, ba`ida dande valba`;un wuja. 593. ГIонкIкIодассан ккараб тIинчIалълъ къвачIа букъичIого толареб. fonJodaSan Karab Tinza: qwaza buqizogo tolareb. 594. ГIонкIкIое кетоги гъалбацIила. fonJoye ketogi valba`ila. 595. ГIонкIкIол кето гьабуге, катил гъалбацI гьабуге. fonJol keto habuge, katil valba` habuge. 596. ГIонкIкIотIинчIалълъ къвачIа букъула, хъурмил тIинчIалълъ кьегIер чIвала. fonJoTinza: qwaza buqula, ]urmil Tinza: pefer zwala. 597. ГIонкIкIолаб гьабурассе катилаб гьабе. fonJolab haburaSe katilab habe. 598. ГIонкIкIолги букIунеб жиндаго рекъараб цIуна-къай, гIанххрилги букIунеб жиндаго рекъараб рукъалълъул низам. fonJolgi bujuneb $indago reqarab `una-qay, fan{rilgi bujuneb $indago reqarab ruqa:ul ni#am. 599. ГIонкIкIоцца букъун къвачIа тIагIинаро. fonJoCa buqun qwaza Tafinaro. 600. ГIонкIкIоцца инкар ккун кето чIчIоларо, квегIенлъи ккарабго тIад речIчIичIого. fonJoCa inkar Kun keto Zolaro, kwefen;i Karabgo Tad reZizogo. 601. ГIор бахун ххадуб кьо щай? for ba[un {adub po &ay? 602. ГIор бахунеб меххалълъ гурони, чIчIегIерабги хъахIабги нахъияб рахъ лъалареб. for ba[uneb me{a: guroni, Zeferabgi ]a\abgi na]iyab ra] ;alareb. 603. ГIор кьодухъе буссуна, чу кьолокье буссуна. for podu]e buSuna, xu polope buSuna. 604. ГIор кIодолъизейилан кIващ биччалареб. for jodo;i#eyilan jwa& biXalareb. 605. ГIор ххалалъухъе кьо балареб. for {ala;u]e po balareb. 606. ГIор щун букIаго, цIул бахъе. for &un bujago, `ul ba]e. 607. ГIорал ралъдахъе уна, гьерссал гьороцца уна. foral ra;da]e una, herSal horoCa una. 608. ГIоралдасса хоно тIокIлъаниги, гIемерал ругилан эбел-инссуе лъимал тIокIлъуларел. foraldaSa [ono Toj;anigi, femeral rugilan ebel-inSuye ;imal Toj;ularel. 609. ГIоралълъ восун унесс хIотол нихьваялдеги квер ххапулеб. fora: wosun uneS \otol ni%wayaldegi kwer {a_uleb. 610. ГIорго бихьилалде хьитал рахъуге (гIорго бихьилалде хьитал рахъарай). forgo bi%ilalde %ital ra]uge (forgo bi%ilalde %ital ra]aray). 611. ГIоркь-рачIчI гьечIеб рагIи бицун, мунго учуз гьавуге, дурго гIайибалги раххчун, чиядеги бугъуге. forp-raZ hezeb rafi bicun, mungo uxu# hawuge, durgo fayibalgi ra{xun, xiyadegi buvuge. 612. ГIоркь-рачIчI гьечIел рагIаби гIадамалълъе росуге. forp-raZ hezel rafabi fadama:e rosuge. 613. ГIоркьилав рокъов цIакъав, бахIарчи кьалда цIакъав. forpilaw roqow `aqaw, ba\arxi palda `aqaw. 614. ГIорхъолIа борчIараб бечелъи – баччизе захIматаб гьир. for]o/a borzarab bexe;i - baXi#e #a\matab hir. 615. ГIорцIцIараб къоялълъ михъал кIичIун, нахъиссеб къоялълъ михъал далун, нахърател букIунареб. for~arab qoya: mi]al jizun, na]iSeb qoya: mi]al dalun, na]ratel bujunareb. 616. ГIорцIцIараб рокъоб бакъараб кето. for~arab roqob baqarab keto. 617. ГIорцIцIарав гIеркъолевила, вакъарав семулевила. for~araw ferqolewila, waqaraw semulewila. 618. ГIорцIцIаразул ракI гъезе годекIанире унге. for~ara#ul raj ve#e godejanire unge. 619. ГIорцIцIарал бубудула, ракъарал мимидула. for~aral bubudula, raqaral mimidula. 620. ГIорцIцIарассда вакъарав лъаларев, ххинлъарассда вугьарав лъаларев. for~araSda waqaraw ;alarew, {in;araSda wuharaw ;alarew. 621. ГIорцIцIарассеялдасса вакъарассе кумек гьабизе бигьаябила. for~araSeyaldaSa waqaraSe kumek habi#e bihabila. 622. ГIорцIцIиялълъул макруялдассаги цIунаги, ракъиялълъул балагьалдассаги цIунаги. for~iya:ul makruyaldaSagi `unagi, raqiya:ul balahaldaSagi `unagi. 623. ГIорцIмада эмен цIеххедал, эбел гIала кколилан абурабила. for`mada emen `e{edal, ebel fala Kolilan aburabila. 624. ГIорцIцIул балагь ракъул балагьалдасса кIудияб. for~ul balah raqul balahaldaSa judiyab. 625. ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан бакъун эркенлъиялдаго лълъикIила. for~un lav;iyalda bujinefan baqun erken;iyalda :ijila. Кваназе жо балагьизе бачIунеб бацIида гьой данделъанила. - Дур кьаралъиго щиб? ЛълъиццагIаги мун гьеб хIалалълъ хьихьулеб? – ан гьикъанила бацIицца. - Рукъ-бакI цIунаралълъухъ бетIергьанасс хьихьула, – ян абунила гьойцца. Жинццаги цIунилаанин рукъ-бакI, кваназе жо кьолеб батаниян абунила бацIицца. Разилъанила гьой бацI росулIе бачине. Гьой ццебе-ццебе букIанила, бацI ххадуб букIанила. БацIицца гьойда гьикъанила гьеб дур габуралълъе лIугьараб жо щибилан. Раххссицца хIулизабун бугилан абунила гьойцца. - Гьедин батани, билълъинаро дун дуда цадахъ! ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан, бакъун эркенлъиялдаго бокьила! Гьединги абун, бацI рохьобеххун балагьун анила. kwana#e $o balahi#e bazuneb ba`ida hoy dande;anila. - dur para;igo &ib? :iCafagi mun heb \ala: %i%uleb? - an hiqanila ba`iCa. - ruq-baj `unara:u] beTerhanaS %i%ula, - yan abunila hoyCa. $inCagi `unilaanin ruq-baj, kwana#e $o poleb bataniyan abunila ba`iCa. ra#i;anila hoy ba` rosu/e baxine. hoy Cebe-Cebe bujanila, ba` {adub bujanila. ba`iCa hoyda hiqanila heb dur gabura:e /uharab $o &ibilan. ra{SiCa \uli#abun bugilan abunila hoyCa. - hedin batani, bi:inaro dun duda cada]! for~un lav;iyalda bujinefan, baqun erken;iyalda bopila. hedingi abun, ba` ro%obe{un balahun anila. 626. ГIорцIцIун ххадуб квараб – шайтIаналълъейила. for~un {adub kwarab - ^ayTana:eyila. 627. ГIочIотIа чIван, чIалитIа ххун. fozoTa zwan, zaliTa {un. 628. ГIощтIода рекъарабила гIоркьги букIунеб. fo&Toda reqarabila forpgi bujuneb. 629. ГIощтIода ххадуб гIоркь реххуге. fo&Toda {adub forp re{uge. 630. ГIощтIое рохь гурев, рохьдое мегIер гурев. fo&Toye ro% gurew, ro%doye mefer gurew. 631. ГIощтIолгун кьал ахIун, гIоркьгун рекъоге. fo&Tolgun pal a\un, forpgun reqoge. 632. ГIужда квегъичIеб барти квегъуд буссунаро, гIужда хIалтIичIел кверал нахъа ругьунлъуларо. fu$da kwevizeb barti kwevud buSunaro, fu$da \alTizel kweral na]a ruhun;alaro. 633. ГIужда чIор гIабдалассухъаги щвезе бегьулеб. fu$da zor fabdalaSu]agi &we#e behuleb. 634. ГIужилав чанахъанассул гула алххунаро, гIакъилав чияссул рагIи гIодоб ххутIуларо. fu$ilaw xana]anaSul gula alqunaro, xiyaSul xiyaSul rafi fodob {uTularo. 635. ГIужрукъалълъ тIанчIазда абулебила, нуж бищунго хIеренал, хIули гIадал тамахал. fu$ruqa: Tanza#da abulebila, nu$ bi&ungo \erenal, \uli fadal tama[al. 636. ГIужрукъалълъул багьа цIакихъ кьоге, гIадамассе къимат ратIлихъ кьоге. fu$ruqa:ul baha `aki] poge, fadamaSe qimat raTli] poge. 637. ГIумру бугила гIурччинаб ххер гIадаб жо, балагьалдасса ххвассарлъаниги, ххарицелалдасса борчIулареб. fumru bugila furXinab {er fadab $o, balahaldaSa {waSar;anigi, {aricelaldaSa borzulareb. 638. ГIумру кьурасс хвелги кьолебила. fumru puraS [welgi polebila. 639. ГIумруги бихьарав, бихьанщинабги хIехьарассул гурони, чIара-хьараб гIамал-ххассият букIунареб. fumrugi bi%araw, bi%an&inabgi \e%araSul guroni, zara-%arab famal-{aSiyat bujunareb. 640. ГIумруги талихIила, хвелги талихIила. fumrugi tali\ila, [welgi tali\ila. 641. ГIумруялда рекъарабила хвел букIунеб. fumruyalda reqarabila [wel bujuneb. 642. ГIумруялълъул аххир къанда хIарщ речIчIидал лъала. fumruya:ul a{ir qanda \ar& reZidal ;ala. 643. ГIун бачIунеб гIелалълъ тараб цIцIали – гIун бачIунеб гъотIода бараб хIапаро. fun bazuneb fela: tarab ~ali - fun bazuneb voToda barab \a_aro. 644. ГIунараб катицца гIорчо кIудияб хъамулеб (ГIунараб катицца гьорчо кIудияб биччалеб). funarab katiCa forxo judiyab ]amuleb (funarab katiCa horxo judiyab biXaleb). 645. ГIунарассул лъорове вугьарав лIугьаравила. funaraSul ;orowe wuharaw /uharawila. 646. ГIундул рихьун – хIама, рачIчI бихьун – дегIен. fundul ri%un - \ama, raZ bi%un - defen. 647. ГIункIкI бечIчIулев, кIкIара чIунтIулев (ГIункIкIбечIчI, кIкIарачIунтI). funJ beZulew, Jara zunTulew (funJbeZ, JarazunT). 648. ГIункIкI кIурщунилан лъар хъублъулареб. funJ jur&unilan ;ar ]ub;ulareb. 649. ГIункIкIаз гIащтIи букъи – багьана. funJa# fa&Ti buqi - bahana. 650. ГIункIкI кквезегIан, кетоги беццуге, цер кквезегIан, бахIриги беццуге. funJ Kwe#efan, ketogi beCuge, cer Kwe#efan, ba\rigi beCuge. 651. ГIункIкI – цагъринибе, цер – авлахъалде. funJ - cavrinibe, cer - awla]alde. 652. ГIункIкIги кетоги рекъани, бакъал тукен ххараблъула. funJgi ketogi reqani, baqal tuken {arab;ula. 653. ГIурав васасс корол хIамул рухъулел. furaw wasaS korol \amul ru]ulel. 654. ГIурай яс гIодизе бачIараб бацIие кье. furay yas fodi#e bazarab ba`iye pe. 655. ГIурай яс рокъой йигони, нусалълъе рахIат толареб. furay yas roqoy yigoni, nusa:e ra\at tolareb. 656. ГIурай яцц рокъой йигони, ваццассда вегун макьу щолареб. furay yaC roqoy yigoni, waCaSda wegun mapu &olareb. 657. ГIурассдасса воххуларев, хварассухъ гIодуларев. furaSdaSa wo{ularew, [waraSu] fodularew. 658. ГIурда хIал гьабуге, хурда дагь гьабуге (ГIуру гIемер суге, хур дагьаб бекьун тоге). furda \al habuge, [urda dah habuge (furu femer suge, [ur dahab bepun toge). 659. ГIурул ханазул гьабун къед чIчIолареб. furul [ana#ul habun qed Zolareb. 660. ГIурул хъуй тIагIаниги, гьекъолдухъанассул рокъоб питна тIагIунареб. furul ]uy Tafanigi, heqoldu]anaSul roqob _itna Tafunareb. 661. ГIурул хIари гIуруцца уна, лъарал хIари лъарацца уна. furul \ari furuCa una, ;aral \ari ;araCa una. 662. ГIурул чваххи хисаниги, чияссул гIамал хисуларебила. furul xwa{i [isanigi, xiyaSul famal [isularebila. 663. ГIурулI вукIун лълъим щоларев, лъаргIив вукIун ххер щоларев. furu/ wujun :im &olarew, ;arfiw wujun {er &olarew. 664. ГIуруцца лъарал гьаракь къотIизарурал къоял рачIунгеги, къоязул сардал гьарурал сонал рачIунгеги. furuCa ;aral harap qoTi#arural qoyal razungegi, qoya#ul sardal harural sonal razungegi. 665. ГIурхъиги аххирги ссундулго букIунебила. fur]igi a{irgi Sundulgo bujunebila. 666. ГIурччингобарщ. furXingobar&. 667. ГIурччинлъи савуялълъ бухIула, гIадан рекIел гьаваялълъ вухIула. furXin;i sawuya: bu\ula, fadan rejel hawaya: wu\ula. 668. ГIусазда хIал букIаго бекейила гьоло. fusa#da \al bujago bekeyila holo. 669. ГIусал рикIунилан чехь гIорцIцIулареб. fusal rijunilan xe% for~ulareb. 670. ГIухьби гIемераб гIи бацIицца гъурулеб. fu%bi femerab fi ba`iCa vuruleb. 671. ГIухьби гIемерлъанагIан гIи дагьлъулеб. fu%bi femer;anafan fi dah;uleb.

И i ИгиштIани, ЦIцIалкIитIа «цIцIар рагIарав багьадур!» igi^Tani, ~aljiTa «~ar rafaraw bahadur!» Анссадерил гIоралде ГIинтIилъар кIанцIарабила. anSaderil foralde finTi;ar jan`arabila. Илбисалда абурабила дудасса квешаб жого бугодаян. Илбисалълъги абурабила жиндасса квешав чи хварав какулев чи вугилан. ilbisalda aburabila dudaSa kwe^ab $ogo bugodayan. ilbisa:gi aburabila $indaSa kwe^aw xi [waraw kakulew xi wugilan Иман гьечIеб бакIалда ияхIги букIунареб. iman hezeb bajalda iya\gi bujunareb. Иман щулалъизе ккани, гIелму тIалаб гьабейила. iman &ula;i#e Kani, felmu Talab habeyila. «Инаро» бачарай рокъой ххутIарайила. «inaro» baxaray roqoy {uTarayila. Инаро дун хIорихъе, хIатIазде бакъ щвечIого, галиги бахъиларо, гурга кодой кьечIого. inaro dun \ori]e, \aTa#de baq &wezogo, galigi ba]ilaro, gurga kodoy pezogo. Инелъун бергьараб гIищкъу – саяхълъи, тезелъун гьабураб рокьи – хъахIбалъи. ine;un berharab fi&qu - saya];i, te#e;un haburab ropi - ]a\ba;i. Инжитав чияссул ишалги инжитал рукIуна. in$itaw xiyaSul i^algi in$ital rujuna. Инжилъун гIадамазда гьоркьов вукIинегIан, хIамалъун гьирикьго лълъикIила. in$i;un fadama#da horpow wujinefan, \ama;un hiripgo :ijila. Инсан вахараб борххалъиялда бараб букIунила гьессда бихьулеб майданалълъул гIатIилъи. insan wa[arab bor{a;iyalda barab bujunila heSda bi%uleb maydana:ul faTi;i. Инсанасс щибго хIехьолебила, ракъи хIехьоларебила. insanaS &ibgo \e%olebila, raqi \e%olerebila. Инсан жиндир заманалда релълъаравила вукIунев. insan $indir #amanalda re:arawila wujunew. Инсанассул жавабалълъ жиндир гIакълу борцуна, калам къокъаб бугони, къимат цIцIикIкIун гьабула. inasanaSul $awaba: $indir faqlu borcuna, kalam qoqab bugoni, qimat ~iJun habula. Инсанассул кIалдиб мацIцI рекIараб ххвалчен буго, кIалдиссан пулеб гьури гьалаглъулеб чIор буго. insanaSul jaldib ma~ rejarab {walxen bugo, jaldiSan _uleb huri halag;uleb zor bugo. Инсанассул черхх бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб жойила. insanaSul xer{ beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb $oyila. Инсанассул яхI – мугъ чIвалеб ссангар, гIадамассул кIкIвахI – бохх ккураб лангар. insanaSul ya\ - muv zwaleb Sangar, fadamaSul Jwa\ - bo{ Kurab langar. Инссудасса вас цIцIодорав лIугьин – роххелила, ваццассдасса вацц цIцIодорав лIугьин – жахIдайила. inSudaSa was ~odoraw /uhin - ro{elila, waCaSdaSa waC ~odoraw /uhin - $a\dayila. Инссудасса чIухIарав вас гIемерав вукIуна, чIарбида эмен лъедал, чияр цIцIобалде кколев. inSudaSa zu\araw was femeraw wujuna, zarbida emen ;edal, xiyar ~obalde Kolew. Инссул къадруялда чIчIа. inSul qadruyalda Za. Гьеб букIана мискинзаби кидаго мискин рукIа, къуралги кидаго къунги хунги рукIаян абулел абадиялълъ тIалъи жидеего бокьаразул аби. Гьеб мурад цIунун рижарал рукIана «ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларо», «АхIун вачун, бачавехь таххбакIалда толаро» гIадал кицаби. «БукIинчIеб рокъоб рекъечIеб бетIергьанчихвад» гIадал абиялги. heb bujana miskin#abi kidago miskin ruja, quralgi kidago qungi [ungi rujayan abulel abadiya:gi Ta;i $ideyego bopara#ul abi. heb murad `unun ri$aral rujana «:ij;i \e%e#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolaro», «a\un waxun ta{bajalda tolaro» fadal kicabi. « bujinzeb roqob reqezeb beTerhanxi[wad » fadal abiyalgi. Инссул сагIадат бихьун, васассе къимат кьоге. inSul safadat bi%un, wasaSe qimat poge. Инссул сагIадаталълъул васассе ххайир гьечIо, жиндир сияразухъе ссурукълъи ккун батани. inSul safadata:ul wasaSe {ayir hezo, $indir siyara#u]e Suruq;i Kun batani. Инссул ццин цаххбиниб. Налъи холареб, би бакъвалареб. inSul Cin ca{binib. na;i [olareb, bi baqwalareb. Бицен буго. Васассул эмен чияцца чIван вукIун вуго, гьев эбелалълъ гьавилалдего. Бидулав херлъун вуго, вас гIун вачIун вуго. ГодекIанир ихдалил бакъалда курмул роркьулел рукIун руго херал чагIи. Дагьал дорегIан маххссаро-ххочIалда, цоцазул мугжул кIкIвалел рукIун руго гIолохъабиги. Цо херав чиясс гIолохъабазда жиндир гъоркьамегеж кIкIваян абун буго. Жинцца кIкIвалилан, дов эмен чIвараб меххалълъ ургьив вукIарав васасс нус кодобе босун буго. Мегеж кIкIвалеб меххалълъ, гьесс гьикъун буго - «КIудияв чи, бидуе хъукьлъи букIунебищ?» – ан. Гъоссги жаваб кьун буго букIунарилан. «Ма, букIунареб батани!» – ян васассги эмен чIварав чияссул бидул гIор биччан буго. bicen bugo. wasaSul emen xiyaCa zwan wujun wugo, hew ebela: hawilalde. bidulaw [er;un wugo, was fun wazun wugo. godejanir i[dalil baqalda kurmul rorpulel rujun rugo [eral xafi. dahal dorefan ma{Saro-{ozalda, coca#ul mug$ul Jwalel rujun rugo folo]abi. co [eraw xiyaS folo]aba#da $indir vorpamege$ Jwayan abun bugo. $inCa Jwalilan, dow emen zwarab me{a: urhiw wujaraw wasaS nus kodobe bosun bugo. mege$ Jwaleb me{a:, heS hiqun bugo - «judiyaw xi, biduye ]up;i bujunebi&?» - an. voSgi $awab pun bugo bujunarilan. «ma, bujunareb batani!» - yan wasaSgi emen zwaraw xiyaSul bidul for biXan bugo. Умумузул гьал кицаби руго инсан гьечIел питнабазде ахIулел кIалзул гIарадаби. РукIун руго питнаби цо кIалъараб кIалалълъ рикIкIен гьечIел биял гIодоре тIуралги. РецIелалълъе цIцIараб заман букIинчIо, гьелълъул гIорхъи букIана ссанагIат рекъараб къо. umumu#ul hal kicabi rugo insan hezel _itnaba#de a\ulel jal#ul faradabi. rujun rugo _itnabi co ja;arab jala: riJen hezel biyal fodore Turalgi. re`ela:e ~arab #aman bujinzo, he:ul for]i bujana Sanafat reqarab qo. Инссухъ ралагьун, васги лъалевила, васассухъ ралагьун, эменги лъалевила. inSu] ralahun, wasgi ;alewali, wasaSu] ralahun, emengi ;alewila. Инссухъ ралагьун, яс кье, эбелалълъухъ ралагьун, яс яче. inSu] ralahun, yas pe, ebela:u] ralahun, yas yaxe. ИнчIевани лъаргIиве, лъачIевани Магьдида. inzewani ;arfiwe, ;azewani mahdida. ИнчIого къоги беццуге, вихьичIого чиги веццуге. inzogo qogi beCuge, wi%izogo xigi beCuge. ИнчIого ххаселги беццуге, хвечIого нуцалчиги веццуге. inzogo {aselgi beCuge, [wezogo nucalxigi weCuge. Инссуда малълъаруге, гьесс малълъараб гьабе. inSuda ma:aruge, heS ma:arab habe. Инссуеги лъимал жиндиего жо кьолел рокьулел. inSuyegi ;imal $indiyego $o polel ropulel. Инссул адаб тарав васассдассаги цIунаги, къо ккедал ватуларев ваццассдассаги цIунаги. inSul adab taraw wasaSdaSagi `unagi, qo Kedal watularew waCaSdaSagi `unagi. Инссул боцIцIуцца гьаглъарассдассан пайда бахунареб. inSul bo~uCa hag;araSdaSan _ayda ba[unareb. Инссул гьоболги тоге, эбелаб нухги тоге. inSul hobolgi toge, ebelab nu[gi toge. Инссул гIамал гьечIев вас ватуларо, бацIил гIамал гьечIеб тIинчI букIунаро. inSul famal hezew was watularo, ba`il famal hezeb Tinz bujunaro. Инссул кIал чIвазе раскIил кIиго ругIел гIолеб. inSul jal zwa#e rasjil jigo rufel foleb. Инссул малълъ босуларев вас лIугьунгеги, эбелалдасса бергьарай яс лIугьунгеги. inSul ma: bosularew was /uhungegi, ebelaldaSa berharay yas /uhungegi. Инссул нигIматал кунелълъул, эменги кIочон тоге. inSul nifmatal kune:ul, emengi joxon toge. Инссул нухдассанила васги унев (инссул квартIа-гъецI босуларев вас вукIунарев). inSul nu[daSanila wasgi unew (inSul kwarTa-ve` bosularew was wujunarew). Инссул рател бичарасс бачаго хIал росула. inSul ratel bixaraS baxago \al rosula. Инссул рокьи ккун, васассе ячарайила, эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила. inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila, ebela:ul ropi Kun, yas purayila. Инссул росу тарассда лълъикIаб къо бихьуларо. inSul rosu taraSda :ijab qo bi%ularo. «Инссул рукъбугьадил орорго ражидул букIун буго!» – ян абурабила гIандиссесс. «inSul ruqbuhadil ororgo ra$idul bujun bugo!» - yan aburabila fandiSeS. Инссул ххам бугони, гурдал ххалатал, рокъоб хханжу бугони, ххинкIал чIахIиял. inSul {am bugoni, gurdal {alatal, roqob {an$u bugoni, {injal za\iyal. Инссул цIцIар – васассе, росдал цIцIар – киназего. inSul ~ar - wasaSe, rosdal ~ar - kina#ego. Инссуцца бекьараб васасс лъилъулеб. inSuCa beparab wasaS ;i;uleb. Инссуцца ххер бичани, васасс хур бичулеб. inSuCa {er bixani, wasaS [ur bixuleb. Инссуцца соно квани, лъималазул цаби секколел. inSuCa sono kwani, ;imala#ul cabi seKolel. ИнчIого, хвечIого чияссул къимат лъаларебила. inzogo, [wezogo xiyaSul qimat ;alarebila. Ирс бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. irs bipule:ul horpow {uTaraw. Ирсалълъе щвараб гъамасс цIураб меседалдасса васассул кверзул маххщел бергьунебила. irsa:e &warab vamaS `urab mesedaldaSa wasaSul kwer#ul ma{&el berhunebila. Исана сон савуд хварабгIаги. isana son sawud [warabfagi. Исана тIад восила, тIадеялълъул лълъим лъала. isana Tad wosila, Tadeya:ul :im ;ala. Кици гIунтIизабула Авар гIоралълъ вас восун арай ГьидалIа эбелалде. Эбелалда вихьун вуго гIоралда тIад восун жиндирго лълъим лъаларев вас. Йоххизеги йоххун эбелалълъ гьал рагIаби абун руго. Гьеб магIнаялдани гуро жакъа гьеб кици хIалтIизабулеб. Гьеб хIалтIизабула «Инсан ццевеххун цойидассан унаро, дагь-дагьккун уна» абураб магIнаялда. kici funTi#abula awar fora: was wosun aray hida/a ebelalde. ebelalda wi%un wugo foralda Tad wosun $indirgo :im ;alarew was. yo{i#egi yo{un ebela: hal rafabi abun rugo. heb mafnayaldagi guro $aqa heb kici \alTi#abuleb. heb \alTi#abula «insan Cewe{un coyidaSan unaro, dah-dahKun una» aburab mafnayalda. Исхъалидул чухъида хъабарча бащалъиларо. is]alidul xu]ida ]abarxa ba&a;ilaro. Итни къо къоялгун шагьадулеб. itni qo qoyalgun ^ahaduleb. Их бащалъизегIан божи бугеб хур тоге. i[ ba&a;i#efan bo$i bugeb [ur toge. Их лълъамалъичIони, лълъидир бакъвалъулареб. i[ :ama;izoni, :idir baqwa;ulareb. Ихдал гьури – гьанал барти. i[dal huri - hanal barti. Ихдал нилIецца кьолеб, ххаслихъе нилIее кьолеб. i[dal ni/eCa poleb, {asli]e ni/eye poleb. Ихдал хур реххун тоге, ххасало рукъ реххун тоге. i[dal [ur re{un toge, {asalo ruq re{un toge. Ихдал хурибе бачIони, ххаслихъе цагъринибе балареб. i[dal [uribe bazoni, {asli]e cavrinibe balareb. Ихдал хIама къинлъугеги, хIалтIулI чIчIужу къинлъугеги. i[dal \ama qin;ugegi, \alTu/ Zu$u qin;ugegi. Ихдалил къо – къоролалълъул ракI. i[dalil qo - qorola:ul raj. Ихдалил къоялдаги къадарав бихьинчияссдаги божизе бегьуларел. i[dalil qoyalgi qadaraw bi%inxiyaSdagi bo$i#e behularel. Ихдалил къоялълъ лъагIалицца кваназарулел. i[dalil qoya: ;afaliCa kwana#arulel. Ихдалил лълъалъ – карае, ххасалил лълъалъ – кьолбое. i[dalil :a; - karaye, {asalil :a; - polboye. Ицц бацIцIадаб бугони, гIорги бацIцIадаб букIуна. iC ba~adab bugoni, forgi ba~adab bujuna. Иццул бетIералда гурони, тIокIкIараб лълъим букIунареб. iCul beTeralda guroni, ToJarab :im bujunareb. Иццул лълъим щоларелълъуб лъарал лълъимги – иццул лълъим. iCul :im &olare:ub ;aral :imgi - iCul :im. ИчIгоялълъ гьабе, лъабгоялълъ кванай. ixgoya: habe, ;abgoya: kwanay. Иш лъалев анцIгояссдасса хIалтIулев цо чи лълъикIав. i^ ;alew an`goyaSdaSa \alTulew co xi :ijaw. ИяхI баччулаго, хIулун тIагIарав, хварал рукъулаго, вакъуцца хварав. iya\ baXulago, \ulun Tafaraw, [waral ruqulago, waquCa [waraw. ИяхI бугев цин хола, къадарав кIицIцIул хола. iya\ bugew cin [ola, qadaraw ji~ul [ola. ИяхI гьечIого хьвадарассе – дуниял гIатIидаб жо. iya\ hezogo %wadaraSe - duniyal faTidab $o. ИяхI лъолелълъуб чед лъурав, чохьохъ чIахъен бичарав. iya\ ;ole:ub xed ;uraw, xo%o] za]en bixaraw. ИяхIги хIалихьалъиги хабалIеги цадахъ билълъунеб. iya\gi \ali%a;igi [aba/egi cada] ni:uneb. Йихьизе берцинай лълъикIай, ятизе гIакъилай лълъикIай. yi%i#e bercinay :ijay, yati#e faqilay :ijay. Йокьизеялдасса рихине захIматабила. yopi#eyaldaSa ri[ine #a\matabila. Йокьанщинай ясги щоларей, бицанщинаб рагIиги батулареб. yopan&inay yasgi &olarey, bican&inab rafigi batulareb. Йихьугеги, рагIугеги, дида гурхIаралда Аллагь гурхIаги! yi%ugegi, rafugegi, dida gur\aralda allah gur\agi! Йокьуларей лълъади – бокьулареб квен. yopularey :adi - bopulareb kwen.

