Н n На бокьарассе – на, никIкI бокьарассе – никIкI. na boparaSe - na, niJ - boparaSe - niJ. На лълъикIаб ссунтIур ххалатаб, гIака лълъикIаб гьанарачIчI ххалатаб. na :ijab SunTur {alatab, faka :ijab hanaraZ {alatab. На тIогьода чIчIола, тIутI къеда чIчIола. na Tohoda Zola, TuT qeda Zola. На – тIогьоде, тIутI – гъоссоде. na - Tohode, TuT - voSode. Нагагь жиб хванани, гIадамал лълъиццадай къосинарилаян ургъел чIванила хераб щайтIаналда. МахIги ургъел чIвагейин, мун хвани, гьел къосинаризе желкьал ругелъулан абурабила гьелълъул россасс. nagah $ib [wanani, fadamal :iCaday qosinarilayan urvel zwanila [erab &ayTanalda. ma\gi urvel zwageyin, mun [wani, hel qosinari#e $elpal ruge;ulan aburabila he:ul roSaS. Нагагь ккелеб лъаларилан, лъабго хьит гьабизабурабила. nagah Keleb ;alarilan, ;abgo %it habi#aburabila. Нагагьаб балагьалдассаги цIунаги, заман щвечIеб хвелалдассаги цIунаги. nagahab balahaldaSagi `unagi, #aman &wezeb [welaldaSagi `unagi. Наги тIутIги цадахъ хIалтIуларел. nagi TuTgi cada] \alTularel. Нагизил къватIал руччун рукIаго, роцIцIаде божи лъоге. nagi#il qwaTal ruXun rujago, ro~ade bo$i ;oge. НагIадалаялълъул бетIер чIахъаги! nafadalaya:ul beTer za]agi! Надиршагьассул боял кутакал, чабхъенал гьаризе магIарулал цIакъал. nadir^ahaSul boyal kutakal, xab]enal hari#e mafarulal `aqal. Наиб аралълъуссан нукарги ине кколевила. naib ara:uSan nukargi ine Kolewila. ГIарахъмегIер къотIун, цо росулIе берталIе унел рукIанила наибги гьессул нукарги. Наиб ригь арав чи вукIанила, нукарин абуни гIолохъанчи вукIанила. Анила къоги, щванила сордоги. fara]mefer qoTun, co rosu/e berta/e unel rujanila naibgi heSul nukargi. naib rih araw xi wujanila, nukarin abuni folo]anxi wujanila. anila qogi, &wanila sordogi. Ццеве-ццеве наибги, ххаду-ххадув нукарги вукIанила. Цо заманалдассан гьал цо хIоринире кканила. Чанго гали лълъелIан тIамун ххадуб, наибасс абунила. Cewe-Cewe naibgi, {adu-{aduw nukargi wujanila. co #amanaldaSan hal co \orinire Kanila. xango gali :e/an Tamun {adub, naibaS abunila. - Я вацц, дунни канлъи бихьичIого, ккун ватилин хIориниве. ГIолохъанав мунгIаги кин гьаниве ккарав? - ua waC, dunni kan;i bi%izogo, Kun watilin \oriniwe. folo]anaw munfagi kin haniwe Karaw? Нукарасс абунила, Наиб аралълъуссан нукарги ине ккола! – ян. nukaraS abunila, naib ara:uSan nukargi ine Kola! - yan. Найицца тIегь кванала, ТIотIоцца гъвесс кванала. ГъоссолI букIун тIотIоцца ТIогьолI бугеб наялде, Дун лъаларищ, гьвел роццан, Рогьо къабихIаб бала. nayiCa Teh kwanala, ToToCa vweS kwanala. voSo/ bujun ToToCa Toho/ bugeb nayalde, dun ;alari&, hwel roCan, roho qabi\ab bala. Кицилъун лIугьарал гьал мухъал руго пасихIлъиялълъул цIцIар арав Инххосса ГIалихIажияссул. Гьесс гьал рагIаби абун руго, кIал квешай мадугьалалълъ, рогьоги бан, цIакъго жив инжит гьавураб меххалълъ. НаккдалI баххчун варани тIубаларо. naKda/ ba{xun warani Tubalaro. НаккдалI каржин къинлъарабила, ххарилI борохь къинлъарабила. naKda/ kar$in qin;arabila, {ari/ boro% qin;arabila. Накку гьечIеб гьороре къадакаби унаро, гIатI-тIехх гьечIеб къвачIиде гIункIкIаз къассд гьабуларо. naKu hezeb horore qadakabi unaro, faT-Te{ hezeb qwazide funJa# qaSd habularo. Накку хъирщун, мугь бищун, Наккдагьороб букIаго, ТIил речIчIун, бохх бекана, Жул речIчIун, бер бахъана. naKu ]ir&un, muh bi&un, naKdahorob bujago, Til reZun, bo{ bekana, $ul reZun, ber ba]ana. Наку щвараб меххалълъ щибго кьурдула. naku &warab me{a: &ibgo purdula. НакIкI гьечIого цIцIад балареб, цIцIорол гIор щвечIого хур бачIунареб. naJ hezogo ~ad balareb, ~orol for &wezogo [ur bazunareb. НакIкIаз тIанчIи риччани, кьерхен ххалалъулеб. naJa# Tanzi riXani, per[en {ala;uleb. НакIкIал тIад тIупараб кьурул гIус гIадин. naJal Tad Tu_arab purul fus fadin. НакIкIигъотIода пихъ бижуларо. naJivoToda _i] bi$ularo. НакIкIикартIиниссан бакъ баккиларо, къарумассдассан жо баккиларо. naJikarTiniSan baq baKilaro, qarumaSdaSan $o baKilaro. НакIкIицца цIцIадги бакI бихьун гурони кьолареб, бакъул канлъиги киназего бащад щолареб. naJiCa ~adgi baj bi%un guroni polareb, baqul kan;igi kina#ego ba&ad &olareb. Налъи бецIичIого доб дунялалде аравги, кIудияб мунагьги гьабун арав чийила. na;i be`izogo dob dunyalalde arawgi, judiyab munahgi habun araw xiyila. Налъи бугев къурав, къо бугев бергьарав. na;i bugew quraw, qo bugew berharaw. Налъи бугелълъубе кьезе кIоларев, кьвагьи бугелълъуве ине кIоларев. na;i buge:ube pe#e jolarew, pwahi buge:uwe ine jolarew. Налъи гьабизе бигьаяб жо бугоан, бецIизе кколеб къо бачIунаребани. na;i habi#e bihayab $o bugoan, be`i#e Koleb qo bazunarebani. Налъи гьабуна – гьудуллъи хвана. na;i habuna - hudul;i [wana. Налъи гьечIев чи – бечедав чи, дагIба-къецц гьечIеб рукъ – рагьараб алжан. na;i hezew xi - bexedaw xi, dafba-qeC hezeb ruq - raharab al$an. Налъи тIубан хварав алжаналълъуве реххулевила. na;i Tiban [waraw al$ana:uwe re{ulewila. Налъи холареб, би бакъвалареб. na;i [olareb, bi baqwalareb. Налъуе босулареб рагIи, гIадан божулареб гIумру. na;uye bosulareb rafi, fadan bo$ulareb fumru. Налъукье ккарав эмен васассеги вокьуларев. na;upe Karaw emen wasaSegi wopularew. Налъул берцинлъи бецIийила. na;ul bercin;i be`iyila. Налъул хIуби бекулареб. na;ul \ubi bekulareb. Налъуцца чи бечелъуларев, бичалълъ рукъ ццебетIолареб. na;uCa xi bexe;ularew, bixa: ruq CebeTolareb. Намус билизегIан бетIер ками лълъикI. namus bili#efan beTer kami :ij. Намус бичани, мун чи вукIунарев, чилъи хвани, дур багьа букIунареб. namus bixani, mun xi wujunarew, xi;i [wani, dur baha bujunareb. Намус гьечIеб черххалдассаги цIунаги, чи божулареб гIумруялдассаги цIунаги. namus hezeb xer{aldaSagi `unagi, xi bo$ulareb fumruyaldaSagi `unagi. Намусалда хъубаб тIанкI лъезе тоге, нахъе бацIцIине захIмалъула. namusalda ]ubab Tanj ;e#e toge, na]e ba~ine #a\ma;ula. Намусалълъе нугI хIажалъуларебила. namusa:e nuf \a$a;ularebila. Намусалълъул лагълъунги напсалълъул хханлъунги вукIине ккола бихьинчи. namusa:ul lav;ungi na_sa:ul {an;ungi wujine Kola bi%inxi. 44. Намусги цIунани, черххги цIунани, чияр ракI релълъараб къо бачIунареб. namusgi `unani, xer{gi `unani, xiyar raj re:arab qo bazunareb. 45. Напакъа ххараб сордо – ххинкIал чIахIияб сордо. na_aqa {arab sordo - {injal za\iyab sordo. 46. Насибалдасса ратIалъиларо, гIажалалдасса ххвассарлъиларо. nasibaldaSa raTa;ilaro, fa$alaldaSa {waSar;ilaro. 47. Насслу гьечIев эмен – гьан гьечIеб ракьа. naSlu hezew emen - han hezeb rapa. 48. Нах гIемерлъунилан, карщ холареб. na[ femer;unilan, kar& [olareb. 49. Нах дараялда бахунге, къохьода бахе, ссадакъа бечедазе кьоге, мискинзабазе кье. na[ darayalda ba[unge, qo%oda ba[e, Sadaqa bexeda#e poge, miskin#aba#e pe. 50. Нах кваниги – хIажатххана, хIан кваниги – хIажатххана. na[ kwanigi - \a$at{ana, \an kwanigi - \a$at{ana. 51. Нах тIад кколеб, риди гъоркь кколеб. na[ Tad Koleb, ridi vorp Koleb. 52. Нахуда букIараб гьой чуруде ккани, чури хIехьолеб, чуруда букIараб гьой нахуде ккани, нах хIехьолареб. na[uda bujarab hoy xurude Kani, xuri \e%oleb, xuruda bujarab hoy na[ude Kani, na[ \e%olareb. 53. НахулI букIараб гел лълъелI чIчIарабила, лълъелI букIараб гел нахулI чIчIечIебила. na[u/ bujarab gel :e/ Zarabila, :e/ bujarab gel na[u/ Zezebila. 54. НахулIе квер биччарай, квасулIе бохх биччарай. na[u/e kwer biXaray, kwasu/e bo{ biXaray. 55. Нахъ буссун дудаго речIчIулеб чIор реххуге. na] buSun dudago reZuleb zor re{uge. 56. Нахъа букIунеб куйдасса кодоб бугеб гIечго лълъикI. na]a bujuneb kuydaSa kodob bugeb fexgo :ij. 57. Нахъа мунго рекIекълъулеб рагIи бицунге. na]a mungo rejeq;uleb rafi bicunge. 58. Нахъа ххутIараб боцIцIи бацIицца чIвалеб. na]a {uTarab bo~i ba`iCa zwaleb. 59. Нахъарукъалда рахал гьечIев (рагIи жаниб лъезе кIоларев чи). na]aruqalda ra[al hezew (rafi $anib ;e#e jolarew). 60. Нахъассан кIалъалев чи камуларев, чорокаб мацIцI камулареб. na]aSan ja;alew xi kamularew, xorokab ma~ kamulareb. 61. Нахъассан чухъа ккурассул чухъил квенчIчIел дуццаги ккве. na]aSan xu]a KuraSul xu]il kwenZel duCagi Kwe. 62. Нахъе бахъа, мискинлъи, диеги бакI биччаян абурабила чахъдацца. na]e ba]a miskin;i, diyegi baj biXayan aburabila xa]daCa. ВукIун вуго цо мискинчи. Гьессул рукъалълъул ункъабго бокIонги ккун букIун буго мискинлъиялълъ. Гьесс босун буго цо чахъу. Цо заманалдассан чахъдацца абун буго бокIон ккун чIчIараб мискинлъиялда. wujun wugo co miskinxi. heSul ruqa:ul unqabgo bojongi Kun bujun bugo miskin;iya:. heS bosun bugo co xa]u. co #amanaldaSan xa]daCa abun bugo bojon Kun Zarab miskin;iyalda. - Нахъе бахъа гьенисса, гьеб бакI дие дунго гIодоб чIчIезе къваригIун буго, – ян. Мискинлъи къватIибе ун буго. Цоги бокIоналде унги, чахъдацца абун буго, жиндир тIанчIиеги бакI теян. Нахъеги жиндирго нухиялълъе, ххадубги тIанчIил нухиялълъе цо-цоккун бокIналги рахъулаго, гьелълъ мискинлъи киссаго нахъе гъун буго. - na]e ba]a heniSa, heb baj diye dungo fodob Ze#e qwarifun bugo, - yan. miskin;i qwaTibe un bugo. cogi bojonalde ungi, xa]daCa abun bugo, $indir Tanziyegi baj teyan. na]egi $indirgo nu[iya:e, {adubgi Tanzil nu[iya:e co-coKun bojnalgi ra]ulago, he: miskin;i kiSago na]e vun bugo. 63. Нахъе валагьун, гьури биччай, ццеве валагьун, гьорчо биччай. na]e walahun, huri biXay, Cewe walahun, horxo biXay. 64. Нахъе лъуна – батана, бичун ана – камуна. na]e ;una - batana, bixun ana - kamuna. 65. Нахъе лъураб жо лъималазегIаги батулеб. na]e ;urab $o ;imala#efagi batuleb. 66. Нахъе нух къокъаб букIунебила. na]e nu[ qoqab bujunebila. 67. Нахъе тараб квен катицца унеб. na]e tarab kwen katiCa uneb. 68. Нахъе тараб порччое гьобол лълъикIав вачIунев. na]e tarab _orXoye hobol :ijaw wazunew. 69. Нахъе цIцIодорлъизе бихьараб батагиян абурабила царацца бацIида. na]e ~odor;i#e bi%arab batagiyan aburabila caraCa ba`ida. 70. Нахъеги рагьизе кколеб рагьу бекиледухъ къаге. na]egi rahi#e Koleb rahu bekiledu] qage. 71. Нахъеккей – нич. na]eKey - nix. 72. Нахъияссул хIетI ххеххаб, тушманассул квер ххеххаб. na]iyaSul \eT {e{ab, tu^manaSul kwer {e{ab. 73. Нахърател гьечIого, гьабураб дунял – бухъулаго квараб къвали. na]ratel hezogo, haburab dunyal - bu]ulago kwarab qwali. 74. Нахърател лъимал гIиссин рукIаго гьабе. na]ratel ;imal fiSin rujago habe. 75. НацIцI чIвазе зар къваригIунареб. na~ zwa#e #ar qwarifunareb. 76. НацIцIал гъана, тIигьа бана. na~al vana, Tiha bana. 77. НацIцIида ццин бахъун, цIцIаха цIадае реххулареб. na~ida Cin ba]un, ~a[a `adaye re{ulareb. 78. НацIцIие квешезе цIцIаха бухIарабила. na~iye kwe^e#e ~a[a bu\arabila. 79. НацIцIие хIалае хIанкIич бахъараб. na~iye \alaye \anjix ba]arab. 80. НацIцIицца къо гуккараб, къвалуцца бо гуккараб. na~iCa qo guKarab, qwaluCa bo guKarab. 81. Наял рагъила – гьоцIцIо тIагIина, гIадамал рагъила – рукъ тIеренлъила. nayal ravila - ho~o Tafina, fadamal ravila - ruq Teren;ila. 82. Некьида некь бижулеб, мичIчIида мичIчI бижулеб. nepida nep bi$uleb, miZida miZ bi$uleb. 83. НекIо лъимадасса лъимаде бихьулеб букIарабила бадибчIвай, гьанже бадисса бадибе бихьулеб бугила. nejo ;imadaSa ;imade bi%uleb bujarabila badibzway, han$e badiSa badibe bidibe bi%uleb bugila. 84. НекIссияб гIумру анищ, гьанжессеб гIакълу анищ! (НекIссиял сонал анищ, жакъассеб гIакълу анищ!) nejSiyab fumru ani&, han$eSeb faqlu ani&! (nejSiyal sonal ani&, $aqaSeb faqlu ani&!) 85. НекIссияб сон гуро, сонссияб къо гуро. nejSiyab son guro, sonSiyab qo guro. 86. НекIссияб сонги букIунареб, сонссияб къоги букIунареб. nejSiyab songi bujunareb, sonSiyab qogi bujunareb. 87. Нечарав хIажиясс хIеж борххулареб. nexaraw \a$iyaS \e$ bor{ulareb. 88. Нечарассе хIетI кьурав, хIинкъарассе ракI кьурав. nexaraSe \eT puraw, \inqaraSe raj puraw. 89. Нечоларищин мун, гьедигIан цIакъ бади-бадиссан баккун букIинеян абурабила къадкида. Нечани жиндие чед щоларилан абурабила къадкицца. nexolari&in mun, hedifan `aq badi-badiSan baKun bujineyan aburabila qadkiCa. nexani $indiye xed &olarilan aburabila qadkiCa. 90. Нигат бихьун гIамалила, гIамал бихьун жазайила. nigat bi%un famalila, famal bi%un $a#ayila. 91. НигIматазул бетIер-чед, чилъиялълъул бетIер – намус. nifmata#ul beTer-xed, xi;iya:ul beTer - namus. 92. НигIматазул кIулги – мацIцI, балагьазул кIулги – мацIцI. nifamata#ul julgi - ma~, balaha#ul julgi - ma~. 93. «Нижецца бекьана!» – ян абурабила хур бекьулелълъул оцол лIаратIа рещтIараб тIотIоцца. «ni$eCa bepana!» - yan aburabila [ur bepule:ul ocol /araTa re&Tarab ToToCa. 94. Низам гьечIеб бодуе рагъда талихI кьолареб. ni#am hezeb boduye ravda tali\ polareb. 95. НилI кьижаниги, мегъ кьижулареб. ni/ pi$anigi, mev pi$ulareb. 96. НилI кьижидалила царгъинире гIункIкIал раккулел. ni/ pi$idalila carvinire funJal raKulel. 97. «НилI кIиялго ращалъизе, цо анцIго шагьиги тIаде жубай», – ян гьарарабила мискинав вехьасс мегIер-гIалаххго цIураб гIи бугев бечедав чияссда (...мусру босизе камураб 10 шагьи). «ni/ jiyalgo ra&a;i#e, co an`go ^ahigi Tade $ubay», - yan hararabila miskinaw we%aS mefer-fala{go `urab fi bugew bexedaw xiyaSda (...musru bosi#e kamurab 10 ^ahi). 98. НилI рокьуларезда бугIа рихаги. ni/ ropulare#da bufa ri[agi. 99. НилI рокьулел гьурмахъ ралагьулел, рокьуларел ратIлихъ ралагьулел. ni/ ropulel hurma] ralahulel, ropularel raTli] ralahulel. 100. НилI рокьулелги нилIее бокьухъе ххутIаги, нилI рокьуларелги нилIее бокьухъе ххутIаги. ni/ ropulelgi ni/eye bopu]e {uTagi, ni/ ropularelgi ni/eye bopu]e {uTagi. 101. НилI хъурмидасса хIинкъулел ратани, хъумур нилIедасса нусцIцIул хIинкъулеб. ni/ ]urmidaSa \inqulel ratani, ]umur ni/edaSa nus~ul \inquleb. 102. НилI чиялълъуре ани, нилIер хIал чияда лъала, чи нилIеде вачIани, гьессул хIал нилIеда лъала. ni/ xiya:ure ani, ni/er \al xiyada ;ala, xi ni/ede wazani, heSul \al ni/eda ;ala. 103. «НилIги магIарда гIала къинлъун гьарурал чагIи гурелълъулхха», - ян абурабила гIандиссесс. «ni/gi mafarda fala qin;un harural xafi gure:ul{a» - yan aburabila fandiSeS. 104. НилIго нилIехъангойилан абулебила гIатIаххинкIазги. ni/go ni/e]angoyilan abulebila faTa{inja#. 105. НилIго рижараб бакI – ссверун алжан, бакьулI хIеж. ni/go ri$arab baj - Swerun al$an, bapu/ \e$. 106. НилIго херлъаниги, ракI бахIарго букIунебила. ni/go [er;anigi, raj ba\argo bujunebila. 107. НилIеда бихьичIеб беццассда бихьун батулебила, нилIеда рагIичIеб гIинкъассда рагIун батулебила. ni/eda bi%izeb beCaSda bi%un batulebila, ni/eda rafizeb finqaSda rafun batulebila. 108. НилIеда гьикъун гуребила талихIги балагьги бачIунеб. ni/eda hiqun gurebila tali\gi balahgi bazuneb. 109. НилIеда лъалелдасса лъалареб гIемер букIунебила. ni/eda ;aleldaSa ;alareb femer bujunebila. 110. НилIеда лълъикI бихьараб балагьалълъе батула, квешабилан ккарабги лълъикIлъиялде буссуна. ni/eda :ij bi%arab balaha:e batula, kwe^abilan Karabgi :ij;iyalde buSuna. 111. НилIеда ракь кIочани, ракьалда нилIги кIочонел. ni/eda rap joxani, rapalda ni/gi joxonel. 112. НилIеда сон рекъечIони, соналда нилI рекъезе ккола. ni/eda son reqezoni, sonalda ni/ reqe#e Kola. 113. НилIедего цIцIачIеб цIцIахдацца нилI ххинлъуларел ni/edego ~azeb ~a[daCa ni/ {in;ularel. 114. НилIедасса бечедаб бакIалде ригьин гьабиялдасса, гьорода бадире ралагьун, кIущи лълъикIаб. ni/edaSa bexedab bajalde rihin habiyaldaSa, horoda badire ralahun, ju&i :ijab. 115. НилIедасса къварилъиялда вугев чиго ватиладаян гьикъарабила, гамаги гъанкъун, цо хъорщода ххутIарав васасс инссуда. НилIедасса къварилъиялда вугин чIчIужуялълъул рокъов вугев россилан абурабила инссуцца. ni/edaSa qwari;iyalda wugew xigo watiladayan hiqarabila, gamagi vanqun, co ]or&oda {uTaraw wasaS inSuda. ni/edaSa qwari;iyalda wugin Zu$uya:ul roqow wugew roSilan aburabila inSuCa. 116. НилIее бокьараб гуребила букIунеб, Аллагьасс хъварабила. ni/eye boparab gurebila bujuneb, allahaS ]warabila. 117. НилIее гьалулареб хьагиниб гьвел бетIер белъа абе. ni/eye halulareb %aginib hwel beTer be;a abe. 118. НилIее зарал гьечIони, инсан Аллагьасс вижахъе къабул гьавизе кколевила. ni/eye #aral hezoni, insan allahaS wi$a]e qabul hawi#e Kolewila. 119. НилIее кIал кьолев, чияе ракI кьолев гьудулассдасса цIунаги. ni/eye jal polew, xiyaye raj polew hudulaSdaSa `unagi. 120. НилIее пуй гуреб, гьорой хьвай гуреб. ni/eye _uy gureb, horoy %way gureb. 121. НилIее хъвараб чияда бихьулареб. ni/eye ]warab xiyada bi%ulareb. 122. НилIее чед гурев, чияе гурга гурев. ni/eye xed gurew, xiyaye gurew. 123. НилIеего тараб – месед, течIого бицараб – гIарац. ni/eyego tarab - mesed, tezogo bicarab - farac. 124. НилIер балагьалдасса чи цIунаги, чияр балагьалдасса нилI цIунаги. ni/er balahaldaSa xi `unagi, xiyar balahaldaSa ni/ `unagi. 125. НилIер бихьун, чи кантIугеги, чияр бихьун, нилI кантIаги. ni/er bi%un, xi kanTugegi, xiyar bi%un, ni/ kanTagi. 126. НилIер вугони – цIцIодор, чияр вугони – гIабдал. ni/er wugoni - ~odor, xiyar wugoni - fabdal. 127. НилIер гIайиб чияда лъалеб, чияр гIайиб нилIеда лъалеб. ni/er fayib xiyada ;aleb, xiyar fayib ni/eda ;aleb. 128. НилIер гIодизегIан, эбел чияр гIоди лълъикIаб. ni/er fodi#efan, ebel xiyar fodi :ijab. 129. НилIер къвачIицца кквечIеб чияр таргьицца кколареб. ni/er qwaziCa Kwezeb xiyar tarhiCa Kolareb. 130. НилIер кIалалълъ кквечIеб чияр кIутIбуз кколареб. ni/er jala: Kwezeb xiyar juTbu# Kolareb. 131. НилIер лъимер – гъветI, лъимадул лъимер – пихъ. ni/er ;imer - vweT, ;imadul ;imer - _i]. 132. НилIер хъахIба чияда лъалей, чияр хъахIба нилIеда лъалей (НилIер хъахIба - чияда, чияр хъахIба - нилIеда). ni/er ]a\ba xiyada ;aley, xiyar ]a\ba ni/eda ;aley (ni/er ]a\ba - xiyada, xiyar ]a\ba - ni/eda) 133. НилIер хIалтIудасса Аллагьассул къоял гIемерал. ni/er \alTudaSa allahaSul qoyal femeral. 134. НилIер чехь унтун букIин чияда лъалареб. ni/er xe% untun bujin xiyada ;alareb. 135. НилIер чехьги бугилан, чияр тIеххги бугилан, чохьол чIоло бичуге. ni/er xe%gi bugilan, xiyar Te{gi bugilan, xo%ol zolo bixuge. 136. НилIер чи хвей – тушманассе бертин. ni/er xi [wey - tu^manaSe bertin. 137. НилIер-чияр чи лъазе, чи чIвалареб кьал ккаги, кьолбол гьуинлъи лъазе, холареб унти чIваги. ni/er-xiyar xi ;a#e, xi zwalareb pal Kagi, polbol huin;i ;a#e, [olareb unti zwagi. 138. НилIерабго баххчун, чияраб гьурщун. ni/erabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 139. НилIерабго – чинква, чияраб – курак. ni/erabgo - xinkwa, xiyarab - kurak. 140. НилIерал чияда лъалел, чиярал нилIеда лъалел. ni/eral xiyada ;alel, xiyaral ni/eda ;alel. 141. НилIералго чинква гьарун, чиярал цIулакьо гьарун, хьвадугейила. ni/eralgo xinkwa harun, xiyaral `ulapo harun, %wadugeyila. 142. НилIерго бакI – алжан, чияр бакI – жужахI. ni/ergo baj - al$an, xiyar baj - $u$a\. 143. НилIерго васассул вас лIугьинчIони, нусалълъулги яс лIугьунарей. ni/ergo wasaSul was /unizoni, nusa:ulgi yas /uhunarey. 144. НилIерго вугониги, чияр анищан ккаравги вукIуневила чи. ni/ergo wugonigi, xiyar ani&an Karawgi wujunewila xi. 145. НилIерго гъоссодассанила нилIго хъущтIулел. ni/ergo voSodaSanila ni/go ]u&Tulel. 146. НилIерго квенги кванан, нилIерго ретIелги ретIун, чияр ургъалида рукIунгейила. ni/ergo kwengi kwanan, ni/ergo reTelgi reTun, xiyar urvalida rujungeyila. 147. НилIерго лаченалълъул чияр бакIалдасса бачIараб гъадилгIан къимат гьабуларебила. ni/ergo laxena:ul xiyar bajaldaSa bazarab vadilfan qimat habularebila. 148. НилIерго лъарацца чияр гIурул хъуй рагIизе толаребила (нилIерго лъарал гьаракь бугони, чияр гIурул гьаракь рагIулареб) ni/ergo ;araCa xiyar furul ]uy rafi#e tolarebila (ni/ergo ;aral harap bugoni, xiyar furul harap rafulareb. 149. НилIерго лъимал – “кIарчанал”, чияр лъимал – “гIадалал”. ni/ergo ;imal - "jarxamal", xiyar ;imal - "fadalal". 150. НилIерго лъималги ццере тун, чияразда малълъаруларел. ni/ergo ;imalgi Cere tun, xiyara#da ma:arularel. 151. НилIерго малъаз гIадин нилIер мугъ хъассулареб. ni/ergo ma;a# fadin ni/er muv ]aSulareb. 152. НилIерго рукъ гIадаб бакI гьечIеб, хъизамалде гIадаб рекIелгъей букIунареб. ni/ergo ruq fadab baj hezeb, ]i#amalde fadab rejelvey bujunareb. 153. НилIерго реццалълъ гIадин, чияр реццалълъ нилIее зарал гьабуларебила. ni/ergo reCa: fadin, xiyar reCa: ni/eye #aral habularebila. 154. НилIерго хъорщода чиниги тун, чияр горда бугеб щагIида баххиллъуге. ni/ergo ]or&oda xinigi tun, xiyar gorda bugeb &afida ba{il;uge. 155. НилIерго хьитинибе ккечIеб цIаялълъ хIетIе бухIуларо. ni/ergo %itinibe Kezeb `aya: \eTe bu\ularo. 156. НилIерго хIал нилIеда лъала, чияр хIал чияда лъала. ni/ergo \al ni/eda ;ala, xiyar \al xiyada ;ala. 157. НилIерго чарухъ чияр чакмаялдасса лълъикIаб. ni/ergo xaru] xiyar xakmayaldaSa :ijab. 158. НилIерго чи – чинкир, чияр чи – курак. ni/ergo xi - xinkir, xiyar xi - kurak. 159. НилIерго чияссда асскIове арав гIодулаго вачIуневила, чияда асскIове арав гIагIадулаго вачIуневила. ni/ergo xiyaSda aSjowe araw fodulago wazunewila, xiyada aSjowe araw fafadulago wazunewila. 160. НилIерго чияссда гIайиб чIвани, «лъаларо валагь», – ан абулебила. ni/ergo xiyaSda fayib zwani, «;alaro walah», - an abulebila. 161. НилIерго чияссул гIамал хераб оцол гIадаб букIунеб, чияр чияссул гIамал хIал кколареб басидул гIадаб букIунеб. ni/ergo xiyaSul famal [erab ocol fadab bujuneb, xiyar xiyaSul famal \al Kolareb basidul fadab bujuneb. 162. НилIерго чияссул хIалтIудасса хIал хьолареб, чияцца гьабулеб гIемерлъун бихьулеб. ni/ergo xiyaSul \alTudaSa \al %olareb, xiyaCa habuleb femer;un bi%uleb. 163. НилIерго чундул гIадал ясал – чияе, чияр пахълаби – нилIее. ni/ergo xundul fadal yasal - xiyaye, xiyar _a]labi - ni/eye. 164. НилIерго ябучу чияр бекерухъаналдасса нусцIцIул лълъикIаб. ni/ergo yabuxu xiyar bekeru]analdaSa nus~ul :ijab. 165. НилIецца вахине гохI балагьарасс нилI реххизе кIкIал балагьулебила. ni/eCa wa[ine go\ balaharaS ni/ re{i#e Jal balahulebila. 166. НилIецца лъималазе цо гьересси бицани, лъималаз нилIее къого бицунеб. ni/eCa ;imala#e co hereSi bicani, ;imala# ni/eye qogo bicuneb. 167. НилIецца ракь цоцIцIул маххссараде ккуни, ракьалълъ нилI нусцIцIул кколел. ni/eCa rap co~ul ma{Sarade Kuni, rapa: ni/ nus~ul Kolel. 168. НилIецца цIцIали лъабго къоялълъ тани, цIцIалиялълъ нилI лъабго моцIцIалълъ тола. ni/eCa ~ali ;abgo qoya: tani, ~aliya: ni/ ;abgo mo~a: tola. 169. НилIецца чIолорхъо бачIеб чияр чол ургъел гьабизе кколареб. ni/eCa zolor]o bazeb xiyar xol urvel habi#e Kolareb 170. НилIеццаго абураб берцинаб, чияцца абураб ссурукъаб. ni/eCago aburab bercinab, xiyaCa aburab Suruqab. 171. НилIеццаго гьабичIеб нилIее батулареб. ni/eCago habizeb ni/eye - :ijab, xiyaCa habun&inab - kwe^ab. НилIеццаго гьабунщинаб – лълъикIаб, чияцца гьабунщинаб – квешаб. 172. Нисул даран лъалев, дадил хIал лъалев. nisul daran ;alew, dadil \al ;alew. 173. Нису тIамун тIехх кванан рукIин лълъикI, тIад вугев чияссе наку чIвазегIан. nisu Tamun Te{ kwanan rujin :ij, Tad wugew xiyaSe naku zwa#efan. 174. Нису тIамун тIеххгIагийищин гьезул гьечIебилан абурабила Бахху-бикацца. nisu Tamun Te{fagiyi&in he#ul hezebilan aburabila ba{u-bikaCa. Аваразул ххан Бахху-бикада бицарабила хханлъиялълъул ххалкъ бакъун-къечон бугилан. Гьелълъги данде гьадинаб жаваб кьурабила. awara#ul {an ba{u-bikada bicarabila {an;iya:ul {alq baqun-qexon bugilan. he:gi dande hadinab $awab purabila. 175. Нич бахъарассдасса бер бахъарав лълъикIав. nix ba]araSdaSa ber ba]araw :ijaw. 176. Нич бугессда намусги букIуна. nix bugeSda namusgi bujuna. 177. Нич буго чилъиялълъул гIаламат. nix bugo xi;iya:ul falamat. 178. Нич гьечIелълъуб намус гьечIеб, намус гьечIелълъуб нич гьечIеб. nix heze:ub namus hezeb, namus heze:ub nix hezeb. 179. Нодо берцинлъизе – кьенссер, кьибил берцинлъизе – цо чи. nodo bercin;i#e - penSer, pibil bercin;i#e - co xi. 180. Нодо букIкIарассул гьобол ххеххго унев. nodo buJaraSul hobol {e{go unew. 181. НолIссиялда саву ккарав, сонссиялде гIазу барав. no/Siyalda sawu Karaw, sonSiyalde fa#u baraw. 182. Носол балалда бараб жойила чияссул ияхI. nosol balalda barab $oyila xiyaSul iya\. 183. Носол мацIцIалълъ цIцIам босарай, цIцIел лIаралълъ бог босарай. nosol ma~a: ~am bosaray, ~el /ara: bog bosaray. 184. Носоцца гуро къотIулеб, квералълъин. nosoCa guro qoTuleb, kwera:in. 185. Носоцца тIад лъураб жо гурони къотIулареб, мацIцIалълъ кинабго къотIулеб. nosoCa Tad ;urab $o guroni qoTulareb, ma~a: kinabgo qoTuleb. 186. Нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони. no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni. «Нохъо чорок! Нохъо чорок!» абун рогьо бан буго цо хIинчIчIалълъ кидаго жиндир бусен бигун букIунеб цоги хIинчIчIалде. Чорокаб хIинчIчIалълъ абун буго - «Доб нохъояли некIого тараб дицца». Рогьо баралълъ жаваб кьун буго - «Нохъо тунилан, нохъо бацIцIалъиларо, нохъо чороклъулеб гIамал течIони». «no]o xorok! no]o xorok!» abun roho ban bugo co \inZa: kidago $indir busen bigun bujuneb cogi \inZalde. xorokab \inZa: abun bugo - «dob no]oyali nejogo tarab diCa». roho bara: $awab pun bugo - «no]o tunilan, no]o ba~a;ilaro, no]o xorok;uleb famal tezoni». 187. НугI гьечIеб жо – гьересси. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу квешал квеш руго. - Нуж кин ругел, бихьинал? - ЧIчIужу лълъикIал лълъикI руго. nuf hezeb $o - hereSi. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u kwe^al kwe^ rugo. - nu$ kin rugel, bi%inal? - Zu$u :ijal :ij rugo. 188. Нуж лълъикIанила гъолълъухъ дир бадиссан ралагьизеян абурабила гIолиласс (дур йокьулей ссурукъай йигилан абидал). nu$ :ijanila vo:u] dir badiSan ralahi#eyan aburabila folilaS (dur yopuley Suruqay yigilan abudal). 189. Нуж цIакъалилан реццани, хIамикIучIалги кьурдулелила. nu$ `aqalilan reCani, \amijuzalgi purdulelila. 190. Нужее нужерго лъимал гIадиналин эбел-инссуе нужги рукIарал. nu$eye nu$ergo ;imal fadinalin ebel-inSuye nu$gi rujaral. 191. Нужее нужерго лъимал гIадинин чияе жидерго лъималги рокьулел. nu$eye nu$ergo ;imal fadinin xiyaye $idergo ;imalgi ropulel. 192. Нус йокьуларей якьадалълъул вас хваги! nus yopularey yapada:ul was [wagi! 193. Нус лълъикIаб жоани, васассул чIчIужуялдеги нусилан абилароан. nus :ijab $oani, wasaSul Zu$uyaldegi nusilan abilaroan. 194. Нус ячунеб меххалълъ ххинкI къаниги гIолилан абулеб, ячараб меххалълъ чед гьабуниги гIолареб. nus yaxuneb me{a: {inj qanigi folilan abuleb, yaxarab me{a: xed habunigi folareb. 195. Нусал барщани, ваццалги барщулел. nusal bar&ani, waCalgi bar&ulel. 196. Нусалда бичIчIизе ясалда абулеб, оцода бичIчIизе булагьиналда кьабулеб. nusalda biZi#e yasalda abuleb, ocoda biZi#e bulahinalda pabuleb. 197. Нусги якьадги – ракьаги нусги. nusgi yapadgi - rapagi nusgi. 198. Нусго гурила, дирай, ххвалчен йигила. nusgo gurila, diray, {walxen yigila. 199. Нусго гъурущ гьечIони, азарго гъурщил зарал кколебила. nusgo vuru& hezoni, a#argo vur&il #aral Kolebila. 200. Нусго гьудулассул ххайиралдасса цо тушманассул зарал кIудияб. nusgo hudulaSul {ayiraldaSa co tu^manaSul #aral judiyab. 201. Нусго къоялълъ борчунебила ярагъ, цо къоялълъ къваригIунебила. nusgo qoya: borxunebila yaeav, co qoya: qwarifunebila. 202. Нусго къоялълъ гIанкIулъуналдасса цо къоялълъ хIелеколъунго лълъикIила. nusgo qoya: fanju;unaldaSa co qoya: \eleko;ungo :ijila. 203. Нусго оцол бетIергьанасс чияда чIвантI гьарарабила. nusgo ocol beTerhanaS xiyada zwanT hararabila. 204. Нусго соналълъ рарал каказдасса ритIухълъиялълъул сагIат бергьунебила. nusgo sona: raral kaka#daSa riTu];iya:ul safat berhunebila. 205. Нусго томеналълъул багьаябги букIунебила гьересси. nusgo tomena:ul bahayabgi bujunebila hereSi. 206. Нусгоялда гьоркьой цо гурони чIчIужуги ятуларей, нусгоялда гъорлI цо гурони чуги батулареб. nusgoyalda horpoy co guroni Zu$u yatularey, nusgoyalda vor/ co guroni xugi batulareb. 207. Нусгоясс гьабураб цоясс биххулеб. nusgoyaS haburab coyaS bi{uleb. 208. Нух бачине гъеду тани, рещтIен рощногохIда гьабулеб. nu[ baxine vedu tani, re&Ten ro&nogo\da habuleb. 209. Нух бихьидал хьит букъарай, гьобол вачIиндал рукъ лълъухьарай. nu[ bi%idal %it buqaray, hobol wazindal ruq :u%aray. 210. Нух гьечIеб кьуру букIунареб, кьо гьечIеб гIор букIунареб. nu[ hezeb puru bujunareb, po hezeb for bujunareb. 211. Нух къваридав чи – хьитал къваридав чи. nu[ qwaridaw xi - %ital qwaridaw xi. 212. Нух гьечIеб кьурулIе кьоялги лъоге, кьолареб бакIалде ххиялги лъоге. nu[ hezeb puru/e poyalgi ;oge, polareb bajalde {iyalgi ;oge. 213. Нух къокъ гьабулеб жо – ххабарила, ххабар къокъ гьабулеб жо – гIакълуйила. nu[ qoq habuleb $o - {abarila, {abar qoq habuleb $o - faqluyila. 214. Нух лълъикIабани, нухда ххер бижилаан. nu[ :ijabani, nu[da {er bi$ilaan. 215. Нух цо гьабе, роцен кIиго гьабе. nu[ co habe, rocen jigo habe. 216. Нухда вахъунелълъул нухлулавги вище. nu[da wa]une:ul nu[lulawgi wi&e. 217. Нухда гIажал батугеги, гIодоб балагь батугеги. nu[da fa$al batugegi, fodob balah batugegi. 218. Нухда данде ккезе бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарав чи; къавулIе вачIине бищунго къваригIел гьечIев чи – меххтарулев гьудул. nu[da dande Ke#e bi&ungo qwarifel hezew xi - me{taraw xi, qawu/e wazine bi&ungo qwarifel hezew xi - me{tarulew hudul. 219. Нухда данде ккун чи лъаларо, черххалълъул гIамалал цIцIан рихьичIони. nu[da dande Kun xi ;alaro, xer{a:ul famalal ~an ri%izoni. 220. Нухда дарулъун ккаги, данде сабаблъун чIваги. nu[da daru;un Kagi, dande sabab;un zwagi. 221. Нухда иналде гьалмагъ валагье, рукъ босилалде мадугьал цIеххе. nu[da inalde halmav walahe, ruq bosilalde maduhal `e{e. 222. Нухда унелълъул радал ххеххго вахъа, бакъанида ххеххго рещтIа. nu[da une:ul radal {e{go wa]a, baqanida {e{go re&Ta. 223. Нухдаги данде чIвагеги баракат гьечIев чи. nu[dagi dande zwagegi barakat hezew xi. 224. Нухлул кIалтIу – гъанссито. nu[lul jalTu - vanSito. 225. Нухлул ххалалъиялде валагьуге, чIчIолелълъуве валагье. nu[lul {ala;iyalde walahuge, Zole:uwe walahe. 226. НухтIе щвезегIан – тIехх, тIохтIе щвезегIан – карщ. nu[Te &we#efan - Te{, To[Te &we#efan - kar&. 227. Нухъа бахъаралълъуб хъвек рещтIунеб. nu]a ba]ara:ub ]wek re&Tuneb. 228. Нухъаялълъ абурабила, роццалда рекъараб гурони, чIимихх къулчIчIугейилан. nu]aya: aburabila, roCalda reqarab guroni, zimi{ qulZugeyilan. 229. Нухъил бер гъадицца бахъарабила nu]il ber vadiCa ba]arabila. 230. Нуцалчияссе киве аниги – бертин. nucalxiyaSe kiwe anigi - bertin. 231. Нуцалчияссул квергIанаб гьан тIокIаб, гъудгIанаб би тIокIаб. nucalxiyaSul kwerfanab han Tojab, vudfanab bi Tojab. Гьаб букIана рагIияталда тIад жидер иххтияр щулалъизе, гьезда гьоркьоб жидер къадру-хIурмат букIине нуцабаз, хханзабаз ургъун бахъараб кици. 232. НуцIцIа гъезегIан – гъелдареч, хур бачIинегIан – пурчIина. nu~a ve#efan - veldarex, [ur bazinefan - _urzina. 233. НуцIцIа гьадил бугониги, нукьдул меседилал руго диралълъул. nu~a hadil bugonigi, nupdul mesedilal rugo dira:ul. 234. - НуцIцIа къире, къоролай, къватIив ххутIулев вугин, къоно ричIе, хIурулгIин, хIатIал квачалел ругин. - nu~a qire, qorolay, qwaTiw {uTulew wugin, qono rize, \urulfin, \aTal kwaxalel rugin. - Божиларо, гьабигьан, хIурул цIураб магжида. - bo$ilaro, habihan, \urul `urab mag$ida. - Божа, божа, къоролай, дурго къвачIаги ххинин. - bo$a, bo$a, qorolay, durgo qwazagi {inin. 235. НуцIцIида нахъа хьитги батугеги тIинчI-якьадалълъул. nu~ida ba]a %itgi batugegi Tinz-yapada:ul. 236. НуцIцIида нахъе ялагьарай яс гьаюгеги, кIалалълъе валагьарав вас гьавугеги. nu~ida na]e yalaharay yas hayugegi, jala:e walaharaw was hawugegi. НуцIцIил кIалтIаго – хIеж, хIобокьго – алжан (лълъадилъун ячинессей яс мадугьалихъго ятидал...).

Хь % Хьаг чIчIегIерабгIаги, хъахIал ххинкIал релъуна, щакъи чIчIегIерабгIаги, хъахIаб кагъат басуна. %ag Zeferabfagi, ]a\al {injal re;una, &aqi Zeferabfagi, ]a\ab kavat basuna. Хьагида лълъурани, лахI бахуна, квешав чигун лIугьани, квешлъи бахуна. %agida :urani, la\ ba[una, kwe^aw xigun /uhani, kwe^;i ba[una. Хьагил хIал галида лъала, рукъалълъул хIал жанив вугессда лъала. %agil \al galida ;ala, ruqa:ul \al $aniw wugeSda ;ala. Хьагил цIири гуреб цIцIогьохъе бертин, цIцIалкIил кIутIи гуреб балъгояб ригьин. %agil `iri gureb ~oho]e bertin, ~aljil juTi gureb ba;goyab rihin. Хьагинире рачIел ххинкIал хьагинир ратилищила. %aginire razel {injal %aginir ratili&ila. Хьагинисса гелгIанги камуларев. %aginiSa gelfangi kamularew. Хьамараб дудего буссунеб. %amarab dudego buSuneb. Хьандон гIадамал холелани, ярагъ къваригIинароан. %andon fadamal [olebani, yarav qwarifinaroan. Хьаралда рекъонила хуриссаги бачIунеб. %aralda reqonila [uriSagi bazuneb. Хьаралълъуб хьараб бижулеб, питна бекьани, питна бижулеб. %ara:ub %arab bi$uleb, _itna bepani, _itna bi$uleb. Хьиндалаз ххинкIал бакъде рахъулелила, ражи хьонде тIолебила. %indala# {injal baqde ra]ulelila, ra$i %onde Tolebila. Хьитаз гьабураб, чакмабаз кунеб. %ita# haburab, xakmaba# kuneb. Хьитал къваридав чи – нух къваридав чи. %ital qwaridaw xi - nu[ qwaridaw xi. Хьитал тIадго гIор бахунге. %ital Tadgo for ba[unge. ХьодолI анкьго дару бугебила. %odo/ anpgo daru bugebila. Хьон къадараб, хурул рижи къадараб. %on qadarab, [urul ri$i qadarab. ХьонбакIил бутIрул гIадин, цоцаздасса кьурун руссарал росс-лълъадиялда асскIобалдасса кьурул нохъодаго лълъикIила. %onbajil buTrul fadin, coca#daSa purun ruSaral roS-:adiyalda aSjobaldaSa purul no]odago :ijila. Хьонлъуда бакъваралдасса бакълъул гIатIгояб лълъикIабила (цIул). %on;uda baqwaraldaSa baq;un faTgoyab :ijabila (`ul). Хьопода кьуричIони, тIилида бекизе кIолареб. %o_oda purizoni, Tilida beki#e jolareb. ХьуйидалIго гьечIеб гIанкIкI – цIетIа лъураб гереги. %uyida/go hezeb fanJ - `eTa ;urab geregi. Хьул лъурассул хIакъалдасса цIунаги. %ul ;uraSul \aqaldaSa `unagi. Хьул ххалат, хIалтIи къокъ. %ul {alat, \alTi qoq. Хьул – ххалатаб жо, заман – къокъаб жо (Хьул ххалатаб жо, ххиял гIемераб жо). %ul - {alatab $o, #aman - qoqab $o (%ul {alatab $o, {iyak femerab). Хьул ххалатабила, хвел гIагарабила. %ul {alatabila, [wel fagarabila. Хьулал – рахъ-рахъалде щущан, хвел – гьезде чан къан. %ulal - ra]-ra]alde &u&an, [wel - he#de xan qan. Хьулалълъул къвачIа ххалатаб жойила (Хьул ххалатаб жойила). %ula:ul qwaza {alatab $oyila (%ul {alatab $oyila). ХьуцIцIал гIемералълъур иццал гIемерал, иццал гIемералълъур лъарал гIемерал. %u~al femera:ur iCal femeral, iCal femera:ur ;aral femeral. ХьуцIцIилI къараб хIамие бетIергьанчияссул гурони цIцIайи щолареб. %u~i/ qarab \amiye beTerhanxiyaSul guroni ~ayi &olareb.