"Б" хIарпалдасса байбихьулел магIарул кицаби ва абиял ب حارفالداصا بايبێڮۇلېل ماعارۇل كێښابێ وا ابێيال 1. Бавудасса гуребила бугъил хIал лъалеб, бугьудассайила. ۱. باوۇداصا ڬۇرېبێلا بۇغ ێل حال ڸالېب، بۇغۇداصايێلا. 2. Багъарараб гIосое дару – бахъи. ۲. باغاراراب عۈسۈيې دارۇ - باڅێ. 3. Багъарараб хIатIида хIарщ рекIунеб. ۳. باغاراراب حاطێدا حارۺ رېگۇنېب. 4. Багъарулареб кьун, багъарулеб босуге. ۴. باغارۇلارېب ڨۇن، باغارۇلېب بۈسۇڬې. 5. Багъулеб гьой камугеги, бекерулеб чу тIагIунгеги. ۵. باغۇلېب هۈي كامۇڬېڬێ، بېكېرۇلېب چۇ طاعۇنڬېڬێ. 6. Багъулеб оцол лълъурдул хъухъала, нахъассан речIчIулеб гьой раххсида бала, нахъарукъалълъул рахал гьечIев чи ссунда валев? ۶. باغۇلېب ئۈښۈل ڷۇردۇل څۇڅالا، ناڅاصان رېڄۇلېب هۈي راخسێدا بالا، ناڅارۇقاڷۇل راځال هېڃېو چێ صۇندا والېو؟ 7. Багъун чIалгIунареб тIехI бараб бече гIадин, диваналълъ къун чIчIоларев Ххучбар гIадин. ۷. باغۇن ڃالعۇنارېب طېح باراب بېچې عادێن، دێواناڷ قۇن ڄۈلارېو خۇچبار عادێن. Ххучбар вукIун вуго тIехI бараб бачида рагъгIанги дагIба чIалгIунарев, жагьилав, амма рагIуе махщел бугев – кIалкъолав чи. Ххучбарихъе гIадамал рачIунел рукIун руго, бахъизе кIвараб боцIцIул цо бутIа, яги тIолабго дуе телин, мурад бергьенлъи бугилан… Къулизеги къулун, мугъзада нахъа кIиябго кверги лъун, гьев унев вукIун вуго битIухъего Шурагьаве, губернаторассухъе. Диванрукъалълъул кIалтIассанго байбихьулеб букIун буго губернаторассда гаргадизеги: Дицца губернаторассда гьадин … абила. БегьичIо. Гьеб меххалълъ гъосс дидаги гьадин … абила. Гьеб куцалда, жинццаго бицун, жинццаго жаваб кьун, генерал къезавичIого, Ххучбарицца Щура-лъар бахунеб букIун гьечIо. Бицен буго, Авар округалълъул диваналда разилъичIого Щурагьаве унев меххалълъ къотIараб лъабкъого тIил букIанила Ххучбарил царгъитIа. خۇچبار وۇگۇن وۇڬۈ طېح باراب باچێدا راغعانڬێ داعبا ڃالعۇنارېو، جاهێلاو، اما راعۇيې ماځۺېل بۇڬېو - گالقۈلاو چێ. خۇچبارێڅې عادامال راڃۇنېل رۇگۇن رۇڬۈ، باڅێزې گواراب بۈڞۇل ښۈ بۇطا ياڬێ طۈلابڬۈ دۇيې تېلێن، مۇراد بېرهېنڸێ بۇڬێلان. قۇلێزېڬێ قۇلۇن، مۇغزادا ناڅا گێيابڬۈ كوېرڬێ ڸۇن، هېو ئۇنېو وۇگۇن وۇڬۈ بێطۇڅېڬۈ شۇراهاوې ڬۇبېرناتۈراصۇڅې. دێوانرۇقاڷۇل گالطاصانڬۈ بايبێڮۇلېب بۇگۇن بۇڬۈ ڬۇبېرناتۈراصدا ڬارڬادێزې. دێڛا ڬۇبېرناتۈراصدا هادێن ... ابێلا. بېهێڃۈ. هېب مېخاڷ غۈص دێداڬێ هادێن ... ابێلا. هېب كۇښالدا جێنڛاڬۈ بێښۇن، جێنڛاڬۈ جاواب ڨۇن، ڬېنېرال قېزاوێڃۈڬۈ خۇچبارێڛا شۇرا ڸار باځۇنېب بۇگۇن هېڄۈ. بێښېن بۇڬۈ، اوار ئۈكرۇڬاڷۇل دێوانالدا رازێڸێڃۈڬۈ شۇراهاوې ئۇنېو مېخاڷ قۈطاراب ڸابقۈڬۈ طێل بۇگانێلا خۇچبارێل ښارغێطا. 8. Багьа гьечIеб гьанал гьагIу лълъикIаб букIунареб. ۸. باها هېڃېب هانال هاعۇ ڷێگاب بۇگۇنارېب. 9. Багьа кьолареб рагIи кIалдибго бакъвазе те, къимат кьолареб къалам гIодоб лъуралълъубго те. ۹. باها ڨۈلارېب راعێ گالدێـبڬۈ تې، قێمات ڨۈلارېب قالام عۈدۈب ڸۇراڷۇبڬۈ تې. 10. Багьадур къо ккедал лъала. ۱۰. باهادۇر قۈ ڭېدال ڸالا. 11. Багьана батизе бигьаяб жо буго, гважи, гIеретI къватIибе босе. ۱۱. باهانا باتێزې بێهاياب جۈ بۇڬۈ، ڬواجێ، عېرېط قواطێبې بۈسې. 12. Багьана батизе лъалареб кIалалълъ гьересси бицунареб. ۱۲. باهانا باتێزې ڸالارېب گالاڷ هېرېصێ بێښۇنارېب. 13. Багьана батун, гьан кьеги! – ян гьарулебила дибирасс. ۱۳. باهانا باتۇن، هان ڨېڬێ! - يان هارۇلېبێلا دێـبێراص. 14. Багьана батун кьеги боцIцIи, багьана батун чуругеги. ۱۴. باهانا باتۇن ڨېڬێ بۈڞێ، باهانا باتۇن چۇرۇڬېڬێ. 15. Багьана батун щолебила боцIцIи, багьана батун чурулебила. ۱۵. باهانا باتۇن ۺۈلېبێلا بۈڞێ، باهانا باتۇن چۇرۇلېبێلا. 16. Багьана гьечIого барщарав, мухь кьечIого рекъолев. ۱۶. باهانا هېڃۈڬۈ بارۺاراو، مۇڮ ڨېڃۈڬۈ رېقۈلېو. 17. Багьана – Гьолокье, жийго – ЦIцIолокье. ۱۷. باهانا - هۈلۈڨې، جێيڬۈ - ڞۈرۇڨې. 18. Багьана жидеццаго батилин, рухI бахъеян абулебила Аллагьасс. ۱۸. باهانا جێدېڛاڬۈ باتێلێن، رۇح باڅېيان ابۇلېبێلا الاهاص. 19. Багьаралда лъимараб бани, лъеберго къо тIокIаб балеб. ۱۹. باهارالدا ڸێماراب بانێ، ڸېبېرڬۈ قۈ طۈگاب بالېب. 20. Багьаяб жо – лълъикIаб жо, учузаб жо – квешаб жо. ۲۰. باهاياب جۈ - ڷێگاب جۈ، ئۇچۇزاب جۈ - كوېشاب جۈ. 21. БагIараб гIакдаццаги чIчIегIераб бече гьабулеб. ۲۱. باعاراب عاكداڛاڬێ ڄېعېراب بېچې هابۇلېب. 22. БагIараб меседалълъ гIор бахунареб, ГIамал гьечIей ясалълъ росу толареб. БагIараб меседалълъ гIорги бахунеб, Меседихъ кьолеб жо росулI гьечIони. ГIамал гьечIей ясалълъ росуги толеб, Ясалда рекъарав данделъичIони. ۲۲. باعاراب مېسېداڷ عۈر باځۇنارېب، عامال هېڃېي ياساڷ رۈسۇ تۈلارېب. باعاراب مېسېداڷ عۈر باځۇنېب، مېسېدێڅ ڨۈلېب جۈ رۈسۇڶ هېڃۈنێ. عامال هېڃېي ياساڷ رۈسۇڬێ تۈلېب، ياسالدا رېقاراو داندېڸێڃۈنێ. 23. БагIараб меседалълъ росу толаро, гIайиб гьечIей ясалълъ гIор бахунаро. ۲۳. باعاراب مېسېداڷ رۈسۇ تۈلارۈ، عايـێب هېڃېي ياساڷ عۈر باځۇنارۈ. 24. БагIараб кколебилан, нихьваяб борчIизе гурин. ۲۴. باعاراب ڭۈلېبێلان، نێڮواياب بۈرڃێزې ڬۇرێن. 25. БагIарцIцIвайилI хасел бигъани, их бигъараб бачIунеб. ۲۵. باعارڞوايێڶ ځاسېل بێغانێ، ئێځ بێغاراب باڃۇنېب. 26. Бадиб балеб берцинлъи булбулалълъулги гьечIеб. ۲۵. بادێب بالېب بېرښێنڸێ بۇلبۇلاڷۇلڬێ هېڃېب. 27. Бадиб кьер гурев, кьандиб рухI гурев. ۲۷. بادێب ڨېر ڬۇرېو، ڨاندێب رۇح ڬۇرېو. 28. Бадиб щвезегIан кьенссералда щвейго лълъикI. ۲۸. بادێب ۺوېزېعان ڨېنصېرالدا ۺوېيڬۈ ڷێگ. 29. Бадибе абурав – гIадамазул тушман, нахъассан абурав – Аллагьассул тушман. ۲۹. بادێبې ابۇراو - عادامازۇل تۇشمان، ناڅاصان ابۇراو - الاهاصۇل تۇشمان. 30. Бадибе беццаризе ругьунаб мацIцI ругънаде цIцIан щвазеги хIадур букIунеб. ۳۰. بادێبې بېڛارێزې رۇهۇناب ماڞ رۇغنادې ڞان ۺوازېڬێ حادۇر بۇگۇنېب. 31. Бадибе «салам гIалайкум», нахъассан «ГIалицца мун вакун». ۳۱. بادێبې سالام عالايكۇم، ناڅاصان "عالێڛا مۇن واكۇن". 32. Бадибе туниги, цIцIад балеб бугилан чIчIолев. ۳۲. بادێـبې تۇنێڬێ ڞاد بالېب بۇڬێلان ڄۈلېو. 33. Бадиве веццуге, нахъассан какуге. ۳۳. بادێبې وېڛۇڬې، ناڅاصان كاكۇڬې. 34. Бадиве веццун, нахъассан какун. ۳۴. بادێوې وېڛۇن، ناڅاصان كاكۇن. 35. Бадие елъулей, нахъассан хьандолей. ۳۵. بادێـيې يېڸۇلېي، ناڅاصان ڮاندۈلېي. 36. Бадиб рецц гьабулев ракIчIчIегIерицца Мугъзада кьабулеб загьруяб ххвалчен. ۳۶. باڃۇنېب رېڛ هابۇلېو راگڄېعېرێڛا مۇغزادا ڨابۇلېب زاهرياب خوالچېن. 37. Бажарулареб жо гьабичIого те. ۳۷. باجارۇلارېب جۈ هابێڃۈڬۈ تې. 38. Базаралда хIамил гIин къотIуге. ۳۸. بازارالدا حامێل عێن قۈطۇڬې. 39. Базаралде унеб меххалълъ нухда «лълъикIав чи» ватиялдасса чвантиниб гIарац букIин лълъикIаб. ۳۹. بازارالدې ئۇنېب مېخاڷ نۇځدا "ڷێگاو چێ" واتێيالداصا چوانتێنێب عاراښ بۇگێن ڷێگاب. 40. Базаргабазул щегI гъуричIессда хабал гIазаб щибила лъалеб. ۴۰. بازارڬابازۇل ۺېع غۇرێڃېصدا ځابال عازاب ۺێبێلا ڸالېب. 41. Базарганассул мискинлъи-бечелъи хведал лъалеб. ۴۱. بازارڬاناصۇل مێسكێنڸێ- بېچېڸێ ځوېدال ڸالېب. 42. Байбихьи – бигьаяб, лIугIел – захIматаб. ۴۲. بايـبێڮێ - بێهاياب، ڶۇعېل - زاحماتاب. 43. Байбихьуда гIелму загьругIан кьогIабила, аххиралда гьоцIцIогIан гьуинабила. ۴۳. بايـبێڮۇدا عېلمۇ زاهرۇعان ڨۈعابێلا، اخێرالدا هۈڞۈعان هۇئێنابێلا. 44. Байрахъ парпадулеб гьорода рекъон. ۴۳. بايراڅ فارفادۇلېب هۈرۈدا رېقۈن. 45. Бакарассул цIадухъ, цIурассул лълъадахъ. ۴۵. باكاراصۇل ڝادۇڅ، ڝۇراصۇل ڷاداڅ. 46. Баккудасса хинлъичIеб бакъалълъ нахъа хинлъуларел. ۴۶. باڭۇداصا ځێنڸێڃېب باقاڷ ناڅا ځێنڸۇلارېل. 47. Баккудассаго бегIераб букIуна заз. ۴۷. باڭۇداصا بېعېراب بۇگۇنا زاز. 48. Бакрулав гIадин вуххун рехханила. Бакрулав вуго, МухIамад аварагассде хьандонилан, тIоццебе ислам къабул гьабурал гIарабаз вуххун хвезавурав, МухIамад аварагассдаги Абусупян ханассдаги гьоркьоб кIудияб тариххияб рагъ ккеялълъе гIилалъун вукIарав чи. ۴۸. باكرۇلاو عادێن وۇخۇن رېخانێلا. باكرۇلاو وۇڬۈ مۇحاماد اواراڬاصدې ڮاندۈنێلان، طۈڛېبې ئێسلام قابۇل هابۇرال عاراباز وۇخۇن ځوېزاوۇراو، ، مۇحاماد اواراڬاصداڬێ ابۇسۇفيان ځاناصداڬێ هۈرڨۈب گۇدێياب تارێخێياب راغ ڭېياڷې عێلاڸۇن وۇگاراو چێ. 49. Бакулареб кан, кваналареб квен. ۴۹. باكۇلارېب كان، كوانالارېب كوېن. 50. Бакъ аги, къо аги, къоабилелълъ ххарж щваги. ۵۰. باق اڬێ، قۈ اڬێ، قۈئابێلېڷ خارج ۺواڬێ. 51. Бакъ агиян – къулун, къо агиян – ворххун. ۵۱. باق اڬێيان - قۇلۇن، قۈ اڬێيان - وۈرخۇن. 52. Бакъ баккани – моцIцI тIагIунеб, моцIцI баккани – цIцIваби тIагIунел. ۵۲. باق باڭانێ - مۈڞ طاعۇنېب، باڭانێ - ڞوابێ طاعۇنېل. 53. Бакъ баккигун, моцIцI тIерхьине ккола. ۵۳. باق باڭێڬۇن، مۈڞ طېرڮـێنې. 54. Бакъ бокьарал – ракьанда, рокьи ккарал – рагIалда. ۵۴. باق بۈڨارال - راڨاندا، رۈڨێ ڭارال - راعالدا. 55. Бакъ бухIуларелълъуб ракь хинлъулареб. ۵۵. باق بۇحۇلارېڷۇب راڨ ځێنڸۇلارېب. 56. Бакъ гьечIони, моцIцIги гвангъулеб. ۵۶. باق هېڃۈنێ، مۈڞڬێ ڬوانغۇلېب. 57. Бакъ лIугьунареб рокъове тохтир лIугьунев. ۵۷. باق ڶۇهۇنارېب رۈقۈوې تۈځتێر ڶۇهۇنېو. 58. Бакъ-моцIцI тIерхьараб меххалълъ, цIцIваби раккулел. ۵۸. باق- مۈڞ طېرڮاراب مېخاڷ، ڞوابێ راڭۇلېل. 59. Бакъ тIерхьунелълъул, рагьдул кIалтIа гIодор чIчIоларел. ۵۹. باق طېرڮۇنېڷۇل، راهدۇل گالطا عۈدۈر ڄۈلارېل. 60. Бакъ тIерхьун ххадуб рукъ лълъухьулареб. ۶۰. باق طېرڮۇن خادۇب رۇق ڷۇڮۇلارېب. 61. Бакъ щолареб бакIалда хIучч цIцIай. ۶۱. باق ۺۈلارېب باگالدې حۇڿ ڞاي. Авараз гьаб аби абула, абулаго рортун ун, кIкIуйдул тIалаялда жаниб хIуччги хъвала, гьабуларев чиясс гIаданлъи гьабураб, лIугьинчIев гIадав чияссул гьумер хъахIаб хIалтIи лIугьараб меххалълъ. اواراز هاب ابێ ابۇلا، ابۇلاڬۈ رۈرتۇن ئۇن، ڴۇيدۇل طالايالدا جانێب حۇڿڬێ څوالا، هابۇلارېو چێياص عادانڸێ هابۇراب، ڶۇهێنڃېو عاداو چێياصۇل هۇمېر څاحاب حالطێ ڶۇهاراب مېخاڷ. 62. Бакъан лълъикIаб буго цIцIалулеб жо къуръан батани. ۶۲. باقان ڷێگاب بۇڬۈ ڞالۇلېب جۈ قۇرئان باتانێ. 63. Бакъан лълъикIаб бугоан, цIцIалулеб жо къулгьу батичIони. ۶۳. باقان ڷێگاب بۇڬۈئان، ڞالۇلېب جۈ قۇلهۇ باتێڃۈنێ. 64. Бакъараб гьой гIадинан кваналелълъул хъантIуге. ۶۴. باقاراب هۈي عادێنان كوانالېڷۇل څانطۇڬې. 65. Бакъараб гьойцца гьусун бацI кквеларо. ۶۵. باقاراب هۈيڛا هۇسۇن باڝ ڭوېلارۈ. 66. Бакъараб гIанкIуялда макьилI муч бихьулебила. ۶۶. باقا راب عانگۇيالدا ماڨێڶ مۇچ 67. Бакъалда хинлъун букIунеблъи лълъидаго лъалеб. ۶۷. باقالدا ځێنڸۇن بۇگۇنېبڸێ ڷێداڬۈ ڸالېب. 68. Бакъараб хъумур гIадав, хъантIараб гьой гIадинав. ۶۸. باقاراب څۇمۇر عاداو، څانطاراب هۈي عادێناو. 69. БакъванбугIаялда мацIцI бахъарал, цIцIороссаролълъил ххинкIида убач гьабурал. ۶۹. باقوانبۇعايالدا ماڞ باڅارال، ڞۈرۈصارۈڷێل خێنگێدا ئۇباچ هابۇرال. 70. Бакъвараб бугониги, дурго квер дур ккола. ۷۰. باقواراب بۇڬۈنێڬێ، دۇرڬۈ كوېر دۇر ڭۈلا. 71. Бакъвараб гъотIое дару – къотIун реххи. ۷۱. باقواراب غۈطۈيې دارۇ - قۈطۇن رېخێ. 72. Бакъвараб гъотIое хъулухъ гьабулареб. ۷۲. باقواراب غۈطۈيې څۇلۇڅ هابۇلارېب. 73. Бакъвараб цIцIулал цIадаб биччарабги рекIунеб. ۷۳. باقواراب ڞۇلال ڝاداب بێڿارابڬێ رېگۇنېب. 74. Бакъги моцIцIги гIун буго гIахьалаб жо. ۷۴. باقڬێ مۈڞڬێ عۇن بۇڬۈ عاڮالاب جۈ. 75. Бакъидал бацI цIадабеги кIанцIулеб. ۷۵. باقێدال باڝ ڝادابې گانڝۇلېب. 76. Бакълъухъа оц босе, Аргъванисса куй босе. ۷۶. باقڸۇڅا ئۈښ بۈسې، ارغوانێصا كۇي بۈسې. 77. Бакъуцца бухIун ххадуб лълъалъан хур бачIунареб. ۷۷. باقۇڛا بۇحۇن خادۇب ڷاڸان ځۇر باڃۇنارېب. 78. БакьулIа зоб роцIцIиналдасса жиндие цIцIиналдасса чехь унтизе бокьулилан абулебила царацца. ۷۸. باڨۇڶا زۈب رۈڞێنالداصا جێندێـيې ڞێنالداصا چېڮ ئۇنتێزې بۈڨۇلێلان ابۇلېبێلا ښاراڛا. 79. БакьулIа роцIцIараб зобалдассаги цIунаги, нуцIцIида нахъе ялагьарай чIчIужуялдассаги цIунаги. ۷۹. باڨۇڶا رۈڞاراب زۈبالداصاڬێ ڝۇناڬێ، نۇڞێدا ناڅې يالاهاراي ڄۇجۇيالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 80. БакI бихьун – рагIи, чи вихьун – хIурмат. ۸۰. باگ بـێڮۇن - راعێ، چێ وێڮۇن - حۇرمات. 81. БакI бихьун, чи вихьун тIамулеб жойила кици. ۸۱. باگ بێڮۇن، چێ وێڮۇن طامۇلېب جۈيـێلا كێښێ. 82. БакI гуреб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. Цо магIаруласс гьобол берталълъе вачун вуго. Гьобол щвалде щварав гьечIолъиялда щаклъарав гьесс гьоболассда малълъун буго: “Дуда бихьизабичIеб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге, дуда кьеян абичIеб жоги кьоге”. Щун руго берталълъе. Хъатамасан гьоболасс живго гIодов чIчIезе бищун лълъикIаб бакI балагьун буго. «Огь, инссул рукъ бухIад!» – ан бетIер кIибикIун буго магIаруласс. ВачIун вуго бахIарав. Хъурщизе гьавулаго-гьавулаго, гьобол ккун вуго нуцIцIида нахъе. ТIарамагъадаги, гьикъичIеб жо бицуниланги, хIара къотIизе нус кьуниланги гьобол, гIадаталда рекъон, хIобода вухьине ккун вуго. ۸۲. باگ ڬۇرېب باگالدا عۈدۈوڬێ ڄۈڬې، هێقێڃېب جۈڬێ بێښۇنڬې. ښۈ ماعارۇلاص هۈبۈل بېرتاڷې واچۇن وۇڬۈ. هۈبۈل ۺوالدې ۺواراو هېڃۈڸێيالدا ۺاكڸاراو هېص هۈبۈلاصدا ماڷۇن بۇڬۈ: "دۇدا بێڮێزابێڃېب باگالدا عۈدۈوڬێ ڄۈڬې، هێقێڃېب جۈڬێ بێښۇنڬې، دۇدا ڨېيان ابێڃېب جۈڬێ ڨۈڬې". ۺۇن رۇڬۈ بېرتاڸې. څاتاماسان هۈبۈلاص جێوڬۈ عۈدۈو ڄېزې بێۺۇن ڷێگاب باگ بالاهۇن بۇڬۈ. "ئۈه ئێنصۇل رۇق بۇحاد!" - ان بېطېر گێبێگۇن بۇڬۈ ماعارۇلاص. واڃۇن وۇڬۈ باحاراو. څۇرۺێزې هاوۇلا- هاوۇلاڬۈ هۈبۈل ڭۇن وۇڬۈ نۇڞێدا ناڅې. طاراماغاداڬێ هێقێزې بێښۇنێلانڬێ حارا قۈطێزې نۇس ڨۇنێلانڬێ هۈبۈل عاداتالدا رېقۈن حۈبۈدا وۇڮێنې ڭۇن وۇڬۈ. 83. БакI ккезегIан нахъе лъун тараб рагIи – гъанссиниб лъураб месед. ۸۳. باگ ڭېزېعان ناڅې ڸۇن تاراب راعێ - غانصێنێب ڸۇراب مېسېد. 84. БакI къватIиб беццейила, роцц рокъоб лъейила. Цо иццул хIориниб букIарабила кIиго къверкъ. Цо нухалълъ гьел тира-ссверизе рахъанила. Батанила гьезда нухда цо цIцIадал хIор. Хинаб лълъимги бугила гьениб, кигIан бокьаниги кваназе жоги бугила. РачIайила гьаниб гIумру гьабизеян чIчIанила цояб къверкъ. Цогиялълъ абунила: валлагьин, жиндие жибго гьабураб, жибго гIураб, жиндаго хIал лъалеб иццул хIоринибго бокьилилан. Гьалмагъги цIцIадал хIориниб тун, гьаб рокъобе билълъанила. Анила чанго къо. Иццул хIориниб бугеб къверкъалълъул гьалмагъалде ракI щванила. ГIедегIанила гьеб цIцIадал хIорихъе. ГьечIила дунялалдаго доб цIцIадал хIорги, кьварун бакъвараб хIарулI, чехьатIадеги ккун, хун гьалълъул гьалмагъги бугила. Гьеб меххалълъ ракIалде щванила гьалда бакI къватIиб беццейин, роцц рокъоб лъеян абураб умумузул кици. ښۈ ئێڛۇل حۈرێنێب بۇگارابێلا گێڬۈ قوېرق. ښۈ نۇځاڷ هېل تێرا- صوېرێزې راڅانێلا. باتانێلا هېزدا نۇځدا ښۈ ڞادال حۈر. ځێناب ڷێمڬۇ بۇڬێلا هېنێب، كێعان بۈڨانێڬێ كوانازې جۈڬێ بۇڬێلا. راڃايێلا هانێب عۇمرۇ هابێزېيان ڄانێلا ښۈياب قوېرق. ښۈڬێياڷ ابۇنێلا: والاهێن، جێندێيې جێبڬۈ هابۇراب، جێبڬۈ عۇراب، جێنداڬۈ حال ڸالېب ئێڛۇل حۈرێنێبڬۈ بۈڨێلێلان. هالماغڬێ ڞادال حۈرێنێب تۇن، هاب رۈقۈبې بێڷانێلا. انێلا چانڬۈ قۈ. ئێڛۇل حۈرێنێب بۇڬېب قوېرقاڷۇل هالماغالدې راگ ۺوانێلا. عېدېعانێلا هېب ڞادال حۈرێڅې. هېڃێلا دۇنيالالداڬۈ دۈب ڞادال حۈرڬێ، ڨوارۇن باقواراب حارۇڶ ، چېڮاطېڬێ ڭۇن ، ځۇن هاڷۇل هالماغڬێ بۇڬێلا. هېب مېخاڷ راگالدې ۺوانێلا هالدا باگ قواطێب بېڛېيێن، رۈڛ رۈقۈب ڸېيان ابۇراب ئۇمۇمۇزۇل كێښێ. 85. БакI хинлъизабизе гуревила хIаким вищулев. ۸۵. باگ ځێنڸێزابێزې ڬۇرېوێلا حاكێم وێۺۇلېو. 86. БакI чияр бугониги, чи нилIерго вуго. ۸۶. باگ چێيار بۇڬۈنێڬێ، چێ نێڶېرڬۈ وۇڬۈ. 87. Бал хвараб гIощтIоцца канахIехь бичIуларо. ۸۷. بال ځواراب عۈۺطۈڛا كاناحېڮ بێڃۇلارۈ. 88. Бал холареб ххвалчен букIунареб, малълъ кIутIулареб чу букIунареб. ۸۸. بال ځۈلارېب خوالچېن بۇگۇنارېب، ماڷ گۇطۇلارېب چۇ بۇگۇنارېب. 89. Бал тIутIураб гIащтIиялълъ канахIехь бичIуларо, ияхI гьечIев бахIарчи кьалда бажаруларо. ۸۹. بال طۇ طۇراب عاۺطێياڷ كاناحېڮ بێڃۇلارۈ، ئێياح هېڃېو باحارچێ ڨالدا باجارۇلارۈ. 90. Балагь бачIиндал гьудул кIочон тоге. ۹۰. بالاه باڃێندال هۇدۇل گۈچۈن تۈڬې. 91. Балагь букIунебила бачIарабги бачарабги. ۹۱. بالاه بۇگۇنېبێلا باڃارابڬێ باچارابڬێ. 92. Балагь гьикъун бачIунареб, талихI бичун босулареб. ۹۲. بالاه هێقۇن باڃۇنارېب، تالێح بێچۇن بۈسۇلارېب. 93. Балагь къо цIеххон гуребила рещтIунеб. ۹۳. بالاه قۈ ڝېخۈن ڬۇرېبێلا رېۺطۇنېب. 94. Балагьаз квер бан ххадуб зигардун жо кколаро. ۹۴. بالاهاز كوېر بان خادۇب زێڬاردۇن جۈ ڭۈلارۈ. 95. Балагьаздасса хан гIакъиласс цIунулевила. Ханассда кколебила гIакъилги живгоги жинцца цIунулелилан. ۹۵. بالاهازداصا خان عاقێلاص ڝۇنۇلېوێلا. خاناصدا ڭۈلېبێلا عاقێلڬێ جێوڬۈڬێ جێنڛا ڝۇنۇلېلێلا. 96. Балагьалде гъедал цIцIунцIцIраялълъ куркьбал рорххулелила, эххеде бахъингун хIанчIчIицца хъамунги унебила. ۹۶. بالاهالدې غېدال ڞۇنڞراياڷ كۇرڨبال رۈرخۇلېلێلا، ئېخېدې باڅێنڬۇن حانڄێڛا څامۇنڬێ ئۇنېبێلا. 97. Балагьалълъул нуцIцIби къаги, нигIматалълъул каваби рагьаги. ۹۷. بالاهاڷۇل نۇڞبێ قاڬێ، نێعماتاڷۇل كاوابێ راهاڬێ. 98. Балагьана – батана, букарана – хъасана. ۹۸. بالاهانا - باتانا، بۇكارانا - څاسانا. 99. Балагьидал кIал чIварай, кIалъайдал бер чIварай. ۹۹. بالاهێدال گال ڃواراي، گاڸايدال بېر ڃواراي. 100. БалагьичIого беццав лъаларо, кIалъачIого гIинкъав лъаларо. ۱۰۰. بالاهێڃۈڬۈ بېڛاو ڸالارۈ، گاڸاڃۈڬۈ عێنقاو ڸالارۈ. 101. Балай балъго гьабе, бертин тIатун гьабе. ۱۰۱. بالاي باڸڬۈ هابې، بېرتێن طاتۇن هابې. 102. Балъго бицараб лъадго тIатунебила. ۱۰۲. باڸڬۈ بێښاراب ڸادڬۈ طاتۇنېبێلا. 103. Балъго рахь босани, тIатун къинлъулебила. ۱۰۳. باڸڬۈ راڮ بۈسانێ، طاتۇن قێنڸۇلېبێلا. 104. Балъго рохьдочани, тIатун рахь босулеб. ۱۰۴. باڸڬۈ رۈڮدۈچانێ، طاتۇن راڮ بۈسۇلېب. 105. Балъгояб тIатIиялдасса тIатараб гьуэрго лълъикI. ۱۰۵. باڸڬۈياب طاطێيالداصا طاتاراب هۇئېرڬۈ ڷێگ. 106. Балъда нахъа – хIалихьат, хIарччда нахъа – багьадур. ۱۰۶. باڸدا ناڅا - حالێڮات، حارڿدا ناڅا - باهادۇر. 107. Бараб ахIулI гурев, ахIараб болI гурев. ۱۰۷. باراب احۇڶ ڬۇرېو، احاراب بۈڶ ڬۇرېو. 108. Бараб ахIулIги, ахIараб болIгийила бихьинчи лъалев. ۱۰۸. باراب احۇڶـڬێ، احاراب بۈڶـڬێيێلا بێڮێنچێ ڸالېو. 109. Бараб лълъар борххуларесс, ккараб къоги борххулареб. ۱۰۹. باراب ڷار بۈرخۇلارېص، ڭاراب قۈڬێ بۈرخۇلارېب. 110. Баракат гьечIеб даранги, давлат гьечIеб ригьинги. ۱۱۰. باراكات هېڃېب دارانڬێ، داولات هېڃېب رێهێنڬێ. 111. Баракат лъуни, цоги гIемераб лъечIони, нусгоги дагьаб. ۱۱۱. باراكات ڸۇنێ، ݭۈڬێ عېمېراب ڸېڃۈنێ، نۇسڬۈڬێ داهاب. 112. Барахщарассул боцIцIи сахаватасс кваналеб. ۱۱۲. باراځۺاراصۇل بۈڞێ ساخاواتاص كوانالېب. 113. Барахщарассул къайи къавул гьойцца кваналебила. ۱۱۳. باراځۺاراصۇل قايێ قاوۇل هۈيڛا كوانالېبێلا. 114. Барахщарассул – чияе, чехь квешассул – жиндиего. ۱۱۴. باراځۺاراصۇل - چێيايې، چېڮ كوېشاصۇل - جێندێيېڬۈ. 115. Баргъичал рокьила – мун вокьиларо, кьураб жо босила – мун восиларо. ۱۱۵. بارغێچال رۈڨێلا - مۇن وۈڨێلارۈ، ڨۇراب جۈ بۈسێلا - مۇن وۈسێلارۈ. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго херав гIарцул къебедассе йокьарай гIолохъанай ясалълъ. МагIарулаз гьаб кици хIалтIизабула вас махссараде кколей ясалълъул, махссараде ккун дурц кваналей якьадалълъул, рекIелI рокьи гьечIев жиндиего жо цIакъ бокьулев гьудул-гьалмагъассул, вацц-васассул хIакъалълъулI. كێښێڸۇن ڶۇهارال هال راعابێ ابۇن رۇڬۈ ځېراو عارښۇل قېبېداصې يۈڨاراي عۈلۈڅاناي ياساڷ. ماعارۇلاز هاب كێݭێ حالطێزابۇلا واس ماخصارۈدې ڭۈلېي ياساڷۇل، ماخصارۈدې ڭۇن دۇرڛ كوانالېي ياڨاداڷۇل، رېگېڶ رۈڨێ هېڃېو جێندێيېڬۈ جۈ ڝاق بۈڨۇلېو هۇدۇل- هالماغاصۇل، واڛ- واساصۇل حاقاڷۇڶ. 116. Баркала гьечIеб кечI – кири гьечIеб лаила. ۱۱۶. باركالا هېڃېب كېڃ - كێرێ هېڃېب لائێلا. 117. Баркат гьечIеб боцIцIудассаги цIунаги, гьуинлъи гьечIеб ригьнадассаги цIунаги. ۱۱۷. باركات هېڃېب بۈڞۇداصاڬێ ڝۇناڬێ، هۇئێنڸێ هېڃېب رێهناداصاڬێ ڝۇناڬێ. 118. Баркат гьечIеб боцIцIиялдассан баркат бахунареб. ۱۱۸. باركات هېڃېب بۈڞێيالداصانڬێ باركات باځۇنارېب. 119. Бартигун хIур чIчIикIи лълъикI, хIамагун кIалцIи квинегIан. ۱۱۹. بارتێڬۇن حۇر ڄێگێ ڷێگ، حاماڬۇن گالڝێ كوێنېعان. 120. Бархъалиссесс хъабида гIоркь бокьаралълъуб гъолеб. ۱۲۰. بارڅالێصېص څابێدا عۈرڨ بۈڨاراڷۇب غۈلېب. 121. Барщараб меххалълъ пихъги жибго бортулеб, гIураб меххалълъ васасс чIчIужу ячеян чагъанаги жинццаго хъвалеб. ۱۲۱. بارۺاراب مېخاڷ فێڅڬێ جێبڬۈ بۈرتۇلېب، عۇراب مېخاڷ واساص ڄۇجۇ ياچېـيان چاغاناڬێ جێنڛاڬۈ څوالېب. 122. Барщараб пихъалълъе дару – кванай. ۱۲۲. بارۺاراب فێڅاڷې دارۇ - كواناي. 123. Барщарал рекъолел къварилъи ккейгун. ۱۲۳. بارۺارال رېقۈلېل قوارێڸێ ڭېيڬۇن. 124. Барщарассе кьей гьечIеб, кьижарассе тей гьечIеб. ۱۲۴. بارۺاراصې ڨېي هېڃېب، ڨێجاراصې تېي هېڃېب. 125. Барщарассе – щинкIил, щинкIарассе – ратIа. ۱۲۵. بارۺاراصې - ۺێنگێل، ۺێنگاراصې - راطا. 126. Барщидал кваначIеб гIеч гIодобе бортун хола. ۱۲۶. بارۺێدال كواناڃېب عېچ عۈدۈبې بۈرتۇن ځۈلا. 127. БарщичIого пихъ кванаге, бежичIого чед кванаге. ۱۲۷. بارۺێڃۈڬۈ فێڅ كواناڬې، بېجێڃۈڬۈ چېد كواناڬې. 128. Барщуларевги хIама, барщун рекъезе лъаларевги хIама. ۱۲۸. بارۺۇلارېوڬێ حاما، بارۺۇن رېقېزې ڸالارېوڬێ حاما. 129. Баси беццейила, оц байила. ۱۲۹. باسێ بېڛېيێلا، ئۈښ بايـێلا. 130. Баси лълъил кIанцIаниги щиб, бече нилIер бугелълъул. ۱۳۰. باسێ ڷێل گانڝانێڬێ ۺێب، بېچې نێڶېر بۇڬېڷۇل. 131. Басиялълъ гIощтIогIоркь хъуб гьабун батанила. ۱۳۱. باسێياڷ عۈۺطۈعۈرڨ څۇب هابۇن باتانێلا. Маххул къебедассдаги цо бечедав чияссдаги гьоркьоб дагIба-къецц ккун буго. КIияссдаго гьоркьоб шаргIалълъул хIукму къотIизе гьел дибирассухъе ине кколел рукIун руго. Маххул къебедасс дибирассе ришваталълъе цо лълъикIаб гIащтIи щвезабун буго. Бечедав чияссги дибирассул рагьде баси щвезабун буго. Дибир хIукму къотIизехъин вугеб меххалълъ маххул къебедасс абун буго: «Дуцца, дибир, хIукму гIощтIоцца гIадин къотIе»,– ян. Дибирасс данде жаваб кьун буго: «Басиялълъ гIощтIогIоркь хъуб гьабун буго,» – ян. ماخۇل قېبېداصداڬێ ښۈ بېچېداو چێياصداڬێ هۈرڨۈب داعبا- قېڛ ڭۇن بۇڬۈ. گێياصداڬۈ هۈرڨۈب شارعاڷۇل حۇكمۇ قۈطێزې هېل دێـبێراصۇڅې ئێنې ڭۈلېل رۇگۇن رۇڬۈ. ماخۇل قېبېداص دێـبێراصې رێشواتاڷې ښۈ ڷێگاب عاۺطێ ۺوېزابۇن بۇڬۈ. بېچېداو چێياصڬێ دێـبێراصۇل راهدې باسێ ۺوېزابۇن بۇڬۈ. دێـبێر حۇكمۇ قۈطێزېڅێن مېخاڷ ماخۇل قېبېداص ابۇن بۇڬۈ: "دۇڛا، دێبێر، حۇكمۇ عۈۺطۈڛا عادێن قۈطې"، - يان. دێبێراص داندې جاواب ڨۇن بۇڬۈ: "باسێياڷ عۈۺطۈعۈرڨ څۇب هابۇن بۇڬۈ"، - يان. 132. Басиялълъухъ оц кьоге. ۱۳۲. باسێياڷۇڅ ئۈښ ڨۈڬې. 133. Басрияб алаталълъ бо гIуцIцIуларо. ۱۳۳. باسرێـياب الاتاڷ بۈ عۇڞۇلارۈ. 134. Басрияб гордида цIияб къвал гъуни, къоролалълъе гьебги гъвел буго. ۱۳۴. باسرێـياب ڬۈردێدا ڝێياب قوال غۇنێ، قۈرۈلاڷې هېبڬێ غوېل بۇڬۈ. 135. Басрияб наккдалълъа цIияб бугIаги бахъуге, ссвараб питнаялда гъоркь цIаги бакуге. ۱۳۵. باسرێـياب ناڭداڷا ڝێياب بۇعاڬێ باڅۇڬې، صواراب فێتنايالدا غۈرڨ ڝاڬێ باكۇڬې. 136. Басрияб пандридаги чанги лълъикIаб бакъан бачине бегьула. ۱۳۶. باسرێـياب فاندرێداڬێ چانڬێ ڷێگاب باقان باچێنې بېهۇلا. 137. Басрияб ретIине чIухIарассе цIияб щолареб. ۱۳۷. باسرێـياب رېطێنې ڃۇحاراصې ڝێياب ۺۈلارېب. 138. Басрияб холаро цIиялълъ жиндиего бакI бахъичIого. ۱۳۸. باسرێـياب ځۈلارۈ ڝێياڷ جێندێـيېڬۈ باگ باڅێڃۈڬۈ. 139. Басрияб цIцIулалълъул цIияб гъалдибер, цIияй бахIаралълъул херав бахIарав. ۱۳۹. باسرێياب ڞۇلاڷۇل ڝێياب غالدێبېر، ڝێياي باحاراڷۇل ځېراو باحاراو. 140. Басриябги цIуне, цIиябги лъай. ۱۴۰. باسرێـياب ڝۇنې، ڝێياب ڸاي. 141. Бассарун коралдасса кванан эбел бергьана, ххенон гьобоялдасса гьанщун лъимал бергьана. ۱۴۱. باصارۇن كۈرالداصان كوانان ئېبېل بېرهانا، خېنۈن هۈبۈيالداصا هانۺۇن ڸێمال بېرهانا. 142. Батаралълъуб батараб те, босаралълъуб босараб лъе. ۱۴۲. باتاراڷۇب باتاراب تې، بۈساراڷۇب بۈساراب ڸې. 143. Батун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. ۱۴۳. باتۇن بېچېڸۇلا، بێڮۇن ڞۈدۈرڸۇلا. 144. БатIаргьаде тIи бан бугилан абурабила Мала Нассрудиницца. ۱۴۴. باطارهادې طێ بان بۇڬێلان ابۇرابێلا مالا ناصرۇدێنێڛا. Мала Нассрудинида асскIове вачIаравила мадугьал хурибе босизе батIаргьин кьейилан. Малаясс абурабила батIаргьаде тIи бан бугилан. ВахIин, гьелдегийищин тIи балебан гIажаиблъаравила мадугьал. Чияхъе кьезе бокьичIеб меххалълъ балилан абурабила Мала Нассрудиницца. مالا ناصرۇدێنێدا اصگۈوې واڃاراوێلا مادۇهال ځۇرێبې بۈسێزې باطارهێن ڨېيێلان. 145. БатIиял хвеялдасса воххарав, ххадувго цун, живгоги хвезе бегьулев. ۱۴۵. باطێيال ځوېيالداصا وۈخاراو، خادۇوڬۈ ݭۇن، جێوڬۈڬێ ځوېزې بېهۇلېو. 146. Баххилав чияссулгун гьудуллъи гьабуни, бищунго дуе къваригIараб бакIалда живго гIодов чIчIола. ۱۴۶. باخێلاو چێياصۇلڬۇن هۇدۇلڸێ هابۇنێ، بێۺۇنڬې دۇيې قوارێعاراب باگالدا جێوڬۈ عۈدۈو ڄۈلا. 147. Баххиласс кваналарищан гьикъулеб, сахаватасс кьолеб. ۱۴۷. باخێلاص كوانالارێۺان هێقۇلېب، ساخاواتاص ڨۈلېب. 148. Баххиллъи – бацIцIадаб рекIелIан, жахIда – хъубаб рекIелIан. ۱۴۸. باخێلڸێ - باڞاداب رېگېڶان، جاحدا - څۇباب رېگېڶان. 149. Баххиллъиги намусги цо рекIелI букIунаро. ۱۴۹. باخێلڸێڬێ نامۇسڬێ ښۈ رېگېڶ بۇگۇنارۈ. 150. Бахчун квине кколеб гьаналдасса, тIатун квине бегьулеб мочоххинкI лълъикIаб. ۱۵۰. باځچۇن كوێنې ڭۈلېب هانالداصا، طاتۇن كوێنې بېهۇلېب مۈچۈخێنگ ڷێگاب. 151. Бахъаги кIиго бер, чIахъаги ункъго беран абулебила бацIицца. ۱۵۱. باڅاڬێ گێڬۈ بېر، ڃاڅاڬێ ئۇنقڬۈ بېران ابۇلېبێلا باڝێڛا. 152. Бахъараб бералда хъат чIван щибилеб. ۱۵۲. باڅاراب بېرالدا څات ڃوان ۺێبێلېب. 153. Бахъараб хьит реххизеги нилIерго бокIон лълъикIила. ۱۵۳. باڅاراب ڮێت رېخێزېڬێ نێڶېرڬۈ بۈگۈن ڷێگێلا. 154. Бахъаралълъуб бихъе ццин. ۱۵۴. باڅاراڷۇب بێڅې ڛێن. 155. Бахъизеги гали ццебе бахъараб лълъикIаб. ۱۵۵. باڅێزېڬێ ڬالێ ڛېبې باڅاراب ڷێگاب. 156. Бахьи къосарай лълъадуда данде чIваялдасса гIалхул хъумуралда данде чIвай нусцIцIул лълъикIаб. ۱۵۶. باڮێ قۈساراي ڷادۇدا داندې ڃوايالداصا عالخۇل څۇمۇرالدا داندې ڃواي نۇسڞۇل ڷێگاب. 157. Бахьинаб надалдасса гьоко богIол цIоларо, Ххалатаб гарбидасса къвал ххарил бахъуларо. ۱۵۷. باڮێناب نادالداصا هۈكۈ بۈعۈل ڝۈلارۈ، خالاتاب ڬاربێداصا قوال خارێل باڅۇلارۈ. 158. БахIараб гIумру анищ, гьанжессеб гIакълу анищ. ۱۵۸. باحاراب عۇمرۇ انێۺ، هانجېصېب عاقلۇ انێۺ. 159. БахIараб меххалълъ – ахтачу гIадин, херлъараб меххалълъ – гьагIдолеб хIама гIадин. ۱۵۹. باحاراب مېخاڷ - اځتاچۇ عادێن، ځېرڸاراب مېخاڷ - هاعدۈلېب حاما عادێن. 160. БахIараб меххалълъ гьабичIеб херлъидал батуларо. ۱۶۰. باحاراب مېخاڷ هابێڃېب ځېرڸێدال باتۇلارۈ. 161. БахIараб меххалълъ хIалтIизе кIухIаллъарав херлъидал кIицIцIул хIалтIизе ккола. ۱۶۱. باحاراب مېخاڷ حالطێزې گۇحالڸاراو ځېرڸێدال گێڞۇل حالطێزې ڭۈلا. 162. БахIарайгIан кIалъаге, кIал ккурабгIан кванаге. ۱۶۲. باحارايعان گاڸاڬې، گال ڭۇرابعان كواناڬې. 163. БахIарго херлъугеги, херлъун хъарцинлъугеги. ۱۶۳. باحارڬۈ ځېرڸۇڬېڬێ، ځېرڸۇن څارښێنڸۇڬېڬێ. 164. БахIаргоги хогеги, херлъун дабагъ лIугьинегIанги ххутIугеги. ۱۶۴. باحارڬۈڬێ ځۈڬېڬێ، ځېرڸۇن داباغ ڶۇعێنېعانڬێ خۇطۇڬېڬێ. 165. БахIаргойин гъветI гьетIулеб. ۱۶۵. باحارڬۈيێن غوېط هېطۇلېب. 166. БахIарлъуда – кополчи, харадунив – чIандачи. ۱۶۶. باحارڸۇدا - كۈلۈلچێ، ځارادۇنێو - ڃانداچێ. 167. БахIарчи къинлъулаго гуревила холев, рагъдайила. ۱۶۷. باحارچێ قێنڸۇلاڬۈ ڬۇرېوێلا ځۈلېو، راغدايێلا. 168. БахIарчи кьалда хола, хIалихьат боснов хола. ۱۶۸. باحارچێ ڨالدا ځۈلا، حالێڮات بۈسنۈو ځۈلا. 169. БахIарчи лъала хIинкъи ккараб бакIалда, гIакъил лъала чара хвараб ишалда гьоркьов. ۱۶۹. باحارچێ ڸالا حێنقێ ڭاراب باگالدا، عاقێل ڸالا چارا ځواراب ئێشالدا هۈرڨۈو. 170. БахIарчи хъабчилIги ватула, чу гьирикьги батула. ۱۷۰. باحارچێ څابچێڶـڬێ واتۇلا، چۇ هێرێڨڬێ باتۇلا. 171. БахIарчи хIинкъи бугеб къоялълъ чучуларев. ۱۷۱. باحارچێ حێنقێ بۇڬېب قۈياڷ چۇچۇلارېو. 172. БахIарчи цин хола, хIалихьат анцIцIцIул хола. ۱۷۲. باحارچێ ښێن ځۈلا، حالێڮات انڝڞۇل ځۈلا. 173. БахIарчи цIакъав кьалда, кьибил кIудияв росулI. ۱۷۳. باحارچێ ڝاقاو ڨالدا، ڨێبێل گۇدێياو رۈسۇڶ. 174. БахIарчи цIакъав – ЧIондокьа ХIажияв, цIцIар – ХIажимурадие (ХIажимурадил кици). ۱۷۴. باحارچێ ڝاقاو - ڃۈندۈڨا حاجێياو، ڞار - حاجێمۇرادێيې (حاجێمۇرادێل كێښێ). ХIажимурадицца кидаго гьадинаб къимат кьолеб букIун буго ЧIондокьа ХIажияссе. ЧIондокьа ХIажияв вукIана ХIажимурадил чукъа, мухъилав рагъухъан, ХIажимурадие бика хъамулеб сордоялълъ тIоццеве галаналде вахарав, бика кодое щвезе киназего нухги рагьарав чи. حاجێمۇرادێڛا كێداڬۈ هادێناب قێمات ڨۈلېب بۇگۇن بۇڬۈ ڃۈندۈڨا حاجێياصې. ڃۈندۈڨا حاجێياو وۇگانا حاجێمۇرادێل چۇڅا، مۇڅێلاو راغۇڅان، حاجێمۇرادێيې بێكا څامۇلېب سۈردۈياڷ طۈڛېوې ڬالانالدې واځاراو، بێكا كۈدۈيې ۺوېزې كێنازېڬۈ نۇځڬێ راهاراو چێ. 175. БахIарчи чарангIан гьетIуларев, хIалихьат пахь гIадин хьетIарулев. ۱۷۵. باحارچێ چارانعان هېطۇلارېو، حالێڮات فاڮ عادێن ڮېطارۇلېو. 176. БахIарчи чол кьолонив холев. ۱۷۶. باحارچێ چۈل ڨۈلۈنێو ځۈلېو. 177. БахIарчилъи яхIалълъулълъила букIунеб (яхI гьечIелълъуб бахIарчилъи букIунареб). ۱۷۷. باحارچێڸێ ياحاڷۇڷێلا بۇگۇنېب (ياح هېڃېڷۇب باحارچێڸێ بۇگۇنارېب). 178. БахIарчилъиги намусги цадахъ букIунеб, цояб билани, цоябги билулеб. ۱۷۸. باحارچێڸێڬێ نامۇسڬێ ښاداڅ بۇگۇنېب، ښۈياب بێلانێ، ښۈيابڬێ بێلۇلېب. 179. БахIарчилъи рагъда гуребги бихьизабизе бегьулебила. ۱۷۹. باحارچێڸێ راغدا ڬۇرېبڬێ بێڮێزابێزې بېهۇلېبێلا. 180. БахIарчилъиялда цадахъ хIилаги букIине кколеб. ۱۸۰. باحارچێڸێيالدا ښاداڅ حێلاڬێ بۇگێنې ڭۈلېب. МагIарулаз гьаб кици ХIажимурадиде гIунтIизабула. Гьесс гIемер абулел рукIун руго гьал рагIаби. ماعارۇلاز هاب كێښێ حاجێمۇرادێدې عۇنطێزابۇلا. هېص عېمېر ابۇلېل رۇگۇن رۇڬۈ هال راعابێ. 181. БахIарчиясс бадибе абула, хIалихьат нахъассан кIалъала. ۱۸۱. باحارچێياص بادێـبې ابۇلا، حلێڮات ناڅاصان گاڸالا. 182. БахIарчиясс балъголъи хабалIе босулеб. ۱۸۲. باحارچێياص باڸڬۈڸێ ځاباڶې بۈسۇلېب. 183. БахIарчиясс бахIарчияссе зарал гьабулареб. ۱۸۳. باحارچێياص باحارچێياصې زارال هابۇلارېب. 184. БахIарчиясс гIайиб жиндаго чIвала, хIалихьатасс гIайиб чияде реххула. ۱۸۴. باحارچێياص عايێب جێنداڬۈ ڃوالا، حالێڮاتاص عايێب چێيادې رېخۇلا. 185. БахIарчиясс загIипассдасса къиссасс босулареб. ۱۸۵. باحارچێياص زاعێفاصداصا قێصاص بۈسۇلارېب. 186. БахIарчиясс къо хIехьола, хIалихьатасс мугъ реххула. ۱۸۶. باحارچێياص قۈ حېڮۈلا، حالێڮاتاص مۇغ رېخۇلا. 187. БахIарчияссдасса хIинкъуге, хIалихьатав гьудулассдасса хIинкъа. ۱۸۷. باحارچێياصداصا حێنقۇڬې، حالێڮاتاو هۇدۇلاصداصا حێنقا. 188. БахIарчияссе рагIи хвей – живго хвей гIадаб жо. ۱۸۸. باحارچێياصې راعێ ځوېي - جێوڬۈ ځوېي عاداب جۈ. 189. БахIарчияссул бахIарчилъи носол балада бараб жойила. ۱۸۹. باحارچێياصۇل باحارچێڸێ نۈسۈل بالادا باراب جۈيێلا. 190. БахIарчияссул кIиго рагIи букIунареб. ۱۹۰. باحارچێياصۇل گێڬۈ راعێ بۇگۇنارېب. 191. БахIарчияссул кIиго рачел букIунеб, цоябниги чучани, чилъи холеб. ۱۹۱. باحارچێياصۇل گێڬۈ راچېل بۇگۇنېب، ښۈيابنێڬێ چۇچانێ، چێڸێ ځۈلېب. 192. БахIарчияссул надалда – меседил мугьру, цIцIукIаяссул мугъалда – карпиталълъул дангъва. ۱۹۲. باحارچێياصۇل نادالدا - مېسېدێل مۇهرۇ، ڞۇگاياصۇل مۇغالدا - كارفێتاڷۇل دانغوا. 193. БахIарчияссул цIцIар кибего рагIула. ۱۹۳. باح ارچێياصۇل ڞار كێبېڬۈ راعۇلا. 194. БахIарчияссул чIухIи – кьалда бергьин, хIалихьатав чияссул чIухIи – кванан бергьин. ۱۹۴. باحارچێياصۇل ڃۇجێ - ڨالدا بېرهێن، حالێڮاتاو چێياصۇل - كوانان بېرهێن. 195. БахIри гьечIев чанахъан – чухъа гьечIев нуцалчи. ۱۹۵. باحرێ هېڃېو چاناڅان - چۇڅا هېڃېو نۇښالچێ. 196. БахIриялълъул хIал лъачIого, ручниб гIанкIкI къинлъулареб. ۱۹۶. باحرێياڷۇل حال ڸاڃۈڬۈ، رۇچنێب عانڴ قێنڸۇلارېب. 197. Бацизе кIолареб кIалтIуги рагьуге, кIалалълъ бичизе кIолареб гарацIцIги баге. ۱۹۷. باښێزې گۈلارېب گالطۇڬێ راهۇڬې، گالاڷ بێچێزې گۈلارېب ڬاراڞڬێ باڬې. 198. БацI бихьараб хIама хIохьокьаги хIинкъулебила. ۱۹۸. باڝ بێڮاراب حاما حۈڮۈڨاڬێ حێنقۇلېبـێلا. 199. БацI гьечIеб кIкIалахъ гIанкIкIги ханила. ۱۹۹. باڝ هېڃېب ڴالاڅ عانڴـڬێ ځانێلا. 200. БацI гьечIеб рохь букIунареб, вехь гьечIеб гIи букIунареб. ۲۰۰. باڝ هېڃېب رۈڮ بۇگۇنارېب، وېڮ هېڃېب عێ بۇگۇنارېب. 201. БацI унтуе кьижулеб, кьалуе борчIулеб. ۲۰۱. باڝ ئۇنتۇيې ڨێجۇلېب، ڨالۇيې بۈرڃۇلېب. 202. БацI хIинкъизе хIамицца гIундул кIорокIулелила. ۲۰۲. باڝ حێنقێزې حامێڛا عۇندۇل گۈرۈگۇلېلێلا. 203. БацI цIцIахIилаб букIунилан гуребила чIвалеб, гIиялълъ речIчIулелълъулила. ۲۰۳. باڝ ڞاحێلاب بۇگۇنێلان ڬۇرېـبـێلا ڃوالېب، عێياڷ رېڄۇلېڷۇلێلا. 204. БацIги циги багъулди – царацца би чIчIикIулди. ۲۰۴. باڝڬێ ښێڬێ باغۇلدێ - ښاراڛا بێ ڄێگۇلدێ. 205. БацIгун багъун чахъу бергьинаро, чугун бекерун хIама бергьинаро. ۲۰۵. باڝڬۇن باغۇن چاڅۇ بېرهێنارۈ، چۇڬۇن بېكېرۇن حاما بېرهێنارۈ. 206. БацIида гурони бецIцIаб сардил хIал лъаларебила. ۲۰۶. باڝێدا ڬۇرۈنێ بېڞاب ساردێل حال ڸالارېبێلا. 207. БацIида кIалдибе кьегIер реххуге, мохмохида нах бахунге. ۲۰۷. باڝێدا گالدێـبې ڨېعېر رېخۇڬې، مۈخمۈخێدا ناځ باځۇنڬې. 208. БацIида кIалдисса тIинчIчI бахъулареб. ۲۰۸. باڝێدا گالدێصا طێنڄ باڅۇلارېب. 209. БацIида макьилI гIи бихьулебила, катида макьилI гIункIкI бихьулебила. ۲۰۹. باڝێدا ماڨێڶ عێ بێڮۇلېبێلا، كاتێدا ماڨێڶ عۇنڴ بێڮۇلېبێلا. 210. БацIида ракIалда – чахъу, чанахъанассда ракIалда – бацI. ۲۱۰. باڝێدا راگالدا - چاڅۇ، چاناڅاناصدا - باڝ. 211. БацIида щибила лъалеб бетIергьанчияссе чахъдал хиралъи. ۲۱۱. باڝێدا ۺێبێلا ڸالېب بېطېرهانچێياصې چاڅدال خێراڸێ. 212. БацIикьа хIинкъарасс гIи гьабулареб. ۲۱۲. باڝێڨا حێنقاراص عێ هابۇلارېب. 213. БацIикьа хIинкъун, гъотIоде вахаравила, гъотIода ци батарабила. ۲۱۳. باڝێڨا حێنقۇن غۈطۈدې واځاراوێلا، غۈطۈدا ښێ باتارابێلا. 214. БацIил анищ – пуй-чIвай, цIцIогьорассул мурад – гьорол сордо. ۲۱۴. باڝێل انێۺ - فۇي- ڃواي، ڞۈهۈراصۇل مۇراد - هۈرۈل سۈردۈ. 215. БацIил бетIер тарщидаго чIчIинтIе. ۲۱۵. باڝێل بېطېر تارۺێداڬۈ ڄێنطې. 216. БацIил гIамал гьечIеб тIинчIчI букIунареб. ۲۱۶. باڝێل عامال هېڃېب طێنڄ بۇگۇنارېب. 217. БацIил кьер хисула, ххассият цо букIуна. ۲۱۷. باڝێل ڨېر ځێسۇلا، خاصێيات ښۈ بۇگۇنا. 218. БацIил кIал гъуни ракьа гъадиццаги букъулеб. ۲۱۸. باڝێل گال غۇنێ راڨ غادێڛاڬێ بۇقۇلېب. 219. БацIил кIал цIцIоройги, цIцIогьорассул бохх бекаги. ۲۱۹. باڝێل گال ڞۈرۈيڬێ، ڞۈهۈراصۇل بۈخ بېكاڬێ. 220. БацIил макруялдассаги царал хIилаялдассаги цIунаги. ۲۲۰. باڝێل ماكرۇيالداصاڬێ ښارال حێلايالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 221. БацIилгун гьудуллъиги гьабуге, гьойдулгун махссараги гьабуге. ۲۲۱. باڝێلڬۇن هۇدۇلڸێڬێ هابۇڬې، هۈيدۇلڬۇن ماځصاراڬێ هابۇڬې. 222. БацIицца бацI чIваларебила, гIадан гIадамассда гурхIуларевила. ۲۲۲. باڝێڛا باڝ ڃوالارېبێلا، عادان عاداماصدا ڬۇرحۇلارېوێلا. 223. БацIицца гурони цIцIе чIваларо, цIцIецца гурони бурутI гьабуларо. ۲۲۳. باڝێڛا ڬۇرۈنێ ڞې ڃوالارۈ، ڞېڛا ڬۇرۈنێ بۇرۇط هابۇلارۈ. 224. БацIицца гьабураб гьвецца кваналеб. ۲۲۴. باڝێڛا هابۇراب هوېڛا كوانالېب. 225. БацIун хIамил чу лIугьинаро, чурун болъон бацIцIалъиларо. ۲۲۵. باڝۇن حامێل چۇ ڶۇهێنارۈ، چۇرۇن بۈڷۈن باڞاڸێلارۈ. 226. БацIун хIамил чу лIугьунаро, вуххун гIабдал цIцIодорлъуларо. ۲۲۶. باڝۇن حامێل چۇ ڶۇهۇنارۈ، وۇخۇن عابدال ڞۈدۈرڸۇلارۈ. 227. БацIцIадаб иццул лълъимги тун ганщал жанир регараб хIорил лълъим гьекъолареб. ۲۲۷. باڞاداب ئێڛۇل ڷێمڬێ تۇن ڬانۺال جانێر رېڬاراب حۈرێل ڷێم هېقۈلارېب. 228. БацIцIадаб меседил багьа холаро, ракI бацIцIадаб хIалтIул къимат холаро. ۲۲۸. باڞاداب مېسېدێل باها ځۈلارۈ، راگ باڞاداب حالطۇل قێمات ځۈلارۈ. 229. БацIцIадаб меседалълъ гIор бахунареб, гIамал гьечIей ясалълъ росу толареб. ۲۲۹. باڞاداب مېسېداڷ عۈر باځۇنارېب، عامال هېڃېي ياساڷ رۈسۇ تۈلارېب. 230. Бачани хIежалде хIамаги уна, хIежалде ан щинав хIажи кколаро. ۲۳۰. باچانێ حېجالدې حاماڬێ ئۇنا، حېجالدې ان ۺێناو حاجێ ڭۈلارۈ. 231. Бачалълъ чудук гIадин. ۲۳۱. باچاڷ چۇدۇك عادێن. 232. Бачидаго лъалебила оц лIугьунеб жо. ۲۳۲. باچێداڬۈ ڸالېبێلا ئۈښ ڶۇهۇنېب جۈ. 233. Бачидасса гIадалаб жо гьечIеб, гIорцIмадасса капураб жо гьечIеб. ۲۳۳. باچێداصا عادالاب جۈ هېڃېب، عۈرڝماداصا كافۇراب جۈ هېڃېب. 234. Бачил жаваб – гIакдацца. ۲۳۴. باچێل جاواب - عاكداڛا. 235. Бачида босараб гIамал гIакдада толареб. ۲۳۵. باچێدا بۈساراب عامال عاكدادا تۈلارېب. 236. БачитIа бечелъиги гьабе, оцотIа оцлъиги гьабе. ۲۳۶. باچێطا بېچېڸـێڬێ هابې، ئۈښۈطا ئۈښڸـێڬێ هابې. 237. БачIанила дард – давуданила дир лал, бакканила багIарбакъ – бокъанила дир лал. ۲۳۷. باڃانێلا دارد - داوۇنێلا دێر لال، باڭانێلا باعارباق - بۈقانێلا دێر لال. 238. БачIиналълъул хIисаб хаслихъе гьабе, ххутIаралълъул хIисаб ихдал гьабе. ۲۳۸. باڃێناڷۇل حێساب ځاسلێڅې هابې، خۇطاراڷۇل حێساب ئێځدال هابې. 239. БачIинеб-бачIинареб лъалареб гIурус, бачIинчIого букIунареб хасел. ۲۳۹. باڃێنېب - باڃێنارېب ڸالارېب عۇرۇس، باڃێنڃۈڬۈ بۇگۇنارېب خاسېل. Кици бижун буго Шамилил къуват дагьлъизе лIугьараб, магIарухъе гIурус гIагарлъараб заманалда. ГIурусаз щущахъ биххизабизе магIишатго щай гьабилебан, хасалие хIадурлъи гьабиялде ракIго баларого, рукIун руго росабазул гIадамал. Гьеб меххалълъ цо гIакъилав херав чиясс абун руго, букIинебищ-букIинаребищали лъалареб жоялда бан, букIинчIого чара гьечIеб жо гьабичIого тоге абураб магIнаялда кицилъун тIиритIарал гьадал рагIаби. كێښێ بێجۇن بۇڬۈ شامێلێل قۇوات داهڸێزې ڶۇهاراب، ماعارۇڅې عۇرۇس عاڬارڸاراب زامانالدا. عۇرۇساز ۺۇۺاڅ بێخێزابێزې ماعێشاتڬۈ ۺاي هابێلېبان، خاسالێيې حادۇرڸێ هابێيالدې راگڬۈ بالارۈڬۈ، رۇگۇن رۇڬۈ رۈسابازۇل عادامال. هېب مېخاڷ ښۈ عاقێلاو ځېراو چێياص ابۇن رۇڬۈ، بۇگێنېبێۺ- بۇگۇنارېبێۺالێ ڸالارېب جۈيالدا بان، بۇگێنڃۈڬۈ چارا هېڃېب جۈ هابێڃۈڬۈ تۈڬې ابۇراب ماعنايالدا كێښێڸۇن طێرێطارال هادال راعابێ. 240. БачIинилан къо бачIунареб, ккелилан чияде кколарел. ۲۴۰. باڃێنێلان قۈ باڃۇنارېب، ڭېلێلان چێيادې ڭۈلارېل. 241. БачIинищан гьикъун унти бачIунаребила, бегьилищан гьикъун хвел бачIунаребила. ۲۴۱. باڃێنێۺان هێقۇن ئۇنتێ باڃۇنارېبێلا، بېهێلێۺان هێقۇن ځوېل باڃۇنارېبێلا. 242. БачIунаго лълъар кквечIони, лълъутун унаго, рачIчI кквезе щолареб. ۲۴۲. باڃۇناڬۈ ڷار ڭوېڃۈنێ، ڷۇتۇن ئۇناڬۈ راڄ ڭوېزې ۺۈلارېب. 243. БачIунилан накIкI инчIого букIунареб. ۲۴۳. باڃۇنێلان ناڴ ئێنڃۈڬۈ بۇگۇنارېب. 244. БачIун чIчIараб гьой лълъикIаб, бачIун чIчIараб кето лълъикIаб. ۲۴۴. باڃۇن ڄاراب هۈي ڷێگاب، باڃۇن ڄاراب كېتۈ ڷێگاب. 245. БачIунеб – гIагарда, унеб – рикIкIада. ۲۴۵. باڃۇنېب - عاڬاردا، ئۇنېب - رێڴادا. 246. БачIунебги борце, унебги борце. ۲۴۶. باڃۇنېبڬێ بۈرښې، ئۇنېبڬێ بۈرښې. 247. БачIунелълъул (кколелълъул) пикру гьабулев бахIарчи вахъунарев. ۲۴۷. باڃۇنېڷۇل (ڭۈلېڷۇل) فێكرۇ هابۇلېو باحارچێ واڅۇنارېو. 248. БачIухъе бо букIунареб, кьерххахъе зоб букIунареб. ۲۴۸. باڃۇڅې بۈ بۇگۇنارېب، ڨېرخاڅې زۈب بۇگۇنارېب. 