ГI f 1. ГIаба ретIарассе дунги инчIила, чухъа ретIарав диеги щвечIила (чухъа ретIарасс дунги ячинчIила). faba reTaraSe dungi inzila, xu]a reTaraw diyegi &wezila (xu]a reTaraS dungi yaxinzila). 2. ГIабдал берталълъе ахIани, жив анивго чIчIелилан лIугьуневила. fabdal berta:e a\ani, $iw aniwgo Zelilan /uhunewila. 3. ГIабдал бищун ццеве гIиссинлъималаздайила лъалев. fabdal bi&un Cewe fiSin;imala#dayila ;alew. 4. ГIабдал вукIаниги, цIцIодор вукIаниги, аххир цойила. fabdal wujanigi, ~odor wujanigi, a{ir coyila. 5. ГIабдал гьечIони, цIцIогьорассе боцIцIи кисса? fabdal hezoni, ~odoraSe bo~i kiSa? 6. ГIабдал гIодиларо, цIцIодор велъиларо. fabdal fodilaro, ~odor we;ilaro. 7. ГIабдал кьурдуларевила, кьурдани, чIчIоларевила (чIчIезе лъаларебила). fabdal purdularewila, purdani, Zolarewila (Ze#e ;alarebil). 8. ГIабдал кIалъалелълъул, цIцIодор вуцIцIун чIчIолев. fabdal ja;ale:ul, ~odor wu~un Zolew. 9. ГIабдал лумо гьавизе росу бахъараб меххалълъ, гьесс гьикъарабила - «Чан мали бугонидай зодоре гIунтIила?». fabdal lumo hawi#e rosu ba]arab me{a:, heS hiqarabila - «xan mali bugoniday #odore funTila?». 10. ГIабдал рокъове виччаялдасса гIакъил лъорове виччай лълъикIаб. fabdal roqowe wiXayaldaSa faqil ;orowe wiXay :ijab. 11. ГIабдал хIалтIизеги вачунге, гIабдалассда цадахъги хIалтIуге. fabdal \alTi#egi waxunge, fabdalaSda cada]gi \alTuge. 12. ГIабдаласс боцIцIи балагьула, цIцIодорасс гIакълу балагьула. fabdalaS bo~i balahula, ~odoraS faqlu balahula. 13. ГIабдаласс вецциялдасса цIцIодорасс какиго лълъикIила. fabdalaS weCiyaldaSa ~odoraS kakigo :ijila. 14. ГIабдаласс гурони гIабдалассе гIакълу кьоларебила. fabdalaS guroni fabdalaSe faqlu polarebila. 15. ГIабдаласс гурони гIунгутIаби ралагьуларел. fabdalaS guroni funguTabi ralahularel. 16. ГIабдаласс гьедун бицунебила, гIакъиласс кици тIамун бицунебила. fabdalaS hedun bicunebila, faqilaS kici Tamun bicunebila. 17. ГIабдаласс гIодобе бала, цIцIодорасс бищула. (ГIабдаласс гIодобе бараб цIцIодорасс бищула). fabdalaS fodobe bala, ~odoraS bi&ula. (fabdalaS fodobe barab ~odoraS bi&ula). 18. ГIабдаласс квараб жоялълъул бицунеб, цIцIодорасс лъараб жоялълъул бицунеб. fabdalaS kwarab $oya:ul bicuneb, ~odoraS ;arab $oya:ul bicuneb. 19. ГIабдаласс малълъулелдеги гIин тIаме, битIараб батичIони гьабичIого те. fabdalaS ma:uleldegi fin Tame, biTarab batizoni habizogo te. 20. ГIабдаласс нилIее лъабго гIакълу кьуни, цоябниги битIараб батизе бегьулеб. fabdalaS ni/eye ;abgo faqlu puni, coyabnigi biTarab bati#e behuleb. 21. ГIабдалассда бицараб жо – базаралда ахIараб гIакIа. fabdalaSda bicarab $o - ba#aralda a\arab faja. 22. ГIабдалассда гуребила гIайиб букIунеб, гIабдал валъаргъарассдайила. fabdalaSda gurebila fayib bujuneb, fabdal wa;arvaraSdayila. 23. ГIабдалассда гIайиб чIчIоларебила. fabdalaSda fayib Zolarebila. 24. ГIабдалассда данде мунги гIабдаллъун чIчIайила. fabdalaSda dande mungi fabdal;un Zayila. 25. ГIабдалассда кигIан малълъараниги, гьесс жиндирабго гурони гьабулареб. fabdalaSda kifan ma:aranigi, heS $indirabgo guroni habulareb. 26. ГIабдалассда малълъараб жо – гIодобе бортараб чIор. fabdalaSda ma:arab $o - fodobe bortarab zor. 27. ГIабдалассда малълъарани мунго рихунев. fabdalaSda ma:arani mungo ri[unew. 28. ГIабдалассда нич гьечIеб, цIцIогьорассда яхI гьечIеб. fabdalaSda nix hezeb, ~ohoraSda ya\ hezeb. 29. ГIабдалассе бертин къойил букIунеб. fabdalaSe bertin qoyil bujuneb. 30. ГIабдалассе гIабдал вокьулев, гIакъилассе гIакъил вокьулев. fabdalaSe fabdal wopulew, faqilaSe faqil wopulew. 31. ГIабдалассе гIакъил вокьуларев, меххтарассе вигьарав вокьуларев. fabdalaSe faqil wopularew, me{taraSe wiharaw wopularew. 32. ГIабдалассе дару – данде кIалъачIого тей. fabdalaSe daru - dande ja;azogo tey. 33. ГIабдалассе гIадлу гьечIеб. fabdalaSe fadlu hezeb. 34. ГIабдалассул гIеч гIадин гьоркьов инеги чIчIоге. fabdalaSul fex fadin horpow inegi Zoge. 35. ГIабдалассул – зар, гIакъилассул – хIал. fabdalaSul - #ar, faqilaSul - \al. 36. ГIабдалассул кочIохъ гIенеккиялдасса цIцIодорассул семиялълъухъ гIенеккиго лълъикIила. fabdalaSul kozo] feneKiyaldaSa ~odoraSul semiya:u] feneKizogo :ijila. 37. ГIабдалассул кумекалдасса кумекчи гьечIого лълъикI. fabdalaSul kumekaldaSa kumekxi hezogo :ij. 38. ГIабдалассул кIалалда гIакIа гьечIеб. fabdalaSul jalalda faja hezeb. 39. ГIабдалассул – мацIцIалда, цIцIодорассул – рекIеда. fabdalaSul - ma~alda, ~odoraSul - rejeda. 40. ГIабдалассул мацIцIалълъги хIикматаб жо бицуна, щиб гьессул рагIийилан, гIин тIамичIого тоге. fabdalaSul ma~a:gi \ikmatab $o bicuna, &ib heSul rafiyilan, fin Tamizogo toge. 41. ГIабдалассул ракI – мацIцIалдайила, цIцIодорассул мацIцI – ракIалдайила. fabdalaSul raj - ma~aldayila, ~odoraSul ma~ - rajaldayila. 42. ГIабдалассул рекIелгъей умумузул асс-къоялде букIуна, гIакъилассул рекIелгъей лълъикIабщиналде букIуна. fabdalaSul rejelvey umumu#ul aS-qoyalde bujuna, faqilaSul rejelvey :ijab&inalde bujuna. 43. ГIабдалассулги гIакъилассулги аххир цойила (ГIабдал вегулебги – хоб, гIакъил вукъулебги – хоб). fabdalaSulgi faqilaSulgi a{ir coyila (fabdal wegulebgi - [ob, faqil wuqulebgi - [ob). 44. ГIабдалгун кваназегIан, цIцIодоргун вакъиго лълъикI. fabdalgun kwana#efan, ~odorgun waqigo :ij. 45. ГIабдалгун къаццандулев гьессдассаги гIантавила. fabdalgun qaCandulew heSdaSagi gantawila. 46. ГIабдалассулгун гьудуллъиги гьабуге, гьойдулгун маххссараги гьабуге. fabdalaSulgun hudul;i habuge, hoydulgun ma{Saragi habuge. 47. ГIабдалги ахIмакъги рекъон чIчIоларо. fabdalgi a\maqgi reqon Zolaro. 48. ГIабдалги гуккуге, гIабдаласс гуккизеги чIчIоге. fabdalgi guKuge, fabdalaS guKi#egi Zoge. 49. ГIабдалги гIакъилги киназдаго лъала. fabdalgi faqilgi kina#dago ;ala. 50. ГIабдалгун къаццандуге, мунго къунгутIизе. fabdalgun qaCanduge, mungo qunguTi#e. 51. ГIабул чехъечIого, хоноги кунаро. fabul xe[ezogo, [onogi kunaro. 52. ГIагарав чияссул гьан кваниги, ракьа гIодобе реххизе бегьулареб. fagaraw xiyaSul han kwanigi, rapa fodobe re{i#e behulareb. 53. ГIагарлъи лъала къо ккедал, гьудул лъала къваригIел ккедал. fagar;i ;ala qo Kedal, hudul ;ala qwarifel Kedal. 54. ГIагарлъи лъаларессе алжан гьечIебила. fagar;i ;alareSe al$an hezebila. 55. ГIагарлъи цIуне чIаго рукIаго, хвараб меххалълъ «гIагарал чагIи» чанги ратулел. fagar;i `une zago rujago, [warab me{a: «fagaral xafi» xangi ratulel. 56. ГIагарлъиялълъул гьуинлъи гьоркьобакI цIцIикIкIанагIан цIцIикIкIунебила. fagar;iya:ul huin;i horpobaj ~iJanafan ~iJunebila. 57. ГIада-гIадамазе чваххун цIцIад байдал, дие горо бараб дуниял! fada-fadama#e xwa{un ~ad baydal, diye goro barab duniyal! 58. ГIадада бицараб рагIи – гIадада реххараб чIор. fadada bicarab rafi - fadada re{arab zor. 59. ГIадалаб бетIералълъ хIатIазе гIазаб кьолебила. fadalab beTera: \aTa#e fa#ab polebila. 60. ГIадалаб гъурщидасса цIцIодораб нус лълъикIаб. fadalab vur&idaSa ~odorab nus :ijab. 61. ГIадалаб заманалда гIакъилзабигицин гIадаллъулелила. fadalab #amanalda faqil#abigicin fadal;ulelila. 62. ГIадалав вехь хвани боцIцIуе рахIат, гIадалав ххан хвани ххалкъалълъе рахIат. fadalaw we% [wani bo~uye ra\at, fadalaw {an [wani {alqa:e ra\at. 63. ГIадалав гьудулассдасса гIакъилав тушманго лълъикIила. fadalaw hudulaSdaSa faqilaw tu^mango :ijila. Циги чиги цоцазе цIакъ рокьулел рукIун руго. Цицца чи ссундассаго цIунулев вукIун вуго. Гьессда асскIобе чIагояб жо къазе биччалеб букIун гьечIо. Цо нухалда чи кьижун вукIун вуго, ци жиндирго гIадаталда рекъон хъаравуллъуда букIун буго. ТIутI рещтIун буго чияссул надалда. Ццин бахъараб цицца тIотIода кьабураб квачIалълъ тIутIги хун буго, чиги хун вуго. cigi xigi coca#e `aq ropulel rujun rugo. ciCa xi SundaSago `unulew wujun wugo. heSda aSjobe zagoyab $o qa#e biXaleb bujun hezo. co nu[alda xi pi$un wujun wugo, ci $indirgo fadatalda reqon ]arawul;uda bujun bugo. TuT re&Tun bugo xiyaSul nadalda. Cin ba]arab ciCa ToToda paburab kwaza: TuTgi [un bugo, xigi [un wugo. 64. ГIадалав гIагарав чияссдасса цIцIодорав мадугьал анцIцIцIул лълъикIав. fadalaw fagaraw xiyaSdaSa ~odoraw maduhal an`~ul :ijaw. 65. ГIадалав ххан – къвачIинибе бараб цIулакьо. fadalaw {an - qwazinibe barab `ulapo. 66. ГIадалав чи ЯхIия гудрадаго гIанкIкI тарав. fadalaw xi ya\ya gudradago fanJ taraw. 67. ГIадалай бикаялдасса гIакъилай гъарабашго лълъикI. fadalay bikayaldaSa faqilay varaba^go :ij. 68. ГIадалнахги ххунчIрулги цоцалълъ журараб меххалълъ гIолохъанчи вукIунарев (кколарев). fadalna[gi {unzrulgi coca: $urarab me{a: folo]anxi wujunarew (Kolarew). 69. ГIадамаз гьагу бачани дуццаги гьагу баче, гIадамаз цIцIекIу бачани, дуццаги цIцIекIу баче. fadama# hagu baxani duCagi hagu baxe, fadama# ~eju baxani duCagi ~eju baxe. 70. ГIадамаз квешав чи вугилан абиялдасса кватIичIого хабалIе инго лълъикI. fadama# kwe^aw xi wugilan abiyaldaSa kwaTizogo [aba/e ingo :ij. 71. ГIадамаз къимат гьабулареб кIиго жойила дунялалда бугеб - сахлъиги эркенаб заманги. fadama# qimat habulareb jigo $oyila dunyalalda bugeb - sa[;igi erkenab #amangi. 72. ГIадамаз малълъухъе гьабуге, гьез гьабухъе гьабе. fadama# ma:u]e habuge, he# habu]e habe. 73. ГIадамаз ракь кваназабула – ракьалълъ гIадамал кваназарула. fadama# rap kwana#abula - rapa: fadamal kwana#arula. 74. ГIадамазда гъорлI вукIине лъайги кIудияб гIелму буго. fadama#da vor/ wujine ;aygi judiyab felmu bugo. 75. ГIадамазда гьоркьов - лълъикIав чи, живго ххутIидал – ххиянатчи. fadama#da horpow - :ijaw xi, $iwgo {uTidal - {iyanatxi. 76. ГIадамазда гьоркьой хханассул бика гIадай, балъда нахъа хъартил тIинчI гIадай. fadama#da horpoy {anaSul bika faday, ba;da na]a ]artil Tinz faday. 77. ГIадамазда чIалгIарав, Аллагьассда рихарав (ГIиссиназда чIалгIарав, чIахIиязда рихарав). fadama#da zalfaraw, allahaSda ri[araw (fiSina#da zalfaraw, za\iya#da ri[araw). 78. ГIадамаздасса ццевеги кIанцIуге, нахъаги ххутIуге. fadama#daSa Cewegi jan`uge, na]agi {uTuge. 79. ГIадамазе вокьарав Аллагьассеги вокьулев. fadama#e woparaw allahaSegi wopulew. 80. ГIадамазе баркала кьоларесс Аллагьассеги кьоларо. fadama#e barkala polareS allahaSegi polaro. 81. ГIадамазе – гьан, гьабзазе – рукьби, мискинассе – ратIа, бечедассе – бохх. fadama#e - han, hab#a#e - rupbi, miskinaSe - raTa, bexedaSe - bo{. 82. ГIадамазе гьойлъарав, гьабзазе ракьалъарав. fadama#e hoy;araw, hab#a#e rapa;araw. 83. ГIадамазе рикъзи кьеги, Аллагь, дие чорххое сахлъи кьеги. fadama#e riq#i pegi, allah, diye xor{oye sa[;i pegi. 84. ГIадамазул абундачаз азбаралълъул гъапу къани, къватIир ххутIулелила. fadama#ul abundaxa# a#bara:ul va_u qani, qwaTir {uTulelila. 85. ГIадамазул гIабдал – чанахъан, чуязул гIабдал – юргъачу. fadama#ul fabdal - xana]an, xuya#ul fabdal - yurvaxu. 86. ГIадамазул кIал бухьине кIолареб. fadama#ul jal bu%ine jolareb. 87. ГIадамазул хIурмат гьабунгутIи дурго хIурмат гьабунгутIи ккола. fadama#ul \urmat habunguTi durgo \urmat habunguTi Kola. 88. ГIадамазухъего иш гьабизе лIугьунге. fadama#u]ego i^ habi#e /uhunge. 89. ГIадамал ахIуд унелълъул - чехь унтарав, бахIарзал кьалде щолелълъул - мугъ унтарав. fadamal a\ud une:ul - xe% untaraw, ba\ar#al palde &ole:ul - muv untaraw. 90. ГIадамал бакъвараб бакIалдассан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа, хIарщулIан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа. fadamal baqwarab bajaldaSan ri:ani, mungi heniSan wi:a, \ar&u/an ri:ani, mungi heniSan wi:a. 91. ГIадамал берталълъ кьурдулел, цIцIогьор нуцIцIида кIулал ран ратидал кьурдулев. fadamal berta: purdulel, ~ohor nu~ida julal ran ratidal purdulew. 92. ГIадамал гурхIизеян гIодарай, давла щвезеян щокълъарай. fadamal gur\i#eyan fodaray, dawla &we#eyan &oq;aray. 93. ГIадамал гIемералълъуб чехь къай, чи гIемералълъуб бер къай. fadamal femera:ub xe% qay, xi femera:ub ber qay. 94. ГIадамал какуге, мунго веццуге. fadamal kakuge, mungo weCuge. 95. ГIадамал киналго лълъикIал рукIинаан, «кIиго рагIи» лълъиццаниги бицунаребани. fadamal kinalgo :ijal rujinaan, «jigo rafi» :iCanigi bicunarebani. 96. ГIадамал къулухъе къула, гIадамал рорххухъе ворхха. fadamal qulu]e qula, fadamal ror{u]e wor{a. 97. ГIадамал кьурдахъе кьурдизеги лъаларев, кьурдичIого чIчIезеги лъаларев. fadamal purda]e purdi#egi ;alarew, purdizogo Ze#egi ;alarew. 98. ГIадамал лъанагIан гьаби рокьулел рукIун руго. fadamal ;anafan habi ropulel rujun rugo. 99. ГIадамал ритIизаризе лIугьарав тIекъав чи – рагIад битIулареб тIил. fadamal riTi#ari#e /uharaw Teqaw xi - rafad biTulareb Til. 100. ГIадамал рихьизе – берал, нилIго рихьизе – матIу. fadamal ri%i#e - beral, ni/go ri%i#e - maTu. 101. ГIадамал хваралълъув хва, гIадамал рахъаралълъув вахъа. fadamal [wara:uw [wa, fadamal ra]ara:uw wa]a. 102. ГIадамал хваралълъув хвезеги вас вукIин талихI. fadamal [wara:uw [we#egi was wujin tali\. 103. ГIадамал хола, бахIарчи даим чIаго вукIуна. fadamal [ola, ba\arxi daim zago wujuna. 104. ГIадамалгун кьал ахIи ахIмакъассул иш буго. fadamalgun pal a\i a\maqaSul i^ bugo. 105. ГIадамалълъ вукIине лъаларессе дуниялги къваридаб, бетIербахъиги мукъссанаб. fadama: wujine ;alareSe duniyalgi qwaridab, beTerba]igi muqSanab. 106. ГIадамалI хва, гIадамалI вахъа (болI хва, болI вахъа). fadama/ [wa, fadama/ wa]a (bo/ [wa, bo/ wa]a). 107. ГIадамассдасса – боцIцIи, боцIцIудасса – цIарагI. fadamaSdaSa - bo~i, bo~udaSa - `araf. Кици буго гьадинаб божиялда тIад гIуцIцIараб, тIаде рачIунел балагьаздасса бетIергьаби цIунизе холебила хIайван. Гьединалго балагьаздасса хIайванал цIунизе бекулебила цIарагI. kici bugo hadinab bo$iyalda Tad fu~arab, Tade razunel balaha#daSa beTerhabi `ini#e [olebila \aywan. hedinalgo balaha#daSa \aywanal `uni#e bekulebila `araf. 108. ГIадамассе гIаданлъун вукIа, гьойда данде бацIлъун вукIа. fadamaSe fadan;un wuja, hoyda dande ba`;un wuja. 109. ГIадамассе къимат хIалтIи бихьун кье, хIайваналълъе къимат пайда бихьун кье. fadamaSe qimat \alTi bi%un pe, \aywana:e qimat _ayda bi%un pe. 110. ГIадамассе рецц – черххалда бахине нах. fadamaSe reC - xer{alda ba[ine na[. 111. ГIадамассул бищун кIудияб гIадаллъи – гIадамал жиндасса гIадалал ругилан ккей. fadamaSul bi&un judiyab fadal;i - fadamal $indaSa fadalal rugilan Key. 112. ГIадамассул квешлъи – гIамал кIодолъи, гIакдал квешлъи – рахь биччангутIи. fadamaSul kwe^;i - famal jodo;i, fakdal kwe^;i - ra% biXanguTi. 113. ГIадамассул ракI дуниял рагIалда, гIажалалълъул мугьру мугъалда нахъа. fadamaSul raj duniyal rafalda, fa$ala:ul muhru muvalda na]a. 114. ГIадамассул хIал кунеб, хIайваналълъул гьан кунеб. fadamaSul \al kuneb, \aywana:ul han kuneb. Кици буго къокъаб, тIассан пасихIаб букIиналда цадахъ жаниссан магIнаги гъваридаб. Абулеб буго, хIайван хьихьиялдассан асслияб мурад гьанги нахги бугеб гIадин, гIадан тIасса вищизе ккани, асслияб жо – хIал лълъикIлъи, тIабигIат лълъикIав вукIин бугилан. kici bugo qoqab, TaSan _asi\ab bujinalda cada] $aniSan mafnagi vwaridab. abuleb bugo \aywan %i%iyaldaSan aSliyab murad hangi na[gi bugeb fadin, fadan TaSa wi&i#e Kani aSliyab $o - \al :ij;i, Tabifat :ijaw wujin bugilan. 115. ГIадамассул чорххое гIелму – гIатIгояб гъотIое регьел. fadamaSul xor{oye felmu - faTgoyab voToye rehel. 116. ГIадамассулIан гуребила канлъи бихьулеб, рагIулIанила. fadamaSu/an gurebila kan;i bi%uleb, rafu/anila. 117. ГIадан адабалълъила берцин гьавулев. fadan adaba:ila bercin hawulew. 118. ГIадан басра гьави мунгоги басра гьави ккола. fadan basra hawi mungogi basra hawi Kola. 119. ГIадан басра гьавурассда басрияб къо бихьула. fadan basra hawuraSda basriyab qo bi%ula. 120. ГIадан божулареб гIумруялдасса цIунаги. fadan bo$ulareb fumruyaldaSa `unagi. 121. ГIадан ватани гIадамалълъ вукIа, гурев ватани хIайваналълъ вукIа. fadan watani fadama: wuja, gurew watani \aywana: wuja. 122. ГIадан вижулевила, гIакълу бачIунебила. fadan wi$ulewila, faqlu bazunebila. 123. ГIадан вихьун чучуге, чи вихьун рагIи бицунге. fadan wi%un xuxuge, xi wi%un rafi bicunge. 124. ГIадан вукIуневила богIолI гьоло гIадавги гьалилI сусур гIадавги. fadan wujunewila bofo/ holo fadawgi hali/ susur fadawgi. 125. ГIадан гогь гьавулебги – боцIцIи, пашман гьавулебги – боцIцIи. fadan goh hawulebgi - bo~i, _a^man hawulebgi - bo~i. 126. ГIадан гурев чияссда жо малълъи – лълъеда бикIараб накъищ. fadan gurew xiyaSda $o ma:i - :eda bujarab naqi&. 127. ГIадан гIадамассде кколевила, мегIер мегIералде кколаребила. fadan fadamaSde Kolewila, mefer meferalde Kolarebila. 128. ГIадан гIадамассе – матIу. fadan fadamaSe - maTu. 129. ГIадан гIакълуялълъ берцин гьавула, ретIел букъиялълъ берцин гьабула. fadan faqluya: bercin hawula, reTel buqiya: bercin habula. 130. ГIадан – гIатIгояб жо. fadan - faTgoyab $o. 131. ГIадан гIодов ватуларев, вичун восизе щоларев. fadan fodow watularew, wixun wosi#e &olarew. 132. ГIадан гIорцIцIидал гIергIедулевила, хIайван бакъидал гIергIедулебила. fadan for~idal ferfedulewila, \aywan baqidal ferfedulebila. 133. ГIадан квегъе берцинаб рагIиялълъ, бугъа квегъе биццатаб тIилалълъ. fadan kweve bercinab rafiya:, buva kweve biCatab Tila:. 134. ГIадан кколеб жо – бугIа, гIадан чIвалеб жо – чIагIа. fadan Koleb $o - bufa, fadan zwaleb $o - zafa. 135. ГIадан кIиго нухалълъила загIипав вукIунев, вижулагоги холагоги. fadan jigo nu[a:ila #afi_aw wujunew, wi$ulagogi [olagogi. 136. ГIадан рагIуцца реххулев, хIайван чохьоцца реххулеб. fadan rafuCa re{ulew, \aywan xo%oCa re{uleb. 137. ГIадан ракьулIе уна, хIайван хьагинибе уна, лълъикIаб иш нахъе ххутIула. fadan rapu/e una, \aywan %aginibe una, :ijab i^ na]e {uTula. 138. ГIадан рекIинчIеб чуги, чи кIалъачIей ясги рукIунарел. fadan rejinzeb xugi, xi ja;azey yasgi rujunarel. 139. ГIадан рикIкIун – хIал, хIайван рикIкIун – лIар. fadan riJun - \al, \aywan riJun - /ar. 140. ГIадан ссипат-ссураталълъ гуревила берцин гьавулев, захIматалълъила. fadan Si_at-Surata: gurewila bercin hawulew, #a\mata:ila. 141. ГIадан хола, гIаданлъи нахъе ххутIула, хIама хола, тIом гурони ххутIуларо. fadan [ola, fadan;i na]e {uTula, \ama [ola, Tom guroni {uTularo. 142. ГIадан хIал бихьун вецце, хIайван гьан бихьун бецце. fadan \al bi%un weCe, \aywan han bi%un beCe. 143. ГIадан чIвалеб жо – чIухIи. fadan zwaleb $o - zu\i. 144. ГIадан щола ракIалълъ къотIараб бакIалде. fadan &ola raja: qoTarab bajalde. 145. ГIаданилан гIадамалълъ гурев, хIайванилан хIайваналълъ гурев. fadanilan fadama: gurew, \aywanilan \aywana: gurew. 146. ГIаданлъи гьабизе кватIун букIунареб. fadan;i habi#e kwaTun bujunareb. 147. ГIаданлъи гьечIеб черхх – чилъи гьечIеб ракI. fadan;i hezeb xer{ - xi;i hezeb raj. 148. ГIаданлъи гьечIелълъуб гьудуллъи чIчIолареб. fadan;i heze:ub hudul;i Zolareb. 149. ГIаданлъиялълъулги цIезе бегьулебила таргьа. fadan;iya:ulgi `e#e behulebila tarha. 150. Чачаналде гьирихъ ун рукIанила гIандал. xaxanalde hiri] un rujanila fandal. 151. ТIад руссун рачIунаго, цо росулI гьезда кверкьаби ратанила. Цадахъ рукIаразда цоясс абунила - «Гьаниб хвел ккун бихьула. РачIа нилIецца, гьагъазда зигараги бан, гIаданлъи гьабизин». Tad ruSun razunago, co rosu/ he#da kwerbaqi ratanila. cada] rujara#da coyaS abunila - «hanib [wel Kun bi%ula. raza ni/eCa hava#da #igaragi ban, fadan;i habi#in». 152. ГIаданлъиялълъул цIун буго! ГIаданлъиялълъул! – ан абунила гьесс гьалмагъзабазда… fadan;iya:ul `un bugo! fadan;iya:ul! - an abunila heS halmav#aba#da... 153. ГIадат бугила, бетIергьанчиясс бачунеб хIама гIадин, бачухъе билълъунеб жо (Гьабухъе букIунеб жойила гIадат). fadat bugila beTerhanxiyaS baxuneb \ama fadin baxu]e bi:uneb $o (habu]e bujuneb $oyila fadat). 154. ГIадлу – алжаналълъул кIул. fadlu - al$ana:ul jul. 155. ГIадлу – багIараб месед. fadlu - bafarab mesed. 156. ГIадлу гьечIеб рокъоб рекъел букIунареб. fadlu hezeb roqob reqel bujunareb. 157. ГIадлу гьечIеб росулI гIакIа гIемераб ахIула. fadlu hezeb rosu/ faka femerab a\ula. 158. ГIадлу гьечIев хIаким – рехъен бихьуларев вехь. fadlu hezew \akim - re]en bi%ularew we%. 159. ГIадлу гьечIев цIцIалдохъанассул цIцIар гIемер ахIизе ккола. fadlu hezew ~aldo]anaSul ~ar femer a\i#e Kola. 160. ГIадлу цIцIикIкIаралълъуб цIцIогь дагьаб. fadlu ~iJara:ub ~oh dahab. 161. ГIадлуялълъулI гIажал гьечIеб, вуххиялълъул ххайир гьечIеб. fadluya:u/ fa$al hezeb, wu{iya:ul {ayir hezeb. 162. ГIажал лъала ганчIида. fa$al ;ala ganzida. МагIарулазул гIадат буго, жал мурадалде щолищан бихьизе, «бичч-бакъ» реххулеб. Алмасил МухIумиццаги реххун буго «бичч-бакъ», чанцIцIул рехханиги, гьессул анищалда рекъон ккун гьечIо эххеде реххараб гамачI. Цинги Алмасиласс гамачI, гьадал рагIабиги абун, хьуризабун буго. mafarula#ul fadat bugo, $al muradalde &oli&an bi%i#e, «biX-baq» re{uleb. almasil mu\umiCagi re{un bugo «biX-baq», xan~ulni re{anigi, heSul ani&alda reqon Kun hezo e{ede re{arab gamaz. cingi almasilaS gamaz, hadal rafabi abun, %uri#abun bugo. 163. ГIажалалда гъураб меххалълъ гIункIкIал кутулгун расандулел. fa$alalda vurab me{a: funJal kutulgun rasandulel. 164. ГIажалалде гъейгун, болъон гохIде бахунебила. fa$alalde veygun bo;on go\de ba[unebila. 165. ГIажалан абурассда унтиян абулеб, унтиян абурассда толоян абулеб. fa$alan aburaSda untiyan abuleb, untiyan aburaSda toloyan abuleb. 166. ГIажамиясс къуръан гIадин гьабила, къулгьу! – ян абурабила гIарабалълъ бечIчIизе букIунареб гIакдада. fa$amiyaS qur'an fadin habila, qulhu! - yan aburabila faraba: beZi#e bujunareb fakdada. 167. ГIазаб чIамичIого, мурадалде щоларел. fa#ab zamizogo muradalde &olarel. 168. ГIаздатIаги лъалкI толарев. fa#daTagi ;alj tolarew. 169. ГIазукь букIаниги дерец тIегь ккола, тIалтIа бижаниги хъутур чIахI ккола. fa#up bujanigi derec Teh Kola, TalTa bi$anigi ]utur za\ Kola. 170. ГIазулI вачIунге, гьоролI вачIаян абулебила цIцIогьорасс гьалмагъассда. fa#up wazunge, horo/ wazayan abulebila ~ohoraS halmavaSda. 171. ГIазулIги хIур букIунеб. fa#u/gi \ur bujuneb. 172. ГIайиб бадибе гьаби бадибе рецц гьабиялдасса нусцIцIул лълъикIаб. fayib badibe habi badibe reC habiyaldaSa nus~ul :ijab. 173. ГIайиб буго вокьуларев чияссда букIунеб жо. fayib bugo wopularew xiyaSda bujuneb $o. 174. ГIайиб буго къурассда букIунеб жо. fayib bugo quraSda bujuneb $o. 175. ГIайиб гьечIев гьудул ватуларев, багьана гьечIей лълъади йикIунарей. fayib hezew hudul watularew, bahana hezey :adi yijunarey. 176. ГIайиб гьечIессе кьураб нагIана дудего буссунебила. fayib hezeSe purab nafana dudego buSunebila. 177. ГIайиб ГIумарида – хъапасал дида. fayib fumarida - ]a_asal dida. 178. ГIайиб камурав чи вукIунарев, цо рахъ камичIеб хIалтIи букIунареб. fayib kamuraw xi wujunarew, co ra] kamizeb \alTi bujunareb. 179. ГIайиб кколареб черххги букIунареб, гIазу балареб мегIерги букIунареб. fayib Kolareb xer{gi bujunareb, fa#u balareb mefergi bujunareb. 180. ГIайиб кколарев чи вукIунарев, гIамал гьечIеб черхх букIунареб. fayib Kolarew xi wujunarew, famal hezeb xer{ bujunareb. 181. ГIайиб кколарей чIчIужу ялагьулев, чIчIужу гьечIого ххутIулев. fayib Kolarey Zu$u yalahulew, Zu$u hezogo {uTulew. 182. ГIайиб кIалалда кколеб, зар бетIералда щолеб. fayib jalalda Koleb, #ar beTeralda &oleb. 183. ГIайиб – къватIиб, дун – рокъов. fayib - qwaTib, dun - roqow. 184. ГIайиб лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. fayib :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 185. ГIайибал рорцани меххелалда жаниб 200 россассда 200 чIчIужуялда кколебила. РорцинчIого тани, цониги кколаребила. fayibal rorcani me{elalda $anib 200 roSaSda 200 Zu$uyalda Kolebila. rorcinzogo tani, conigi Kolarebila. 186. ГIайибалда къвал барав, мунагьалда кьан барав. fayibalda qwal baraw, munahalda pan baraw. 187. ГIайибалдасса къадарабги гIила букIунебила. fayibaldaSa qadarabgi fila bujunebila. 188. ГIайибалдасса нечоларев, мунагьалдасса хIинкъуларев. fayibaldaSa nexolarew, munahaldaSa \inqularew. 189. ГIайибалълъ чехь бихъулареб носоцца гурони. fayiba: xe% bi]ulareb nosoCa guroni. 190. ГIайибав тамихIалълъукьа хIинкъулевила, гIайиб гьечIев къисматалълъукьа хIинкъулевила. fayibaw tami\a:upa \inqulewila, fayib hezew qismata:upa \inqulewila. 191. ГIака балагье рахь-нахалълъе лълъикIаб, чIчIужу ялагье гIамал-ххассият лълъикIай. faka balahe ra%-na[a:e :ijab, Zu$u yalahe famal-{aSiyat :ijay. 192. ГIака бечIчIизе лъаларелълъ азбар (лолон) гьетIараб бугилан абурабила. faka beZi#e ;alare: a#bar (lolon) heTarab bugilan aburabila. 193. ГIака бечIчIулелилан хIама бечIчIулел ратугеги. faka beZulelilan \ama beZulel ratugegi. 194. ГIака бичаравги, туххум таравги чи бечелъуларо. faka bixarawgi, tu{um tarawgi xi bexe;ularo. 195. ГIака биче бечIчIизе букIунареб, ригьин биххе дургун хIал рекъолареб. faka bixe beZi#e bujunareb, rihin bi{e durgun \al reqolareb. 196. ГIака бокьула нахулаб, гIадан вокьула гIамал лълъикIав. faka bopula na[ulab, fadan wopula famal :ijaw. 197. ГIака босейила рахьдалаб, чIчIужу ячейила гIамал берцинай. faka boseyila ra%dalab, Zu$u yaxeyila famal bercinay. 198. ГIака босилалде бокь гьабе, чIчIужу ячиналде рукъ гьабе. faka bosilalde bop habe, Zu$u yaxinalde ruq habe. 199. ГIака гьечIеб къайи – гIи гьечIеб ручун. faka hezeb qayi - fi hezeb ruxun. 200. ГIака какун нах кварай, росс какун рукъ кварай. faka kakun na[ kwaray, roS kakun ruq kwaray. 201. ГIака кьанагъдичIони кьандиб жо бугъилги багъарулареб. faka panavdizoni pandib $o buvilgi bavarulareb. 202. ГIака лъала лъабцIцIул къинлъидал, вас лъала эмен херлъидал. faka ;ala ;ab~ul qin;idal, was ;ala emen [er;idal. 203. ГIака ххаххаралълъул – бече хIалакъаб, кето кьариялълъул – хIама хIалакъаб. faka {a{ara:ul - bexe \alaqab, keto pariya:ul - \ama \alaqab. 204. ГIака чIчIегIераб бугониги, рахь хъахIаб букIуна. faka Zeferab bugonigi, ra% ]a\ab bujuna. 205. ГIакайилан ккун хIама бечIчIарай. fakayilan Kun \ama beZaray. 206. ГIакарумагIарда гIодоб чIчIараб оцгIанаб гIазу бугони, Ххунзахъ рекьи хъукьлъулареб. fakarumafarda fodob Zarab ocfanab fa#u bugoni, {un#a] repi ]up;ulareb. 207. ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран. fakdalgun ni/er bugeb $o - daran. 208. ГIакдацца гуребила рахь кьолеб, чуруццайила. fakdaCa gurebila ra% poleb, xuruCayila. 209. ГIакдацца рачIчI хьвагIичIони бугъа ххадуб унареб. fakdaCa raZ %wafizoni buva {adub unareb. 210. ГIакъил гIадада кIалъаларев. faqil fadada ja;alarew. 211. ГIакъил гIодове виччан кIалъала, гIабдал ахIдола. faqil fodowe wiXan ja;ala, fabdal a\dola. 212. ГIакъил кици тIамун кIалъала, гIабдаласс гьедун бицуна. faqil kici Tamun ja;ala, fabdalaS hedun bicuna. 213. ГIакъил къадруялде вахани мегIергIан кьуруларев, гIабдал даражаялде вахани хIотол сум гIадин гьетIарулев. faqil qadruyalde wa[ani meferfan purularew, fabdal dara$ayalde wa[ani \otol sum fadin heTarulew. 214. ГIакъил мекъи ккани, гIемерал мекъи ккола. faqil meqi Kani, femeral meqi Kola. 215. ГIакъил тIоццеве гIакъилассда лъала, гIабдал тIоццеве гIиссинлъималазда лъала. faqil ToCewe faqilaSda ;ala, fabdal ToCewe fiSin;imala#da ;ala. 216. ГIакъилчи хвани нахъе лълъикIаб цIцIар ххутIула, гIалимчи хвани лълъикIаб асар ххутIула. faqilxi [wani na]e :ijab ~ar {uTula, falimxi [wani :ijab asar {uTula. 217. ГIакъилаб бетIералълъе тIил къваригIунареб. faqilab beTera:e Til qwarifunareb. 218. ГIакъилаб гьой гIадада хIапдолареб, гIакъилав чи гIадада чвархъоларев. faqilab hoy fadada \a_dolareb, faqilaw xi fadada xwar]olarew. 219. ГIакъилаб жо бицине ххалатаб калам къваригIунаро. faqilab $o bicine {alatab kalam qwarifunaro. 220. ГIакъилав мискинчи къого бечедассдасса лълъикIав. faqilaw miskinxi qogo bexedaSdaSa :ijaw. 221. ГIакъилав чияссул гIантал лъималги рукIунел, гIантав чияссул гIакъилалги рукIунел. faqilaw xiyaSul fantal ;imalgi rujunel, fantaw xiyaSul faqilalgi rujunel. 222. ГIакъилавлъун вукIине квалквал гьабула гIакъилавлъун вукIине жигар бахъиялълъ. faqilaw;un wujine kwalkwal habula faqilaw;un wujine $igar ba]iya:. 223. ГIакъилал руцIцIун чIчIарабги заман бачIунебила. faqilal ru~un Zarabgi #aman bazunebila. 224. ГIакъилал эбел-инссулги рукIине бегьулелила гьагал лъимал. faqilal ebel-inSulgi rujine behulelila hagal ;imal. 225. ГIакъиласс бихьараб-рагIараб бицуна, гIабдаласс чохьол бицуна. faqilaS bi%arab-rafarab bicuna, fabdalaS xo%ol bicuna. 226. ГIакъиласс гIакъилай чIчIужу ялагьула, гIабдаласс гьумер берцинай ялагьула. faqilaS faqilay Zu$u yalahula, fabdalaS humer bercinay yalahula. 227. ГIакъиласс магIардаги ах гьабулеб, гIабдаласс гIанкIудул ханазул тIамуниги лал бокъинабулареб. faqilaS mafardagi a[ habuleb, fabdalaS fanjudul [ana#ul Tamunigi lal boqinabulareb. 228. ГIакъиласс ургъун бицуна, гIабдаласс кьвагьун биччала. faqilaS urvun bicuna, fabdalaS pwahun biXala. 229. ГIакъиласс цо чIчIужу ячуней, гIабдаласс чан щваниги ячуней. faqilaS co Zu$u yaxuney, fabdalaS xan &wanigi yaxuney. 230. ГIакъилассда малълъе, гIабдал гурони вуххуге. faqilaSda ma:e, fabdal guroni wu{uge. 231. ГIакъилассдасса ватIалъуге, гIабдалассда нахъвилълъунге. faqilaSdaSa waTa;uge, fabdalaSda na]wi:unge. 232. ГIакъилассдассан гIакълу щола, гIабдалассдассан щибго щоларо. faqilaSdaSan faqlu &ola, fabdalaSdaSan &ibgo &olaro. 233. ГIакъилассе вокьула жиндасса гIакъилав чи, хханассе бокьула бищунго гIакъилавлъун живго вукIине. faqilaSe wopula $indaSa faqilaw xi, {anaSe bopula bi&ungo faqilaw;un $iwgo wujine. 234. ГIакъилассе – ишан, гIабдалассе – бугI-бугI. faqilaSe - i^an, fabdalaSe - buf-buf. 235. ГIакъилассе къварилъи – гIабдалассе роххел. faqilaSe qwari;i - fabdalaSe ro{el. 236. ГIакъилассул газа кьурдаги рекIунеб, лълъим лъалессул квер гIордаги балеб. faqilaSul ga#a purdagi rejuneb, :im ;aleSul kwer fordagi baleb. 237. ГIакъилассул гIакълу къалмиццаги бицунеб. faqilaSul faqlu qalmiCagi bicuneb. 238. ГIакъилассул гIакълу рекIелI букIуна, гIабдалассул гIакълу мацIцIалда букIуна. faqilaSul faqlu reje/ bujuna, fabdalaSul faqlu ma~alda bujuna. 239. ГIакъилассул къассдал дагьал, къассдал гIемерассул гIакълу дагьаб. faqilaSul qaSdal dahal, qaSdal gemeraSul faqlu dahab. 240. ГIакъилассда рагIи рагIал баккарабго бичIчIулеб, гIабдалассда бугIизе кколеб. faqilaSda rafi rafal baKarabgo biZuleb, fabdalaSda bufi#e Koleb. 241. ГIакъилассул ссабру кIудияб, жагьилассул ццин ххеххаб. faqilaSul Sabru judiyab, $ahilaSul Cin {e{ab. 242. ГIакъиласс ункъо жо гьитIинаблъун рикIкIунареб - цIаги, унтиги, тушманлъиги, налъиги. faqilaS unqgo $o hiTinab;un riJunareb - `agi, untigi, tu^man;igi, na;igi. 243. ГIакъилассул хвел цо буго. faqilaSul [wel co bugo. 244. ГIакъилассул хIалтIи гIемераб, гIабдалассул чIанда гIемераб. faqilaSul \alTi femerab, fabdalaSul zanda femerab. 245. ГIакъилги къосунев, гIабдалассулги цIцIодораб жо кколеб. faqilgi qosunew, fabdalaSulgi ~odorab $o Koleb. 246. ГIакъилгун ургъун давла босе, гIабдалгун ургъун балагь тIаде цIцIаге. faqilgun urvun dawla bose, fabdalgun urvun balah Tade ~age. 247. ГIакъилзаби гIемерлъиялълъ гIакълу босизе чиго гьечIого ххутIун ругила. faqil#abi femer;iya: faqlu bosi#e xigo hezogo {uTun rugila. 248. ГIакъиллъи ботIролI бугев ссабруялда хьвадула, ссабруялда хьвадарав мурадалде вахуна. faqil;i boTro/ bugew Sabruyalda %wadula, Sabruyalda %wadaraw muradalde wa[una. 249. ГIакъиллъи тIаде ккола, ахIмакълъи гъоркье ккола. faqil;i Tade Kola, a\maq;i vorpe Kola. 250. ГIакълу бугел кантIулел, жо бичIчIулез росулел жалила кицаби. faqlu bugel kanTulel, $o biZule# rosulel $alila kicabi. 251. ГIакълу бикъулареб, я гIодобе бортулареб. faqlu biqulareb, ya fodobe bortulareb. 252. ГIакълу бикьулелълъул бакъалда тарав, намус бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. faqlu bipule:ul baqalda taraw, namus bipule:ul horpow {uTaraw. 253. ГIакълу бикьулелълъул нахъа ххутIарай, ххабар бикьулелълъул ццее кIанцIарай. faqlu bipule:ul na]a {uTaray, {abar bipule:ul Ceye jan`aray. 254. ГIакълу ботIрол кIодолъиялда бараб букIунебани, ганщил бищунго кIудияб букIинаанила. faqlu boTrol jodo;iyalda barab bujunebani, gan&il bi&ungo judiyab bujinaanila. 255. ГIакълу бугев инссуцца вас бергьине толарев. faqlu bugew inSuCa was berhine tolarew. 256. ГIакълу бугила нилIее къваригIараб меххалълъ чияхъ батулеб, чияе къваригIараб меххалълъ нилIехъ батулеб жо. faqlu bugila ni/eye qwarifarab me{a: xiya] batuleb, xiyaye qwarifarab me{a: ni/e] batuleb $o. 257. ГIакълу гьаре, боцIцIи гьаруге. faqlu hare, bo~i haruge. 258. ГIакълу гьечIеб бетIер, чIобогояб ракI, гIадалал ххиялаз хвана гIадада. faqlu hezeb beTer, zobogoyab raj, fadalal {iyala# [wana fadada. 259. ГIакълу гьечIеб бетIералда жаниб бугеб гIелму – бетIер гьечIеб къаркъалаялда лъураб тIагъур. faqlu hezeb beTeralda $anib bugeb felmu - beTer hezeb qarqalayalda ;urab Tavur. 260. ГIакълу гьечIеб къаркъала – къебелъухъ лълъадаричIеб нус. faqlu hezeb qarqala - qebe;u] :adarizeb nus. 261. ГIакълу гьечIеб гьавали гьаваялда хьвадула. faqlu hezeb hawali hawayalda %wadula. 262. ГIакълу гьечIев «гIакъил», бо гьечIев «ццевехъан». faqlu hezew «faqil», bo hezew «Cewe]an» 263. ГIакълу гьечIев васассдасса гьевги хун гьабураб бахъухъ лълъикIаб. faqlu hezew wasaSdaSa hewgi [un haburab ba]u] :ijab. 264. ГIакълу гьечIевгIан чи мекъав вукIуневила. faqlu hezewfan xi meqaw wujunewila. 265. ГIакълу гьечIей бика – рахь гьечIеб гIака. faqlu hezey bika - ra% hezeb faka. 266. ГIакълу гьечIел данде чIвагеги, гIажал щварал цадахъ ккогеги. faqlu hezel dande zwagegi, fa$al &waral cada] Kofogegi. 267. ГIакълу гьечIессе гIакълу кьоге. faqlu hezeSe faqlu poge. 268. ГIакълу гьечIессул берал гIемер гIодулел. faqlu hezeSul beral femer fodulel. 269. ГIакълу гьикъизе херав чи гьечIони, хераб хIохьода гьикъе. faqlu hiqi#e [eraw xi hezoni, [erab \o%oda hiqe. 270. ГIакълу гIемерассул калам дагьаб. faqlu femeraSul kalam dahab. 271. ГIакълу гIолеб гьечIони, ганчIида гьикъунги, гьикъичIого тоге. faqlu foleb hezoni, ganzida hiqungi, hiqizogo toge. 272. ГIакълу дагьал, цIцIалукагътал щварал жал рихьулахха, дир лъимал, нуж! (Ххунзахъа Аталазул Катуралълъ абурал кицилъун лIугьарал рагIаби). faqlu dahal, ~alukavtal &waral $al ri%ula{a, dir ;imal, nu$! ({un#a]a atala#ul katura: abural kici;un /uharal rafabi). 273. ГIакълу дагьассул мацIцI кIудияб. faqlu dahaSul ma~ judiyab. 274. ГIакълу дагьассул рагIи гIемераб. faqlu dahaSul rafi femerab. 275. ГIакълу заргIанав – гIамал зобгIанав. faqlu #arfanaw - famal #obfanab. 276. ГIакълу – къокъаб, чIанда – ххалатаб. faqlu - qoqab, zanda - {alatab. 277. ГIакълу къокъассул мацIцI ххалатаб. faqlu qoqaSul ma~ {alatab. 278. ГIакълу кьеги къвачIа цIун, къвачIа кьеги гIарцул цIун. faqlu pegi qwaza `un, qwaza pegi farcul `un. 279. ГIакълу ресалълъ малълъулеб. faqlu resa: ma:uleb. 280. ГIакълу саналI гуребила букIунеб, ботIролIила. faqlu sana/ gurebila bujuneb, boTro/ila. 281. ГIакълу тIагърикь гуребила букIунеб, ботIролIила. faqlu Tavrip gurebila bujuneb, boTro/ila. 282. ГIакълу тIатине ссабруги кьеги, ссабру алжаналълъул кIул букIин лъазе гъваридаб пикруги кьеги. faqlu Tatine Sabru pegi, Sabru al$ana:ul jul bujin ;a#e vwaridab _ikrugi pegi. 283. ГIакълу – ццебе, ццин – нахъе. faqlu - Cebe, Cin - na]e. Цо росулI гIумру гьабулел рукIанила эбелги васги. Ххеххгого россги хун, гьев васассе гIумру бичарай гIадан йикIанила эбел. Балугълъиялде вас вахиндал, чIчIужу ячине йигин, дир вас, диеги кумек букIинеян лIугьанила эбел. Вас разилъулев вукIинчIила. Эбелни тIасса йичIичIелълъул, цо релълъаралда рекъараб бакIги тIасса бищун, чIчIужуги ячанила, бертинги гьабунила. Гьедин дагьал моцIцIал анила. co rosu/ fumru habulel rujanila ebelgi wasgi. {e{gogo roSgi [un, hew wasaSe fumru bixaray fadan yijanila ebel. baluv;iyalde was wa[indal, Zu$u yaxine yigin, dir was, diyegi kumek bujineyan /uhanila ebel. was ra#i;ulew wujinzila. ebelni TaSa yizize:ul, co re:aralda reqarab bajgi TaSa bi&un, Zu$ugi yaxanila, bertingi habunila. hedin dahal mo~al anila. Цо къоялълъ, сапаралдасса вуссиндал, гьессда эбелалълъул берал риччун рихьанила. Щиб-кинилан цIеххедал, щибго гьечIин, херал руччабазул берал чваххулин, гьедин батилилан, тIасса вихьизавунила гьелълъ вас. КIиабилеб къоялълъги гьединго кканила. Щаклъун васасс ххал ккунила. Эбелалълъ цо абулила, нусалълъ анцIго гIезабулила… co qoya:, sa_araldaSa wuSindal, heSda ebela:ul beral riXun ri%anila. &ib-kinilan `e{edal, &ibgo hezin, [eral ruXaba#ul beral xwa{ulin, hedin batilin, TaSa wi%i#awunila he: was. jiabileb qoya:gi hedin Kanila. &ak;un wasaS {al Kunila. ebela: co abulila, nusa: an`go fe#abulila... Гьа, гьадинищхха иш букIарабилан, ццин бахъанила васассул. Дицца дуда абунин дие лълъади ячунгейилан, дуццаго ячанин, гьанже лълъикIго рукIайин, дун нужеда тIокIав вихьулариланги абун, унаго-унаго вас рикIкIаде, цо базаргабазул росулIе щванила. Гьенив цо бечедав базарганасс жиндирго ххамил тукада вичаризе тIамунила. Гьедин анила чанго сон. ha, hadini&{a i^ bujarabilan, Cin ba]anila wasaSul. diCa duda abunin diye :adi yaxungeyila, duCago yaxanin, han$e :ijgo rajayin, dun nu$eda Tojaw wi%ularilangi abun, unago-unago was riJade, co ba#argaba#ul rosu/e &wanila. heniw co bexedaw ba#arganaS $indirgo {amil tukada wixari#e Tamunila. hedin anila xango son. Цо къоялълъ базарганассда гьав, кIалдиб полопги бан, квешго лIугьун ватанила. Щиб-кинилан гьикъидал, валагьин, эбелги ракIалде щванин, гьелълъ тамахлъизе гьавунилан бицанила. co qoya: ba#arganaSda haw, jaldib _olo_gi ban, kwe^go /uhun watanila. &ib-kinilan hiqidal, walahin, ebelgi rajalde &wanin, he: tama[;i#e hawunilan bicanila. «Рокъове тIад вуссине бокьиларищ дуе?» – ян цIехханила базарганасс. Бокьилаанилан жаваб кьунила гьассги. РекIине чуги кьунила, базе ярагъги кьунила. ЛълъикIаб бихьун ххамил ххулжалги цIезарунила. «Дуда тIад вуссине ракIалде ккани, эбелги лълъадиги цадахъ рачун, гьанивеги вачIа. Сордо кIудияссул гIакълуги цIцIикIкIарабилан абулелълъул, цо дихъги гIенеккеян, - абунила базарганасс, - росулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. Гьоболассда къваригIел гьечIеб жоги цIеххоге, ццин нахъе ккезабуни, мун мекъссаги ккеларо. Гьанже дуе нух битIаги», – ян гьессул квер босанила. «roqowe Tad wuSine bopilari& duye?» - yan `e{anila ba#arganaS. bopilaanilan $awab punila haSgi. rejine xugi punila, ba#e yaravgi punila. :ijab bi%un {amil {ul$algi `e#arunila. «duda Tad wuSine rajalde Kani, ebelgi :adigi cada] raxun, haniwegi waza. sordo judiyaSul faqlugi ~iJarabilan abule:ul, co di]gi feneKeyan, - abunila ba#arganaS, - rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. hobolaSda qwarifel hezeb $ogi `e{oge, Cin na]e Ke#abuni, mun meqSagi Kelaro. han$e duye nu[ biTagi», - yan heSul kwer bosanila. Гьедин гьасс ватIаналде сапар бухьанила. Гьессда нухда цадахъ кканила, варанабазда лъун гIемераб къайи-къоногун, гьеб бичизе унел базаргаби. ЛълъикIго ссваканги рукIун, сордоги щолеб букIун, цо ссанагIатаб бакIалда рещтIине ракIалде кканила къайицадахъазда. Гьасс абунила, жинда гьабзазул хIапиги хIелказул гIегIедиги рагIанин, гIагардегIан росу батиялда щаклъи гьечIин, гьанир рещтIун лълъикI гурилан. Васассул гIакълуялълъухъ гьел гIенеккичIила, гьенирго чIчIанила. hedin haS waTanalde sa_ar bu%anila. heSda nu[da cada] Kanila, waranaba#da ;un femerab wayi-qonogun, heb bixi#e unel ba#argabi. :ijgo Swakan rujun, sordogi &oleb bujun, co Sanafatab bajalda re&Tine rajalde Kanila qayicada]a#da. haS abunila, $inda hab#a#ul \a_igi \elka#ul fefedigi rafanin, fagardefan rosu batiyalda &ak;i hezin, hanir re&Tun :ij gurilan. wasaSul faqluya:u] hel feneKizila, henirgo Zanila. Вас росулIе вилълъанила. Саламги кьун, росдал годекIаниве щванила. Рокъо-рокъоре гIадамалги ун, цо чи ххутIанила, кагътида тIад лъураб гьанал кесекги кодоб ккун, гьенивго. Гьобол вугищан гьикъанила гьесс васассда. ГьечIилан гьессги жаваб кьунила. ХIинкъиларев ватани, дида цадахъ вилълъаян абунила гьев чиясс. Щай хIинкъулев, мунги дунго гIадав гIадан гурищилан, ххадуб чуги цIцIан, гьавги гьессда ххадув анила. was rosu/e wi:anila. salamgi pun, rosdal godejaniwe &wanila. roqo-roqore fadamalgi un, co xi {uTanila, kavtida Tad ;urab hanal kesekgi kodob Kun, heniwgo. hobol wugi&an hiqanila heS wasaSda. hezilan heSgi $awab punila. \inqilarew watani, dida cada] wi:ayan abunila hew xiyaS. &ay \inqulew, mungi dungo fadaw fadan guri&ilan, {adub xugi ~an, hawgi heSda {aduw anila. Азбаралълъуре лIугьиндал, гьой гIадин раххссидаги бан, хIапулей йигила чIчIужугIадан. БетIергьанчиясс гьей раххссидасса йичанила. Жанире щванила. Таххида тIад, гIадан гIадин, бегун бугила гьой. Гъой чIчIужуялълъ гьоболассул чодуе кIалцIи-ххерги банила. Доб гьанги белъун, ххинкIалги гьарунила, квенги гьазда ццебе лъунила. Цинги рукъалълъул бетIергьанасс чIчIужугIадан йикIаралълъуйго юхьанила. Ххадур кIиялгоги квананила, ххутIараб ракьа-макъарги чуриги дой чIчIужуялълъеги кьунила. a#bara:ure /uhindal, hoy fadin ra{Sidagi ban, \a_uley yigila Zu$ufadan. beTerhanxiyaS hey ra{SidaSa yixanila. $anire &wanila. ta{ida Tad, fadan fadin, begun bugila hoy. voy Zu$uya: hobolaSul xoduye jal`i-{ergi banila. dob hangi be;un, {injalgi harunila, kwengi ha#da Cebe ;unila. cingi ruqa:ul beTerhanaS Zu$ufadan yijara:uygo yu%anila. {adur jiyalgogi kwananila, {uTarab rapa-maqargi xurigi doy Zu$uya:egi punila. Къасси макьуги щвечIила васассда, кин букIаниги хIал лъазеги течIила, радал вахъун нухда ине къачIанила. Додинго кваназеги гьавун, инехъин вукIарав вас гьоболасс тIад вуссине гьавунила. - Дуда гьаниб щибго гIажаиблъи гьабизе жого бихьичIищ? – ан гьикъанила. - Валлагь, дуда берцин бихьараб гуреяб, дида щибго гIажаибаб жо бихьичIо, – ян чIчIанила гьав. - Гьанже дида ххадув вачIа, – ян цо гвенд бихьизабунила гьасс гьоболассда. Цо рахъалде бутIрул, цоги рахъалде къаркъалаби ран ругила чIварал чагIазул. – КъваригIел гьечIеб жо цIеххон вукIарабани, мунги гьазда асскIов вукIинаан. Мун цIцIодорав чи вихьула, дицца дуда кинабго бицина. qaSi mapugi &wezila wasaSda, kin bujanigi \al ;a#egi tezila, radal wa]un nu[da ine qazanila. dodingo kwana#egi hawun, ine]in wujaraw was hobolaS Tad wuSine hawunila. - duda hanib &ibgo fa$aib;i habi#e $ogo bi%izi&? - an hiqanila. - walah, duda bercin bi%arab gureyab, dida &ibgo fa$aibab $o bi%izo, - yan Zanila haw. - han$e dida {aduw waza, - yan co gwend bi%i#abunila haS hobolaSda. co ra]alde buTrul, cogi ra]alde qarqalabi ran rugila zwaral xafa#ul. - qwarifel hezeb $o `e{on wujarabani, mungi ha#da aSjow wujinaan. mun ~odoraw xi wi%ula, diCa duda kinabgo bicina. Гьагъай гIадан дир яццгIал йиго. Ниж гьитIинго рукIаго, хвана нижер эбел-эмен. Гьелълъул эбелалълъ холелълъул дида гьарана кIудияй гIезегIан гьелълъул тIалаб гьабейила, ваццги яццги гIадинги рукIайилан. КIудиял гIедалги, бокьани, дуего тейила, бокьичIони, абун вачIарассе кьейила. Абун чи вачIиндал, дицца гьелда гьикъана - «Мун гьессиейищ кьелей, диегойищ телей?» – ян. «Дуего те», – ян абуна гьелълъ. Диццаги гьедин гьабуна. havay fadan dir yaCfal yigo. ni$ hiTingo rujago, [wana ni$er ebel-emen. he:ul ebela: [ole:ul dida harana judiyay fe#efan he:ul Talab habeyila, waCgi yaCgi fadin rujayila. judiyal fedalgi, bopani, duyego teyila, bopizoni, abun wazaraSe peyila. abun xi wazindal, diCa helda hiqana - «mun heSiyeyi& peley, diyegoyi& teley?» - yan. «duyego te», - yan abuna he:. diCagi hedin habuna. Дун кьижун ккаравго, гьей къватIие уней йикIун йиго. Щаклъун цо сордоялълъ ххадуб ххал ккуна. Росу рагIалда бугеб цо рокъое тIерхьун гьейги ана, ххадувго дунги вилълъана. dun pi$un Karawgo, hey qwaTiye uney yijun yigo. &ak;un co sordoya: {adub {al Kuna. rosu rafalda bugeb co roqoye Ter%un heygi ana, {aduwgo dungi wi:ana. Дицца нуцIцIа ричIеян ахIана. РичIизе рахараб гурилан ахIана жаниссан. Бараб малалълъ нуцIцIаги речIчIизабун, дун жаниве кIанцIана. Жанив вукIарав дида тIад речIчIана. Гьессдасса дун къолев вукIана. Дицца гьелда гьарана дие дагьаб кумек гьабеян. Гьелълъни гьабичIо. Дида ххадуб бачIун букIун буго гьаб гьой. РечIчIун тIадгун, гьелълъ гьев тIутIун вана. Гьеб къоялдасса нахъе дицца гьей раххссида бана, гьелълъул бакIалда гьой рокъобеги бачана. ЯццгIал йикIун, чIвазеги кIвечIо, – ян лIугIизабунила гьесс жиндирго ххабар. diCa nu~a rizeyan a\ana. rizi#e ra[arab gurilan a\ana $aniSan. barab mala: nu~agi reZi#abun, dun $aniwe jan`ana. $aniw wujaraw dida Tad reZana. heSdaSa dun qolew wujana. diCa helda harana diye dahab kumek habeyan. he:ni habizo. dida {adub bazun bujun bugo hab hoy. reZun Tadgun, he: hew TuTun wana. heb qoyaldaSa na]e diCa hey ra{Sida bana, he:ul bajalda hoy roqobe baxana. yaCfal yijun, zwa#egi jwezo, - yan /ufi#abunila heS $indirgo {abar. Вас нухда вахъанила. Дол цадахъ рукIарал базаргаби, хъачагъалги тIаде кIанцIун, кодосса къайиги бахъун, ратанила. Щванила гьав жиндирго росулIе. Рукъалълъул кIалтIеги ун, гордухъан жаниве валагьанила. Дой гьассул чIчIужуги йигила гIодой йикIун. Гьелълъул накабазда бетIерги лъун, кьижун цо гIолохъанчиги вугила, гьессул бетIер лълъухьулей гьейги йигила. was nu[da wa]anila. dol cada] rujaral ba#argabi, ]axavalgi Tade jan`un, kodoSa qayigi ba]un, ratanila. &wanila haw $indirgo rosu/e. ruqa:ul jalTegi un, gordu]an $aniwe walahanila. doy haSul Zu$ugi yigila fodoy yijun. he:ul nakaba#da beTergi ;un, pi$un co folo]anxigi wugila, heSul beTer :u%uley heygi yigila. Цин ххиял гьабунила, бахъун хханжаргун, жаниве кIанцIизе, нахъеги ургъанила, базарганассул гIакълу гIадахъ босиялълъ гьанжелъагIанги мекъи ккечIин, гьаб нухалълъги, гIакълу ццебе, ццин нахъе ккезабун лълъикIилан кканила. Гьав эбелалълъухъе вилълъанила. Гьобол вокьиларищан, жаниве лIугьанила. Валлагь, вокьилинхха, нусго вугонигиян, херай разиго данде яхъанила. cin {iyal habunila, ba]un {an$argun, $aniwe jan`i#e, na]egi urvanila, ba#arganaSul faqlu fada] bosiya: han$e;afangi meqi Kezin, hab nu[a:gi, faqlu Cebe, Cin na]e Ke#abun :ijanilan Kanila. haw ebela:u]e wi:anila. hobol wopilari&an, $aniwe /uhanila. walah, wopilin{a, nusgo wugonigiyan, [eray ra#igo dande ya]anila. Квана-гьекъон вахъаравго, гьав цIеххолданила, дур лъимал-чагIиго гьечIищин, нахъе щал ругелилан. Гьалълъги ккараб жо бицанила, васги вукIанин жиндир. Цо пайда гьечIеб кIалъай жиндирги нусалълъулги ккунилан, къватIиве арав гьевги тIокIав тIад вуссинчIила. ГIемер мехх иналде нусалълъ месед гIадав васги гьавунила. Гьанже гьез тIалаб-агъазги гьабун, жийги йигила, васассулги щибго ххабар лъачIила. kwana-heqon wa]arawgo, haw `e{oldanila, dur ;imal-xafigo hezi&an, na]e &al rugelilan. ha:gi Karab $o bicanila, wasgi wujanin $indir. co _ayda hezeb ja;ay $indirgi nusa:ulgi Kunilan, qwaTiwe araw hewgi Tojaw Tad wuSinzila. femer me{ inalde nusa: mesed fadaw wasgi hawunila. han$e he# Talab-ava#gi habun, $iygi yigila, wasaSulgi &ibgo {abar ;azila. Гьеле гьев вас жив вугилан, эбелалда гьавги ххурхханила. Гьеб меххалдасса нахъе эбелги, васги, хъизанги цадахъ талихIаб гIумруялда ругила. hele hew was $iw wugilan, ebelalda hawgi {ur{anila. heb me{aldaSa na]e ebelgi, wasgi, ]i#angi cada] tali\ab fumruyalda rugila. 284. ГIакълу цIцIикIкIарассул гIамал гьитIинаб. faqlu ~iJaraSul famal hiTinab. 285. ГIакълу цIцIикIкIарассул нигат бацIцIадаб. faqlu ~iJaraSul nigat ba~adab. 286. ГIакълуги пагьмуги хIуруцца баххчулареб. faqlugi _ahmugi \uruCa ba{xulareb. 287. ГIакълуялда къуват бащалъулеб жо гьечIебила. faqluyalda quwat ba&a;uleb $o hezebila. 288. ГIакълуялълъул бетIергьан хIасад гьечIеб вукIуна. faqluya:ul beTerhan \asad hezeb wujuna. 289. ГIакълуялълъул эбел – калам дагь гьаби, дарабазул эбел – квен дагь гьаби. faqluya:ul ebel - kalam dah habi, daraba#ul ebel - kwen dah habi. 290. ГIакъуба бихьичIесс къо хIехьолареб. faquba bi%izeS qo \e%olareb. 291. ГIала бекерун цIцIар босиларо, цIцIуяй гьаюдун рукъ бечелъиларо. fala bekerun ~ar bosilaro, ~uyay hayudun ruq bexe;ilaro. 292. ГIала – чармил, чу – маххул. fala - xarmil, xu - ma{ul. 293. ГIалимчи гIалимчияссда лъала, гIакъил гIакъилассда лъала, гIарцул бацIцIалъи къебедассда лъала. falimxi falimxiyaSda ;ala, faqil faqilaSda ;ala, farcul ba~a;i qebedaSda ;ala. 294. ГIалимзабазда асскIов – жагьилчи, жагьилзабазда асскIов – гIалимчи. falim#aba#da aSjow - $ahilxi, $ahil#aba#da aSjow - falimxi. 295. ГIалимчи вукIине кколев гьулчун бачIунеб ралъад гIадавги щун бачIунеб гIор гIадавги. falimxi wujine Kolew hulxun bazuneb ra;ad fadawgi &un bazuneb for fadawgi. 296. ГIалимчи лъалев живго гIадав гIалимчияссда, устар лъалев живго гIадав устарассда. falimxi ;alew $iwgo fadaw falimxiyaSda, ustar ;alew $iwgo fadaw ustaraSda. 297. ГIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев. falimxigi wujunew, co-co ~alunxigi wujunew. 298. ГIалихъиличил хъиртIеги ине бегьула яс гьаризе, Хъарагищил гьинтIеги ине бегьула. fali]ilixil ]irTegi ine behula yas hari#e, ]aragi&il hinTegi ine behula. 299. ГIалххуда мокъокъги къороллъугеги, мокъокъил тIанчIиги бессдаллъугеги. fal{uda moqoqgi qorol;ugegi, moqoqil Tanzigi beSdal;ugegi. 300. ГIалххудаги берал ругел, къададаги гIундул ругел. fal{udagi beral rugel, qadadagi fundul rugel. 301. ГIалххул чанги цIунулеб жибго жинццаго, гIонкIкIол тIинчIги цIунулеб жибго жинццаго. fal{ul xangi `unuleb $ibgo $inCago, fonJol Tinzgi `unuleb $ibgo $inCago. 302. ГIамал бихьун хIалтIе, хIал бихьун хьвагIе. famal bi%un \alTe, \al bi%un %wafe. 303. ГIамал гьечIев гIалимчи – бакъ гьечIеб рагIад. famal hezew falimxi - baq hezeb rafad. 304. ГIамал зобгIан кIудияссда гIакълу заргIан гурони букIунаребила. famal #obfan judiyaSda faqlu #arfan guroni bujunarebila. 305. ГIамал къадаразе гьабураб лълъикIлъи – дуйго квешлъиялълъе батулеб бакIлъи. famal qadara#e haburab :ij;i - duygo kwe^;iya:e batuleb baj;i. 306. ГIамал кIудияв, гьунар гьитIинав. famal judiyaw, hunar hiTinaw. 307. ГIамал кIудияв чи – гIадамазул тушман, лIар бегIераб хIайван – хIайваназул тушман. famal judiyaw xi - fadama#ul tu^man, /ar beferab \aywan - \aywana#ul tu^man. 308. ГIамал кIудияссул гIакълу гьитIинаб. famal judiyaSul faqlu hiTinab. 309. ГIамал лълъикIаб чода нахъа-ццере рекIунел. famal :ijab xoda na]a-Cere rejunel. 310. ГIамал рекъечIеб ригьиналдассаги цIунаги, цIуна-къай гьечIеб хъизаналдассаги цIунаги. famal reqezeb rihinaldaSagi `unagi, `una-qay hezeb ]i#analdaSagi `unagi. 311. ГIамал рекъонила къадарги хъвалеб. famal reqonila qadargi ]waleb. 312. ГIамал рекъолареб къадаралдасса, къадарги щун хабалIе инго лълъикI. famal reqolareb qadaraldaSa, qadargi &un [aba/e ingo :ij. 313. ГIамалалда рекъарабила гIумруги букIунеб. famalalda reqarabila fumrugi bujuneb. 314. ГIамалалълъ басра гьавурав асс-къоялълъ кIодо гьавуларев. famala: basra hawuraw aS-qoya: jodo hawularew. 315. ГIамалалълъ басра гьавурав насибалълъ кIодо гьавуларев. famala: basra hawuraw nasiba: jodo hawularew. 316. ГIамаликъаб цIцIуяб жоялдассаги цIунаги, цIцIад гьечIеб рииялдассаги цIунаги. famaliqab ~uyab $oyaldaSagi `unagi, ~ad hezeb riiyaldaSagi `unagi. 317. ГIанабазда гIи хьихьуларо, гъалазда чу бухьунаро. fanaba#da fi %i%ularo, vala#da xu bu%unaro. 318. ГIанкIкI гьойдасса хIинкъарабила, гьой гIанкIкIидасса хIинкъарабила. fanJ hoydaSa \inqarabila, hoy fanJidaSa \inqarabila. 319. ГIанкIкI кколареб жоялълъ цер кквеларо. fanJ Kolareb $oya: cer Kwelaro. 320. ГIанкIкI чIвазе унелълъул, бацI чIвазе гIадин айила. fanJ zwa#e une:ul, ba` zwa#e fadin ayila. 321. ГIанкIкIгун вагъизе, гъалбацIгун вагъизе гIадин къачIай. fanJgun wavi#e, valba`gun wavi#e fadin qazay. 322. ГIанкIкIида гIарада речIчIулареб, чIчIотIоде ххвалчен хьвагIулареб. fanJida farada reZulareb, ZoTode {walxen %wafulareb. 323. ГIанкIкIил бихьинлъи-цIцIулъи хханассда гурони лъаларебила. fanJil bi%in;i-~u;i {anaSda guroni ;alarebila. Гьалълъул магIна гуро ххан гIакъилав вугилан, ялъуни гьессул лъай цIцIикIкIараб бугилан абураб. МагIна буго, гьесс бихьинабан абураб бихьинабан тезе ккола, цIцIуябан абураб цIцIуябан тезе ккола, гьессие бокьаралда ххадур рилълъинчIого чара гьечIоян абураб. ХIакъикъаталда ххалкъалълъ жидедаго гьоркьов ххан маххссара-ххочIалълъе гьавулев вуго. ha:ul mafna guro {an faqilaw wugilan, ya;uni heSul ;ay ~iJarab bugilan aburab. mafna bugo, heS bi%inaban aburab bi%inaban te#e Kola, ~uyaban aburab ~uyaban te#e Kola, heSiye boparalda {adur ri:inzogo xara hezoyan aburab. \aqiqatalda {alqa: $idedago horpow {an ma{Sara-{oza:e hawulew wugo. 324. ГIанкIкIие хIетI кьалаб, мокъокъие кIал кьалаб. fanJiye \eT palab, moqoqiye jal palab. 325. ГIанкIкIицца чIвараб цIцIум, цIцIецца ккураб бацI. fanJiCa zwarab ~um, ~eCa Kurab ba`. 326. ГIанкIкIиццаги беццулеб жиндирго рукIун, гIонкIкIоццаги беццулеб жиндирго каратI. fanJiCagi beCuleb $indirgo rujun, fonJoCagi beCuleb $indirgo karaT. 327. ГIанкIу бикъарасс оцги бикъулебила. fanju biqaraS ocgi biqulebila. 328. ГIанкIу кинаб бугониги, хханил тIагIам цо букIунеб. fanju kinab bugonigi, {amil Tafam co bujuneb. 329. ГIанкIу къинлъулареб хоно гъоркь течIони, хIалтIуде гъира балареб рахъи гьечIони. fanju qin;ulareb [ono vorp tezoni, \alTude vira balareb ra]i hezoni. 330. ГIанкIу холеб хъирщадулаго, гIадан холев бечелъизе чIучIадулаго. fanju [oleb ]ir&adulago, fadan [olew bexe;i#e zuzadulago. 331. ГIанкIу чIчIегIераб бугониги, хоно хъахIаб гьабула. fanju Zeferab bugonigi, [ono ]a\ab habula. 332. ГIанкIудал мокъида мокъокъ чIчIоларо, хIамил руссуналда чу бухьунаро. fanjudal moqida moqoq Zolaro, \amil ruSunalda xu bu%unaro. 333. ГIанкIудал ханазул тIамуниги лал бокъунарев. fanjudal [ana#ul Tamunigi lal boqunarew. 334. ГIанкIуялълъ квегъулеб хIелеко. fanjuya: kwevuleb \eleko. 335. ГIанкIуялълъ хъирщи таниги, чиясс ругьунаб гIамал толареб. fanjuya: ]ir&i tanigi, xiyaS ruhunab famal tolareb. 336. ГIантаб рагIи тIад буссун дудаго речIчIулеб. fantab rafi Tad buSun dudago reZuleb. 337. ГIантаб суалалълъе жавабги гIантаб букIуна. fantab suala:e $awabgi fantab bujuna. 338. ГIантаб томеналдасса цIцIодораб шагьи лълъикIаб. fantab tomenaldaSa ~odorab ^ahi :ijab. 339. ГIантав бахIарчияссдасса хIинкъарав цIцIодор лълъикIав. fantaw ba\arxiyaSdaSa \inqaraw ~odor :ijaw. 340. ГIантав вукIа абе, гIадалав вукIа абе – цого жо. fantaw wuja abe, fadalaw wuja abe - cogo $o. 341. ГIантав гьудулассдасса цIцIодорав тушманго лълъикIавила. fantaw hudulaSdaSa ~odoraw tu^mango :ijila. 342. ГIантал чагIи гьечIони, гIакъилассе боцIцIи кисса щвелеб? fantal xafi hezoni, faqilaSe bo~i kiSa &weleb? 343. ГIантасс лълъади какулейила, квешасс гьудул какулевила. fantaS :adi kakuleyila, kwe^aS hudul kakulewila. 344. ГIантассда цIеххезе кколареб, цIеххечIониги гьесс жинццаго бицунеб. fantaSda `e{e#e Kolareb, `e{ezonigi heS $inCago bicuneb. 345. ГIантассе – бухъарабго хоб, чIварабго лахIту. fantaSe - bu]arabgo [ob, zwarabgo la\tu. 346. ГIантассе кици тIамуни, гьелълъул магIнаги бицине кколебила. fantaSe kici Tamuni, he:ul mafnagi bicine Kolebila. 347. ГIаракъи – ургьибе, гIакълу – гьаваялде. faraqi - urhibe, faqlu - hawayalde. 348. ГIаракъидул шишаялълъ борлIулареб къед гьечIебила. faraqidul ^i^aya: bor/ulareb qed hezebila. 349. ГIарахъмагIардаги ссверун ралагье (ссверухъе ралагьичIого, рагIи кьвагьун биччаге). fara]mafardagi Swerun ralahe (Sweru]e ralahizogo, rafi pwahun biXage). 350. ГIарац балагьизе бигьаяб, кквезе захIматаб жойила. farac balahi#e bihayab, Kwe#e #a\matab #oyila. 351. ГIарац бекьани, месед бижулеб. farac bepani, mesed bi$uleb. 352. ГIарац бугев гуревила бечедав, гIакълу бугевила. farac bugew gurewila bexedaw, faqlu bugewila. 353. ГIарац бугессул рилълъингицин батIияб. farac bugeSul ri:ingicin baTiyab. 354. ГIарац бугони, магIардаги ах гьабула. farac bugoni, mafardagi a[ habula. 355. ГIарац гьечIессе буххча ссундуе, нич гьечIессе ххабар ссундуе? farac hezeSe bu{xa Sunduye, nix hezeSe {abar Sunduye? 356. ГIарац гьечIев чияссул чвантил кIалтIу къваридаб. farac hezew xiyaSul xwantil jalTu qwaridab. 357. ГIарац гьечIолъи – гIагарал чагIи гьечIолъи. farac hezoni - fagaral xafi hezoni. 358. ГIарац гIемерлъиялдасса гьудулзаби гIемерлъи лълъикIаб. farac femer;iyaldaSa hudul#abi femer;i :ijab. 359. ГIарац дагьаб бугониги гIола, гIемерлъанищ, гьелълъие гIей гьечIеб. farac dahab bugonigi fola, femer;ani&, he:iye fey hezeb. 360. ГIарац жо гуро, живго чи вукIине ккола. farac $o guro, $iwgo xi wujine Kola. 361. ГIарац кьавуцца кварав (ГIарцуда кьаву чIварав). farac pawuCa kwaraw (farcuda pawu zwaraw). 362. ГIарац кьун босараб жойилан, жугьтIицца ссапун кварабила. farac pun bosarab $oyilan, $uhTiCa Sa_un kwarabila. 363. ГIарац кIалъалеб меххалълъ, ритIухълъи буцIцIун чIчIола. farac ja;aleb me{a:, riTu];i bu~un Zola. 364. ГIарац рикIкIун босе, ххам борцун босе. farac riJun bose, {am borcun bose. 365. ГIарац тIагIинабизеги, чу хIалакъ гьабизеги – бигьаяб жо. farac Tafinabi#egi, xu \alaq habi#egi - bihayab $o. 366. ГIарац хъирис буго, букаричIого букIунаро. farac ]iris bugo, bukarizogo bujunaro. 367. ГIарац-меседалълъул багьа гьабизе бегьула, лълъикIаб рагIул багьа гьабун бажаруларо. farac-meseda:ul baha habi#e behula, :ijab raful baha habun ba$arularo. 368. ГIаркьел бекунилан, гъветI бакъвалареб. farpel bekunilan, vweT baqwalareb. 369. ГIарцул горал раниги, гуржи ганжалъиларо, горал рахъун лъуниги, хъирмил багьа хвеларо. farcul goral ranigi, gur$i gan$a;ilaro, goral ra]un ;unigi, ]irmil baha [welaro. 370. ГIарцул гьудуллъиги гьудуллъи гуребила, боцIцIул ригьинги ригьин гуребила. farcul hudul;igi hudul;i gurebila, bo~ul rihingi rihin gurebila. 371. ГIарцул квешлъи – гьечIолъи, гьанал квешлъи – хIалакълъи. farcul kwe^;i - hezo;i, hanal kwe^;i - \alaq;i. 372. ГIарцул кисаялдасса кIудияв чияссул гIакълу лълъикIаб. farcul kisayaldaSa judiyaw xiyaSul faqlu :ijab. 373. ГIарцул ссахIалдасса кIудияв чияссул гIакълу бергьунебила. farcul Sa\aldaSa judiyaw xiyaSul faqlu berhunebila. 374. ГIарцуцца бацIцIуна, боцIцIуцца чурула. farcuCa ba~una, bo~uCa xurula. 375. ГIарцуцца хханассул лагъги лагъассул хханги гьавулев. farcuCa {anaSul lav;i lavaSul {angi hawulew. 376. ГIатI бугони – ххинкIал, ххам бугони – ретIел. faT bugoni - {injal, {am bugoni - reTel. 377. ГIатI лълъамалъи – чохьол талихI. faT :ama;i - xo%ol tali\. 378. ГIатIада хIучч хъвалев, ххинкIазда гIуж балев. faTada \uX ]walew, {inja#da fu$ balew. 379. ГIатIалълъ лъурай гIунарай, гIазулI лъурай йорчIарай (гIуничIей). faTa: ;uray funaray, fa#u/ ;uray yorzaray (funizey). ХIинкьи букIун, эбелалълъ жиндирго яс гIатIалълъ яххчун йиго, бессдал яс, квачангIаги хвелародаян, гIазулI къазаюн йиго... \inqi bujun, ebela: $indirgo yas faTa: ya{xun yigo, beSdal yas, kwaxanfagi [welarodayan, fa#u/ qa#ayun yigo... 380. ГIатIго букIаго, кьуризе дидаги лъачIо, бакъвадго кьурулаго, къваркьан бекана (Хьопода кьуричIони, гIоркьида бекулеб). faTgo bujago, puri#e didago ;azo, baqwadgo purulago, qwarpan bekana (%o_oda purizoni, forpida bekuleb). 381. ГIатIго цIцIачIеб ботIил чIор, бучIулI цIцIани, бекула, борчIулI квер щвечIеб кеке хIасралъуда ххутIула. faTgo ~azeb boTil zor, buzu/ ~ani, bekula, borzu/ kwer &wezeb keke \asra;uda {uTula. 382. ГIатIиги тIатIиги – цого жо. faTigi TaTigi - cogo $o. 385. ГIатIидаб дунялалда кьечIеб талихI къваридаб хобалълъубги кьеларо. faTidab dunyalalda pezeb tali\ qwaridab [oba:ubgi pelaro. 386. ГIатIидал къоял ххеххго къокъунел, къваридал ун рахъунарел. faTidal qoyal {e{go qoqunel, qwaridal un ra]unarel. 387. ГIатIидассе кьурул нохъоги гIатIидаб, къваридассе тIолго дуниялги къваридаб. faTidaSe purul no]ogi faTidab, qwaridaSe Tolgo duniyalgi qwaridab. 388. ГIатIилъиялде ккани, къварилъи кIочон толеб. faTi;iyalde Kani, qwari;i joxon toleb. 389. ГIахьалаб гьойдасса нилIго бетIергьанаб кетого лълъикIила. fa%alab hoydaSa ni/go beTerhanab ketogo :ijila. 390. ГIачигъовулI вищарав, бакъанида реххарав (рехьед биххулI реххарав). faxivowu/ wi&araw, baqanida re{araw (re%ed bi{u/ re{araw). 391. ГIачиялълъе чу гъурай, чахъабалълъе росс гъурай. faxiya:e xu vuray, xa]aba:e roS vuray. 392. ГIачIрал гьаналги гьагIуйила, бачил гьаналги гьагIуйила. fazral hanalgi hafuyila, baxil hanalgi hafuyila. 393. ГIашилтIа Манташ гIадин. fa^ilTa manta^ fadin. Манташ вукIун вуго бечедав инссул вас, гьагав гIоркьилав. ГIолохъанлъиялде вахаралдасса нахъего тIеренаб дарайдул гвердилI реххулел рукIун руго Манташицца ххасалил кьварарал къоял. «Ххасало гвала ретIе, Манташ, риидал гвердилI вукIа!» – ян гIадамаз гIакълу кьураб меххалълъ, гьесс абулеб букIун буго ххасалил лъабго моцIцIалълъе гIоло Манташицца чIухIи гIодобе реххуларилан. Гьеб чIухIиялълъ Манташ нуха регIун вуго кIикъого соналълъул гIумруялде вахиналдего. manta^ wujun wugo bexedaw inSul was, hagaw forpilaw. folo]an;iyalde wa[araldaSa na]ego Terenab daraydul gwerdi/ re{ulel rujun rugo manta^iCa {asalil pwararal qoyal. «{asalo gwala reTe, manta^, riidal gwerdi/ wuja!» - yan fadama# faqlu purab me{a:, heS abuleb bujun bugo {asalil ;abgo mo~a:e folo manta^iCa zu\i fodobe re{ularilan. heb zu\iya: manta^ nu[a refun wugo joqogo sona:ul fumruyalde wa[inalde. Гьаб буго гIемерал магIарулазда гьоркьоб тIибитIун араб дандекквеялълъулаб кици. Кин, щиб хIалалда вугеван гьикъараб меххалълъ, тIассан борчIараб эркенлъиялда вугилан абураб магIнаялда, цо-цояз жаваб кьола ГIашилтIа Манташ гIадин вугилан. hab bugo femeral mafarula#da horpob TibiTun arab dandeKweya:ulab kici. kin, &ib \alalda wugewan hiqarab me{a:, TaSan borzarab erken;iyalda wugilan aburab mafnayalde, co-coya# $awab pola fa^ilTa manta^ fadin wugilan. 394. ГIащтIи хвезе ноцIцI гIадав, цIцIам гьечIеб чурпа гIадав. fa&Ti [we#e no~ fadaw, ~am hezeb xur_a fadaw. 395. ГIашура къваридаб, къурбан гIатIидаб. fa^ura qwaridab, qurban faTidab. 396. ГIашурадул моцIцIилан абула моцIцIрол соналълъул мухIарам моцIцIалде, къурбанаб моцIцIиланги абула зулхIижат моцIцIалде. Гьеб кIиябго моцIцIалда жаниб кколеб хис-басалълъул хIакъалълъулI буго кици. «МухIарам моцIцI кьерхадул, зулхIижат моцIцI роцIцIадул» абураб магIнаялдаги хIалтIизабула. fa^uradul mo~ilan abula mo~rol sona:ul mu\aram mo~olde, qurbanab mo~ilangi abula #ul\i$at mo~alde. heb jiyabgo mo~alda $anib Koleb [is-basa:ul \aqa:u/ bugi kici. «mu\aram mo~ per[adul, #ul\i$at mo~ ro~adul» aburab mafnayaldagi \alTi#abula. 397. ГIебуда зар баге, зазида хIетIе чIчIоге. febuda #ar bage, #a#ida \eTe Zoge. 398. ГIебуялдасса бегIераб жо – гIолохъанчияссул ракI, моххмоххидасса кьарияб жо – мегIер. febuyaldaSa beferab $o - folo]anxiyaSul raj, mo{mo{idaSa pariyab $o - mefer. 399. ГIебуялълъ гIебу борлIулареб. febuya: febu bor/ulareb. 400. ГIедал течIони, хведал толебила. fedal tezoni, [wedal tolebila. 401. ГIедал щарги чIвалеб, ккедал (щведал) чиги чIвалев. fedal &argi zwaleb, Kedal (&wedal) xigi zwalew. Ццебе, чабхъадул заманалда, Мусал ГIадалаван вукIун вуго цIцIар рагIарав ццевехъан. Чабхъад живги вачеян гьаризе арав цо гIолохъанчияссда гьев ватун вуго щар чIвалев. Cebe, xab]adul #amanalda, musal fadalawan wujun wugo ~ar rafaraw Cewe]an. xab]ad $iwgi waxeyan hari#e araw co folo]anxiyaSda hew watun wugo &ar zwalew. Дуцца, цIцIар рагIарав бахIарчиясс, щаргIаги щай чIвалебан гьикъараб меххалълъ, гьесс жаваб кьун буго. БахIарчи эбалълъе ясги вукIине кколев, ясалълъе россги вукIине кколев. ГIедал щарги чIвалеб нилIецца, ккедал чиги чIвалев нилIецца. duCa, ~ar rafaraw ba\arxiyaS, &arfagi &ay zwaleban hiqarab me{a:, heS $awab pun bugo. ba\arxi ebela:e yasgi wujine Kolew, yasa:e riSgi wujine Kolew. fedal &argi zwaleb ni/eCa, Kedal xigi zwalew ni/eCa. 402. ГIедал яс раса-цIцIалкIугун ягъулей. fedal yas rasa-~aljugun yavuley. 403. ГIедал яс россассе кье, яс йиго цIцIорол цIарагI. fedal yas roSaSe pe, yas yigo ~orol `araf. 404. ГIедал ясалълъе росс щваги, бокъиндал лалие гьури бачIаги. fedal yasa:e roS &wagi, boqindal laliye huri bazagi. 405. ГIедегIараб гважуцца беццаб когIо гьабулебила. fedefarab gwa$uCa beCab kofo habulebila. 406. ГIедегIараб гIанкIкI гьакицца кколеб. fedefarab fanJ hakiCa Koleb. 407. ГIедегIараб гIор ралъдахъе щолареб. fedefarab for ra;da]e &olareb. 408. ГIедегIун вачIарав гьобол гIедегIун уневила. fedefun wazaraw hobol fedefun unewila. 409. ГIедегIун гьабурабгIан, мурадалде щоларел. fedefun haburabfan, muradalde &olarel. 410. ГIедегIун хверхараб ххеххго биххулеб. fedefun [we[arab {e{go bi{uleb 411. ГIедегIунги гьабуге, гIададаги вукIунге. fedefungi habuge, fadadagi wujunge. 412. ГIей гьечIеб боцIцIиялдасса цIунаги. fey hezeb bo~iyaldaSa `unagi. 413. ГIейдал течIони, хвейдал толебила. feydal tezoni, [weydal tolebila. 414. ГIелалдего херлъарав, хвелалдего шапарав. felaldego [er;araw, [welaldego ^a_araw. 415. ГIелалълъ гIел ккола, кьералълъ кьер ккола. fela: fel Kola, pera: per Kola. 416. ГIелму асслу буго, пагьму кьучIчI буго, кьучIчIалда гурони къедги чIчIоларо. felmu aSlu bugo, _ahmu puZ bugo, puZalda guroni qedgi Zolaro. 417. ГIелму бигьаяб жояни, гIундулххалатиццаги гьабилаан. felmu bihayab $oyani, fundul{alatiCagi habilaan. 418. ГIелму бикъуларо, гIакълу бахъуларо. felmu biqularo, faqlu ba]ularo. 419. ГIелму бокьарассда макьу щоларо. felmu boparaSda mapu &olaro. 420. ГIелму бугев гIабдалги вукIунев, гIакълу бугев жагьилги ватулев. felmu bugew fabdalgi wujunew, faqlu bugew $ahilgi watulew. 421. ГIелму – гъветI, гIамал – пихъ. felmu - vweT, famal - _i]. 422. ГIелму гьечIеб ххалгIаталълъги лъай гьечIеб бетIералълъги чи алжаналълъуве вачинаро. felmu hezeb {alfata:gi ;ay hezeb beTera:gi xi al$ana:uwe waxinaro. 423. ГIелму гьечIев – рекъав, гIакълу гьечIев – беццав. felmu hezew - reqaw, faqlu hezew - beCaw. 424. ГIелму – гIакълуялълъул черхх. felmu - faqluya:ul xer{. 425. ГIелму гIодоб батулареб, гIакълу бичун босулареб. felmu fodob batulareb, faqlu bixun bosulareb. 426. ГIелму дагьав гIалимчи росугун къаццандула. felmu dahaw falimxi rosugun qaCandula. 427. ГIелму жавгьар буго, жагьлу загьру буго. felmu $awhar bugo, $ahlu #ahru bugo. 428. ГIелму – канлъи, жагьлу – бецIцIлъи. felmu - kan;i, $ahlu - be~;i. 429. ГIелму къарзалълъе кьолареб. felmu qar#a:e polareb. 430. ГIелму тIалаб гьабейила, киниялдассан байбихьун, лахIтуялде щвезегIан. felmu Talab habeyila, kiniyaldaSan baybi%un, la\tuyalde &we#efan. 431. ГIелму цIцIали – бигьаяб жо, гIадан лIугьин – захIматаб жо. felmu ~ali - bihayab $o, fadan /uhin - #a\matab $o. 432. ГIелмудал лълъалъ щвараб лъайги камилаб. felmudal :a; &warab ;aygi kamilab. 433. ГIакълудал нур гIураб гIадлуги лълъикIаб. faqludal nur furab fadlugi :ijab. 434. ГIелмуялдасса бергьараб жо – гIакълу. felmuyaldaSa berharab $o - faqlu. 435. ГIелмуялълъ гIакълу кьола, гIакълуялълъ пайда кьола. felmuya: faqlu pola, faqluya: _ayda pola. 436. ГIелмуялълъ гIодовегIанав чи тIадегIан гьавула, жагьиллъиялълъ тIадегIанав чи гIодовегIан гьавула. felmuya: fodowefanan xi Tadefan hawula, $ahil;iya: Tadefanaw xi fodowefan hawula. 437. ГIелмуялълъ лълъалъачIого, гIакълуялда тIегь балареб. felmuya: :a;azogo, faqluyalda Teh balareb. 438. ГIелмуялълъе къадаравгIан гIалимчияссул нух къваридаб. felmuya:e qadarawfan falimxiyaSul nu[ qwaridab. 439. ГIелмуялълъул бетIер – гIакълу, гIакълуялълъул бетIер – ссабру, ссабруялълъул бетIер – пикру. felmuya:ul beTer - faqlu, faqluya:ul beTer - Sabru, Sabruya:ul beTer - _ikru. Цо гIолилав ун вукIаравила рикIкIадаб улкаялде цIцIализе. ЦIцIалун вачIунаго, щваравила цо херав чияссда асскIове. cu folilaw un wujarawila riJadab ulkayalde ~ali#e. ~alun wazunago, &warawila co [eraw xiyaSda aSjowe. Гьикъарабила херав чиясс. hiqarabila [eraw xiyaS. - ГIелму щварабищ, гьудул? - felmu &warabi&, hudul? - Щвана, цIцIалун вахъана. - &wana, ~alun wa]ana. - ГIелмуялълъул бетIер щибхха? felmuya:ul beTer &ib{a? - Лъаларо. - ;alaro. - Лъалареб батани, – ян абун буго херасс, – мун дагьавги цIцIализе ккелахха. - ;alareb batabi, - yan abun bugo [eraS, - mun dahawgi ~ali#e Kela{a. Нахъвуссун вуго. Гьанжесса жиндирго устарассдассан гьассда лъан буго гIелмуялълъул бетIер щибали. na]wuSun wugo. han$eSa $indirgo ustaraSdaSan haSda ;an bugo felmuya:ul beTer &ibali. ГIолилав гьанжеги вачIун вуго кIудияв чияссухъе. folilaw han$egi wazun wugo judiyaw xiyaSu]e. - Щиб ккараб? Лъарабищ гIелмуялълъул бетIер щибали? – ян гьикъун буго кIудияв чиясс. - &ib Karab? ;alabi& felmuya:ul beTer &ibali? - yan hiqun bugo judiyaw xiyaS. - ГIелмуялълъул бетIер гIакълу буго, – ян жаваб кьун буго гIолиласс. - felmuya:ul beTer faqlu bugo, - yan $awab pun bugo folilaS. - БитIун буго. Элълъулги бетIер щибхха? – ян гьикъун буго херасс. - biTun bugo. e:ulgi beTer &ib{a? - yan hiqun bugo [eraS. Лъаларилан жаваб кьун буго гIолиласс. ;alarilan $awab pun bugo folilaS. КIудияв чиясс гIолохъанчи нахъвуссинавун вуго. «ГIелмуялълъул бетIер гIакълу, гIакълуялълъул бетIер ссабру, ссабруялълъул бетIер пикру буго», – ян жаваб кьезегIан. judiyaw xiyaS folo]anxi na]wuSinawun wugo. «felmuya:ul beTer faqlu, faqluya:ul beTer Sabru, Sabruya:ul beTer _ikru bugo», - yan $awab pe#efan. 440. ГIемер бихьани, гIемер лъалеб, гIемер цIцIалани, дагьабги цIцIикIкIун лъалеб. femer bi%ani, femer ;aleb, femer ~alani, dahabgi ~iJun ;aleb. 441. ГIемер бицани цого жо чIалгIунеб, гIемер чIамуни ссакъисс бутIунеб. femer bicani cogo $o zalfuneb, femer zamuni SaqiS buTuneb. 442. ГIемер букIине ккани, гIемер хIалтIизеги кколев. femer bujine Kani, femer \alTi#egi Kolew. 443. ГIемер вачIани, гьобол чIалгIуна, гIемер чIамуни, ссакъисс бутIуна. femer wazani hobol zalfuna, femer zamuni SaqiS buTuna. 444. ГIемер велъани, велъаравгIан гIодизеги ккола. femer we;ani, we;arawfan fodi#egi Kola. 445. ГIемер гаргади гIарац батани, гаргадичIого чIчIей месед буго. femer fargadi farac batani, gargadizogo Zey mesed bugo. 446. ГIемер гаргадулел Аллагьассеги рокьуларел. femer gargadulel allahaSegi ropularel. 447. ГIемер гьеданищ – гьеб буго гьересси. femer hedani& - heb bugo hereSi. 448. ГIемер гьедарулесс гIемер гьерссал рицунел. femer hedaruleS femer herSal ricunel. 449. ГIемер гIодой къуларай балъго хъахIба ятула, кIал чалуххай чидар яс черхх цIунарай ятула. femer fodoy qularay ba;go ]a\ba yatula, jal xalu{ay xidar yas xer{ `unaray yatula. 450. ГIемер гIорцIцIизабуни катицца гIункIкI кколареб, цIакъго гогьдаризаруни лъималаз дунял гьабулареб. femer for~i#abuni katiCa funJ Kolareb, `aqgo gohdari#aruni ;imala# dunyal habulareb. 451. ГIемер жо лъанилан гIакъил вахъунарев. femer $o ;anilan faqil wa]unarew. 452. ГIемер кванани, гьоцIцIоги кьогIлъулеб. femer kwanani, ho~ogi pof;uleb. 453. ГIемер кванани кванил тIагIам хола, гIемер бицани рагIул магIна хола. femer kwanani kwanil Tafam [ola, femer bicani raful mafna [ola. 454. ГIемер кванани чехь унтулеб, гIемер гаргадани бетIер унтулеб. femer kwanani xe% untuleb, femer gargadani beTer untuleb. 455. ГIемер кванарассул квандасса хьул буссуна, гIемер гаргадулессдасса гIадамазул ракI буссуна. femer kwanaraSul kwandaSa %ul buSuna, femer gargaduleSdaSa fadama#ul raj buSuna. 456. ГIемер кванаялълъ кечI ахIиларо. femer kwanaya: kez a\ilaro. 457. ГIемер квер – кьарияб, цо квер – хIалакъаб. femer kwer - pariyab, co kwer - \alaqab. 458. ГIемер къвакъвадулеб къурщицца хоно гьабуларебила. femer qwaqwaduleb qur&iCa [ono habularebila. 459. ГIемер къвакъвадулелълъул ханал дагьал рукIуна. femer qwaqwadule:ul [anal dahal rujuna. 460. ГIемер кьвагьуге, ишан ккун кьвагье. femer pwahuge, i^an Kun pwahe. 461. ГIемер кIалъай гIарац батани, кIалъачIого чIчIей меседила. femer ja;ay farac batani, ja;azogo Zey mesedila. 462. ГIемер кIалъалессул хIалтIи дагьаб. femer ja;aleSul \alTi dahab. 463. ГIемер лълъадахъани, гIеретI бекула. femer :ada]ani, fereT bekula. 464. ГIемер лъай, дагь кIалъай. femer ;ay, dah ja;ay. 465. ГIемер лIухьун рукъ бацIцIалъулареб, рацIцIалъи цIунулеб гьечIони, гIемер чурун ретIел бацIцIалъулареб, бацIцIад цIунизе лъачIони. femer /u%un ruq ba~a;ulareb, ra~a;i `unuleb hezoni, femer xurun reTel ba~a;ulareb, ba~ad `uni#e ;azoni. 466. ГIемер мехх барассда гуребила лъалеб, гIемер бихьарассдайила. femer me{ baraSda gurebila ;aleb, femer bi%araSdayila. 467. ГIемер мехх барассда гIемераб лъалеб (дудасса цо къоялълъ кIудияссул цо къоялълъул гIакълу цIцIикIкIун букIунеб). femer me{ baraSda femerab ;aleb (dudaSa co qoya: judiyaSul co qoya:ul faqlu ~iJun bujuneb). 468. ГIемер мехх барассда гIемер лъала, дуниял бихьарассда дагьабги цIцIикIкIун лъала. femer me{ baraSda femer ;ala, duniyal bi%araSda dahabgi ~iJun ;ala. 469. ГIемер меххалълъ чIчIараб жоги – хIама, чIчIечIого вилълъаравги – гIабдал. femer me{a: Zarab $ogi - \ama, Zezogo wi:arawgi - fabdal. 470. ГIемер тIад тенкани, ганчIидаги гвенд лIугьуна. femer Tad tenkani, ganzidagi gwend /uhuna. 471. ГIемер чIчIейги цIцIар гуро, чIчIечIого вилълъинги рецц гуро. femer Zeygi ~ar guro, Zezogo wi:ingi reC guro. 472. ГIемераб беццараб роццаххун уна. femerab beCarab roCa{un una. 473. ГIемераб бокьарассе дагьабгицин щоларо. femerab boparaSe dahabgicin &olaro. 474. ГIемераб гIазу – гIемераб тIорщел. femerab fa#u - femerab Tor&el. 475. ГIемераб – гIорцIцIизегIан, дагьаб – тIагIинегIан. femerab - for~i#efan, dahab - Tafinefan. 476. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикIго лъай лълъикIабила. femerab $o kwe^go ;ayaldaSa conigi $o :ijgo ;ay :ijila. Цо къоялълъ хъаз къуркъбузул хIорихъе бачIун буго. Жидерго хIорде хъаз бачIин къуркъбузе рекIее гIун гьечIо. КIиялго къаццандизе, цоцазде рогьрал разе лIугьун руго. Хъаз чIухIун кIалъан буго - «Дида лълъедезеги лъала, ракъдассан билълъинеги лъала, гьаваялдассан боржинеги кIола…» co qoya: ]a# qurqbu#ul \ori]e bazun bugo. $idergo \orde ]a# bazin qurqbu#e rejeye fun hezo. jiyalgo qaCandi#e, coca#de rohral ra#e /uhun rugo. ]a# zu\un ja;an bugo - «dida :ede#egi ;ala, raqdaSan bi:inegi ;ala, hawayaldaSan bor$inegi jola...» Гьелълъ бицунебги гьоркьоб къотIизабун, цо къверкъалълъ гьелълъие жаваб кьун буго - «Дуда чан жо лъалеб батаниги, цонигияб рагIа-ракьанде щун лъаларо. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикI лъай лълъикIаб буго» he: bicunebgi horpob qoTi#abun, co qwerqa: he:iye $awab pun bugo - «duda xan $o ;aleb batanigi, conigiyab rafa-rapande &un ;alaro. femerab $o kwe^ ;ayaldaSa conigi $o :ij ;ay :ijab bugo» 477. ГIемераб зигардиялдасса дагьаб жигар лълъикIаб. femerab #igardiyaldaSa dahab $igar :ijab. 478. ГIемераб кванани, гьоцIцIоги загьрулъулебила. femerab kwanani, ho~ogi #ahru;ulebila. 479. ГIемераб рахIаталдасса рагIулареб хIалтIи лълъикIаб. femerab ra\ataldaSa rafulareb \alTu :ijab. 480. ГIемераб рокъоб лълъикIаб, рекъараб ургьиб лълъикIаб. femerab roqob :ijab, reqarab urhib :ijab. 481. ГIемераб цIцIад бани ххер лълъикI бижула, гIемер кIалъанани калам хола. femerab ~ad bani {er :ij bi$ula, femer ja;anani kalam [ola. 482. ГIемер бицардана – дагьаб бичIчIана. femer bicardana - dahab biZana. 483. ГIемерав бицардани, гIемерав мекъи ккола. femeraw bicardani, femeraw meqi Kola. 486. ГIемерав вегиялълъ габур гьетIарав, гIемерав кьижиялълъ рукьби унтарав. femeraw wegiya: gabur heTaraw, femeraw pi$iya: rupbi untaraw. 487. ГIемерал санал рарассда гуребила лъалеб, гIемераб бихьарассдайила. femeral sanal raraSda gurebila ;aleb, femerab bi%araSdayila. 488. ГIемерги гаргадуге, мунго гIантав гьечIолъиги лъазабичIогоги тоге. femergi gargaduge, mungo fantaw hezo;igi ;a#abizogogi toge. 489. ГIемерго бакъваги гьабуге, бакъалда балеб хIалалълъ лълъамаги гьабуге. femergo baqwagi habuge, baqalda baleb \ala: :amagi habuge. 490. ГIемерго веццулев вугони, гьелда нахъа бугеб гъвацилги хIисаб гьабейила. femergo weCulew wugoni, helda na]a bugeb vwacilgi \isab habeyila. 491. ГIемерго къвакъвадани, цо балагьалде ккола. femergo qwaqwadani, co balahalde Kola. 492. ГIемерго къвакIани, къвакIан бекула. femergo qwajani, qwajan bekula. 493. ГIемерго къваригIани, къатIраги щолареб. femergo qwarifani, qaTragi &olareb. 494. ГIемерго нечарав бихьинчиги лълъикIав вукIунарев, нич бахъарай чIчIужугIаданги лълъикIай йикIунарей. femergo nexaraw bi%inxigi :ijaw wujunarew, nix ba]aray Zu$ufadangi :ijay yijunarey. 495. ГIемерго пударун, бакъул ххинлъи хвезабуге. femergo _udari, baqul {in;i [we#abuge. 496. ГIемерго сихIирлъиги хIалихьалъийила. femergo si\ir;igi \ali%a;iyila. 497. ГIемерго ххиралъиялълъ катицца тIинчI кванарабила. femergo {ira;iya: katiCa Tinz kwanarabila. 498. ГIемерго хIалимлъиги хIалихьалъийила. femergo \alim;igi \ali%a;iyila. 499. ГIемериссеб балагь – мацIцIалълъул балагь. femeriSeb balah - ma~a:ul balah. 500. ГIемериссел мунагьал мацIцIалдалъун рукIунел. femeriSel munahal ma~alda;un rujunel. 501. ГIемерлъани меседилги къимат холебила. femer;ani mesedilgi qimat [olebila. 502. ГIенеккулезухъ балагьун бице, бицаралълъухъ балагьун борце. feneKule#u] balahun bice, bicara:u] balahun borce. 503. ГIенеккун чIчIейги жавабила. feneKun Zeygi $awabila. 504. ГIергIедулеб басиялълъ рохьдой хIалхьи толаро, кIалдисса хъачIав чиясс жамагIатги квегъула. ferfeduleb basiya: ro%doy \al%i tolaro, jaldiSa ]azaw xiyaS $amafatgi kwevula. 505. ГIерещмухIумил гьобо гIадин ссвакан бугила. fere&mu\umil hobo fadin Swakan bugila. 506. ГIетI баккичIеб бетIер батIаргьиналълъ къазе кколеб. feT baKizeb beTer baTarhina: qa#e Koleb. 507. ГIетI баккулел кверазда нах бахинчIого ххутIулареб. feT baKulel kwera#da na[ ba[inzogo {uTuleb. 508. ГIетIуцца ссвак бахъулеб, ссапнацца гъиз бахъулеб. feTuCa Swak ba]uleb, Sa_naCa vi# ba]uleb. 509. ГIечугъотIодасса цIулакьо чIвалареб. fexuvoTodaSa `ulapo zwalareb. 510. ГIеч квани – гага, гени квани – гIоркь. fex kwani - gaga, geni kwani - forp. 511. ГIечудасса Хважа гIадин вуссанила. fexudaSa [wa$a fadin wuSanila. 512. ГIи бугев чийилан, чияссе ратIа кьечIев, чанаве ун, чияда маза гьанал бихьичIев. fi bugew xiyilan, xiyaSe raTa pezew, xanawe un, xiyada ma#a hanal bi%izew. 513. ГIи бугони – чаландар, чу бугони – багьадур. fi bugoni - xalandar, xu bugoni - bahadur. 514. ГIи гьабилалде гIиял хьон гьабе (ГIиял хьон – ххер, ххарил хьон – беэнлъи). fi habilalde fiyal %on (fiyal %on - {er, {aril %on - been;i). 515. ГIи гьечIеб бечелъиги бечелъи гуро, тIеренаб хьвацIцIил чаранлъиги чаранлъи гуро. fi hezeb bexe;igi bexe;i guro, Terenab %wa~il xaran;igi xaran;i guro. 516. ГIи гьечIессул гьан дагьаб, хIама гьечIессул цIул дагьаб. fi hezeSul han dahab, \ama hezeSul `ul dahab. 517. ГIи кьаралъи – вехьассул гьунар, гIака кьаралъи – чIчIужуялълъул гьунар. fi para;i - we%aSul hunar, faka para;i - Zu$uya:ul hunar. 518. ГIи мискинасс хьихьулеб, гьан бечедасс кваналеб. fi miskinaS %i%uleb, han bexedaS kwanaleb. 519. ГIи тIуридалила гIангис тIурулеб (Радал гIи тIурулеб, гIангис къаденахъе тIурулеб). fi Turidalila fangis Turuleb (radal fi Turuleb, fangis qadena]e Turuleb). 520. ГIи хьихьичIесс хьолбол гьан кунареб. fi %i%izeS %olbol han kunareb. 521. ГIи цIунизе бацI тоге, яс цIунизе вас тоге. fi `uni#e ba` toge, yas `uni#e was toge. 522. ГIи цIунизе бацI тарав. fi `uni#e ba` taraw. 523. ГIи чохьоцца гъурула, базар гъараялълъ уна, на гьороцца босула, гьабал ихицца уна. Хур босе! Хур босе! (Гьидерил кици). fi xo%oCa vurula, ba#ar varaya: una, na horoCa bosula, habal i[iCa una. [ur bose! [ur bose! (hideril kici). 524. ГIибрат босун хIалтIарав хIалтIулI нахъа кколаро, гIумруялълъул нух лъарав нахъа пашманлъуларо. fibrat bosun \alTaraw \alTu/ na]a Kolaro, fumruya:ul nu[ ;araw na]a _a^man;ularo. 525. ГIигIлу – гIадамассул, къадар – Аллагьассул. fiflu - fadamaSul, qadar - allahaSul. 526. ГIила гьечIеб жо гьечIеб, гIайиб гьечIев чи гьечIев. fila hezeb $o hezeb, fayib hezew xi hezew. 527. ГIила гьечIого барщарав, мухь кьечIого рекъолевила. fila hezogo bar&araw, mu% pezogo reqolewila. 528. ГIила гьечIого гIемер велъулев чи – черххалълъул цо чIил камурав чи. fila hezogo femer we;ulew xi - xer{a:ul co zil kamuraw xi. 529. ГIин тIаме, битIаралда гурони божуге. fin Tame, biTaralda guroni bo$uge. 530. ГIин цIуне къваригIел гьечIеб рагIиялдасса, бер цIуне къваригIел гьечIеб жоялдасса (къваригIел гьечIеб рагIугеги, ссурукъаб бихьугеги). fin `une qwarifel hezeb rafiyaldaSa, ber `une qwarifel hezeb $oyaldaSa (qwarifel hezeb rafugegi, Suruqab bi%ugegi). 531. ГIиналдасса бер ццебессеб. finaldaSa ber CebeSeb. 532. ГIинкъав беццассда баххиллъулевила, беццав гIинкъассда баххиллъулевила. finqaw beCaSda ba{il;ulewila, beCaw finqaSda ba{il;ulewila. 533. ГIинкъав нечоларев, беццав хIинкъуларев. finqaw nexolarew, beCaw \inqularew. 534. ГIинкъав чияссе кIицIцIул как ахIулареб. finqaw xiyaSe ji~ul kak a\ulareb. 535. ГIинкъай бахIарай гIадин. finqay ba\aray fadin. БахIаралда рагIулеб букIун гьечIо асскIор ругез бицунеб жо. Гьелълъ асскIой йигей гьудулалада гьарун буго, цогидал релъулеб меххалълъ, жиндаги тункейилан. Гьудул, цо рахъалде юссунаго, бахIаралда дагьайго хъван йиго, бахIаралълъги гьабун буго цо кIудияб релъи. ba\aralda rafulareb bujun hezo aSjor ruge# bicuneb $o. he: aSjoy yigey hudulalda harun bugo, cogidal re;uleb me{a:, $indagi tunkeyila. hudul, co ra]alde yuSunago, ba\aralda dahaygo ]wan yigo, ba\ara:gi habun bugo co judiyab re;i. 536. ГIинкъаллъун жанире айила, беццаллъун къватIире лIугьайила. finqal;un $anire ayila, beCal;un qwaTire /uhayila. 537. ГIинкъассда вихьизе чIчIоге, беццассухъе кквезе чIчIоге. finqaSda wi%i#e Zoge, beCaSu]e Kwe#e Zoge. 538. ГIинкъассда щуруге, беццассде къинкIуге. finqaSda &uruge, beCaSde qinjuge. 539. ГIинтIи квараб меххалълъ буртIал гIадин. finTi kwarab me{a: burTal fadin. 540. ГIинтIи кварасс бакI-бакI хъассизе кколебила, ургъичIого кIалъарасс бакI-бакIги бетIерги хъассизе кколебила. finTi kwaraS baj-baj ]aSi#e Kolebila, urvizigo ja;araS baj-bajgi beTergi ]aSi#e Kolebila. 541. ГIинтIизе ццевеги кIанцIуге, речIчIизе нахъаги чIчIоге. finTi#e Cewegi jan`uge, reZi#e na]agi Zoge. 542. ГIисси-бикъинал накIкIал бакъуцца кунел, дагьа-макъаб унти кваницца унеб. fiSi-biqinal naJal baquCa kunel, daha-maqab unti kwaniCa uneb. 543. ГIиссинал чIинххазулги кIудияб гохI лIугьунеб. fiCinal zin{a#ulgi judiyab go\ /uhuneb. 544. ГIиссинккун тIинкIулебги лълъим лъарахъе щолебила. fiCinKun Tinjulebila :im ;ara]e &olebila. 545. ГIиссинлъималазул лъелав ццевехъан. fiCin;imala#ul ;elaw Cewe]an. 546. ГIишкъуе чIалгIен гьечIеб, балаялълъе ссвак гьечIеб. fi^quye zalfen hezeb, balaya:e Swak hezeb. 547. ГIиядеги инаро, чуриги чIчIикIиларо. fiyadegi inaro, xurigi Zijilaro. 548. ГIияе бокьухъе бацI хвеларо. fiyaye bopu]e ba` [welaro. 549. ГIи къинлъиялдаги хурул хьоналдаги ххадув чи гъоларев. fi qin;iyaldagi [urul %onaldagi {aduw xi volarew. 550. ГIиял рехъеналълъе цо бацIги гIемераб. fiyal re]ena:e co ba`gi femerab. 551. ГIиялI цIцIелъуналдасса цIцIаналI дегIенлъунго лълъикI. fiya/ ~e;unaldaSa ~ana/ defen;ungo :ij. 552. ГIодизе ккедал – йоххарай, йоххизе ккедал – гIодарай. fodi#e Kedal - yo{aray, yo{i#e Kedal - fodaray. 553. ГIодичIони лъимадуе керен кьолареб. fodizoni ;imaduye keren polareb. 554. ГIодоб батани катан кьолев, куй къинлъани кьегIер кьолев. fodob batani katan polew, kuy qin;ani pefer polew. 555. ГIодоб лъезе тIину гуреб, кодобе босизе гIоркь гуреб. fodob ;e#e Tinu gureb, kodobe bosi#e forp gureb. 556. ГIодоб ракь босарасс тIад битIун зобги босулеб. fodob rap bosaraS Tad biTun #obgi bosuleb. 557. ГIодоб – турут, таххида – маххмар. fodob - turut, ta{ida - ma{mar. 558. ГIодобакI – бечедаб жо. fodobaj - bexedab $o. 559. ГIодобе биччараб накIкIил кьерхен ххалатаб. fodobe biXarab naJil per[en {alatab. 560. ГIодобе реххараб жоялълъе кодобе босулев чи камуларевила. fodobe re{arab $oya:e kodobe bosulew xi kamularewila. 561. ГIодобе реххуге, гIодосса босе. fodobe re{uge, fodoSa bose. 562. ГIодобе туни – мегеж, эххеде туни – михъал. fodobe tuni - mege$, e{ede tuni - mi]al. 563. ГIодобе тIураб лълъим тIад буссунареб. fodobe Turab :im Tad buSunareb. 564. ГIодов – гIадатав, чотIа – аздагьо (ХIажимурадил хIакъалълъулI). fodow - fadataw, xoTa - a#daho (\a$imuradil \aqa:u/). 565. ГIодов чIчIолелълъул къулиялълъухъ ралагье, тIаде вахъунелълъул ворххиялълъухъ ралагье. fodow Zole:ul quliya:u] ralahe, Tade wa]une:ul wor{iya:u] ralahe. 566. ГIодов чIчIун вукIинегIан чIобого хIалтIулев вукIинги лълъикIаб. fodow Zun wujinefan zobogo \alTulew wujingi :ijab. 567. ГIодове валагьичIого векерарассул квергIаги гIодоб чIвала. fodowe walahizogo wekeraraSul kwerfagi fodob zwala. 568. ГIодове виччан вилълъа, унелълъуве щвезе, ххеххлъичIого кIалъай, мекъсса ккунгутIизе. fodowe wiXan wi:a, une:uwe &we#e, {e{;izogo ja;ay, meqSa KunguTi#e. 569. ГIодове виччан вилълъарасс нух гIемер толеб. fodowe wiXan wi:araS nu[ femer toleb. 570. ГIодой йикIун тIала гурей, тIаде яхъун мерго гурей. fodoy yijun Tala gurey, Tade ya]un mergo gurey. 571. ГIодой чIчIани квенчIчIел цIурай, тIаде яхъани бащдаб щущарай. fodoy Zani kwenZel `uray, Tade ya]ani ba&dab &u&aray. 572. ГIодор ккун, тIаде рахъунила кIудиял гIолел, гъалатIал гьарулагойила гIакълуялде щолел. fodor Kun Tade ra]unila judiyal folel, valaTal harulagoyila faqluyalde &olel. 573. ГIодорчIчIей хIалхьияб жо бугоанила, гIодор чIчIарабгIан меххалълъ рахъун чIчIезе кколарелани. fodorZey \al%iyab $o bugoanila, fodor Zarabfan me{a: ra]un Ze#e Kolarelani. 574. ГIодоре риччан гьабураб хIалтIи лIугIулеб, цо хIохьолI, цо каралълъ чIван гьабураб ххутIулеб. fodore riXan haburab \alTi /ufuleb, co \o%o/, co kara: zwan haburab {uTuleb. 574. ГIодосса кибего унарин, цин туртидасса кванаян абулебила бакъалда бараб ролI кваназе рачIарал тIанчIазда къадкицца. fodoSa kibego unarin, cin turtidaSa kwanayan abulebila baqalda barab ro/ kwana#e razaral Tanza#da qadkiCa. 576. ГIодоссан зваргъи рагIарав, зодоссан дваргъи рагIарав. fodoSan #warvi rafaraw, #odoSan dwarvi rafaraw. 577. ГIодоссан регьел кьун тIегь баккуларо, тIассан бакъуццаги ххинлъи кьечIони. fodoSan rehel pun Teh baKularo, TaSan baquCagi {in;i pezoni. 578. ГIодулаго аниги ине ккола Гула гвандинибе, квен босун гIагIадулаго аниги ине ккола. fodulago anigi ine Kola gula gwandinibe, kwen bosun fafadulago anigi ine Kola. ХIажимурад гIурусазул рахъалде араб меххалълъ Шамилицца гьессул хъизан тусснахъалда жаний тIамун йиго. КIодоэбелалълъ ХIажимурадил гьитIинав вас Гула гвандинир тIамуразе квен босун витIулев вукIун вуго. Гула гьениве унаго цин гIодулев вукIун вуго, нахъеги жинццаго жиндиего гьадаб кицилъун ккараб гIакълуги кьун вуцIцIунев вукIун вуго. Жакъа гьаб кици хIалтIизабула, бокьаниги бокьичIониги, тIадаб иш тIубазабизе кколилан абураб магIнаялда. \a$imurad furusa#ul ra]alde arab me{a: ^amiliCa heSul ]i#an tuSna]alda $aniy Tamun yigo. jodoebela: \a$imuradil hiTinaw wac gula gwandinir Tamura#e kwen bosun wiTulew wujun wugo. gula heniwe unago cin fodulew wujun wugo, na]egi $inCago $indiyego hadab kici;un Karab faqlugi pun wu~unew wujun wugo. $aqa hab kici \alTi#abula, bopanigi bopizonigi, Tadab i^ Tuba#abi#e Kolilan aburab mafnayalda. 579. ГIодулареб бералдассаги цIунаги, гIорцIцIулареб чехьалдассаги цIунаги. fodulareb beraldaSagi `unagi, for~ulareb xe%aldaSagi `unagi. 580. ГIодун бахъараб хъала бихьичIо, гьардон щвараб гьунар бихьичIо. fodun ba]arab ]ala bi%izo, hardon &warab hunar bi%izo. 581. ГIодун - руцIцIунила лъимал гIолел. fodun - ru~unila ;imal folel. 582. ГIолохъанаб меххалълъ хIамаги берцинаб. folo]anab me{a: \amagi bercinab. 583. ГIолохъанго бахъинчIони чодул нухда хIур херлъараб меххалълъ бахъунаребила. folo]ango ba]inzoni xodul nu[da \ur [er;arab me{a: ba]unarebila. 584. ГIолохъанлъи мудалълъ кьолеб букIараб батани, херлъи ссахIицца кьолеб буго. folo]an;i muda: poleb bujarab batani, [er;i Sa\iCa poleb bugo. 585. ГIолохъанлъиялълъул рахIат босарав херлъидал зигардулев. folo]an;iya:ul ra\at bosaraw [er;idal #igardulew. 586. ГIолохъанлъуда лъачIеб рокьи щай, вакъидал щвечIеб квен щай? folo]an;uda ;azeb ropi &ay, waqidal &wezeb kwen &ay? 587. ГIолохъанчи диццаги рехханин, херав чиясс дунги рехханилан абурабила нухалълъ. folo]an;i diCagi re{anin, [eraw xiyaS dungi re{anilan aburabila nu[a:. 588. ГIолохъанчи нухалълъ чIвалевила, херав чиясс нух чIвалебила. folo]anxi nu[a: zwalewila, [eraw xiyaS nu[ zwalebila. 589. ГIолохъанчияссул кутак бергьараб, херав чияссул маххщел бергьараб. folo]anxiyaSul kutak berharab, [eraw xiyaSul ma{&el berharab. 590. ГIолохъанчияссул ракI – заз гIадаб жо. folo]anxiyaSul raj - #a# fadab $o. 591. ГIондокь кьиндал хисулеб, кьерагъо къойил хисулеб. fondop pindal [isuleb, peravo qoyil [isuleb. 592. ГIонкIкIода данде кетолъун вукIа, бацIида данде гъалбацIлъун вукIа. fonJoda dande keto;un wuja, ba`ida dande valba`;un wuja. 593. ГIонкIкIодассан ккараб тIинчIалълъ къвачIа букъичIого толареб. fonJodaSan Karab Tinza: qwaza buqizogo tolareb. 594. ГIонкIкIое кетоги гъалбацIила. fonJoye ketogi valba`ila. 595. ГIонкIкIол кето гьабуге, катил гъалбацI гьабуге. fonJol keto habuge, katil valba` habuge. 596. ГIонкIкIотIинчIалълъ къвачIа букъула, хъурмил тIинчIалълъ кьегIер чIвала. fonJoTinza: qwaza buqula, ]urmil Tinza: pefer zwala. 597. ГIонкIкIолаб гьабурассе катилаб гьабе. fonJolab haburaSe katilab habe. 598. ГIонкIкIолги букIунеб жиндаго рекъараб цIуна-къай, гIанххрилги букIунеб жиндаго рекъараб рукъалълъул низам. fonJolgi bujuneb $indago reqarab `una-qay, fan{rilgi bujuneb $indago reqarab ruqa:ul ni#am. 599. ГIонкIкIоцца букъун къвачIа тIагIинаро. fonJoCa buqun qwaza Tafinaro. 600. ГIонкIкIоцца инкар ккун кето чIчIоларо, квегIенлъи ккарабго тIад речIчIичIого. fonJoCa inkar Kun keto Zolaro, kwefen;i Karabgo Tad reZizogo. 601. ГIор бахун ххадуб кьо щай? for ba[un {adub po &ay? 602. ГIор бахунеб меххалълъ гурони, чIчIегIерабги хъахIабги нахъияб рахъ лъалареб. for ba[uneb me{a: guroni, Zeferabgi ]a\abgi na]iyab ra] ;alareb. 603. ГIор кьодухъе буссуна, чу кьолокье буссуна. for podu]e buSuna, xu polope buSuna. 604. ГIор кIодолъизейилан кIващ биччалареб. for jodo;i#eyilan jwa& biXalareb. 605. ГIор ххалалъухъе кьо балареб. for {ala;u]e po balareb. 606. ГIор щун букIаго, цIул бахъе. for &un bujago, `ul ba]e. 607. ГIорал ралъдахъе уна, гьерссал гьороцца уна. foral ra;da]e una, herSal horoCa una. 608. ГIоралдасса хоно тIокIлъаниги, гIемерал ругилан эбел-инссуе лъимал тIокIлъуларел. foraldaSa [ono Toj;anigi, femeral rugilan ebel-inSuye ;imal Toj;ularel. 609. ГIоралълъ восун унесс хIотол нихьваялдеги квер ххапулеб. fora: wosun uneS \otol ni%wayaldegi kwer {a_uleb. 610. ГIорго бихьилалде хьитал рахъуге (гIорго бихьилалде хьитал рахъарай). forgo bi%ilalde %ital ra]uge (forgo bi%ilalde %ital ra]aray). 611. ГIоркь-рачIчI гьечIеб рагIи бицун, мунго учуз гьавуге, дурго гIайибалги раххчун, чиядеги бугъуге. forp-raZ hezeb rafi bicun, mungo uxu# hawuge, durgo fayibalgi ra{xun, xiyadegi buvuge. 612. ГIоркь-рачIчI гьечIел рагIаби гIадамалълъе росуге. forp-raZ hezel rafabi fadama:e rosuge. 613. ГIоркьилав рокъов цIакъав, бахIарчи кьалда цIакъав. forpilaw roqow `aqaw, ba\arxi palda `aqaw. 614. ГIорхъолIа борчIараб бечелъи – баччизе захIматаб гьир. for]o/a borzarab bexe;i - baXi#e #a\matab hir. 615. ГIорцIцIараб къоялълъ михъал кIичIун, нахъиссеб къоялълъ михъал далун, нахърател букIунареб. for~arab qoya: mi]al jizun, na]iSeb qoya: mi]al dalun, na]ratel bujunareb. 616. ГIорцIцIараб рокъоб бакъараб кето. for~arab roqob baqarab keto. 617. ГIорцIцIарав гIеркъолевила, вакъарав семулевила. for~araw ferqolewila, waqaraw semulewila. 618. ГIорцIцIаразул ракI гъезе годекIанире унге. for~ara#ul raj ve#e godejanire unge. 619. ГIорцIцIарал бубудула, ракъарал мимидула. for~aral bubudula, raqaral mimidula. 620. ГIорцIцIарассда вакъарав лъаларев, ххинлъарассда вугьарав лъаларев. for~araSda waqaraw ;alarew, {in;araSda wuharaw ;alarew. 621. ГIорцIцIарассеялдасса вакъарассе кумек гьабизе бигьаябила. for~araSeyaldaSa waqaraSe kumek habi#e bihabila. 622. ГIорцIцIиялълъул макруялдассаги цIунаги, ракъиялълъул балагьалдассаги цIунаги. for~iya:ul makruyaldaSagi `unagi, raqiya:ul balahaldaSagi `unagi. 623. ГIорцIмада эмен цIеххедал, эбел гIала кколилан абурабила. for`mada emen `e{edal, ebel fala Kolilan aburabila. 624. ГIорцIцIул балагь ракъул балагьалдасса кIудияб. for~ul balah raqul balahaldaSa judiyab. 625. ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан бакъун эркенлъиялдаго лълъикIила. for~un lav;iyalda bujinefan baqun erken;iyalda :ijila. Кваназе жо балагьизе бачIунеб бацIида гьой данделъанила. - Дур кьаралъиго щиб? ЛълъиццагIаги мун гьеб хIалалълъ хьихьулеб? – ан гьикъанила бацIицца. - Рукъ-бакI цIунаралълъухъ бетIергьанасс хьихьула, – ян абунила гьойцца. Жинццаги цIунилаанин рукъ-бакI, кваназе жо кьолеб батаниян абунила бацIицца. Разилъанила гьой бацI росулIе бачине. Гьой ццебе-ццебе букIанила, бацI ххадуб букIанила. БацIицца гьойда гьикъанила гьеб дур габуралълъе лIугьараб жо щибилан. Раххссицца хIулизабун бугилан абунила гьойцца. - Гьедин батани, билълъинаро дун дуда цадахъ! ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан, бакъун эркенлъиялдаго бокьила! Гьединги абун, бацI рохьобеххун балагьун анила. kwana#e $o balahi#e bazuneb ba`ida hoy dande;anila. - dur para;igo &ib? :iCafagi mun heb \ala: %i%uleb? - an hiqanila ba`iCa. - ruq-baj `unara:u] beTerhanaS %i%ula, - yan abunila hoyCa. $inCagi `unilaanin ruq-baj, kwana#e $o poleb bataniyan abunila ba`iCa. ra#i;anila hoy ba` rosu/e baxine. hoy Cebe-Cebe bujanila, ba` {adub bujanila. ba`iCa hoyda hiqanila heb dur gabura:e /uharab $o &ibilan. ra{SiCa \uli#abun bugilan abunila hoyCa. - hedin batani, bi:inaro dun duda cada]! for~un lav;iyalda bujinefan, baqun erken;iyalda bopila. hedingi abun, ba` ro%obe{un balahun anila. 626. ГIорцIцIун ххадуб квараб – шайтIаналълъейила. for~un {adub kwarab - ^ayTana:eyila. 627. ГIочIотIа чIван, чIалитIа ххун. fozoTa zwan, zaliTa {un. 628. ГIощтIода рекъарабила гIоркьги букIунеб. fo&Toda reqarabila forpgi bujuneb. 629. ГIощтIода ххадуб гIоркь реххуге. fo&Toda {adub forp re{uge. 630. ГIощтIое рохь гурев, рохьдое мегIер гурев. fo&Toye ro% gurew, ro%doye mefer gurew. 631. ГIощтIолгун кьал ахIун, гIоркьгун рекъоге. fo&Tolgun pal a\un, forpgun reqoge. 632. ГIужда квегъичIеб барти квегъуд буссунаро, гIужда хIалтIичIел кверал нахъа ругьунлъуларо. fu$da kwevizeb barti kwevud buSunaro, fu$da \alTizel kweral na]a ruhun;alaro. 633. ГIужда чIор гIабдалассухъаги щвезе бегьулеб. fu$da zor fabdalaSu]agi &we#e behuleb. 634. ГIужилав чанахъанассул гула алххунаро, гIакъилав чияссул рагIи гIодоб ххутIуларо. fu$ilaw xana]anaSul gula alqunaro, xiyaSul xiyaSul rafi fodob {uTularo. 635. ГIужрукъалълъ тIанчIазда абулебила, нуж бищунго хIеренал, хIули гIадал тамахал. fu$ruqa: Tanza#da abulebila, nu$ bi&ungo \erenal, \uli fadal tama[al. 636. ГIужрукъалълъул багьа цIакихъ кьоге, гIадамассе къимат ратIлихъ кьоге. fu$ruqa:ul baha `aki] poge, fadamaSe qimat raTli] poge. 637. ГIумру бугила гIурччинаб ххер гIадаб жо, балагьалдасса ххвассарлъаниги, ххарицелалдасса борчIулареб. fumru bugila furXinab {er fadab $o, balahaldaSa {waSar;anigi, {aricelaldaSa borzulareb. 638. ГIумру кьурасс хвелги кьолебила. fumru puraS [welgi polebila. 639. ГIумруги бихьарав, бихьанщинабги хIехьарассул гурони, чIара-хьараб гIамал-ххассият букIунареб. fumrugi bi%araw, bi%an&inabgi \e%araSul guroni, zara-%arab famal-{aSiyat bujunareb. 640. ГIумруги талихIила, хвелги талихIила. fumrugi tali\ila, [welgi tali\ila. 641. ГIумруялда рекъарабила хвел букIунеб. fumruyalda reqarabila [wel bujuneb. 642. ГIумруялълъул аххир къанда хIарщ речIчIидал лъала. fumruya:ul a{ir qanda \ar& reZidal ;ala. 643. ГIун бачIунеб гIелалълъ тараб цIцIали – гIун бачIунеб гъотIода бараб хIапаро. fun bazuneb fela: tarab ~ali - fun bazuneb voToda barab \a_aro. 644. ГIунараб катицца гIорчо кIудияб хъамулеб (ГIунараб катицца гьорчо кIудияб биччалеб). funarab katiCa forxo judiyab ]amuleb (funarab katiCa horxo judiyab biXaleb). 645. ГIунарассул лъорове вугьарав лIугьаравила. funaraSul ;orowe wuharaw /uharawila. 646. ГIундул рихьун – хIама, рачIчI бихьун – дегIен. fundul ri%un - \ama, raZ bi%un - defen. 647. ГIункIкI бечIчIулев, кIкIара чIунтIулев (ГIункIкIбечIчI, кIкIарачIунтI). funJ beZulew, Jara zunTulew (funJbeZ, JarazunT). 648. ГIункIкI кIурщунилан лъар хъублъулареб. funJ jur&unilan ;ar ]ub;ulareb. 649. ГIункIкIаз гIащтIи букъи – багьана. funJa# fa&Ti buqi - bahana. 650. ГIункIкI кквезегIан, кетоги беццуге, цер кквезегIан, бахIриги беццуге. funJ Kwe#efan, ketogi beCuge, cer Kwe#efan, ba\rigi beCuge. 651. ГIункIкI – цагъринибе, цер – авлахъалде. funJ - cavrinibe, cer - awla]alde. 652. ГIункIкIги кетоги рекъани, бакъал тукен ххараблъула. funJgi ketogi reqani, baqal tuken {arab;ula. 653. ГIурав васасс корол хIамул рухъулел. furaw wasaS korol \amul ru]ulel. 654. ГIурай яс гIодизе бачIараб бацIие кье. furay yas fodi#e bazarab ba`iye pe. 655. ГIурай яс рокъой йигони, нусалълъе рахIат толареб. furay yas roqoy yigoni, nusa:e ra\at tolareb. 656. ГIурай яцц рокъой йигони, ваццассда вегун макьу щолареб. furay yaC roqoy yigoni, waCaSda wegun mapu &olareb. 657. ГIурассдасса воххуларев, хварассухъ гIодуларев. furaSdaSa wo{ularew, [waraSu] fodularew. 658. ГIурда хIал гьабуге, хурда дагь гьабуге (ГIуру гIемер суге, хур дагьаб бекьун тоге). furda \al habuge, [urda dah habuge (furu femer suge, [ur dahab bepun toge). 659. ГIурул ханазул гьабун къед чIчIолареб. furul [ana#ul habun qed Zolareb. 660. ГIурул хъуй тIагIаниги, гьекъолдухъанассул рокъоб питна тIагIунареб. furul ]uy Tafanigi, heqoldu]anaSul roqob _itna Tafunareb. 661. ГIурул хIари гIуруцца уна, лъарал хIари лъарацца уна. furul \ari furuCa una, ;aral \ari ;araCa una. 662. ГIурул чваххи хисаниги, чияссул гIамал хисуларебила. furul xwa{i [isanigi, xiyaSul famal [isularebila. 663. ГIурулI вукIун лълъим щоларев, лъаргIив вукIун ххер щоларев. furu/ wujun :im &olarew, ;arfiw wujun {er &olarew. 664. ГIуруцца лъарал гьаракь къотIизарурал къоял рачIунгеги, къоязул сардал гьарурал сонал рачIунгеги. furuCa ;aral harap qoTi#arural qoyal razungegi, qoya#ul sardal harural sonal razungegi. 665. ГIурхъиги аххирги ссундулго букIунебила. fur]igi a{irgi Sundulgo bujunebila. 666. ГIурччингобарщ. furXingobar&. 667. ГIурччинлъи савуялълъ бухIула, гIадан рекIел гьаваялълъ вухIула. furXin;i sawuya: bu\ula, fadan rejel hawaya: wu\ula. 668. ГIусазда хIал букIаго бекейила гьоло. fusa#da \al bujago bekeyila holo. 669. ГIусал рикIунилан чехь гIорцIцIулареб. fusal rijunilan xe% for~ulareb. 670. ГIухьби гIемераб гIи бацIицца гъурулеб. fu%bi femerab fi ba`iCa vuruleb. 671. ГIухьби гIемерлъанагIан гIи дагьлъулеб. fu%bi femer;anafan fi dah;uleb.