249. Бащадаб гIамал-ххассият – щулияб рокьи. ۲۴۹. باۺاداب عامال- خاصێيات - ۺۇلێياب رۈڨێ. 250. Бащадаб ххинкIги бекизе кколеб мадугьалассе. ۲۵۰. باۺاداب خێنگڬێ بېكێزې ڭۈلېب مادۇهالاصې. 251. Бащдаб бугIа бичун, дандежо босе. ۲۵۱. باۺداب بۇعا بێچۇن داندې جۈ بۈسې. 252. Бащдаб гьабун тараб хIалтIи – гьабизего гьабичIеб хIалтIи. ۲۵۲. باۺداب هابۇن تاراب حالطێ - هابێزېڬۈ هابێڃېب حالطێ. 253. Бегараб бацI бакъараб, бахъараб бацI гIорцIцIараб. ۲۵۳. بېڬاراب باڝ باقاراب، باڅاراب باڝ عۈرڞاراب. 254. Бегараб кьабурав, бал'араб чIварав (Бегараб буххизеги хварав чIвазеги кIолев “бахIарчи”). ۲۵۴. بېڬاراب ڨابۇراو، بالئاراب ڃواراو (بېڬاراب بۇخێزېڬێ ځواراو ڃوازېڬێ گۈلېو "باحارچێ". 255. Бегараб маххуда кьаву чIвалеб. ۲۵۵. بېڬاراب ماخۇدا ڨاوۇ ڃوالېب. 256. Бегун унеб гьакида Аллагьасс щиб гьабилеб. ۲۵۶. بېڬۇن ئۇنېب هاكێدا الاهاص ۺێب هابێلېب. 257. Бегун хвараб гъалбацIалдасса бахъун хвараб гьой лълъикIаб. ۲۵۷. بېڬۇن ځواراب غالباڝالداصا باڅۇن ځواراب هۈي ڷێگاب. 258. Бегун чIчIараб бакъун хвараб, бахъун чIчIараб гIорцIцIун хвараб. ۲۵۸. بېڬۇن ڄاراب باقۇن ځواراب، باڅۇن ڄاراب عۈرڞۇن ځواراب. 259. Бегьулебани, гьобол, гьеб ражи нижеццаги ххвилаан. ۲۵۹. بېهۇلېبانێ، هۈبۈل، هېب راجێ نێجېڛاڬێ خوێلائان. Кици буго къарумай гIадан махссараде ккураб. Гьоболасс ххинкIазда данде ражи гIемер ххулеб букIун буго. БитIахъего ражи ххугеян абизеги кIвечIого, гьелълъ гьадинаб ссверел гьабун буго. Гьаб кици тIамула бегьулареб жо гьабурав ялъуни гьабизе къассдалда вугев чияссе. كێښێ بۇڬۈ قارۇماي عادان ماځصارۈدې ڭۇراب. هۈبۈلاص خێنگازدا داندې راجێ عېمېر خۇلېب بۇگۇن بۇڬۈ. بێطاڅېڬۈ راجێ خۇڬېيان ابێزېڬێ گوېڃۈڬۈ، هېڷ هادێناب صوېرېل هابۇن بۇڬۈ. هاب كێښێ طامۇلا بېهۇلارېب جۈ هابۇراو ياڸۇنێ هابێزې قاصدالدا وۇڬېو چێياصې. 260. БегIераб рагIи носодассаги рекIараб букIунебила. ۲۶۰. بېعېراب راعێ نۈسۈداصاڬێ رېگاراب بۇگۇنېبێلا. 261. Бежилеб-бежилареб лъалареб Тамарил гурга, ссвараб рохъдолI тIамураб, ссвартIун вакъун вугев дун. ۲۶۱. بېجێلېب - بېجێلارېب ڸالارېب تامارێل ڬۇرڬا، صواراب رۈڅدۈڶ طامۇراب صوارطۇن وۇڬېو دۇن. 262. БежичIеб чед кунелълъул Бигищ гIадин, гъурудалълъул ххинкIал кунелълъул Таймасхан гIадин. ۲۶۲. بېجێڃېب چېد كۇنېڷۇل بێڬێۺ عادێن، غۇرۇداڷۇل خێنگال كۇنېڷۇل تايماسځان عادێن. 263. Бежун ияхI кварав, бухIун нич кварав. ۲۶۳. بېجۇن ئێياح كواراو، بۇحۇن نێچ كواراو. 264. Бежун яхI кварассул керен бухIаги. ۲۶۴. بېجۇن ياح كواراصۇل كېرېن بۇحاڬێ. 265. Бежунги белъунгийищила бацIицца гьан кваналеб? ۲۶۵. بېجۇنڬێ بېڸۇنڬێيێۺێلا باڝێڛا هان كوانالېب. 266. Бекани бохх я ххалалъулеб, я къокълъулеб. ۲۶۶. بېكانێ بۈخ يا خالاڸۇلېب، يا قۈقڸۇلېب. 267. Беканиги кьоларев чияссулгун хоно чIваге. ۲۶۷. بېكانێڬێ ڨۈلارېو چێياصۇلڬۇن ځۈنۈ ڃواڬې. 268. Бекараб мугъалда михир бачунге, къураб оцалде цIцIайи бахъуге. ۲۶۸. بېكاراب مۇغالدا مێځێر باچۇنڬې، قۇراب ئۈښالدې ڞايێ باڅۇڬې. 269. Бекараб ххвалчадасса ххутIараб лъелго лълъикI. ۲۶۹. بېكاراب خوالچاداصا خۇطاراب ڸېلڬۈ ڷێگ. Гьаб буго чияцца чIван хварав чияссул хIакъалълъулI. Бидул хIакъалдасса хварассул гIагарлъи тIасса лIугьаян гьарулеб меххалълъ, маслигIатчагIаз гьезда ццебе лъолеб букIун буго гьаб суал. هاب بۇڬۈ چێياڛا ڃوان ځواراو چێياصۇل حاقاڷۇڶ. بێدۇل حاقالداصا ځواراصۇل عاڬارڸێ طاصا ڶۇهايان هارۇلېب مېخاڷ، ماسلێحاتچاعاز هېزدا ڛېبې ڸۈلېب بۇگۇن بۇڬۈ هاب سۇئال. 270. Бекаралълъухъ бекулеб жо буго чед, цIуралълъухъ цIолеб жо буго парччи. ۲۷۰. بېكاراڷۇڅ بېكۇلېب جۈ بۇڬۈ چېد، ڝۇراڷۇڅ ڝۈلېب جۈ بۇڬۈ فارڿێ. 271. Бекарасс кварххи кье, кварасс гIакIа кье. ۲۷۱. بېكاراص كوارخێ ڨې، كواراص عاگا ڨې. 272. Бекарассда гурони боххдул унти лъалареб, бихьарассда гурони гIосол хIара лъалареб. ۲۷۲. بېكاراصدا ڬۇرۈنێ بۈخدۇل ئۇنتێ ڸالارېب، بێڮاراصدا ڬۇرۈنێ عۈسۈل حارا ڸالارېب. 273. Бекун зоб кьейиланги лIугьунелила лъимал. ۲۷۳. بېكۇن زۈب ڨېيێلانڬێ ڶۇهۇنېلێلا ڸێمال. Вас гIодун вуго жиндихъе нус кьеян. Эбелалълъги кьун буго. Лъимал бекун зоб кьеянги лIугьине бегьулин, амма нилIецца лъималазухъе гьезие бокьан щинаб жо кьезе кколарилан гIакъилай мадугьалалълъ малълъигун, эбелалълъ васассухъа нус нахъе босун буго. Цинги вас: “Бекун зоб кье! Бекун зоб кье!” – ян гIодизе лIугьун вуго. واس عۈدۇن وۇڬۈ جێندێڅې نۇس ڨېيان. ئېبېلاڷـڬێ ڨۇن بۇڬۈ. ڸێمال بېكۇن زۈب ڨېيانڬێ ڶۇهێنې بېهۇلێن، اما نێڶېڛا ڸێمالازۇڅې هېزێيې بۈڨان ۺێناب جۈ ڨېزې ڭۈلارێلان عاقێلاي مادۇهالاڷ ماڷێڬۇن، ئېبېلاڷ واساصۇڅا نۇس ناڅې بۈسۇن بۇڬۈ. ښێنڬێ واس: "بېكۇن زۈب ڨې! بېكۇن زۈب ڨې!" - يان عۈدێزې ڶۇهۇن وۇڬۈ. 274. Бекьараб гурони, бижулареб. ۲۷۴. بېڨاراب ڬۇرۈنێ، بێجۇلارېب. 275. Бекьараб гурони хурисса бачIунареб. ۲۷۵. بېڨاراب ڬۇرۈنێ ځۇرێصا باڃۇنارېب. 276. Бекьан щинаб хурги бачIунареб, гьаран щинай ясги кьоларей. ۲۷۶. بېڨان ۺێناب ځۇرڬێ باڃۇنارېب، هاران ۺێناي ياسڬێ ڨۈلارېي. 277. Бекьизе хур гурев, гIунтIизе оц гурев. ۲۷۷. بېڨێزې ځۇر ڬۇرېو، عۇنطێزې ئۈښ ڬۇرېو. 278. БекьичIесс хур лъилъуларо. ۲۷۸. بېڨێڃېص ځۇر ڸێڸۇلارۈ. 279. БекIкIулеб ганчIихъги ралагьуге, бичIулеб цIцIулахъги ралагьуге. ۲۷۹. بېڴۇلېب ڬانڃێڅڬێ رالاهۇڬې، بێڃۇلېب ڞۇلاڅڬێ رالاهۇڬې. 280. Белъараб бежунги кванаге, бежараб белъунги кванаге. ۲۸۰. بېڸاراب بېجۇنڬێ كواناڬې، بېجاراب بېڸۇنڬێ كواناڬې. ГIиял бетIергьанасс жиндирго вехь вегIерун вуго: «Воре, дуцца белъараб бежунги кванаге, бежараб белъунги кванаге», – ян. Цо жого гьечIого гIиял бетIергьанасс дида гьадин абиларилан, вехьасс хIал бихьун буго. Белъараб бежунги бежараб белъунги квараб меххалълъ, гьанал тIагIам цIакъ тIокIаб батун буго. Цинги вехьасс, гьаб гьадин хвана, доб додин тIагIанаян, гIиял ох инабун буго. عێيال بېطېرهاناص جێندێرڬۈ وېڮ وېعېرۇن وۇڬۈ: "وۈرې، دۇڛا بېڸاراب بېجۇنڬێ كواناڬې، بېجاراب بېڸۇنڬێ كواناڬې"، - يان. ښۈ جۈڬۈ هېڃۈڬۈ عێيال بېطېرهاناص دێدا هادێن ابێلارێلان، وېڮاص حال بێڮۇن بۇڬۈ. بېڸاراب بېجۇنڬێ بېجاراب بېڸۇنڬێ كواراب مېخاڷ، هانال طاعام ڝاق طۈگاب باتۇن بۇڬۈ. ښێنڬێ وېڮاص، هاب هادێن ځوانا، دۈب دۈدێن طاعانايان، عێيال ئۈځ ئێنابۇن بۇڬۈ. 281. Бер бакъарав, чехь бакъарав, чияр хIарччда сахаватав. ۲۸۱. بېر باقاراو، چېڮ باقاراو، چێيار حارڿدا ساځاواتاو. 282. Бер баххилаб ххер гуро, ххер керчаб мегIер гуро. ۲۸۲. بېر باخێلاب خېر ڬۇرۈ، خېر كېرچاب مېعېر ڬۇرۈ. 283. Бер бахъарассдасса нич бахъарав сурарав. ۲۸۳. بېر باڅاراصداصا نێچ باڅاراو سۇراراو. 284. Бер бугессда йихьаги, ракI лълъикIассда ятаги (бахьи бугесс ячаги). ۲۸۴. بېر بۇڬېصدا يێڮاڬێ، راگ ڷێگاصدا ياتاڬێ (باڮێ بۇڬېص ياچاڬێ). 285. Бер къанщарассда бакъул нур бихьулареб, черхх унтарассда кванил тIагIам лъалареб. ۲۸۵. بېر قانۺاراصدا باقۇل نۇر بێڮۇلارېب، چېرخ ئۇنتاراصدا كوانێل طاعام ڸالارېب. 286. Бер гIункIрукьалълъ бацIцIе. ۲۸۶. بېر عۇنگرۇڨاڷ باڞې. Бер унтарав чияссе тохтирасс гIакълу кьун буго, воре, гьеб гIункIрукьалълъ гурони бацIцIунгеян. Гьев нахъеги тохтирассухъе вачIун вуго, гIункIрукь бералде гIунтIуларилан. Тохтирасс абун буго: «ЦIакъ лълъикI рагIула. ГIунтIулареб батани, бацIцIинчIого те». بېر ئۇنتاراو چێياصې تۈځتێراص عافلۇ ڨۇن بۇڬۈ، وۈرې، هېب عۇنگرۇڨاڷ ڬۇرۈنێ باڞۇنڬېيان. هېو ناڅېڬێ تۈځتێراصۇڅې واڃۇن وۇڬۈ عۇنگرۇڨ بېرالدې عۇنطۇلارێلان. تۈختێراص ابۇن بۇڬۈ: "ڝاق ڷێگ راعۇلا. عۇنطۇلارېب باتانێ، باڞێنڃۈڬۈ تې". 287. Бер къанщизегIан заманалълъ яхI гьабе, мунго бахIарчи вахъине. ۲۸۷. بېر قانۺێزېعان زاماناڷ ياح هابې، مۇنڬۈ باحارچێ واڅێنې. 288. Бер хъантIуге, боцIцIудасса чIухIуге. ۲۸۸. بېر څانطۇڬې، بۈڞۇداصا ڃۇجۇڬې. 289. Бер щваралълъубе хIетI щвезабулев. ۲۸۹. بېر ۺواراڷۇبې حېط ۺوېزابۇلېو. 290. Бераз берцинлъи балагьулебила, ракIалълъ гIакълу балагьулебила. ۲۹۰. بېراز بېرښێنڸێ بالاهۇلېبێلا، راگاڷ عاقلۇ بالاهۇلېبێلا. 291. Беразе макьу ххирияб, рокьуе ссвади ххирияб. ۲۹۱. بېرازې ماڨۇ خێرێياب، رۈڨۇيې صوادێ خێرێياب. 292. Берал ругила рекIел матIаби. ۲۹۲. بېرال رۇڬێلا رېگېل ماطابێ. 293. Берал рукIаго канлъи щибали пикру гьабулареб. ۲۹۳. بېرال رۇگاڬۈ كانڸێ ۺێبالێ فێكرۇ هابۇلارېب. 294. Берал чIахIад, канлъи гьечI. ۲۹۴. بېرال ڃاحاد، كانڸێ هېڃ. 295. Бералда бихьараб – битIараб, гIиналда рагIараб – гьересси. ۲۹۵. بېرالدا - بێطاراب، عێنالدا راعاراب - هېرېصێ. Росдае дибирлъи гьабизе иххтияр кьеялълъул имтихIаналда цо гIалимчияссда гьикъун буго: - БитIаралдаги гьерессиялдаги гьоркьоб кигIанассеб манзил букIунеб? - Ункъго килищ букIуна, – ян абун буго гIалимчиясс, бералдаги гIиналдаги гьоркьоб кверги чIван. - Кин? - Кин гурого, гьаб ункъго килщил манзилалда ццебеххун бугеб бералда бихьараб жо битIараб букIунелълъул, нахъеххун бугеб гIиналда рагIараб жо гьересси букIунелълъул. Мажлисалълъ хIукму гьабун буго гIакъилаб жавабалълъе гIоло гьев росдал дибирлъун тезе. رۈسدايې دێبێرڸێ هابێزې ئێختێيار ڨېياڷۇل ئێمتێحانالدا ښۈ عالێمچێياصدا هێقۇن بۇڬۈ: - بێطارالداڬێ هېرېصێيالداڬێ هۈرڨۈب گێعاناصېب مانزێل بۇگۇنېب؟ - ئۇنقڬۈ كێلێۺ بۇگۇنا، - يان ابۇن بۇڬۈ عالێمچێياص، بېرالداڬێ عێنالداڬێ هۈرڨۈب كوېرڬێ ڃوان. - كێن؟ - كێن ڬۇرۈڬۈ، هاب ئۇنقڬۈ كێلۺێل مانزێلالدا ڛېبېخۇن بۇڬېب بېرالدا بێڮاراب جۈ بێطاراب بۇگۇنېڷۇل، ناڅېخۇن بۇڬېب عێنالدا راعاراب جۈ هېرېصێ بۇگۇنېڷۇل. ماجلێساڷ حۇكمۇ هابۇن بۇڬۈ عاقێلاب جاواباڷې عۈلۈ هېو رۈسدال دێبێرڸۇن تېزې. 296. Бералда бихьараб гIадаб даран букIунареб. ۲۹۶. بېرالدا بێڮاراب عاداب داران بۇگۇنارېب. 297. Бералда бихьулареб ракIалда бихьулебила. ۲۹۷. بېرالدا بێڮۇلارېب راگالدا بێڮۇلېبێلا. 298. Бералда бихьулеб гурони боцIцIи букIунаребани, мискинчи вакъуцца хвелаан. ۲۹۸. بېرالدا بێڮۇلېب ڬۇرۈنێ بۈڞێ بۇگۇنارېبانێ، مێسكێنچێ واقۇڛا ځوېلائان. 299. Бералда гуребила бихьулеб, ракIалдайила. ۲۹۹. بېرالدا ڬۇرېبێلا بێڮۇلېب، راگالدايێلا. 300. Берални берцинал ругоан тIом хъазхъил гьечIебани. ۳۰۰. بېرالنێ بېرښێنال رۇڬۈئان طۈم څازڅێل هېڃېبانێ. 301. Берацца бицунеб рекIелI бугеб жо. ۳۰۱. بېراڛا بێښۇنېب رېگېڶ بۇڬېب جۈ. 302. Бералълъул гIадаб унтиги гьечIеб, налъулгIан кIудияб ургъелги гьечIеб. ۳۰۲. بېراڷۇل عاداب ئۇنتێڬێ هېڃېب، ناڸۇلعان گۇدێياب ئۇرغېلڬێ هېڃېب. 303. Бергьараб гIорцIцIичIого, къуралълъе бутIа щолареб. ۳۰۳. بېرهاراب عۈرڞێڃۈڬۈ، قۇراڷې بۇطا ۺۈلارېب. 304. Бергьараб цIцIуяб жоялдассаги цIунаги, бугьараб мегIералдассаги цIунаги. ۳۰۴. بېرهاراب ڞۇياب جۈيالداصا ڝۇناڬێ، بۇهاراب مېعېرالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 305. Бергьарав – къавутIа, къурав – гIияда. ۳۰۵. بېرهاراو - قاوۇطا، قۇراو - عێيادا. 306. Бергьарав – тIад, тIамурав – гъоркь. ۳۰۶. بېرهاراو - طاد، طامۇراو - غۈرڨ. 307. Бергьаравги къуравги къаденахъе лъала. ۳۰۷. بېرهاراوڬێ قۇراوڬێ قادېناڅې ڸالا. 308. Бергьарай чIчIужу – чIчIинтIараб балагь. ۳۰۸. بېرهاراي ڄۇجۇ - ڄێنطاراب بالاه. 309. Бергьарай чIчIужуялдассаги цIунаги, чIчIун букIунеб хIамаялдассаги цIунаги. ۳۰۹. بېرهاراي ڄۇجۇيالداصاڬێ ڝۇناڬێ، ڄۇن بۇگۇنېب حامايالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 310. Бергьаралълъе – кIиго бутIа, кIарччамалълъе – лъабго бутIа. ۳۱۰. بېرهاراڷې - گێڬۈ بۇطا، گارڿاماڷې - ڸابڬۈ بۇطا. 311. Бергьарасс гьабуларебги, къурасс хIехьоларебги жо гьечIеб. ۳۱۱. بېرهاراص هابۇلارېبڬێ، قۇراص حېڮۈلارېبڬێ جۈ هېڃېب. 312. Бергьарассда гъоркьаги вахъунарев, къурассда тIассаги вахъунарев. ۳۱۲. بېرهاراصدا غۈرڨاڬێ واڅۇنارېو، قۇراصدا طاصاڬێ واڅۇنارېو. 313. Бергьарассдасса къалев, къурассде тIаделъулев. ۳۱۳. بېرهاراصداصا قالېو، قۇراصدې طادۇڸۇلېو. 314. Бергьарассде – къулун, къурассде – рортун. ۳۱۴. بېراراصدې - قۇلۇن، قۇراصدې - طادېڸۇلېو. 315. Бергьарассул – къо, къурассул – сордо. ۳۱ ۵. بېرهاراصۇل - قۈ، قۇراصۇل - سۈردۈ. 316. Бергьарассул ярагъ магIида букIаго, къурассул ярагъ чвархъулеб. ۳۱۶. بېرهاراصۇل ياراغ ماعێدا بۇگاڬۈ، قۇراصۇل ياراغ چوارڅۇلېب. 317. Бергьун чIчIоларев къун чIчIолев. ۳۱۷. بېرهۇن ڄۈلارېو قۇن ڄۈلېو. 318. Бергьунгеги гIищкъу къадар хъвачIезул, къун унгеги рокьи рукъ цолъаразул. ۳۱۸. بېرهۇنڬېڬێ عێشقۇ قادار څواڃېزۇل، قۇن ئۇنڬېڬێ رۈڨێ رۇق ݭۈڸازارۇل. 319. Бергьунгеги, къогеги, къаццандулел чIчIогеги! (тушманзабазде). ۳۱۹. بېرهۇنڬېڬێ، قۈڬېڬێ، قاڛاندۇلېل ڄۈڬېڬێ! (تۇشمانزابازې). 320. Бергьунессул къуваталдасса къолессул хIила бергьунеб. ۳۲۰. بېرهۇنېصۇل قۇواتالداصا قۈلېصۇل حێلا بېرهۇنېب. 321. БергIанассеб гьан кьуни, бахъизе бер кьелилан абулебила гIанкIуялълъ. ۳۲۱. بېرعاناصېب هان ڨۇنێ، باڅێزې بېر ڨېلێلان ابۇلېبێلا عانگۇياڷ. 322. Берзуе гIолареб черхх бугони щиб, чидай рокьи кьолеб ракI гьечIелдасса. ۳۲۲. بېرزۇيې عۈلارېب چېرخ ۺێب، چێداي رۈڨێ ڨۈلېب راگ هېڃېلداصا. 323. Бертаде гурони чед бекизе ккогеги, бокьун гурони тIутI лъезе ккогеги. ۳۲۳. بېرتادې ڬۇرۈنێ چېد بېكێزې ڭۈڬېڬێ، بۈڨۇن ڬۇرۈنێ طۇط ڸېزې ڭۈڬېڬێ. 324. Бертаде гурони чедги бекичIей, чурпаде гурони цIцIанги хIуличIей. ۳۲۴. بېرتادې ڬۇرۈنێ چېدڬێ بېكێڃېي، چۇرفادې ڬۇرۈنێ ڞانڬێ حۇلێڃېي. 325. Берталълъе аниги, хIамие хIалтIийила. ۳۲۵. بېرتاڷې انێڬێ، حامێيې حالطێيێلا. 326. Берталълъеги кванан а, гIурухъеги гьекъон а. ۳۲۶. بېرتاڷېڬێ كوانان ا، عۇرۇڅېڬێ هېقۈن ا. 327. Бертин гьабулелълъул – тула Тамари, мегъел гьабулелълъул – гIагарай чIчIужу. ۳۲۷. بېرتێن هابۇلېڷۇل - تۇلا تامارێ، مېغېل هابۇلېڷۇل - عاڬاراي ڄۇجۇ. 328. Бертин гьабуни – нусго гIайиб, гьабичIони – цо гIайиб. ۳۲۸. بېرتێن هابۇنێ - نۇسڬۈ عايێب، هابێڃۈنێ - ښۈ عايێب. 329. Бертин гьабурассе баркалаги гьечIеб, гьабичIого тарассе нагIанаги гьечIеб. ۳۲۹. بېرتێن هابۇراصې باركالاڬێ هېڃېب، هابێڃۈڬۈ تاراصې ناعاناڬێ هېڃېب. 330. Берцин бихьи гIадаб берцинлъи гьечIеб. ۳۳۰. بېرښێن بێڮێ عاداب بېرښێنڸێ هېڃېب. 331. Берцинаб бихъиялдасса сурукъаб букъи лълъикIаб. ۳۳۱. بېرښێناب بێڅێيالداصا سۇرۇقاب بۇقێ ڷێگاب. 332. Берцинаб гьерессиялдасса сурукъаб битIарабго лълъикIила. ۳۳۲. بېرښێناب هېرېصێيالداصا سۇرۇقاب بێطارابڬۈ ڷێگێلا. 333. Берцинаб жо гуребила берцинаб, берцин бихьарабила. ۳۳۳. بېرښێناب جۈ ڬۇرېبێلا بېرښێناب، بېرښێن بێڮارابێلا. Гьаб кици гIунтIизабула гIакъилав, гьелдаго цадахъ бахIарчияв нухлулассде. Къапила унеб букIанила лълъим гьечIеб авлахъалдассан. Гьеб авлахъалълъул цого-цо бугеб иццул бетIерги ккун букIанила гьенив, борххатаб сиги бан, чIчIарав цо нухал къотIулев чиясс – хъачагъасс. Гьессул гIадат букIанила лълъадал рахълъен цIезе вачIарав нухлулассда цо щиб бугониги гьикъулеб, лъани, гьессие лълъимги кьолеб, лъачIони, гьевги чIван, давла босулеб. ГIагарлъухъ рещтIараб къапилаялда гьоркьосса цо бахIарчи анила гьалмагъзабазе лълъим босун вачIине къотIиялда. Вакканила сивул гордухъан хъачагъ. Цо цIакъ берцинай, цо цIакъ сурукъай – кIиго гIаданги цоги гордухъан яккизаюн, гьесс гIолохъанчияссе къотIи гьабунила, гьикъараб жоялълъе жаваб кьезе кIвани, лълъим кьезе, кIвечIони, чIвазе. - Гьай кIияйго гIаданалълъул кинай берцинай? – абун гьикъанила хъачагъасс. - Дуда берцин йихьарай берцинай йиго, - ян жаваб кьунила нухлуласс. - ТIад квер чIван, ругIун цIе, гьудул, дурго рахълъаби. БитIараб буго, – ян ахIанила хъачагъасс. هاب كێښێ عۇنطێزابۇلا عاقێلاو، هېلداڬۈ ښاداڅ باحارچێياو نۇځلۇلاصدې. قافێلا ئۇنېب بۇگانێلا ڷێم هېڃېب اولاڅالداصان. هېب اولاڅاڷۇل ښۈڬۈ- ښۈ بۇڬېب ئێڛۇل بېطېرڬێ ڭۇن بۇگانێلا هېنێو، بۈرخاتاب سێڬێ بان، ڄاراو ښۈ نۇځال قۈطۇلېو چێياص - څاچاغاص. هېصۇل عادات بۇگانێلا ڷادال راڅڸېن ڝېزې واڃاراو نۇځلۇلاصدا ښۈ ۺێب بۇڬۈنێڬێ هێقۇلېب، ڸانێ، هېصێيې ڷێمڬێ ڨۈلېب، ڸاڃۈنێ، هېوڬێ ڃوان، داولا بۈسۇلېب. عاڬارڸۇڅ رېۺطاراب قافێلايالدا هۈرڨۈصا ښۈ باحارچێ انێلا هالماغزابازې ڷێم بۈسۇن واڃێنې قۈطێيالدا. واڭانێلا سێوۇل ڬۈردۇڅان څاچاغ. ښۈ ڝاق بېرښێناي، ښۈ ڝاق سۇرۇقاي - گێڬۈ عادانڬێ ښۈڬێ ڬۈردۇڅان ياڭێزايۇن، هېص عۈلۈڅانچێياصې قۈطێ هابۇنێلا، هێقاراب جۈياڷې جاواب ڨېزې گوانێ، ڷێم ڨېزې، گوېڃۈنێ، ڃوازې. - هاي گێيايڬۈ عاداناڷۇل كێناي بېرښێناي؟ - ابۇن هێقانێلا څاچاغاص. - دۇدا بېرښێن يێڮاراي بېرښێناي يێڬۈ، - يان جاواب ڨۇنێلا نۇځلۇلاص. - طاد كوېر ڃوان، رۇعۇن ڝې، هۇدۇل، دۇرڬۈ راڅڸابێ. بێطاراب بۇڬۈ، - يان احانێلا څاچاغاص. 334. Берцинаб кIалалълъе – кIиго бутIа. ۳۳۴. بېر ښێناب گالاڷې - گێڬۈ بۇطا. 335. Берцинаб мацIцIалълъила чIчIужугIадан гъоркье реххулей. ۳۳۵. بېرښێناب ماڞاڷێلا ڄۇجۇعادان غۈرڨې رېخۇلېي. 336. Берцинаб рагIи – рекIелIе бугеб нух. ۳۳۶. بېرښێناب راعێ - رېگېڶې بۇڬېب نۇځ. 337. Берцинаб рагIуцца мегIерги лълъухъур гьабулеб. ۳۳۷. بېرښێناب راعۇڛا مېعېرڬێ ڷۇڅۇر هابۇلېب. 338. Берцинаб рагIуцца маххул каву рагьулеб. ۳۳۸. بېرښێناب راعۇڛا ماخۇل كاوۇ راهۇلېب. 339. Берцинаб рагIуцца ХIоццомегIер бегулебила. ۳۳۹. بېرښێناب راعۇڛا حۈڛۈمېعېر بېڬۇلېبێلا. 340. Берцинаб тIогьол гIумру къокъабила. ۳۴۰. بېرښێناب طۈهۈل عۇمرۇ قۈقابێلا. 341. Берцинай – беразе, цIцIодорай – рекIее. ۳۴۱. بېرښێناي - بېرازې، ڞۈدۈراي - رېگېـيې. 342. Берцинай гIаданалда гIемерав чи кIалъала. ۳۴۲. بېرښێناي عادانالدا عېمېراو چێ گاڸالا. 343. Берцинай къачIалалде, къолое хур лъилъарай, къунщбиххалат щвелалде, гьарщун кIущтIа баччарай. ۳۴۳. بېرښێناي قاڃالالدې، قۈلۈيې ځۇر ڸێڸاراي، قۇنۺبال خالات ۺوېلالدې، هارۺۇن گۇشطا باڿاراي. 344. Берцинай чIчIужу мадугьалассул лълъикIайила. ۳۴۴. بېرښێناي ڄۇجۇ مادۇهالاصۇل ڷێگايێلا. 345. Берцинай яс йикIунарей цониги гIайиб гьечIей. ۳۴۵. بېرښێناي ياس يێگۇنارېي ښۈنێڬێ عايێب هېڃېي. 346. Берцинай яс – нухда бугеб гьалихур. ۳۴۶. بېرښێناي ياس - نۇځدا بۇڬېب هالێځۇر. 347. Берцинай яс, хIамитIенкел гIадатIа бан йигониги, йихьула. ۳۴۷. بېرښێناي ياس، حامێطېنكېل عاداطا بان يێڬۈنێڬێ، يێڮۇلا. 348. Берцинай ясалълъул гьумералдасса кIудияв чияссул гIакълу лълъикIабила. ۳۴۸. بېرښێناي ياساڷۇل هۇمېرالداصا گۇدێياو چێياصۇل عاقلۇ ڷێگابێلا. 349. Берцинайги лълъикIайги лълъиегоги йокьула, сурукъайги йокьула рокьул дангъва бугони. ۳۴۹. بېرښێنايڬێ ڷێگايڬێ ڷێيېڬۈڬێ يۈڨۇلا، سۇرۇقايڬێ يۈڨۇلا رۈڨۇل دانغوا بۇڬۈنێ. 350. Берцинайги лълъикIайги лълъиегоги йокьула, сурукъайги квешайги рокьи ккарасс ячуна. ۳۵۰. بېرښێنايڬێ ڷێگايڬێ ڷێيېڬۈڬێ يۈڨۇلا، سۇرۇقايڬێ كوېشايڬێ رۈڨێ ڭاراص ياچۇنا. 351. Берцинайни йигоанила гогьай гьечIеяни, бахIарчини вугоанила гIантав гьечIевани. ۳۵۱. بېرښێناينێ يێڬۈئانێلا ڬۈهاي هېڃېيانێ، باحارچێنێ وۇڬۈئانێلا عانتاو هېڃېوانێ. 352. Берцинал ясазде чан гьабулаго, чарухъалги холел, мунги херлъулев. ۳۵۲. بېرښێنال ياسازدې چان هابۇلاڬۈ، چارۇڅالڬێ ځۈلېل، مۇنڬێ ځېرڸۇلېو. 353. Берциналги ссурула ссанагIалъи гьечIони, ссураралги рокьула рокьул дангъва бугони. ۳۵۳. بېرښێنالڬێ صۇرۇلا صاناعاڸێ هېڃۈنێ، صۇرارالڬێ رۈڨۇلا رۈڨۇل دانغوا بۇڬۈنێ. 354. Берциналълъа хъамурай, хъахIазулълъа йищарай бищун квешай ятарай. ۳۵۴. بېرښێناڷا څامۇراي، څاحازۇڷا يێۺاراي بێۺۇن كوېشاي ياتاراي. 355. Берциналълъухъ ххал гьабе, лълъикIалълъухъ рокьи гьабе. ۳۵۵. بېرښێناڷۇڅ خال هابې، ڷێگاڷۇڅ رۈڨێ هابې. 356. Берцинассде – кIкIуй, кIкIуяссде – цIа. ۳۵۶. بېرښێناصدې - ڴۇي، ڴۇياصدې - ڝا. 357. Берцинго чодасса вортизегIан, сурукъго вукIаниги, гьелда тIадго лълъикIила. ۳۵۷. بېرښێنڬۈ چۈداصا وۈرتێزېعان، سۇرۇڨڬۈ وۇگانێڬێ، هېلدا طادڬۈ ڷێگێلا. 358. Берцинго цIеххезе лъалессе жаваб камулареб. ۳۵۸. بېرښێنڬۈ ڝېخېزې ڸالېصې جاواب كامۇلارېب. 359. Берцинлъи балагьуге, лълъикIлъи балагье. ۳۵۹. بېرښێنڸێ بالاهۇڬې، ڷێگڸێ بالاهې. 360. Берцинлъи бахъуларо, бахьинлъи баркуларо. ۳۶۰. بېرښێنڸێ باڅۇلارۈ، باڮێنڸێ باركۇلارۈ. 361. Берцинлъи лълъикIаб цIцIекIлъи гъорлI гьечIеб, гIадатлъи лълъикIаб чIухIи гъорлI гьечIеб. ۳۶۱. بېرښێنڸێ ڷێگاب ڞېگڸێ غۈرڶ هېڃېب، عاداتڸێ ڷێگاب ڃۇحێ غۈرڶ هېڃېب. 362. Берцинлъиялдасса чIухIуге, гIакълуялдасса чIухIа. ۳۶۲. بېرښێنڸێيالداصا ڃۇحۇڬې، عاقلۇيالداصا ڃۇحا. 363. Берцинлъиялълъ цIцIар тIибитIарай, цIцIодорлъиялълъ росу баххилай. ۳۶۳. بېرښێنڸێياڷ ڞار طێبێطاراي، ڞۈدۈرڸێياڷ رۈسۇ باخێلاي. 364. Бессдал лъимал ццере ккелел ратани, дир яс къадар гьечIейлъун йижун ятагиян абурабила эбелалълъ. بېصدال ڸێمال ڛېرې ڭېلېل راتانێ، دێر ياس قادار هېڃېيڸۇن يێجۇن ياتاڬێيان ابۇرابێلا ئېبېلاڷ. 365. Бессдал эбелалълъе алжанги бессдал лъималазе гьабураб лълъикIлъиялълъухъила, жужахIги гьезие гьабураб квешлъиялълъухъила. ۳۶۵. بېصدال ئېبېلاڷې الجانڬێ بېصدال ڸێمالازې هابۇراب ڷێگڸێياڷۇڅێلا، جۇجاحڬێ هېزێيې هابۇراب كوېشڸێياڷۇڅێلا. 366. БетIер батIияссул гIакълу батIияб, щекъер батIияссул гьаракь батIияб. ۳۶۶. بېطېر باطێياصۇل عاقلۇ باطێياب، ۺېقېر باطێياصۇل هاراڨ باطێياب. 367. БетIер бекарабго бухье, ругъун рецIцI ккелалде бухье. ۳۶۷. بېطېر بېكارابڬۈ بۇڮې، رۇغۇن رېڞ ڭېلالدې بۇڮې. 368. БетIер бекилалде къай, рукъи багьилалде бай. ۳۶۸. بېطېر بېكێلالدې قاي، رۇقێ باهێلالدې باي. 369. БетIер бичун чед босуге. ۳۶۹. بېطېر بێچۇن چېد بۈسۇڬې. 