И i ИгиштIани, ЦIцIалкIитIа «цIцIар рагIарав багьадур!» igi^Tani, ~aljiTa «~ar rafaraw bahadur!» Анссадерил гIоралде ГIинтIилъар кIанцIарабила. anSaderil foralde finTi;ar jan`arabila. Илбисалда абурабила дудасса квешаб жого бугодаян. Илбисалълъги абурабила жиндасса квешав чи хварав какулев чи вугилан. ilbisalda aburabila dudaSa kwe^ab $ogo bugodayan. ilbisa:gi aburabila $indaSa kwe^aw xi [waraw kakulew xi wugilan Иман гьечIеб бакIалда ияхIги букIунареб. iman hezeb bajalda iya\gi bujunareb. Иман щулалъизе ккани, гIелму тIалаб гьабейила. iman &ula;i#e Kani, felmu Talab habeyila. «Инаро» бачарай рокъой ххутIарайила. «inaro» baxaray roqoy {uTarayila. Инаро дун хIорихъе, хIатIазде бакъ щвечIого, галиги бахъиларо, гурга кодой кьечIого. inaro dun \ori]e, \aTa#de baq &wezogo, galigi ba]ilaro, gurga kodoy pezogo. Инелъун бергьараб гIищкъу – саяхълъи, тезелъун гьабураб рокьи – хъахIбалъи. ine;un berharab fi&qu - saya];i, te#e;un haburab ropi - ]a\ba;i. Инжитав чияссул ишалги инжитал рукIуна. in$itaw xiyaSul i^algi in$ital rujuna. Инжилъун гIадамазда гьоркьов вукIинегIан, хIамалъун гьирикьго лълъикIила. in$i;un fadama#da horpow wujinefan, \ama;un hiripgo :ijila. Инсан вахараб борххалъиялда бараб букIунила гьессда бихьулеб майданалълъул гIатIилъи. insan wa[arab bor{a;iyalda barab bujunila heSda bi%uleb maydana:ul faTi;i. Инсанасс щибго хIехьолебила, ракъи хIехьоларебила. insanaS &ibgo \e%olebila, raqi \e%olerebila. Инсан жиндир заманалда релълъаравила вукIунев. insan $indir #amanalda re:arawila wujunew. Инсанассул жавабалълъ жиндир гIакълу борцуна, калам къокъаб бугони, къимат цIцIикIкIун гьабула. inasanaSul $awaba: $indir faqlu borcuna, kalam qoqab bugoni, qimat ~iJun habula. Инсанассул кIалдиб мацIцI рекIараб ххвалчен буго, кIалдиссан пулеб гьури гьалаглъулеб чIор буго. insanaSul jaldib ma~ rejarab {walxen bugo, jaldiSan _uleb huri halag;uleb zor bugo. Инсанассул черхх бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб жойила. insanaSul xer{ beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb $oyila. Инсанассул яхI – мугъ чIвалеб ссангар, гIадамассул кIкIвахI – бохх ккураб лангар. insanaSul ya\ - muv zwaleb Sangar, fadamaSul Jwa\ - bo{ Kurab langar. Инссудасса вас цIцIодорав лIугьин – роххелила, ваццассдасса вацц цIцIодорав лIугьин – жахIдайила. inSudaSa was ~odoraw /uhin - ro{elila, waCaSdaSa waC ~odoraw /uhin - $a\dayila. Инссудасса чIухIарав вас гIемерав вукIуна, чIарбида эмен лъедал, чияр цIцIобалде кколев. inSudaSa zu\araw was femeraw wujuna, zarbida emen ;edal, xiyar ~obalde Kolew. Инссул къадруялда чIчIа. inSul qadruyalda Za. Гьеб букIана мискинзаби кидаго мискин рукIа, къуралги кидаго къунги хунги рукIаян абулел абадиялълъ тIалъи жидеего бокьаразул аби. Гьеб мурад цIунун рижарал рукIана «ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларо», «АхIун вачун, бачавехь таххбакIалда толаро» гIадал кицаби. «БукIинчIеб рокъоб рекъечIеб бетIергьанчихвад» гIадал абиялги. heb bujana miskin#abi kidago miskin ruja, quralgi kidago qungi [ungi rujayan abulel abadiya:gi Ta;i $ideyego bopara#ul abi. heb murad `unun ri$aral rujana «:ij;i \e%e#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolaro», «a\un waxun ta{bajalda tolaro» fadal kicabi. « bujinzeb roqob reqezeb beTerhanxi[wad » fadal abiyalgi. Инссул сагIадат бихьун, васассе къимат кьоге. inSul safadat bi%un, wasaSe qimat poge. Инссул сагIадаталълъул васассе ххайир гьечIо, жиндир сияразухъе ссурукълъи ккун батани. inSul safadata:ul wasaSe {ayir hezo, $indir siyara#u]e Suruq;i Kun batani. Инссул ццин цаххбиниб. Налъи холареб, би бакъвалареб. inSul Cin ca{binib. na;i [olareb, bi baqwalareb. Бицен буго. Васассул эмен чияцца чIван вукIун вуго, гьев эбелалълъ гьавилалдего. Бидулав херлъун вуго, вас гIун вачIун вуго. ГодекIанир ихдалил бакъалда курмул роркьулел рукIун руго херал чагIи. Дагьал дорегIан маххссаро-ххочIалда, цоцазул мугжул кIкIвалел рукIун руго гIолохъабиги. Цо херав чиясс гIолохъабазда жиндир гъоркьамегеж кIкIваян абун буго. Жинцца кIкIвалилан, дов эмен чIвараб меххалълъ ургьив вукIарав васасс нус кодобе босун буго. Мегеж кIкIвалеб меххалълъ, гьесс гьикъун буго - «КIудияв чи, бидуе хъукьлъи букIунебищ?» – ан. Гъоссги жаваб кьун буго букIунарилан. «Ма, букIунареб батани!» – ян васассги эмен чIварав чияссул бидул гIор биччан буго. bicen bugo. wasaSul emen xiyaCa zwan wujun wugo, hew ebela: hawilalde. bidulaw [er;un wugo, was fun wazun wugo. godejanir i[dalil baqalda kurmul rorpulel rujun rugo [eral xafi. dahal dorefan ma{Saro-{ozalda, coca#ul mug$ul Jwalel rujun rugo folo]abi. co [eraw xiyaS folo]aba#da $indir vorpamege$ Jwayan abun bugo. $inCa Jwalilan, dow emen zwarab me{a: urhiw wujaraw wasaS nus kodobe bosun bugo. mege$ Jwaleb me{a:, heS hiqun bugo - «judiyaw xi, biduye ]up;i bujunebi&?» - an. voSgi $awab pun bugo bujunarilan. «ma, bujunareb batani!» - yan wasaSgi emen zwaraw xiyaSul bidul for biXan bugo. Умумузул гьал кицаби руго инсан гьечIел питнабазде ахIулел кIалзул гIарадаби. РукIун руго питнаби цо кIалъараб кIалалълъ рикIкIен гьечIел биял гIодоре тIуралги. РецIелалълъе цIцIараб заман букIинчIо, гьелълъул гIорхъи букIана ссанагIат рекъараб къо. umumu#ul hal kicabi rugo insan hezel _itnaba#de a\ulel jal#ul faradabi. rujun rugo _itnabi co ja;arab jala: riJen hezel biyal fodore Turalgi. re`ela:e ~arab #aman bujinzo, he:ul for]i bujana Sanafat reqarab qo. Инссухъ ралагьун, васги лъалевила, васассухъ ралагьун, эменги лъалевила. inSu] ralahun, wasgi ;alewali, wasaSu] ralahun, emengi ;alewila. Инссухъ ралагьун, яс кье, эбелалълъухъ ралагьун, яс яче. inSu] ralahun, yas pe, ebela:u] ralahun, yas yaxe. ИнчIевани лъаргIиве, лъачIевани Магьдида. inzewani ;arfiwe, ;azewani mahdida. ИнчIого къоги беццуге, вихьичIого чиги веццуге. inzogo qogi beCuge, wi%izogo xigi beCuge. ИнчIого ххаселги беццуге, хвечIого нуцалчиги веццуге. inzogo {aselgi beCuge, [wezogo nucalxigi weCuge. Инссуда малълъаруге, гьесс малълъараб гьабе. inSuda ma:aruge, heS ma:arab habe. Инссуеги лъимал жиндиего жо кьолел рокьулел. inSuyegi ;imal $indiyego $o polel ropulel. Инссул адаб тарав васассдассаги цIунаги, къо ккедал ватуларев ваццассдассаги цIунаги. inSul adab taraw wasaSdaSagi `unagi, qo Kedal watularew waCaSdaSagi `unagi. Инссул боцIцIуцца гьаглъарассдассан пайда бахунареб. inSul bo~uCa hag;araSdaSan _ayda ba[unareb. Инссул гьоболги тоге, эбелаб нухги тоге. inSul hobolgi toge, ebelab nu[gi toge. Инссул гIамал гьечIев вас ватуларо, бацIил гIамал гьечIеб тIинчI букIунаро. inSul famal hezew was watularo, ba`il famal hezeb Tinz bujunaro. Инссул кIал чIвазе раскIил кIиго ругIел гIолеб. inSul jal zwa#e rasjil jigo rufel foleb. Инссул малълъ босуларев вас лIугьунгеги, эбелалдасса бергьарай яс лIугьунгеги. inSul ma: bosularew was /uhungegi, ebelaldaSa berharay yas /uhungegi. Инссул нигIматал кунелълъул, эменги кIочон тоге. inSul nifmatal kune:ul, emengi joxon toge. Инссул нухдассанила васги унев (инссул квартIа-гъецI босуларев вас вукIунарев). inSul nu[daSanila wasgi unew (inSul kwarTa-ve` bosularew was wujunarew). Инссул рател бичарасс бачаго хIал росула. inSul ratel bixaraS baxago \al rosula. Инссул рокьи ккун, васассе ячарайила, эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила. inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila, ebela:ul ropi Kun, yas purayila. Инссул росу тарассда лълъикIаб къо бихьуларо. inSul rosu taraSda :ijab qo bi%ularo. «Инссул рукъбугьадил орорго ражидул букIун буго!» – ян абурабила гIандиссесс. «inSul ruqbuhadil ororgo ra$idul bujun bugo!» - yan aburabila fandiSeS. Инссул ххам бугони, гурдал ххалатал, рокъоб хханжу бугони, ххинкIал чIахIиял. inSul {am bugoni, gurdal {alatal, roqob {an$u bugoni, {injal za\iyal. Инссул цIцIар – васассе, росдал цIцIар – киназего. inSul ~ar - wasaSe, rosdal ~ar - kina#ego. Инссуцца бекьараб васасс лъилъулеб. inSuCa beparab wasaS ;i;uleb. Инссуцца ххер бичани, васасс хур бичулеб. inSuCa {er bixani, wasaS [ur bixuleb. Инссуцца соно квани, лъималазул цаби секколел. inSuCa sono kwani, ;imala#ul cabi seKolel. ИнчIого, хвечIого чияссул къимат лъаларебила. inzogo, [wezogo xiyaSul qimat ;alarebila. Ирс бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. irs bipule:ul horpow {uTaraw. Ирсалълъе щвараб гъамасс цIураб меседалдасса васассул кверзул маххщел бергьунебила. irsa:e &warab vamaS `urab mesedaldaSa wasaSul kwer#ul ma{&el berhunebila. Исана сон савуд хварабгIаги. isana son sawud [warabfagi. Исана тIад восила, тIадеялълъул лълъим лъала. isana Tad wosila, Tadeya:ul :im ;ala. Кици гIунтIизабула Авар гIоралълъ вас восун арай ГьидалIа эбелалде. Эбелалда вихьун вуго гIоралда тIад восун жиндирго лълъим лъаларев вас. Йоххизеги йоххун эбелалълъ гьал рагIаби абун руго. Гьеб магIнаялдани гуро жакъа гьеб кици хIалтIизабулеб. Гьеб хIалтIизабула «Инсан ццевеххун цойидассан унаро, дагь-дагьккун уна» абураб магIнаялда. kici funTi#abula awar fora: was wosun aray hida/a ebelalde. ebelalda wi%un wugo foralda Tad wosun $indirgo :im ;alarew was. yo{i#egi yo{un ebela: hal rafabi abun rugo. heb mafnayaldagi guro $aqa heb kici \alTi#abuleb. heb \alTi#abula «insan Cewe{un coyidaSan unaro, dah-dahKun una» aburab mafnayalda. Исхъалидул чухъида хъабарча бащалъиларо. is]alidul xu]ida ]abarxa ba&a;ilaro. Итни къо къоялгун шагьадулеб. itni qo qoyalgun ^ahaduleb. Их бащалъизегIан божи бугеб хур тоге. i[ ba&a;i#efan bo$i bugeb [ur toge. Их лълъамалъичIони, лълъидир бакъвалъулареб. i[ :ama;izoni, :idir baqwa;ulareb. Ихдал гьури – гьанал барти. i[dal huri - hanal barti. Ихдал нилIецца кьолеб, ххаслихъе нилIее кьолеб. i[dal ni/eCa poleb, {asli]e ni/eye poleb. Ихдал хур реххун тоге, ххасало рукъ реххун тоге. i[dal [ur re{un toge, {asalo ruq re{un toge. Ихдал хурибе бачIони, ххаслихъе цагъринибе балареб. i[dal [uribe bazoni, {asli]e cavrinibe balareb. Ихдал хIама къинлъугеги, хIалтIулI чIчIужу къинлъугеги. i[dal \ama qin;ugegi, \alTu/ Zu$u qin;ugegi. Ихдалил къо – къоролалълъул ракI. i[dalil qo - qorola:ul raj. Ихдалил къоялдаги къадарав бихьинчияссдаги божизе бегьуларел. i[dalil qoyalgi qadaraw bi%inxiyaSdagi bo$i#e behularel. Ихдалил къоялълъ лъагIалицца кваназарулел. i[dalil qoya: ;afaliCa kwana#arulel. Ихдалил лълъалъ – карае, ххасалил лълъалъ – кьолбое. i[dalil :a; - karaye, {asalil :a; - polboye. Ицц бацIцIадаб бугони, гIорги бацIцIадаб букIуна. iC ba~adab bugoni, forgi ba~adab bujuna. Иццул бетIералда гурони, тIокIкIараб лълъим букIунареб. iCul beTeralda guroni, ToJarab :im bujunareb. Иццул лълъим щоларелълъуб лъарал лълъимги – иццул лълъим. iCul :im &olare:ub ;aral :imgi - iCul :im. ИчIгоялълъ гьабе, лъабгоялълъ кванай. ixgoya: habe, ;abgoya: kwanay. Иш лъалев анцIгояссдасса хIалтIулев цо чи лълъикIав. i^ ;alew an`goyaSdaSa \alTulew co xi :ijaw. ИяхI баччулаго, хIулун тIагIарав, хварал рукъулаго, вакъуцца хварав. iya\ baXulago, \ulun Tafaraw, [waral ruqulago, waquCa [waraw. ИяхI бугев цин хола, къадарав кIицIцIул хола. iya\ bugew cin [ola, qadaraw ji~ul [ola. ИяхI гьечIого хьвадарассе – дуниял гIатIидаб жо. iya\ hezogo %wadaraSe - duniyal faTidab $o. ИяхI лъолелълъуб чед лъурав, чохьохъ чIахъен бичарав. iya\ ;ole:ub xed ;uraw, xo%o] za]en bixaraw. ИяхIги хIалихьалъиги хабалIеги цадахъ билълъунеб. iya\gi \ali%a;igi [aba/egi cada] ni:uneb. Йихьизе берцинай лълъикIай, ятизе гIакъилай лълъикIай. yi%i#e bercinay :ijay, yati#e faqilay :ijay. Йокьизеялдасса рихине захIматабила. yopi#eyaldaSa ri[ine #a\matabila. Йокьанщинай ясги щоларей, бицанщинаб рагIиги батулареб. yopan&inay yasgi &olarey, bican&inab rafigi batulareb. Йихьугеги, рагIугеги, дида гурхIаралда Аллагь гурхIаги! yi%ugegi, rafugegi, dida gur\aralda allah gur\agi! Йокьуларей лълъади – бокьулареб квен. yopularey :adi - bopulareb kwen.

"Б" хIарпалдасса байбихьулел магIарул кицаби ва абиял ب حارفالداصا بايبێڮۇلېل ماعارۇل كێښابێ وا ابێيال 1. Бавудасса гуребила бугъил хIал лъалеб, бугьудассайила. ۱. باوۇداصا ڬۇرېبێلا بۇغ ێل حال ڸالېب، بۇغۇداصايێلا. 2. Багъарараб гIосое дару – бахъи. ۲. باغاراراب عۈسۈيې دارۇ - باڅێ. 3. Багъарараб хIатIида хIарщ рекIунеб. ۳. باغاراراب حاطێدا حارۺ رېگۇنېب. 4. Багъарулареб кьун, багъарулеб босуге. ۴. باغارۇلارېب ڨۇن، باغارۇلېب بۈسۇڬې. 5. Багъулеб гьой камугеги, бекерулеб чу тIагIунгеги. ۵. باغۇلېب هۈي كامۇڬېڬێ، بېكېرۇلېب چۇ طاعۇنڬېڬێ. 6. Багъулеб оцол лълъурдул хъухъала, нахъассан речIчIулеб гьой раххсида бала, нахъарукъалълъул рахал гьечIев чи ссунда валев? ۶. باغۇلېب ئۈښۈل ڷۇردۇل څۇڅالا، ناڅاصان رېڄۇلېب هۈي راخسێدا بالا، ناڅارۇقاڷۇل راځال هېڃېو چێ صۇندا والېو؟ 7. Багъун чIалгIунареб тIехI бараб бече гIадин, диваналълъ къун чIчIоларев Ххучбар гIадин. ۷. باغۇن ڃالعۇنارېب طېح باراب بېچې عادێن، دێواناڷ قۇن ڄۈلارېو خۇچبار عادێن. Ххучбар вукIун вуго тIехI бараб бачида рагъгIанги дагIба чIалгIунарев, жагьилав, амма рагIуе махщел бугев – кIалкъолав чи. Ххучбарихъе гIадамал рачIунел рукIун руго, бахъизе кIвараб боцIцIул цо бутIа, яги тIолабго дуе телин, мурад бергьенлъи бугилан… Къулизеги къулун, мугъзада нахъа кIиябго кверги лъун, гьев унев вукIун вуго битIухъего Шурагьаве, губернаторассухъе. Диванрукъалълъул кIалтIассанго байбихьулеб букIун буго губернаторассда гаргадизеги: Дицца губернаторассда гьадин … абила. БегьичIо. Гьеб меххалълъ гъосс дидаги гьадин … абила. Гьеб куцалда, жинццаго бицун, жинццаго жаваб кьун, генерал къезавичIого, Ххучбарицца Щура-лъар бахунеб букIун гьечIо. Бицен буго, Авар округалълъул диваналда разилъичIого Щурагьаве унев меххалълъ къотIараб лъабкъого тIил букIанила Ххучбарил царгъитIа. خۇچبار وۇگۇن وۇڬۈ طېح باراب باچێدا راغعانڬێ داعبا ڃالعۇنارېو، جاهێلاو، اما راعۇيې ماځۺېل بۇڬېو - گالقۈلاو چێ. خۇچبارێڅې عادامال راڃۇنېل رۇگۇن رۇڬۈ، باڅێزې گواراب بۈڞۇل ښۈ بۇطا ياڬێ طۈلابڬۈ دۇيې تېلێن، مۇراد بېرهېنڸێ بۇڬێلان. قۇلێزېڬێ قۇلۇن، مۇغزادا ناڅا گێيابڬۈ كوېرڬێ ڸۇن، هېو ئۇنېو وۇگۇن وۇڬۈ بێطۇڅېڬۈ شۇراهاوې ڬۇبېرناتۈراصۇڅې. دێوانرۇقاڷۇل گالطاصانڬۈ بايبێڮۇلېب بۇگۇن بۇڬۈ ڬۇبېرناتۈراصدا ڬارڬادێزې. دێڛا ڬۇبېرناتۈراصدا هادێن ... ابێلا. بېهێڃۈ. هېب مېخاڷ غۈص دێداڬێ هادێن ... ابێلا. هېب كۇښالدا جێنڛاڬۈ بێښۇن، جێنڛاڬۈ جاواب ڨۇن، ڬېنېرال قېزاوێڃۈڬۈ خۇچبارێڛا شۇرا ڸار باځۇنېب بۇگۇن هېڄۈ. بێښېن بۇڬۈ، اوار ئۈكرۇڬاڷۇل دێوانالدا رازێڸێڃۈڬۈ شۇراهاوې ئۇنېو مېخاڷ قۈطاراب ڸابقۈڬۈ طێل بۇگانێلا خۇچبارێل ښارغێطا. 8. Багьа гьечIеб гьанал гьагIу лълъикIаб букIунареб. ۸. باها هېڃېب هانال هاعۇ ڷێگاب بۇگۇنارېب. 9. Багьа кьолареб рагIи кIалдибго бакъвазе те, къимат кьолареб къалам гIодоб лъуралълъубго те. ۹. باها ڨۈلارېب راعێ گالدێـبڬۈ تې، قێمات ڨۈلارېب قالام عۈدۈب ڸۇراڷۇبڬۈ تې. 10. Багьадур къо ккедал лъала. ۱۰. باهادۇر قۈ ڭېدال ڸالا. 11. Багьана батизе бигьаяб жо буго, гважи, гIеретI къватIибе босе. ۱۱. باهانا باتێزې بێهاياب جۈ بۇڬۈ، ڬواجێ، عېرېط قواطێبې بۈسې. 12. Багьана батизе лъалареб кIалалълъ гьересси бицунареб. ۱۲. باهانا باتێزې ڸالارېب گالاڷ هېرېصێ بێښۇنارېب. 13. Багьана батун, гьан кьеги! – ян гьарулебила дибирасс. ۱۳. باهانا باتۇن، هان ڨېڬێ! - يان هارۇلېبێلا دێـبێراص. 14. Багьана батун кьеги боцIцIи, багьана батун чуругеги. ۱۴. باهانا باتۇن ڨېڬێ بۈڞێ، باهانا باتۇن چۇرۇڬېڬێ. 15. Багьана батун щолебила боцIцIи, багьана батун чурулебила. ۱۵. باهانا باتۇن ۺۈلېبێلا بۈڞێ، باهانا باتۇن چۇرۇلېبێلا. 16. Багьана гьечIого барщарав, мухь кьечIого рекъолев. ۱۶. باهانا هېڃۈڬۈ بارۺاراو، مۇڮ ڨېڃۈڬۈ رېقۈلېو. 17. Багьана – Гьолокье, жийго – ЦIцIолокье. ۱۷. باهانا - هۈلۈڨې، جێيڬۈ - ڞۈرۇڨې. 18. Багьана жидеццаго батилин, рухI бахъеян абулебила Аллагьасс. ۱۸. باهانا جێدېڛاڬۈ باتێلێن، رۇح باڅېيان ابۇلېبێلا الاهاص. 19. Багьаралда лъимараб бани, лъеберго къо тIокIаб балеб. ۱۹. باهارالدا ڸێماراب بانێ، ڸېبېرڬۈ قۈ طۈگاب بالېب. 20. Багьаяб жо – лълъикIаб жо, учузаб жо – квешаб жо. ۲۰. باهاياب جۈ - ڷێگاب جۈ، ئۇچۇزاب جۈ - كوېشاب جۈ. 21. БагIараб гIакдаццаги чIчIегIераб бече гьабулеб. ۲۱. باعاراب عاكداڛاڬێ ڄېعېراب بېچې هابۇلېب. 22. БагIараб меседалълъ гIор бахунареб, ГIамал гьечIей ясалълъ росу толареб. БагIараб меседалълъ гIорги бахунеб, Меседихъ кьолеб жо росулI гьечIони. ГIамал гьечIей ясалълъ росуги толеб, Ясалда рекъарав данделъичIони. ۲۲. باعاراب مېسېداڷ عۈر باځۇنارېب، عامال هېڃېي ياساڷ رۈسۇ تۈلارېب. باعاراب مېسېداڷ عۈر باځۇنېب، مېسېدێڅ ڨۈلېب جۈ رۈسۇڶ هېڃۈنێ. عامال هېڃېي ياساڷ رۈسۇڬێ تۈلېب، ياسالدا رېقاراو داندېڸێڃۈنێ. 23. БагIараб меседалълъ росу толаро, гIайиб гьечIей ясалълъ гIор бахунаро. ۲۳. باعاراب مېسېداڷ رۈسۇ تۈلارۈ، عايـێب هېڃېي ياساڷ عۈر باځۇنارۈ. 24. БагIараб кколебилан, нихьваяб борчIизе гурин. ۲۴. باعاراب ڭۈلېبێلان، نێڮواياب بۈرڃێزې ڬۇرێن. 25. БагIарцIцIвайилI хасел бигъани, их бигъараб бачIунеб. ۲۵. باعارڞوايێڶ ځاسېل بێغانێ، ئێځ بێغاراب باڃۇنېب. 26. Бадиб балеб берцинлъи булбулалълъулги гьечIеб. ۲۵. بادێب بالېب بېرښێنڸێ بۇلبۇلاڷۇلڬێ هېڃېب. 27. Бадиб кьер гурев, кьандиб рухI гурев. ۲۷. بادێب ڨېر ڬۇرېو، ڨاندێب رۇح ڬۇرېو. 28. Бадиб щвезегIан кьенссералда щвейго лълъикI. ۲۸. بادێب ۺوېزېعان ڨېنصېرالدا ۺوېيڬۈ ڷێگ. 29. Бадибе абурав – гIадамазул тушман, нахъассан абурав – Аллагьассул тушман. ۲۹. بادێبې ابۇراو - عادامازۇل تۇشمان، ناڅاصان ابۇراو - الاهاصۇل تۇشمان. 30. Бадибе беццаризе ругьунаб мацIцI ругънаде цIцIан щвазеги хIадур букIунеб. ۳۰. بادێبې بېڛارێزې رۇهۇناب ماڞ رۇغنادې ڞان ۺوازېڬێ حادۇر بۇگۇنېب. 31. Бадибе «салам гIалайкум», нахъассан «ГIалицца мун вакун». ۳۱. بادێبې سالام عالايكۇم، ناڅاصان "عالێڛا مۇن واكۇن". 32. Бадибе туниги, цIцIад балеб бугилан чIчIолев. ۳۲. بادێـبې تۇنێڬێ ڞاد بالېب بۇڬێلان ڄۈلېو. 33. Бадиве веццуге, нахъассан какуге. ۳۳. بادێبې وېڛۇڬې، ناڅاصان كاكۇڬې. 34. Бадиве веццун, нахъассан какун. ۳۴. بادێوې وېڛۇن، ناڅاصان كاكۇن. 35. Бадие елъулей, нахъассан хьандолей. ۳۵. بادێـيې يېڸۇلېي، ناڅاصان ڮاندۈلېي. 36. Бадиб рецц гьабулев ракIчIчIегIерицца Мугъзада кьабулеб загьруяб ххвалчен. ۳۶. باڃۇنېب رېڛ هابۇلېو راگڄېعېرێڛا مۇغزادا ڨابۇلېب زاهرياب خوالچېن. 37. Бажарулареб жо гьабичIого те. ۳۷. باجارۇلارېب جۈ هابێڃۈڬۈ تې. 38. Базаралда хIамил гIин къотIуге. ۳۸. بازارالدا حامێل عێن قۈطۇڬې. 39. Базаралде унеб меххалълъ нухда «лълъикIав чи» ватиялдасса чвантиниб гIарац букIин лълъикIаб. ۳۹. بازارالدې ئۇنېب مېخاڷ نۇځدا "ڷێگاو چێ" واتێيالداصا چوانتێنێب عاراښ بۇگێن ڷێگاب. 40. Базаргабазул щегI гъуричIессда хабал гIазаб щибила лъалеб. ۴۰. بازارڬابازۇل ۺېع غۇرێڃېصدا ځابال عازاب ۺێبێلا ڸالېب. 41. Базарганассул мискинлъи-бечелъи хведал лъалеб. ۴۱. بازارڬاناصۇل مێسكێنڸێ- بېچېڸێ ځوېدال ڸالېب. 42. Байбихьи – бигьаяб, лIугIел – захIматаб. ۴۲. بايـبێڮێ - بێهاياب، ڶۇعېل - زاحماتاب. 43. Байбихьуда гIелму загьругIан кьогIабила, аххиралда гьоцIцIогIан гьуинабила. ۴۳. بايـبێڮۇدا عېلمۇ زاهرۇعان ڨۈعابێلا، اخێرالدا هۈڞۈعان هۇئێنابێلا. 44. Байрахъ парпадулеб гьорода рекъон. ۴۳. بايراڅ فارفادۇلېب هۈرۈدا رېقۈن. 45. Бакарассул цIадухъ, цIурассул лълъадахъ. ۴۵. باكاراصۇل ڝادۇڅ، ڝۇراصۇل ڷاداڅ. 46. Баккудасса хинлъичIеб бакъалълъ нахъа хинлъуларел. ۴۶. باڭۇداصا ځێنڸێڃېب باقاڷ ناڅا ځێنڸۇلارېل. 47. Баккудассаго бегIераб букIуна заз. ۴۷. باڭۇداصا بېعېراب بۇگۇنا زاز. 48. Бакрулав гIадин вуххун рехханила. Бакрулав вуго, МухIамад аварагассде хьандонилан, тIоццебе ислам къабул гьабурал гIарабаз вуххун хвезавурав, МухIамад аварагассдаги Абусупян ханассдаги гьоркьоб кIудияб тариххияб рагъ ккеялълъе гIилалъун вукIарав чи. ۴۸. باكرۇلاو عادێن وۇخۇن رېخانێلا. باكرۇلاو وۇڬۈ مۇحاماد اواراڬاصدې ڮاندۈنێلان، طۈڛېبې ئێسلام قابۇل هابۇرال عاراباز وۇخۇن ځوېزاوۇراو، ، مۇحاماد اواراڬاصداڬێ ابۇسۇفيان ځاناصداڬێ هۈرڨۈب گۇدێياب تارێخێياب راغ ڭېياڷې عێلاڸۇن وۇگاراو چێ. 49. Бакулареб кан, кваналареб квен. ۴۹. باكۇلارېب كان، كوانالارېب كوېن. 50. Бакъ аги, къо аги, къоабилелълъ ххарж щваги. ۵۰. باق اڬێ، قۈ اڬێ، قۈئابێلېڷ خارج ۺواڬێ. 51. Бакъ агиян – къулун, къо агиян – ворххун. ۵۱. باق اڬێيان - قۇلۇن، قۈ اڬێيان - وۈرخۇن. 52. Бакъ баккани – моцIцI тIагIунеб, моцIцI баккани – цIцIваби тIагIунел. ۵۲. باق باڭانێ - مۈڞ طاعۇنېب، باڭانێ - ڞوابێ طاعۇنېل. 53. Бакъ баккигун, моцIцI тIерхьине ккола. ۵۳. باق باڭێڬۇن، مۈڞ طېرڮـێنې. 54. Бакъ бокьарал – ракьанда, рокьи ккарал – рагIалда. ۵۴. باق بۈڨارال - راڨاندا، رۈڨێ ڭارال - راعالدا. 55. Бакъ бухIуларелълъуб ракь хинлъулареб. ۵۵. باق بۇحۇلارېڷۇب راڨ ځێنڸۇلارېب. 56. Бакъ гьечIони, моцIцIги гвангъулеб. ۵۶. باق هېڃۈنێ، مۈڞڬێ ڬوانغۇلېب. 57. Бакъ лIугьунареб рокъове тохтир лIугьунев. ۵۷. باق ڶۇهۇنارېب رۈقۈوې تۈځتێر ڶۇهۇنېو. 58. Бакъ-моцIцI тIерхьараб меххалълъ, цIцIваби раккулел. ۵۸. باق- مۈڞ طېرڮاراب مېخاڷ، ڞوابێ راڭۇلېل. 59. Бакъ тIерхьунелълъул, рагьдул кIалтIа гIодор чIчIоларел. ۵۹. باق طېرڮۇنېڷۇل، راهدۇل گالطا عۈدۈر ڄۈلارېل. 60. Бакъ тIерхьун ххадуб рукъ лълъухьулареб. ۶۰. باق طېرڮۇن خادۇب رۇق ڷۇڮۇلارېب. 61. Бакъ щолареб бакIалда хIучч цIцIай. ۶۱. باق ۺۈلارېب باگالدې حۇڿ ڞاي. Авараз гьаб аби абула, абулаго рортун ун, кIкIуйдул тIалаялда жаниб хIуччги хъвала, гьабуларев чиясс гIаданлъи гьабураб, лIугьинчIев гIадав чияссул гьумер хъахIаб хIалтIи лIугьараб меххалълъ. اواراز هاب ابێ ابۇلا، ابۇلاڬۈ رۈرتۇن ئۇن، ڴۇيدۇل طالايالدا جانێب حۇڿڬێ څوالا، هابۇلارېو چێياص عادانڸێ هابۇراب، ڶۇهێنڃېو عاداو چێياصۇل هۇمېر څاحاب حالطێ ڶۇهاراب مېخاڷ. 62. Бакъан лълъикIаб буго цIцIалулеб жо къуръан батани. ۶۲. باقان ڷێگاب بۇڬۈ ڞالۇلېب جۈ قۇرئان باتانێ. 63. Бакъан лълъикIаб бугоан, цIцIалулеб жо къулгьу батичIони. ۶۳. باقان ڷێگاب بۇڬۈئان، ڞالۇلېب جۈ قۇلهۇ باتێڃۈنێ. 64. Бакъараб гьой гIадинан кваналелълъул хъантIуге. ۶۴. باقاراب هۈي عادێنان كوانالېڷۇل څانطۇڬې. 65. Бакъараб гьойцца гьусун бацI кквеларо. ۶۵. باقاراب هۈيڛا هۇسۇن باڝ ڭوېلارۈ. 66. Бакъараб гIанкIуялда макьилI муч бихьулебила. ۶۶. باقا راب عانگۇيالدا ماڨێڶ مۇچ 67. Бакъалда хинлъун букIунеблъи лълъидаго лъалеб. ۶۷. باقالدا ځێنڸۇن بۇگۇنېبڸێ ڷێداڬۈ ڸالېب. 68. Бакъараб хъумур гIадав, хъантIараб гьой гIадинав. ۶۸. باقاراب څۇمۇر عاداو، څانطاراب هۈي عادێناو. 69. БакъванбугIаялда мацIцI бахъарал, цIцIороссаролълъил ххинкIида убач гьабурал. ۶۹. باقوانبۇعايالدا ماڞ باڅارال، ڞۈرۈصارۈڷێل خێنگێدا ئۇباچ هابۇرال. 70. Бакъвараб бугониги, дурго квер дур ккола. ۷۰. باقواراب بۇڬۈنێڬێ، دۇرڬۈ كوېر دۇر ڭۈلا. 71. Бакъвараб гъотIое дару – къотIун реххи. ۷۱. باقواراب غۈطۈيې دارۇ - قۈطۇن رېخێ. 72. Бакъвараб гъотIое хъулухъ гьабулареб. ۷۲. باقواراب غۈطۈيې څۇلۇڅ هابۇلارېب. 73. Бакъвараб цIцIулал цIадаб биччарабги рекIунеб. ۷۳. باقواراب ڞۇلال ڝاداب بێڿارابڬێ رېگۇنېب. 74. Бакъги моцIцIги гIун буго гIахьалаб жо. ۷۴. باقڬێ مۈڞڬێ عۇن بۇڬۈ عاڮالاب جۈ. 75. Бакъидал бацI цIадабеги кIанцIулеб. ۷۵. باقێدال باڝ ڝادابې گانڝۇلېب. 76. Бакълъухъа оц босе, Аргъванисса куй босе. ۷۶. باقڸۇڅا ئۈښ بۈسې، ارغوانێصا كۇي بۈسې. 77. Бакъуцца бухIун ххадуб лълъалъан хур бачIунареб. ۷۷. باقۇڛا بۇحۇن خادۇب ڷاڸان ځۇر باڃۇنارېب. 78. БакьулIа зоб роцIцIиналдасса жиндие цIцIиналдасса чехь унтизе бокьулилан абулебила царацца. ۷۸. باڨۇڶا زۈب رۈڞێنالداصا جێندێـيې ڞێنالداصا چېڮ ئۇنتێزې بۈڨۇلێلان ابۇلېبێلا ښاراڛا. 79. БакьулIа роцIцIараб зобалдассаги цIунаги, нуцIцIида нахъе ялагьарай чIчIужуялдассаги цIунаги. ۷۹. باڨۇڶا رۈڞاراب زۈبالداصاڬێ ڝۇناڬێ، نۇڞێدا ناڅې يالاهاراي ڄۇجۇيالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 80. БакI бихьун – рагIи, чи вихьун – хIурмат. ۸۰. باگ بـێڮۇن - راعێ، چێ وێڮۇن - حۇرمات. 81. БакI бихьун, чи вихьун тIамулеб жойила кици. ۸۱. باگ بێڮۇن، چێ وێڮۇن طامۇلېب جۈيـێلا كێښێ. 82. БакI гуреб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. Цо магIаруласс гьобол берталълъе вачун вуго. Гьобол щвалде щварав гьечIолъиялда щаклъарав гьесс гьоболассда малълъун буго: “Дуда бихьизабичIеб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге, дуда кьеян абичIеб жоги кьоге”. Щун руго берталълъе. Хъатамасан гьоболасс живго гIодов чIчIезе бищун лълъикIаб бакI балагьун буго. «Огь, инссул рукъ бухIад!» – ан бетIер кIибикIун буго магIаруласс. ВачIун вуго бахIарав. Хъурщизе гьавулаго-гьавулаго, гьобол ккун вуго нуцIцIида нахъе. ТIарамагъадаги, гьикъичIеб жо бицуниланги, хIара къотIизе нус кьуниланги гьобол, гIадаталда рекъон, хIобода вухьине ккун вуго. ۸۲. باگ ڬۇرېب باگالدا عۈدۈوڬێ ڄۈڬې، هێقێڃېب جۈڬێ بێښۇنڬې. ښۈ ماعارۇلاص هۈبۈل بېرتاڷې واچۇن وۇڬۈ. هۈبۈل ۺوالدې ۺواراو هېڃۈڸێيالدا ۺاكڸاراو هېص هۈبۈلاصدا ماڷۇن بۇڬۈ: "دۇدا بێڮێزابێڃېب باگالدا عۈدۈوڬێ ڄۈڬې، هێقێڃېب جۈڬێ بێښۇنڬې، دۇدا ڨېيان ابێڃېب جۈڬێ ڨۈڬې". ۺۇن رۇڬۈ بېرتاڸې. څاتاماسان هۈبۈلاص جێوڬۈ عۈدۈو ڄېزې بێۺۇن ڷێگاب باگ بالاهۇن بۇڬۈ. "ئۈه ئێنصۇل رۇق بۇحاد!" - ان بېطېر گێبێگۇن بۇڬۈ ماعارۇلاص. واڃۇن وۇڬۈ باحاراو. څۇرۺێزې هاوۇلا- هاوۇلاڬۈ هۈبۈل ڭۇن وۇڬۈ نۇڞێدا ناڅې. طاراماغاداڬێ هێقێزې بێښۇنێلانڬێ حارا قۈطێزې نۇس ڨۇنێلانڬێ هۈبۈل عاداتالدا رېقۈن حۈبۈدا وۇڮێنې ڭۇن وۇڬۈ. 83. БакI ккезегIан нахъе лъун тараб рагIи – гъанссиниб лъураб месед. ۸۳. باگ ڭېزېعان ناڅې ڸۇن تاراب راعێ - غانصێنێب ڸۇراب مېسېد. 84. БакI къватIиб беццейила, роцц рокъоб лъейила. Цо иццул хIориниб букIарабила кIиго къверкъ. Цо нухалълъ гьел тира-ссверизе рахъанила. Батанила гьезда нухда цо цIцIадал хIор. Хинаб лълъимги бугила гьениб, кигIан бокьаниги кваназе жоги бугила. РачIайила гьаниб гIумру гьабизеян чIчIанила цояб къверкъ. Цогиялълъ абунила: валлагьин, жиндие жибго гьабураб, жибго гIураб, жиндаго хIал лъалеб иццул хIоринибго бокьилилан. Гьалмагъги цIцIадал хIориниб тун, гьаб рокъобе билълъанила. Анила чанго къо. Иццул хIориниб бугеб къверкъалълъул гьалмагъалде ракI щванила. ГIедегIанила гьеб цIцIадал хIорихъе. ГьечIила дунялалдаго доб цIцIадал хIорги, кьварун бакъвараб хIарулI, чехьатIадеги ккун, хун гьалълъул гьалмагъги бугила. Гьеб меххалълъ ракIалде щванила гьалда бакI къватIиб беццейин, роцц рокъоб лъеян абураб умумузул кици. ښۈ ئێڛۇل حۈرێنێب بۇگارابێلا گێڬۈ قوېرق. ښۈ نۇځاڷ هېل تێرا- صوېرێزې راڅانێلا. باتانێلا هېزدا نۇځدا ښۈ ڞادال حۈر. ځێناب ڷێمڬۇ بۇڬێلا هېنێب، كێعان بۈڨانێڬێ كوانازې جۈڬێ بۇڬێلا. راڃايێلا هانێب عۇمرۇ هابێزېيان ڄانێلا ښۈياب قوېرق. ښۈڬێياڷ ابۇنێلا: والاهێن، جێندێيې جێبڬۈ هابۇراب، جێبڬۈ عۇراب، جێنداڬۈ حال ڸالېب ئێڛۇل حۈرێنێبڬۈ بۈڨێلێلان. هالماغڬێ ڞادال حۈرێنێب تۇن، هاب رۈقۈبې بێڷانێلا. انێلا چانڬۈ قۈ. ئێڛۇل حۈرێنێب بۇڬېب قوېرقاڷۇل هالماغالدې راگ ۺوانێلا. عېدېعانێلا هېب ڞادال حۈرێڅې. هېڃێلا دۇنيالالداڬۈ دۈب ڞادال حۈرڬێ، ڨوارۇن باقواراب حارۇڶ ، چېڮاطېڬێ ڭۇن ، ځۇن هاڷۇل هالماغڬێ بۇڬێلا. هېب مېخاڷ راگالدې ۺوانێلا هالدا باگ قواطێب بېڛېيێن، رۈڛ رۈقۈب ڸېيان ابۇراب ئۇمۇمۇزۇل كێښێ. 85. БакI хинлъизабизе гуревила хIаким вищулев. ۸۵. باگ ځێنڸێزابێزې ڬۇرېوێلا حاكێم وێۺۇلېو. 86. БакI чияр бугониги, чи нилIерго вуго. ۸۶. باگ چێيار بۇڬۈنێڬێ، چێ نێڶېرڬۈ وۇڬۈ. 87. Бал хвараб гIощтIоцца канахIехь бичIуларо. ۸۷. بال ځواراب عۈۺطۈڛا كاناحېڮ بێڃۇلارۈ. 88. Бал холареб ххвалчен букIунареб, малълъ кIутIулареб чу букIунареб. ۸۸. بال ځۈلارېب خوالچېن بۇگۇنارېب، ماڷ گۇطۇلارېب چۇ بۇگۇنارېب. 89. Бал тIутIураб гIащтIиялълъ канахIехь бичIуларо, ияхI гьечIев бахIарчи кьалда бажаруларо. ۸۹. بال طۇ طۇراب عاۺطێياڷ كاناحېڮ بێڃۇلارۈ، ئێياح هېڃېو باحارچێ ڨالدا باجارۇلارۈ. 90. Балагь бачIиндал гьудул кIочон тоге. ۹۰. بالاه باڃێندال هۇدۇل گۈچۈن تۈڬې. 91. Балагь букIунебила бачIарабги бачарабги. ۹۱. بالاه بۇگۇنېبێلا باڃارابڬێ باچارابڬێ. 92. Балагь гьикъун бачIунареб, талихI бичун босулареб. ۹۲. بالاه هێقۇن باڃۇنارېب، تالێح بێچۇن بۈسۇلارېب. 93. Балагь къо цIеххон гуребила рещтIунеб. ۹۳. بالاه قۈ ڝېخۈن ڬۇرېبێلا رېۺطۇنېب. 94. Балагьаз квер бан ххадуб зигардун жо кколаро. ۹۴. بالاهاز كوېر بان خادۇب زێڬاردۇن جۈ ڭۈلارۈ. 95. Балагьаздасса хан гIакъиласс цIунулевила. Ханассда кколебила гIакъилги живгоги жинцца цIунулелилан. ۹۵. بالاهازداصا خان عاقێلاص ڝۇنۇلېوێلا. خاناصدا ڭۈلېبێلا عاقێلڬێ جێوڬۈڬێ جێنڛا ڝۇنۇلېلێلا. 96. Балагьалде гъедал цIцIунцIцIраялълъ куркьбал рорххулелила, эххеде бахъингун хIанчIчIицца хъамунги унебила. ۹۶. بالاهالدې غېدال ڞۇنڞراياڷ كۇرڨبال رۈرخۇلېلێلا، ئېخېدې باڅێنڬۇن حانڄێڛا څامۇنڬێ ئۇنېبێلا. 97. Балагьалълъул нуцIцIби къаги, нигIматалълъул каваби рагьаги. ۹۷. بالاهاڷۇل نۇڞبێ قاڬێ، نێعماتاڷۇل كاوابێ راهاڬێ. 98. Балагьана – батана, букарана – хъасана. ۹۸. بالاهانا - باتانا، بۇكارانا - څاسانا. 99. Балагьидал кIал чIварай, кIалъайдал бер чIварай. ۹۹. بالاهێدال گال ڃواراي، گاڸايدال بېر ڃواراي. 100. БалагьичIого беццав лъаларо, кIалъачIого гIинкъав лъаларо. ۱۰۰. بالاهێڃۈڬۈ بېڛاو ڸالارۈ، گاڸاڃۈڬۈ عێنقاو ڸالارۈ. 101. Балай балъго гьабе, бертин тIатун гьабе. ۱۰۱. بالاي باڸڬۈ هابې، بېرتێن طاتۇن هابې. 102. Балъго бицараб лъадго тIатунебила. ۱۰۲. باڸڬۈ بێښاراب ڸادڬۈ طاتۇنېبێلا. 103. Балъго рахь босани, тIатун къинлъулебила. ۱۰۳. باڸڬۈ راڮ بۈسانێ، طاتۇن قێنڸۇلېبێلا. 104. Балъго рохьдочани, тIатун рахь босулеб. ۱۰۴. باڸڬۈ رۈڮدۈچانێ، طاتۇن راڮ بۈسۇلېب. 105. Балъгояб тIатIиялдасса тIатараб гьуэрго лълъикI. ۱۰۵. باڸڬۈياب طاطێيالداصا طاتاراب هۇئېرڬۈ ڷێگ. 106. Балъда нахъа – хIалихьат, хIарччда нахъа – багьадур. ۱۰۶. باڸدا ناڅا - حالێڮات، حارڿدا ناڅا - باهادۇر. 107. Бараб ахIулI гурев, ахIараб болI гурев. ۱۰۷. باراب احۇڶ ڬۇرېو، احاراب بۈڶ ڬۇرېو. 108. Бараб ахIулIги, ахIараб болIгийила бихьинчи лъалев. ۱۰۸. باراب احۇڶـڬێ، احاراب بۈڶـڬێيێلا بێڮێنچێ ڸالېو. 109. Бараб лълъар борххуларесс, ккараб къоги борххулареб. ۱۰۹. باراب ڷار بۈرخۇلارېص، ڭاراب قۈڬێ بۈرخۇلارېب. 110. Баракат гьечIеб даранги, давлат гьечIеб ригьинги. ۱۱۰. باراكات هېڃېب دارانڬێ، داولات هېڃېب رێهێنڬێ. 111. Баракат лъуни, цоги гIемераб лъечIони, нусгоги дагьаб. ۱۱۱. باراكات ڸۇنێ، ݭۈڬێ عېمېراب ڸېڃۈنێ، نۇسڬۈڬێ داهاب. 112. Барахщарассул боцIцIи сахаватасс кваналеб. ۱۱۲. باراځۺاراصۇل بۈڞێ ساخاواتاص كوانالېب. 113. Барахщарассул къайи къавул гьойцца кваналебила. ۱۱۳. باراځۺاراصۇل قايێ قاوۇل هۈيڛا كوانالېبێلا. 114. Барахщарассул – чияе, чехь квешассул – жиндиего. ۱۱۴. باراځۺاراصۇل - چێيايې، چېڮ كوېشاصۇل - جێندێيېڬۈ. 115. Баргъичал рокьила – мун вокьиларо, кьураб жо босила – мун восиларо. ۱۱۵. بارغێچال رۈڨێلا - مۇن وۈڨێلارۈ، ڨۇراب جۈ بۈسێلا - مۇن وۈسێلارۈ. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго херав гIарцул къебедассе йокьарай гIолохъанай ясалълъ. МагIарулаз гьаб кици хIалтIизабула вас махссараде кколей ясалълъул, махссараде ккун дурц кваналей якьадалълъул, рекIелI рокьи гьечIев жиндиего жо цIакъ бокьулев гьудул-гьалмагъассул, вацц-васассул хIакъалълъулI. كێښێڸۇن ڶۇهارال هال راعابێ ابۇن رۇڬۈ ځېراو عارښۇل قېبېداصې يۈڨاراي عۈلۈڅاناي ياساڷ. ماعارۇلاز هاب كێݭێ حالطێزابۇلا واس ماخصارۈدې ڭۈلېي ياساڷۇل، ماخصارۈدې ڭۇن دۇرڛ كوانالېي ياڨاداڷۇل، رېگېڶ رۈڨێ هېڃېو جێندێيېڬۈ جۈ ڝاق بۈڨۇلېو هۇدۇل- هالماغاصۇل، واڛ- واساصۇل حاقاڷۇڶ. 116. Баркала гьечIеб кечI – кири гьечIеб лаила. ۱۱۶. باركالا هېڃېب كېڃ - كێرێ هېڃېب لائێلا. 117. Баркат гьечIеб боцIцIудассаги цIунаги, гьуинлъи гьечIеб ригьнадассаги цIунаги. ۱۱۷. باركات هېڃېب بۈڞۇداصاڬێ ڝۇناڬێ، هۇئێنڸێ هېڃېب رێهناداصاڬێ ڝۇناڬێ. 118. Баркат гьечIеб боцIцIиялдассан баркат бахунареб. ۱۱۸. باركات هېڃېب بۈڞێيالداصانڬێ باركات باځۇنارېب. 119. Бартигун хIур чIчIикIи лълъикI, хIамагун кIалцIи квинегIан. ۱۱۹. بارتێڬۇن حۇر ڄێگێ ڷێگ، حاماڬۇن گالڝێ كوێنېعان. 120. Бархъалиссесс хъабида гIоркь бокьаралълъуб гъолеб. ۱۲۰. بارڅالێصېص څابێدا عۈرڨ بۈڨاراڷۇب غۈلېب. 121. Барщараб меххалълъ пихъги жибго бортулеб, гIураб меххалълъ васасс чIчIужу ячеян чагъанаги жинццаго хъвалеб. ۱۲۱. بارۺاراب مېخاڷ فێڅڬێ جێبڬۈ بۈرتۇلېب، عۇراب مېخاڷ واساص ڄۇجۇ ياچېـيان چاغاناڬێ جێنڛاڬۈ څوالېب. 122. Барщараб пихъалълъе дару – кванай. ۱۲۲. بارۺاراب فێڅاڷې دارۇ - كواناي. 123. Барщарал рекъолел къварилъи ккейгун. ۱۲۳. بارۺارال رېقۈلېل قوارێڸێ ڭېيڬۇن. 124. Барщарассе кьей гьечIеб, кьижарассе тей гьечIеб. ۱۲۴. بارۺاراصې ڨېي هېڃېب، ڨێجاراصې تېي هېڃېب. 