370. БетIер бичун чед босулеб хIалалде ккезеги чIчIогейила, чол жалилан ккун хIамил рачIчIги ккогейила. ۳۷۰. بېطېر بێچۇن بۈسۇلېب حالالدې ڭېزېڬێ ڄۈڬېيێلا، چۈل جالێلان ڭۇن حامێل راڄڬێ ڭۈڬېيێلا. 371. БетIер бокьани, гьа, хIатIал! ۳۷۱. بېطېر بۈڨانێ، ها، حاطال. 372. БетIер бугев чияссул тIагъур гьечIеб дуниял, тIагъур бугев чияссул бетIер гьечΙеб дуниял. ۳۷۲. بېطېر بۇڬېو چێياصۇل طاغۇر هېڃېب دۇنێيال، طاغۇر بۇڬېو چێياصۇل بېطېر هېڃېب دۇنێيال. 373. БетIер бугони тIагъур камулареб, тIажу бугони рухьен камулареб. ۳۷۳. بېطېر بۇڬۈنێ طاغۇر كامۇلارېب، طاجۇ بۇڬۈنێ رۇڮېن كامۇلارېب. 374. БетIер гьечIеб бо биххулеб, бетIергьанлъи гьечIеб боцIцIи щущалеб. ۳۷۴. بېطېر هېڃېب بۈ بێخۇلېب، بېطېرهانچێ هېڃېب بۈڞێ ۺۇۺالېب. 375. БетIер гьечIеб бодуе рагъда талихI кьолареб. ۳۷۵. بېطېر هېڃېب بۈدۇيې راغدا تالێح ڨۈلارېب. 376. БетIер гьечIессул гьури-муч кIудияб, жаниб месехо гьечIеб цIулакьодул гъвар-гъвар кIудияб. ۳۷۶. بېطېر هېڃېصۇل هۇرێ- مۇچ گۇدێياب، جانێب مېسېځۈ هېڃېب غوار- غوار گۇدێياب. 377. БетIер гьогьомун хьихье, хIатIал хинлъун хьихье. ۳۷۷. بېطېر هۈهۈمۇن ڮێڮې، حاطال ځێنڸۇن ڮێڮې. 378. БетIер жагъалав гьудул – кьалбал жагъалаб гъветI. ۳۷۸. بېطېر جاغالاو هۇدۇل - ڨالبال جاغالاب غوېط. 379. БетIер къотIаниги как бачIого чIчIоларев, кверал къотIаниги бикъичIого чIчIоларев. ۳۷۹. بېطېر قۈطانێڬێ كاك باڃۈڬۈ ڄۈلارېو، كوېرال قۈطانێڬێ بێقێڃۈڬۈ ڄۈلارېو. 380. БетIер къотIаниги къуркьичIев. ۳۸۰. بېطېر قۈطانێڬێ قۇرڨێڃېو. 381. БетIер радалисса батулелълъуб лъейила. ۳۸۱. بېطېر رادالێصا باتۇلېڷۇب ڸېيێلا. 382. БетIер рикIкIун – чи, чи рикIкIун – ххассият. ۳۸۲. بېطېر رێڴۇن - چێ، چێ رێڴۇن - خاصێيات. 383. БетIер росс ватани, габур лълъади йиго. ۳۸۳. بېطېر رۈص واتانێ، ڬابۇر ڷادێ يێڬۈ. 384. БетIер тIадагьаб бугони, мугъ щулияб къваригIуна. ۳۸۴. بېطېر طاداهاب بۇڬۈنێ، مۇغ ۺۇلێياب قوارێعۇنا. 385. БетIер хIалтIичIони, хIатIал ссвакала (БотIрода гIакълу гьечIони, хIатIазда къо бихьула). ۳۸۵. بېطېر حالطێڃۈنێ، حاطال صواكالا (بۈطرۈدا عاقلۇ هېڃۈنێ، حاطازدا قۈ بێڮۇلا). 386. БетIер тIогърокь букIуна, габур цIцIвакизабе. ۳۸۶. بېطېر طۈغرۈڨ بۇگۇنا، ڬابۇر ڞواكێزابې. 387. БетIер хIалакъассул гьури гьарзаяб. ۳۸۷. بېطېر حالاقاصۇل هۇرێ هارزاياب. 388. БетIер хинлъизе тIагъур лъурав, тIагIел-гIучI бахчизе шарбал ретIарав. ۳۸۸. بېطېر ځێنڸێزې طاغۇر ڸۇراو، طاعېل- عۇڃ باځچێزې شاربال رېطاراو. 389. БетIер хIалтIуларев хIакимлъун тоге. ۳۸۹. بېطېر حالطۇلارېو حاكێمڸۇن تۈڬې. 390. БетIер цIакъав вукIиналълъул пайда щиб, бо цIакъаб гьечIони. ۳۹۰. بېطېر ڝاقاو وۇگێناڷۇل فايدا ۺێب، بۈ ڝاقاب هېڃۈنێ. 391. БетIер цIцIодорлъани, ретIел цIилъула. ۳۹۱. بېطېر ڞۈدۈرڸانێ، رېطېل ڝێڸۇلا. 392. БетIер цIунулеб меххалълъ, черххги кIочене бегьулареб. ۳۹۲. بېطېر ڝۇنۇلېب مېخاڷ، چېرخڬێ گۈچېنې بېهۇلارېب. 393. БетIер хIалтIизабе чIчIужу ячиналде. ۳۹۳. بېطېر حالطێزابې ڄۇجۇ ياچێنالدې. 394. БетIералда лъезе тажалдасса гъоркь лъезе бакI лълъикIаб (бечедалдасса мискинай ячун лълъикIан абураб магIна). ۳۸۴. بېطېرالدا ڸېزې تاجالداصا غۈرڨ ڸېزې باگ ڷێگاب (بېچېدالداصا مێسكێناي ياچۇن ڷێگان ابۇراب ماعنا). 395. БетIералдассан тIокIкIинчIеб лълъим аххадассан тIокIкIунареб. ۳۹۵. بېطېرالداصان طۈڴێنڃېب ڷێم اخاداصان طۈڴۇنارېب. 396. БетIералълъ бикъичIони, хIатIацца бикъулареб; рукъ тIад рекъечIони, лъималаз бикъулареб. ۳۹۶. بېطېراڷ بێقێڃۈنێ، حاطاڛا بێقۇلارېب؛ رۇق طاد رېقېڃۈنێ، ڸێمالاز بێقۇلارېب. 397. БетIералълъ къурщихоно бикъани, хIатIаз хъазихоно бикъулеб. ۳۹۷. بېطېراڷ قۇرۺێځۈنۈ بێقانێ، حاطاز څازێځۈنۈ بێقۇلېب. 398. БетIералълъ малълъараб гьабилалде, рекIедаги гьикъейила. ۳۹۸. بېطېراڷ ماڷاراب هابێلالدې، رېگېداڬێ هێقېيێلا. 399. БетIералълъе рахIат течIони, хIатIал ссвакала, черххалълъе рахIат течIони, унти гIемерлъула. ۳۹۹. بېطېراڷې راحات تېڃۈنێ، حاطال صواكال، چېرخاڷې راحات تېڃۈنێ، ئۇنتێ عېمېرڸۇلا. 400. БетIералълъул гIакълу – багIараб месед (БетIералълъул гIакълу – чирахъалълъул нур). ۴۰۰. بېطېراڷۇل عاقلۇ - باعاراب مېسېد (بېطېراڷۇل عاقلۇ - چێراڅاڷۇل نۇر). 401. БетIергьабазул гIин гIинкъаб. ۴۰۱. بېطېرهابازۇل عێن عێنقاب. 402. БетIергьанассде хIал ккечIони, хIалтIул хIассил кколареб. ۴۰۲. بېطېرهاناصدې حال ڭېڃۈنێ، حالطۇل حاصێل ڭۈلارېب. 403. БетIергьанассул ракI – хIалтIуда, хIалтIухъанассул ракI –богорокъоб. ۴۰۳. بېطېرهاناصۇل راگ - حالطۇدا، حالطۇڅاناصۇل راگ - بۈڬۈرۈقۈب. 404. БетIергьанчи асскIов вугони, катицца гьойги къезабулеб. ۴۰۴. بېطېرهانچێ اصگۈو وۇڬۈنێ، كاتێڛا هۈيڬێ قېزابۇلېب. 405. БетIергьанчи анцIцIцIул ургъула, чияр чи цоцIцIул ургъула. ۴۰۵. بېطېرهانچێ انڝڞۇل ئۇرغۇلا، چێيار چێ ښۈڞۇل ئۇرغۇلا. 406. БетIергьанчи хвадан чодеги абуге, чияцца чIван вачIадан васассдеги абуге. ۴۰۶. بېطېرهانچێ ځوادان چۈدېڬێ ابۇڬې، چێياڛا ڃوان واڃادان واساصدېڬێ ابۇڬې. 407. БетIергьанчи хвадилан гIакдае чуриги кьун, чIаго ххутIадилан оцое накку баге. ۴۰۷. بېطېرهانچێ ځوادێلان عاكدايې چۇرێڬێ ڨۇن، ڃاڬۈ خۇطادێلان ئۈښۈيې ناڭۇ باڬې. 408. БетIергьанчи хIалтIани черхх чIвалеб, чияцца гьабуни рукъ чIвалеб. ۴۰۸. بېطېرهانچێ حالطانێ چېرخ ڃوالېب، چێياڛا هابۇنێ رۇق ڃوالېب. 409. БетIергьанчиясс бухьаралълъуб чIвагийила хIама бацIицца. ۴۰۹. بېطېرهانچێياص بۇڮاراڷۇب ڃواڬێيێلا حاما باڝێڛا. Кици хIалтIизабула бетIергьанчиясс жиндиего бокьухъе гьабураб жоялда тIад кIалъаге, ай кколареб ишалда гьоркьоре лIугьунгеян абураб магIнаялда. كێښێ حالطێزابۇلا بېطېرهانچێياص جێندێيېڬۈ بۈڨۇڅې هابۇراب جۈيالدا طاد گاڸاڬې، اي ڭۈلارېب ئێشالدا هۈرڨۈرې ڶۇهۇنڬېيان ابۇراب ماعنايالدا. 410. БетIергьанчиясс рахь хахани, бече букIунаро. ۴۱۰. بېطېرهانچێياص راڮ ځاځانێ، بېچې بۇگۇنارۈ. 411. БетIергьанчияссда асскIоб гьойдасса кетоги бергьунеб. ۴۱۱. بېطېرهانچێياصدا اصگۈب هۈيداصا كېتۈڬێ بېرهۇنېب. 412. БетIергьанчияссда тIад речIчIулеб гьой гIадав, чури-ххинкI кьуралде багъулеб гIака гIадав. ۴۱۲. بېطېرهانچێياصدا طاد رېڄۇلېب هۈي عاداو، چۇرێ- خێنگ ڨۇرالدې باغۇلېب عاكا عاداو. 413. БетIергьанчияссе бокьараб бакIалда бухьараб хIама чIванилан бацIида гIайиб букIунаро. ۴۱۳. بېطېرهانچێياصې بۈڨاراب باگالدا بۇڮاراب حاما ڃوانێلان باڝێدا عايێب بۇگۇنارۈ. 414. БетIергьанчияссе – хIалтIул ургъел, хIалтIухъанассе – кванил ургъел. ۴۱۴. بېطېرهانچێياصې - حالطۇل ئۇرغېل، حالطۇڅاناصې - كوانێل ئۇرغېل. 415. БетIергьанчияссул бер тIад гьечIеб хIама бацIицца чIвалеб. ۴۱۵. بېطېرهانچێياصۇل بېر طاد هېڃېب حاما باڝێڛا ڃوالېب. 416. БетIергьанчияссул боцIцIи берда ццебе лълъикIилан, Мала Нассрудиницца ссакъисс магIарзул къалазда чIварабила. ۴۱۶. بېطېرهانچێياصۇل بۈڞێ بېردا ڛېبې ڷێگێلان، مالا ناصرۇدێنێڛا صاقێص ماعارزۇل قالازدا ڃوارابێلا. 417. БетIергьанчияссул гIадиллъи рагьда бугеб катиццаги бицуна. ۴۱۷. بېطېرهانچێياصۇل عادێلڸێ راهدا بۇڬېب كاتێڛاڬێ بێښۇنا. 418. БетIергьанчияссул квер щваралълъубе чияр бер щолареб. ۴۱۸. بېطېرهانچێياصۇل كوېر ۺواراڷۇبې چێيار بېر ۺۈلارېب. 419. БетIергьанчияссул чехь унтичIони, чияр мугъ унтулареб. ۴۱۹. بېطېرهانچێياصۇل چېڮ ئۇنتێڃۈنێ، چێيار مۇغ ئۇنتۇلارېب. 420. БетIерисса рехханиги катил мугъ тункулареб, тIасса гъоркье биччаниги мискинчияссул гьорчо гирулареб. ۴۲۰. بېطېرێصا رېخانێڬێ كاتێل مۇغ تۇنكۇلارېب، طاصا غۈرڨې بێڿانێڬێ مێسكێنچێياصۇل هۈرچۈ ڬێرۇلارېب. 421. Беххун катицца бер бахъарабила. ۴۲۱. بېخۇن كاتێڛا بېر باڅارابێلا. Реххун цIакъго реэдун хьихьарал лъималаз адаб тараб, гьел данде рараб меххалълъ, лъимал гогьдаризариялдасса ракI бухIарал умумуз ва гьезул хIакъалълъулI бицунел цогидаз абула гьал рагIаби. رېخۇن ڝاقڬۈ رېئېدۇن ڮێڮارال ڸێمالاز اداب تاراب، هېل داندې راراب مېخاڷ، ڸێمال ڬۈهدارێزارێيالدلصا راگ بۇحارال ئۇمۇمۇز وا هېزۇل حاقاڷۇڶ بێښۇنېل ښۈڬێداز ابۇلا هال راعابێ. 422. Беццаб даран гьабуге, гьекъечIого меххтуге. بېڛاب داران هابۇڬې، هېقېڃۈڬۈ مېختۇڬې. 423. Беццав нечоларев, гIинкъав хIинкъуларев. ۴۲۳. بېڛاو نېچۈلارېو، عێنقاو حێنقۇلارېو. 424. Беццав чиясс нух малълъун нухда витIун ккеларо. ۴۲۴. بېڛاو چێياص نۇځ ماڷۇن نۇځدا وێطۇن ڭېلارۈ. 425. Беццав чияссда нич букIунареб, гьарчида бер букIунареб. ۴۲۵. بېڛاو چێياصدا نێچ بۇگۇنارېب، هارچێدا بېر بۇگۇنارېب. 426. Беццараб кIалалълъ какизе ккогеги. ۴۲۶. بېڛاراب گالاڷ كاكێزې ڭۈڬېڬێ. 427. Беццасс бихьулеб ххвел гьабулеб, рекъасс витIараб ххвел гьабулеб. ۴۲۷. بېڛاص بێڮۇلېب خوېل هابۇلېب، رېقاص وێطاراب خوېل هابۇلېب. 428. Беццассда кьер лъаларо, живго лъаларессда чи лъаларо. ۴۲۸. بېڛاصدا ڨېر ڸالارۈ، جێوڬۈ ڸالارېصدا چێ ڸالارۈ. 429. Беццассдаги бихьулеб, гIинкъассдаги рагIулеб. ۴۲۹. بېڛاصداڬێ بێڮۇلېب، عێنقاصداڬێ راعۇلېب. 430. Беццассдаги рекIелIангIаги канлъи бихьулебила. ۴۳۰. بېڛاصداڬێ رېگېڶانعانڬێ كانڸێ بێڮۇلېبێلا. 431. БецIцIаб сордо – бацIил сордо, гьорол сордо – цIцIогьорассул сордо. ۴۳۱. بېڞاب سۈردۈ - باڝێل سۈردۈ، هۈرۈل سۈردۈ - ڞۈهۈراصۇل سۈردۈ. 432. «БецIцIаб чIухIиялда тIад чIахI бижаги, ЧIолорхъо бала гьелълъ гьагав чияссда, Чорххол гьаваялда гьобо тираги, Толаро гьелълъ гIадан гIакълу-лъаялда». ۴۳۲. بېڞاب ڃۇحێيالدا طاد ڃاح بێجاڬێ، ڃۈلۈرڅۈ بالا هېڷ هاڬاو چێياصدا، چۈرخۈل هاوايالدا هۈبۈ تێراڬێ، تۈلارۈ هېڷ عادان عاقلۇ- ڸايالدا. 433. БецIидалила налъи кIочонеб, бикьидалила ургъел бигьалъулеб. ۴۳۳. بېڝێدالێلا ناڸێ گۈچۈنېب، بێڨێدالێلا ئۇرغېل بێهاڸۇلېب. 434. Бацизе кIолареб кIалтIуги рагьуге, кIалалълъ бичизе кIолареб гарацIцIги баге. ۴ ۳۴. باښێزې گۈلارېب گالطۇڬێ راهۇڬې، گالاڷ بێچێزې گۈلارېب ڬاراڞڬێ باڬې. 435. БецIцIулаго тIатIи кварай, тIинкIулаго мохмох кварай. ۴۳۵. بېڞۇلاڬۈ طاطێ كواراي، طێنگۇلاڬۈ مۈخمۈخ كواراي. 436. Бече гьабидал, гьеб чуризе оц хъурав. ۴۳۶. بېچې هابێدال، هېب چۇرێزې ئۈښ څۇراو. 437. Бечедаб росу кIкIуялдассанги лъалебила. ۴۳۷. بېچېداب رۈسۇ ڴۇيالداصانڬێ ڸالېبێلا. 438. Бечедав – боцIцIул ургъалида, мискинав – кванил ургъалида. ۴۳۸. بېچېداو - بۈڞۇل ئۇرغالێدا، مێسكێناو - كوانێل ئۇرغالێدا. 439. Бечедав вугилан къайгимассда божун лъимал ххутIугеги. ۴۳۹. بېچېداو وۇڬێلان قايڬێماصدا بۈجۇن ڸێمال خۇطۇڬېڬێ. 440. Бечедав чи чохьоцца чIвала, мискинчи гьечIолъиялълъ чIвала. ۴۴۰. بېچېداو چێ چۈڮۈڛا ڃوالا، مێسكێنچێ هېڃۈڸێياڷ ڃوالا. 441. Бечедав чияссе гьабураб лълъикIлъи – ганчIида бахараб нах. ۴۴۱. بېچېداو چێياصې هابۇراب ڷێگڸێ - ڬانڃێدا باځاراب ناځ. 442. Бечедав чияссул бетIер унтани, Бухьине жо босун росу бортула. МискинчIчIужуялълъул лъимер унтани, Унтараб лъалалде хванин рагIула. ۴۴۲. بېچېداو چێياصۇل بېطېر ئۇنتانێ، بۇڮێنې جۈ بۈسۇن رۈسۇ بۈرتۇلا. مێسكێنڄۇجۇياڷۇل ڸێمېر ئۇنتانێ، ئۇنتاراب ڸالالدې ځوانێن راعۇلا. 443. Бечедав чияссул мегIер-гIалахалдасса, мискинчияссул ракI гIатIидабила. ۴۴۳. بېچېداو چێياصۇل مېعېر- عالاځالداصا، مێسكێنچێياصۇل راگ عاطێدابێلا. 444. Бечедав чияссул хIама хваниги зигара базе рортулелила. ۴۴۴. بېچېداو چێياصۇل حاما ځوانێڬێ زێڬارا بازې رۈرتۇلېلێلا. 445. Бечедав чияссул чехь гIорцIцIаниги, бер гIорцIцIулареб. ۴۴۵. بېچېداو چێياصۇل چېڮ عۈرڞانێڬێ، بېر عۈرڞۇلارېب. 446. Бечедавилан чиги тIасса вищуге, боцIцIи гIемерав гIабдалги къол нухалълъ довегIан те. ۴۴۶. بېچېداوێلان چێڬێ طاصا وێۺۇڬې، بۈڞێ عېمېراو عابدالڬێ قۈل نۇځاڷ دۈوېعان تې. 447. Бечедавни вугоан – рекъав вуго, витIаравни вугоан – мискинав вуго. ۴۴۷. بېچېداونێ وۇڬۈئان - رېقاو وۇڬۈ، وێطاراونێ وۇڬۈئان - مێسكێناو وۇڬۈ. 448. Бечедай йигилан къоролайги ячунге, къун мухьиде кьолеб бугилан ябучуги босуге. ۴۴۸. بېچېداي يێڬێلان قۈرۈلايڬێ ياچۇنڬې، قۇن مۇڮێدې ڨۈلېب بۇڬێلان يابۇچۇڬێ بۈسۇڬې. 449. Бечедай ячани, хъарцинлъулевила. ۴۴۹. بېچېداي ياچانێ، څارښێنڸۇلېوێلا. 450. Бечедасс гьабураб – гьоцIцIо, мискинасс гьабураб – агIа. ۴۵۰. بېچېداص هابۇراب - هۈڞۈ، مێسكێنچێياص هابۇراب - اعا. 451. Бечедассул рокъоб къойил бертин. ۴۵۱. بېچېداصۇل رۈقۈب قۈيێل بېرتێن. 452. Бечедассул талихI къиналдасса, мискинассул талихIго лълъикIила. ۴۵۲. بېچېداصۇل تالێح قێنالداصا، مێسكێناصۇل تالێحڬۈ ڷێگێلا. 453. Бечедассул хIамаги чIухIун хьвадулебила. ۴۵۳. بېچېداصۇل حاماڬێ ڃۇحۇن ڮوادۇلېبێلا. 454. Бечелъи бугила бахIарчияссул хIатикь букIунеб жо. ۴۵۴. بېچېڸێ بۇڬێلا باحارچێياصۇل حاطێڨ بۇگۇنېب جۈ. 455. Бечелъи гIемерлъиялълъ гIакълу гьечIев воххула, балагьал тIад тIиритIун цо къоялълъ къварилъула. ۴۵۵. بېچېڸێ عېمېرڸێياڷ عاقلۇ هېڃېو وۈخۇلا، بالاهال طاد طێرێطۇن ښۈ قۈياڷ قوارێڸۇلا. 456. Бечелъи хола, махщел ххутIула. ۴۵۶. بېچېڸێ ځۈلا، ماخۺېل خۇطۇلا. 457. Бечелъи цIаялълъ бухIула, лълъецца гъанкъула; яхI-намусги бихьинчилъиги насслабазе бидулI ххутIула. ۴۵۷. بېچېڸێ ڝاياڷ بۇحۇلا، ڷېڛا غانقۇلا؛ ياح - نامۇسڬێ بێڮێنچێڸێڬێ ناصلابازې بێدۇڶ خۇطۇلا. 458. Бечелъидал чухъа ретIарав, ресукълъидал нацIцIал кварав. ۴۵۸. بېچېڸێدال چۇڅا رېطاراو، رېسۇقڸێدال ناڞال كواراو. 459. Бечелъизе бокьани, бугIаги бекье, гIалаги хьихье. ۴۵۹. بېچېڸێزې بۈڨانێ بۇعاڬێ بېڨې، عالاڬێ ڮێڮې. 460. Бечелъиялдасса сахлъиго лълъикI. ۴۶۰. بېچېڸێيالداصا ساځڸێڬۈ ڷێگ. 461. Бечелъиялълъ гуребила рукъ берцин гьабулеб, рацIцIа-ракиялълъги ракIа-раххариялълъгийила. ۴۶۱. بېچېڸێياڷ ڬۇرېبێلا رۇق بېرښێن هابۇلېب، راڞا - راكێياڷـڬێ راگا - راخارێياڷـڬێيێلا 462. Бечелъиялълъ хисун ххассият лъола, Ханлъи гIагарлъидал гIамал хисула. ۴۶۲. بېچېڸێياڷ ځێسۇن خاصێيات ڸۈلا، ځانڸێ عاڬارڸێدال عامال ځێسۇلا. 463. Бечеххараб гIака гIадинги вукIунге, тIинчIчI риххараб гагу гIадинги вукIунге. ۴۶۳. بېچېخاراب عاكا عادێنڬێ وۇگۇنڬې، طێنڄ رێخاراب ڬـاڬـۇ عادێنڬێ وۇگۇنڬې. 464. Бечелъиялълъ гIумру кьола, язихълъиялълъ гIажал кьола. ۴۶۴. بېچېڸێياڷ عۇمرۇ ڨۈلا، يازێڅڸێياڷ عاجال ڨۈلا. 465. Бечелъиялълъул кьучIчI – махщелги сахлъиги. ۴۶۵. بېچېڸێياڷۇل ڨۇڄ - ماځۺېلڬێ ساځڸێڬێ. 466. Бечелъиялълъ чIухIарай, чороклъиялълъ цIцIар арай. ۴۶۶. بېچېڸێياڷ ڃۇحاراي، چۈرۈكڸێياڷ ڞار اراي. 467. БеччичIеб реччеялълъул чед ххеххго холеб. ۴۶۷. بېڿێڃېب رېڿېياڷۇل چېد خېخڬۈ ځۈلېب. 468. БечIараб тIегь цIилъизеги бегьулеб, ссвараб ракI борххизеги бегьулеб. ۴۶۸. بېڃاراب طېه ڝێڸێزېڬێ بېهۇلېب، صواراب راگ بۈرخێزېڬێ بېهۇلېب. 469. БечIчIараб рахь гIадай, лълъадал полоп гIадай. ۴۶۹. بېڄاراب راڮ عاداي، ڷادال فۈلۈف عاداي. 470. “Бе-э-э! Дунги хъве, дир бурутIги нахъе те!” – ян ахIулебила цIцIецца бурутI хъолеб меххалълъ. ۴۷۰. "بـــــې، دۇنڬێ څوې، دێر بۇرۇطڬێ ناڅې تې" - يان احۇلېبێلا ڞېڛا بۇرۇط څۈلېب مېخاڷ. 471. Би гьекъон гурони къечIчI буссунарев. ۴۷۱. بې هېقۈن ڬۇرۈنێ قېڄ بۇصۇنارېب. 472. Бидуе хъукьлъи гьечIеб (Бидуе херлъи гьечIеб, хIание басралъи гьечIеб). ۴۷۲. بېدۇيې څۇڨڸێ هېڃېب (بێدۇيې ځېرڸێ هېڃېب، حانێيې باسراڸێ هېڃېب). 473. Бидул чIорто – чIчIегIераб жо. ۴۷۳. بێدۇل ڃۈرتۈ - ڄېعېراب جۈ. 474. Бидулассул гьой кьарияб, гьардухъанассул къвачIа кIудияб. ۴۷۴. بېدۇلاصۇل هۈي ڨارێياب، هاردۇڅاناصۇل قواڃا گۇدێياب. 475. Бидулассул туманкI кидаго цIураб, дандеяссул гула дагьабги ххеххаб. ۴۷۵. بېدۇلاصۇل تۇمانگ كێداڬۈ ڝۇراب، داندېياصۇل ڬۇلا داهابڬێ خېخاب. 476. БидулI ччуччун чед кунев. ۴۷۶. بېدۇڶ ڿۇڿۇن چېد كۇنېو. 477. БикьанагIан гIемерлъулеб жойила гIакълуги лъайги. ۴۷۷. بێڨاناعان عېمېرڸۇلېب جۈيێلا عاقلۇڬێ ڸايڬێ. 478. Бикъани вакъула, вакъани бикъула. ۴۷۸. بێقانێ واقۇلا، واقانێ بێقۇلا. 479. Бикъараб гурони боцIцIиги щвечIев, хъамараб гурони ххазина гьечIев. ۴۷۹. بێقاراب ڬۇرۈنێ بۈڞێڬێ ۺوېڃېو، څاماراب ڬۇرۈنێ خازێنا هېڃېو 480. Бикъарав вакъула, вагъарав къола. ۴۸۰. بێقاراو واقۇلا، واغاراو قۈلا. 481. Бикъарассе цо хIакъ, бетIергьанчияссе нусго хIакъ. ۴۸۱. بێقاراصې ښۈ جاق، بېطېرهانچێياصې نۇسڬۈ حاق. БетIергьанчи нусго бакIалде щаклъула, цо-цоязулгун дагIба-къецц ккола, мунагьго гьечIезе гIакъуба кьола, аххирги нечезе ккола. بېطېرهانچێ نۇسڬۈ باگالدې ۺاكڸۇلا، ښۈ - ښۈيازۇلڬۇن داعبا - قېڛ ڭۈلا، مۇناهڬۈ هېڃېزې عاقۇبا ڨۈلا، اخێرڬێ نېچېزې ڭۈلا. 482. Бикъизе бокьулев цIцIогьоран абизе бокьуларев. ۴۸۲. بێقێزې بۈڨۇلېو ڞۈهۈران ابێزې بۈڨۇلارېو. 483. Бикъила – вакъила, гьавудила – гIорцIцIила. ۴۸۳. بێقێلا - واقێلا، هاوۇدێلا - عۈرڞێلا. 484. Бикъиялълъ гьекъеялде рачуна, гьекъеялълъ балагьалде рачуна. ۴۸۴. بێقێياڷ هېقېيالدې راچۇنا، هېقېياڷ بالاهالدې راچۇنا. 485. Бикъуге – хIинкъуге, гьересси бицунге – нечоге. ۴۸۵. بێقۇڬې - حێنقۇڬې، هېرېصێ بێښۇنڬې - نېچۈڬې. 486. Бикъула – вакъула, вакъула – бикъула. ۴۸۶. بێقۇلا - واقۇلا، واقۇلا - بێقۇلا. 487. Бикъун бер гIорцIцIичIев, кванан чехь гIорцIцIичIев. ۴۸۷. بێقۇن بېر عۈرڞێڃېو، كوانان چېڮ عۈرڞێڃېو. 488. Бикъун щвараб боцIцIиялда баркат лъоларебила (цIцIогьол боцIцIиялда баркат лъоларебила). ۴۸۸. بێقۇن ۺواراب بۈڞێيالدا باركات ڸۈلارېبێلا (ڞۈهۈل بۈڞێيالدا باركات ڸۈلارېبێلا). 489. Билараб гIарацIцI батулеб, гIадада араб заман батулареб. ۴۸۹. بێلاراب ڬاراڞ باتۇلېب، عادادا اراب زامان باتۇلارېب. 490. Билараб жо хIатIицца балагьуге, ботIроцца балагье. ۴۹۰. بێلاراب جۈ حاطێڛا بالاهۇڬې، بۈطرۈڛا بالاهې. 491. Билараб зар питначияссул гъванщида нахъа батарабила. ۴۹۱. بێلاراب زار فێتناچێياصۇل غوانۺێدا ناڅا باتارابێلا. 492. Билизе чIчIетI гурев, чIвазе нацIцI гурев. ۴۹۲. بێلێزې ڄېط ڬۇرېو، ڃوازې ناڞ ڬۇرېو. 493. Билълъидалго бохха, цер! (Метерисса бохха, цер!). ۴۹۳. بێڷێدالڬۈ بۈخا ښېر (مېتېرێصا بۈخا ښېر). ЦаратIинчIчI ун букIун буго тира-ссверизе. Гьелда гIодоб батун буго тIатIиги бахараб цо нус. Гьеб берцин бихьараб царатIинчIчIалълъ нус кIкIун биччан тун буго. ЦIакъ боххун рокъобеги бачIун, жинда батараб носол хIакъалълъулI эбелалълъеги бицун буго. - Кибхха гьеб бугеб? - Квана дицца. - Билълъидалго бохха, цер! – ан абун буго эбелалълъ. Нахъиссеб къоялълъ царатIинчIчI чохьол унтиги бахъун хун буго. ښاراطێڄ ئۇن بۇگۇن بۇڬۈ تێرا - صوېرێزې. هېلدا عۈدۈب باتۇن بۇڬۈ طاطێڬێ باځاراب ښۈ نۇس. هېب بېرښێن بێڮاراب ښاراطێنڄاڷ نۇس ڴۇن بێڿان تۇن بۇڬۈ. ڝاق بۈخۇن رۈقۈبېڬێ باڃۇن، جێندا باتاراب نۈسۈل حاقاڷۇڶ ئېبېلاڷېڬێ بێښۇن بۇڬۈ. - كێبخا هېب بۇڬېب؟ - كوانا دێڛا. بێڷێدالڬۈ بۈخا ښېر! - ان ابۇن بۇڬۈ ئېبېلاڷ. ناڅێصېب قۈياڷ ښاراطێنڄ چۈڮۈل ئۇنتێڬێ باڅۇن ځۇن بۇڬۈ. 494. Бисмиллагь бахъичIого кваналев, как бачIого кIал кколев. ۴۹۴. بێسمێلاه باڅێڃۈڬۈ كوانالېو، كاك باڃۈڬۈ گال ڭۈلېو. 495. “Бисмиллагь” бахъунилан дагьаб квен гIемерлъиларо. ۴۹۵. "بێسمێلاه" باڅۇنێلان داهاب كوېن عېمېرڸێلارۈ. Дагьабго квенги ццебе лъун, гьоболасс гIандиссессда абун буго: - Бисмиллагь бахъе, гьобол, кванда баракат лъезе. Нахъиссеб соналълъ “бисмиллагь бахъани, кванда баракат лъолев гьобол” ГIандиве вачIун вуго. ХIерчч цIураб квенги гьоболассда ццебе лъун, гIандиссесс абун буго: - ХIамил рачIчI! ХIамил рачIчI! – анги абун, кванай, гьобол. Баракатали кванда жибго лъелебин. داهابڬۈ كوېنڬێ ڛېبې ڸۇن، هۈبۈلاص عاندێصېصدا ابۇن بۇڬۈ: - بێسمێلاه باڅې، هۈبۈل، كواندا باراكات ڸېزې. ناڅێصېب سۈناڷ "بێسمێلاه باڅانێ، كواندا باراكات ڸۈلېو هۈبۈل" عاندێوې واڃۇن وۇڬۈ. حېرڿ ڝۇراب كوېنڬێ هۈبۈلاصدا ڛېبې ڸۇن، عاندێصېص ابۇن بۇڬۈ: - حامێل راڄ! حامێل راڄ! - انڬێ ابۇن، كواناي، هۈبۈل. باراكاتالێ كواندا جێبڬۈ ڸېلېبێن. 496. Бисмиллагь – кIудиясс, кIалдиб – гьитIинасс. ۴۹۶. بێسمێلاه - گۇدێياص، گالدێب - هێطێناص. 497. БитIараб бице мунго чиякьа къунгутIизе. Гьересси бицунге дурго гьумер багIарлъунгутIизе. ۴۹۷. بێطاراب بێښې مۇنڬۈ چێياڨا قۇنڬۇطێزې. هېرېصێ بێښۇنڬې دۇرڬۈ هۇمېر باعارڸۇنڬۇطێزې. 498. БитIараб бицинги къотIи тIубайгийила бахIарчияссул ххассият. ۴۹۸. بێطاراب بێښێنڬێ قۈطێ طۇبايڬێيێلا باحارچێياصۇل خاصێيات. 499. БитIараб бицине ккола, бицараб кквезе ккола. ۴۹۹. بێطاراب بێښێنې ڭۈلا، بێښاراب ڭوېزې ڭۈلا. 500. БитIараб бицунелълъул – мацIцI бабадулев, гьересси бицунелълъул – чваххун бачIунев. ۵۰۰. بێطاراب بێښۇنېڷۇل - ماڞ بابادۇلېو، هېرېصێ بێښۇنېڷۇل - چواخۇن باڃۇنېو. 501. БитIараб буго ханассе бокьараб жо, гьересси буго гьессул рекIелI рекъечIеб жо. ۵۰۱. بێطاراب بۇڬۈ ځاناصې بۈڨاراب جۈ، هېرېصێ بۇڬۈ هېصۇل رېگېڶ رېقېڃېب جۈ. 502. БитIараб гьумералълъ чаран биунеб, аваданаб ракIалълъ кьуру биххулеб. ۵۰۲. بێطاراب هۇمېراڷ چاران بێئۇنېب، اواداناب راگاڷ ڨۇرۇ بێخۇلېب. 503. БитIараб гIурумухъ букIунаребила, сукIи гьечIеб сухъмахъ гьечIебила. ۵۰۳. بێطاراب عۇرۇمۇڅ بۇگۇنارېبێلا، سۇگێ هېڃېب سۇڅماڅ هېڃېبێلا 504. БитIараб лъазе бокьани беразухъ ралагьейила. ۵۰۴. بێطاراب ڸازې بۈڨانێ بېرازۇڅ رالاهېيێلا. 505. БитIараб лъазе бокьани, гьитIиназда цIеххейила (битIараб бицине бокьани – гьитIиназда, гьересси бицине бокьани – кIудиязда). ۵۰۵. بێطاراب ڸازې بۈڨانێ، هێطێنازدا ڝېخېيێلا (بێطاراب بێښێنې بۈڨانێ - هێطێنازدا، هېرېصێ بێښێنې بۈڨانێ - گۇدێيازدا). 