125. Барщарассе – щинкIил, щинкIарассе – ратIа. ۱۲۵. بارۺاراصې - ۺێنگێل، ۺێنگاراصې - راطا. 126. Барщидал кваначIеб гIеч гIодобе бортун хола. ۱۲۶. بارۺێدال كواناڃېب عېچ عۈدۈبې بۈرتۇن ځۈلا. 127. БарщичIого пихъ кванаге, бежичIого чед кванаге. ۱۲۷. بارۺێڃۈڬۈ فێڅ كواناڬې، بېجێڃۈڬۈ چېد كواناڬې. 128. Барщуларевги хIама, барщун рекъезе лъаларевги хIама. ۱۲۸. بارۺۇلارېوڬێ حاما، بارۺۇن رېقېزې ڸالارېوڬێ حاما. 129. Баси беццейила, оц байила. ۱۲۹. باسێ بېڛېيێلا، ئۈښ بايـێلا. 130. Баси лълъил кIанцIаниги щиб, бече нилIер бугелълъул. ۱۳۰. باسێ ڷێل گانڝانێڬێ ۺێب، بېچې نێڶېر بۇڬېڷۇل. 131. Басиялълъ гIощтIогIоркь хъуб гьабун батанила. ۱۳۱. باسێياڷ عۈۺطۈعۈرڨ څۇب هابۇن باتانێلا. Маххул къебедассдаги цо бечедав чияссдаги гьоркьоб дагIба-къецц ккун буго. КIияссдаго гьоркьоб шаргIалълъул хIукму къотIизе гьел дибирассухъе ине кколел рукIун руго. Маххул къебедасс дибирассе ришваталълъе цо лълъикIаб гIащтIи щвезабун буго. Бечедав чияссги дибирассул рагьде баси щвезабун буго. Дибир хIукму къотIизехъин вугеб меххалълъ маххул къебедасс абун буго: «Дуцца, дибир, хIукму гIощтIоцца гIадин къотIе»,– ян. Дибирасс данде жаваб кьун буго: «Басиялълъ гIощтIогIоркь хъуб гьабун буго,» – ян. ماخۇل قېبېداصداڬێ ښۈ بېچېداو چێياصداڬێ هۈرڨۈب داعبا- قېڛ ڭۇن بۇڬۈ. گێياصداڬۈ هۈرڨۈب شارعاڷۇل حۇكمۇ قۈطێزې هېل دێـبێراصۇڅې ئێنې ڭۈلېل رۇگۇن رۇڬۈ. ماخۇل قېبېداص دێـبێراصې رێشواتاڷې ښۈ ڷێگاب عاۺطێ ۺوېزابۇن بۇڬۈ. بېچېداو چێياصڬێ دێـبێراصۇل راهدې باسێ ۺوېزابۇن بۇڬۈ. دێـبێر حۇكمۇ قۈطێزېڅێن مېخاڷ ماخۇل قېبېداص ابۇن بۇڬۈ: "دۇڛا، دێبێر، حۇكمۇ عۈۺطۈڛا عادێن قۈطې"، - يان. دێبێراص داندې جاواب ڨۇن بۇڬۈ: "باسێياڷ عۈۺطۈعۈرڨ څۇب هابۇن بۇڬۈ"، - يان. 132. Басиялълъухъ оц кьоге. ۱۳۲. باسێياڷۇڅ ئۈښ ڨۈڬې. 133. Басрияб алаталълъ бо гIуцIцIуларо. ۱۳۳. باسرێـياب الاتاڷ بۈ عۇڞۇلارۈ. 134. Басрияб гордида цIияб къвал гъуни, къоролалълъе гьебги гъвел буго. ۱۳۴. باسرێـياب ڬۈردێدا ڝێياب قوال غۇنێ، قۈرۈلاڷې هېبڬێ غوېل بۇڬۈ. 135. Басрияб наккдалълъа цIияб бугIаги бахъуге, ссвараб питнаялда гъоркь цIаги бакуге. ۱۳۵. باسرێـياب ناڭداڷا ڝێياب بۇعاڬێ باڅۇڬې، صواراب فێتنايالدا غۈرڨ ڝاڬێ باكۇڬې. 136. Басрияб пандридаги чанги лълъикIаб бакъан бачине бегьула. ۱۳۶. باسرێـياب فاندرێداڬێ چانڬێ ڷێگاب باقان باچێنې بېهۇلا. 137. Басрияб ретIине чIухIарассе цIияб щолареб. ۱۳۷. باسرێـياب رېطێنې ڃۇحاراصې ڝێياب ۺۈلارېب. 138. Басрияб холаро цIиялълъ жиндиего бакI бахъичIого. ۱۳۸. باسرێـياب ځۈلارۈ ڝێياڷ جێندێـيېڬۈ باگ باڅێڃۈڬۈ. 139. Басрияб цIцIулалълъул цIияб гъалдибер, цIияй бахIаралълъул херав бахIарав. ۱۳۹. باسرێياب ڞۇلاڷۇل ڝێياب غالدێبېر، ڝێياي باحاراڷۇل ځېراو باحاراو. 140. Басриябги цIуне, цIиябги лъай. ۱۴۰. باسرێـياب ڝۇنې، ڝێياب ڸاي. 141. Бассарун коралдасса кванан эбел бергьана, ххенон гьобоялдасса гьанщун лъимал бергьана. ۱۴۱. باصارۇن كۈرالداصان كوانان ئېبېل بېرهانا، خېنۈن هۈبۈيالداصا هانۺۇن ڸێمال بېرهانا. 142. Батаралълъуб батараб те, босаралълъуб босараб лъе. ۱۴۲. باتاراڷۇب باتاراب تې، بۈساراڷۇب بۈساراب ڸې. 143. Батун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. ۱۴۳. باتۇن بېچېڸۇلا، بێڮۇن ڞۈدۈرڸۇلا. 144. БатIаргьаде тIи бан бугилан абурабила Мала Нассрудиницца. ۱۴۴. باطارهادې طێ بان بۇڬێلان ابۇرابێلا مالا ناصرۇدێنێڛا. Мала Нассрудинида асскIове вачIаравила мадугьал хурибе босизе батIаргьин кьейилан. Малаясс абурабила батIаргьаде тIи бан бугилан. ВахIин, гьелдегийищин тIи балебан гIажаиблъаравила мадугьал. Чияхъе кьезе бокьичIеб меххалълъ балилан абурабила Мала Нассрудиницца. مالا ناصرۇدێنێدا اصگۈوې واڃاراوێلا مادۇهال ځۇرێبې بۈسێزې باطارهێن ڨېيێلان. 145. БатIиял хвеялдасса воххарав, ххадувго цун, живгоги хвезе бегьулев. ۱۴۵. باطێيال ځوېيالداصا وۈخاراو، خادۇوڬۈ ݭۇن، جێوڬۈڬێ ځوېزې بېهۇلېو. 146. Баххилав чияссулгун гьудуллъи гьабуни, бищунго дуе къваригIараб бакIалда живго гIодов чIчIола. ۱۴۶. باخێلاو چێياصۇلڬۇن هۇدۇلڸێ هابۇنێ، بێۺۇنڬې دۇيې قوارێعاراب باگالدا جێوڬۈ عۈدۈو ڄۈلا. 147. Баххиласс кваналарищан гьикъулеб, сахаватасс кьолеб. ۱۴۷. باخێلاص كوانالارێۺان هێقۇلېب، ساخاواتاص ڨۈلېب. 148. Баххиллъи – бацIцIадаб рекIелIан, жахIда – хъубаб рекIелIан. ۱۴۸. باخێلڸێ - باڞاداب رېگېڶان، جاحدا - څۇباب رېگېڶان. 149. Баххиллъиги намусги цо рекIелI букIунаро. ۱۴۹. باخێلڸێڬێ نامۇسڬێ ښۈ رېگېڶ بۇگۇنارۈ. 150. Бахчун квине кколеб гьаналдасса, тIатун квине бегьулеб мочоххинкI лълъикIаб. ۱۵۰. باځچۇن كوێنې ڭۈلېب هانالداصا، طاتۇن كوێنې بېهۇلېب مۈچۈخێنگ ڷێگاب. 151. Бахъаги кIиго бер, чIахъаги ункъго беран абулебила бацIицца. ۱۵۱. باڅاڬێ گێڬۈ بېر، ڃاڅاڬێ ئۇنقڬۈ بېران ابۇلېبێلا باڝێڛا. 152. Бахъараб бералда хъат чIван щибилеб. ۱۵۲. باڅاراب بېرالدا څات ڃوان ۺێبێلېب. 153. Бахъараб хьит реххизеги нилIерго бокIон лълъикIила. ۱۵۳. باڅاراب ڮێت رېخێزېڬێ نێڶېرڬۈ بۈگۈن ڷێگێلا. 154. Бахъаралълъуб бихъе ццин. ۱۵۴. باڅاراڷۇب بێڅې ڛێن. 155. Бахъизеги гали ццебе бахъараб лълъикIаб. ۱۵۵. باڅێزېڬێ ڬالێ ڛېبې باڅاراب ڷێگاب. 156. Бахьи къосарай лълъадуда данде чIваялдасса гIалхул хъумуралда данде чIвай нусцIцIул лълъикIаб. ۱۵۶. باڮێ قۈساراي ڷادۇدا داندې ڃوايالداصا عالخۇل څۇمۇرالدا داندې ڃواي نۇسڞۇل ڷێگاب. 157. Бахьинаб надалдасса гьоко богIол цIоларо, Ххалатаб гарбидасса къвал ххарил бахъуларо. ۱۵۷. باڮێناب نادالداصا هۈكۈ بۈعۈل ڝۈلارۈ، خالاتاب ڬاربێداصا قوال خارێل باڅۇلارۈ. 158. БахIараб гIумру анищ, гьанжессеб гIакълу анищ. ۱۵۸. باحاراب عۇمرۇ انێۺ، هانجېصېب عاقلۇ انێۺ. 159. БахIараб меххалълъ – ахтачу гIадин, херлъараб меххалълъ – гьагIдолеб хIама гIадин. ۱۵۹. باحاراب مېخاڷ - اځتاچۇ عادێن، ځېرڸاراب مېخاڷ - هاعدۈلېب حاما عادێن. 160. БахIараб меххалълъ гьабичIеб херлъидал батуларо. ۱۶۰. باحاراب مېخاڷ هابێڃېب ځېرڸێدال باتۇلارۈ. 161. БахIараб меххалълъ хIалтIизе кIухIаллъарав херлъидал кIицIцIул хIалтIизе ккола. ۱۶۱. باحاراب مېخاڷ حالطێزې گۇحالڸاراو ځېرڸێدال گێڞۇل حالطێزې ڭۈلا. 162. БахIарайгIан кIалъаге, кIал ккурабгIан кванаге. ۱۶۲. باحارايعان گاڸاڬې، گال ڭۇرابعان كواناڬې. 163. БахIарго херлъугеги, херлъун хъарцинлъугеги. ۱۶۳. باحارڬۈ ځېرڸۇڬېڬێ، ځېرڸۇن څارښێنڸۇڬېڬێ. 164. БахIаргоги хогеги, херлъун дабагъ лIугьинегIанги ххутIугеги. ۱۶۴. باحارڬۈڬێ ځۈڬېڬێ، ځېرڸۇن داباغ ڶۇعێنېعانڬێ خۇطۇڬېڬێ. 165. БахIаргойин гъветI гьетIулеб. ۱۶۵. باحارڬۈيێن غوېط هېطۇلېب. 166. БахIарлъуда – кополчи, харадунив – чIандачи. ۱۶۶. باحارڸۇدا - كۈلۈلچێ، ځارادۇنێو - ڃانداچێ. 167. БахIарчи къинлъулаго гуревила холев, рагъдайила. ۱۶۷. باحارچێ قێنڸۇلاڬۈ ڬۇرېوێلا ځۈلېو، راغدايێلا. 168. БахIарчи кьалда хола, хIалихьат боснов хола. ۱۶۸. باحارچێ ڨالدا ځۈلا، حالێڮات بۈسنۈو ځۈلا. 169. БахIарчи лъала хIинкъи ккараб бакIалда, гIакъил лъала чара хвараб ишалда гьоркьов. ۱۶۹. باحارچێ ڸالا حێنقێ ڭاراب باگالدا، عاقێل ڸالا چارا ځواراب ئێشالدا هۈرڨۈو. 170. БахIарчи хъабчилIги ватула, чу гьирикьги батула. ۱۷۰. باحارچێ څابچێڶـڬێ واتۇلا، چۇ هێرێڨڬێ باتۇلا. 171. БахIарчи хIинкъи бугеб къоялълъ чучуларев. ۱۷۱. باحارچێ حێنقێ بۇڬېب قۈياڷ چۇچۇلارېو. 172. БахIарчи цин хола, хIалихьат анцIцIцIул хола. ۱۷۲. باحارچێ ښێن ځۈلا، حالێڮات انڝڞۇل ځۈلا. 173. БахIарчи цIакъав кьалда, кьибил кIудияв росулI. ۱۷۳. باحارچێ ڝاقاو ڨالدا، ڨێبێل گۇدێياو رۈسۇڶ. 174. БахIарчи цIакъав – ЧIондокьа ХIажияв, цIцIар – ХIажимурадие (ХIажимурадил кици). ۱۷۴. باحارچێ ڝاقاو - ڃۈندۈڨا حاجێياو، ڞار - حاجێمۇرادێيې (حاجێمۇرادێل كێښێ). ХIажимурадицца кидаго гьадинаб къимат кьолеб букIун буго ЧIондокьа ХIажияссе. ЧIондокьа ХIажияв вукIана ХIажимурадил чукъа, мухъилав рагъухъан, ХIажимурадие бика хъамулеб сордоялълъ тIоццеве галаналде вахарав, бика кодое щвезе киназего нухги рагьарав чи. حاجێمۇرادێڛا كێداڬۈ هادێناب قێمات ڨۈلېب بۇگۇن بۇڬۈ ڃۈندۈڨا حاجێياصې. ڃۈندۈڨا حاجێياو وۇگانا حاجێمۇرادێل چۇڅا، مۇڅێلاو راغۇڅان، حاجێمۇرادێيې بێكا څامۇلېب سۈردۈياڷ طۈڛېوې ڬالانالدې واځاراو، بێكا كۈدۈيې ۺوېزې كێنازېڬۈ نۇځڬێ راهاراو چێ. 175. БахIарчи чарангIан гьетIуларев, хIалихьат пахь гIадин хьетIарулев. ۱۷۵. باحارچێ چارانعان هېطۇلارېو، حالێڮات فاڮ عادێن ڮېطارۇلېو. 176. БахIарчи чол кьолонив холев. ۱۷۶. باحارچێ چۈل ڨۈلۈنێو ځۈلېو. 177. БахIарчилъи яхIалълъулълъила букIунеб (яхI гьечIелълъуб бахIарчилъи букIунареб). ۱۷۷. باحارچێڸێ ياحاڷۇڷێلا بۇگۇنېب (ياح هېڃېڷۇب باحارچێڸێ بۇگۇنارېب). 178. БахIарчилъиги намусги цадахъ букIунеб, цояб билани, цоябги билулеб. ۱۷۸. باحارچێڸێڬێ نامۇسڬێ ښاداڅ بۇگۇنېب، ښۈياب بێلانێ، ښۈيابڬێ بێلۇلېب. 179. БахIарчилъи рагъда гуребги бихьизабизе бегьулебила. ۱۷۹. باحارچێڸێ راغدا ڬۇرېبڬێ بێڮێزابێزې بېهۇلېبێلا. 180. БахIарчилъиялда цадахъ хIилаги букIине кколеб. ۱۸۰. باحارچێڸێيالدا ښاداڅ حێلاڬێ بۇگێنې ڭۈلېب. МагIарулаз гьаб кици ХIажимурадиде гIунтIизабула. Гьесс гIемер абулел рукIун руго гьал рагIаби. ماعارۇلاز هاب كێښێ حاجێمۇرادێدې عۇنطێزابۇلا. هېص عېمېر ابۇلېل رۇگۇن رۇڬۈ هال راعابێ. 181. БахIарчиясс бадибе абула, хIалихьат нахъассан кIалъала. ۱۸۱. باحارچێياص بادێـبې ابۇلا، حلێڮات ناڅاصان گاڸالا. 182. БахIарчиясс балъголъи хабалIе босулеб. ۱۸۲. باحارچێياص باڸڬۈڸێ ځاباڶې بۈسۇلېب. 183. БахIарчиясс бахIарчияссе зарал гьабулареб. ۱۸۳. باحارچێياص باحارچێياصې زارال هابۇلارېب. 184. БахIарчиясс гIайиб жиндаго чIвала, хIалихьатасс гIайиб чияде реххула. ۱۸۴. باحارچێياص عايێب جێنداڬۈ ڃوالا، حالێڮاتاص عايێب چێيادې رېخۇلا. 185. БахIарчиясс загIипассдасса къиссасс босулареб. ۱۸۵. باحارچێياص زاعێفاصداصا قێصاص بۈسۇلارېب. 186. БахIарчиясс къо хIехьола, хIалихьатасс мугъ реххула. ۱۸۶. باحارچێياص قۈ حېڮۈلا، حالێڮاتاص مۇغ رېخۇلا. 187. БахIарчияссдасса хIинкъуге, хIалихьатав гьудулассдасса хIинкъа. ۱۸۷. باحارچێياصداصا حێنقۇڬې، حالێڮاتاو هۇدۇلاصداصا حێنقا. 188. БахIарчияссе рагIи хвей – живго хвей гIадаб жо. ۱۸۸. باحارچێياصې راعێ ځوېي - جێوڬۈ ځوېي عاداب جۈ. 189. БахIарчияссул бахIарчилъи носол балада бараб жойила. ۱۸۹. باحارچێياصۇل باحارچێڸێ نۈسۈل بالادا باراب جۈيێلا. 190. БахIарчияссул кIиго рагIи букIунареб. ۱۹۰. باحارچێياصۇل گێڬۈ راعێ بۇگۇنارېب. 191. БахIарчияссул кIиго рачел букIунеб, цоябниги чучани, чилъи холеб. ۱۹۱. باحارچێياصۇل گێڬۈ راچېل بۇگۇنېب، ښۈيابنێڬێ چۇچانێ، چێڸێ ځۈلېب. 192. БахIарчияссул надалда – меседил мугьру, цIцIукIаяссул мугъалда – карпиталълъул дангъва. ۱۹۲. باحارچێياصۇل نادالدا - مېسېدێل مۇهرۇ، ڞۇگاياصۇل مۇغالدا - كارفێتاڷۇل دانغوا. 193. БахIарчияссул цIцIар кибего рагIула. ۱۹۳. باح ارچێياصۇل ڞار كێبېڬۈ راعۇلا. 194. БахIарчияссул чIухIи – кьалда бергьин, хIалихьатав чияссул чIухIи – кванан бергьин. ۱۹۴. باحارچێياصۇل ڃۇجێ - ڨالدا بېرهێن، حالێڮاتاو چێياصۇل - كوانان بېرهێن. 195. БахIри гьечIев чанахъан – чухъа гьечIев нуцалчи. ۱۹۵. باحرێ هېڃېو چاناڅان - چۇڅا هېڃېو نۇښالچێ. 196. БахIриялълъул хIал лъачIого, ручниб гIанкIкI къинлъулареб. ۱۹۶. باحرێياڷۇل حال ڸاڃۈڬۈ، رۇچنێب عانڴ قێنڸۇلارېب. 197. Бацизе кIолареб кIалтIуги рагьуге, кIалалълъ бичизе кIолареб гарацIцIги баге. ۱۹۷. باښێزې گۈلارېب گالطۇڬێ راهۇڬې، گالاڷ بێچێزې گۈلارېب ڬاراڞڬێ باڬې. 198. БацI бихьараб хIама хIохьокьаги хIинкъулебила. ۱۹۸. باڝ بێڮاراب حاما حۈڮۈڨاڬێ حێنقۇلېبـێلا. 199. БацI гьечIеб кIкIалахъ гIанкIкIги ханила. ۱۹۹. باڝ هېڃېب ڴالاڅ عانڴـڬێ ځانێلا. 200. БацI гьечIеб рохь букIунареб, вехь гьечIеб гIи букIунареб. ۲۰۰. باڝ هېڃېب رۈڮ بۇگۇنارېب، وېڮ هېڃېب عێ بۇگۇنارېب. 201. БацI унтуе кьижулеб, кьалуе борчIулеб. ۲۰۱. باڝ ئۇنتۇيې ڨێجۇلېب، ڨالۇيې بۈرڃۇلېب. 202. БацI хIинкъизе хIамицца гIундул кIорокIулелила. ۲۰۲. باڝ حێنقێزې حامێڛا عۇندۇل گۈرۈگۇلېلێلا. 203. БацI цIцIахIилаб букIунилан гуребила чIвалеб, гIиялълъ речIчIулелълъулила. ۲۰۳. باڝ ڞاحێلاب بۇگۇنێلان ڬۇرېـبـێلا ڃوالېب، عێياڷ رېڄۇلېڷۇلێلا. 204. БацIги циги багъулди – царацца би чIчIикIулди. ۲۰۴. باڝڬێ ښێڬێ باغۇلدێ - ښاراڛا بێ ڄێگۇلدێ. 205. БацIгун багъун чахъу бергьинаро, чугун бекерун хIама бергьинаро. ۲۰۵. باڝڬۇن باغۇن چاڅۇ بېرهێنارۈ، چۇڬۇن بېكېرۇن حاما بېرهێنارۈ. 206. БацIида гурони бецIцIаб сардил хIал лъаларебила. ۲۰۶. باڝێدا ڬۇرۈنێ بېڞاب ساردێل حال ڸالارېبێلا. 207. БацIида кIалдибе кьегIер реххуге, мохмохида нах бахунге. ۲۰۷. باڝێدا گالدێـبې ڨېعېر رېخۇڬې، مۈخمۈخێدا ناځ باځۇنڬې. 208. БацIида кIалдисса тIинчIчI бахъулареб. ۲۰۸. باڝێدا گالدێصا طێنڄ باڅۇلارېب. 209. БацIида макьилI гIи бихьулебила, катида макьилI гIункIкI бихьулебила. ۲۰۹. باڝێدا ماڨێڶ عێ بێڮۇلېبێلا، كاتێدا ماڨێڶ عۇنڴ بێڮۇلېبێلا. 210. БацIида ракIалда – чахъу, чанахъанассда ракIалда – бацI. ۲۱۰. باڝێدا راگالدا - چاڅۇ، چاناڅاناصدا - باڝ. 211. БацIида щибила лъалеб бетIергьанчияссе чахъдал хиралъи. ۲۱۱. باڝێدا ۺێبێلا ڸالېب بېطېرهانچێياصې چاڅدال خێراڸێ. 212. БацIикьа хIинкъарасс гIи гьабулареб. ۲۱۲. باڝێڨا حێنقاراص عێ هابۇلارېب. 213. БацIикьа хIинкъун, гъотIоде вахаравила, гъотIода ци батарабила. ۲۱۳. باڝێڨا حێنقۇن غۈطۈدې واځاراوێلا، غۈطۈدا ښێ باتارابێلا. 214. БацIил анищ – пуй-чIвай, цIцIогьорассул мурад – гьорол сордо. ۲۱۴. باڝێل انێۺ - فۇي- ڃواي، ڞۈهۈراصۇل مۇراد - هۈرۈل سۈردۈ. 215. БацIил бетIер тарщидаго чIчIинтIе. ۲۱۵. باڝێل بېطېر تارۺێداڬۈ ڄێنطې. 216. БацIил гIамал гьечIеб тIинчIчI букIунареб. ۲۱۶. باڝێل عامال هېڃېب طێنڄ بۇگۇنارېب. 217. БацIил кьер хисула, ххассият цо букIуна. ۲۱۷. باڝێل ڨېر ځێسۇلا، خاصێيات ښۈ بۇگۇنا. 218. БацIил кIал гъуни ракьа гъадиццаги букъулеб. ۲۱۸. باڝێل گال غۇنێ راڨ غادێڛاڬێ بۇقۇلېب. 219. БацIил кIал цIцIоройги, цIцIогьорассул бохх бекаги. ۲۱۹. باڝێل گال ڞۈرۈيڬێ، ڞۈهۈراصۇل بۈخ بېكاڬێ. 220. БацIил макруялдассаги царал хIилаялдассаги цIунаги. ۲۲۰. باڝێل ماكرۇيالداصاڬێ ښارال حێلايالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 221. БацIилгун гьудуллъиги гьабуге, гьойдулгун махссараги гьабуге. ۲۲۱. باڝێلڬۇن هۇدۇلڸێڬێ هابۇڬې، هۈيدۇلڬۇن ماځصاراڬێ هابۇڬې. 222. БацIицца бацI чIваларебила, гIадан гIадамассда гурхIуларевила. ۲۲۲. باڝێڛا باڝ ڃوالارېبێلا، عادان عاداماصدا ڬۇرحۇلارېوێلا. 223. БацIицца гурони цIцIе чIваларо, цIцIецца гурони бурутI гьабуларо. ۲۲۳. باڝێڛا ڬۇرۈنێ ڞې ڃوالارۈ، ڞېڛا ڬۇرۈنێ بۇرۇط هابۇلارۈ. 224. БацIицца гьабураб гьвецца кваналеб. ۲۲۴. باڝێڛا هابۇراب هوېڛا كوانالېب. 225. БацIун хIамил чу лIугьинаро, чурун болъон бацIцIалъиларо. ۲۲۵. باڝۇن حامێل چۇ ڶۇهێنارۈ، چۇرۇن بۈڷۈن باڞاڸێلارۈ. 226. БацIун хIамил чу лIугьунаро, вуххун гIабдал цIцIодорлъуларо. ۲۲۶. باڝۇن حامێل چۇ ڶۇهۇنارۈ، وۇخۇن عابدال ڞۈدۈرڸۇلارۈ. 227. БацIцIадаб иццул лълъимги тун ганщал жанир регараб хIорил лълъим гьекъолареб. ۲۲۷. باڞاداب ئێڛۇل ڷێمڬێ تۇن ڬانۺال جانێر رېڬاراب حۈرێل ڷێم هېقۈلارېب. 228. БацIцIадаб меседил багьа холаро, ракI бацIцIадаб хIалтIул къимат холаро. ۲۲۸. باڞاداب مېسېدێل باها ځۈلارۈ، راگ باڞاداب حالطۇل قێمات ځۈلارۈ. 229. БацIцIадаб меседалълъ гIор бахунареб, гIамал гьечIей ясалълъ росу толареб. ۲۲۹. باڞاداب مېسېداڷ عۈر باځۇنارېب، عامال هېڃېي ياساڷ رۈسۇ تۈلارېب. 230. Бачани хIежалде хIамаги уна, хIежалде ан щинав хIажи кколаро. ۲۳۰. باچانێ حېجالدې حاماڬێ ئۇنا، حېجالدې ان ۺێناو حاجێ ڭۈلارۈ. 231. Бачалълъ чудук гIадин. ۲۳۱. باچاڷ چۇدۇك عادێن. 232. Бачидаго лъалебила оц лIугьунеб жо. ۲۳۲. باچێداڬۈ ڸالېبێلا ئۈښ ڶۇهۇنېب جۈ. 233. Бачидасса гIадалаб жо гьечIеб, гIорцIмадасса капураб жо гьечIеб. ۲۳۳. باچێداصا عادالاب جۈ هېڃېب، عۈرڝماداصا كافۇراب جۈ هېڃېب. 234. Бачил жаваб – гIакдацца. ۲۳۴. باچێل جاواب - عاكداڛا. 235. Бачида босараб гIамал гIакдада толареб. ۲۳۵. باچێدا بۈساراب عامال عاكدادا تۈلارېب. 236. БачитIа бечелъиги гьабе, оцотIа оцлъиги гьабе. ۲۳۶. باچێطا بېچېڸـێڬێ هابې، ئۈښۈطا ئۈښڸـێڬێ هابې. 237. БачIанила дард – давуданила дир лал, бакканила багIарбакъ – бокъанила дир лал. ۲۳۷. باڃانێلا دارد - داوۇنێلا دێر لال، باڭانێلا باعارباق - بۈقانێلا دێر لال. 238. БачIиналълъул хIисаб хаслихъе гьабе, ххутIаралълъул хIисаб ихдал гьабе. ۲۳۸. باڃێناڷۇل حێساب ځاسلێڅې هابې، خۇطاراڷۇل حێساب ئێځدال هابې. 239. БачIинеб-бачIинареб лъалареб гIурус, бачIинчIого букIунареб хасел. ۲۳۹. باڃێنېب - باڃێنارېب ڸالارېب عۇرۇس، باڃێنڃۈڬۈ بۇگۇنارېب خاسېل. Кици бижун буго Шамилил къуват дагьлъизе лIугьараб, магIарухъе гIурус гIагарлъараб заманалда. ГIурусаз щущахъ биххизабизе магIишатго щай гьабилебан, хасалие хIадурлъи гьабиялде ракIго баларого, рукIун руго росабазул гIадамал. Гьеб меххалълъ цо гIакъилав херав чиясс абун руго, букIинебищ-букIинаребищали лъалареб жоялда бан, букIинчIого чара гьечIеб жо гьабичIого тоге абураб магIнаялда кицилъун тIиритIарал гьадал рагIаби. كێښێ بێجۇن بۇڬۈ شامێلێل قۇوات داهڸێزې ڶۇهاراب، ماعارۇڅې عۇرۇس عاڬارڸاراب زامانالدا. عۇرۇساز ۺۇۺاڅ بێخێزابێزې ماعێشاتڬۈ ۺاي هابێلېبان، خاسالێيې حادۇرڸێ هابێيالدې راگڬۈ بالارۈڬۈ، رۇگۇن رۇڬۈ رۈسابازۇل عادامال. هېب مېخاڷ ښۈ عاقێلاو ځېراو چێياص ابۇن رۇڬۈ، بۇگێنېبێۺ- بۇگۇنارېبێۺالێ ڸالارېب جۈيالدا بان، بۇگێنڃۈڬۈ چارا هېڃېب جۈ هابێڃۈڬۈ تۈڬې ابۇراب ماعنايالدا كێښێڸۇن طێرێطارال هادال راعابێ. 240. БачIинилан къо бачIунареб, ккелилан чияде кколарел. ۲۴۰. باڃێنێلان قۈ باڃۇنارېب، ڭېلێلان چێيادې ڭۈلارېل. 241. БачIинищан гьикъун унти бачIунаребила, бегьилищан гьикъун хвел бачIунаребила. ۲۴۱. باڃێنێۺان هێقۇن ئۇنتێ باڃۇنارېبێلا، بېهێلێۺان هێقۇن ځوېل باڃۇنارېبێلا. 242. БачIунаго лълъар кквечIони, лълъутун унаго, рачIчI кквезе щолареб. ۲۴۲. باڃۇناڬۈ ڷار ڭوېڃۈنێ، ڷۇتۇن ئۇناڬۈ راڄ ڭوېزې ۺۈلارېب. 243. БачIунилан накIкI инчIого букIунареб. ۲۴۳. باڃۇنێلان ناڴ ئێنڃۈڬۈ بۇگۇنارېب. 244. БачIун чIчIараб гьой лълъикIаб, бачIун чIчIараб кето лълъикIаб. ۲۴۴. باڃۇن ڄاراب هۈي ڷێگاب، باڃۇن ڄاراب كېتۈ ڷێگاب. 245. БачIунеб – гIагарда, унеб – рикIкIада. ۲۴۵. باڃۇنېب - عاڬاردا، ئۇنېب - رێڴادا. 246. БачIунебги борце, унебги борце. ۲۴۶. باڃۇنېبڬێ بۈرښې، ئۇنېبڬێ بۈرښې. 247. БачIунелълъул (кколелълъул) пикру гьабулев бахIарчи вахъунарев. ۲۴۷. باڃۇنېڷۇل (ڭۈلېڷۇل) فێكرۇ هابۇلېو باحارچێ واڅۇنارېو. 248. БачIухъе бо букIунареб, кьерххахъе зоб букIунареб. ۲۴۸. باڃۇڅې بۈ بۇگۇنارېب، ڨېرخاڅې زۈب بۇگۇنارېب. 249. Бащадаб гIамал-ххассият – щулияб рокьи. ۲۴۹. باۺاداب عامال- خاصێيات - ۺۇلێياب رۈڨێ. 250. Бащадаб ххинкIги бекизе кколеб мадугьалассе. ۲۵۰. باۺاداب خێنگڬێ بېكێزې ڭۈلېب مادۇهالاصې. 251. Бащдаб бугIа бичун, дандежо босе. ۲۵۱. باۺداب بۇعا بێچۇن داندې جۈ بۈسې. 252. Бащдаб гьабун тараб хIалтIи – гьабизего гьабичIеб хIалтIи. ۲۵۲. باۺداب هابۇن تاراب حالطێ - هابێزېڬۈ هابێڃېب حالطێ. 253. Бегараб бацI бакъараб, бахъараб бацI гIорцIцIараб. ۲۵۳. بېڬاراب باڝ باقاراب، باڅاراب باڝ عۈرڞاراب. 254. Бегараб кьабурав, бал'араб чIварав (Бегараб буххизеги хварав чIвазеги кIолев “бахIарчи”). ۲۵۴. بېڬاراب ڨابۇراو، بالئاراب ڃواراو (بېڬاراب بۇخێزېڬێ ځواراو ڃوازېڬێ گۈلېو "باحارچێ". 255. Бегараб маххуда кьаву чIвалеб. ۲۵۵. بېڬاراب ماخۇدا ڨاوۇ ڃوالېب. 256. Бегун унеб гьакида Аллагьасс щиб гьабилеб. ۲۵۶. بېڬۇن ئۇنېب هاكێدا الاهاص ۺێب هابێلېب. 257. Бегун хвараб гъалбацIалдасса бахъун хвараб гьой лълъикIаб. ۲۵۷. بېڬۇن ځواراب غالباڝالداصا باڅۇن ځواراب هۈي ڷێگاب. 258. Бегун чIчIараб бакъун хвараб, бахъун чIчIараб гIорцIцIун хвараб. ۲۵۸. بېڬۇن ڄاراب باقۇن ځواراب، باڅۇن ڄاراب عۈرڞۇن ځواراب. 259. Бегьулебани, гьобол, гьеб ражи нижеццаги ххвилаан. ۲۵۹. بېهۇلېبانێ، هۈبۈل، هېب راجێ نێجېڛاڬێ خوێلائان. Кици буго къарумай гIадан махссараде ккураб. Гьоболасс ххинкIазда данде ражи гIемер ххулеб букIун буго. БитIахъего ражи ххугеян абизеги кIвечIого, гьелълъ гьадинаб ссверел гьабун буго. Гьаб кици тIамула бегьулареб жо гьабурав ялъуни гьабизе къассдалда вугев чияссе. كێښێ بۇڬۈ قارۇماي عادان ماځصارۈدې ڭۇراب. هۈبۈلاص خێنگازدا داندې راجێ عېمېر خۇلېب بۇگۇن بۇڬۈ. بێطاڅېڬۈ راجێ خۇڬېيان ابێزېڬێ گوېڃۈڬۈ، هېڷ هادێناب صوېرېل هابۇن بۇڬۈ. هاب كێښێ طامۇلا بېهۇلارېب جۈ هابۇراو ياڸۇنێ هابێزې قاصدالدا وۇڬېو چێياصې. 260. БегIераб рагIи носодассаги рекIараб букIунебила. ۲۶۰. بېعېراب راعێ نۈسۈداصاڬێ رېگاراب بۇگۇنېبێلا. 261. Бежилеб-бежилареб лъалареб Тамарил гурга, ссвараб рохъдолI тIамураб, ссвартIун вакъун вугев дун. ۲۶۱. بېجێلېب - بېجێلارېب ڸالارېب تامارێل ڬۇرڬا، صواراب رۈڅدۈڶ طامۇراب صوارطۇن وۇڬېو دۇن. 262. БежичIеб чед кунелълъул Бигищ гIадин, гъурудалълъул ххинкIал кунелълъул Таймасхан гIадин. ۲۶۲. بېجێڃېب چېد كۇنېڷۇل بێڬێۺ عادێن، غۇرۇداڷۇل خێنگال كۇنېڷۇل تايماسځان عادێن. 263. Бежун ияхI кварав, бухIун нич кварав. ۲۶۳. بېجۇن ئێياح كواراو، بۇحۇن نێچ كواراو. 264. Бежун яхI кварассул керен бухIаги. ۲۶۴. بېجۇن ياح كواراصۇل كېرېن بۇحاڬێ. 265. Бежунги белъунгийищила бацIицца гьан кваналеб? ۲۶۵. بېجۇنڬێ بېڸۇنڬێيێۺێلا باڝێڛا هان كوانالېب. 266. Бекани бохх я ххалалъулеб, я къокълъулеб. ۲۶۶. بېكانێ بۈخ يا خالاڸۇلېب، يا قۈقڸۇلېب. 267. Беканиги кьоларев чияссулгун хоно чIваге. ۲۶۷. بېكانێڬێ ڨۈلارېو چێياصۇلڬۇن ځۈنۈ ڃواڬې. 268. Бекараб мугъалда михир бачунге, къураб оцалде цIцIайи бахъуге. ۲۶۸. بېكاراب مۇغالدا مێځێر باچۇنڬې، قۇراب ئۈښالدې ڞايێ باڅۇڬې. 269. Бекараб ххвалчадасса ххутIараб лъелго лълъикI. ۲۶۹. بېكاراب خوالچاداصا خۇطاراب ڸېلڬۈ ڷێگ. Гьаб буго чияцца чIван хварав чияссул хIакъалълъулI. Бидул хIакъалдасса хварассул гIагарлъи тIасса лIугьаян гьарулеб меххалълъ, маслигIатчагIаз гьезда ццебе лъолеб букIун буго гьаб суал. هاب بۇڬۈ چێياڛا ڃوان ځواراو چێياصۇل حاقاڷۇڶ. بێدۇل حاقالداصا ځواراصۇل عاڬارڸێ طاصا ڶۇهايان هارۇلېب مېخاڷ، ماسلێحاتچاعاز هېزدا ڛېبې ڸۈلېب بۇگۇن بۇڬۈ هاب سۇئال. 270. Бекаралълъухъ бекулеб жо буго чед, цIуралълъухъ цIолеб жо буго парччи. ۲۷۰. بېكاراڷۇڅ بېكۇلېب جۈ بۇڬۈ چېد، ڝۇراڷۇڅ ڝۈلېب جۈ بۇڬۈ فارڿێ. 271. Бекарасс кварххи кье, кварасс гIакIа кье. ۲۷۱. بېكاراص كوارخێ ڨې، كواراص عاگا ڨې. 272. Бекарассда гурони боххдул унти лъалареб, бихьарассда гурони гIосол хIара лъалареб. ۲۷۲. بېكاراصدا ڬۇرۈنێ بۈخدۇل ئۇنتێ ڸالارېب، بێڮاراصدا ڬۇرۈنێ عۈسۈل حارا ڸالارېب. 273. Бекун зоб кьейиланги лIугьунелила лъимал. ۲۷۳. بېكۇن زۈب ڨېيێلانڬێ ڶۇهۇنېلێلا ڸێمال. Вас гIодун вуго жиндихъе нус кьеян. Эбелалълъги кьун буго. Лъимал бекун зоб кьеянги лIугьине бегьулин, амма нилIецца лъималазухъе гьезие бокьан щинаб жо кьезе кколарилан гIакъилай мадугьалалълъ малълъигун, эбелалълъ васассухъа нус нахъе босун буго. Цинги вас: “Бекун зоб кье! Бекун зоб кье!” – ян гIодизе лIугьун вуго. واس عۈدۇن وۇڬۈ جێندێڅې نۇس ڨېيان. ئېبېلاڷـڬێ ڨۇن بۇڬۈ. ڸێمال بېكۇن زۈب ڨېيانڬێ ڶۇهێنې بېهۇلێن، اما نێڶېڛا ڸێمالازۇڅې هېزێيې بۈڨان ۺێناب جۈ ڨېزې ڭۈلارێلان عاقێلاي مادۇهالاڷ ماڷێڬۇن، ئېبېلاڷ واساصۇڅا نۇس ناڅې بۈسۇن بۇڬۈ. ښێنڬێ واس: "بېكۇن زۈب ڨې! بېكۇن زۈب ڨې!" - يان عۈدێزې ڶۇهۇن وۇڬۈ. 274. Бекьараб гурони, бижулареб. ۲۷۴. بېڨاراب ڬۇرۈنێ، بێجۇلارېب. 275. Бекьараб гурони хурисса бачIунареб. ۲۷۵. بېڨاراب ڬۇرۈنێ ځۇرێصا باڃۇنارېب. 276. Бекьан щинаб хурги бачIунареб, гьаран щинай ясги кьоларей. ۲۷۶. بېڨان ۺێناب ځۇرڬێ باڃۇنارېب، هاران ۺێناي ياسڬێ ڨۈلارېي. 277. Бекьизе хур гурев, гIунтIизе оц гурев. ۲۷۷. بېڨێزې ځۇر ڬۇرېو، عۇنطێزې ئۈښ ڬۇرېو. 278. БекьичIесс хур лъилъуларо. ۲۷۸. بېڨێڃېص ځۇر ڸێڸۇلارۈ. 279. БекIкIулеб ганчIихъги ралагьуге, бичIулеб цIцIулахъги ралагьуге. ۲۷۹. بېڴۇلېب ڬانڃێڅڬێ رالاهۇڬې، بێڃۇلېب ڞۇلاڅڬێ رالاهۇڬې. 280. Белъараб бежунги кванаге, бежараб белъунги кванаге. ۲۸۰. بېڸاراب بېجۇنڬێ كواناڬې، بېجاراب بېڸۇنڬێ كواناڬې. ГIиял бетIергьанасс жиндирго вехь вегIерун вуго: «Воре, дуцца белъараб бежунги кванаге, бежараб белъунги кванаге», – ян. Цо жого гьечIого гIиял бетIергьанасс дида гьадин абиларилан, вехьасс хIал бихьун буго. Белъараб бежунги бежараб белъунги квараб меххалълъ, гьанал тIагIам цIакъ тIокIаб батун буго. Цинги вехьасс, гьаб гьадин хвана, доб додин тIагIанаян, гIиял ох инабун буго. عێيال بېطېرهاناص جێندێرڬۈ وېڮ وېعېرۇن وۇڬۈ: "وۈرې، دۇڛا بېڸاراب بېجۇنڬێ كواناڬې، بېجاراب بېڸۇنڬێ كواناڬې"، - يان. ښۈ جۈڬۈ هېڃۈڬۈ عێيال بېطېرهاناص دێدا هادێن ابێلارێلان، وېڮاص حال بێڮۇن بۇڬۈ. بېڸاراب بېجۇنڬێ بېجاراب بېڸۇنڬێ كواراب مېخاڷ، هانال طاعام ڝاق طۈگاب باتۇن بۇڬۈ. ښێنڬێ وېڮاص، هاب هادێن ځوانا، دۈب دۈدێن طاعانايان، عێيال ئۈځ ئێنابۇن بۇڬۈ. 281. Бер бакъарав, чехь бакъарав, чияр хIарччда сахаватав. ۲۸۱. بېر باقاراو، چېڮ باقاراو، چێيار حارڿدا ساځاواتاو. 282. Бер баххилаб ххер гуро, ххер керчаб мегIер гуро. ۲۸۲. بېر باخێلاب خېر ڬۇرۈ، خېر كېرچاب مېعېر ڬۇرۈ. 283. Бер бахъарассдасса нич бахъарав сурарав. ۲۸۳. بېر باڅاراصداصا نێچ باڅاراو سۇراراو. 284. Бер бугессда йихьаги, ракI лълъикIассда ятаги (бахьи бугесс ячаги). ۲۸۴. بېر بۇڬېصدا يێڮاڬێ، راگ ڷێگاصدا ياتاڬێ (باڮێ بۇڬېص ياچاڬێ). 285. Бер къанщарассда бакъул нур бихьулареб, черхх унтарассда кванил тIагIам лъалареб. ۲۸۵. بېر قانۺاراصدا باقۇل نۇر بێڮۇلارېب، چېرخ ئۇنتاراصدا كوانێل طاعام ڸالارېب. 286. Бер гIункIрукьалълъ бацIцIе. ۲۸۶. بېر عۇنگرۇڨاڷ باڞې. Бер унтарав чияссе тохтирасс гIакълу кьун буго, воре, гьеб гIункIрукьалълъ гурони бацIцIунгеян. Гьев нахъеги тохтирассухъе вачIун вуго, гIункIрукь бералде гIунтIуларилан. Тохтирасс абун буго: «ЦIакъ лълъикI рагIула. ГIунтIулареб батани, бацIцIинчIого те». بېر ئۇنتاراو چێياصې تۈځتێراص عافلۇ ڨۇن بۇڬۈ، وۈرې، هېب عۇنگرۇڨاڷ ڬۇرۈنێ باڞۇنڬېيان. هېو ناڅېڬێ تۈځتێراصۇڅې واڃۇن وۇڬۈ عۇنگرۇڨ بېرالدې عۇنطۇلارێلان. تۈختێراص ابۇن بۇڬۈ: "ڝاق ڷێگ راعۇلا. عۇنطۇلارېب باتانێ، باڞێنڃۈڬۈ تې". 287. Бер къанщизегIан заманалълъ яхI гьабе, мунго бахIарчи вахъине. ۲۸۷. بېر قانۺێزېعان زاماناڷ ياح هابې، مۇنڬۈ باحارچێ واڅێنې. 288. Бер хъантIуге, боцIцIудасса чIухIуге. ۲۸۸. بېر څانطۇڬې، بۈڞۇداصا ڃۇجۇڬې. 289. Бер щваралълъубе хIетI щвезабулев. ۲۸۹. بېر ۺواراڷۇبې حېط ۺوېزابۇلېو. 290. Бераз берцинлъи балагьулебила, ракIалълъ гIакълу балагьулебила. ۲۹۰. بېراز بېرښێنڸێ بالاهۇلېبێلا، راگاڷ عاقلۇ بالاهۇلېبێلا. 291. Беразе макьу ххирияб, рокьуе ссвади ххирияб. ۲۹۱. بېرازې ماڨۇ خێرێياب، رۈڨۇيې صوادێ خێرێياب. 292. Берал ругила рекIел матIаби. ۲۹۲. بېرال رۇڬێلا رېگېل ماطابێ. 293. Берал рукIаго канлъи щибали пикру гьабулареб. ۲۹۳. بېرال رۇگاڬۈ كانڸێ ۺێبالێ فێكرۇ هابۇلارېب. 294. Берал чIахIад, канлъи гьечI. ۲۹۴. بېرال ڃاحاد، كانڸێ هېڃ. 295. Бералда бихьараб – битIараб, гIиналда рагIараб – гьересси. ۲۹۵. بېرالدا - بێطاراب، عێنالدا راعاراب - هېرېصێ. Росдае дибирлъи гьабизе иххтияр кьеялълъул имтихIаналда цо гIалимчияссда гьикъун буго: - БитIаралдаги гьерессиялдаги гьоркьоб кигIанассеб манзил букIунеб? - Ункъго килищ букIуна, – ян абун буго гIалимчиясс, бералдаги гIиналдаги гьоркьоб кверги чIван. - Кин? - Кин гурого, гьаб ункъго килщил манзилалда ццебеххун бугеб бералда бихьараб жо битIараб букIунелълъул, нахъеххун бугеб гIиналда рагIараб жо гьересси букIунелълъул. Мажлисалълъ хIукму гьабун буго гIакъилаб жавабалълъе гIоло гьев росдал дибирлъун тезе. رۈسدايې دێبێرڸێ هابێزې ئێختێيار ڨېياڷۇل ئێمتێحانالدا ښۈ عالێمچێياصدا هێقۇن بۇڬۈ: - بێطارالداڬێ هېرېصێيالداڬێ هۈرڨۈب گێعاناصېب مانزێل بۇگۇنېب؟ - ئۇنقڬۈ كێلێۺ بۇگۇنا، - يان ابۇن بۇڬۈ عالێمچێياص، بېرالداڬێ عێنالداڬێ هۈرڨۈب كوېرڬێ ڃوان. - كێن؟ - كێن ڬۇرۈڬۈ، هاب ئۇنقڬۈ كێلۺێل مانزێلالدا ڛېبېخۇن بۇڬېب بېرالدا بێڮاراب جۈ بێطاراب بۇگۇنېڷۇل، ناڅېخۇن بۇڬېب عێنالدا راعاراب جۈ هېرېصێ بۇگۇنېڷۇل. ماجلێساڷ حۇكمۇ هابۇن بۇڬۈ عاقێلاب جاواباڷې عۈلۈ هېو رۈسدال دێبێرڸۇن تېزې. 296. Бералда бихьараб гIадаб даран букIунареб. ۲۹۶. بېرالدا بێڮاراب عاداب داران بۇگۇنارېب. 297. Бералда бихьулареб ракIалда бихьулебила. ۲۹۷. بېرالدا بێڮۇلارېب راگالدا بێڮۇلېبێلا. 298. Бералда бихьулеб гурони боцIцIи букIунаребани, мискинчи вакъуцца хвелаан. ۲۹۸. بېرالدا بێڮۇلېب ڬۇرۈنێ بۈڞێ بۇگۇنارېبانێ، مێسكێنچێ واقۇڛا ځوېلائان. 299. Бералда гуребила бихьулеб, ракIалдайила. ۲۹۹. بېرالدا ڬۇرېبێلا بێڮۇلېب، راگالدايێلا. 300. Берални берцинал ругоан тIом хъазхъил гьечIебани. ۳۰۰. بېرالنێ بېرښێنال رۇڬۈئان طۈم څازڅێل هېڃېبانێ. 301. Берацца бицунеб рекIелI бугеб жо. ۳۰۱. بېراڛا بێښۇنېب رېگېڶ بۇڬېب جۈ. 302. Бералълъул гIадаб унтиги гьечIеб, налъулгIан кIудияб ургъелги гьечIеб. ۳۰۲. بېراڷۇل عاداب ئۇنتێڬێ هېڃېب، ناڸۇلعان گۇدێياب ئۇرغېلڬێ هېڃېب. 303. Бергьараб гIорцIцIичIого, къуралълъе бутIа щолареб. ۳۰۳. بېرهاراب عۈرڞێڃۈڬۈ، قۇراڷې بۇطا ۺۈلارېب. 304. Бергьараб цIцIуяб жоялдассаги цIунаги, бугьараб мегIералдассаги цIунаги. ۳۰۴. بېرهاراب ڞۇياب جۈيالداصا ڝۇناڬێ، بۇهاراب مېعېرالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 305. Бергьарав – къавутIа, къурав – гIияда. ۳۰۵. بېرهاراو - قاوۇطا، قۇراو - عێيادا. 306. Бергьарав – тIад, тIамурав – гъоркь. ۳۰۶. بېرهاراو - طاد، طامۇراو - غۈرڨ. 307. Бергьаравги къуравги къаденахъе лъала. ۳۰۷. بېرهاراوڬێ قۇراوڬێ قادېناڅې ڸالا. 308. Бергьарай чIчIужу – чIчIинтIараб балагь. ۳۰۸. بېرهاراي ڄۇجۇ - ڄێنطاراب بالاه. 309. Бергьарай чIчIужуялдассаги цIунаги, чIчIун букIунеб хIамаялдассаги цIунаги. ۳۰۹. بېرهاراي ڄۇجۇيالداصاڬێ ڝۇناڬێ، ڄۇن بۇگۇنېب حامايالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 310. Бергьаралълъе – кIиго бутIа, кIарччамалълъе – лъабго бутIа. ۳۱۰. بېرهاراڷې - گێڬۈ بۇطا، گارڿاماڷې - ڸابڬۈ بۇطا. 311. Бергьарасс гьабуларебги, къурасс хIехьоларебги жо гьечIеб. ۳۱۱. بېرهاراص هابۇلارېبڬێ، قۇراص حېڮۈلارېبڬێ جۈ هېڃېب. 312. Бергьарассда гъоркьаги вахъунарев, къурассда тIассаги вахъунарев. ۳۱۲. بېرهاراصدا غۈرڨاڬێ واڅۇنارېو، قۇراصدا طاصاڬێ واڅۇنارېو. 313. Бергьарассдасса къалев, къурассде тIаделъулев. ۳۱۳. بېرهاراصداصا قالېو، قۇراصدې طادۇڸۇلېو. 314. Бергьарассде – къулун, къурассде – рортун. ۳۱۴. بېراراصدې - قۇلۇن، قۇراصدې - طادېڸۇلېو. 315. Бергьарассул – къо, къурассул – сордо. ۳۱ ۵. بېرهاراصۇل - قۈ، قۇراصۇل - سۈردۈ. 316. Бергьарассул ярагъ магIида букIаго, къурассул ярагъ чвархъулеб. ۳۱۶. بېرهاراصۇل ياراغ ماعێدا بۇگاڬۈ، قۇراصۇل ياراغ چوارڅۇلېب. 317. Бергьун чIчIоларев къун чIчIолев. ۳۱۷. بېرهۇن ڄۈلارېو قۇن ڄۈلېو. 318. Бергьунгеги гIищкъу къадар хъвачIезул, къун унгеги рокьи рукъ цолъаразул. ۳۱۸. بېرهۇنڬېڬێ عێشقۇ قادار څواڃېزۇل، قۇن ئۇنڬېڬێ رۈڨێ رۇق ݭۈڸازارۇل. 319. Бергьунгеги, къогеги, къаццандулел чIчIогеги! (тушманзабазде). ۳۱۹. بېرهۇنڬېڬێ، قۈڬېڬێ، قاڛاندۇلېل ڄۈڬېڬێ! (تۇشمانزابازې). 320. Бергьунессул къуваталдасса къолессул хIила бергьунеб. ۳۲۰. بېرهۇنېصۇل قۇواتالداصا قۈلېصۇل حێلا بېرهۇنېب. 321. БергIанассеб гьан кьуни, бахъизе бер кьелилан абулебила гIанкIуялълъ. ۳۲۱. بېرعاناصېب هان ڨۇنێ، باڅێزې بېر ڨېلێلان ابۇلېبێلا عانگۇياڷ. 322. Берзуе гIолареб черхх бугони щиб, чидай рокьи кьолеб ракI гьечIелдасса. ۳۲۲. بېرزۇيې عۈلارېب چېرخ ۺێب، چێداي رۈڨێ ڨۈلېب راگ هېڃېلداصا. 323. Бертаде гурони чед бекизе ккогеги, бокьун гурони тIутI лъезе ккогеги. ۳۲۳. بېرتادې ڬۇرۈنێ چېد بېكێزې ڭۈڬېڬێ، بۈڨۇن ڬۇرۈنێ طۇط ڸېزې ڭۈڬېڬێ. 324. Бертаде гурони чедги бекичIей, чурпаде гурони цIцIанги хIуличIей. ۳۲۴. بېرتادې ڬۇرۈنێ چېدڬێ بېكێڃېي، چۇرفادې ڬۇرۈنێ ڞانڬێ حۇلێڃېي. 325. Берталълъе аниги, хIамие хIалтIийила. ۳۲۵. بېرتاڷې انێڬێ، حامێيې حالطێيێلا. 326. Берталълъеги кванан а, гIурухъеги гьекъон а. ۳۲۶. بېرتاڷېڬێ كوانان ا، عۇرۇڅېڬێ هېقۈن ا. 327. Бертин гьабулелълъул – тула Тамари, мегъел гьабулелълъул – гIагарай чIчIужу. ۳۲۷. بېرتێن هابۇلېڷۇل - تۇلا تامارێ، مېغېل هابۇلېڷۇل - عاڬاراي ڄۇجۇ. 328. Бертин гьабуни – нусго гIайиб, гьабичIони – цо гIайиб. ۳۲۸. بېرتێن هابۇنێ - نۇسڬۈ عايێب، هابێڃۈنێ - ښۈ عايێب. 329. Бертин гьабурассе баркалаги гьечIеб, гьабичIого тарассе нагIанаги гьечIеб. ۳۲۹. بېرتێن هابۇراصې باركالاڬێ هېڃېب، هابێڃۈڬۈ تاراصې ناعاناڬێ هېڃېب. 330. Берцин бихьи гIадаб берцинлъи гьечIеб. ۳۳۰. بېرښێن بێڮێ عاداب بېرښێنڸێ هېڃېب. 331. Берцинаб бихъиялдасса сурукъаб букъи лълъикIаб. ۳۳۱. بېرښێناب بێڅێيالداصا سۇرۇقاب بۇقێ ڷێگاب. 332. Берцинаб гьерессиялдасса сурукъаб битIарабго лълъикIила. ۳۳۲. بېرښێناب هېرېصێيالداصا سۇرۇقاب بێطارابڬۈ ڷێگێلا. 