506. БитIараб натIицца борцунеб, гьетIараб тIилицца борцунеб. ۵۰۶. بێطاراب ناطێڛا بۈرښۇنېب، هېطاراب طێلێڛا بۈرښۇنېب. 507. БитIараб рагIуе мегIерги къулулеб. ۵۰۷. بێطاراب راعۇيې مېعېرڬێ قۇلۇلېب. 508. БитIараб тIад кколеб, тIекъаб гъоркь кколеб (БитIараб – тIад, тIекъаб – гъоркь). ۵۰۸. بێطاراب طاد ڭۈلېب، طېقاب غۈرڨ ڭۈلېب (بێطاراب - طاد، طېقاب - غۈرڨ). 509. БитIараб ццебе уна, тIекъаб нахъа ххутIула. ۵۰۹. بێطاراب ڛېبې ئۇنا، طېقاب ناڅا خۇطۇلا. 510. БитIарабги тIекъабги гьурмахъ ралагьунги лъалебила. ۵۱۰. بێطارابڬێ طېقابڬێ هۇرماڅ رالاهۇنڬێ ڸالېبێلا. 511. БитIаралда божуларел, гьерессиялда божулел. ۵۱۱. بێطارالدا بۈجۇلارېل، هېرېصێيالدا بۈجۇلېل. 512. БитIаралдаги гьерессиялдаги гьоркьоб бералдаги гIиналдаги гьоркьоб гIанаб гурони манзил гьечIебила. ۵۱۲. بێطارالداڬێ هېرېصێيالداڬێ هۈرڨۈب بېرالداڬێ عێنالداڬێ هۈرڨۈب عاناب ڬۇرۈنێ مانزێل هېڃېبێلا. 513. БитIаралдаги тIекъалдаги гьоркьоб натIила. ۵۱۳. بێطارالداڬێ طېقالداڬێ هۈرڨۈب ناطێلا. 514. БитIаралълъе гуребила гьа къваригIунеб, гьерессиялълъейила. ۵۱۴. بێطاراڷې ڬۇرېبێلا ها قوارێعۇنېب، هېرېصێياڷېيێلا. 515. БитIаралълъе сухъмахъги гIатIидаб, тIекъалълъе шагьраги къваридаб. ۵۱۵. بێطاراڷې سۇڅماڅڬێ عاطێداب، طېقاڷې شاهراڬێ قوارێداب. 516. БитIизабизе бегьулареб гъалатI букIунареб, гьетIизабизе кIолареб чаран букIунареб. ۵۱۶. بێطێزابێزې بېهۇلارېب غالاط بۇگۇنارېب، هېطێزابێزې گۈلارېب چاران بۇگۇنارېب. 517. БитIизабизеялдасса аралълъе нагIана кьезе бигьаябила. ۵۱۷. بێطێزابێزېيالداصا اراڷې ناعانا ڨېزې بێهايابێلا. 518. БитIккейги талихIги – цого жо. ۵۱۸. بێطڭېيڬێ تالێحڬێ - ݭۈڬۈ جۈ. 519. БитIун ккани – «гьа-гьа-гьа», мекъсса ккани – «огьогьой». ۵۱۹. بێطۇن ڭانێ - "هاهاها"، مېقصا ڭانێ - "ئۈهۈهۈي". 520. БитIун ккани – рокьи, мекъсса ккани – кьал (БитIун ккараб – рокьи, мекъсса ккараб – кьал.) ۵۲۰. بێطۇن ڭانێ - رۈڨێ، مېقصا ڭانێ - ڨال (بێطۇن ڭاراب - رۈڨێ، مېقصا ڭاراب - ڨال). 521. БитIун унев тарулев. ۵۲۱. بێطۇن ئۇنېو تارۇلېو. 522. БитIун хьвадарабани, гьадин битIизабизе ккелароанилан абурабила царацца борхьида. ۵۲۲. بێطۇن ڮوادارابانێ، هادێن بێطێزابێزې ڭېلارۈئانێلان ابۇرابێلا ښاراڛا بۈرڮێدا. 523. БитIун чIчIезеян гьвел рачIчI бухьунге: бичараб меххалълъ нахъеги гурула. ۵۲۳. بێطۇن ڄېزېيان هوېل راڄ بۇڮۇنڬې: بێچاراب مېخاڷ ناڅېڬێ ڬۇرۇلا. 524. Биххараб цIцIумалда тIад буцIцIараб гъеду чIчIолеб. ۵۲۴. بێخاراب ڞۇمالدا طاد بۇڞاراب غېدۇ ڄۈلېب. 525. Биххун унеб букIараб къед реххун араб кьекIкIелалълъ ккурабила. ۵۲۵. بێخۇن ئۇنېب بۇگاراب قېد رېخۇن اراب ڨېڴېلاڷ ڭۇرابێلا. 526. Бихъаралълъуб чIар бугIарай, чIалххаралълъуб ххер бугIарай. ۵۲۶. بێڅاراڷۇب ڃار بۇعاراي، ڃالخاراڷۇب خېر بۇعاراي. 527. Бихъарасс букъе къохьол зоб, тIурасс бацIцIе квасул кун. ۵۲۷. بێڅاراص بۇقې قۈڮۈل زۈب، طۇراص باڞې كواسۇل كۇن. 528. Бихьа-бихьараб бицине гуребила рохьобе хIама унеб. ۵۲۸. بێڮا - بێڮاراب بێښێنې ڬۇرېبێلا رۈڮۈبې حاما ئۇنېب. 529. Бихьанищ – бихьичIо, рагIанищ – рагIичIо. ۵۲۹. بێڮانێۺ - بێڮێڃۈ، راعانێۺ - راعێڃۈ. 530. Бихьанищ – божа, рагIанищ – ургъе. ۵۳۰. بێڮانێۺ - بۈجا، راعانێۺ - ئۇرغې. 531. Бихьараб гурони бицунге, битIараб гурелде мугъ чIваге. ۵۳۱. بێڮاراب ڬۇرۈنێ بێښۇنڬې، بێطاراب ڬۇرېلدې مۇغ ڃواڬې. 532. Бихьараб хIехьезейила бихьинчияссе яхI кьун бугеб. ۵۳۲. بێڮاراب حېڮـېزېيێلا بێڮێنچێياصې ياح ڨۇن بۇڬېب. 533. Бихьаралълъуб бихьараб те, батаралълъуб батараб те. ۵۳۳. بێڮاراڷۇب بێڮاراب تې، باتاراڷۇب باتاراب تې. Цо нухлулав кканила гудрацца ккураб залимаб борхьида тIаде. Гьессда борохь гьардон буго, жиб хвассар гьабуни, жинцца дуе кIудияб лълъикIлъи гьабилилан. Гьелълъул рагIабазда божарав нухлуласс гудур ричIун буго. ГьебсагIатго борхьицца гьессда гьикъун буго: жинцца дур ракIищила кваналеб, тIулищила? Нухлулав вихханила, лълъикIлъиялда данде квешлъийищин гьабизе кколебан гьикъанила. - Ухха! – ян абунила борхьицца. – ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьаби буго гIадамил лъимадул ххассият. Нужееги гьедин гьабизе ккола. Гурилан нухлулав чIчIанила, уйилан борохь чIчIанила. Аххирги хIукму кканила бищун ццебе батараб лъабго рухIчIаголъиялда гьикъизе. Батанила тIоццебе хIама. Гьеб борхьил рахъалда чIчIанила. Гьабураб лълъикIлъиялда данде лълъикIлъияли кисса гурин гIадамаз гьабулеб, гьойда ццебе реххун гурони, херлъизегIан жидее хIалтIараб хIамил гьанцин кунарилан абунила гьелълъ. Рилълъанила дагьалги. Батанила гьой. Гьебги борхьил рахъалда чIчIанила. ХерлъизегIан жидер азбар-къоноги гIи-боцIцIиги цIунулеб жиб тIарамагъада бачун кьурсса гъоркье реххулилан абунила гьелълъги. Дагьалги рилълъанила. Батанила цер. Гьелълъ абунила: - Дида рекIехъе хIукму къотIизе лъаларо. Гьединлъидал нужеда гьоркьоб ккараб жо бетIералдассан бихьизабе. Рилълъанила гьал тIад руссун. Борохь ккезабунила гудракье. Нухлуласс бихьизабунила живго тIаде ккараб куц. - Бихьаралълъуб бихьараб те, батаралълъуб батараб те, – янги абун, царацца нух босанила. ښۈ نۇځلۇلاو ڭانێلا ڬۇدراڛا ڭۇراب زالێماب بۈرڮێدا طادې. هېصدا بۈرۈڮ هاردۈن بۇڬۈ، جێب ځواصار هابۇنێ، جێنڛا دۇيې گۇدێياب ڷێگڸێ هابێلێلان. هېڷۇل راعابازدا بۈجاراو نۇځلۇلاص ڬۇدۇر رێڃۇن بۇڬۈ. هېبساعاتڬۈ بۈرڮێڛا هېصدا هێقۇن بۇڬۈ: - جێنڛا دۇر راگێۺێلا كوانالېب، طۇلێۺێلا؟ نۇځلۇلاو وێخانێلا، ڷێگڸێيالدې داندې كوېشڸێيێۺێن هابێزې ڭۈلېبان هێقانێلا. - ئۇخا، - يان ابۇنێلان بۈرڮێڛا. - ڷێگڸێ هابۇراصې كوېشڸێ هابێ بۇڬۈ عادامێل ڸێمادۇل خاصێيات. نۇجېيېڬێ هېدێن هابێزې ڭۈلا. ڬۇرێلان نۇځلۇلاو ڄانێلا، ئۇيێلان بۈرۈڮ ڄانێلا. اخێرڬێ حۇكمۇ ڭانێلا بێۺۇن ڛېبې باتاراب ڸابڬۈ رۇحڃاڬۈڸێيالدا هێقێزې. باتانێلا طۈڛېبې حاما. هېب بۈرڮێل راڅالدا ڄانێلا. هابۇراب ڷێگڸێيالدې داندې ڷێگڸێيالێ كێصا ڬۇرێن عاداماز هابۇلېب، هۈيدا ڛېبې رېخۇن ڬۇرۈنێ، ځېرڸێزېعان جێدېيې حالطاراب حامێل هانښێن كۇنارێلان ابۇنێلا هېڷ. رێڷانێلا داهالڬێ. باتانێلا هۈي. هېبڬێ بۈرڮێل راڅالدا ڄانێلا. ځېرڸێزېعان جێدېر ازبار- قۈنۈڬێ عێ- بۈڞێڬێ ڝۇنۇلېب جێب طاراماغادا باچۇن ڨۇرصا غۈرڨې رېخۇلێلان ابۇنێلا هېڷـڬێ. داهالڬۈ رێڷانێلا. باتانێلا ښېر. هېڷ ابۇنێلا: - دېدا رېگېڅې حۇكمۇ قۈطێزې ڸالارۈ. هېدێنڸێدال نۇجېدا هۈرڨۈب ڭاراب جۈ بېطېرالداصان بێڮێزابې. رێڷانێلا هال طاد رۇصۇن. بۈرۈڮ ڭېزابۇنێلا ڬۇدراڨې. نۇځلۇلاص بێڮێزابۇنێلا جێوڬۈ طادې ڭاراو كۇښ. - بێڮاراڷۇب بێڮاراب تې، باتاراڷۇب باتاراب تې، - يانڬێ ابۇن، ښاراڛا نۇځ بۈسانێلا. 534. Бихьарассда гIадин рагIарассда лъалареб. ۵۳۴. بێڮاراصدا عادێن راعاراصدا ڸالارېب. 535. Бихьарассда гIемер лъала, цIцIаларассда цIцIикIкIун лъала. ۵۳۵. بێڮاراصدا عېمېر ڸالا، ڞالاراصدا ڞێڴۇن ڸالا. 536. Бихьарассда дуниял лъала, цIцIаларассда гIелму лъала. ۵۳۶. بێڮاراصدا دۇنێيال ڸالا، ڞالاراصدا عېلمۇ ڸالا. 537. Бихьарассда рагIарасс бицунареб. ۵۳۷. بێڮاراصدا راعاراص بێښۇنارېب. 538. Бихьарассе гуребила чан букIунеб, чIварассейила. ۵۳۸. بێڮاراصې ڬۇرېبێلا چان بۇگۇنېب، ڃواراصېيێلا. 539. Бихьарассул рагIи рагIарасс гьересси гьабуге. ۵۳۹. بێڮاراصۇل راعێ راعاراص هېرېصێ هابۇڬې. 540. Бихьизе квешаб букIа абе, батизе лълъикIаб бугони. ۵۴۰. بێڮێزې كوېشاب بۇگا ابې، باتێزې ڷێگاب بۇڬۈنێ. 541. Бихьизе лага гурей, балагьизе куц гурей. ۵۴۱. بێڮێز ې لاڬا ڬۇرې، بالاهێزې كۇښ ڬۇرېي. 542. Бихьизейилан чияхъе ярагъги кьогейила, цIунизейилан дибирассухъе гIарацги кьогейила. ۵۴۲. بێڮێزېيێلان چێياڅې ياراغڬێ ڨۈڬېيێلا، ڝۇنێزېيێلان دێبێراصۇڅې عاراښڬێ ڨۈڬېيێلا. 543. Бихьиларилан цIцIогьги гьабуге, рагIиларилан рагIиги бицунге. ۵۴۳. بێڮێلارێلان ڞۈهڬێ هابۇڬې، راعێلارێلان راعێڬێ بێښۇنڬې. 544. Бихьинав тIарцIцIассдасаги цIунаги, цIцIуяй керчалдассаги цIунаги. (Бихьинал керчал лълъикIал, руччаби тIарцIцIал лълъикIал). ۵۴۴. بێڮێناو طارڞاصداصاڬێ ڝۇناڬێ، ڞۇياي كېرچالداصاڬێ ڝۇناڬێ. (بێڮێنال كېرچال ڷێگال، رۇڿابێ طارڞال ڷێگال). 545. Бихьинал – ЦIцIороре, цIцIуял – ЛъаргIире, цIцIохIамил рачIчIги ккун дир росс – рохьове. ۵۴۵. بێڮێنال - ڞۈرۈرې، ڞۇيال - ڸارعێرې، ڞۈحامێل راڄڬێ ڭۇن دێر رۈص - رۈڮۈوې. 546. Бихьинассе цIцIе гурев, цIцIуяссе дегIен гурев. ۵۴۶. بێڮێناصې ڞې ڬۇرېو، ڞۇياصې دېعېن ڬۇرېو. 547. БихьинмахIай чIчIужугIаданалдассаги цIунаги, цIцIумахIав бихьинчияссдассаги цIунаги. ۵۴۷. بێڮێنماحاي ڄۇجۇعادانالداصاڬێ ڝۇناڬێ، ڞۇماحاو بێڮێنچێياصداصاڬێ ڝۇناڬێ. 548. Бихьинчи ватани, бихьинчи гIадин вукIа, ватичIони, чIинчIу чIвай. ۵۴۸. بێڮێنچێ واتانێ، بێڮێنچێ عادێن وۇگا، واتێڃۈنێ، ڃێنڃۇ ڃواي. 549. Бихьинчи вокьулев кьурун михъ ккурав, Кьурдухъан вокьулев, ссвери гIатIидав. ۵۴۹. بێڮێنچێ وۈڨۇلېو ڨۇرۇن مێڅ ڭۇراو، ڨۇردۇڅان وۈڨۇلېو، صوېرێ عاطێداو. 550. Бихьинчи ворцунеб роцен – чIчIужугIаданалдеххун бугеб бербалагьийила. ۵۵۰. بێڮێنچێ وۈرښۇنېب رۈښېن - ڄۇجۇعادانالدېخۇن بۇڬېب بېربالاهێيێلا. 551. Бихьинчи хьулхьудуларев. ۵۵۱. بێڮێنچێ ڮۇلڮۇدۇلارېو. 552. Бихьинчийилан кьалда холарев, чIчIужугIаданилан къинлъукье холарев. ۵۵۲. بێڮێنچێيێلان ڨالدا ځۈلارېو، ڄۇجۇعادانێلان قێنڸۇڨې ځۈلارېو. 553. Бихьинчилъи къо ккедалила лъалеб. ۵۵۳. بێڮێنچێڸێ قۈ ڭېدالێلا ڸالېب 554. Бихьинчилъиялълъеги жиндирго бакI букIунеб. ۵۵۴. بێڮێنچێڸێياڷېڬێ جێندێرڬۈ باگ بۇگۇنېب. 555. Бихьинчиян абун кьалдаги хвечIев, чIчIужугIадан абун рокъовги хвечIев. ۵۵۵. بێڮێنچێيان ابۇن ڨالداڬێ ځوېڃېو، ڄۇجۇعادان ابۇن رۈقۈوڬێ ځوېڃېو. 556. Бихьинчиясс бихьинчилъи я хIамалъун кьололареб, я чулъун рекIунареб. ۵۵۶. بێڮێنچێياص بێڮێنچێڸێ يا حاماڸۇن ڨۈلۈلارېب، يا چۇڸۇن رېگۇنارېب. 557. Бихьинчиясс кванда цIцIар чIвалареб. ۵۵۷. بێڮێنچێياص كواندا ڞار ڃوالارېب. 558. Бихьинчияссе балъ – чIчIужу ячин, чIчIужуялълъе балъ – лъимер гьаби. ۵۵۸. بێڮێنچێياصې باڸ - ڄۇجۇ ياچێن، ڄۇجۇياڷې باڸ - ڸێمېر هابێ. 559. Бихьинчияссул гIакълуялдасса къоролалълъул сихIру бергьунеб. ۵۵۹. بێڮێنچێياصۇل عاقلۇيالداصا قۈرۈلاڷۇل سێحرۇ بېرهۇنېب. 560. Бихьинчияссул къисмат жиндихъгойила букIунеб. ۵۶۰. بێڮێنچێياصۇل قێسمات جێندێڅڬۈيێلا بۇگۇنېب. 561. Бихьинчияссул рагIи жиндаго барабила. ۵۶۱. بێڮێنچێياصۇل راعێ جێنداڬۈ بارابێلا. 562. Бихьинчияссул чехь рачлида гъокь букIине кколеб. ۵۶۲. بێڮێنچێياصۇل چېڮ راچلێدا غۈڨ بۇگێنې ڭۈلېب. 563. Бихьинчияссул ярагъ – хханжарила, хIалихьатил ярагъ – туманкIила. ۵۶۳. بێڮێنچێياصۇل ياراغ - خانجارێلا، حالێڮاتێل ياراغ - تۇمانگێلا. 564. Бихьинчияссул яхI гурони, жужахIалълъул цIецца бухIулареб жо гьечIебила. ۵۶۴. بێڮێنچێياصۇل ياح ڬۇرۈنێ، جۇجاحاڷۇل ڝېڛا بۇحۇلارېب جۈ هېڃېبێلا. 565. БихьичIессда бихьаги, рагIичIессда рагIаги. ۵۶۵. بێڮێڃېصدا بێڮاڬێ، راعێڃېصدا راعاڬێ. 566. БихьичIессда бихьаги, рохьдомухъалълъ билълъаги. ۵۶۶. بێڮێڃېصدا بێڮاڬێ، رۈڮدۈمۇڅاڷ بێڷاڬێ. 567. БихьичIессда къо бихьани, къадги чирахъ бакулеб. ۵۶۷. بێڮێڃېصدا قۈ بێڮاڬێ، قادڬێ چێراڅ باكۇلېب. 568. БихьичIого лъаларебила. ۵۶۸. بێڮێڃۈڬۈ ڸالارېبێلا. 569. БихьичIого чIамуге, чIамичIого къулчIуге. ۵۶۹. بێڮێڃۈڬۈ ڃامۇڬې، ڃامێڃۈڬۈ قۇلڃۇڬې. 570. Бихьугегиян ккараб бихьугеги, бачIунгегиян ккараб бачIунгеги. ۵۷۰. بێڮۇڬېڬێيان ڭاراب بێڮۇڬېڬێ، باڃۇنڬېڬێيان ڭاراب باڃۇنڬېڬێ. 571. Бихьулареб шайтIаналдасса хIинкъуге, бихьулеб шайтIаналдасса хIинкъа. ۵۷۱. بێڮۇلارېب شايطانالداصا حێنقۇڬې، بێڮۇلېب شايطانالداصا حێنقا. 572. Бихьулеб гьечIони борххалъуде ваха, бичIчIулеб гьечIони лъалессда гьикъе. ۵۷۲. بێڮۇلېب هېڃۈنێ بۈرخاڸۇدې واځا، بێڄۇلېب هېڃۈنێ ڸالېصدا هێقې. 573. Бихьун-бихьун гурищила жо лъалебан абулебила цараццаги. ۵۷۳. بێڮۇن - بێڮۇن ڬۇرێۺێلا جۈ ڸالېبان ابۇلېبێلا ښاراڛاڬێ. 574. Бихьун-бихьунин жо лъалеб, хIалтIуда тIадин гьунар бижулеб. ۵۷۴. بێڮۇن - بێڮۇنێن جۈ ڸالېب، حالطۇدا طادێن هۇنار بێجۇلېب. 575. Бихьун дуниял лъала, цIцIалун гIелму лъала. ۵۷۵. بێڮۇن دۇنێيال ڸالا، ڞالۇن عېلمۇ ڸالا. 576. Бихьун лъаралда жо релълъунаро. ۵۷۶. بێڮۇن ڸارالدا جۈ رېڷۇنارۈ. 577. Бихьун цIцIодорлъулел, батун бечелъулел. بێڮۇن ڞۈدۈرڸۇلېل، باتۇن بېچېڸۇلېل. 578. БихьунгутIи гурони, хIехьонгутIи гьечIебила. ۵۷۸. بێڮۇنڬۇطێ ڬۇرۈنێ، حېڮۈنڬۇطێ هېڃېبێلا. 579. Бица-бицаралда божулев чи – гьорол къоялълъ хIелкил рачIчI гIадав чи. ۵۷۹. بێښا - بێښارالدا بۈجۇلېو چێ - هۈرۈل قۈياڷ حېلكێل راڄ عاداو چێ. 580. БицанагIан рагIи, бухъанагIан ракь. ۵۸۰. بێښاناعان راعێ، بۇڅاناعان راڨ. 581. Бицараб унтуларев, абураб бичIчIуларев. ۵۸۱. بێښاراب ئۇنتۇلارېو، ابۇراب بێڄۇلارېو. 582. Бицарассе – цо баркала, вуцIцIун чIчIарассе – кIиго баркала. ۵۸۲. بێښاراصې - ښۈ باركالا، وۇڞۇن ڄاراصې - گێڬۈ باركالا. 583. Бицен кьарияб, кьей хIалакъаб. ۵۸۳. بێښېن ڨارێياب، ڨېي حالاقاب. 584. Бицен нилъее бугила, бижи азие бугила. ۵۸۴. بێښېن نێڶېيې بۇڬێلا، بێجێ ازێيې بۇڬێلا. 585. Бициндал тIекъав лъала, вилълъиндал рекъав лъала. ۵۸۵. بێښێندال طېقاو ڸالا، وێڷێندال رېقاو ڸالا. 586. Бицине гIедегIуге, гIенеккизе ругьунлъе. ۵۸۶. بێښێنې عېدېعۇڬې، عېنېڭێزې رۇهۇنڸې. 587. Бицине лъаларев мун гуро, мун лъаларев дун гуро. ۵۸۷. بێښێنې ڸالارېو مۇن ڬۇرۈ، مۇن ڸالارېو دۇن ڬۇرۈ. 588. Бицине лъачIони къадиги хваги, къотIизе лъачIони дибирги хваги. ۵۸۸. بێښێنې ڸاڃۈنێ قادێڬێ ځواڬێ، قۈطێزې ڸاڃۈنێ دێبێرڬێ ځواڬێ. 589. БицинегIан рагIи – дур кверщаликь, бицун ххадуб – мун рагIул кверщаликь. ۵۸۹. بێښێنېعان راعێ - دۇر كوېرۺالێڨ، بێښۇن خادۇب - مۇن راعۇل كوېلۺالێڨ. 590. Бицун рагIи хварав гьудулассдасса гьардезе вачIарав гьардохъанго лълъикI. ۵۹۰. بێښێن راعێ ځواراو هۇدۇلاصداصا هاردېزې واڃاراو هاردۈڅانڬۈ ڷێگ. 591. Бицунареб гьикъуге, гьикъулареб бицунге. ۵۹۱. بێښۇنارېب هێقۇڬې، هێقۇلارېب بێښۇنڬې. 592. Бицунеб мацIцI бихьун гуревила чи вокьизе кколев, гIамал-ххассият бихьунила. ۵۹۲. بێښۇنېب ماڞ بێڮۇن ڬۇرېوێلا چێ وۈڨێزې ڭۈلېو، عامال - خاصێيات بێڮۇنێلا. 593. Бицунеб рагIудассан гуревила чи лъалев, гьабулеб хIалтIудассанила. ۵۹۳. بێښۇنېب راعۇداصان ڬۇرېوێلا چێ ڸالېو، هابۇلېب حالطۇداصانێلا. 594. Бицунеб рагIудасса гIакълу ццебе ккезабе (гIакълу - ццебе, ццин - нахъе). ۵۹۴. بێښۇنېب راعۇداصا عاقلۇ ڛېبې ڭېزابې (عاقلۇ - ڛېبې، ڛێن - ناڅې). 595. Бицунелълъухъ гурелила, гьабулелълъухъила ралагьизе кколел. ۵۹۵. بێښۇنېڷۇڅ ڬۇرېلێلا، هابۇلېڷۇڅێلا رالاهێزې ڭۈلېل. 596. Бичана – гьоркьоб ана, нахъе лъуна – батана. ۵۹۶. بێچانا - هۈرڨۈب انا، ناڅې ڸۇنا - باتانا. 597. Бичараб чиярлъула. ۵۹۷. بێچاراب چێيارڸۇلا. 598. Бичараб жо – бортараб жо, босараб жо – батараб жо. ۵۹۸. بێچاراب جۈ - بۈرتاراب جۈ، بۈساراب جۈ - باتاراب جۈ. 599. Бичасс биччан батани. ۵۹۹. بێچاص بێڿان باتانێ. Щибниги гьабилалде, гьабулеб данде билълъине хьулалда, магIарулаз абула гьал рагIаби. Хасел чIчIун сордоялълъ, цIеда хьагги лъун, бакьги тIамун, ххинкIал гьарулей йикIун йиго лълъади. Вакъун рокъове щварав, цIураб гьанал берцинаб махIалълъ хьуликъвачIа балъаргъарав россасс хьагинисса ххинкIал рахъулей чIчIужуялда абун буго: «Огь, баркаман, цIураб гьанал махI! Кваналахха къасси чехь бихъизегIан!» Лълъадуцца абун буго: «Бичасс биччан батаниянгIаги абехха, бетIерчIахъад!» Россасс жаваб кьун буго: «Валлагь, бичасс биччаниги кваналахха дицца дирго гъассда гьанги ххинкIалги, биччачIониги кванала!» Лълъадуцца квен ццебе лъолаго, кIутIун буго нуцIцIида. Жанире лIугьун рачIун руго милициялълъул хIалтIухъаби. Лъазабун буго лъалхъичIого жидеда цадахъ вилълъине хIадурлъи гьабеян. Рукъалълъул бетIергьанассе гьарун буго: нужги гIодор чIчIайила, дагьабниги жо кIалдиб лъезе жиндиеги рес кьейилан. Милицабаз, рекIеда ватизе течIого, кверазда маххалги ран, гьев ццеве къотIун вуго… Анкьго сонги туснахъалда бан, рокъове тIад вуссарав гьесс радакь нуцIцIида кIутIун буго: - Мун щив? – ан гьикъун буго хIинкъун тIаде яхъарай лълъадуцца. - Бичасс биччани, дун МухIамад вуго, бичасс биччани, анкьабго сонги туснахъалда бан, рокъове вачIунев вуго, - ян жаваб кьун буго россасс. ۺێبنێڬێ هابێلالدې، هابۇلېب داندې بێڷێنې ڮۇلالدا، ماعارۇلاز ابۇلا هال راعابێ. خاسېل ڄۇن سۈردۈياڷ، ڝېدا ڮاڬڬێ ڸۇن، باڨڬێ طامۇن، خێنگال هارۇلېي يێگۇن يێڬۈ ڷادێ. واقۇن رۈقۈوې ۺواراو، ڝۇراب هانال بېرښێناب ماحاڷ ڮۇلێقواڃا باڸارغاراو رۈصاص ڮاڬێنێصا خێنگال راڅۇلېي ڄۇجۇيالدا ابۇن بۇڬۈ: "ئۈه باركامان، ڝۇراب هانال ماح. كوانالاخا قاصێ چېڮ بێڅێزېعان." ڷادۇڛا ابۇن بۇڬۈ: "والاه، بێچاص باتانێيانعاڬێ ابېخا، بېطېرڃاڅاد." رۈصاص جاواب ڨۇن بۇڬۈ: "والاه، بێچاص بێڿانێڬێ كوانالاخا دێڛا دێرڬۈ غاصدا هانڬێ خێنگالڬێ، بێڿاڃۈنێڬێ كوانالا." ڷادۇڛا كوېن ڛېبې ڸۈلاڬۈ، گۇطۇن بۇڬۈ نۇڞێدا. جانێرې ڶۇهۇن راڃۇن رۇڬۈ مێلێښاياڷۇل حالطۇڅابێ. ڸازابۇن بۇڬۈ ڸالڅێڃۈڬۈ جێدېدا ښاداڅ وێڷێنې حادۇرڸێ هابېيان. رۇقاڷۇل بېطېرهاناص هارۇن بۇڬۈ، نۇجڬێ عۈدۈر ڄايێلا، داهابنێڬێ جۈ گالدێب ڸېزې جێندێيېڬێ رېس ڨېيێلان. مێلێښاباز رېگېدا واتێزې تېڃۈڬۈ، كوېرازدا ماخالڬێ ران، هېو ڛېوې قۈطۇن وۇڬۈ. انڨڬۈ سۈنڬێ تۇسناڅالدا بان رۈقۈوې طاد وۇصاراو هېص راداڨ نۇڞێدا گۇطۇن بۇڬۈ: - مۇن ۺێو؟ - ان هێقۇن بۇڬۈ حێنقۇن طادې ياڅاراي ڷادۇڛا. - بێچاص بێڿانێ، دۇن مۇحاماد وۇڬۈ، بێچاص بێڿانێ، انڨابڬۈ سۈنڬێ تۇسناڅالدا بان، رۈقۈوې واڃۇنېو وۇڬۈ، - يان جاواب ڨۇن بۇڬۈ رۈصاص. 600. Бичасс кьурассул кьер батIияб букIунеб. ۶۰۰. بێچاص ڨۇراصۇل ڨېر باطێياب بۇگۇنېب. 601. Бичейилан абураб бичун лълъикIаб, босейилан абураб босун лълъикIаб. ۶۰۱. بێچېيێلان ابۇراب بێچۇن ڷێگاب، بۈسېيێلان ابۇراب بۈسۇن ڷێگاب. 602. Бичизе ккедал хур квешаб, йиччазе къваригIараб меххалълъ чIчIужу квешай. ۶۰۲. بێچێزې ڭېدال ځۇر كوېشاب، يێڿازې قوارێعاراب مېخاڷ ڄۇجۇ كوېشاي. 603. Бичулеб жоялда тIад ратIал гьанал чIвани, томен тIокIаб щолеб. ۶۰۳. بێچۇلېب جۈيالدا طاد راطال هانال ڃوانێ، تۈمېن طۈگاب ۺۈلېب. 604. Бичулеб жоялълъе босулев чи камуларев. ۶۰۴. بێچۇلېب جۈياڷې بۈسۇلېو چێ كامۇلارېو. 605. Бичун гIагарлъи чияцца босулареб. ۶۰۵. بێچۇن عاڬارڸێ چێياڛا بۈسۇلارېب. 606. Бичун нух босуге, боцIцIи кьун кьал босуге. ۶۰۶. بێچۇن نۇځ بۈسۇڬې، بۈڞێ ڨۇن ڨال بۈسۇڬې. 607. Биччани, къандалъойила гIадамассул чехь, къани, бадакойила. ۶۰۷. بێڿانێ، قانداڸۈيێلا عاداماصۇل چېڮ، قانێ، باداكۈيێلا. 608. Биччаралълъе бакъ камулареб, бакъваралълъе цIцIад камулареб. ۶۰۸. بێڿاراڷې باق كامۇلارېب، باقواراڷې ڞاد كامۇلارېب. 609. БичIчIи – гIовуд, гIакълу – санад. ۶۰۹. بێڄێ - عۈوۇد، عاقلۇ - ساناد. 610. БичIчIукъав чияссда жо бичIчIизабизегIан, ГIакаро мегIер борлIизе бигьаяб. ۶۱۰. بێڄۇقاو چێياصدا جۈ بێڄێزابێزېعان، عاكارۈ مېعېر بۈرڶێزې بێهاياب. 611. БичIчIуларессе лълъикIлъи гьабуларебила. ۶۱۱. بێڄۇلارېصې ڷێگڸێ هابۇلارېبێلا. 612. БичIчIулев чияссда цоцIцIул абуниги бичIчIулеб, цоцIцIул абун бичIчIуларессда нусцIцIул абуниги бичIчIулареб. ۶۱۲. بێڄۇلېو چێياصدا ښۈڞۇل ابۇنێڬێ بێڄۇلېب، ښۈڞۇل ابۇن بێڄۇلارېصدا نۇسڞۇل ابۇنێڬێ بێڄۇلارېب. 613. Бица-бицаралда ххадув вилълъунге, цIцIара-цIцIаралълъуве унге. ۶۱۳. بێښا- بێښارالدا خادۇو وێڷۇنڬې، ڞارا- ڞاراڷۇوې ئۇنڬې. 614. БицанагIан – рагIи, бухъанагIан – ракь (бицун рагIи лIугIулареб, бухъун ракь лIугIулареб). ۶۱۴. بێښاناعان - راعێ، بۇڅاناعان - راڨ (بێښۇن راعێ ڶۇعۇلارېب، بۇڅۇن راڨ ڶۇعۇلارېب). 615. Бицани бабалабги, бицани дадалабги. ۶۱۵. بێښانێ بابالابڬێ، بێښانێ دادالابڬێ. 616. Бицанщинаб рагIиги батулареб, хIамагIанаб бацIги букIунареб. ۶۱۶. بێښانۺێناب راعێڬێ باتۇلارېب، حاماعاناب باڝڬێ بۇگۇنارېب. 617. Бицараб ургьибе биччачIев, абуралде гIин тIамичIев. ۶۱۷. بێښاراب ئۇرهێبې بێڿاڃېو، ابۇرالدې عێن طامێڃېو. 618. Биццатаб рагъалдасса тIеренаб рекъел лълъикIаб. ۶۱۸. بێڛاتاب راغالداصا طېرېناب رېقېل ڷێگاب. 619. Бицен гIемералдасса гIемер жо лъай лълъикI. ۶۱۹. بێښېن عېمېرالداصا عېمېر جۈ ڸاي ڷێگ. 620. Бициндал тIекъав лъала, вилълъиндал рекъав лъала. ۶۲۰. بێښێندال طېقاو ڸالا، وێڷێندال رېقاو ڸالا. 621. Бицине бегьулареб жо гьабичIого те. ۶۲۱. بێښێنې بېهۇلارېب جۈ هابێڃۈڬۈ تې. 622. Бицине бигьа буго – Ибрагьимие захIмат буго. ۶۲۲. بێښێنې بێها بۇڬۈ - ئێبراهێمێيې زاحمات بۇڬۈ. 623. Бицине бигьаяб, гьабизе захIматаб. ۶۲۳. بێښێنې بێهاياب، هابێزې زاحماتاب. 624. Бицине вортуге, гьабизе ворта. ۶۲۴. بێښێنې وۈرتۇڬې، هابێزې وۈرتا. 625. Бицине гьунар гурев, гьабизе махщел гурев. ۶۲۵. بێښێنې هۇنار ڬۇرېو، هابێزې ماخۺېل ڬۇرېو. 626. Бицине нечараб гьабуге, гьикъизе намусаб ургъуге. ۶۲۶. بێښێنې نېچاراب هابۇڬې، هێقێزې نامۇساب ئۇرغۇڬې. 627. Бицине нечоларев, гьабизеги нечоларев. ۶۲۷. بێښێنې نېچۈلارېو، هابێزېڬێ نېچۈلارېو. 628. Бицинеги лъазе ккола. ۶۲۸. بێښێنېڬێ ڸازې ڭۈلا. 629. Бицинеги лъай, чIчIезеги лъай. ۶۲۹. بێښێنېڬێ ڸاي، ڄېزېڬێ ڸاي. 630. БицинегIан рагIи – дур кверщаликь, бицун ххадуб – мун рагIул кверщаликь. ۶۳۰. بێښێنېعان راعێ - دۇر كوېرۺالێڨ، بێښۇن خادۇب - مۇن راعۇل كوېرۺالێڨ. 631. Бицинессеб тарав, тезессеб бицарав. ۶۳۱. بێښێنېصېب تاراو، تېزېصېب بێښاراو. 632. БицинчIого гIолареб гьерессиги букIунеб, гьабичIого гIолареб хIилаги букIунеб (Оцол багьаябги гьересси букIунеб). ۶۳۲. بێښێنڃۈڬۈ عۈلارېب هېرېصێڬێ بۇگۇنېب، هابێڃۈڬۈ عۈلارېب حێلاڬێ بۇگۇنېب (ئۈښۈل باهايابڬێ هېرېصێ بۇگۇنېب). 633. Бицун араб рагIи – реххун араб чIор. ۶۳۳. بێښۇن اراب راعێ - رېخۇن اراب ڃۈر. 634. Бицун бахъунареб чIамучIаб ххабар – чIаран бахъунареб рачIчI ххалатаб хур. ۶۳۴. بێښۇن باڅۇنارېب ڃامۇڃاب خابار - ڃاران باڅۇنارېب راڄ خالاتاب ځۇر. 635. Бицун божичIев, бихьун божаги. ۶۳۵. بێښۇن بۈجێڃېو، بێڮۇن بۈجاڬێ. 636. Бицун кантIуларев, бихьун кантIулев. ۶۳۶. بێښۇن كانطۇلارېو، بێڮۇن كانطۇلېو. 637. Бицун рагIи хварав гьудулассдасса гьардезе хьвадулев хьиндалавго лълъикI. ۶۳۷. بێښۇن راعێ ځواراو هۇدۇلاصداصا هاردېزې ڮوادۇلېو ڮێندالاوڬۈ ڷێگ. 638. Бицун тараб жо гьороцца унеб, хъван тараб жо нахъе ххутIулеб. ۶۳۸. بێښۇن تاراب جۈ هۈرۈڛا ئۇنېب، څوان تاراب جۈ ناڅې خۇطۇلېب. 639. Бицунареб гьикъуге, гьикъулареб бицунге. ۶۳۹. بێښۇنارېب هێقۇڬې، هێقۇلارېب بێښۇنڬې. 640. Бицунге ххабар, тIаде чи вачIингун къотIизе толеб. ۶۴۰. بێښۇنڬې خابار، طادې چێ واڃێنڬۇن قۈطێزې تۈلېب. 641. Бицунеб меххалълъ – гьоцIцIо, гьекъолеб меххалълъ – загьру. ۶۴۱. بێښۇنېب مېخاڷ - هۈڞۈ، هېقۈلېب مېخاڷ - زاهرۇ. 642. Бицунев – гIабдал, гIин тIамулев – цIцIодор. ۶۴۲. بێښۇنېو - عابدال، عێن طامۇلېو - ڞۈهۈر. 643. Бицунев гIадалав вугониги, гIин тIамулев цIцIодорав вукIине ккола. ۶۴۳. بێښۇنېو عادالاو وۇڬۈنێڬێ، عێن طامۇلېو ڞۈدۈراو وۇگێنې ڭۈلا. 644. Бицунел гIемерлъун, гIамал гьабулел дагьлъугеги. ۶۴۴. بێښۇن ېل عېمېرڸۇن، عامال هابۇلېل داهڸۇڬېڬێ. 645. Бицухъе букIунеб гъаримаб рагIи – гъуралълъуб букIунеб бахьинаб кьегIер. ۶۴۵. بێښۇڅې بۇگۇنېب غارێماب راعێ - غۇراڷۇب بۇگۇنېب باڮێناب ڨېعېر. 646. Бищалълъ рекъечIого, хъирщалълъе ккана. ۶۴۶. بێۺاڷ رېقېڃۈڬۈ، څێرۺاڷې ڭانا. 647. Бищун берцинаб жоялда байилан кьураб цIцIумур хIамицца жиндирго кIартида барабила. ۶۴۷. بێۺۇن بېرښێناب جۈيالدا بايێلان ڨۇراب ڞۇمۇر حامێڛا جێندێرڬۈ گارتێدا بارابێلا. 648. Бищун вокьуларессда ракьандасса гIус бихьейила. ۶۴۸. بێۺۇن وۈڨۇلارېصدا راڨانداصا عۇس بێڮېيێلا. 649. Бищун гьуинабги – мацIцI, бищун кьогIабги – мацIцI. ۶۴۹. بێۺۇن هۇئێنابڬێ - ماڞ، بێۺۇن ڨۈعابڬێ - ماڞ. Цогидал ххалкъаздаго гIадин, гьаб бицен аваразда гьоркьобги тIибитIараб буго. “ГьоцIцIо бессулебги – кIал, берссен лагIулебги – кIал” гIадал абулел куцалги руго. Ханасс вазирассда тIад къарабила жиндие бищунго гьуинабги бищунго кьогIабги квен босун вачIаян. КIиябго нухалда вазирасс босун бачIарабила цого бежараб мацIцI. - Гьабго щиб, гьуинабги цого жо, кьогIабги цого жо? – ян ханасс гьикъараб меххалълъ, гIакъилав вазирасс гьадаб жаваб кьурабила. ښۈڬێدال خالقازداڬۈ عادێن، هاب بێښېن اوارازدا هۈرڨۈبڬێ طێبێطاراب بۇڬۈ. "هۈڞۈ بېصۇلېبڬێ - گال، بېرصېن لاعۇلېبڬێ - گال" عادال ابۇلېل كۇښالڬێ رۇڬۈ. ځاناص وازێراصدا طاد قارابێلا جێندێيې بێۺۇنڬۈ هۇئێنابڬێ، بێۺۇن ڨۈعابڬێ كوېن بۈسۇن واڃايان. گێيابڬۈ نۇځالدا وازێراص بۈسۇن باڃارابێلا سۈڬۈ بېجاراب ماڞ. - هاب ۺێب، هۇئێنابڬێ ښۈڬۈ جۈ، ڨۈعابڬێ ښۈڬۈ جۈ؟ - يان ځاناص هێقاراب مېخاڷ، عاقێلاو وازێراص هاداب جاواب ڨۇرابێلا. 650. Бищун гIадамазе гIодовегIанав чи – гIагараб ххалкъалълъе ххилиплъарав чи. ۶۵۰. بێۺۇن عادامازې عۈدۈوېعاناو چێ - عاڬاراب خالقاڷې خێلێفڸاراو چێ. 651. – Бищун дуда риххараб жо щиб? – ШайтIан. – Ххадуб дуда риххараб жо щиб? – Россасс малълъараб гьабуларей чIчIужу. ۶۵۱. - بێۺۇن دۇدا رێخاراب جۈ ۺێب؟ - شايطان. - خادۇب دۇدا رێخاراب جۈ ۺێب؟ - رۈصاص ماڷاراب هابۇلارېي ڄۇجۇ. 652. Бищун квачараб къоялълъила хIама къинлъулеб. ۶۵۲. بێۺۇن كواچاراب قۈياڷێلا حاما قێنڸۇلېب. 653. Бищун квешаб мехх – росслъи чIчIужуялълъ гьабизе лIугьараб мехх. ۶۵۳. بێۺۇن كوېشاب مېخ - رۈصڸێ ڄۇجۇياڷ هابێزې ڶۇهاراب مېخ. 654. Бищун квешав тушман – ццеве вукIарав гьудул. ۶۵۴. بێۺۇن كوېشاو تۇشمان - ڛېوې وۇگاراو هۇدۇل. 655. Бищун къваригIунеб жо ками ккараб меххалълъила лъалеб (къваригIараб меххалълъ хIажатаб батуларебила). ۶۵۵. بێۺۇن قوارێعۇنېب جۈ كامێ ڭاراب مېخاڷێلا ڸالېب (فوارێعاراب مېخاڷ حاجاتاب باتۇلارېبێلا). 656. Бищун кIудияб бергьенлъи – жиндаго тIад босараб бергьенлъийила. ۶۵۶. بێۺۇن گۇدێياب بېرهېنڸێ - جێنداڬۈ طاد بۈساراب بېرهېنڸێيێلا. 657. Бищун кIудияб бечелъи – сахлъийила, бищун кIудияб роххел – рокьийила, бищун кIудияб тIалихI – лъималаздасса роххун ххутIийила. ۶۵۷. بێۺۇن گۇدێياب بېچېڸێ - ساځڸێيێلا، بێۺۇن گۇدێياب رۈخېل - رۈڨێيێلا، بێۺۇن گۇدێياب تالێح - ڸێمالازداصا رۈخۇن خۇطێيێلا. 658. Бищун кIудияб гъалатI – хьулкъотIийила. ۶۵۸. بێۺۇن گۇدێياب غالاط - ڮۇلقۈطێيێلا. 659. Бищун кIудияб гIакъиллъи гIадатлъиялълъул тIиндайила букIунеб. ۶۵۹. بێۺۇن گۇدێياب عاقێلڸێ عاداتڸێياڷۇل طێندايێلا بۇگۇنېب. 660. Бищун кIудияб мунагь – эбел-инссул адаб гьабунгутIи. ۶۶۰. بێۺۇن گۇدێياب مۇناه - ئېبېل- ئێنصۇل اداب هابۇنڬۇطێ. 661. Бищун кIудияб талихI гьечIолъи – духъ гIенеккуларел лъимал лIугьин. ۶۶۱. بێۺۇن گۇدێياب تالێح هېڃۈڸێ - دۇڅ عېنېڭۇلارېل ڸێمال ڶۇهێن. 662. Бищун лебалаб ярагъ – къо ккедал кодоб бугеб ярагъ. ۶۶۲. بێۺۇن لېبالاب ياراغ - قۈ ڭېدال كۈدۈب بۇڬېب ياراغ. 663. Бищун лълъикIаб калам – кваназе рачIаян аби. ۶۶۳. بێۺۇن ڷێگاب كالام - كوانازې راڃايان ابێ. 664. «Бищун лълъикIав багьадур» – кьалде ккечIев Майиндур. ۶۶۴. "بێۺۇن ڷێگاو باهادۇر" - ڨالدې ڭېڃېو مايێندۇر. 665. – Бищун лълъикIав щивила? – Дие лълъикIлъи гьабурав. ۶۶۵. - بێۺۇن ڷێگاو ۺێوێلا؟ - دێيې ڷێگڸێ هابۇراو. 666. Бищун лълъикIалълъа хъирщарай, хъахIазулIа йищарай – бищун квешай ятарай. ۶۶۶. بێۺۇن ڷێگاڷا څێرۺاراي، څاحازۇڶا يێۺاراي - بێۺۇن كوېشاي ياتاراي. 667. Бищун ххадув ккарассе – хераб гIакдал тIеренчехь. ۶۶۷. بێۺۇن خادۇو ڭاراصې - ځېراب عاكدال طېرېنچېڮ. 668. Бищун ххалатаб жо – мацIцI, бищун чIухIараб жо – хIелеко. ۶۶۸. بێۺۇن خالاتاب جۈ - ماڞ، بێۺۇن ڃۇحاراب جۈ - حېلېكۈ. 669. Бищун ххатIа гIемерав чи – бищун калам гIемерав чи. ۶۶۹. بێۺۇن خاطا عېمېراو چێ - بێۺۇن كالام عېمېراو چێ. 670. Бищун ххирияб ххазина – яхI-намусила. ۶۷۰. بێۺۇن خێرێياب خازێنا - ياح - نامۇسێلا. 671. Бищун хIикматал хIаял гIумруялълъулги къисматалълъулгийила рукIунел. ۶۷۱. بێۺۇن حێكماتال حايال عۇمرۇياڷۇلڬێ قێسماتاڷۇلڬێيێلا. 672. Бищунго баркала гьечIеб хIалтIи – гьоркьохъанлъийила. ۶۷۲. بێۺۇنڬۈ باركالا هېڃېب حالطێ - هۈرڨۈڅانڸێيێلا. 673. Бищунго бахIарчияв чи – ханассда ццевеги битIараб бицун кIалъазе кIварав чи. ۶۷۳. بێۺۇنڬۈ باحارچێياو چێ - خاناصدا ڛېوېڬێ بێطاراب بێښۇن گاڸازې گواراو چێ. 674. – Бищунго бечедав чи щив кколев? – Сахлъи бугев чи. – Гьессдассаги бечедав чи щив кколев? – Кверда махшел бугев чи. ۶۷۴. - بێۺۇنڬۈ بېچېداو چێ ۺێو ڭۈلېو؟ - ساځڸێ بۇڬېو چێ. - هېصداصاڬێ بېچېداو چێ ۺێو ڭۈلېو؟ - كوېردا ماخۺېل بۇڬېو. 675. Бищунго бигьаяб хIалтIийила хIама квегъиги кIвекьмахх чарххида кквейги. ۶۷۵. بێۺۇنڬۈ بێهاياب حالطێيێلا حاما كوېغێڬێ، گوېڨماخ چارخێدا ڭوېيڬێ 676. Бищунго бухIизабулеб цIцIал жамагIаталълъулила. ۶۷۶. بێۺۇنڬۈ بۇحێزابۇلېب ڞال جاماعاتاڷۇلێلا. 677. Бищунго гьуинаб жо – макьу, бищунго кьогIаб жо – бокьулареб жо. ۶۷۷. بێۺۇنڬۈ هۇئێناب جۈ - ماڨۇ، بێۺۇنڬۈ ڨۈعاب جۈ - بۈڨۇلارېب جۈ. 678. Бищунго гьуинаб хIухьел – лъимадул хIухьел, бищунго берцинаб калам – лъимадул калам. ۶۷۸. بێۺۇنڬۈ هۇئێناب حۇڮېل - ڸێمادۇل حێڮېل، بێۺۇنڬۈ بېرښێناب كالام - ڸێمادۇل كالام. 679. Бищунго гIакъилав чи – бищунго гIадатав чи. ۶۷۹. بێۺۇنڬۈ عاقێلاو چێ - بێۺۇنڬۈ عاداتاو چێ. 680. Бищунго гIакъилавги – гIадан, бищунго гIадалавги – гIадан. ۶۸۰. بێۺۇنڬۈ عاقێلاوڬێ - عادان، بێۺۇنڬۈ عادالاوڬێ - عادان. 681. Бищунго гIемер хIетIе тункулеб гамачI – жагьиллъийила. ۶۸۱. بێۺۇنڬۈ عېمېر حېطې تۇنكۇلېب ڬاماڃ - جاهێلڸێيێلا. 682. Бищунго квешав гьудул – бечелъидал мун цIунулев, мискинлъидал мун реххун толев чи. ۶۸۲. بێۺۇنڬۈ كوېشاو هۇدۇل - بېچېڸێدال مۇن ڝۇنۇلېو، مێسكێنڸێدال مۇن رېخۇن تۈلېو چێ. 683. Бищунго квешав чи – хварав чи какулев чи. ۶۸۳. بێۺۇنڬۈ كوېشاو چێ - ځواراو چێ كاكۇلېو چێ. 684. Бищунго кутакав чи – жиндирго ццин къвинабизе кIолев чи. ۶۸۴. بێۺۇنڬۈ كۇتاكاو چێ - جێندێرڬۈ ڛێن قوێنابێزې گۈلېو چێ. 685. Бищунго къабихIаб жо – живго жинццаго вецци, бищунго къадараб жо – жиндиего бокьулареб жо чияе гьаби. ۶۸۵. بێۺۇنڬۈ قابێحاب جۈ - جێوڬۈ جێنڛاڬۈ وېڛێ، بێۺۇنڬۈ قاداراب جۈ - جێندێيېڬۈ بۈڨۇلارېب جۈ چێيايې هابێ. 686. Бищунго кьарияб жо – рии, бищунго бечедаб жо – хасалихълъи. ۶۸۶. بێۺۇنڬۈ ڨارێياب جۈ - رێئێ، بێۺۇنڬۈ بېچېداب جۈ - خاسالێڅڸێ 687. Бищунго лълъикIав чи – балъголъи цIунулев чи. ۶۸۷. بێۺۇنڬۈ ڷێگاو چێ - باڸڬۈڸێ ڝۇنۇلېو چێ. 688. Бищунго лълъикIав чи – битIаралда битIарабилан, тIекъалда тIекъабилан абизе кIолев чи. ۶۸۸. بێۺۇنڬۈ ڷێگاو چێ - بێطارالدا بێطارابێلان، طېقالدا طېقابێلان ابێزې گۈلېو چێ. 689. Бищунго лълъикIав чи – хъизан-рукъ разияв чи. ۶۸۹. بێۺۇنڬۈ ڷێگاو چێ - څێزان- رۇق رازێياو چێ. 690. Бищунго лълъикIал ахихъаби – ракги лълъимги. ۶۹۰. بێۺۇنڬۈ ڷێگال اځێڅابێ - راكڬێ ڷێمڬێ. 691. Бищунго рахIатаб мехх бугилан абурабила царацца, дида бахIриги бихьулареб, бахIриялда дунги бихьулареб мехх. ۶۹۱. بێۺۇنڬۈ راحاتاب مېخ بۇڬێلان ابۇرابێلا ښاراڛا، دێدا باحرێڬێ بێڮۇلارېب، باحرێيالدا دۇنڬێ بێڮۇلارېب مېخ. 692. Бищунго рахIатаб мехх – гIадамазулI лълъикI вугеб мехх. ۵۹۲. بێۺۇنڬۈ راحاتاب مېخ - عادامازۇڶ ڷێگ وۇڬېب مېخ. 693. Бищунго рикIкIадаб сапаралълъ унев чи – ункъабго бокIон битIарав гьудул валагьизе унев чи. ۶۹۳. بێۺۇنڬۈ رێڴاداب سافاراڷ ئۇنېو چێ - ئۇنقابڬۈ بۈگۈن بێطاراو هۇدۇل والاهێزې ئۇنېو چێ. 694. Бищунго рукъалълъул хIал чIчIужуялда лъала, бищунго чIчIужуялълъул хIал россассда лъала. ۶۹۴. بێۺۇنڬۈ رۇقاڷۇل حال ڄۇجۇيالدا ڸالا، بێۺۇنڬۈ ڄۇجۇياڷۇل حال رۈصاصدا ڸالا. 695. Бищунго талихI бугев чи – гIакълу бугев чи, бищунго талихI къарав чи – ахIмакъав чи. ۶۹۵. بێۺۇنڬۈ تالێح بۇڬېو چێ - عاقلۇ بۇڬېو چێ، بێۺۇنڬۈ تالێح قاراو چێ - احماقاو چێ. 696. Бищунго тIагIамаб квен – цадахъ квараб квен. ۶۹۶. بێۺۇنڬۈ طاعاماب كوېن - ښاداڅ كواراب كوېن. 697. Бищунго ххалатаб жо мацIцIила, бищунго ххеххаб жо ракIила. ۶۹۷. بێۺۇنڬۈ خالاتاب جۈ ماڞێلا، بێۺۇنڬۈ خېخاب جۈ راگێلا. 698. Бищунго хIалалаб квен – гьоболгун цадахъ квараб квен, бищунго хIалалаб хIалтIи – хIила гьечIеб даран. ۶۹۸. بێۺۇنڬۈ حالالاب كوېن - هۈبۈلڬۇن ښاداڅ كواراب كوېن، بێۺۇنڬۈ حالالاب حالطێ - حێلا هېڃېب داران. 699. Бищун хIалихьатаб хIайван хIамайила, бищун къадараб пихъ куракила, бищун къадарав чи ваццассул йикIарай чIчIужу ячарав чийила. ۶۹۹. بێۺۇن حالێڮاتاب حايوان حامايێلا، بێۺۇن قاداراب فێڅ كۇراكێلا، بێۺۇن قاداراو چێ واڛاصۇل يێگاراي ڄۇجۇ ياچاراو چێيێلا. НекIо ханзабазул гIадат букIун буго щиб-щибниги рахъалълъ цоцазул хIалал рихьулеб. Цо нухалълъ ххунздерил ханасс хьиндалазул ханассде битIун буго гьадинаб ругьел: “Дуцца дие битIе дур вилаяталда бугеб бищун къадараб хIайваналдаги лъун, бищун къадарав чиги ххадув тIамун, бищун къадараб пихъ”. Хьиндалазул ханасс витIун вачIун вуго куракул чIагьалги хIамида лъун, хварав ваццассул йикIарай чIчIужу ячарав чи. نېگۈ خانزابازۇل عادات بۇگۇن بۇڬۈ ۺێب- ۺێبنێڬێ راڅاڷ ښۈښازۇل حالال رێڮۇلېب. ښۈ نۇځاڷ خۇنزدېرێل خاناص ڮێندالازۇل خاناصدې بێطۇن بۇڬۈ هادێناب رۇهېل: "دۇڛا دێيې بێطې دۇر وێلاياتالدا بۇڬېب بێۺۇن قاداراب حايوانالداڬێ ڸۇن، بێۺۇن قاداراو چێڬێ خادۇو طامۇن، بێۺۇن قاداراب فێڅ". ڮێندالازۇل خاناص وێطۇن واڃۇن وۇڬۈ كۇراكۇل ڃاهالڬێ حامێدا ڸۇن، ځواراو واڛاصۇل يێگاراي ڄۇجۇ ياچاراو چێ. 700. Бищунго цIакъавилан тарав вас къадарав лIугьаравила, къадаравилан тарав лълъикIав лIугьаравила. ۷۰۰. بێۺۇنڬ ۈ ڝاقاوێلان تاراو واس قاداراو ڶۇهاراوێلا، قاداراوێلان تاراو ڷێگاو ڶۇهاراوێلا. 701. Бищунго чияссе захIматаб жо – живго жиндаго вичIчIизеги жиндир балъголъи чиядасса бахчизеги. ۷۰۱. بێۺۇنڬۈ چێياصې زاحماتاب جۈ - جێوڬۈ جێنداڬۈ وێڄێزېڬێ جێندێر باڸڬۈڸێ چێياداصا باځچێزېڬێ. 702. Бищунго чIухIараб жоги – хIелеко, бищунго яхI бугеб жоги – хIелеко. ۷۰۲. بێۺۇنڬۈ ڃۇحاراب جۈڬێ - حېلېكۈ، بێۺۇنڬۈ ياح بۇڬېب جۈڬێ - حېلېكۈ. 703. Бо балагьун кванарав, бо балагьун вилълъулев. ۷۰۳. بۈ بالاهۇن كواناراو، بۈ بالاهۇن وێڷۇلېو. 704. Бобихх. ۷۰۴. بۈبێخ 705. Богол рагI – ризаб жо. ۷۰۵. بۈڬۈل راع - رێزاب جۈ. 706. Богун вагъарав ххеххго къола, гIемер вагъулев дагьавги ххеххго къола. ۷۰۶. بۈڬۇن واغاراو خېخڬۈ قۈلا، عېمېر واغۇلېو داهاوڬێ خېخڬۈ قۈلا. 707. БогIое вагьарав, гIатIае ворлIарав. ۷۰۷. بۈعۈيې واغاراو، عاطايې وۈرڶاراو. 708. БогIол агIа гьабурай, гIатIал мама гьабурай. ۷۰۸. بۈعۈل اعا هابۇراي، عاطال ماما هابۇراي. 709. БогIол мугьгIан цояссе вокьани, гьалил мугьгIан цогияссеги вокьулев. ۷۰۹. بۈعۈل مۇهعان ښۈياصې وۈڨانێ، هالێل مۇهعان ښۈڬێياصېڬێ وۈڨۇلېو. 710. БогIол цIураб царгъидеги багеги цIцIер. ۷۱۰. بۈعۈل ڝۇراب ښارغێدېڬێ باڬېڬێ ڞېر. 711. БогIол рокьи букIунеб, кьовул божи букIунеб. ۷۱۱. بۈعۈل رۈڨێ بۇگۇنېب، ڨۈوۇل بۈجێ بۇگۇنېب. 712. БогIоллъиялълъул парччахI – ролI, яваналълъул парччахI – рахь. ۷۱۲. بۈعۈلڸێياڷۇل فارڿاح - رۈڶ، ياواناڷۇل فارڿاح - راڮ. 713. БогIоцца меххтарав вигьунарев, чIагIдацца меххтарав вигьунев. ۷۱۳. بۈعۈڛا مېختاراو وێـهۇنارېو، ڃاعداڛا مېختاراو وێـهۇنېو. 714. Боде бачIинчIеб россдаде бачIунгеги, россдаде бачIинчIеб рукъалде бачIунгеги. ۷۱۴. بۈدې باڃێنڃېب رۈصدادې باڃۇنڬېڬێ، رۈصدادې باڃێنڃېب رۇقالدې باڃۇنڬېڬێ. 715. Бодул ургъел – Шамхалассе, дадил ургъел – гIоркь ккурассе. ۷۱۵. بۈدۇل ئۇرغېل - شامخالاصې، دادێل ئۇرغېل - عۈرڨ ڭۇراصې. 716. БодулI гIабдал камуларев. ۷۱۶. بۈدۇڶ عابدال كامۇلارېو. 717. – Божа, божа, къоролай, дурго къвачIаги ххинин. – Божиларо, гьабигьан, хIурул цIураб магжида. ۷۱۷. - بۈجا، بۈجا، قۈرۈلاي، دۇرڬۈ قواڃاڬێ خێنێن. - بۈجێلارۈ، هابێهان، حۇرۇل ڝۇراب ماڬجێدا. 718. Божаравги хваги, щакдараравги хваги. ۷۱۸. بۈجاراوڬێ ځواڬێ، ۺاكداراراوڬێ ځواڬێ. 719. Божи бугеб магIардайила хIамил гIундул ххутIарал. ۷۱۹. بۈجێ بۇڬېب ماعاردايێلا حامێل عۇندۇل خۇطارال. 720. Божи гьечIеб рекъелалдасса хьул къотIараб кьал лълъикIаб. ۷۲۰. بۈجێ هېڃېب رېقېلالداصا ڮۇل قۈطاراب ڨال ڷێگاب. 721. Божилъиги гьудуллъиги – къураб бергьинегIан букIунеб жо. ۷۲۱. بۈجێڸێڬێ هۇدۇلڸێڬێ - قۇراب بېرهێنېعان بۇگۇنېب جۈ. 722. Божуда рекIкI гьабуге, батулареб бицунге. ۷۲۲. بۈجۇدا رېڴ هابۇڬې، باتۇلارېب بێښۇنڬې. 723. Божуда рекIкI гьабуге, гьерссиде реччеб тIоге. ۷۲۳. بۈجۇدا رېڴ هابۇڬې، هېرصێدې رېڿېب طۈڬې. 724. Боз босизе рес гьечIеб меххалълъ дарай босизе лIугьунге. ۷۲۴. بۈز بۈسێزې رېس هېڃېب مېخاڷ داراي بۈسێزې ڶۇهۇنڬې. 725. Бозида дарайдул рукъиги баге, дараялда бозил рукъиги баге. ۷۲۵. بۈزێدا دارايدۇل رۇقێڬێ باڬې، دارايالدا بۈزێل رۇقێڬێ باڬې. 726. Бокьа-бокьараб гьабунила хIамил гIундул ххалалъарал. ۷۲۶. بۈڨا- بۈڨاراب هابۇنێلا حامێل عۇندۇل خالاڸارال. 727. Бокьа-бокьарассе бокьараб щваги, диего йокьарай диеги щваги! ۷۲۷. بۈڨا- بۈڨاراصې بۈڨاراب ۺواڬێ، دێيېڬۈ يۈڨاراي دێيېڬێ ۺواڬێ. 728. Бокьалълъул мокъида гIанкIу къвакъвадун, хIелкицца гIегIеди жибго теларо. ۷۲۸. بۈڨاڷۇل مۈقێدا عانگۇ قواقوادۇن، حېلكێڛا عېعېدێ جێبڬۈ تېلارۈ. 729. Бокьани – гIагарлъе, гIечIони – рикIкIалъе. ۷۲۹. بۈڨانێ - عاڬارڸې، عېڃۈنێ - رێڴاڸې. 730. Бокьани квенги тезе кIолеб, бокьанщинаб гьабулеб бугони, щибго тезе кIолареб. ۷۳۰. بۈڨانێ كوېنڬێ تېزې گۈلېب، بۈڨانۺێناب هابۇلېب بۇڬۈنێ، ۺێبڬۈ تېزې گۈلارېب. 731. Бокьани лъаларебги кIоларебги жо букIунареб. ۷۳۱. بۈڨانێ ڸالارېبڬێ گۈلارېبڬێ جۈ بۇگۇنارېب. 732. Бокьани ццебе къотIун билълъинабила дуниял, бокьани ххадуб цIцIан бачIинабила. ۷۳۲. بۈڨانێ ڛېبې قۈطۇن بێڷێنابێلا دۇنێيال، بۈڨانێ خادۇب ڞان باڃێنابێلا. 733. Бокьани цIиркъги вугила дун, бокьани гIанкIкIги вугила. ۷۳۳. بۈڨانێ ڝێرقڬێ وۇڬێلا دۇن، بۈڨانێ عانڴــڬێ وۇڬێلا. 734. Бокьанщинаб лълъиейила щвараб, мурадалде щун щивила хварав. ۷۳۴. بۈڨانۺێناب ڷێيېيێلا ۺواراب، مۇرادالدې ۺۇن ۺێوێلا ځواراو. 735. Бокьараб гурони рагIуларебила. ۷۳۵. بۈڨاراب ڬۇرۈنێ راعۇلارېبێلا. 736. Бокьараб кьуру биххизе кIолебила рагIуда. ۷۳۶. بۈڨاراب ڨۇرۇ بێخێزې گۈلېبێلا راعۇدا. 737. Бокьараб щвечIони, щваралда ракI рази гьабе. ۷۳۷. بۈڨاراب ۺوېڃۈنێ، ۺوارالدا راگ رازێ هابې. 738. Бокьараб щинаб гьабуни, бокьулареб щинаб тIаде бачIунеб. ۷۳۸. بۈڨاراب ۺێناب هابۇنێ، بۈڨۇلارېب ۺێناب طادې باڃۇنېب. 739. Бокьарасс гьетIун бице, бокьарасс битIун бице, амма битIараб бице. ۷۳۹. بۈڨاراص هېطۇن بێښې، بۈڨاراص بێطۇن بێښې، اما بێطاراب بێښې. 740. Бокьизеяли гIемер жо бокьила, амма гIорхъиги лъазе ккола. ۷۴۰. بۈڨێزېيالێ عېمېر جۈ بۈڨێلا، اما عۈرڅێڬێ ڸازې ڭۈلا. 741. Бокьоб гIачIар гIадинан гIергIедулев вукIунев, ГIиялълъ цIцIелжо кинигин ээдулев вукIунев. ۷۴۱. بۈڨۈب عاڃار عادێنان عېرعېدۇلېو وۇگۇنېو، عێياڷ ڞېلجۈ كێنێڬێن ئېئېدۇلېو وۇگۇنېو. 742. Бокьобе гъечIеб гIи къватIибе бачIунареб. ۷۴۲. بۈڨۈبې غېڃېب عێ قواطێبې باڃۇنارېب. 743. Бокьосса къватIиве вачIун къориниве лIугьунге. ۷۴۳. بۈڨۈصا قواطێبې واڃۇن قۈرێنێوې ڶۇهۇنڬې. 744. Бокьулареб жоялълъе инсан гIинкъавги вукIуневила, беццавги вукIуневила. ۷۴۴. بۈڨۇلارېب جۈياڷې ئێنسان عێنقاوڬێ وۇگۇنېوێلا، بېڛاوڬێ وۇگۇنېوێلا. 745. Бокьуларого гьабулеб хIалтIи гIазабила, бокьун гьабулеб хIалтIи роххелила. ۷۴۵. بۈڨۇلارۈڬۈ هابۇلېب حالطێ عازابێلا، بۈڨۇن هابۇلېب حالطێ رۈخېلێلا. Нухлулассда хIалтIулел гIадамал рихьанила. Гьез кверзул гьаказ гьецIцIо баччулеб бугоанила. Цоясс къулизеги къулун расги бокьуларого цIцIалеб букIанила гьоко. КIиабилессул куц букIанила борхьазул цIураб гьоко цIцIалев чияссул гIадин. Лъабабилев цIакъ гъираялда хIалтIулев вукIанила, гьесс кечIгицин ахIулеб букIанила. Нухлуласс гьезда гьикъанила: - Нужецца щиб гьабулеб бугеб? - Дуда бихьуларогойищ бугеб? Гьоко цIцIалеб буго! – ян абунила ццидаххунаго цоясс. - Чадие гIоло хIалтIулев вуго, – ян абунила кIиабилесс. - КIалгIа балев вуго! КIалгIа! – ян абунила разиго лъабабилесс. نۇځلۇلاصدا حالطۇلېل عادامال رێڮانێلا. هېز كوېرزۇل هاكاز هېڞۈ باڿۇلېب بۇڬۈئانێلا. ښۈياص قۇلێزېڬێ قۇلۇن راسڬێ بۈڨۇلارۈڬۈ ڞالېب بۇگانێلا هۈكۈ. گێئابێلېصۇل كۇښ بۇگانێلا بۈرڮازۇل ڝۇراب هۈكۈ ڞالېو چێياصۇل عادێن. ڸابئابێلېو ڝاق غێرايالدا حالطۇلېو وۇگانێلا، هېص كېڃڬێښێن احۇلېب بۇگانێلا. نۇځلۇلاص هېزدا هێقانێلا: - نۇجېڛا ۺێب هابۇلېب بۇڬېب؟ - دۇدا بێڮۇلارۈڬۈيێۺ بۇڬېب؟ هۈكۈ ڞالېب بۇڬۈ. - يان ابۇنێلا ڛێداخۇناڬۈ ښۈياص. - چادێيې عۈلۈ حالطۇلېو وۇڬۈ، - يان ابۇنێلا گێئابێلېص. - گالعا بالېو وۇڬۈ، - يان ابۇنێلا رازێڬۈ ڸابئابێلېص. 746. Бокьулеб бакIалде нух къокъаб. ۷۴۶. بۈڨۇلېب باگالدې نۇځ قۈقاب. 747. Бокьулеб жоялълъе чагъана бокьараб хъвала, бокьулареб жоялълъе багьана бокьараб батула. ۷۴۷. بۈڨۇلېب جۈياڷې چاغانا بۈڨاراب څوالا، بۈڨۇلارېب جۈياڷې باهانا بۈڨاراب باتۇلا. 748. Бокьулеб жоялълъул гIунгутIи тIокIлъилъун бихьулебила; бокьулареб жоялълъул тIокIлъи гIунгутIилъун бихьулебила. ۷۴۸. بۈڨۇلېب جۈياڷۇل عۇنڬۇطێ طۈگڸێڸۇن بێڮۇلېبێلا، بۈڨۇلارېب جۈياڷۇل طۈگڸێ عۇنڬۇطێڸۇن بێڮۇلېبێلا. 749. Бокьун босани бакIаб гьирги тIутIлъулеб, бокьун гьечIони тIутIабги бакIлъулеб. ۷۴۹. بۈڨۇن بۈسانێ باگاب هێرڬێ طۇطڸۇلېب، بۈڨۇن هېڃۈنێ طۇطابڬێ باگڸۇلېب. 750. Бокьун босараб кьал бугин, кьурун хIехье, тамахав. ۷۵۰. بۈڨۇن بۈساراب ڨال بۇڬێن، ڨۇرۇن حېڮې، تاماځاو. 751. Бокьун гурони кьезе ккогеги, кьураб гурони квине ккогеги. ۷۵۱. بۈڨۇن ڬۇرۈنێ ڨېزې ڭۈڬېڬێ، ڨۇراب ڬۇرۈنێ كوێنې ڭۈڬېڬێ. 752. Бокьун гьабуни гьабизе кIолареб жо букIунареб. ۷۵۲. بۈڨۇن هابۇنێ هابێزې گۈلارېب جۈ بۇگۇنارېب. 753. Бокьун кваналарессда кванаян хIалги гьабуге, бокьун хIалтIуларев хIалтIизеги вачунге. ۷۵۳. بۈڨۇن كوانالارېصدا كوانايان حالڬێ هابۇڬې، بۈڨۇن حالطۇلارېو حالطێزېڬێ واچۇنڬې. 754. Бокьун квараб кваницца зарал гьабулареб. ۷۵۴. بۈڨۇن كواراب كوانێڛا زارال هابۇلارېب. 755. Бокьун кодобе босараб ишалълъул устар вахъунев. ۷۵۵. بۈڨۇن كۈدۈبې بۈساراب ئێشاڷۇل ئۇستار واڅۇنېو. 756. Бокьунищила хIамида хIучч бахъулеб. ۷۵۶. بۈڨۇنێۺێلا حامێدا حۇڿ باڅۇلېب. 757. БокIнида лъурав вугониги росс вукIун лълъикI, бусада лъурай йигониги лълъади йикIун лълъикI. ۷۵۷. بۈگنێدا ڸۇراو وۇڬۈنێڬێ رۈص وۇگۇن ڷێگ، بۇسادا ڸۇراي يێڬۈنێڬێ ڷادێ يێگۇن ڷێگ. 758. Бол бетIерассе мутIигIлъичIони, бодуе талихI кьолареб. ۷۵۸. بۈل بېطېراصې مۇطێعڸێڃۈنێ، بۈدۇيې تالێح ڨۈلارېب. 759. Бол ххабар бицарав бод вухIаги. ۷۵۹. بۈل خابار بێښاراو بۈد وۇحاڬێ. 