333. Берцинаб жо гуребила берцинаб, берцин бихьарабила. ۳۳۳. بېرښێناب جۈ ڬۇرېبێلا بېرښێناب، بېرښێن بێڮارابێلا. Гьаб кици гIунтIизабула гIакъилав, гьелдаго цадахъ бахIарчияв нухлулассде. Къапила унеб букIанила лълъим гьечIеб авлахъалдассан. Гьеб авлахъалълъул цого-цо бугеб иццул бетIерги ккун букIанила гьенив, борххатаб сиги бан, чIчIарав цо нухал къотIулев чиясс – хъачагъасс. Гьессул гIадат букIанила лълъадал рахълъен цIезе вачIарав нухлулассда цо щиб бугониги гьикъулеб, лъани, гьессие лълъимги кьолеб, лъачIони, гьевги чIван, давла босулеб. ГIагарлъухъ рещтIараб къапилаялда гьоркьосса цо бахIарчи анила гьалмагъзабазе лълъим босун вачIине къотIиялда. Вакканила сивул гордухъан хъачагъ. Цо цIакъ берцинай, цо цIакъ сурукъай – кIиго гIаданги цоги гордухъан яккизаюн, гьесс гIолохъанчияссе къотIи гьабунила, гьикъараб жоялълъе жаваб кьезе кIвани, лълъим кьезе, кIвечIони, чIвазе. - Гьай кIияйго гIаданалълъул кинай берцинай? – абун гьикъанила хъачагъасс. - Дуда берцин йихьарай берцинай йиго, - ян жаваб кьунила нухлуласс. - ТIад квер чIван, ругIун цIе, гьудул, дурго рахълъаби. БитIараб буго, – ян ахIанила хъачагъасс. هاب كێښێ عۇنطێزابۇلا عاقێلاو، هېلداڬۈ ښاداڅ باحارچێياو نۇځلۇلاصدې. قافێلا ئۇنېب بۇگانێلا ڷێم هېڃېب اولاڅالداصان. هېب اولاڅاڷۇل ښۈڬۈ- ښۈ بۇڬېب ئێڛۇل بېطېرڬێ ڭۇن بۇگانێلا هېنێو، بۈرخاتاب سێڬێ بان، ڄاراو ښۈ نۇځال قۈطۇلېو چێياص - څاچاغاص. هېصۇل عادات بۇگانێلا ڷادال راڅڸېن ڝېزې واڃاراو نۇځلۇلاصدا ښۈ ۺێب بۇڬۈنێڬێ هێقۇلېب، ڸانێ، هېصێيې ڷێمڬێ ڨۈلېب، ڸاڃۈنێ، هېوڬێ ڃوان، داولا بۈسۇلېب. عاڬارڸۇڅ رېۺطاراب قافێلايالدا هۈرڨۈصا ښۈ باحارچێ انێلا هالماغزابازې ڷێم بۈسۇن واڃێنې قۈطێيالدا. واڭانێلا سێوۇل ڬۈردۇڅان څاچاغ. ښۈ ڝاق بېرښێناي، ښۈ ڝاق سۇرۇقاي - گێڬۈ عادانڬێ ښۈڬێ ڬۈردۇڅان ياڭێزايۇن، هېص عۈلۈڅانچێياصې قۈطێ هابۇنێلا، هێقاراب جۈياڷې جاواب ڨېزې گوانێ، ڷێم ڨېزې، گوېڃۈنێ، ڃوازې. - هاي گێيايڬۈ عاداناڷۇل كێناي بېرښێناي؟ - ابۇن هێقانێلا څاچاغاص. - دۇدا بېرښێن يێڮاراي بېرښێناي يێڬۈ، - يان جاواب ڨۇنێلا نۇځلۇلاص. - طاد كوېر ڃوان، رۇعۇن ڝې، هۇدۇل، دۇرڬۈ راڅڸابێ. بێطاراب بۇڬۈ، - يان احانێلا څاچاغاص. 334. Берцинаб кIалалълъе – кIиго бутIа. ۳۳۴. بېر ښێناب گالاڷې - گێڬۈ بۇطا. 335. Берцинаб мацIцIалълъила чIчIужугIадан гъоркье реххулей. ۳۳۵. بېرښێناب ماڞاڷێلا ڄۇجۇعادان غۈرڨې رېخۇلېي. 336. Берцинаб рагIи – рекIелIе бугеб нух. ۳۳۶. بېرښێناب راعێ - رېگېڶې بۇڬېب نۇځ. 337. Берцинаб рагIуцца мегIерги лълъухъур гьабулеб. ۳۳۷. بېرښێناب راعۇڛا مېعېرڬێ ڷۇڅۇر هابۇلېب. 338. Берцинаб рагIуцца маххул каву рагьулеб. ۳۳۸. بېرښێناب راعۇڛا ماخۇل كاوۇ راهۇلېب. 339. Берцинаб рагIуцца ХIоццомегIер бегулебила. ۳۳۹. بېرښێناب راعۇڛا حۈڛۈمېعېر بېڬۇلېبێلا. 340. Берцинаб тIогьол гIумру къокъабила. ۳۴۰. بېرښێناب طۈهۈل عۇمرۇ قۈقابێلا. 341. Берцинай – беразе, цIцIодорай – рекIее. ۳۴۱. بېرښێناي - بېرازې، ڞۈدۈراي - رېگېـيې. 342. Берцинай гIаданалда гIемерав чи кIалъала. ۳۴۲. بېرښێناي عادانالدا عېمېراو چێ گاڸالا. 343. Берцинай къачIалалде, къолое хур лъилъарай, къунщбиххалат щвелалде, гьарщун кIущтIа баччарай. ۳۴۳. بېرښێناي قاڃالالدې، قۈلۈيې ځۇر ڸێڸاراي، قۇنۺبال خالات ۺوېلالدې، هارۺۇن گۇشطا باڿاراي. 344. Берцинай чIчIужу мадугьалассул лълъикIайила. ۳۴۴. بېرښێناي ڄۇجۇ مادۇهالاصۇل ڷێگايێلا. 345. Берцинай яс йикIунарей цониги гIайиб гьечIей. ۳۴۵. بېرښێناي ياس يێگۇنارېي ښۈنێڬێ عايێب هېڃېي. 346. Берцинай яс – нухда бугеб гьалихур. ۳۴۶. بېرښێناي ياس - نۇځدا بۇڬېب هالێځۇر. 347. Берцинай яс, хIамитIенкел гIадатIа бан йигониги, йихьула. ۳۴۷. بېرښێناي ياس، حامێطېنكېل عاداطا بان يێڬۈنێڬێ، يێڮۇلا. 348. Берцинай ясалълъул гьумералдасса кIудияв чияссул гIакълу лълъикIабила. ۳۴۸. بېرښێناي ياساڷۇل هۇمېرالداصا گۇدێياو چێياصۇل عاقلۇ ڷێگابێلا. 349. Берцинайги лълъикIайги лълъиегоги йокьула, сурукъайги йокьула рокьул дангъва бугони. ۳۴۹. بېرښێنايڬێ ڷێگايڬێ ڷێيېڬۈڬێ يۈڨۇلا، سۇرۇقايڬێ يۈڨۇلا رۈڨۇل دانغوا بۇڬۈنێ. 350. Берцинайги лълъикIайги лълъиегоги йокьула, сурукъайги квешайги рокьи ккарасс ячуна. ۳۵۰. بېرښێنايڬێ ڷێگايڬێ ڷێيېڬۈڬێ يۈڨۇلا، سۇرۇقايڬێ كوېشايڬێ رۈڨێ ڭاراص ياچۇنا. 351. Берцинайни йигоанила гогьай гьечIеяни, бахIарчини вугоанила гIантав гьечIевани. ۳۵۱. بېرښێناينێ يێڬۈئانێلا ڬۈهاي هېڃېيانێ، باحارچێنێ وۇڬۈئانێلا عانتاو هېڃېوانێ. 352. Берцинал ясазде чан гьабулаго, чарухъалги холел, мунги херлъулев. ۳۵۲. بېرښێنال ياسازدې چان هابۇلاڬۈ، چارۇڅالڬێ ځۈلېل، مۇنڬێ ځېرڸۇلېو. 353. Берциналги ссурула ссанагIалъи гьечIони, ссураралги рокьула рокьул дангъва бугони. ۳۵۳. بېرښێنالڬێ صۇرۇلا صاناعاڸێ هېڃۈنێ، صۇرارالڬێ رۈڨۇلا رۈڨۇل دانغوا بۇڬۈنێ. 354. Берциналълъа хъамурай, хъахIазулълъа йищарай бищун квешай ятарай. ۳۵۴. بېرښێناڷا څامۇراي، څاحازۇڷا يێۺاراي بێۺۇن كوېشاي ياتاراي. 355. Берциналълъухъ ххал гьабе, лълъикIалълъухъ рокьи гьабе. ۳۵۵. بېرښێناڷۇڅ خال هابې، ڷێگاڷۇڅ رۈڨێ هابې. 356. Берцинассде – кIкIуй, кIкIуяссде – цIа. ۳۵۶. بېرښێناصدې - ڴۇي، ڴۇياصدې - ڝا. 357. Берцинго чодасса вортизегIан, сурукъго вукIаниги, гьелда тIадго лълъикIила. ۳۵۷. بېرښێنڬۈ چۈداصا وۈرتێزېعان، سۇرۇڨڬۈ وۇگانێڬێ، هېلدا طادڬۈ ڷێگێلا. 358. Берцинго цIеххезе лъалессе жаваб камулареб. ۳۵۸. بېرښێنڬۈ ڝېخېزې ڸالېصې جاواب كامۇلارېب. 359. Берцинлъи балагьуге, лълъикIлъи балагье. ۳۵۹. بېرښێنڸێ بالاهۇڬې، ڷێگڸێ بالاهې. 360. Берцинлъи бахъуларо, бахьинлъи баркуларо. ۳۶۰. بېرښێنڸێ باڅۇلارۈ، باڮێنڸێ باركۇلارۈ. 361. Берцинлъи лълъикIаб цIцIекIлъи гъорлI гьечIеб, гIадатлъи лълъикIаб чIухIи гъорлI гьечIеб. ۳۶۱. بېرښێنڸێ ڷێگاب ڞېگڸێ غۈرڶ هېڃېب، عاداتڸێ ڷێگاب ڃۇحێ غۈرڶ هېڃېب. 362. Берцинлъиялдасса чIухIуге, гIакълуялдасса чIухIа. ۳۶۲. بېرښێنڸێيالداصا ڃۇحۇڬې، عاقلۇيالداصا ڃۇحا. 363. Берцинлъиялълъ цIцIар тIибитIарай, цIцIодорлъиялълъ росу баххилай. ۳۶۳. بېرښێنڸێياڷ ڞار طێبێطاراي، ڞۈدۈرڸێياڷ رۈسۇ باخێلاي. 364. Бессдал лъимал ццере ккелел ратани, дир яс къадар гьечIейлъун йижун ятагиян абурабила эбелалълъ. بېصدال ڸێمال ڛېرې ڭېلېل راتانێ، دێر ياس قادار هېڃېيڸۇن يێجۇن ياتاڬێيان ابۇرابێلا ئېبېلاڷ. 365. Бессдал эбелалълъе алжанги бессдал лъималазе гьабураб лълъикIлъиялълъухъила, жужахIги гьезие гьабураб квешлъиялълъухъила. ۳۶۵. بېصدال ئېبېلاڷې الجانڬێ بېصدال ڸێمالازې هابۇراب ڷێگڸێياڷۇڅێلا، جۇجاحڬێ هېزێيې هابۇراب كوېشڸێياڷۇڅێلا. 366. БетIер батIияссул гIакълу батIияб, щекъер батIияссул гьаракь батIияб. ۳۶۶. بېطېر باطێياصۇل عاقلۇ باطێياب، ۺېقېر باطێياصۇل هاراڨ باطێياب. 367. БетIер бекарабго бухье, ругъун рецIцI ккелалде бухье. ۳۶۷. بېطېر بېكارابڬۈ بۇڮې، رۇغۇن رېڞ ڭېلالدې بۇڮې. 368. БетIер бекилалде къай, рукъи багьилалде бай. ۳۶۸. بېطېر بېكێلالدې قاي، رۇقێ باهێلالدې باي. 369. БетIер бичун чед босуге. ۳۶۹. بېطېر بێچۇن چېد بۈسۇڬې. 370. БетIер бичун чед босулеб хIалалде ккезеги чIчIогейила, чол жалилан ккун хIамил рачIчIги ккогейила. ۳۷۰. بېطېر بێچۇن بۈسۇلېب حالالدې ڭېزېڬێ ڄۈڬېيێلا، چۈل جالێلان ڭۇن حامێل راڄڬێ ڭۈڬېيێلا. 371. БетIер бокьани, гьа, хIатIал! ۳۷۱. بېطېر بۈڨانێ، ها، حاطال. 372. БетIер бугев чияссул тIагъур гьечIеб дуниял, тIагъур бугев чияссул бетIер гьечΙеб дуниял. ۳۷۲. بېطېر بۇڬېو چێياصۇل طاغۇر هېڃېب دۇنێيال، طاغۇر بۇڬېو چێياصۇل بېطېر هېڃېب دۇنێيال. 373. БетIер бугони тIагъур камулареб, тIажу бугони рухьен камулареб. ۳۷۳. بېطېر بۇڬۈنێ طاغۇر كامۇلارېب، طاجۇ بۇڬۈنێ رۇڮېن كامۇلارېب. 374. БетIер гьечIеб бо биххулеб, бетIергьанлъи гьечIеб боцIцIи щущалеб. ۳۷۴. بېطېر هېڃېب بۈ بێخۇلېب، بېطېرهانچێ هېڃېب بۈڞێ ۺۇۺالېب. 375. БетIер гьечIеб бодуе рагъда талихI кьолареб. ۳۷۵. بېطېر هېڃېب بۈدۇيې راغدا تالێح ڨۈلارېب. 376. БетIер гьечIессул гьури-муч кIудияб, жаниб месехо гьечIеб цIулакьодул гъвар-гъвар кIудияб. ۳۷۶. بېطېر هېڃېصۇل هۇرێ- مۇچ گۇدێياب، جانێب مېسېځۈ هېڃېب غوار- غوار گۇدێياب. 377. БетIер гьогьомун хьихье, хIатIал хинлъун хьихье. ۳۷۷. بېطېر هۈهۈمۇن ڮێڮې، حاطال ځێنڸۇن ڮێڮې. 378. БетIер жагъалав гьудул – кьалбал жагъалаб гъветI. ۳۷۸. بېطېر جاغالاو هۇدۇل - ڨالبال جاغالاب غوېط. 379. БетIер къотIаниги как бачIого чIчIоларев, кверал къотIаниги бикъичIого чIчIоларев. ۳۷۹. بېطېر قۈطانێڬێ كاك باڃۈڬۈ ڄۈلارېو، كوېرال قۈطانێڬێ بێقێڃۈڬۈ ڄۈلارېو. 380. БетIер къотIаниги къуркьичIев. ۳۸۰. بېطېر قۈطانێڬێ قۇرڨێڃېو. 381. БетIер радалисса батулелълъуб лъейила. ۳۸۱. بېطېر رادالێصا باتۇلېڷۇب ڸېيێلا. 382. БетIер рикIкIун – чи, чи рикIкIун – ххассият. ۳۸۲. بېطېر رێڴۇن - چێ، چێ رێڴۇن - خاصێيات. 383. БетIер росс ватани, габур лълъади йиго. ۳۸۳. بېطېر رۈص واتانێ، ڬابۇر ڷادێ يێڬۈ. 384. БетIер тIадагьаб бугони, мугъ щулияб къваригIуна. ۳۸۴. بېطېر طاداهاب بۇڬۈنێ، مۇغ ۺۇلێياب قوارێعۇنا. 385. БетIер хIалтIичIони, хIатIал ссвакала (БотIрода гIакълу гьечIони, хIатIазда къо бихьула). ۳۸۵. بېطېر حالطێڃۈنێ، حاطال صواكالا (بۈطرۈدا عاقلۇ هېڃۈنێ، حاطازدا قۈ بێڮۇلا). 386. БетIер тIогърокь букIуна, габур цIцIвакизабе. ۳۸۶. بېطېر طۈغرۈڨ بۇگۇنا، ڬابۇر ڞواكێزابې. 387. БетIер хIалакъассул гьури гьарзаяб. ۳۸۷. بېطېر حالاقاصۇل هۇرێ هارزاياب. 388. БетIер хинлъизе тIагъур лъурав, тIагIел-гIучI бахчизе шарбал ретIарав. ۳۸۸. بېطېر ځێنڸێزې طاغۇر ڸۇراو، طاعېل- عۇڃ باځچێزې شاربال رېطاراو. 389. БетIер хIалтIуларев хIакимлъун тоге. ۳۸۹. بېطېر حالطۇلارېو حاكێمڸۇن تۈڬې. 390. БетIер цIакъав вукIиналълъул пайда щиб, бо цIакъаб гьечIони. ۳۹۰. بېطېر ڝاقاو وۇگێناڷۇل فايدا ۺێب، بۈ ڝاقاب هېڃۈنێ. 391. БетIер цIцIодорлъани, ретIел цIилъула. ۳۹۱. بېطېر ڞۈدۈرڸانێ، رېطېل ڝێڸۇلا. 392. БетIер цIунулеб меххалълъ, черххги кIочене бегьулареб. ۳۹۲. بېطېر ڝۇنۇلېب مېخاڷ، چېرخڬێ گۈچېنې بېهۇلارېب. 393. БетIер хIалтIизабе чIчIужу ячиналде. ۳۹۳. بېطېر حالطێزابې ڄۇجۇ ياچێنالدې. 394. БетIералда лъезе тажалдасса гъоркь лъезе бакI лълъикIаб (бечедалдасса мискинай ячун лълъикIан абураб магIна). ۳۸۴. بېطېرالدا ڸېزې تاجالداصا غۈرڨ ڸېزې باگ ڷێگاب (بېچېدالداصا مێسكێناي ياچۇن ڷێگان ابۇراب ماعنا). 395. БетIералдассан тIокIкIинчIеб лълъим аххадассан тIокIкIунареб. ۳۹۵. بېطېرالداصان طۈڴێنڃېب ڷێم اخاداصان طۈڴۇنارېب. 396. БетIералълъ бикъичIони, хIатIацца бикъулареб; рукъ тIад рекъечIони, лъималаз бикъулареб. ۳۹۶. بېطېراڷ بێقێڃۈنێ، حاطاڛا بێقۇلارېب؛ رۇق طاد رېقېڃۈنێ، ڸێمالاز بێقۇلارېب. 397. БетIералълъ къурщихоно бикъани, хIатIаз хъазихоно бикъулеб. ۳۹۷. بېطېراڷ قۇرۺێځۈنۈ بێقانێ، حاطاز څازێځۈنۈ بێقۇلېب. 398. БетIералълъ малълъараб гьабилалде, рекIедаги гьикъейила. ۳۹۸. بېطېراڷ ماڷاراب هابێلالدې، رېگېداڬێ هێقېيێلا. 399. БетIералълъе рахIат течIони, хIатIал ссвакала, черххалълъе рахIат течIони, унти гIемерлъула. ۳۹۹. بېطېراڷې راحات تېڃۈنێ، حاطال صواكال، چېرخاڷې راحات تېڃۈنێ، ئۇنتێ عېمېرڸۇلا. 400. БетIералълъул гIакълу – багIараб месед (БетIералълъул гIакълу – чирахъалълъул нур). ۴۰۰. بېطېراڷۇل عاقلۇ - باعاراب مېسېد (بېطېراڷۇل عاقلۇ - چێراڅاڷۇل نۇر). 401. БетIергьабазул гIин гIинкъаб. ۴۰۱. بېطېرهابازۇل عێن عێنقاب. 402. БетIергьанассде хIал ккечIони, хIалтIул хIассил кколареб. ۴۰۲. بېطېرهاناصدې حال ڭېڃۈنێ، حالطۇل حاصێل ڭۈلارېب. 403. БетIергьанассул ракI – хIалтIуда, хIалтIухъанассул ракI –богорокъоб. ۴۰۳. بېطېرهاناصۇل راگ - حالطۇدا، حالطۇڅاناصۇل راگ - بۈڬۈرۈقۈب. 404. БетIергьанчи асскIов вугони, катицца гьойги къезабулеб. ۴۰۴. بېطېرهانچێ اصگۈو وۇڬۈنێ، كاتێڛا هۈيڬێ قېزابۇلېب. 405. БетIергьанчи анцIцIцIул ургъула, чияр чи цоцIцIул ургъула. ۴۰۵. بېطېرهانچێ انڝڞۇل ئۇرغۇلا، چێيار چێ ښۈڞۇل ئۇرغۇلا. 406. БетIергьанчи хвадан чодеги абуге, чияцца чIван вачIадан васассдеги абуге. ۴۰۶. بېطېرهانچێ ځوادان چۈدېڬێ ابۇڬې، چێياڛا ڃوان واڃادان واساصدېڬێ ابۇڬې. 407. БетIергьанчи хвадилан гIакдае чуриги кьун, чIаго ххутIадилан оцое накку баге. ۴۰۷. بېطېرهانچێ ځوادێلان عاكدايې چۇرێڬێ ڨۇن، ڃاڬۈ خۇطادێلان ئۈښۈيې ناڭۇ باڬې. 408. БетIергьанчи хIалтIани черхх чIвалеб, чияцца гьабуни рукъ чIвалеб. ۴۰۸. بېطېرهانچێ حالطانێ چېرخ ڃوالېب، چێياڛا هابۇنێ رۇق ڃوالېب. 409. БетIергьанчиясс бухьаралълъуб чIвагийила хIама бацIицца. ۴۰۹. بېطېرهانچێياص بۇڮاراڷۇب ڃواڬێيێلا حاما باڝێڛا. Кици хIалтIизабула бетIергьанчиясс жиндиего бокьухъе гьабураб жоялда тIад кIалъаге, ай кколареб ишалда гьоркьоре лIугьунгеян абураб магIнаялда. كێښێ حالطێزابۇلا بېطېرهانچێياص جێندێيېڬۈ بۈڨۇڅې هابۇراب جۈيالدا طاد گاڸاڬې، اي ڭۈلارېب ئێشالدا هۈرڨۈرې ڶۇهۇنڬېيان ابۇراب ماعنايالدا. 410. БетIергьанчиясс рахь хахани, бече букIунаро. ۴۱۰. بېطېرهانچێياص راڮ ځاځانێ، بېچې بۇگۇنارۈ. 411. БетIергьанчияссда асскIоб гьойдасса кетоги бергьунеб. ۴۱۱. بېطېرهانچێياصدا اصگۈب هۈيداصا كېتۈڬێ بېرهۇنېب. 412. БетIергьанчияссда тIад речIчIулеб гьой гIадав, чури-ххинкI кьуралде багъулеб гIака гIадав. ۴۱۲. بېطېرهانچێياصدا طاد رېڄۇلېب هۈي عاداو، چۇرێ- خێنگ ڨۇرالدې باغۇلېب عاكا عاداو. 413. БетIергьанчияссе бокьараб бакIалда бухьараб хIама чIванилан бацIида гIайиб букIунаро. ۴۱۳. بېطېرهانچێياصې بۈڨاراب باگالدا بۇڮاراب حاما ڃوانێلان باڝێدا عايێب بۇگۇنارۈ. 414. БетIергьанчияссе – хIалтIул ургъел, хIалтIухъанассе – кванил ургъел. ۴۱۴. بېطېرهانچێياصې - حالطۇل ئۇرغېل، حالطۇڅاناصې - كوانێل ئۇرغېل. 415. БетIергьанчияссул бер тIад гьечIеб хIама бацIицца чIвалеб. ۴۱۵. بېطېرهانچێياصۇل بېر طاد هېڃېب حاما باڝێڛا ڃوالېب. 416. БетIергьанчияссул боцIцIи берда ццебе лълъикIилан, Мала Нассрудиницца ссакъисс магIарзул къалазда чIварабила. ۴۱۶. بېطېرهانچێياصۇل بۈڞێ بېردا ڛېبې ڷێگێلان، مالا ناصرۇدێنێڛا صاقێص ماعارزۇل قالازدا ڃوارابێلا. 417. БетIергьанчияссул гIадиллъи рагьда бугеб катиццаги бицуна. ۴۱۷. بېطېرهانچێياصۇل عادێلڸێ راهدا بۇڬېب كاتێڛاڬێ بێښۇنا. 418. БетIергьанчияссул квер щваралълъубе чияр бер щолареб. ۴۱۸. بېطېرهانچێياصۇل كوېر ۺواراڷۇبې چێيار بېر ۺۈلارېب. 419. БетIергьанчияссул чехь унтичIони, чияр мугъ унтулареб. ۴۱۹. بېطېرهانچێياصۇل چېڮ ئۇنتێڃۈنێ، چێيار مۇغ ئۇنتۇلارېب. 420. БетIерисса рехханиги катил мугъ тункулареб, тIасса гъоркье биччаниги мискинчияссул гьорчо гирулареб. ۴۲۰. بېطېرێصا رېخانێڬێ كاتێل مۇغ تۇنكۇلارېب، طاصا غۈرڨې بێڿانێڬێ مێسكێنچێياصۇل هۈرچۈ ڬێرۇلارېب. 421. Беххун катицца бер бахъарабила. ۴۲۱. بېخۇن كاتێڛا بېر باڅارابێلا. Реххун цIакъго реэдун хьихьарал лъималаз адаб тараб, гьел данде рараб меххалълъ, лъимал гогьдаризариялдасса ракI бухIарал умумуз ва гьезул хIакъалълъулI бицунел цогидаз абула гьал рагIаби. رېخۇن ڝاقڬۈ رېئېدۇن ڮێڮارال ڸێمالاز اداب تاراب، هېل داندې راراب مېخاڷ، ڸێمال ڬۈهدارێزارێيالدلصا راگ بۇحارال ئۇمۇمۇز وا هېزۇل حاقاڷۇڶ بێښۇنېل ښۈڬێداز ابۇلا هال راعابێ. 422. Беццаб даран гьабуге, гьекъечIого меххтуге. بېڛاب داران هابۇڬې، هېقېڃۈڬۈ مېختۇڬې. 423. Беццав нечоларев, гIинкъав хIинкъуларев. ۴۲۳. بېڛاو نېچۈلارېو، عێنقاو حێنقۇلارېو. 424. Беццав чиясс нух малълъун нухда витIун ккеларо. ۴۲۴. بېڛاو چێياص نۇځ ماڷۇن نۇځدا وێطۇن ڭېلارۈ. 425. Беццав чияссда нич букIунареб, гьарчида бер букIунареб. ۴۲۵. بېڛاو چێياصدا نێچ بۇگۇنارېب، هارچێدا بېر بۇگۇنارېب. 426. Беццараб кIалалълъ какизе ккогеги. ۴۲۶. بېڛاراب گالاڷ كاكێزې ڭۈڬېڬێ. 427. Беццасс бихьулеб ххвел гьабулеб, рекъасс витIараб ххвел гьабулеб. ۴۲۷. بېڛاص بێڮۇلېب خوېل هابۇلېب، رېقاص وێطاراب خوېل هابۇلېب. 428. Беццассда кьер лъаларо, живго лъаларессда чи лъаларо. ۴۲۸. بېڛاصدا ڨېر ڸالارۈ، جێوڬۈ ڸالارېصدا چێ ڸالارۈ. 429. Беццассдаги бихьулеб, гIинкъассдаги рагIулеб. ۴۲۹. بېڛاصداڬێ بێڮۇلېب، عێنقاصداڬێ راعۇلېب. 430. Беццассдаги рекIелIангIаги канлъи бихьулебила. ۴۳۰. بېڛاصداڬێ رېگېڶانعانڬێ كانڸێ بێڮۇلېبێلا. 431. БецIцIаб сордо – бацIил сордо, гьорол сордо – цIцIогьорассул сордо. ۴۳۱. بېڞاب سۈردۈ - باڝێل سۈردۈ، هۈرۈل سۈردۈ - ڞۈهۈراصۇل سۈردۈ. 432. «БецIцIаб чIухIиялда тIад чIахI бижаги, ЧIолорхъо бала гьелълъ гьагав чияссда, Чорххол гьаваялда гьобо тираги, Толаро гьелълъ гIадан гIакълу-лъаялда». ۴۳۲. بېڞاب ڃۇحێيالدا طاد ڃاح بێجاڬێ، ڃۈلۈرڅۈ بالا هېڷ هاڬاو چێياصدا، چۈرخۈل هاوايالدا هۈبۈ تێراڬێ، تۈلارۈ هېڷ عادان عاقلۇ- ڸايالدا. 433. БецIидалила налъи кIочонеб, бикьидалила ургъел бигьалъулеб. ۴۳۳. بېڝێدالێلا ناڸێ گۈچۈنېب، بێڨێدالێلا ئۇرغېل بێهاڸۇلېب. 434. Бацизе кIолареб кIалтIуги рагьуге, кIалалълъ бичизе кIолареб гарацIцIги баге. ۴ ۳۴. باښێزې گۈلارېب گالطۇڬێ راهۇڬې، گالاڷ بێچێزې گۈلارېب ڬاراڞڬێ باڬې. 435. БецIцIулаго тIатIи кварай, тIинкIулаго мохмох кварай. ۴۳۵. بېڞۇلاڬۈ طاطێ كواراي، طێنگۇلاڬۈ مۈخمۈخ كواراي. 436. Бече гьабидал, гьеб чуризе оц хъурав. ۴۳۶. بېچې هابێدال، هېب چۇرێزې ئۈښ څۇراو. 437. Бечедаб росу кIкIуялдассанги лъалебила. ۴۳۷. بېچېداب رۈسۇ ڴۇيالداصانڬێ ڸالېبێلا. 438. Бечедав – боцIцIул ургъалида, мискинав – кванил ургъалида. ۴۳۸. بېچېداو - بۈڞۇل ئۇرغالێدا، مێسكێناو - كوانێل ئۇرغالێدا. 439. Бечедав вугилан къайгимассда божун лъимал ххутIугеги. ۴۳۹. بېچېداو وۇڬێلان قايڬێماصدا بۈجۇن ڸێمال خۇطۇڬېڬێ. 440. Бечедав чи чохьоцца чIвала, мискинчи гьечIолъиялълъ чIвала. ۴۴۰. بېچېداو چێ چۈڮۈڛا ڃوالا، مێسكێنچێ هېڃۈڸێياڷ ڃوالا. 441. Бечедав чияссе гьабураб лълъикIлъи – ганчIида бахараб нах. ۴۴۱. بېچېداو چێياصې هابۇراب ڷێگڸێ - ڬانڃێدا باځاراب ناځ. 442. Бечедав чияссул бетIер унтани, Бухьине жо босун росу бортула. МискинчIчIужуялълъул лъимер унтани, Унтараб лъалалде хванин рагIула. ۴۴۲. بېچېداو چێياصۇل بېطېر ئۇنتانێ، بۇڮێنې جۈ بۈسۇن رۈسۇ بۈرتۇلا. مێسكێنڄۇجۇياڷۇل ڸێمېر ئۇنتانێ، ئۇنتاراب ڸالالدې ځوانێن راعۇلا. 443. Бечедав чияссул мегIер-гIалахалдасса, мискинчияссул ракI гIатIидабила. ۴۴۳. بېچېداو چێياصۇل مېعېر- عالاځالداصا، مێسكێنچێياصۇل راگ عاطێدابێلا. 444. Бечедав чияссул хIама хваниги зигара базе рортулелила. ۴۴۴. بېچېداو چێياصۇل حاما ځوانێڬێ زێڬارا بازې رۈرتۇلېلێلا. 445. Бечедав чияссул чехь гIорцIцIаниги, бер гIорцIцIулареб. ۴۴۵. بېچېداو چێياصۇل چېڮ عۈرڞانێڬێ، بېر عۈرڞۇلارېب. 446. Бечедавилан чиги тIасса вищуге, боцIцIи гIемерав гIабдалги къол нухалълъ довегIан те. ۴۴۶. بېچېداوێلان چێڬێ طاصا وێۺۇڬې، بۈڞێ عېمېراو عابدالڬێ قۈل نۇځاڷ دۈوېعان تې. 447. Бечедавни вугоан – рекъав вуго, витIаравни вугоан – мискинав вуго. ۴۴۷. بېچېداونێ وۇڬۈئان - رېقاو وۇڬۈ، وێطاراونێ وۇڬۈئان - مێسكێناو وۇڬۈ. 448. Бечедай йигилан къоролайги ячунге, къун мухьиде кьолеб бугилан ябучуги босуге. ۴۴۸. بېچېداي يێڬێلان قۈرۈلايڬێ ياچۇنڬې، قۇن مۇڮێدې ڨۈلېب بۇڬێلان يابۇچۇڬێ بۈسۇڬې. 449. Бечедай ячани, хъарцинлъулевила. ۴۴۹. بېچېداي ياچانێ، څارښێنڸۇلېوێلا. 450. Бечедасс гьабураб – гьоцIцIо, мискинасс гьабураб – агIа. ۴۵۰. بېچېداص هابۇراب - هۈڞۈ، مێسكێنچێياص هابۇراب - اعا. 451. Бечедассул рокъоб къойил бертин. ۴۵۱. بېچېداصۇل رۈقۈب قۈيێل بېرتێن. 452. Бечедассул талихI къиналдасса, мискинассул талихIго лълъикIила. ۴۵۲. بېچېداصۇل تالێح قێنالداصا، مێسكێناصۇل تالێحڬۈ ڷێگێلا. 453. Бечедассул хIамаги чIухIун хьвадулебила. ۴۵۳. بېچېداصۇل حاماڬێ ڃۇحۇن ڮوادۇلېبێلا. 454. Бечелъи бугила бахIарчияссул хIатикь букIунеб жо. ۴۵۴. بېچېڸێ بۇڬێلا باحارچێياصۇل حاطێڨ بۇگۇنېب جۈ. 455. Бечелъи гIемерлъиялълъ гIакълу гьечIев воххула, балагьал тIад тIиритIун цо къоялълъ къварилъула. ۴۵۵. بېچېڸێ عېمېرڸێياڷ عاقلۇ هېڃېو وۈخۇلا، بالاهال طاد طێرێطۇن ښۈ قۈياڷ قوارێڸۇلا. 456. Бечелъи хола, махщел ххутIула. ۴۵۶. بېچېڸێ ځۈلا، ماخۺېل خۇطۇلا. 457. Бечелъи цIаялълъ бухIула, лълъецца гъанкъула; яхI-намусги бихьинчилъиги насслабазе бидулI ххутIула. ۴۵۷. بېچېڸێ ڝاياڷ بۇحۇلا، ڷېڛا غانقۇلا؛ ياح - نامۇسڬێ بێڮێنچێڸێڬێ ناصلابازې بێدۇڶ خۇطۇلا. 458. Бечелъидал чухъа ретIарав, ресукълъидал нацIцIал кварав. ۴۵۸. بېچېڸێدال چۇڅا رېطاراو، رېسۇقڸێدال ناڞال كواراو. 459. Бечелъизе бокьани, бугIаги бекье, гIалаги хьихье. ۴۵۹. بېچېڸێزې بۈڨانێ بۇعاڬێ بېڨې، عالاڬێ ڮێڮې. 460. Бечелъиялдасса сахлъиго лълъикI. ۴۶۰. بېچېڸێيالداصا ساځڸێڬۈ ڷێگ. 461. Бечелъиялълъ гуребила рукъ берцин гьабулеб, рацIцIа-ракиялълъги ракIа-раххариялълъгийила. ۴۶۱. بېچېڸێياڷ ڬۇرېبێلا رۇق بېرښێن هابۇلېب، راڞا - راكێياڷـڬێ راگا - راخارێياڷـڬێيێلا 462. Бечелъиялълъ хисун ххассият лъола, Ханлъи гIагарлъидал гIамал хисула. ۴۶۲. بېچېڸێياڷ ځێسۇن خاصێيات ڸۈلا، ځانڸێ عاڬارڸێدال عامال ځێسۇلا. 463. Бечеххараб гIака гIадинги вукIунге, тIинчIчI риххараб гагу гIадинги вукIунге. ۴۶۳. بېچېخاراب عاكا عادێنڬێ وۇگۇنڬې، طێنڄ رێخاراب ڬـاڬـۇ عادێنڬێ وۇگۇنڬې. 464. Бечелъиялълъ гIумру кьола, язихълъиялълъ гIажал кьола. ۴۶۴. بېچېڸێياڷ عۇمرۇ ڨۈلا، يازێڅڸێياڷ عاجال ڨۈلا. 465. Бечелъиялълъул кьучIчI – махщелги сахлъиги. ۴۶۵. بېچېڸێياڷۇل ڨۇڄ - ماځۺېلڬێ ساځڸێڬێ. 466. Бечелъиялълъ чIухIарай, чороклъиялълъ цIцIар арай. ۴۶۶. بېچېڸێياڷ ڃۇحاراي، چۈرۈكڸێياڷ ڞار اراي. 467. БеччичIеб реччеялълъул чед ххеххго холеб. ۴۶۷. بېڿێڃېب رېڿېياڷۇل چېد خېخڬۈ ځۈلېب. 468. БечIараб тIегь цIилъизеги бегьулеб, ссвараб ракI борххизеги бегьулеб. ۴۶۸. بېڃاراب طېه ڝێڸێزېڬێ بېهۇلېب، صواراب راگ بۈرخێزېڬێ بېهۇلېب. 469. БечIчIараб рахь гIадай, лълъадал полоп гIадай. ۴۶۹. بېڄاراب راڮ عاداي، ڷادال فۈلۈف عاداي. 470. “Бе-э-э! Дунги хъве, дир бурутIги нахъе те!” – ян ахIулебила цIцIецца бурутI хъолеб меххалълъ. ۴۷۰. "بـــــې، دۇنڬێ څوې، دێر بۇرۇطڬێ ناڅې تې" - يان احۇلېبێلا ڞېڛا بۇرۇط څۈلېب مېخاڷ. 471. Би гьекъон гурони къечIчI буссунарев. ۴۷۱. بې هېقۈن ڬۇرۈنێ قېڄ بۇصۇنارېب. 472. Бидуе хъукьлъи гьечIеб (Бидуе херлъи гьечIеб, хIание басралъи гьечIеб). ۴۷۲. بېدۇيې څۇڨڸێ هېڃېب (بێدۇيې ځېرڸێ هېڃېب، حانێيې باسراڸێ هېڃېب). 473. Бидул чIорто – чIчIегIераб жо. ۴۷۳. بێدۇل ڃۈرتۈ - ڄېعېراب جۈ. 474. Бидулассул гьой кьарияб, гьардухъанассул къвачIа кIудияб. ۴۷۴. بېدۇلاصۇل هۈي ڨارێياب، هاردۇڅاناصۇل قواڃا گۇدێياب. 475. Бидулассул туманкI кидаго цIураб, дандеяссул гула дагьабги ххеххаб. ۴۷۵. بېدۇلاصۇل تۇمانگ كێداڬۈ ڝۇراب، داندېياصۇل ڬۇلا داهابڬێ خېخاب. 476. БидулI ччуччун чед кунев. ۴۷۶. بېدۇڶ ڿۇڿۇن چېد كۇنېو. 477. БикьанагIан гIемерлъулеб жойила гIакълуги лъайги. ۴۷۷. بێڨاناعان عېمېرڸۇلېب جۈيێلا عاقلۇڬێ ڸايڬێ. 478. Бикъани вакъула, вакъани бикъула. ۴۷۸. بێقانێ واقۇلا، واقانێ بێقۇلا. 479. Бикъараб гурони боцIцIиги щвечIев, хъамараб гурони ххазина гьечIев. ۴۷۹. بێقاراب ڬۇرۈنێ بۈڞێڬێ ۺوېڃېو، څاماراب ڬۇرۈنێ خازێنا هېڃېو 480. Бикъарав вакъула, вагъарав къола. ۴۸۰. بێقاراو واقۇلا، واغاراو قۈلا. 481. Бикъарассе цо хIакъ, бетIергьанчияссе нусго хIакъ. ۴۸۱. بێقاراصې ښۈ جاق، بېطېرهانچێياصې نۇسڬۈ حاق. БетIергьанчи нусго бакIалде щаклъула, цо-цоязулгун дагIба-къецц ккола, мунагьго гьечIезе гIакъуба кьола, аххирги нечезе ккола. بېطېرهانچێ نۇسڬۈ باگالدې ۺاكڸۇلا، ښۈ - ښۈيازۇلڬۇن داعبا - قېڛ ڭۈلا، مۇناهڬۈ هېڃېزې عاقۇبا ڨۈلا، اخێرڬێ نېچېزې ڭۈلا. 482. Бикъизе бокьулев цIцIогьоран абизе бокьуларев. ۴۸۲. بێقێزې بۈڨۇلېو ڞۈهۈران ابێزې بۈڨۇلارېو. 483. Бикъила – вакъила, гьавудила – гIорцIцIила. ۴۸۳. بێقێلا - واقێلا، هاوۇدێلا - عۈرڞێلا. 484. Бикъиялълъ гьекъеялде рачуна, гьекъеялълъ балагьалде рачуна. ۴۸۴. بێقێياڷ هېقېيالدې راچۇنا، هېقېياڷ بالاهالدې راچۇنا. 485. Бикъуге – хIинкъуге, гьересси бицунге – нечоге. ۴۸۵. بێقۇڬې - حێنقۇڬې، هېرېصێ بێښۇنڬې - نېچۈڬې. 486. Бикъула – вакъула, вакъула – бикъула. ۴۸۶. بێقۇلا - واقۇلا، واقۇلا - بێقۇلا. 487. Бикъун бер гIорцIцIичIев, кванан чехь гIорцIцIичIев. ۴۸۷. بێقۇن بېر عۈرڞێڃېو، كوانان چېڮ عۈرڞێڃېو. 488. Бикъун щвараб боцIцIиялда баркат лъоларебила (цIцIогьол боцIцIиялда баркат лъоларебила). ۴۸۸. بێقۇن ۺواراب بۈڞێيالدا باركات ڸۈلارېبێلا (ڞۈهۈل بۈڞێيالدا باركات ڸۈلارېبێلا). 489. Билараб гIарацIцI батулеб, гIадада араб заман батулареб. ۴۸۹. بێلاراب ڬاراڞ باتۇلېب، عادادا اراب زامان باتۇلارېب. 490. Билараб жо хIатIицца балагьуге, ботIроцца балагье. ۴۹۰. بێلاراب جۈ حاطێڛا بالاهۇڬې، بۈطرۈڛا بالاهې. 491. Билараб зар питначияссул гъванщида нахъа батарабила. ۴۹۱. بێلاراب زار فێتناچێياصۇل غوانۺێدا ناڅا باتارابێلا. 492. Билизе чIчIетI гурев, чIвазе нацIцI гурев. ۴۹۲. بێلێزې ڄېط ڬۇرېو، ڃوازې ناڞ ڬۇرېو. 493. Билълъидалго бохха, цер! (Метерисса бохха, цер!). ۴۹۳. بێڷێدالڬۈ بۈخا ښېر (مېتېرێصا بۈخا ښېر). ЦаратIинчIчI ун букIун буго тира-ссверизе. Гьелда гIодоб батун буго тIатIиги бахараб цо нус. Гьеб берцин бихьараб царатIинчIчIалълъ нус кIкIун биччан тун буго. ЦIакъ боххун рокъобеги бачIун, жинда батараб носол хIакъалълъулI эбелалълъеги бицун буго. - Кибхха гьеб бугеб? - Квана дицца. - Билълъидалго бохха, цер! – ан абун буго эбелалълъ. Нахъиссеб къоялълъ царатIинчIчI чохьол унтиги бахъун хун буго. ښاراطێڄ ئۇن بۇگۇن بۇڬۈ تێرا - صوېرێزې. هېلدا عۈدۈب باتۇن بۇڬۈ طاطێڬێ باځاراب ښۈ نۇس. هېب بېرښێن بێڮاراب ښاراطێنڄاڷ نۇس ڴۇن بێڿان تۇن بۇڬۈ. ڝاق بۈخۇن رۈقۈبېڬێ باڃۇن، جێندا باتاراب نۈسۈل حاقاڷۇڶ ئېبېلاڷېڬێ بێښۇن بۇڬۈ. - كێبخا هېب بۇڬېب؟ - كوانا دێڛا. بێڷێدالڬۈ بۈخا ښېر! - ان ابۇن بۇڬۈ ئېبېلاڷ. ناڅێصېب قۈياڷ ښاراطێنڄ چۈڮۈل ئۇنتێڬێ باڅۇن ځۇن بۇڬۈ. 494. Бисмиллагь бахъичIого кваналев, как бачIого кIал кколев. ۴۹۴. بێسمێلاه باڅێڃۈڬۈ كوانالېو، كاك باڃۈڬۈ گال ڭۈلېو. 495. “Бисмиллагь” бахъунилан дагьаб квен гIемерлъиларо. ۴۹۵. "بێسمێلاه" باڅۇنێلان داهاب كوېن عېمېرڸێلارۈ. Дагьабго квенги ццебе лъун, гьоболасс гIандиссессда абун буго: - Бисмиллагь бахъе, гьобол, кванда баракат лъезе. Нахъиссеб соналълъ “бисмиллагь бахъани, кванда баракат лъолев гьобол” ГIандиве вачIун вуго. ХIерчч цIураб квенги гьоболассда ццебе лъун, гIандиссесс абун буго: - ХIамил рачIчI! ХIамил рачIчI! – анги абун, кванай, гьобол. Баракатали кванда жибго лъелебин. داهابڬۈ كوېنڬێ ڛېبې ڸۇن، هۈبۈلاص عاندێصېصدا ابۇن بۇڬۈ: - بێسمێلاه باڅې، هۈبۈل، كواندا باراكات ڸېزې. ناڅێصېب سۈناڷ "بێسمێلاه باڅانێ، كواندا باراكات ڸۈلېو هۈبۈل" عاندێوې واڃۇن وۇڬۈ. حېرڿ ڝۇراب كوېنڬێ هۈبۈلاصدا ڛېبې ڸۇن، عاندێصېص ابۇن بۇڬۈ: - حامێل راڄ! حامێل راڄ! - انڬێ ابۇن، كواناي، هۈبۈل. باراكاتالێ كواندا جێبڬۈ ڸېلېبێن. 496. Бисмиллагь – кIудиясс, кIалдиб – гьитIинасс. ۴۹۶. بێسمێلاه - گۇدێياص، گالدێب - هێطێناص. 497. БитIараб бице мунго чиякьа къунгутIизе. Гьересси бицунге дурго гьумер багIарлъунгутIизе. ۴۹۷. بێطاراب بێښې مۇنڬۈ چێياڨا قۇنڬۇطێزې. هېرېصێ بێښۇنڬې دۇرڬۈ هۇمېر باعارڸۇنڬۇطێزې. 498. БитIараб бицинги къотIи тIубайгийила бахIарчияссул ххассият. ۴۹۸. بێطاراب بێښێنڬێ قۈطێ طۇبايڬێيێلا باحارچێياصۇل خاصێيات. 499. БитIараб бицине ккола, бицараб кквезе ккола. ۴۹۹. بێطاراب بێښێنې ڭۈلا، بێښاراب ڭوېزې ڭۈلا. 500. БитIараб бицунелълъул – мацIцI бабадулев, гьересси бицунелълъул – чваххун бачIунев. ۵۰۰. بێطاراب بێښۇنېڷۇل - ماڞ بابادۇلېو، هېرېصێ بێښۇنېڷۇل - چواخۇن باڃۇنېو. 501. БитIараб буго ханассе бокьараб жо, гьересси буго гьессул рекIелI рекъечIеб жо. ۵۰۱. بێطاراب بۇڬۈ ځاناصې بۈڨاراب جۈ، هېرېصێ بۇڬۈ هېصۇل رېگېڶ رېقېڃېب جۈ. 502. БитIараб гьумералълъ чаран биунеб, аваданаб ракIалълъ кьуру биххулеб. ۵۰۲. بێطاراب هۇمېراڷ چاران بێئۇنېب، اواداناب راگاڷ ڨۇرۇ بێخۇلېب. 503. БитIараб гIурумухъ букIунаребила, сукIи гьечIеб сухъмахъ гьечIебила. ۵۰۳. بێطاراب عۇرۇمۇڅ بۇگۇنارېبێلا، سۇگێ هېڃېب سۇڅماڅ هېڃېبێلا 504. БитIараб лъазе бокьани беразухъ ралагьейила. ۵۰۴. بێطاراب ڸازې بۈڨانێ بېرازۇڅ رالاهېيێلا. 505. БитIараб лъазе бокьани, гьитIиназда цIеххейила (битIараб бицине бокьани – гьитIиназда, гьересси бицине бокьани – кIудиязда). ۵۰۵. بێطاراب ڸازې بۈڨانێ، هێطێنازدا ڝېخېيێلا (بێطاراب بێښێنې بۈڨانێ - هێطێنازدا، هېرېصێ بێښێنې بۈڨانێ - گۇدێيازدا). 506. БитIараб натIицца борцунеб, гьетIараб тIилицца борцунеб. ۵۰۶. بێطاراب ناطێڛا بۈرښۇنېب، هېطاراب طێلێڛا بۈرښۇنېب. 507. БитIараб рагIуе мегIерги къулулеб. ۵۰۷. بێطاراب راعۇيې مېعېرڬێ قۇلۇلېب. 508. БитIараб тIад кколеб, тIекъаб гъоркь кколеб (БитIараб – тIад, тIекъаб – гъоркь). ۵۰۸. بێطاراب طاد ڭۈلېب، طېقاب غۈرڨ ڭۈلېب (بێطاراب - طاد، طېقاب - غۈرڨ). 509. БитIараб ццебе уна, тIекъаб нахъа ххутIула. ۵۰۹. بێطاراب ڛېبې ئۇنا، طېقاب ناڅا خۇطۇلا. 510. БитIарабги тIекъабги гьурмахъ ралагьунги лъалебила. ۵۱۰. بێطارابڬێ طېقابڬێ هۇرماڅ رالاهۇنڬێ ڸالېبێلا. 511. БитIаралда божуларел, гьерессиялда божулел. ۵۱۱. بێطارالدا بۈجۇلارېل، هېرېصێيالدا بۈجۇلېل. 512. БитIаралдаги гьерессиялдаги гьоркьоб бералдаги гIиналдаги гьоркьоб гIанаб гурони манзил гьечIебила. ۵۱۲. بێطارالداڬێ هېرېصێيالداڬێ هۈرڨۈب بېرالداڬێ عێنالداڬێ هۈرڨۈب عاناب ڬۇرۈنێ مانزێل هېڃېبێلا. 513. БитIаралдаги тIекъалдаги гьоркьоб натIила. ۵۱۳. بێطارالداڬێ طېقالداڬێ هۈرڨۈب ناطێلا. 514. БитIаралълъе гуребила гьа къваригIунеб, гьерессиялълъейила. ۵۱۴. بێطاراڷې ڬۇرېبێلا ها قوارێعۇنېب، هېرېصێياڷېيێلا. 515. БитIаралълъе сухъмахъги гIатIидаб, тIекъалълъе шагьраги къваридаб. ۵۱۵. بێطاراڷې سۇڅماڅڬێ عاطێداب، طېقاڷې شاهراڬێ قوارێداب. 516. БитIизабизе бегьулареб гъалатI букIунареб, гьетIизабизе кIолареб чаран букIунареб. ۵۱۶. بێطێزابێزې بېهۇلارېب غالاط بۇگۇنارېب، هېطێزابێزې گۈلارېب چاران بۇگۇنارېب. 517. БитIизабизеялдасса аралълъе нагIана кьезе бигьаябила. ۵۱۷. بێطێزابێزېيالداصا اراڷې ناعانا ڨېزې بێهايابێلا. 518. БитIккейги талихIги – цого жо. ۵۱۸. بێطڭېيڬێ تالێحڬێ - ݭۈڬۈ جۈ. 519. БитIун ккани – «гьа-гьа-гьа», мекъсса ккани – «огьогьой». ۵۱۹. بێطۇن ڭانێ - "هاهاها"، مېقصا ڭانێ - "ئۈهۈهۈي". 520. БитIун ккани – рокьи, мекъсса ккани – кьал (БитIун ккараб – рокьи, мекъсса ккараб – кьал.) ۵۲۰. بێطۇن ڭانێ - رۈڨێ، مېقصا ڭانێ - ڨال (بێطۇن ڭاراب - رۈڨێ، مېقصا ڭاراب - ڨال). 521. БитIун унев тарулев. ۵۲۱. بێطۇن ئۇنېو تارۇلېو. 522. БитIун хьвадарабани, гьадин битIизабизе ккелароанилан абурабила царацца борхьида. ۵۲۲. بێطۇن ڮوادارابانێ، هادێن بێطێزابێزې ڭېلارۈئانێلان ابۇرابێلا ښاراڛا بۈرڮێدا. 523. БитIун чIчIезеян гьвел рачIчI бухьунге: бичараб меххалълъ нахъеги гурула. ۵۲۳. بێطۇن ڄېزېيان هوېل راڄ بۇڮۇنڬې: بێچاراب مېخاڷ ناڅېڬێ ڬۇرۇلا. 524. Биххараб цIцIумалда тIад буцIцIараб гъеду чIчIолеб. ۵۲۴. بێخاراب ڞۇمالدا طاد بۇڞاراب غېدۇ ڄۈلېب. 525. Биххун унеб букIараб къед реххун араб кьекIкIелалълъ ккурабила. ۵۲۵. بێخۇن ئۇنېب بۇگاراب قېد رېخۇن اراب ڨېڴېلاڷ ڭۇرابێلا. 526. Бихъаралълъуб чIар бугIарай, чIалххаралълъуб ххер бугIарай. ۵۲۶. بێڅاراڷۇب ڃار بۇعاراي، ڃالخاراڷۇب خېر بۇعاراي. 527. Бихъарасс букъе къохьол зоб, тIурасс бацIцIе квасул кун. ۵۲۷. بێڅاراص بۇقې قۈڮۈل زۈب، طۇراص باڞې كواسۇل كۇن. 528. Бихьа-бихьараб бицине гуребила рохьобе хIама унеб. ۵۲۸. بێڮا - بێڮاراب بێښێنې ڬۇرېبێلا رۈڮۈبې حاما ئۇنېب. 529. Бихьанищ – бихьичIо, рагIанищ – рагIичIо. ۵۲۹. بێڮانێۺ - بێڮێڃۈ، راعانێۺ - راعێڃۈ. 530. Бихьанищ – божа, рагIанищ – ургъе. ۵۳۰. بێڮانێۺ - بۈجا، راعانێۺ - ئۇرغې. 531. Бихьараб гурони бицунге, битIараб гурелде мугъ чIваге. ۵۳۱. بێڮاراب ڬۇرۈنێ بێښۇنڬې، بێطاراب ڬۇرېلدې مۇغ ڃواڬې. 532. Бихьараб хIехьезейила бихьинчияссе яхI кьун бугеб. ۵۳۲. بێڮاراب حېڮـېزېيێلا بێڮێنچێياصې ياح ڨۇن بۇڬېب. 533. Бихьаралълъуб бихьараб те, батаралълъуб батараб те. ۵۳۳. بێڮاراڷۇب بێڮاراب تې، باتاراڷۇب باتاراب تې. Цо нухлулав кканила гудрацца ккураб залимаб борхьида тIаде. Гьессда борохь гьардон буго, жиб хвассар гьабуни, жинцца дуе кIудияб лълъикIлъи гьабилилан. Гьелълъул рагIабазда божарав нухлуласс гудур ричIун буго. ГьебсагIатго борхьицца гьессда гьикъун буго: жинцца дур ракIищила кваналеб, тIулищила? Нухлулав вихханила, лълъикIлъиялда данде квешлъийищин гьабизе кколебан гьикъанила. - Ухха! – ян абунила борхьицца. – ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьаби буго гIадамил лъимадул ххассият. Нужееги гьедин гьабизе ккола. Гурилан нухлулав чIчIанила, уйилан борохь чIчIанила. Аххирги хIукму кканила бищун ццебе батараб лъабго рухIчIаголъиялда гьикъизе. Батанила тIоццебе хIама. Гьеб борхьил рахъалда чIчIанила. Гьабураб лълъикIлъиялда данде лълъикIлъияли кисса гурин гIадамаз гьабулеб, гьойда ццебе реххун гурони, херлъизегIан жидее хIалтIараб хIамил гьанцин кунарилан абунила гьелълъ. Рилълъанила дагьалги. Батанила гьой. Гьебги борхьил рахъалда чIчIанила. ХерлъизегIан жидер азбар-къоноги гIи-боцIцIиги цIунулеб жиб тIарамагъада бачун кьурсса гъоркье реххулилан абунила гьелълъги. Дагьалги рилълъанила. Батанила цер. Гьелълъ абунила: - Дида рекIехъе хIукму къотIизе лъаларо. Гьединлъидал нужеда гьоркьоб ккараб жо бетIералдассан бихьизабе. Рилълъанила гьал тIад руссун. Борохь ккезабунила гудракье. Нухлуласс бихьизабунила живго тIаде ккараб куц. - Бихьаралълъуб бихьараб те, батаралълъуб батараб те, – янги абун, царацца нух босанила. ښۈ نۇځلۇلاو ڭانێلا ڬۇدراڛا ڭۇراب زالێماب بۈرڮێدا طادې. هېصدا بۈرۈڮ هاردۈن بۇڬۈ، جێب ځواصار هابۇنێ، جێنڛا دۇيې گۇدێياب ڷێگڸێ هابێلێلان. هېڷۇل راعابازدا بۈجاراو نۇځلۇلاص ڬۇدۇر رێڃۇن بۇڬۈ. هېبساعاتڬۈ بۈرڮێڛا هېصدا هێقۇن بۇڬۈ: - جێنڛا دۇر راگێۺێلا كوانالېب، طۇلێۺێلا؟ نۇځلۇلاو وێخانێلا، ڷێگڸێيالدې داندې كوېشڸێيێۺێن هابێزې ڭۈلېبان هێقانێلا. - ئۇخا، - يان ابۇنێلان بۈرڮێڛا. - ڷێگڸێ هابۇراصې كوېشڸێ هابێ بۇڬۈ عادامێل ڸێمادۇل خاصێيات. نۇجېيېڬێ هېدێن هابێزې ڭۈلا. ڬۇرێلان نۇځلۇلاو ڄانێلا، ئۇيێلان بۈرۈڮ ڄانێلا. اخێرڬێ حۇكمۇ ڭانێلا بێۺۇن ڛېبې باتاراب ڸابڬۈ رۇحڃاڬۈڸێيالدا هێقێزې. باتانێلا طۈڛېبې حاما. هېب بۈرڮێل راڅالدا ڄانێلا. هابۇراب ڷێگڸێيالدې داندې ڷێگڸێيالێ كێصا ڬۇرێن عاداماز هابۇلېب، هۈيدا ڛېبې رېخۇن ڬۇرۈنێ، ځېرڸێزېعان جێدېيې حالطاراب حامێل هانښێن كۇنارێلان ابۇنێلا هېڷ. رێڷانێلا داهالڬێ. باتانێلا هۈي. هېبڬێ بۈرڮێل راڅالدا ڄانێلا. ځېرڸێزېعان جێدېر ازبار- قۈنۈڬێ عێ- بۈڞێڬێ ڝۇنۇلېب جێب طاراماغادا باچۇن ڨۇرصا غۈرڨې رېخۇلێلان ابۇنێلا هېڷـڬێ. داهالڬۈ رێڷانێلا. باتانێلا ښېر. هېڷ ابۇنێلا: - دېدا رېگېڅې حۇكمۇ قۈطێزې ڸالارۈ. هېدێنڸێدال نۇجېدا هۈرڨۈب ڭاراب جۈ بېطېرالداصان بێڮێزابې. رێڷانێلا هال طاد رۇصۇن. بۈرۈڮ ڭېزابۇنێلا ڬۇدراڨې. نۇځلۇلاص بێڮێزابۇنێلا جێوڬۈ طادې ڭاراو كۇښ. - بێڮاراڷۇب بێڮاراب تې، باتاراڷۇب باتاراب تې، - يانڬێ ابۇن، ښاراڛا نۇځ بۈسانێلا. 