760. БолI гIабдал камуларев. ۷۶۰. بۈڶ عابدال كامۇلارېو. 761. БолI хвайила, болI вахъайила. ۷۶۱. بۈڶ ځوايێلا، بۈڶ واڅايێلا. 762. Болъонида божун бокь хIорго ххутIарабила. ۷۶۲. بۈڸۈنێدا بۈجۇن بۈڨ حۈرڬۈ خۇطارابێلا. 763. Болъонида релълъа абе, гьудул гьудул вуго; Камалил Баширидасса берцинав вукIагIаги, тушман тушман вуго. ۷۶۳. بۈڸۈنێدا رېڷا ابې، هۇدۇل هۇدۇل وۇڬۈ، كامالێل باشێرێداصا بېرښێناو وۇگاعاڬێ، تۇشمان تۇشمان وۇڬۈ. 764. Болъонидаги кIодоян абейила. ۷۶۴. بۈڸۈنێداڬێ گۈدۈيان ابېيێلا. 765. Болъоние хIарщ камулареб. ۷۶۵. بۈڸۈنێيې حارۺ كامۇلارېب. 766. Болъонилгун гьудуллъи ккурав гьебгун цадахъ хIарщулI гевегахъдизеги кколевила. ۷۶۶. بۈڸۈنێلڬۇن هۇدۇلڸێ ڭۇراو ښاداڅ حارۺۇڶ ڬېوېڬاڅدێزېڬێ ڭۈلېوێلا. 767. Болъоницца хур кванан, хIамил гIундул чухIун (Боцца квараб гьалихур диде бецIизе ккараб). ۷۶۷. بۈڸۈنێڛا ځۇر كوانان، حامێل عۇندۇل چۇحۇن (بۈڛا كواراب هالێځۇر دێدې بېڝێزې ڭاراب). 768. Боржине ккани – варани, хIалтIизе ккани – хIинчIчI. ۷۶۸. بۈرجێنې ڭانێ - وارانێ، حالطێزې ڭانێ - حێنڄ. ВаранихIинчIчIалда абурабила боржайилан. Гьеб чIчIарабила жиб варани бугилан. Гьедин батани, хIалтIеян абурабила гьелда. Гьанже жиб хIинчIчI бугилан чIчIарабила гьеб. Гьаб кици реххула, щиб багьана батунги, хIалтIичIого чIчIезе гIамал гьабулев чияссде. وارانێحێنڄالدا ابۇرابێلا بۈرجايێلان. هېب ڄارابێلا جێب وارانێ بۇڬێلان. هېدێن باتانێ، حالطېيان ابۇرابێلا هېلدا. هانجې جێب حێنڄ بۇڬێلان ڄارابێلا هېب. هاب كێښێ رېخۇلا، ۺێب باهانا باتۇنڬێ، حالطێڃۈڬۈ ڄېزې عامال هابۇلېو چێياصدې. 769. Борта! – ян гьойда абун, гьа! – ян гIанкIкIида абун. ۷۶۹. بۈرتا - يان هۈيدا ابۇن، ها! - يان عانڴێدا ابۇن. 770. БортичIеб – гъотIода, гъараб – чIарбида. ۷۷۰. بۈرتێڃېب - غۈطۈدا، غاراب - ڃاربێدا. 771. Бортун унеб генуда гебегун унеб гIеч белъараб. ۷۷۱. بۈرتۇن ئۇنېب ڬېنۇدا ڬېبېڬۇن ئۇنېب عېچ بېڸاراب. 772. Борххалъуде вахун гIакIа ахIе, борххалъуде вахун мунго вихьизавуге. ۷۷۲. بۈرخاڸۇدې واځۇن عاگا احې، بۈرخاڸۇدې واځۇن مۇنڬۈ وێڮێزاوۇڬې. 773. Борххатаб магIарда гьури кколаро, берцинай ясалда гъвел камуларо. ۷۷۳. بۈرخاتاب ماعاردې هۇرێ ڭۈلارۈ، بېرښێناي ياسالدا غوېل كامۇلارۈ. 774. Борххатаб мегIер рикIкIадассанго бихьула, бахIарчияссул цIцIар кибего рагIула. ۷۷۴. بۈرخاتاب مېعېر رێڴاداصانڬۈ بێڮۇلا، باحارچێياصۇل ڞار كێبېڬۈ راعۇلا. 775. БорххатIа биччараб гьобо гIадинги вукIунге, тIехI бухараб гъвала гIадинги вукIунге. ۷۷۵. بۈرخاطا بێڿاراب هۈبۈ عادێنڬێ وۇگۇنڬې، طېح بۇځاراب غوالا عادێنڬێ وۇگۇنڬې. 776. БорххатIа биччараб гьобо гIадин. ۷۷۶. بۈرخاطا بێڿاراب هۈبۈ عادێن. 777. Борхьидасса рорчIула, мацIцIидасса рорчIуларо. ۷۷۷. بۈرڮێداصا رۈرڃۇلا، ماڞێداصا رۈرڃۇلارۈ. 778. БорхьикартIинибе квер бегьуге. ۷۷۸. بۈرڮێگارطێنێبې كوېر بېهۇڬې. 779. Борхьил аздагьо гьабуге, гьалил михир гьабуге. ۷۷۹. بۈرڮێل ازداهۈ هابۇڬې، هالێل مێځێر هابۇڬې. 780. Борхьил бетIер аздагьо лIугьиналде чIчIинтIе. ۷۸۰. بۈرڮێل بېطېر ازداهۈ ڶۇهێنالدې ڄێنطې. 781. Борхьил ххечалдасса мацIцIихъанассул мацIцI квешаб. ۷۸۱. بۈرڮێل خېچالداصا ماڞێڅاناصۇل ماڞ كوېشاب. 782. Борхьилаб ххенон, ххарилаб бицун ۷۸۲. بۈرڮێلاب خېنۈن، خارێلاب بێښۇن. 783. Борхьихъего щурщудулевила мацIцIихъан, царахъего гаргадулевила мацIцIихъан. ۷۸۳. بۈرڮێڅېڬۈ ۺۇرۺۇدۇلېوێلا ماڞێڅان، ښاراڅېڬۈ ڬارڬادۇلېوێلا ماڞێڅان. 784. Борхьицца борхьида хIанчIулареб. ۷۸۴. بۈرڮێڛا بۈرڮێدا حانڃۇلارېب. 785. Босана – бергьана, бичана – къуна. ۷۸۵. بۈسانا - بېرهانا، بێچانا - قۇنا. 786. Босарав бечелъулев, бичарав мискинлъулев. ۷۸۶. بۈساراو بېچېڸۇلېو، بێچاراو مێسكێنڸۇلېو. 787. Босаралълъуб – босараб, батаралълъуб – батараб. ۷۸۷. بۈساراڷۇب - بۈساراب، باتاراڷۇب - باتاراب. 788. Босизе ккараб тарай, тезе ккараб босарай. ۷۸۸. بۈسێزې ڭاراب تاراي، تېزې ڭاراب بۈساراي. 789. Босизе чIухIуларел, щвезабизе чIухIулел. ۷۸۹. بۈسێزې ڃۇحۇلارېل، ۺوېزابێزې ڃۇحۇلېل. 790. Босизеги босе, кьезеги кIочон тоге. ۷۹۰. بۈسێزېڬێ بۈسې، ڨېزېڬێ گۈچۈن تۈڬې. 791. Босизеги лъай, кьезеги лъай. ۷۹۱. بۈسێزېڬێ ڸاي، ڨېزېڬێ ڸاي. 792. Босуларессда малълъуге, бичIчIуларессда бицунге. ۷۹۲. بۈسۇلارېصدا ماڷۇڬې، بێڄۇلارېصدا بێښۇنڬې. 793. Боснов вегун хвараб хвелги хвелищила. ۷۹۳. بۈسنۈو وېڬۇن ځواراب ځوېلڬێ ځوېلێۺێلا. 794. Боснор ккаразул хIурмат дагьаз гьабула. ۷۹۴. بۈسنۈر ڭارازۇل حۇرمات داهاز هابۇلا. 795. Босуларессда малълъуге, батуларелълъуб бахчуге. ۷۹۵. بۈسۇلارېصدا ماڷۇڬې، باتۇلارېڷۇب باځچۇڬې. 796. БотIил чIор гIадин унеб жоги – рагIийила, чIорил ххеч гIадин къалеб жоги – рагIийила. ۷۹۶. بۈطێل ڃۈر عادێن ئۇنېب جۈڬێ - راعێيێلا، ڃۈرێل خېچ عادێن قالېب جۈڬێ - راعێيێلا. 797. БотIрода лъезе тажалдасса гъоркь лъезе бакIго лълъикIила. ۷۹۷. بۈطرۈدا ڸېزې تاجالداصا غۈرڨ ڸېزې باگڬۈ ڷێگێلا. 798. БотIрода хъурайсин лъунилан гIабдал цIцIодорлъиларо. ۷۹۸. بۈطرۈدا څۇرايسێن ڸۇنێلان عابدال ڞۈدۈرڸێلارۈ. 799. БотIрода нацIцI кIотинегIан гьекъарав. ۷۹۹. بۈطرۈدا ناڞ گۈتێنېعان هېقاراو. 800. БотIроцца вихьизавун бажаруларесс тIогъроцца вихьизавизе жигар бахъулебила. ۸۰۰. بۈطرۈڛا وێڮێزاوۇن باجارۇلارېص طۈغرۈڛا وێڮێزاوێزې جێڬار باڅۇلېبێلا. 801. Бохх бекараб цIцIеялтIе рицIцIигъветI бегарабила. ۸۰۱. بۈخ بېكاراب ڞېيالطې رێڞێغوېط بېڬارابێلا. 802. Бохх тIамилилан чIчIужу, бохх гурони тIамиларилан росс. ۸۰۲. بۈخ طامێلێلان ڄۇجۇ، بۈخ ڬۇرۈنێ طامێلارێلان رۈص. 803. Боххдул хIадур рукIаго, чIчIел босунгутIи – чол гIайиб; чорххол иххтияр жиндихъго букIаго, къадру хвезе тей – чияссул гIайиб. ۸۰۳. بۈخدۇل حادۇر رۇگاڬۈ، ڄېل بۈسۇنڬۇطێ - چۈل عايێب؛ چۈرخۈل ئێختێيار جێندێڅڬۈ بۇگاڬۈ، قادرۇ ځوېزې تېي - چێياصۇل عايێب. 804. Бохъ ралагьун, чохъ ралагьунила рагъизе кколел. ۸۰۴. بۈڅ رالاهۇن، چۈڅ رالاهۇنێلا راغێزې ڭۈلېل. 805. БоцIцIи балагье – херлъилалде, лъай балагье – хвезегIан. ۸۰۵. بۈڞێ بالاهې - ځېرڸێلالدې، ڸاي بالاهې - ځوېزېعان. 806. БоцIцIи балагьуге, гьудул валагье. ۸۰۶. بۈڞێ بالاهۇڬې، هۇدۇل والاهې. 807. БоцIцIи балагьулаго, мунго вилизе вукIунге. ۸۰۷. بۈڞێ بالاهۇلاڬۈ، مۇنڬۈ وێلێزې وۇگۇنڬې. 808. БоцIцIи бахIарчияссул хIатIикь букIунеб жойила. ۸۰۸. بۈڞێ باحارچێياصۇل حاطێڨ بۇگۇنېب جۈيێلا. 809. БоцIцIи боцIцIуцца гьабулеб, гIарац гIарцуцца гьабулеб. ۸۰۹. بۈڞێ بۈڞۇڛا هابۇلېب، عاراښ عارښۇڛا هابۇلېب. 810. БоцIцIи бугев чийилан чи гурессе яс кьоге. ۸۱۰. بۈڞێ بۇڬېو چێيێلان چێ ڬۇرېصې ياس ڨۈڬې. 811. БоцIцIи гьабуни – яхIгьечI, гьабичIого тани – хIалихьат. ۸۱۱. بۈڞێ هابۇنێ - ياحهېڃ، هابێڃۈڬۈ تانێ - حالێڮات. 812. БоцIцIи гьечIеб хуралдассаги цIунаги, хур гьечIеб боцIцIиялдассаги цIунаги. ۸۱۲. بۈڞێ هېڃېب ځۇرالداصاڬێ ڝۇناڬێ، ځۇر هېڃېب بۈڞێيالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 813. БоцIцIи гIемерав гурев бечедав, гIамал лълъикIавин бечедав. ۸۱۳. بۈڞێ عېمېراو ڬۇرېو بېچېداو، عامال ڷێگاوێن بېچېداو. 814. БоцIцIи гIун хварав чи лIугьинчIевила. ۸۱۴. بۈڞێ عۇن ځواراو چێ ڶۇهێنڃېوێلا. 815. БоцIцIи киссаян абурав – гIассияв, рикъзи киссаян абурав – капурав. ۸۱۵. بۈڞێ كێصايان ابۇراو - عاصێياو، رێقزێ كێصايان ابۇراو - كافۇراو 816. БоцIцIи къваригIунеб лъабго къоялълъ: гIураб къоялълъги, гьобол вачIараб къоялълъги, хвараб къоялълъги. ۸۱۶. بۈڞێ قوارێعۇنېب ڸابڬۈ قۈياڷ: عۇراب قۈياڷـڬێ، هۈبۈل واڃاراب قۈياڷـڬێ، ځواراب قۈياڷـڬێ. 817. БоцIцIи кьун, боцIцIи босе. ۸۱۷. بۈڞێ ڨۇن، بۈڞێ بۈسې. 818. БоцIцIи кьун кьал босуге, кьурулI газа кьабуге. ۸۱۸. بۈڞێ ڨۇن ڨال بۈسۇڬې، ڨۇرۇڶ ڬازا ڨابۇڬې. 819. БоцIцIи-рикъзи чияе кьеги, чорххое сахлъи дие кьеги. ۸۱۹. بۈڞێ- رێقزێ چێيايې ڨېڬێ، چۈرخۈيې ساځڸێ دێيې ڨېڬێ. 820. БоцIцIи риххарав сахаватги вукIунарев, рухI риххарав багьадурги вукIунарев. ۸۲۰. بۈڞێ رێخاراو ساځاواتڬێ وۇگۇنارېو، رۇح رێخاراو باهادۇرڬێ وۇگۇنارېو. 821. БоцIцIи ххирияссе живго учузав. ۸۲۱. بۈڞێ خێرێياصې جێوڬۈ ئۇچۇزاو. 822. БоцIцIи хIалалаб кьеги. ۸۲۲. بۈڞێ حالالاب ڨېڬێ. 823. БоцIцIи цIцIикIкIаралдасса яс гIакълу цIцIикIкIарай лълъикIай. ۸۲۳. بۈڞێ ڞێڴارالداصا ياس عاقلۇ ڞێڴاراي ڷێگاي. 824. БоцIцIолIго вегарав рогьалилI вахъунев. ۸۲۴. بۈڞۈڶـڬۈ وېڬاراو رۈهالێڶ واڅۇنېو. 825. БоцIцIуда гьоркьове ккечIого чи лъаларев. ۸۲۵. بۈڞۇدا هۈرڨۈوې ڭېڃۈڬۈ چێ ڸالارېو. 826. БоцIцIуда къвал баларо, къаркъалаялда гурони. ۸۲۶. بۈڞۇدا قوال بالارۈ قارقالايالدا ڬۇرۈنێ. 827. БоцIцIудалъун гуккизеги вукIунге, кIолареб гьир черххалдаги баччизабуге. ۸۲۷. بۈڞۇداڸۇن ڬۇڭێزېڬێ وۇگۇنڬې، گۈلارېب هێر چېرخالداڬێ باڿێزابۇڬې. 828. БоцIцIудасса чIухIуге, чияр гьумер бухIуге. ۸۲۸. بۈڞۇداصا ڃۇحۇڬې، چێيار هۇمېر بۇحۇڬې. 829. БоцIцIуе гьабулеб лагълъиялдассанила гIадамазулI гIузраби рижулел. ۸۲۹. بۈڞۇيې هابۇلېب لاغڸێيالداصانێلا عادامازۇڶ عۇزرابێ رێجۇلېل. 830. БоцIцIуе гIей гьечIеб, хьулалълъе рагIа-ракьан гьечIеб. ۸۳۰. بۈڞۇيې عېي هېڃېب، ڮۇلاڷې راعا- راڨان هېڃېب. 831. БоцIцIул бечелъи чияе кьеги, чорххолI витIи дие кьеги. ۸۳۱. بۈڞۇل بېچېڸێ چێيايې ڨېڬێ، چۈرخۈڶ وێطێ دێيې ڨېڬێ. 832. БоцIцIул квешлъи – хIалакълъи, хIамил квешлъи – гIин дали. ۸۳۲. بۈڞۇل كوېشڸێ - حالاقڸێ، حامێل كوېشڸێ - عێن دالێ. 833. БоцIцIул хьон – рагIийила, гIакдал рахь – руссунила. ۸۳۳. بۈڞۇل ڮۈن - راعێيێلا، عاكدال راڮ - رۇصۇنێلا. 834. БоцIцIул хIисаб цIцIаге, хIара босе. ۸۳۴. بۈڞۇل حێساب ڞاڬې، حارا بۈسې. 835. БоцIцIухъ гIумру бичарав, чадихъ намус бичарав. ۸۳۵. بۈڞۇڅ عۇمرۇ بێچاراو، چادێڅ نامۇس بێچاراو. 836. БоцIцIуцца бер бахъулареб. ۸۳۶. بۈڞۇڛا بېر باڅۇلارېب. 837. БоцIцIуцца веццаруге, гIакълуялълъ веццаре. ۸۳۷. بۈڞۇڛا وېڛارۇڬې، عاقلۇياڷ وېڛارې. 838. БоцIцIуцца меххтарав вигьунаревила, гьакълицца меххтарав вигьуневила. ۸۳۸. بۈڞۇڛا مېختاراو وێهۇنارېوێلا، هاقلێڛا مېختاراو وێهۇنېوێلا. 839. Бубае чехь биччарав, чияр чурпа ххирияв. ۸۳۹. بۈبايې چېڮ بێڿاراو، چێيار چۇرفا خێرێياو. 840. Бугеб гурони, гьечIеб кьолареб. ۸۴۰. بۈڬېب ڬۇرۈنێ، هېڃېب ڨۈلارېب. 841. Бугеб гурони кьезе кколареб, кьураб гурони квине кколареб. ۸۴۱. بۈڬېب ڬۇرۈنێ ڨېزې ڭۈلارېب، ڨۇراب ڬۇرۈنێ كوێنې ڭۈلارېب. 842. Бугеб гурони ххулжиниб лъоларебила. ۸۴۲. بۈڬېب ڬۇرۈنێ خۇلجێنێب ڸۈلارېبێلا. 843. Бугеб гьечIолъарай, гьечIеб буголъарай. ۸۴۳. بۈڬېب هېڃۈڸاراي، هېڃېب بۇڬۈڸاراي. 844. Бугеб кьвагьараб кьалда лълъикIаб, бугеб кьураб гьоболассе лълъикIаб. ۸۴۴. بۈڬېب ڨواهاراب ڨالدا ڷێگاب، بۇڬېب ڨۇراب هۈبۈلاصې ڷێگاب. 845. Бугеб кьечIони дунги хваги, кьураб квинчIони мунги хваги. ۸۴۵. بۈڬېب ڨېڃۈنێ دۇنڬێ ځواڬێ، كوێنڃۈنێ مۇنڬێ ځواڬێ. 846. Бугеб меххалълъ – гьайт, гьечIеб меххалълъ – вай. ۸۴۶. بۈڬېب مېخاڷ - هايت، هېڃېب مېخاڷ - واي. 847. Бугеб меххалълъ – гьойхъего, гьечIеб меххалълъ – бацIихъего. ۸۴۷. بۈڬېب مېخاڷ - هۈيڅېڬۈ، هېڃېب مېخاڷ - باڝێڅېڬۈ. 848. Бугеб тIехх – гьечIеб нах. ۸۴۸. بۈڬېب طېخ - هېڃېب ناځ. 849. Бугелда баракат лъеги. ۸۴۹. بۈڬېلدا باراكات ڸېڬێ. 850. Бугелда гIей гьабе. ۸۵۰. بۈڬېلدا عېي هابې. 851. Бугелда разияв – бечедав, чияде хьулав – мискинав. ۸۵۱. بۈڬېالد رازێياو - بېچېداو، چێيادې ڮۇلاو - مێسكێناو. 852. Бугелда ракI рази гьабе, гьечIелде хьулхьудуге. ۸۵۲. بۈڬېلدا راگ رازێ هابې، هېڃېلدې ڮۇلڮۇدۇڬې. 853. Бугелда ракI рази гьабе, гьоболассда рекъон хьваде. ۸۵۳. بۈڬېلدا راگ رازێ هابې، هۈبۈلاصدا رېقۈن ڮوادې. 854. Бугелълъул къимат гьабуларел ххадур гIодизе кколелила. ۸۵۴. بۈڬېڷۇل قێمات هابۇلارېل خادۇر عۈدێزې ڭۈلېلێلا. 855. Бугесс боцIцIи, гьечIесс налъийила лъималазе ирсалълъе толеб жо. ۸۵۵. بۈڬېص بۈڞێ، هېڃېص ناڸێيێلا ڸێمالازې ئێرساڷې تۈلېب جۈ. 856. Бугессда бугеб абунила Мала Нассрудин гIадамазда риххарав. ۸۵۶. بۈڬېصدا بۇڬېب ابۇنێلا مالا ناصرۇدێن عادامازدا رێخاراو. 857. Буго тIимугъ хIулараб, босиларо дур рагIи. ۸۵۷. بۇڬۈ طێمۇغ حۇلاراب، بۈسێلارۈ دۇر راعێ. 858. Буголъани кьола, кьаралъани тIинкIула. ۸۵۸. بۇڬۈڸانێ ڨۈلا، ڨاراڸانێ طێنگۇلا. 859. Буголъи баккарулеб, гьечIолъи бахчарулеб. ۸۵۹. بۇڬۈڸێ باڭارۇلېب، هېڃۈڸێ باځچارۇلېب. 860. Буголъиялълъул гохI – яхIалълъул захIмат, гьечIолъиялълъул кIкIал – кIкIвахIалълъул рахIат. ۸۶۰. بۇڬۈڸێياڷۇل ڬۈح - ياحاڷۇل زاحمات، هېڃۈڸێياڷۇل ڭال - ڴواحاڷۇل راحات. 861. Бугони – гьойхъего, гьечIони – бацIихъего. ۸۶۱. بۇڬۈنێ - هۈيڅېڬۈ، هېڃۈنێ - باڝێڅېڬۈ. 862. Бугони щарги чIвала, щванани чиги чIвала. ۸۶۲. بۇڬۈنێ ۺارڬێ ڃوالا، ۺوانێڬێ چێڬێ ڃوالا. 863. Бугъа кIанцIизе кватIани гIака кIанцIулебила. ۸۶۴. بۇغا گانڝێزې كواطانێ عاكا گانڝۇلېبێلا. 864. Бугъагун багъун гъвала гъвалдаде бахинаро, лъаргIибе ун цIиркъ ва оц цIцIар босун буссинаро. ۸۶۴. بۇغاڬۇن باغۇن غوالا غوالدادې باځێنارۈ، ڸارعێبې ئۇن ڝێرق وا ئۈښ ڞار بۈسۇن بۇصێنارۈ. 865. Бугъагун бан гъвала билълъунаро, оцгун бан гIака рекъоларо. ۸۶۵. بۇغاڬۇن بان غوالا بێڷۇنارۈ، ئۈښڬۇن بان عاكا رېقۈلارۈ. 866. Бугъие бугъа камулареб, чияссе чи камуларев. ۸۶۶. بۇغێيې بۇغا كامۇلارېب، چێياصې چێ كامۇلارېو. Авар гIурул рагIалда, бецIцIал гъарцIцIалълъ къайиги чIван, гъарачилъи гьабулев вукIаравила Квешав Къади. Гьесс нухлулазде ахIулеб букIун буго: “Воре, Квешав Къади вачIунев вуго! ГIодоб лъе кодоб бугеб къайи-къоно!” ХIинкъарал нухлулал, гIодоб къайиги лъун, унел рукIун руго. Цо нухалълъ гьелго рагIабаздалъун гьасс хIинкъи кьун буго цо нухлулассе. - Дудаги рагIун ватила Квешав Хъвата! Гьев Квешав Къадил лълъикIав Къади гьавила дицца! Бихьинчи ватани, вачIа ццеве! – ян ахIанила нухлуласс. ХIинкъанила хъачагъ гьедигIан бахIарчияв нухлулассукьа. ВахъинчIила гьев гъарцIцIалълъа къватIиве. - Бугъие бугъа камулареблъи бичIчIун батила дуда! – ян гьессдеги ахIун, нухлулав жиндирго нухда анила. اوار عۇرۇل راعالدا، بېڞال غارڞاڷ قايێڬێ ڃوان، غاراچێڸێ هابۇلېو وۇگاراوێلا كوېشاو قادێ. هېص نۇځلۇلازدې احۇلېب بۇگۇن بۇڬۈ: "وۈرې، كوېشاو قادێ واڃۇنېو وۇڬۈ. عۈدۈب ڸې كۈدۈب بۇڬېب قايێ- قۈنۈ." حێنقارال نۇځلۇلال، عۈدۈب قايێڬێ ڸۇن، ئۇنېل رۇگۇن رۇڬۈ. ښۈ نۇځاڷ هېلڬۈ راعابازداڸۇن هاص حێنقێ ڨۇن بۇڬۈ ښۈ نۇځلۇلاصې. - دۇداڬێ راعۇن واتێلا كوېشاو څواتا. هېو كوېشاو قادێل ڷێگاو قادێ هاوێلا دێڛا. بێڮێنچێ واتانێ، واڃا ڛېوې، - يان احانێلا نۇځلۇلاص. حێنقانێلا څاچاغ هېدێعان باحارچێياو نۇځلۇلاصۇڨا. واڅێنڃێلا هېو غارڞاڷا قواطێوې. - بۇغێيې بۇغا كامۇلارېبڸێ بێڄۇن باتێلا دۇدا، - يان هېصدېڬێ احۇن، نۇځلۇلاو جێندێرڬۈ نۇځدا انێلا. 867. Бугъил лълъаралдасса цIуне, чол малалдасса цIуне, квешав чияссул кинабго рахъалдасса цIуне. ۸۶۷. بۇغێل ڷارالداصا ڝۇنې، چۈل مالالداصا ڝۇنې، كوېشاو چێياصۇل كێنابڬۈ راڅالداصا ڝۇنې. 868. Бугъил ракI лъураб тIехI бараб бече. ۸۶۸. بۇغێل راگ ڸۇراب طېح باراب بېچې. 869. Бугъицца абурабила гIонкIкIол бадиб бугеб щинаб тIатIийилан. ۸۶۹. بۇغێڛا ابۇرابێلا عۈنڴۈل بادێب بۇڬېب ۺێناب طاطێيێلان. 870. Бугьараб мегIералдассаги цIунаги, чIчIужугIаданалълъул бахIарчилъиялдассаги цIунаги. ۸۷۰. بۇهاراب مېعېرالداصا ڝۇناڬێ، ڄۇجۇعاداناڷۇل باحارچێڸێيالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 871. Бугьтан лъей гIайиб батани, бугьтан лъеледухъ хьвадиги гIайиб буго. ۸۷۱. بۇهتان ڸېي عايێب باتانێ، بۇهتان ڸېلېدۇڅ ڮوادێڬێ عايێب بۇڬۈ. 872. Бугьтан ритIухълъулареб, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. ۸۷۲. بۇهتان رێطۇڅڸۇلارېب، هېرېصێ طاتێنڃۈڬۈ خۇطۇلارېب. 873. БугIа бекьана, неха бижана! ۸۷۳. بۇعا بېڨانا، نېځا بێجانا. 874. БугIа бугони, гьобо камиларо, вас вугони, чIчIужу камиларо. ۸۷۴. بۇعا بۇڬۈنێ، هۈبۈ كامێلارۈ، واس وۇڬۈنێ، ڄۇجۇ كامێلارۈ. 875. БугIа хвараб хур бижугеги, чIахъен хварав вас лIугьунгеги (бугIа хвараб чагIа лIугьунгеги, чIахъен хварав вас лIугьунгеги). ۸۷۵. بۇعا ځواراب ځۇر بێجۇڬېڬێ، ڃاڅېن ځواراو واس ڶۇهۇنڬېڬێ (بۇعا ځواراب چاعا ڶۇهۇنڬېڬێ، ڃاڅېن ځواراو واس ڶۇهۇنڬېڬێ). 876. БугIа хIурулI бекье, ролI хIарщулI бекье. ۸۷۶. بۇعا حۇرۇڶ بېڨې، رۈڶ حارۺۇڶ بېڨې. 877. Будунзаби, дибирзаби – дунялалълъул сихIирзаби. ۸۷۷. بۇدۇنزابێ، دێبێرزابێ - دۇنيالاڷۇل سێحێرزابێ. 878. Букараралълъубе квер ххеххаб, ракI щваралълъубе хIетI ххеххаб. ۸۷۸. بۇكاراراڷۇبې كوېر خېخاب، راگ ۺواراڷۇبې حېط خېخاب. 879. – Букъарав щив? – ЛIутIарав хвад! ۸۷۹. - بۇقاراو ۺێو؟ - ڶۇتاراو ځواد. 880. Букъизе гIедегIана – гIагал къокъаб лIугьана. ۸۸۰. بۇقێزې عېدېعانا - عاڬال قۈقاب ڶۇهانا. 881. БукIана – ана, хвана – лIугIана. ۸۸۱. بۇگانا - انا، ځوانا - ڶۇعانا. 882. БукIаниги кIваричIоанила хасел, их бачIарабго нахъе ине лъалебани. ۸۸۲. بۇگانێڬێ گوارێڃۈئانێلا خاسېل، ئێځ باڃارابڬۈ ناڅې ئێنې ڸالېبانێ. 883. БукIараб квеш, ккараб лълъикI. ۸۸۳. بۇگاراب كوېش، ڭاراب ڷێگ. 884. БукIараб лълъикI, ккараб квеш! ۸۸۴. بۇگاراب ڷێگ، ڭاراب كوېش. 885. БукIаралдасса бугеб лълъикIаб. ۸۸۵. بۇگارالداصا بۇڬېب ڷێگاب. 886. БукIаралълъул бицун, веццаруге, жакъа бугелълъул бице. ۸۸۶. بۇگاراڷۇل بێښۇن، وېڛارۇڬې، جاقا بۇڬېڷۇل بێښې. 887. БукIинарилан ккарабги букIине бегьулеб, бачIинарилан ккарабги бачIине бегьулеб. ۸۸۷. بۇگێنارێلان ڭارابڬێ بۇگێنې بېهۇلېب، باڃێنارێلان ڭارابڬێ باڃێنې بېهۇلېب. 888. Буртинадул гIощтIоцца гIурул хоно бекулареб. ۸۸۸. بۇرتێنادۇل عۈۺطۈڛا عۇرۇل ځۈنۈ بېكۇلارېب. 889. Буртинадул ххвалчацца рохьоб гъветI къотIиларо, накIкIил цIулал квартIицца гIурул хоно бекиларо. ۸۸۹. بۇرتێنادۇل خواچاڛا رۈڮۈب غوېط قۈطێلارۈ، ناڴێل ڝۇلال كوارطێڛا عۇرۇل ځۈنۈ بېكێلارۈ. 890. БурулI чIагIаги чIвавулI квасги квешав россассда бихьуларебила. ۸۹۰. بۇرۇڶ ڃاعاڬێ ڃواوۇڶ كواسڬێ كوېشاو رۈصاصدا بێڮۇلارېبێلا. 891. Бусада гIодобе биччараб хIетIе сабаблъунги кколебила росс-лълъадиялда гьоркьоб дагIба. ۸۹۱. بۇسادا عۈدۈبې بێڿاراب حېطې سابابڸۇنڬێ ڭۈلېبێلا رۈص- ڷادێيالدا هۈرڨۈب داعبا. 892. БусалI гуребила макьу къотIулеб. ۸۹۲. بۇساڶ ڬۇرېبێلا ماڨۇ قۈطۇلېب. 893. Бусен цIилъани, ракI цIилъулеб. ۸۹۳. بۇسېن ڝێڸانێ، راگ ڝێڸۇلېب. 894. Буссурбабаз кваназе капуразеги бижагийила. ۸۹۴. بۇصۇرباباز كوانازې كافۇرازېڬێ بێجاڬێيێلا. Гьаб буссурбанлъи-капурлъиялълъул бицунеб кици гуро. Буссурбабиги капурзабиги Аллагьасс хьихьулелълъул. Буссурбабазул хур хвани, капурзабазул тIокIлъарабгIаги щвелилан. هاب بۇصۇربانڸێ- كافۇرڸێياڷۇل بێښۇنېب كێښێ ڬۇرۈ. بۇصۇربابێڬێ كافۇرزابێڬێ الاهاص ڮێڮۇلېڷۇل. بۇصۇربابازۇل ځۇر ځوانێ، كافۇرزابازۇل طۈگڸارابعاڬێ ۺوېلێلان. 895. Буссурбанассе кумек гурев, капурассе зарал гурев. ۸۹۵. بۇصۇرباناصې كۇمېك ڬۇرېو، كافۇراصې زارال ڬۇرېو. 896. Буссурбанлъун как гурев, капуравлъун хъанч гурев. ۸۹۶. بۇصۇربانڸۇن كاك ڬۇرېو، كافۇراوڸۇن څانچ ڬۇرېو. 897. Буххун махх гуреб, биххун хханжар гуреб. ۸۹۷. بۇخۇن ماخ ڬۇرېب، بێخۇن خانجار ڬۇرېب. 898. Буххун маххуе гурев, бацIун ххонжрое гурев. ۸۹۸. بۇخۇن ماخۇيې ڬۇرېو، باڝۇن خۈنجرۈيې ڬۇرېو. 899. Буххун хIамил чу лIугьунареб, чурун болъон бацIцIалъулареб. ۸۹۹. بۇخۇن حامێل چۇ ڶۇهۇنارېب، چۇرۇن بۈڸۈن باڞاڸۇلارېب. 900. Бухъулаго квараб къвали – корохъго тIагIараб мугь. ۹۰۰. بۇڅۇلاڬۈ كواراب قوالێ - كۈرۈڅڬۈ طاعاراب مۇه. 901. Бухьаралълъуссайила рухьен тIолеб. ۹۰۱. بۇڮاراڷۇصايـێلا رۇڮـېن طۈلېب. 902. Бухьун багъизабулеб гьой гIадин. ۹۰۲. بۇڮۇن باغێزابۇلېب هۈي عادێن. 903. Бухьун гамущ чIчIолареб, галан лъун гIор чIчIолареб. ۹۰۳. بۇڮۇن ڬامۇۺ ڄۈلارېب، ڬالان ڸۇن عۈر ڄۈلارېب. 904. Бухьун хIамил рачIчI чIчIолареб. ۹۰۴. بۇڮۇن حامێل راڄ ڄۈلارېب. 905. БухIараб бакълъиги бакъвараб хьонлъиги (росс-лълъадуде). ۹۰۵. بۇحاراب باقڸێڬێ بافواراب ڮۈنڸێڬێ (رۈص- ڷادۇدې). 906. БухIараб кьечIони, бокьараб щолареб. ۹۰۶. بۇحاراب ڨېڃۈنێ، بۈڨاراب ۺۈلارېب. 907. БухIараб цIцIорозабулебги – кIал, цIцIорораб хинлъизабулебги – кIал. ۹۰۷. بۇحاراب ڞۈرۈزابۇلېبڬێ - گال، ڞۈرۈراب ځێنڸێزابۇلېبڬێ - گال. 908. БухIаралълъуссайила къехь тIолеб. ۹۰۸. بۇحاراڷۇصايـێلا قېڮ طۈلېب. 909. БухIаяб кIиго рагIи, кIалдиссан боржун араб, кIинусго месед кьунги нахъе босизе кIолареб. ۹۰۹. بۇحاياب گێڬۈ راعێ، گالدێصان بۈرجۇن اراب، گێنۇسڬۈ مېسېد ڨۇنڬێ ناڅې بۈسێزې گۈلارېب. 910. БухIилаго кванаге, квандеги пударуге. ۹۱۰. بۇحێلاڬۈ كواناڬې، كواندېڬێ فۇدارۇڬې. 911. БухIизе кули гурев, кваназе мархьу гурев. ۹۱۱. بۇحێزې كۇلێ ڬۇرېو، كوانازې مارڮۇ ڬۇرېو. 912. БухIун гIадат билълъараб цIул, къотIун гIадат билълъараб нус. ۹۱۲. بۇحۇن عادات بێڷاراب ڝۇل، قۈطۇن عادات بێڷاراب نۇس. 913. БухIун лълъецца гIатI буцарай, гIетIун лълъелIе ххинкIал рарай. ۹۱۳. بۇحۇن ڷېڛا عاط بۇښاراي، عېطۇن ڷېڶې خێنگال راراي. 914. Буцун кьураб гIечIого, кIалдибги лъелищ? ۹۱۴. بۇښۇن ڨۇراب عېڃۈڬۈ، گالدێبڬێ ڸېلێۺ؟ 915. БуцIцIа кIал! БуцIцIа кIал! БуцIцIинчIони, борта, зар! ۹۱۵. بۇڞا گال، بۇڞا گال، بۇڞێنڃۈنێ، بۈرتا زار. 916. БуцIцIун чIчIараб кIалалълъе – кIиго бутIа. ۹۱۶. بۇڞۇن ڄاراب گالاڷې - گێڬۈ بۇطا.