534. Бихьарассда гIадин рагIарассда лъалареб. ۵۳۴. بێڮاراصدا عادێن راعاراصدا ڸالارېب. 535. Бихьарассда гIемер лъала, цIцIаларассда цIцIикIкIун лъала. ۵۳۵. بێڮاراصدا عېمېر ڸالا، ڞالاراصدا ڞێڴۇن ڸالا. 536. Бихьарассда дуниял лъала, цIцIаларассда гIелму лъала. ۵۳۶. بێڮاراصدا دۇنێيال ڸالا، ڞالاراصدا عېلمۇ ڸالا. 537. Бихьарассда рагIарасс бицунареб. ۵۳۷. بێڮاراصدا راعاراص بێښۇنارېب. 538. Бихьарассе гуребила чан букIунеб, чIварассейила. ۵۳۸. بێڮاراصې ڬۇرېبێلا چان بۇگۇنېب، ڃواراصېيێلا. 539. Бихьарассул рагIи рагIарасс гьересси гьабуге. ۵۳۹. بێڮاراصۇل راعێ راعاراص هېرېصێ هابۇڬې. 540. Бихьизе квешаб букIа абе, батизе лълъикIаб бугони. ۵۴۰. بێڮێزې كوېشاب بۇگا ابې، باتێزې ڷێگاب بۇڬۈنێ. 541. Бихьизе лага гурей, балагьизе куц гурей. ۵۴۱. بێڮێز ې لاڬا ڬۇرې، بالاهێزې كۇښ ڬۇرېي. 542. Бихьизейилан чияхъе ярагъги кьогейила, цIунизейилан дибирассухъе гIарацги кьогейила. ۵۴۲. بێڮێزېيێلان چێياڅې ياراغڬێ ڨۈڬېيێلا، ڝۇنێزېيێلان دێبێراصۇڅې عاراښڬێ ڨۈڬېيێلا. 543. Бихьиларилан цIцIогьги гьабуге, рагIиларилан рагIиги бицунге. ۵۴۳. بێڮێلارێلان ڞۈهڬێ هابۇڬې، راعێلارێلان راعێڬێ بێښۇنڬې. 544. Бихьинав тIарцIцIассдасаги цIунаги, цIцIуяй керчалдассаги цIунаги. (Бихьинал керчал лълъикIал, руччаби тIарцIцIал лълъикIал). ۵۴۴. بێڮێناو طارڞاصداصاڬێ ڝۇناڬێ، ڞۇياي كېرچالداصاڬێ ڝۇناڬێ. (بێڮێنال كېرچال ڷێگال، رۇڿابێ طارڞال ڷێگال). 545. Бихьинал – ЦIцIороре, цIцIуял – ЛъаргIире, цIцIохIамил рачIчIги ккун дир росс – рохьове. ۵۴۵. بێڮێنال - ڞۈرۈرې، ڞۇيال - ڸارعێرې، ڞۈحامێل راڄڬێ ڭۇن دێر رۈص - رۈڮۈوې. 546. Бихьинассе цIцIе гурев, цIцIуяссе дегIен гурев. ۵۴۶. بێڮێناصې ڞې ڬۇرېو، ڞۇياصې دېعېن ڬۇرېو. 547. БихьинмахIай чIчIужугIаданалдассаги цIунаги, цIцIумахIав бихьинчияссдассаги цIунаги. ۵۴۷. بێڮێنماحاي ڄۇجۇعادانالداصاڬێ ڝۇناڬێ، ڞۇماحاو بێڮێنچێياصداصاڬێ ڝۇناڬێ. 548. Бихьинчи ватани, бихьинчи гIадин вукIа, ватичIони, чIинчIу чIвай. ۵۴۸. بێڮێنچێ واتانێ، بێڮێنچێ عادێن وۇگا، واتێڃۈنێ، ڃێنڃۇ ڃواي. 549. Бихьинчи вокьулев кьурун михъ ккурав, Кьурдухъан вокьулев, ссвери гIатIидав. ۵۴۹. بێڮێنچێ وۈڨۇلېو ڨۇرۇن مێڅ ڭۇراو، ڨۇردۇڅان وۈڨۇلېو، صوېرێ عاطێداو. 550. Бихьинчи ворцунеб роцен – чIчIужугIаданалдеххун бугеб бербалагьийила. ۵۵۰. بێڮێنچێ وۈرښۇنېب رۈښېن - ڄۇجۇعادانالدېخۇن بۇڬېب بېربالاهێيێلا. 551. Бихьинчи хьулхьудуларев. ۵۵۱. بێڮێنچێ ڮۇلڮۇدۇلارېو. 552. Бихьинчийилан кьалда холарев, чIчIужугIаданилан къинлъукье холарев. ۵۵۲. بێڮێنچێيێلان ڨالدا ځۈلارېو، ڄۇجۇعادانێلان قێنڸۇڨې ځۈلارېو. 553. Бихьинчилъи къо ккедалила лъалеб. ۵۵۳. بێڮێنچێڸێ قۈ ڭېدالێلا ڸالېب 554. Бихьинчилъиялълъеги жиндирго бакI букIунеб. ۵۵۴. بێڮێنچێڸێياڷېڬێ جێندێرڬۈ باگ بۇگۇنېب. 555. Бихьинчиян абун кьалдаги хвечIев, чIчIужугIадан абун рокъовги хвечIев. ۵۵۵. بێڮێنچێيان ابۇن ڨالداڬێ ځوېڃېو، ڄۇجۇعادان ابۇن رۈقۈوڬێ ځوېڃېو. 556. Бихьинчиясс бихьинчилъи я хIамалъун кьололареб, я чулъун рекIунареб. ۵۵۶. بێڮێنچێياص بێڮێنچێڸێ يا حاماڸۇن ڨۈلۈلارېب، يا چۇڸۇن رېگۇنارېب. 557. Бихьинчиясс кванда цIцIар чIвалареб. ۵۵۷. بێڮێنچێياص كواندا ڞار ڃوالارېب. 558. Бихьинчияссе балъ – чIчIужу ячин, чIчIужуялълъе балъ – лъимер гьаби. ۵۵۸. بێڮێنچێياصې باڸ - ڄۇجۇ ياچێن، ڄۇجۇياڷې باڸ - ڸێمېر هابێ. 559. Бихьинчияссул гIакълуялдасса къоролалълъул сихIру бергьунеб. ۵۵۹. بێڮێنچێياصۇل عاقلۇيالداصا قۈرۈلاڷۇل سێحرۇ بېرهۇنېب. 560. Бихьинчияссул къисмат жиндихъгойила букIунеб. ۵۶۰. بێڮێنچێياصۇل قێسمات جێندێڅڬۈيێلا بۇگۇنېب. 561. Бихьинчияссул рагIи жиндаго барабила. ۵۶۱. بێڮێنچێياصۇل راعێ جێنداڬۈ بارابێلا. 562. Бихьинчияссул чехь рачлида гъокь букIине кколеб. ۵۶۲. بێڮێنچێياصۇل چېڮ راچلێدا غۈڨ بۇگێنې ڭۈلېب. 563. Бихьинчияссул ярагъ – хханжарила, хIалихьатил ярагъ – туманкIила. ۵۶۳. بێڮێنچێياصۇل ياراغ - خانجارێلا، حالێڮاتێل ياراغ - تۇمانگێلا. 564. Бихьинчияссул яхI гурони, жужахIалълъул цIецца бухIулареб жо гьечIебила. ۵۶۴. بێڮێنچێياصۇل ياح ڬۇرۈنێ، جۇجاحاڷۇل ڝېڛا بۇحۇلارېب جۈ هېڃېبێلا. 565. БихьичIессда бихьаги, рагIичIессда рагIаги. ۵۶۵. بێڮێڃېصدا بێڮاڬێ، راعێڃېصدا راعاڬێ. 566. БихьичIессда бихьаги, рохьдомухъалълъ билълъаги. ۵۶۶. بێڮێڃېصدا بێڮاڬێ، رۈڮدۈمۇڅاڷ بێڷاڬێ. 567. БихьичIессда къо бихьани, къадги чирахъ бакулеб. ۵۶۷. بێڮێڃېصدا قۈ بێڮاڬێ، قادڬێ چێراڅ باكۇلېب. 568. БихьичIого лъаларебила. ۵۶۸. بێڮێڃۈڬۈ ڸالارېبێلا. 569. БихьичIого чIамуге, чIамичIого къулчIуге. ۵۶۹. بێڮێڃۈڬۈ ڃامۇڬې، ڃامێڃۈڬۈ قۇلڃۇڬې. 570. Бихьугегиян ккараб бихьугеги, бачIунгегиян ккараб бачIунгеги. ۵۷۰. بێڮۇڬېڬێيان ڭاراب بێڮۇڬېڬێ، باڃۇنڬېڬێيان ڭاراب باڃۇنڬېڬێ. 571. Бихьулареб шайтIаналдасса хIинкъуге, бихьулеб шайтIаналдасса хIинкъа. ۵۷۱. بێڮۇلارېب شايطانالداصا حێنقۇڬې، بێڮۇلېب شايطانالداصا حێنقا. 572. Бихьулеб гьечIони борххалъуде ваха, бичIчIулеб гьечIони лъалессда гьикъе. ۵۷۲. بێڮۇلېب هېڃۈنێ بۈرخاڸۇدې واځا، بێڄۇلېب هېڃۈنێ ڸالېصدا هێقې. 573. Бихьун-бихьун гурищила жо лъалебан абулебила цараццаги. ۵۷۳. بێڮۇن - بێڮۇن ڬۇرێۺێلا جۈ ڸالېبان ابۇلېبێلا ښاراڛاڬێ. 574. Бихьун-бихьунин жо лъалеб, хIалтIуда тIадин гьунар бижулеб. ۵۷۴. بێڮۇن - بێڮۇنێن جۈ ڸالېب، حالطۇدا طادێن هۇنار بێجۇلېب. 575. Бихьун дуниял лъала, цIцIалун гIелму лъала. ۵۷۵. بێڮۇن دۇنێيال ڸالا، ڞالۇن عېلمۇ ڸالا. 576. Бихьун лъаралда жо релълъунаро. ۵۷۶. بێڮۇن ڸارالدا جۈ رېڷۇنارۈ. 577. Бихьун цIцIодорлъулел, батун бечелъулел. بێڮۇن ڞۈدۈرڸۇلېل، باتۇن بېچېڸۇلېل. 578. БихьунгутIи гурони, хIехьонгутIи гьечIебила. ۵۷۸. بێڮۇنڬۇطێ ڬۇرۈنێ، حېڮۈنڬۇطێ هېڃېبێلا. 579. Бица-бицаралда божулев чи – гьорол къоялълъ хIелкил рачIчI гIадав чи. ۵۷۹. بێښا - بێښارالدا بۈجۇلېو چێ - هۈرۈل قۈياڷ حېلكێل راڄ عاداو چێ. 580. БицанагIан рагIи, бухъанагIан ракь. ۵۸۰. بێښاناعان راعێ، بۇڅاناعان راڨ. 581. Бицараб унтуларев, абураб бичIчIуларев. ۵۸۱. بێښاراب ئۇنتۇلارېو، ابۇراب بێڄۇلارېو. 582. Бицарассе – цо баркала, вуцIцIун чIчIарассе – кIиго баркала. ۵۸۲. بێښاراصې - ښۈ باركالا، وۇڞۇن ڄاراصې - گێڬۈ باركالا. 583. Бицен кьарияб, кьей хIалакъаб. ۵۸۳. بێښېن ڨارێياب، ڨېي حالاقاب. 584. Бицен нилъее бугила, бижи азие бугила. ۵۸۴. بێښېن نێڶېيې بۇڬێلا، بێجێ ازێيې بۇڬێلا. 585. Бициндал тIекъав лъала, вилълъиндал рекъав лъала. ۵۸۵. بێښێندال طېقاو ڸالا، وێڷێندال رېقاو ڸالا. 586. Бицине гIедегIуге, гIенеккизе ругьунлъе. ۵۸۶. بێښێنې عېدېعۇڬې، عېنېڭێزې رۇهۇنڸې. 587. Бицине лъаларев мун гуро, мун лъаларев дун гуро. ۵۸۷. بێښێنې ڸالارېو مۇن ڬۇرۈ، مۇن ڸالارېو دۇن ڬۇرۈ. 588. Бицине лъачIони къадиги хваги, къотIизе лъачIони дибирги хваги. ۵۸۸. بێښێنې ڸاڃۈنێ قادێڬێ ځواڬێ، قۈطێزې ڸاڃۈنێ دێبێرڬێ ځواڬێ. 589. БицинегIан рагIи – дур кверщаликь, бицун ххадуб – мун рагIул кверщаликь. ۵۸۹. بێښێنېعان راعێ - دۇر كوېرۺالێڨ، بێښۇن خادۇب - مۇن راعۇل كوېلۺالێڨ. 590. Бицун рагIи хварав гьудулассдасса гьардезе вачIарав гьардохъанго лълъикI. ۵۹۰. بێښێن راعێ ځواراو هۇدۇلاصداصا هاردېزې واڃاراو هاردۈڅانڬۈ ڷێگ. 591. Бицунареб гьикъуге, гьикъулареб бицунге. ۵۹۱. بێښۇنارېب هێقۇڬې، هێقۇلارېب بێښۇنڬې. 592. Бицунеб мацIцI бихьун гуревила чи вокьизе кколев, гIамал-ххассият бихьунила. ۵۹۲. بێښۇنېب ماڞ بێڮۇن ڬۇرېوێلا چێ وۈڨێزې ڭۈلېو، عامال - خاصێيات بێڮۇنێلا. 593. Бицунеб рагIудассан гуревила чи лъалев, гьабулеб хIалтIудассанила. ۵۹۳. بێښۇنېب راعۇداصان ڬۇرېوێلا چێ ڸالېو، هابۇلېب حالطۇداصانێلا. 594. Бицунеб рагIудасса гIакълу ццебе ккезабе (гIакълу - ццебе, ццин - нахъе). ۵۹۴. بێښۇنېب راعۇداصا عاقلۇ ڛېبې ڭېزابې (عاقلۇ - ڛېبې، ڛێن - ناڅې). 595. Бицунелълъухъ гурелила, гьабулелълъухъила ралагьизе кколел. ۵۹۵. بێښۇنېڷۇڅ ڬۇرېلێلا، هابۇلېڷۇڅێلا رالاهێزې ڭۈلېل. 596. Бичана – гьоркьоб ана, нахъе лъуна – батана. ۵۹۶. بێچانا - هۈرڨۈب انا، ناڅې ڸۇنا - باتانا. 597. Бичараб чиярлъула. ۵۹۷. بێچاراب چێيارڸۇلا. 598. Бичараб жо – бортараб жо, босараб жо – батараб жо. ۵۹۸. بێچاراب جۈ - بۈرتاراب جۈ، بۈساراب جۈ - باتاراب جۈ. 599. Бичасс биччан батани. ۵۹۹. بێچاص بێڿان باتانێ. Щибниги гьабилалде, гьабулеб данде билълъине хьулалда, магIарулаз абула гьал рагIаби. Хасел чIчIун сордоялълъ, цIеда хьагги лъун, бакьги тIамун, ххинкIал гьарулей йикIун йиго лълъади. Вакъун рокъове щварав, цIураб гьанал берцинаб махIалълъ хьуликъвачIа балъаргъарав россасс хьагинисса ххинкIал рахъулей чIчIужуялда абун буго: «Огь, баркаман, цIураб гьанал махI! Кваналахха къасси чехь бихъизегIан!» Лълъадуцца абун буго: «Бичасс биччан батаниянгIаги абехха, бетIерчIахъад!» Россасс жаваб кьун буго: «Валлагь, бичасс биччаниги кваналахха дицца дирго гъассда гьанги ххинкIалги, биччачIониги кванала!» Лълъадуцца квен ццебе лъолаго, кIутIун буго нуцIцIида. Жанире лIугьун рачIун руго милициялълъул хIалтIухъаби. Лъазабун буго лъалхъичIого жидеда цадахъ вилълъине хIадурлъи гьабеян. Рукъалълъул бетIергьанассе гьарун буго: нужги гIодор чIчIайила, дагьабниги жо кIалдиб лъезе жиндиеги рес кьейилан. Милицабаз, рекIеда ватизе течIого, кверазда маххалги ран, гьев ццеве къотIун вуго… Анкьго сонги туснахъалда бан, рокъове тIад вуссарав гьесс радакь нуцIцIида кIутIун буго: - Мун щив? – ан гьикъун буго хIинкъун тIаде яхъарай лълъадуцца. - Бичасс биччани, дун МухIамад вуго, бичасс биччани, анкьабго сонги туснахъалда бан, рокъове вачIунев вуго, - ян жаваб кьун буго россасс. ۺێبنێڬێ هابێلالدې، هابۇلېب داندې بێڷێنې ڮۇلالدا، ماعارۇلاز ابۇلا هال راعابێ. خاسېل ڄۇن سۈردۈياڷ، ڝېدا ڮاڬڬێ ڸۇن، باڨڬێ طامۇن، خێنگال هارۇلېي يێگۇن يێڬۈ ڷادێ. واقۇن رۈقۈوې ۺواراو، ڝۇراب هانال بېرښێناب ماحاڷ ڮۇلێقواڃا باڸارغاراو رۈصاص ڮاڬێنێصا خێنگال راڅۇلېي ڄۇجۇيالدا ابۇن بۇڬۈ: "ئۈه باركامان، ڝۇراب هانال ماح. كوانالاخا قاصێ چېڮ بێڅێزېعان." ڷادۇڛا ابۇن بۇڬۈ: "والاه، بێچاص باتانێيانعاڬێ ابېخا، بېطېرڃاڅاد." رۈصاص جاواب ڨۇن بۇڬۈ: "والاه، بێچاص بێڿانێڬێ كوانالاخا دێڛا دێرڬۈ غاصدا هانڬێ خێنگالڬێ، بێڿاڃۈنێڬێ كوانالا." ڷادۇڛا كوېن ڛېبې ڸۈلاڬۈ، گۇطۇن بۇڬۈ نۇڞێدا. جانێرې ڶۇهۇن راڃۇن رۇڬۈ مێلێښاياڷۇل حالطۇڅابێ. ڸازابۇن بۇڬۈ ڸالڅێڃۈڬۈ جێدېدا ښاداڅ وێڷێنې حادۇرڸێ هابېيان. رۇقاڷۇل بېطېرهاناص هارۇن بۇڬۈ، نۇجڬێ عۈدۈر ڄايێلا، داهابنێڬێ جۈ گالدێب ڸېزې جێندێيېڬێ رېس ڨېيێلان. مێلێښاباز رېگېدا واتێزې تېڃۈڬۈ، كوېرازدا ماخالڬێ ران، هېو ڛېوې قۈطۇن وۇڬۈ. انڨڬۈ سۈنڬێ تۇسناڅالدا بان رۈقۈوې طاد وۇصاراو هېص راداڨ نۇڞێدا گۇطۇن بۇڬۈ: - مۇن ۺێو؟ - ان هێقۇن بۇڬۈ حێنقۇن طادې ياڅاراي ڷادۇڛا. - بێچاص بێڿانێ، دۇن مۇحاماد وۇڬۈ، بێچاص بێڿانێ، انڨابڬۈ سۈنڬێ تۇسناڅالدا بان، رۈقۈوې واڃۇنېو وۇڬۈ، - يان جاواب ڨۇن بۇڬۈ رۈصاص. 600. Бичасс кьурассул кьер батIияб букIунеб. ۶۰۰. بێچاص ڨۇراصۇل ڨېر باطێياب بۇگۇنېب. 601. Бичейилан абураб бичун лълъикIаб, босейилан абураб босун лълъикIаб. ۶۰۱. بێچېيێلان ابۇراب بێچۇن ڷێگاب، بۈسېيێلان ابۇراب بۈسۇن ڷێگاب. 602. Бичизе ккедал хур квешаб, йиччазе къваригIараб меххалълъ чIчIужу квешай. ۶۰۲. بێچێزې ڭېدال ځۇر كوېشاب، يێڿازې قوارێعاراب مېخاڷ ڄۇجۇ كوېشاي. 603. Бичулеб жоялда тIад ратIал гьанал чIвани, томен тIокIаб щолеб. ۶۰۳. بێچۇلېب جۈيالدا طاد راطال هانال ڃوانێ، تۈمېن طۈگاب ۺۈلېب. 604. Бичулеб жоялълъе босулев чи камуларев. ۶۰۴. بێچۇلېب جۈياڷې بۈسۇلېو چێ كامۇلارېو. 605. Бичун гIагарлъи чияцца босулареб. ۶۰۵. بێچۇن عاڬارڸێ چێياڛا بۈسۇلارېب. 606. Бичун нух босуге, боцIцIи кьун кьал босуге. ۶۰۶. بێچۇن نۇځ بۈسۇڬې، بۈڞێ ڨۇن ڨال بۈسۇڬې. 607. Биччани, къандалъойила гIадамассул чехь, къани, бадакойила. ۶۰۷. بێڿانێ، قانداڸۈيێلا عاداماصۇل چېڮ، قانێ، باداكۈيێلا. 608. Биччаралълъе бакъ камулареб, бакъваралълъе цIцIад камулареб. ۶۰۸. بێڿاراڷې باق كامۇلارېب، باقواراڷې ڞاد كامۇلارېب. 609. БичIчIи – гIовуд, гIакълу – санад. ۶۰۹. بێڄێ - عۈوۇد، عاقلۇ - ساناد. 610. БичIчIукъав чияссда жо бичIчIизабизегIан, ГIакаро мегIер борлIизе бигьаяб. ۶۱۰. بێڄۇقاو چێياصدا جۈ بێڄێزابێزېعان، عاكارۈ مېعېر بۈرڶێزې بێهاياب. 611. БичIчIуларессе лълъикIлъи гьабуларебила. ۶۱۱. بێڄۇلارېصې ڷێگڸێ هابۇلارېبێلا. 612. БичIчIулев чияссда цоцIцIул абуниги бичIчIулеб, цоцIцIул абун бичIчIуларессда нусцIцIул абуниги бичIчIулареб. ۶۱۲. بێڄۇلېو چێياصدا ښۈڞۇل ابۇنێڬێ بێڄۇلېب، ښۈڞۇل ابۇن بێڄۇلارېصدا نۇسڞۇل ابۇنێڬێ بێڄۇلارېب. 613. Бица-бицаралда ххадув вилълъунге, цIцIара-цIцIаралълъуве унге. ۶۱۳. بێښا- بێښارالدا خادۇو وێڷۇنڬې، ڞارا- ڞاراڷۇوې ئۇنڬې. 614. БицанагIан – рагIи, бухъанагIан – ракь (бицун рагIи лIугIулареб, бухъун ракь лIугIулареб). ۶۱۴. بێښاناعان - راعێ، بۇڅاناعان - راڨ (بێښۇن راعێ ڶۇعۇلارېب، بۇڅۇن راڨ ڶۇعۇلارېب). 615. Бицани бабалабги, бицани дадалабги. ۶۱۵. بێښانێ بابالابڬێ، بێښانێ دادالابڬێ. 616. Бицанщинаб рагIиги батулареб, хIамагIанаб бацIги букIунареб. ۶۱۶. بێښانۺێناب راعێڬێ باتۇلارېب، حاماعاناب باڝڬێ بۇگۇنارېب. 617. Бицараб ургьибе биччачIев, абуралде гIин тIамичIев. ۶۱۷. بێښاراب ئۇرهێبې بێڿاڃېو، ابۇرالدې عێن طامێڃېو. 618. Биццатаб рагъалдасса тIеренаб рекъел лълъикIаб. ۶۱۸. بێڛاتاب راغالداصا طېرېناب رېقېل ڷێگاب. 619. Бицен гIемералдасса гIемер жо лъай лълъикI. ۶۱۹. بێښېن عېمېرالداصا عېمېر جۈ ڸاي ڷێگ. 620. Бициндал тIекъав лъала, вилълъиндал рекъав лъала. ۶۲۰. بێښێندال طېقاو ڸالا، وێڷێندال رېقاو ڸالا. 621. Бицине бегьулареб жо гьабичIого те. ۶۲۱. بێښێنې بېهۇلارېب جۈ هابێڃۈڬۈ تې. 622. Бицине бигьа буго – Ибрагьимие захIмат буго. ۶۲۲. بێښێنې بێها بۇڬۈ - ئێبراهێمێيې زاحمات بۇڬۈ. 623. Бицине бигьаяб, гьабизе захIматаб. ۶۲۳. بێښێنې بێهاياب، هابێزې زاحماتاب. 624. Бицине вортуге, гьабизе ворта. ۶۲۴. بێښێنې وۈرتۇڬې، هابێزې وۈرتا. 625. Бицине гьунар гурев, гьабизе махщел гурев. ۶۲۵. بێښێنې هۇنار ڬۇرېو، هابێزې ماخۺېل ڬۇرېو. 626. Бицине нечараб гьабуге, гьикъизе намусаб ургъуге. ۶۲۶. بێښێنې نېچاراب هابۇڬې، هێقێزې نامۇساب ئۇرغۇڬې. 627. Бицине нечоларев, гьабизеги нечоларев. ۶۲۷. بێښێنې نېچۈلارېو، هابێزېڬێ نېچۈلارېو. 628. Бицинеги лъазе ккола. ۶۲۸. بێښێنېڬێ ڸازې ڭۈلا. 629. Бицинеги лъай, чIчIезеги лъай. ۶۲۹. بێښێنېڬێ ڸاي، ڄېزېڬێ ڸاي. 630. БицинегIан рагIи – дур кверщаликь, бицун ххадуб – мун рагIул кверщаликь. ۶۳۰. بێښێنېعان راعێ - دۇر كوېرۺالێڨ، بێښۇن خادۇب - مۇن راعۇل كوېرۺالێڨ. 631. Бицинессеб тарав, тезессеб бицарав. ۶۳۱. بێښێنېصېب تاراو، تېزېصېب بێښاراو. 632. БицинчIого гIолареб гьерессиги букIунеб, гьабичIого гIолареб хIилаги букIунеб (Оцол багьаябги гьересси букIунеб). ۶۳۲. بێښێنڃۈڬۈ عۈلارېب هېرېصێڬێ بۇگۇنېب، هابێڃۈڬۈ عۈلارېب حێلاڬێ بۇگۇنېب (ئۈښۈل باهايابڬێ هېرېصێ بۇگۇنېب). 633. Бицун араб рагIи – реххун араб чIор. ۶۳۳. بێښۇن اراب راعێ - رېخۇن اراب ڃۈر. 634. Бицун бахъунареб чIамучIаб ххабар – чIаран бахъунареб рачIчI ххалатаб хур. ۶۳۴. بێښۇن باڅۇنارېب ڃامۇڃاب خابار - ڃاران باڅۇنارېب راڄ خالاتاب ځۇر. 635. Бицун божичIев, бихьун божаги. ۶۳۵. بێښۇن بۈجێڃېو، بێڮۇن بۈجاڬێ. 636. Бицун кантIуларев, бихьун кантIулев. ۶۳۶. بێښۇن كانطۇلارېو، بێڮۇن كانطۇلېو. 637. Бицун рагIи хварав гьудулассдасса гьардезе хьвадулев хьиндалавго лълъикI. ۶۳۷. بێښۇن راعێ ځواراو هۇدۇلاصداصا هاردېزې ڮوادۇلېو ڮێندالاوڬۈ ڷێگ. 638. Бицун тараб жо гьороцца унеб, хъван тараб жо нахъе ххутIулеб. ۶۳۸. بێښۇن تاراب جۈ هۈرۈڛا ئۇنېب، څوان تاراب جۈ ناڅې خۇطۇلېب. 639. Бицунареб гьикъуге, гьикъулареб бицунге. ۶۳۹. بێښۇنارېب هێقۇڬې، هێقۇلارېب بێښۇنڬې. 640. Бицунге ххабар, тIаде чи вачIингун къотIизе толеб. ۶۴۰. بێښۇنڬې خابار، طادې چێ واڃێنڬۇن قۈطێزې تۈلېب. 641. Бицунеб меххалълъ – гьоцIцIо, гьекъолеб меххалълъ – загьру. ۶۴۱. بێښۇنېب مېخاڷ - هۈڞۈ، هېقۈلېب مېخاڷ - زاهرۇ. 642. Бицунев – гIабдал, гIин тIамулев – цIцIодор. ۶۴۲. بێښۇنېو - عابدال، عێن طامۇلېو - ڞۈهۈر. 643. Бицунев гIадалав вугониги, гIин тIамулев цIцIодорав вукIине ккола. ۶۴۳. بێښۇنېو عادالاو وۇڬۈنێڬێ، عێن طامۇلېو ڞۈدۈراو وۇگێنې ڭۈلا. 644. Бицунел гIемерлъун, гIамал гьабулел дагьлъугеги. ۶۴۴. بێښۇن ېل عېمېرڸۇن، عامال هابۇلېل داهڸۇڬېڬێ. 645. Бицухъе букIунеб гъаримаб рагIи – гъуралълъуб букIунеб бахьинаб кьегIер. ۶۴۵. بێښۇڅې بۇگۇنېب غارێماب راعێ - غۇراڷۇب بۇگۇنېب باڮێناب ڨېعېر. 646. Бищалълъ рекъечIого, хъирщалълъе ккана. ۶۴۶. بێۺاڷ رېقېڃۈڬۈ، څێرۺاڷې ڭانا. 647. Бищун берцинаб жоялда байилан кьураб цIцIумур хIамицца жиндирго кIартида барабила. ۶۴۷. بێۺۇن بېرښێناب جۈيالدا بايێلان ڨۇراب ڞۇمۇر حامێڛا جێندێرڬۈ گارتێدا بارابێلا. 648. Бищун вокьуларессда ракьандасса гIус бихьейила. ۶۴۸. بێۺۇن وۈڨۇلارېصدا راڨانداصا عۇس بێڮېيێلا. 649. Бищун гьуинабги – мацIцI, бищун кьогIабги – мацIцI. ۶۴۹. بێۺۇن هۇئێنابڬێ - ماڞ، بێۺۇن ڨۈعابڬێ - ماڞ. Цогидал ххалкъаздаго гIадин, гьаб бицен аваразда гьоркьобги тIибитIараб буго. “ГьоцIцIо бессулебги – кIал, берссен лагIулебги – кIал” гIадал абулел куцалги руго. Ханасс вазирассда тIад къарабила жиндие бищунго гьуинабги бищунго кьогIабги квен босун вачIаян. КIиябго нухалда вазирасс босун бачIарабила цого бежараб мацIцI. - Гьабго щиб, гьуинабги цого жо, кьогIабги цого жо? – ян ханасс гьикъараб меххалълъ, гIакъилав вазирасс гьадаб жаваб кьурабила. ښۈڬێدال خالقازداڬۈ عادێن، هاب بێښېن اوارازدا هۈرڨۈبڬێ طێبێطاراب بۇڬۈ. "هۈڞۈ بېصۇلېبڬێ - گال، بېرصېن لاعۇلېبڬێ - گال" عادال ابۇلېل كۇښالڬێ رۇڬۈ. ځاناص وازێراصدا طاد قارابێلا جێندێيې بێۺۇنڬۈ هۇئێنابڬێ، بێۺۇن ڨۈعابڬێ كوېن بۈسۇن واڃايان. گێيابڬۈ نۇځالدا وازێراص بۈسۇن باڃارابێلا سۈڬۈ بېجاراب ماڞ. - هاب ۺێب، هۇئێنابڬێ ښۈڬۈ جۈ، ڨۈعابڬێ ښۈڬۈ جۈ؟ - يان ځاناص هێقاراب مېخاڷ، عاقێلاو وازێراص هاداب جاواب ڨۇرابێلا. 650. Бищун гIадамазе гIодовегIанав чи – гIагараб ххалкъалълъе ххилиплъарав чи. ۶۵۰. بێۺۇن عادامازې عۈدۈوېعاناو چێ - عاڬاراب خالقاڷې خێلێفڸاراو چێ. 651. – Бищун дуда риххараб жо щиб? – ШайтIан. – Ххадуб дуда риххараб жо щиб? – Россасс малълъараб гьабуларей чIчIужу. ۶۵۱. - بێۺۇن دۇدا رێخاراب جۈ ۺێب؟ - شايطان. - خادۇب دۇدا رێخاراب جۈ ۺێب؟ - رۈصاص ماڷاراب هابۇلارېي ڄۇجۇ. 652. Бищун квачараб къоялълъила хIама къинлъулеб. ۶۵۲. بێۺۇن كواچاراب قۈياڷێلا حاما قێنڸۇلېب. 653. Бищун квешаб мехх – росслъи чIчIужуялълъ гьабизе лIугьараб мехх. ۶۵۳. بێۺۇن كوېشاب مېخ - رۈصڸێ ڄۇجۇياڷ هابێزې ڶۇهاراب مېخ. 654. Бищун квешав тушман – ццеве вукIарав гьудул. ۶۵۴. بێۺۇن كوېشاو تۇشمان - ڛېوې وۇگاراو هۇدۇل. 655. Бищун къваригIунеб жо ками ккараб меххалълъила лъалеб (къваригIараб меххалълъ хIажатаб батуларебила). ۶۵۵. بێۺۇن قوارێعۇنېب جۈ كامێ ڭاراب مېخاڷێلا ڸالېب (فوارێعاراب مېخاڷ حاجاتاب باتۇلارېبێلا). 656. Бищун кIудияб бергьенлъи – жиндаго тIад босараб бергьенлъийила. ۶۵۶. بێۺۇن گۇدێياب بېرهېنڸێ - جێنداڬۈ طاد بۈساراب بېرهېنڸێيێلا. 657. Бищун кIудияб бечелъи – сахлъийила, бищун кIудияб роххел – рокьийила, бищун кIудияб тIалихI – лъималаздасса роххун ххутIийила. ۶۵۷. بێۺۇن گۇدێياب بېچېڸێ - ساځڸێيێلا، بێۺۇن گۇدێياب رۈخېل - رۈڨێيێلا، بێۺۇن گۇدێياب تالێح - ڸێمالازداصا رۈخۇن خۇطێيێلا. 658. Бищун кIудияб гъалатI – хьулкъотIийила. ۶۵۸. بێۺۇن گۇدێياب غالاط - ڮۇلقۈطێيێلا. 659. Бищун кIудияб гIакъиллъи гIадатлъиялълъул тIиндайила букIунеб. ۶۵۹. بێۺۇن گۇدێياب عاقێلڸێ عاداتڸێياڷۇل طێندايێلا بۇگۇنېب. 660. Бищун кIудияб мунагь – эбел-инссул адаб гьабунгутIи. ۶۶۰. بێۺۇن گۇدێياب مۇناه - ئېبېل- ئێنصۇل اداب هابۇنڬۇطێ. 661. Бищун кIудияб талихI гьечIолъи – духъ гIенеккуларел лъимал лIугьин. ۶۶۱. بێۺۇن گۇدێياب تالێح هېڃۈڸێ - دۇڅ عېنېڭۇلارېل ڸێمال ڶۇهێن. 662. Бищун лебалаб ярагъ – къо ккедал кодоб бугеб ярагъ. ۶۶۲. بێۺۇن لېبالاب ياراغ - قۈ ڭېدال كۈدۈب بۇڬېب ياراغ. 663. Бищун лълъикIаб калам – кваназе рачIаян аби. ۶۶۳. بێۺۇن ڷێگاب كالام - كوانازې راڃايان ابێ. 664. «Бищун лълъикIав багьадур» – кьалде ккечIев Майиндур. ۶۶۴. "بێۺۇن ڷێگاو باهادۇر" - ڨالدې ڭېڃېو مايێندۇر. 665. – Бищун лълъикIав щивила? – Дие лълъикIлъи гьабурав. ۶۶۵. - بێۺۇن ڷێگاو ۺێوێلا؟ - دێيې ڷێگڸێ هابۇراو. 666. Бищун лълъикIалълъа хъирщарай, хъахIазулIа йищарай – бищун квешай ятарай. ۶۶۶. بێۺۇن ڷێگاڷا څێرۺاراي، څاحازۇڶا يێۺاراي - بێۺۇن كوېشاي ياتاراي. 667. Бищун ххадув ккарассе – хераб гIакдал тIеренчехь. ۶۶۷. بێۺۇن خادۇو ڭاراصې - ځېراب عاكدال طېرېنچېڮ. 668. Бищун ххалатаб жо – мацIцI, бищун чIухIараб жо – хIелеко. ۶۶۸. بێۺۇن خالاتاب جۈ - ماڞ، بێۺۇن ڃۇحاراب جۈ - حېلېكۈ. 669. Бищун ххатIа гIемерав чи – бищун калам гIемерав чи. ۶۶۹. بێۺۇن خاطا عېمېراو چێ - بێۺۇن كالام عېمېراو چێ. 670. Бищун ххирияб ххазина – яхI-намусила. ۶۷۰. بێۺۇن خێرێياب خازێنا - ياح - نامۇسێلا. 671. Бищун хIикматал хIаял гIумруялълъулги къисматалълъулгийила рукIунел. ۶۷۱. بێۺۇن حێكماتال حايال عۇمرۇياڷۇلڬێ قێسماتاڷۇلڬێيێلا. 672. Бищунго баркала гьечIеб хIалтIи – гьоркьохъанлъийила. ۶۷۲. بێۺۇنڬۈ باركالا هېڃېب حالطێ - هۈرڨۈڅانڸێيێلا. 673. Бищунго бахIарчияв чи – ханассда ццевеги битIараб бицун кIалъазе кIварав чи. ۶۷۳. بێۺۇنڬۈ باحارچێياو چێ - خاناصدا ڛېوېڬێ بێطاراب بێښۇن گاڸازې گواراو چێ. 674. – Бищунго бечедав чи щив кколев? – Сахлъи бугев чи. – Гьессдассаги бечедав чи щив кколев? – Кверда махшел бугев чи. ۶۷۴. - بێۺۇنڬۈ بېچېداو چێ ۺێو ڭۈلېو؟ - ساځڸێ بۇڬېو چێ. - هېصداصاڬێ بېچېداو چێ ۺێو ڭۈلېو؟ - كوېردا ماخۺېل بۇڬېو. 675. Бищунго бигьаяб хIалтIийила хIама квегъиги кIвекьмахх чарххида кквейги. ۶۷۵. بێۺۇنڬۈ بێهاياب حالطێيێلا حاما كوېغێڬێ، گوېڨماخ چارخێدا ڭوېيڬێ 676. Бищунго бухIизабулеб цIцIал жамагIаталълъулила. ۶۷۶. بێۺۇنڬۈ بۇحێزابۇلېب ڞال جاماعاتاڷۇلێلا. 677. Бищунго гьуинаб жо – макьу, бищунго кьогIаб жо – бокьулареб жо. ۶۷۷. بێۺۇنڬۈ هۇئێناب جۈ - ماڨۇ، بێۺۇنڬۈ ڨۈعاب جۈ - بۈڨۇلارېب جۈ. 678. Бищунго гьуинаб хIухьел – лъимадул хIухьел, бищунго берцинаб калам – лъимадул калам. ۶۷۸. بێۺۇنڬۈ هۇئێناب حۇڮېل - ڸێمادۇل حێڮېل، بێۺۇنڬۈ بېرښێناب كالام - ڸێمادۇل كالام. 679. Бищунго гIакъилав чи – бищунго гIадатав чи. ۶۷۹. بێۺۇنڬۈ عاقێلاو چێ - بێۺۇنڬۈ عاداتاو چێ. 680. Бищунго гIакъилавги – гIадан, бищунго гIадалавги – гIадан. ۶۸۰. بێۺۇنڬۈ عاقێلاوڬێ - عادان، بێۺۇنڬۈ عادالاوڬێ - عادان. 681. Бищунго гIемер хIетIе тункулеб гамачI – жагьиллъийила. ۶۸۱. بێۺۇنڬۈ عېمېر حېطې تۇنكۇلېب ڬاماڃ - جاهێلڸێيێلا. 682. Бищунго квешав гьудул – бечелъидал мун цIунулев, мискинлъидал мун реххун толев чи. ۶۸۲. بێۺۇنڬۈ كوېشاو هۇدۇل - بېچېڸێدال مۇن ڝۇنۇلېو، مێسكێنڸێدال مۇن رېخۇن تۈلېو چێ. 683. Бищунго квешав чи – хварав чи какулев чи. ۶۸۳. بێۺۇنڬۈ كوېشاو چێ - ځواراو چێ كاكۇلېو چێ. 684. Бищунго кутакав чи – жиндирго ццин къвинабизе кIолев чи. ۶۸۴. بێۺۇنڬۈ كۇتاكاو چێ - جێندێرڬۈ ڛێن قوێنابێزې گۈلېو چێ. 685. Бищунго къабихIаб жо – живго жинццаго вецци, бищунго къадараб жо – жиндиего бокьулареб жо чияе гьаби. ۶۸۵. بێۺۇنڬۈ قابێحاب جۈ - جێوڬۈ جێنڛاڬۈ وېڛێ، بێۺۇنڬۈ قاداراب جۈ - جێندێيېڬۈ بۈڨۇلارېب جۈ چێيايې هابێ. 686. Бищунго кьарияб жо – рии, бищунго бечедаб жо – хасалихълъи. ۶۸۶. بێۺۇنڬۈ ڨارێياب جۈ - رێئێ، بێۺۇنڬۈ بېچېداب جۈ - خاسالێڅڸێ 687. Бищунго лълъикIав чи – балъголъи цIунулев чи. ۶۸۷. بێۺۇنڬۈ ڷێگاو چێ - باڸڬۈڸێ ڝۇنۇلېو چێ. 688. Бищунго лълъикIав чи – битIаралда битIарабилан, тIекъалда тIекъабилан абизе кIолев чи. ۶۸۸. بێۺۇنڬۈ ڷێگاو چێ - بێطارالدا بێطارابێلان، طېقالدا طېقابێلان ابێزې گۈلېو چێ. 689. Бищунго лълъикIав чи – хъизан-рукъ разияв чи. ۶۸۹. بێۺۇنڬۈ ڷێگاو چێ - څێزان- رۇق رازێياو چێ. 690. Бищунго лълъикIал ахихъаби – ракги лълъимги. ۶۹۰. بێۺۇنڬۈ ڷێگال اځێڅابێ - راكڬێ ڷێمڬێ. 691. Бищунго рахIатаб мехх бугилан абурабила царацца, дида бахIриги бихьулареб, бахIриялда дунги бихьулареб мехх. ۶۹۱. بێۺۇنڬۈ راحاتاب مېخ بۇڬێلان ابۇرابێلا ښاراڛا، دێدا باحرێڬێ بێڮۇلارېب، باحرێيالدا دۇنڬێ بێڮۇلارېب مېخ. 692. Бищунго рахIатаб мехх – гIадамазулI лълъикI вугеб мехх. ۵۹۲. بێۺۇنڬۈ راحاتاب مېخ - عادامازۇڶ ڷێگ وۇڬېب مېخ. 693. Бищунго рикIкIадаб сапаралълъ унев чи – ункъабго бокIон битIарав гьудул валагьизе унев чи. ۶۹۳. بێۺۇنڬۈ رێڴاداب سافاراڷ ئۇنېو چێ - ئۇنقابڬۈ بۈگۈن بێطاراو هۇدۇل والاهێزې ئۇنېو چێ. 694. Бищунго рукъалълъул хIал чIчIужуялда лъала, бищунго чIчIужуялълъул хIал россассда лъала. ۶۹۴. بێۺۇنڬۈ رۇقاڷۇل حال ڄۇجۇيالدا ڸالا، بێۺۇنڬۈ ڄۇجۇياڷۇل حال رۈصاصدا ڸالا. 695. Бищунго талихI бугев чи – гIакълу бугев чи, бищунго талихI къарав чи – ахIмакъав чи. ۶۹۵. بێۺۇنڬۈ تالێح بۇڬېو چێ - عاقلۇ بۇڬېو چێ، بێۺۇنڬۈ تالێح قاراو چێ - احماقاو چێ. 696. Бищунго тIагIамаб квен – цадахъ квараб квен. ۶۹۶. بێۺۇنڬۈ طاعاماب كوېن - ښاداڅ كواراب كوېن. 697. Бищунго ххалатаб жо мацIцIила, бищунго ххеххаб жо ракIила. ۶۹۷. بێۺۇنڬۈ خالاتاب جۈ ماڞێلا، بێۺۇنڬۈ خېخاب جۈ راگێلا. 698. Бищунго хIалалаб квен – гьоболгун цадахъ квараб квен, бищунго хIалалаб хIалтIи – хIила гьечIеб даран. ۶۹۸. بێۺۇنڬۈ حالالاب كوېن - هۈبۈلڬۇن ښاداڅ كواراب كوېن، بێۺۇنڬۈ حالالاب حالطێ - حێلا هېڃېب داران. 699. Бищун хIалихьатаб хIайван хIамайила, бищун къадараб пихъ куракила, бищун къадарав чи ваццассул йикIарай чIчIужу ячарав чийила. ۶۹۹. بێۺۇن حالێڮاتاب حايوان حامايێلا، بێۺۇن قاداراب فێڅ كۇراكێلا، بێۺۇن قاداراو چێ واڛاصۇل يێگاراي ڄۇجۇ ياچاراو چێيێلا. НекIо ханзабазул гIадат букIун буго щиб-щибниги рахъалълъ цоцазул хIалал рихьулеб. Цо нухалълъ ххунздерил ханасс хьиндалазул ханассде битIун буго гьадинаб ругьел: “Дуцца дие битIе дур вилаяталда бугеб бищун къадараб хIайваналдаги лъун, бищун къадарав чиги ххадув тIамун, бищун къадараб пихъ”. Хьиндалазул ханасс витIун вачIун вуго куракул чIагьалги хIамида лъун, хварав ваццассул йикIарай чIчIужу ячарав чи. نېگۈ خانزابازۇل عادات بۇگۇن بۇڬۈ ۺێب- ۺێبنێڬێ راڅاڷ ښۈښازۇل حالال رێڮۇلېب. ښۈ نۇځاڷ خۇنزدېرێل خاناص ڮێندالازۇل خاناصدې بێطۇن بۇڬۈ هادێناب رۇهېل: "دۇڛا دێيې بێطې دۇر وێلاياتالدا بۇڬېب بێۺۇن قاداراب حايوانالداڬێ ڸۇن، بێۺۇن قاداراو چێڬێ خادۇو طامۇن، بێۺۇن قاداراب فێڅ". ڮێندالازۇل خاناص وێطۇن واڃۇن وۇڬۈ كۇراكۇل ڃاهالڬێ حامێدا ڸۇن، ځواراو واڛاصۇل يێگاراي ڄۇجۇ ياچاراو چێ. 700. Бищунго цIакъавилан тарав вас къадарав лIугьаравила, къадаравилан тарав лълъикIав лIугьаравила. ۷۰۰. بێۺۇنڬ ۈ ڝاقاوێلان تاراو واس قاداراو ڶۇهاراوێلا، قاداراوێلان تاراو ڷێگاو ڶۇهاراوێلا. 701. Бищунго чияссе захIматаб жо – живго жиндаго вичIчIизеги жиндир балъголъи чиядасса бахчизеги. ۷۰۱. بێۺۇنڬۈ چێياصې زاحماتاب جۈ - جێوڬۈ جێنداڬۈ وێڄێزېڬێ جێندێر باڸڬۈڸێ چێياداصا باځچێزېڬێ. 702. Бищунго чIухIараб жоги – хIелеко, бищунго яхI бугеб жоги – хIелеко. ۷۰۲. بێۺۇنڬۈ ڃۇحاراب جۈڬێ - حېلېكۈ، بێۺۇنڬۈ ياح بۇڬېب جۈڬێ - حېلېكۈ. 703. Бо балагьун кванарав, бо балагьун вилълъулев. ۷۰۳. بۈ بالاهۇن كواناراو، بۈ بالاهۇن وێڷۇلېو. 704. Бобихх. ۷۰۴. بۈبێخ 705. Богол рагI – ризаб жо. ۷۰۵. بۈڬۈل راع - رێزاب جۈ. 706. Богун вагъарав ххеххго къола, гIемер вагъулев дагьавги ххеххго къола. ۷۰۶. بۈڬۇن واغاراو خېخڬۈ قۈلا، عېمېر واغۇلېو داهاوڬێ خېخڬۈ قۈلا. 707. БогIое вагьарав, гIатIае ворлIарав. ۷۰۷. بۈعۈيې واغاراو، عاطايې وۈرڶاراو. 708. БогIол агIа гьабурай, гIатIал мама гьабурай. ۷۰۸. بۈعۈل اعا هابۇراي، عاطال ماما هابۇراي. 709. БогIол мугьгIан цояссе вокьани, гьалил мугьгIан цогияссеги вокьулев. ۷۰۹. بۈعۈل مۇهعان ښۈياصې وۈڨانێ، هالێل مۇهعان ښۈڬێياصېڬێ وۈڨۇلېو. 710. БогIол цIураб царгъидеги багеги цIцIер. ۷۱۰. بۈعۈل ڝۇراب ښارغێدېڬێ باڬېڬێ ڞېر. 711. БогIол рокьи букIунеб, кьовул божи букIунеб. ۷۱۱. بۈعۈل رۈڨێ بۇگۇنېب، ڨۈوۇل بۈجێ بۇگۇنېب. 712. БогIоллъиялълъул парччахI – ролI, яваналълъул парччахI – рахь. ۷۱۲. بۈعۈلڸێياڷۇل فارڿاح - رۈڶ، ياواناڷۇل فارڿاح - راڮ. 713. БогIоцца меххтарав вигьунарев, чIагIдацца меххтарав вигьунев. ۷۱۳. بۈعۈڛا مېختاراو وێـهۇنارېو، ڃاعداڛا مېختاراو وێـهۇنېو. 714. Боде бачIинчIеб россдаде бачIунгеги, россдаде бачIинчIеб рукъалде бачIунгеги. ۷۱۴. بۈدې باڃێنڃېب رۈصدادې باڃۇنڬېڬێ، رۈصدادې باڃێنڃېب رۇقالدې باڃۇنڬېڬێ. 715. Бодул ургъел – Шамхалассе, дадил ургъел – гIоркь ккурассе. ۷۱۵. بۈدۇل ئۇرغېل - شامخالاصې، دادێل ئۇرغېل - عۈرڨ ڭۇراصې. 716. БодулI гIабдал камуларев. ۷۱۶. بۈدۇڶ عابدال كامۇلارېو. 717. – Божа, божа, къоролай, дурго къвачIаги ххинин. – Божиларо, гьабигьан, хIурул цIураб магжида. ۷۱۷. - بۈجا، بۈجا، قۈرۈلاي، دۇرڬۈ قواڃاڬێ خێنێن. - بۈجێلارۈ، هابێهان، حۇرۇل ڝۇراب ماڬجێدا. 718. Божаравги хваги, щакдараравги хваги. ۷۱۸. بۈجاراوڬێ ځواڬێ، ۺاكداراراوڬێ ځواڬێ. 719. Божи бугеб магIардайила хIамил гIундул ххутIарал. ۷۱۹. بۈجێ بۇڬېب ماعاردايێلا حامێل عۇندۇل خۇطارال. 720. Божи гьечIеб рекъелалдасса хьул къотIараб кьал лълъикIаб. ۷۲۰. بۈجێ هېڃېب رېقېلالداصا ڮۇل قۈطاراب ڨال ڷێگاب. 721. Божилъиги гьудуллъиги – къураб бергьинегIан букIунеб жо. ۷۲۱. بۈجێڸێڬێ هۇدۇلڸێڬێ - قۇراب بېرهێنېعان بۇگۇنېب جۈ. 722. Божуда рекIкI гьабуге, батулареб бицунге. ۷۲۲. بۈجۇدا رېڴ هابۇڬې، باتۇلارېب بێښۇنڬې. 723. Божуда рекIкI гьабуге, гьерссиде реччеб тIоге. ۷۲۳. بۈجۇدا رېڴ هابۇڬې، هېرصێدې رېڿېب طۈڬې. 724. Боз босизе рес гьечIеб меххалълъ дарай босизе лIугьунге. ۷۲۴. بۈز بۈسێزې رېس هېڃېب مېخاڷ داراي بۈسێزې ڶۇهۇنڬې. 725. Бозида дарайдул рукъиги баге, дараялда бозил рукъиги баге. ۷۲۵. بۈزێدا دارايدۇل رۇقێڬێ باڬې، دارايالدا بۈزێل رۇقێڬێ باڬې. 726. Бокьа-бокьараб гьабунила хIамил гIундул ххалалъарал. ۷۲۶. بۈڨا- بۈڨاراب هابۇنێلا حامێل عۇندۇل خالاڸارال. 727. Бокьа-бокьарассе бокьараб щваги, диего йокьарай диеги щваги! ۷۲۷. بۈڨا- بۈڨاراصې بۈڨاراب ۺواڬێ، دێيېڬۈ يۈڨاراي دێيېڬێ ۺواڬێ. 728. Бокьалълъул мокъида гIанкIу къвакъвадун, хIелкицца гIегIеди жибго теларо. ۷۲۸. بۈڨاڷۇل مۈقێدا عانگۇ قواقوادۇن، حېلكێڛا عېعېدێ جێبڬۈ تېلارۈ. 729. Бокьани – гIагарлъе, гIечIони – рикIкIалъе. ۷۲۹. بۈڨانێ - عاڬارڸې، عېڃۈنێ - رێڴاڸې. 730. Бокьани квенги тезе кIолеб, бокьанщинаб гьабулеб бугони, щибго тезе кIолареб. ۷۳۰. بۈڨانێ كوېنڬێ تېزې گۈلېب، بۈڨانۺێناب هابۇلېب بۇڬۈنێ، ۺێبڬۈ تېزې گۈلارېب. 731. Бокьани лъаларебги кIоларебги жо букIунареб. ۷۳۱. بۈڨانێ ڸالارېبڬێ گۈلارېبڬێ جۈ بۇگۇنارېب. 732. Бокьани ццебе къотIун билълъинабила дуниял, бокьани ххадуб цIцIан бачIинабила. ۷۳۲. بۈڨانێ ڛېبې قۈطۇن بێڷێنابێلا دۇنێيال، بۈڨانێ خادۇب ڞان باڃێنابێلا. 733. Бокьани цIиркъги вугила дун, бокьани гIанкIкIги вугила. ۷۳۳. بۈڨانێ ڝێرقڬێ وۇڬێلا دۇن، بۈڨانێ عانڴــڬێ وۇڬێلا. 734. Бокьанщинаб лълъиейила щвараб, мурадалде щун щивила хварав. ۷۳۴. بۈڨانۺێناب ڷێيېيێلا ۺواراب، مۇرادالدې ۺۇن ۺێوێلا ځواراو. 735. Бокьараб гурони рагIуларебила. ۷۳۵. بۈڨاراب ڬۇرۈنێ راعۇلارېبێلا. 736. Бокьараб кьуру биххизе кIолебила рагIуда. ۷۳۶. بۈڨاراب ڨۇرۇ بێخێزې گۈلېبێلا راعۇدا. 737. Бокьараб щвечIони, щваралда ракI рази гьабе. ۷۳۷. بۈڨاراب ۺوېڃۈنێ، ۺوارالدا راگ رازێ هابې. 738. Бокьараб щинаб гьабуни, бокьулареб щинаб тIаде бачIунеб. ۷۳۸. بۈڨاراب ۺێناب هابۇنێ، بۈڨۇلارېب ۺێناب طادې باڃۇنېب. 739. Бокьарасс гьетIун бице, бокьарасс битIун бице, амма битIараб бице. ۷۳۹. بۈڨاراص هېطۇن بێښې، بۈڨاراص بێطۇن بێښې، اما بێطاراب بێښې. 740. Бокьизеяли гIемер жо бокьила, амма гIорхъиги лъазе ккола. ۷۴۰. بۈڨێزېيالێ عېمېر جۈ بۈڨێلا، اما عۈرڅێڬێ ڸازې ڭۈلا. 741. Бокьоб гIачIар гIадинан гIергIедулев вукIунев, ГIиялълъ цIцIелжо кинигин ээдулев вукIунев. ۷۴۱. بۈڨۈب عاڃار عادێنان عېرعېدۇلېو وۇگۇنېو، عێياڷ ڞېلجۈ كێنێڬێن ئېئېدۇلېو وۇگۇنېو. 742. Бокьобе гъечIеб гIи къватIибе бачIунареб. ۷۴۲. بۈڨۈبې غېڃېب عێ قواطێبې باڃۇنارېب. 743. Бокьосса къватIиве вачIун къориниве лIугьунге. ۷۴۳. بۈڨۈصا قواطێبې واڃۇن قۈرێنێوې ڶۇهۇنڬې. 744. Бокьулареб жоялълъе инсан гIинкъавги вукIуневила, беццавги вукIуневила. ۷۴۴. بۈڨۇلارېب جۈياڷې ئێنسان عێنقاوڬێ وۇگۇنېوێلا، بېڛاوڬێ وۇگۇنېوێلا. 745. Бокьуларого гьабулеб хIалтIи гIазабила, бокьун гьабулеб хIалтIи роххелила. ۷۴۵. بۈڨۇلارۈڬۈ هابۇلېب حالطێ عازابێلا، بۈڨۇن هابۇلېب حالطێ رۈخېلێلا. Нухлулассда хIалтIулел гIадамал рихьанила. Гьез кверзул гьаказ гьецIцIо баччулеб бугоанила. Цоясс къулизеги къулун расги бокьуларого цIцIалеб букIанила гьоко. КIиабилессул куц букIанила борхьазул цIураб гьоко цIцIалев чияссул гIадин. Лъабабилев цIакъ гъираялда хIалтIулев вукIанила, гьесс кечIгицин ахIулеб букIанила. Нухлуласс гьезда гьикъанила: - Нужецца щиб гьабулеб бугеб? - Дуда бихьуларогойищ бугеб? Гьоко цIцIалеб буго! – ян абунила ццидаххунаго цоясс. - Чадие гIоло хIалтIулев вуго, – ян абунила кIиабилесс. - КIалгIа балев вуго! КIалгIа! – ян абунила разиго лъабабилесс. نۇځلۇلاصدا حالطۇلېل عادامال رێڮانێلا. هېز كوېرزۇل هاكاز هېڞۈ باڿۇلېب بۇڬۈئانێلا. ښۈياص قۇلێزېڬێ قۇلۇن راسڬێ بۈڨۇلارۈڬۈ ڞالېب بۇگانێلا هۈكۈ. گێئابێلېصۇل كۇښ بۇگانێلا بۈرڮازۇل ڝۇراب هۈكۈ ڞالېو چێياصۇل عادێن. ڸابئابێلېو ڝاق غێرايالدا حالطۇلېو وۇگانێلا، هېص كېڃڬێښێن احۇلېب بۇگانێلا. نۇځلۇلاص هېزدا هێقانێلا: - نۇجېڛا ۺێب هابۇلېب بۇڬېب؟ - دۇدا بێڮۇلارۈڬۈيێۺ بۇڬېب؟ هۈكۈ ڞالېب بۇڬۈ. - يان ابۇنێلا ڛێداخۇناڬۈ ښۈياص. - چادێيې عۈلۈ حالطۇلېو وۇڬۈ، - يان ابۇنێلا گێئابێلېص. - گالعا بالېو وۇڬۈ، - يان ابۇنێلا رازێڬۈ ڸابئابێلېص. 746. Бокьулеб бакIалде нух къокъаб. ۷۴۶. بۈڨۇلېب باگالدې نۇځ قۈقاب. 747. Бокьулеб жоялълъе чагъана бокьараб хъвала, бокьулареб жоялълъе багьана бокьараб батула. ۷۴۷. بۈڨۇلېب جۈياڷې چاغانا بۈڨاراب څوالا، بۈڨۇلارېب جۈياڷې باهانا بۈڨاراب باتۇلا. 748. Бокьулеб жоялълъул гIунгутIи тIокIлъилъун бихьулебила; бокьулареб жоялълъул тIокIлъи гIунгутIилъун бихьулебила. ۷۴۸. بۈڨۇلېب جۈياڷۇل عۇنڬۇطێ طۈگڸێڸۇن بێڮۇلېبێلا، بۈڨۇلارېب جۈياڷۇل طۈگڸێ عۇنڬۇطێڸۇن بێڮۇلېبێلا. 749. Бокьун босани бакIаб гьирги тIутIлъулеб, бокьун гьечIони тIутIабги бакIлъулеб. ۷۴۹. بۈڨۇن بۈسانێ باگاب هێرڬێ طۇطڸۇلېب، بۈڨۇن هېڃۈنێ طۇطابڬێ باگڸۇلېب. 750. Бокьун босараб кьал бугин, кьурун хIехье, тамахав. ۷۵۰. بۈڨۇن بۈساراب ڨال بۇڬێن، ڨۇرۇن حېڮې، تاماځاو. 751. Бокьун гурони кьезе ккогеги, кьураб гурони квине ккогеги. ۷۵۱. بۈڨۇن ڬۇرۈنێ ڨېزې ڭۈڬېڬێ، ڨۇراب ڬۇرۈنێ كوێنې ڭۈڬېڬێ. 752. Бокьун гьабуни гьабизе кIолареб жо букIунареб. ۷۵۲. بۈڨۇن هابۇنێ هابێزې گۈلارېب جۈ بۇگۇنارېب. 753. Бокьун кваналарессда кванаян хIалги гьабуге, бокьун хIалтIуларев хIалтIизеги вачунге. ۷۵۳. بۈڨۇن كوانالارېصدا كوانايان حالڬێ هابۇڬې، بۈڨۇن حالطۇلارېو حالطێزېڬێ واچۇنڬې. 754. Бокьун квараб кваницца зарал гьабулареб. ۷۵۴. بۈڨۇن كواراب كوانێڛا زارال هابۇلارېب. 755. Бокьун кодобе босараб ишалълъул устар вахъунев. ۷۵۵. بۈڨۇن كۈدۈبې بۈساراب ئێشاڷۇل ئۇستار واڅۇنېو. 756. Бокьунищила хIамида хIучч бахъулеб. ۷۵۶. بۈڨۇنێۺێلا حامێدا حۇڿ باڅۇلېب. 757. БокIнида лъурав вугониги росс вукIун лълъикI, бусада лъурай йигониги лълъади йикIун лълъикI. ۷۵۷. بۈگنێدا ڸۇراو وۇڬۈنێڬێ رۈص وۇگۇن ڷێگ، بۇسادا ڸۇراي يێڬۈنێڬێ ڷادێ يێگۇن ڷێگ. 758. Бол бетIерассе мутIигIлъичIони, бодуе талихI кьолареб. ۷۵۸. بۈل بېطېراصې مۇطێعڸێڃۈنێ، بۈدۇيې تالێح ڨۈلارېب. 759. Бол ххабар бицарав бод вухIаги. ۷۵۹. بۈل خابار بێښاراو بۈد وۇحاڬێ. 760. БолI гIабдал камуларев. ۷۶۰. بۈڶ عابدال كامۇلارېو. 761. БолI хвайила, болI вахъайила. ۷۶۱. بۈڶ ځوايێلا، بۈڶ واڅايێلا. 762. Болъонида божун бокь хIорго ххутIарабила. ۷۶۲. بۈڸۈنێدا بۈجۇن بۈڨ حۈرڬۈ خۇطارابێلا. 763. Болъонида релълъа абе, гьудул гьудул вуго; Камалил Баширидасса берцинав вукIагIаги, тушман тушман вуго. ۷۶۳. بۈڸۈنێدا رېڷا ابې، هۇدۇل هۇدۇل وۇڬۈ، كامالێل باشێرێداصا بېرښێناو وۇگاعاڬێ، تۇشمان تۇشمان وۇڬۈ. 764. Болъонидаги кIодоян абейила. ۷۶۴. بۈڸۈنێداڬێ گۈدۈيان ابېيێلا. 765. Болъоние хIарщ камулареб. ۷۶۵. بۈڸۈنێيې حارۺ كامۇلارېب. 766. Болъонилгун гьудуллъи ккурав гьебгун цадахъ хIарщулI гевегахъдизеги кколевила. ۷۶۶. بۈڸۈنێلڬۇن هۇدۇلڸێ ڭۇراو ښاداڅ حارۺۇڶ ڬېوېڬاڅدێزېڬێ ڭۈلېوێلا. 767. Болъоницца хур кванан, хIамил гIундул чухIун (Боцца квараб гьалихур диде бецIизе ккараб). ۷۶۷. بۈڸۈنێڛا ځۇر كوانان، حامێل عۇندۇل چۇحۇن (بۈڛا كواراب هالێځۇر دێدې بېڝێزې ڭاراب). 768. Боржине ккани – варани, хIалтIизе ккани – хIинчIчI. ۷۶۸. بۈرجێنې ڭانێ - وارانێ، حالطێزې ڭانێ - حێنڄ. ВаранихIинчIчIалда абурабила боржайилан. Гьеб чIчIарабила жиб варани бугилан. Гьедин батани, хIалтIеян абурабила гьелда. Гьанже жиб хIинчIчI бугилан чIчIарабила гьеб. Гьаб кици реххула, щиб багьана батунги, хIалтIичIого чIчIезе гIамал гьабулев чияссде. وارانێحێنڄالدا ابۇرابێلا بۈرجايێلان. هېب ڄارابێلا جێب وارانێ بۇڬێلان. هېدێن باتانێ، حالطېيان ابۇرابێلا هېلدا. هانجې جێب حێنڄ بۇڬێلان ڄارابێلا هېب. هاب كێښێ رېخۇلا، ۺێب باهانا باتۇنڬێ، حالطێڃۈڬۈ ڄېزې عامال هابۇلېو چێياصدې. 769. Борта! – ян гьойда абун, гьа! – ян гIанкIкIида абун. ۷۶۹. بۈرتا - يان هۈيدا ابۇن، ها! - يان عانڴێدا ابۇن. 770. БортичIеб – гъотIода, гъараб – чIарбида. ۷۷۰. بۈرتێڃېب - غۈطۈدا، غاراب - ڃاربێدا. 771. Бортун унеб генуда гебегун унеб гIеч белъараб. ۷۷۱. بۈرتۇن ئۇنېب ڬېنۇدا ڬېبېڬۇن ئۇنېب عېچ بېڸاراب. 772. Борххалъуде вахун гIакIа ахIе, борххалъуде вахун мунго вихьизавуге. ۷۷۲. بۈرخاڸۇدې واځۇن عاگا احې، بۈرخاڸۇدې واځۇن مۇنڬۈ وێڮێزاوۇڬې. 773. Борххатаб магIарда гьури кколаро, берцинай ясалда гъвел камуларо. ۷۷۳. بۈرخاتاب ماعاردې هۇرێ ڭۈلارۈ، بېرښێناي ياسالدا غوېل كامۇلارۈ. 774. Борххатаб мегIер рикIкIадассанго бихьула, бахIарчияссул цIцIар кибего рагIула. ۷۷۴. بۈرخاتاب مېعېر رێڴاداصانڬۈ بێڮۇلا، باحارچێياصۇل ڞار كێبېڬۈ راعۇلا. 775. БорххатIа биччараб гьобо гIадинги вукIунге, тIехI бухараб гъвала гIадинги вукIунге. ۷۷۵. بۈرخاطا بێڿاراب هۈبۈ عادێنڬێ وۇگۇنڬې، طېح بۇځاراب غوالا عادێنڬێ وۇگۇنڬې. 776. БорххатIа биччараб гьобо гIадин. ۷۷۶. بۈرخاطا بێڿاراب هۈبۈ عادێن. 777. Борхьидасса рорчIула, мацIцIидасса рорчIуларо. ۷۷۷. بۈرڮێداصا رۈرڃۇلا، ماڞێداصا رۈرڃۇلارۈ. 778. БорхьикартIинибе квер бегьуге. ۷۷۸. بۈرڮێگارطێنێبې كوېر بېهۇڬې. 779. Борхьил аздагьо гьабуге, гьалил михир гьабуге. ۷۷۹. بۈرڮێل ازداهۈ هابۇڬې، هالێل مێځێر هابۇڬې. 780. Борхьил бетIер аздагьо лIугьиналде чIчIинтIе. ۷۸۰. بۈرڮێل بېطېر ازداهۈ ڶۇهێنالدې ڄێنطې. 781. Борхьил ххечалдасса мацIцIихъанассул мацIцI квешаб. ۷۸۱. بۈرڮێل خېچالداصا ماڞێڅاناصۇل ماڞ كوېشاب. 782. Борхьилаб ххенон, ххарилаб бицун ۷۸۲. بۈرڮێلاب خېنۈن، خارێلاب بێښۇن. 783. Борхьихъего щурщудулевила мацIцIихъан, царахъего гаргадулевила мацIцIихъан. ۷۸۳. بۈرڮێڅېڬۈ ۺۇرۺۇدۇلېوێلا ماڞێڅان، ښاراڅېڬۈ ڬارڬادۇلېوێلا ماڞێڅان. 784. Борхьицца борхьида хIанчIулареб. ۷۸۴. بۈرڮێڛا بۈرڮێدا حانڃۇلارېب. 785. Босана – бергьана, бичана – къуна. ۷۸۵. بۈسانا - بېرهانا، بێچانا - قۇنا. 786. Босарав бечелъулев, бичарав мискинлъулев. ۷۸۶. بۈساراو بېچېڸۇلېو، بێچاراو مێسكێنڸۇلېو. 787. Босаралълъуб – босараб, батаралълъуб – батараб. ۷۸۷. بۈساراڷۇب - بۈساراب، باتاراڷۇب - باتاراب. 788. Босизе ккараб тарай, тезе ккараб босарай. ۷۸۸. بۈسێزې ڭاراب تاراي، تېزې ڭاراب بۈساراي. 789. Босизе чIухIуларел, щвезабизе чIухIулел. ۷۸۹. بۈسێزې ڃۇحۇلارېل، ۺوېزابێزې ڃۇحۇلېل. 790. Босизеги босе, кьезеги кIочон тоге. ۷۹۰. بۈسێزېڬێ بۈسې، ڨېزېڬێ گۈچۈن تۈڬې. 791. Босизеги лъай, кьезеги лъай. ۷۹۱. بۈسێزېڬێ ڸاي، ڨېزېڬێ ڸاي. 792. Босуларессда малълъуге, бичIчIуларессда бицунге. ۷۹۲. بۈسۇلارېصدا ماڷۇڬې، بێڄۇلارېصدا بێښۇنڬې. 793. Боснов вегун хвараб хвелги хвелищила. ۷۹۳. بۈسنۈو وېڬۇن ځواراب ځوېلڬێ ځوېلێۺێلا. 794. Боснор ккаразул хIурмат дагьаз гьабула. ۷۹۴. بۈسنۈر ڭارازۇل حۇرمات داهاز هابۇلا. 795. Босуларессда малълъуге, батуларелълъуб бахчуге. ۷۹۵. بۈسۇلارېصدا ماڷۇڬې، باتۇلارېڷۇب باځچۇڬې. 796. БотIил чIор гIадин унеб жоги – рагIийила, чIорил ххеч гIадин къалеб жоги – рагIийила. ۷۹۶. بۈطێل ڃۈر عادێن ئۇنېب جۈڬێ - راعێيێلا، ڃۈرێل خېچ عادێن قالېب جۈڬێ - راعێيێلا. 797. БотIрода лъезе тажалдасса гъоркь лъезе бакIго лълъикIила. ۷۹۷. بۈطرۈدا ڸېزې تاجالداصا غۈرڨ ڸېزې باگڬۈ ڷێگێلا. 798. БотIрода хъурайсин лъунилан гIабдал цIцIодорлъиларо. ۷۹۸. بۈطرۈدا څۇرايسێن ڸۇنێلان عابدال ڞۈدۈرڸێلارۈ. 799. БотIрода нацIцI кIотинегIан гьекъарав. ۷۹۹. بۈطرۈدا ناڞ گۈتێنېعان هېقاراو. 800. БотIроцца вихьизавун бажаруларесс тIогъроцца вихьизавизе жигар бахъулебила. ۸۰۰. بۈطرۈڛا وێڮێزاوۇن باجارۇلارېص طۈغرۈڛا وێڮێزاوێزې جێڬار باڅۇلېبێلا. 801. Бохх бекараб цIцIеялтIе рицIцIигъветI бегарабила. ۸۰۱. بۈخ بېكاراب ڞېيالطې رێڞێغوېط بېڬارابێلا. 802. Бохх тIамилилан чIчIужу, бохх гурони тIамиларилан росс. ۸۰۲. بۈخ طامێلێلان ڄۇجۇ، بۈخ ڬۇرۈنێ طامێلارێلان رۈص. 803. Боххдул хIадур рукIаго, чIчIел босунгутIи – чол гIайиб; чорххол иххтияр жиндихъго букIаго, къадру хвезе тей – чияссул гIайиб. ۸۰۳. بۈخدۇل حادۇر رۇگاڬۈ، ڄېل بۈسۇنڬۇطێ - چۈل عايێب؛ چۈرخۈل ئێختێيار جێندێڅڬۈ بۇگاڬۈ، قادرۇ ځوېزې تېي - چێياصۇل عايێب. 804. Бохъ ралагьун, чохъ ралагьунила рагъизе кколел. ۸۰۴. بۈڅ رالاهۇن، چۈڅ رالاهۇنێلا راغێزې ڭۈلېل. 805. БоцIцIи балагье – херлъилалде, лъай балагье – хвезегIан. ۸۰۵. بۈڞێ بالاهې - ځېرڸێلالدې، ڸاي بالاهې - ځوېزېعان. 806. БоцIцIи балагьуге, гьудул валагье. ۸۰۶. بۈڞێ بالاهۇڬې، هۇدۇل والاهې. 807. БоцIцIи балагьулаго, мунго вилизе вукIунге. ۸۰۷. بۈڞێ بالاهۇلاڬۈ، مۇنڬۈ وێلێزې وۇگۇنڬې. 808. БоцIцIи бахIарчияссул хIатIикь букIунеб жойила. ۸۰۸. بۈڞێ باحارچێياصۇل حاطێڨ بۇگۇنېب جۈيێلا. 809. БоцIцIи боцIцIуцца гьабулеб, гIарац гIарцуцца гьабулеб. ۸۰۹. بۈڞێ بۈڞۇڛا هابۇلېب، عاراښ عارښۇڛا هابۇلېب. 810. БоцIцIи бугев чийилан чи гурессе яс кьоге. ۸۱۰. بۈڞێ بۇڬېو چێيێلان چێ ڬۇرېصې ياس ڨۈڬې. 811. БоцIцIи гьабуни – яхIгьечI, гьабичIого тани – хIалихьат. ۸۱۱. بۈڞێ هابۇنێ - ياحهېڃ، هابێڃۈڬۈ تانێ - حالێڮات. 812. БоцIцIи гьечIеб хуралдассаги цIунаги, хур гьечIеб боцIцIиялдассаги цIунаги. ۸۱۲. بۈڞێ هېڃېب ځۇرالداصاڬێ ڝۇناڬێ، ځۇر هېڃېب بۈڞێيالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 813. БоцIцIи гIемерав гурев бечедав, гIамал лълъикIавин бечедав. ۸۱۳. بۈڞێ عېمېراو ڬۇرېو بېچېداو، عامال ڷێگاوێن بېچېداو. 814. БоцIцIи гIун хварав чи лIугьинчIевила. ۸۱۴. بۈڞێ عۇن ځواراو چێ ڶۇهێنڃېوێلا. 815. БоцIцIи киссаян абурав – гIассияв, рикъзи киссаян абурав – капурав. ۸۱۵. بۈڞێ كێصايان ابۇراو - عاصێياو، رێقزێ كێصايان ابۇراو - كافۇراو 816. БоцIцIи къваригIунеб лъабго къоялълъ: гIураб къоялълъги, гьобол вачIараб къоялълъги, хвараб къоялълъги. ۸۱۶. بۈڞێ قوارێعۇنېب ڸابڬۈ قۈياڷ: عۇراب قۈياڷـڬێ، هۈبۈل واڃاراب قۈياڷـڬێ، ځواراب قۈياڷـڬێ. 817. БоцIцIи кьун, боцIцIи босе. ۸۱۷. بۈڞێ ڨۇن، بۈڞێ بۈسې. 818. БоцIцIи кьун кьал босуге, кьурулI газа кьабуге. ۸۱۸. بۈڞێ ڨۇن ڨال بۈسۇڬې، ڨۇرۇڶ ڬازا ڨابۇڬې. 819. БоцIцIи-рикъзи чияе кьеги, чорххое сахлъи дие кьеги. ۸۱۹. بۈڞێ- رێقزێ چێيايې ڨېڬێ، چۈرخۈيې ساځڸێ دێيې ڨېڬێ. 820. БоцIцIи риххарав сахаватги вукIунарев, рухI риххарав багьадурги вукIунарев. ۸۲۰. بۈڞێ رێخاراو ساځاواتڬێ وۇگۇنارېو، رۇح رێخاراو باهادۇرڬێ وۇگۇنارېو. 821. БоцIцIи ххирияссе живго учузав. ۸۲۱. بۈڞێ خێرێياصې جێوڬۈ ئۇچۇزاو. 822. БоцIцIи хIалалаб кьеги. ۸۲۲. بۈڞێ حالالاب ڨېڬێ. 823. БоцIцIи цIцIикIкIаралдасса яс гIакълу цIцIикIкIарай лълъикIай. ۸۲۳. بۈڞێ ڞێڴارالداصا ياس عاقلۇ ڞێڴاراي ڷێگاي. 824. БоцIцIолIго вегарав рогьалилI вахъунев. ۸۲۴. بۈڞۈڶـڬۈ وېڬاراو رۈهالێڶ واڅۇنېو. 825. БоцIцIуда гьоркьове ккечIого чи лъаларев. ۸۲۵. بۈڞۇدا هۈرڨۈوې ڭېڃۈڬۈ چێ ڸالارېو. 826. БоцIцIуда къвал баларо, къаркъалаялда гурони. ۸۲۶. بۈڞۇدا قوال بالارۈ قارقالايالدا ڬۇرۈنێ. 827. БоцIцIудалъун гуккизеги вукIунге, кIолареб гьир черххалдаги баччизабуге. ۸۲۷. بۈڞۇداڸۇن ڬۇڭێزېڬێ وۇگۇنڬې، گۈلارېب هێر چېرخالداڬێ باڿێزابۇڬې. 828. БоцIцIудасса чIухIуге, чияр гьумер бухIуге. ۸۲۸. بۈڞۇداصا ڃۇحۇڬې، چێيار هۇمېر بۇحۇڬې. 829. БоцIцIуе гьабулеб лагълъиялдассанила гIадамазулI гIузраби рижулел. ۸۲۹. بۈڞۇيې هابۇلېب لاغڸێيالداصانێلا عادامازۇڶ عۇزرابێ رێجۇلېل. 830. БоцIцIуе гIей гьечIеб, хьулалълъе рагIа-ракьан гьечIеб. ۸۳۰. بۈڞۇيې عېي هېڃېب، ڮۇلاڷې راعا- راڨان هېڃېب. 831. БоцIцIул бечелъи чияе кьеги, чорххолI витIи дие кьеги. ۸۳۱. بۈڞۇل بېچېڸێ چێيايې ڨېڬێ، چۈرخۈڶ وێطێ دێيې ڨېڬێ. 832. БоцIцIул квешлъи – хIалакълъи, хIамил квешлъи – гIин дали. ۸۳۲. بۈڞۇل كوېشڸێ - حالاقڸێ، حامێل كوېشڸێ - عێن دالێ. 833. БоцIцIул хьон – рагIийила, гIакдал рахь – руссунила. ۸۳۳. بۈڞۇل ڮۈن - راعێيێلا، عاكدال راڮ - رۇصۇنێلا. 834. БоцIцIул хIисаб цIцIаге, хIара босе. ۸۳۴. بۈڞۇل حێساب ڞاڬې، حارا بۈسې. 835. БоцIцIухъ гIумру бичарав, чадихъ намус бичарав. ۸۳۵. بۈڞۇڅ عۇمرۇ بێچاراو، چادێڅ نامۇس بێچاراو. 836. БоцIцIуцца бер бахъулареб. ۸۳۶. بۈڞۇڛا بېر باڅۇلارېب. 837. БоцIцIуцца веццаруге, гIакълуялълъ веццаре. ۸۳۷. بۈڞۇڛا وېڛارۇڬې، عاقلۇياڷ وېڛارې. 838. БоцIцIуцца меххтарав вигьунаревила, гьакълицца меххтарав вигьуневила. ۸۳۸. بۈڞۇڛا مېختاراو وێهۇنارېوێلا، هاقلێڛا مېختاراو وێهۇنېوێلا. 839. Бубае чехь биччарав, чияр чурпа ххирияв. ۸۳۹. بۈبايې چېڮ بێڿاراو، چێيار چۇرفا خێرێياو. 840. Бугеб гурони, гьечIеб кьолареб. ۸۴۰. بۈڬېب ڬۇرۈنێ، هېڃېب ڨۈلارېب. 841. Бугеб гурони кьезе кколареб, кьураб гурони квине кколареб. ۸۴۱. بۈڬېب ڬۇرۈنێ ڨېزې ڭۈلارېب، ڨۇراب ڬۇرۈنێ كوێنې ڭۈلارېب. 842. Бугеб гурони ххулжиниб лъоларебила. ۸۴۲. بۈڬېب ڬۇرۈنێ خۇلجێنێب ڸۈلارېبێلا. 843. Бугеб гьечIолъарай, гьечIеб буголъарай. ۸۴۳. بۈڬېب هېڃۈڸاراي، هېڃېب بۇڬۈڸاراي. 844. Бугеб кьвагьараб кьалда лълъикIаб, бугеб кьураб гьоболассе лълъикIаб. ۸۴۴. بۈڬېب ڨواهاراب ڨالدا ڷێگاب، بۇڬېب ڨۇراب هۈبۈلاصې ڷێگاب. 845. Бугеб кьечIони дунги хваги, кьураб квинчIони мунги хваги. ۸۴۵. بۈڬېب ڨېڃۈنێ دۇنڬێ ځواڬێ، كوێنڃۈنێ مۇنڬێ ځواڬێ. 846. Бугеб меххалълъ – гьайт, гьечIеб меххалълъ – вай. ۸۴۶. بۈڬېب مېخاڷ - هايت، هېڃېب مېخاڷ - واي. 847. Бугеб меххалълъ – гьойхъего, гьечIеб меххалълъ – бацIихъего. ۸۴۷. بۈڬېب مېخاڷ - هۈيڅېڬۈ، هېڃېب مېخاڷ - باڝێڅېڬۈ. 848. Бугеб тIехх – гьечIеб нах. ۸۴۸. بۈڬېب طېخ - هېڃېب ناځ. 849. Бугелда баракат лъеги. ۸۴۹. بۈڬېلدا باراكات ڸېڬێ. 850. Бугелда гIей гьабе. ۸۵۰. بۈڬېلدا عېي هابې. 851. Бугелда разияв – бечедав, чияде хьулав – мискинав. ۸۵۱. بۈڬېالد رازێياو - بېچېداو، چێيادې ڮۇلاو - مێسكێناو. 852. Бугелда ракI рази гьабе, гьечIелде хьулхьудуге. ۸۵۲. بۈڬېلدا راگ رازێ هابې، هېڃېلدې ڮۇلڮۇدۇڬې. 853. Бугелда ракI рази гьабе, гьоболассда рекъон хьваде. ۸۵۳. بۈڬېلدا راگ رازێ هابې، هۈبۈلاصدا رېقۈن ڮوادې. 854. Бугелълъул къимат гьабуларел ххадур гIодизе кколелила. ۸۵۴. بۈڬېڷۇل قێمات هابۇلارېل خادۇر عۈدێزې ڭۈلېلێلا. 855. Бугесс боцIцIи, гьечIесс налъийила лъималазе ирсалълъе толеб жо. ۸۵۵. بۈڬېص بۈڞێ، هېڃېص ناڸێيێلا ڸێمالازې ئێرساڷې تۈلېب جۈ. 856. Бугессда бугеб абунила Мала Нассрудин гIадамазда риххарав. ۸۵۶. بۈڬېصدا بۇڬېب ابۇنێلا مالا ناصرۇدێن عادامازدا رێخاراو. 857. Буго тIимугъ хIулараб, босиларо дур рагIи. ۸۵۷. بۇڬۈ طێمۇغ حۇلاراب، بۈسێلارۈ دۇر راعێ. 858. Буголъани кьола, кьаралъани тIинкIула. ۸۵۸. بۇڬۈڸانێ ڨۈلا، ڨاراڸانێ طێنگۇلا. 859. Буголъи баккарулеб, гьечIолъи бахчарулеб. ۸۵۹. بۇڬۈڸێ باڭارۇلېب، هېڃۈڸێ باځچارۇلېب. 860. Буголъиялълъул гохI – яхIалълъул захIмат, гьечIолъиялълъул кIкIал – кIкIвахIалълъул рахIат. ۸۶۰. بۇڬۈڸێياڷۇل ڬۈح - ياحاڷۇل زاحمات، هېڃۈڸێياڷۇل ڭال - ڴواحاڷۇل راحات. 861. Бугони – гьойхъего, гьечIони – бацIихъего. ۸۶۱. بۇڬۈنێ - هۈيڅېڬۈ، هېڃۈنێ - باڝێڅېڬۈ. 862. Бугони щарги чIвала, щванани чиги чIвала. ۸۶۲. بۇڬۈنێ ۺارڬێ ڃوالا، ۺوانێڬێ چێڬێ ڃوالا. 863. Бугъа кIанцIизе кватIани гIака кIанцIулебила. ۸۶۴. بۇغا گانڝێزې كواطانێ عاكا گانڝۇلېبێلا. 864. Бугъагун багъун гъвала гъвалдаде бахинаро, лъаргIибе ун цIиркъ ва оц цIцIар босун буссинаро. ۸۶۴. بۇغاڬۇن باغۇن غوالا غوالدادې باځێنارۈ، ڸارعێبې ئۇن ڝێرق وا ئۈښ ڞار بۈسۇن بۇصێنارۈ. 865. Бугъагун бан гъвала билълъунаро, оцгун бан гIака рекъоларо. ۸۶۵. بۇغاڬۇن بان غوالا بێڷۇنارۈ، ئۈښڬۇن بان عاكا رېقۈلارۈ. 866. Бугъие бугъа камулареб, чияссе чи камуларев. ۸۶۶. بۇغێيې بۇغا كامۇلارېب، چێياصې چێ كامۇلارېو. Авар гIурул рагIалда, бецIцIал гъарцIцIалълъ къайиги чIван, гъарачилъи гьабулев вукIаравила Квешав Къади. Гьесс нухлулазде ахIулеб букIун буго: “Воре, Квешав Къади вачIунев вуго! ГIодоб лъе кодоб бугеб къайи-къоно!” ХIинкъарал нухлулал, гIодоб къайиги лъун, унел рукIун руго. Цо нухалълъ гьелго рагIабаздалъун гьасс хIинкъи кьун буго цо нухлулассе. - Дудаги рагIун ватила Квешав Хъвата! Гьев Квешав Къадил лълъикIав Къади гьавила дицца! Бихьинчи ватани, вачIа ццеве! – ян ахIанила нухлуласс. ХIинкъанила хъачагъ гьедигIан бахIарчияв нухлулассукьа. ВахъинчIила гьев гъарцIцIалълъа къватIиве. - Бугъие бугъа камулареблъи бичIчIун батила дуда! – ян гьессдеги ахIун, нухлулав жиндирго нухда анила. اوار عۇرۇل راعالدا، بېڞال غارڞاڷ قايێڬێ ڃوان، غاراچێڸێ هابۇلېو وۇگاراوێلا كوېشاو قادێ. هېص نۇځلۇلازدې احۇلېب بۇگۇن بۇڬۈ: "وۈرې، كوېشاو قادێ واڃۇنېو وۇڬۈ. عۈدۈب ڸې كۈدۈب بۇڬېب قايێ- قۈنۈ." حێنقارال نۇځلۇلال، عۈدۈب قايێڬێ ڸۇن، ئۇنېل رۇگۇن رۇڬۈ. ښۈ نۇځاڷ هېلڬۈ راعابازداڸۇن هاص حێنقێ ڨۇن بۇڬۈ ښۈ نۇځلۇلاصې. - دۇداڬێ راعۇن واتێلا كوېشاو څواتا. هېو كوېشاو قادێل ڷێگاو قادێ هاوێلا دێڛا. بێڮێنچێ واتانێ، واڃا ڛېوې، - يان احانێلا نۇځلۇلاص. حێنقانێلا څاچاغ هېدێعان باحارچێياو نۇځلۇلاصۇڨا. واڅێنڃێلا هېو غارڞاڷا قواطێوې. - بۇغێيې بۇغا كامۇلارېبڸێ بێڄۇن باتێلا دۇدا، - يان هېصدېڬێ احۇن، نۇځلۇلاو جێندێرڬۈ نۇځدا انێلا. 867. Бугъил лълъаралдасса цIуне, чол малалдасса цIуне, квешав чияссул кинабго рахъалдасса цIуне. ۸۶۷. بۇغێل ڷارالداصا ڝۇنې، چۈل مالالداصا ڝۇنې، كوېشاو چێياصۇل كێنابڬۈ راڅالداصا ڝۇنې. 868. Бугъил ракI лъураб тIехI бараб бече. ۸۶۸. بۇغێل راگ ڸۇراب طېح باراب بېچې. 869. Бугъицца абурабила гIонкIкIол бадиб бугеб щинаб тIатIийилан. ۸۶۹. بۇغێڛا ابۇرابێلا عۈنڴۈل بادێب بۇڬېب ۺێناب طاطێيێلان. 870. Бугьараб мегIералдассаги цIунаги, чIчIужугIаданалълъул бахIарчилъиялдассаги цIунаги. ۸۷۰. بۇهاراب مېعېرالداصا ڝۇناڬێ، ڄۇجۇعاداناڷۇل باحارچێڸێيالداصاڬێ ڝۇناڬێ. 871. Бугьтан лъей гIайиб батани, бугьтан лъеледухъ хьвадиги гIайиб буго. ۸۷۱. بۇهتان ڸېي عايێب باتانێ، بۇهتان ڸېلېدۇڅ ڮوادێڬێ عايێب بۇڬۈ. 872. Бугьтан ритIухълъулареб, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. ۸۷۲. بۇهتان رێطۇڅڸۇلارېب، هېرېصێ طاتێنڃۈڬۈ خۇطۇلارېب. 873. БугIа бекьана, неха бижана! ۸۷۳. بۇعا بېڨانا، نېځا بێجانا. 874. БугIа бугони, гьобо камиларо, вас вугони, чIчIужу камиларо. ۸۷۴. بۇعا بۇڬۈنێ، هۈبۈ كامێلارۈ، واس وۇڬۈنێ، ڄۇجۇ كامێلارۈ. 875. БугIа хвараб хур бижугеги, чIахъен хварав вас лIугьунгеги (бугIа хвараб чагIа лIугьунгеги, чIахъен хварав вас лIугьунгеги). ۸۷۵. بۇعا ځواراب ځۇر بێجۇڬېڬێ، ڃاڅېن ځواراو واس ڶۇهۇنڬېڬێ (بۇعا ځواراب چاعا ڶۇهۇنڬېڬێ، ڃاڅېن ځواراو واس ڶۇهۇنڬېڬێ). 876. БугIа хIурулI бекье, ролI хIарщулI бекье. ۸۷۶. بۇعا حۇرۇڶ بېڨې، رۈڶ حارۺۇڶ بېڨې. 877. Будунзаби, дибирзаби – дунялалълъул сихIирзаби. ۸۷۷. بۇدۇنزابێ، دێبێرزابێ - دۇنيالاڷۇل سێحێرزابێ. 878. Букараралълъубе квер ххеххаб, ракI щваралълъубе хIетI ххеххаб. ۸۷۸. بۇكاراراڷۇبې كوېر خېخاب، راگ ۺواراڷۇبې حېط خېخاب. 879. – Букъарав щив? – ЛIутIарав хвад! ۸۷۹. - بۇقاراو ۺێو؟ - ڶۇتاراو ځواد. 880. Букъизе гIедегIана – гIагал къокъаб лIугьана. ۸۸۰. بۇقێزې عېدېعانا - عاڬال قۈقاب ڶۇهانا. 881. БукIана – ана, хвана – лIугIана. ۸۸۱. بۇگانا - انا، ځوانا - ڶۇعانا. 882. БукIаниги кIваричIоанила хасел, их бачIарабго нахъе ине лъалебани. ۸۸۲. بۇگانێڬێ گوارێڃۈئانێلا خاسېل، ئێځ باڃارابڬۈ ناڅې ئێنې ڸالېبانێ. 883. БукIараб квеш, ккараб лълъикI. ۸۸۳. بۇگاراب كوېش، ڭاراب ڷێگ. 884. БукIараб лълъикI, ккараб квеш! ۸۸۴. بۇگاراب ڷێگ، ڭاراب كوېش. 885. БукIаралдасса бугеб лълъикIаб. ۸۸۵. بۇگارالداصا بۇڬېب ڷێگاب. 886. БукIаралълъул бицун, веццаруге, жакъа бугелълъул бице. ۸۸۶. بۇگاراڷۇل بێښۇن، وېڛارۇڬې، جاقا بۇڬېڷۇل بێښې. 887. БукIинарилан ккарабги букIине бегьулеб, бачIинарилан ккарабги бачIине бегьулеб. ۸۸۷. بۇگێنارێلان ڭارابڬێ بۇگێنې بېهۇلېب، باڃێنارێلان ڭارابڬێ باڃێنې بېهۇلېب. 888. Буртинадул гIощтIоцца гIурул хоно бекулареб. ۸۸۸. بۇرتێنادۇل عۈۺطۈڛا عۇرۇل ځۈنۈ بېكۇلارېب. 889. Буртинадул ххвалчацца рохьоб гъветI къотIиларо, накIкIил цIулал квартIицца гIурул хоно бекиларо. ۸۸۹. بۇرتێنادۇل خواچاڛا رۈڮۈب غوېط قۈطێلارۈ، ناڴێل ڝۇلال كوارطێڛا عۇرۇل ځۈنۈ بېكێلارۈ. 890. БурулI чIагIаги чIвавулI квасги квешав россассда бихьуларебила. ۸۹۰. بۇرۇڶ ڃاعاڬێ ڃواوۇڶ كواسڬێ كوېشاو رۈصاصدا بێڮۇلارېبێلا. 891. Бусада гIодобе биччараб хIетIе сабаблъунги кколебила росс-лълъадиялда гьоркьоб дагIба. ۸۹۱. بۇسادا عۈدۈبې بێڿاراب حېطې سابابڸۇنڬێ ڭۈلېبێلا رۈص- ڷادێيالدا هۈرڨۈب داعبا. 892. БусалI гуребила макьу къотIулеб. ۸۹۲. بۇساڶ ڬۇرېبێلا ماڨۇ قۈطۇلېب. 893. Бусен цIилъани, ракI цIилъулеб. ۸۹۳. بۇسېن ڝێڸانێ، راگ ڝێڸۇلېب. 894. Буссурбабаз кваназе капуразеги бижагийила. ۸۹۴. بۇصۇرباباز كوانازې كافۇرازېڬێ بێجاڬێيێلا. Гьаб буссурбанлъи-капурлъиялълъул бицунеб кици гуро. Буссурбабиги капурзабиги Аллагьасс хьихьулелълъул. Буссурбабазул хур хвани, капурзабазул тIокIлъарабгIаги щвелилан. هاب بۇصۇربانڸێ- كافۇرڸێياڷۇل بێښۇنېب كێښێ ڬۇرۈ. بۇصۇربابێڬێ كافۇرزابێڬێ الاهاص ڮێڮۇلېڷۇل. بۇصۇربابازۇل ځۇر ځوانێ، كافۇرزابازۇل طۈگڸارابعاڬێ ۺوېلێلان. 895. Буссурбанассе кумек гурев, капурассе зарал гурев. ۸۹۵. بۇصۇرباناصې كۇمېك ڬۇرېو، كافۇراصې زارال ڬۇرېو. 896. Буссурбанлъун как гурев, капуравлъун хъанч гурев. ۸۹۶. بۇصۇربانڸۇن كاك ڬۇرېو، كافۇراوڸۇن څانچ ڬۇرېو. 897. Буххун махх гуреб, биххун хханжар гуреб. ۸۹۷. بۇخۇن ماخ ڬۇرېب، بێخۇن خانجار ڬۇرېب. 898. Буххун маххуе гурев, бацIун ххонжрое гурев. ۸۹۸. بۇخۇن ماخۇيې ڬۇرېو، باڝۇن خۈنجرۈيې ڬۇرېو. 899. Буххун хIамил чу лIугьунареб, чурун болъон бацIцIалъулареб. ۸۹۹. بۇخۇن حامێل چۇ ڶۇهۇنارېب، چۇرۇن بۈڸۈن باڞاڸۇلارېب. 900. Бухъулаго квараб къвали – корохъго тIагIараб мугь. ۹۰۰. بۇڅۇلاڬۈ كواراب قوالێ - كۈرۈڅڬۈ طاعاراب مۇه. 901. Бухьаралълъуссайила рухьен тIолеб. ۹۰۱. بۇڮاراڷۇصايـێلا رۇڮـېن طۈلېب. 902. Бухьун багъизабулеб гьой гIадин. ۹۰۲. بۇڮۇن باغێزابۇلېب هۈي عادێن. 903. Бухьун гамущ чIчIолареб, галан лъун гIор чIчIолареб. ۹۰۳. بۇڮۇن ڬامۇۺ ڄۈلارېب، ڬالان ڸۇن عۈر ڄۈلارېب. 904. Бухьун хIамил рачIчI чIчIолареб. ۹۰۴. بۇڮۇن حامێل راڄ ڄۈلارېب. 905. БухIараб бакълъиги бакъвараб хьонлъиги (росс-лълъадуде). ۹۰۵. بۇحاراب باقڸێڬێ بافواراب ڮۈنڸێڬێ (رۈص- ڷادۇدې). 906. БухIараб кьечIони, бокьараб щолареб. ۹۰۶. بۇحاراب ڨېڃۈنێ، بۈڨاراب ۺۈلارېب. 907. БухIараб цIцIорозабулебги – кIал, цIцIорораб хинлъизабулебги – кIал. ۹۰۷. بۇحاراب ڞۈرۈزابۇلېبڬێ - گال، ڞۈرۈراب ځێنڸێزابۇلېبڬێ - گال. 908. БухIаралълъуссайила къехь тIолеб. ۹۰۸. بۇحاراڷۇصايـێلا قېڮ طۈلېب. 909. БухIаяб кIиго рагIи, кIалдиссан боржун араб, кIинусго месед кьунги нахъе босизе кIолареб. ۹۰۹. بۇحاياب گێڬۈ راعێ، گالدێصان بۈرجۇن اراب، گێنۇسڬۈ مېسېد ڨۇنڬێ ناڅې بۈسێزې گۈلارېب. 910. БухIилаго кванаге, квандеги пударуге. ۹۱۰. بۇحێلاڬۈ كواناڬې، كواندېڬێ فۇدارۇڬې. 911. БухIизе кули гурев, кваназе мархьу гурев. ۹۱۱. بۇحێزې كۇلێ ڬۇرېو، كوانازې مارڮۇ ڬۇرېو. 912. БухIун гIадат билълъараб цIул, къотIун гIадат билълъараб нус. ۹۱۲. بۇحۇن عادات بێڷاراب ڝۇل، قۈطۇن عادات بێڷاراب نۇس. 913. БухIун лълъецца гIатI буцарай, гIетIун лълъелIе ххинкIал рарай. ۹۱۳. بۇحۇن ڷېڛا عاط بۇښاراي، عېطۇن ڷېڶې خێنگال راراي. 914. Буцун кьураб гIечIого, кIалдибги лъелищ? ۹۱۴. بۇښۇن ڨۇراب عېڃۈڬۈ، گالدێبڬێ ڸېلێۺ؟ 915. БуцIцIа кIал! БуцIцIа кIал! БуцIцIинчIони, борта, зар! ۹۱۵. بۇڞا گال، بۇڞا گال، بۇڞێنڃۈنێ، بۈرتا زار. 916. БуцIцIун чIчIараб кIалалълъе – кIиго бутIа. ۹۱۶. بۇڞۇن ڄاراب گالاڷې - گێڬۈ بۇطا.

Ж $ 1. ЖавабалълъулI ххеххлъарав, битIаралълъулI тIекълъула, лъай гьечIевгун ургъани, ургъелал гIемерлъула. $awaba:u/ {e{;araw, biTara:u/ Teq;ula, ;ay hezewgun urvani, urvelal femer;ula. 2. Жавгьар кисинибги тун, капек балагьулареб. $awhar kisinibgi tun, ka_ek balahulareb. 3. Жавгьар рощногохIдаги гвангъун бихьулеб. $awhar ro&nogo\dagi gwanvun bi%uleb. 4. Жаги – дирго, кIалги – дирго, гIаданлъиги – дирго! $agi - dirgo, jalgi - dirgo, fadan;igi - dirgo! 5. Жагьандаманалълъуб бихьинхIама кIиго шагьиде букIунебила. $ahandamana:ub bi%in\ama jigo ^ahide bujunebila. Кици буго, доба рикIкIада къайи учуз букIунеб рагIула, гъоба кибалиго къваригIанщинаб жо чIобого гIадин щолеб рагIулаян, букIунареб, щолареб жоялълъулги бицун, чияр бакI беццулев чи маххссароде ккун абулеб. Кициялълъул магIна буго - «Гьедин батани, гьениб хIамаги кIиго шагьиде щолеб батилахха», – ян абураб. kici bugo, doba riJada qayi uxu# bujuneb rafula, voba kibaligo qwarifan&inab $o zobogo fadin &oleb rafulayan, bujunareb, &olareb $oya:ulgi bicun, xiyar baj beCulew xi ma{Sarode Kun abuleb. kiciya:ul mafna bugo - «hedin batani, henib \amagi jigo ^ahide &oleb batila{a», - yan aburab. 6. Жагьилассул тIагIаталдасса гIалимчияссул макьу ххирияб. $ahilaSul TafataldaSa falimxiyaSul mapu {iriyab. 7. Жагьиллъиялдасса кIудияб мискинлъи гьечIеб. $ahil;iyaldaSa judiyab miskin;i hezeb. 8. Жагьилчи – беццав чи. $ahilxi - beCaw xi. 9. Жагьилчиясс лъай малълъун, гIалимчи вахъунарев. $ahilxiyaS ;ay ma:un, falimxi wa]unarew. 10. Жадул лIар гьекъезегIан, цIадул лIар гьекъей лълъикIаб. $adul /ar heqe#efan, `adul /ar heqey :ijab. 11. Жакъа букарараб бакI метер хъассуге. $aqa bukararab baj meter ]aSuge. 12. Жакъа гурони лъачIин, жиндасса жиндир цIцIар кIудияб букIун бугилан абурабила ХIажимурадицца. $aqa guroni ;azin, $indaSa $indir ~ar judiyab bujun bugilan aburabila \a$imuradiCa. ЗахIматаб ххалатаб нухги нахъа тун унев ХIажимурадилги гьессул муридазулги чуял ссваканила. РещтIине ссанагIатаб бакIги балагьун, гьез чуяздасса кьалал рахъанила, буртабиги ххарда тIамун, жалгоги реганила. Цадахъ босун букIараб квен-тIеххги тIагIун, ракъун-къечон ругел гьезул хIукму кканила, гIиял къавудеги ун, гIухьбузда квен гьаризе. Гьалмагъзаби жиндассаги ссвакарал гIадин рихьарав ХIажимурад живго анила гIухьбузухъе. Салам-каламалдасса ххадуб гьесс бицанила жив щивали, цинги гьаранила хъвезе цо куй кьеян. Киданиги ХIажимурад рихьичIел гIухьби гьев хIурул цIураб партал ретIарав, къечалълъ кIутIби чIучIарав гьоболассухъ щаклъигун ралагьанила. ЦIцIар рагIарав бахIарчи гьев ватиялда божичIел гIухьбузда кканила, ХIажимурадил машгьурлъиялдассан пайдаги босун, жал маххссараде кквезе вачIарав чи ватилин гьеван. Росун тIилалгун, тIаделъанила гьессде гIухьби. ХьвагIун квералгун тIад вуссарав ХIажимурадицца ккараб жо бицанила гьалмагъзабазда. Цинги вахъун гIухьбузухъе анила цо мурид. Гьесс абунила жив ХIажимурадицца витIарав чапар вугин, мурадги бугин ракъарал муридзабазе хъвезе куй бачин. ГIухьби гьессда божанила, муридассда ццебеги хъунила битIахъе хIамагIанаб куй. КъваригIелги тIубан, тIад вуссарав муридассда ХIажимурадицца абун буго - «Жакъа гурони лъачIо дида, дидасса дир цIцIар кIудияб букIин». #a\matab {alatab nu[gi na]a tun unew \a$imuradilgi heSul murida#ulgi xuyal Swakanila. re&Tine Sanafatab bajgi balahun, he# xuya#daSa palal ra]anila, burtabigi {arda Tamun, $algogi reganila. cada] bosun bujarab kwen-Te{gi Tafun, raqun-qexon rugel he#ul \ukmu Kanila, fiyal qawudegi un, fu%bu#da kwen hari#e. halmav#abi $indaSagi Swakaral fadin ri%araw \a$imurad $iwgo anila fu%bu#u]e. salam-kalamaldaSa {adub heS bucanila $iw &iwali, cingi haranila ]we#e co kuy peyan. kidanigi \a$imurad ri%izel fu%bi hew \urul `ural _artal reTaraw, qexa: juTbi zuzaraw hobolaSu] &ak;igun ralahanila. ~ar rafaraw ba\arxi hew watiyalda bo$izel fu%bu#da Kanila, \a$imuradil ma^hur;iyaldaSan _aydagi bosun, $al ma{Sarode Kwe#e wazaraw xi watilin hewan. rosun Tilalgun, Tade;anila heSde fu%bi. %wafun kweralgun Tad wuSaraw \a$imuradiCa Karab $o bicanila halmav#aba#da. cingi wa]un fu%bu#u]e anila co murid. heS abunila $iw \a$imuradiCa wiTaraw xa_ar wugin, muradgi bugin raqaral murid#aba#e ]we#e kuy baxin. fu%bi heSda bo$anila, muridaSda Cebegi ]unila biTa]e \amafanab kuy. qwarifelgi Tuban, Tad wuSaraw muridaSda \a$imuridiCa abun bugo - «$aqa guroni ;azo dida, didaSa dir ~ar judiyab bujin». 13. Жакъа гьабизе бегьулеб хIалтIи метералде тоге. $aqa habi#e behuleb \alTi meteralde toge. 14. Жакъа гьабизессеб метералде тIамуге. $aqa habi#eSeb meteralde Tamuge. 15. Жакъа гьабичIеб метералде батулареб. $aqa habixeb meteralde batulareb. 16. Жакъа дуе шагьи кьурасс метер духъа гъурущ батIа гьабулеб. $aqa duye ^ahi puraS meter du]a vuru& baTa habuleb. 17. Жакъа дур цIцIар балъго абизе кIоларесс метер тIатун абулеб. $aqa dur ~ar ba;go abi#e jolareS meter Tatun abuleb. 18. Жакъа кваназе кколеб метералде тейила, метер гьабизе кколеб жакъаго гьабейила. $aqa kwana#e Koleb meteralde teyila, meter habi#e Koleb $aqago habeyila. 19. Жакъа мун тIад велъарав метер дудаго тIад велъизе гурин. $aqa mun Tad we;araw meter dudago Tad we;i#e gurin. 20. Жакъа – цIцIалдохъан, метер – малълъухъан. $aqa - ~aldo]an, meter - ma:u]an. 21. Жакъа хвелел гIадин аххиратги гьабейила, кидаго хвеларел гIадин дуниялги гьабейила. $aqa [welel fadin a{iratgi habeyila, kidago [welarel fadin duniyalgi habeyila. 22. Жакъа херав чи вукIин дир гIайиб батанани, воре, заман аниги, нужго херлъизе чIчIоге. $aqa [eraw xi wujin dir fayib batanani, wore, #aman anigi, nu$go [er;i#e Zoge. 23. Жакъа хоно бикъарасс метер гIанкIуги бикъулеб, метер гIанкIу бикъарасс ссезе оцги бикъулеб. $aqa [ono biqaraS meter fanjugi biquleb, meter fanju biqaraS Se#e ocgi biquleb. 24. Жакъа щвараб жакъа кунев, метер щвараб метер кунев. $aqa &warab $aqa kunew, meter &warab meter kunew. 25. Жакъа шагьи бикъун, метер гъурущ бикъунила цIцIогьор вахъунев. $aqa ^ahi biqun, meter vuru& biqunila ~ohor wa]unew. 26. Жакъассеб какани, метериссеб бачIинчIого букIине бегьула. $aqaSeb kakani, meteriSeb bazinzogo bujine behula. 27. Жакъасселълъул жакъа бице, метерисселълъул метер бицине те. $aqaSe:ul $aqa bice, meteriSe:ul meter bicine te. 28. Жакъасселълъул рикъзи Аллагьасс жакъа кьолеб, метерисселълъул рикъзи метер кьолеб. $aqaSe:ul riq#i allahaS $aqa poleb, meteriSe:ul riq#i meter poleb. 29. Жал бурияб бацI лIугьинчIев, лIар ххечаб оц лIугьинчIев. $al buriyab ba` /uhinzew, /ar {exab oc /uhinzew. 30. Жалацца кквечев рачIчIалълъ кколаро. $alaCa Kwexew raZa: Kolaro. 31. Жалго гьоболассе гьабигIан квешал – гьоболлъухъ гурони, сордо баларел. $algo hobolaSe habifan kwe^al - hobol;u] guroni, sordo balarel. 32. Жалго гIезегIан лъималазе бищунго херал чагIи рокьулел, кIудиял гIейгун бищунго херал чагIи рихунел. $algo fe#efan ;imala#e bi&ungo [eral xafi ropulel, judiyal feygun bi&ungo [eral xafi ri[unel. 33. Жаниб тани – турулел, течIого бицани – ссурулел. $anib tani - turulel, tezogo bicani - Surulel. 34. Жанибе пударичIо, къватIибе бадаричIо, дицца лъимал кин хьихьилел? $anibe _udarizo, qwaTibe badarizo, diCa ;imal kin %i%ilel? Абиялълъ бицунеб буго тIабигIаталълъул. Ххасел чIчIовулI пуй-чIваялги рахъинчIони, аххиралда гIазабиги рачIони, хурги цIун бачIунареб меххалълъ, жинцца лъимал киндай хьихьилаян зигардулей йиго бессдалазул ургъел чIварай эбел. abiya: bicuneb bugo Tabifata:ul. {asel Zowu/ _uy-zwayalgi ra]inzoni, a{iralda fa#abigi razoni, [urgi `un bazunareb me{a:, $inCa ;imal kinday %i%ilayan #igarduley yigo beSdala#ul urvel zwaray ebel. 35. Жаниб тIагъур гьечIеб тIадтIагъур гIадав, жаниб гъвар-гъвар гьечIеб царгъил тIи гIадав. $anib Tavur hezeb TadTavur fadaw, $anib vwar-vwar hezeb carvil Ti fadaw. 36. Жаниве вачIунелълъул – нилIерав, къватIиве унелълъул – чиярав. $aniwe wazune:ul - ni/eraw, qwaTiwe une:ul - xiyaraw. 37. Жанир рукIун – рукъ чIунтарал, рокъор рукIун – хур чIунтарал. $anir rujun - ruq zuntaral, roqor rujun - [ur zuntaral. 38. Жанир херлъаги, хвезе кватIаги. $anir [er;agi, [we#e kwaTagi. 39. Жанисса гьодорав – гьаракь кIудияв. $aniSa hodoraw - harap judiyaw. 40. Жаниссан бан билълъунареб оц къватIиссан банги билълъунареб. $aniSan ban bi:unareb oc qwaTiSan bangi bi:unareb. 41. Жаниссан хIал хъубав гьалмагъ гьуссун тIамураб гьоялдассаги квешавила. $aniSan \al ]ubaw halmav huSun Tamurab hoyaldaSagi kwe^awila. 42. ЖахIда бугев чияссдасса ццидалаб цигицин лълъикIила. $a\da bugew xiyaSdaSa Cidalab cigicin :ijila. 43. ЖахIда лъабго жоялълъе букIине бегьула, Аллагьассе лагълъи гьабиялълъулI, ссадакъа кьеялълъулI, чияссе гIакълу кьеялълъулI. $a\da ;abgo $oya:e bujine behula, allahaSe lav;i habiya:u/, Sadaqa peya:u/, xiyaSe faqlu peya:u/. 44. ЖахIда рекIел загьруйила. $a\da rejel #ahruyila. 45. ЖахIдачияссе кидаго рахIат букIунареб. $a\daxiyaSe kidago ra\at bujunareb. 46. Жиб жакъа гурони аниб букIинчIилан абурабила хIамицца, жакъа гурони жибги тIаде ккечIилан абурабила бацIицца. $ib $aqa guroni anib bujinzilan aburabila \amiCa, $aqa guroni $ibgi Tade Kezilan aburabila ba`iCa. 47. Жибго гъагъадунила гъадицца бусен тIатинабулеб. $ibgo vavadunila vadiCa busen Tatinabuleb. 48. Жибго гьитIин – гьунар кIодо. $ibgo hiTin - hunar jodo. 49. Жибго гьитIинаб бугониги, цIцIунцIцIраялълъ ракь гьобогьуна. $iwgo hiTinab bugonigi, ~un~raya: rap hobohuna. 50. Жибго хIама бугониги, тIенкел чол гIадинаб бихьула. $ibgo \ama bugonigi, Tenkel xol fadinab bi%ula. 51. Жиб-жиб рагIиялълъул цIцIайи букIунеб. $ib-$ib rafiya:ul ~ayi bujuneb. 52. Жиб-жиб росулI гьобол лълъикIав, жиб-жиб магъилI хур лълъикIаб. $ib-$ib rosu/ hobol :ijaw, $ib-$ib mavi/ [ur :ijab. 53. Жибго-жибго бекеризе биччани, бекерун къолеб чуги батулареб, живго бицине виччани, гIайиб бугев чиги ватуларев. $ibgo-$ibgo bekeri#e biXani, bekerun qoleb xugi batulareb, $iwgo bicine wiXani, fayib bugew xigi watularew. 54. Жив анивги лъалев ватанилан абурабила ичичIалиссесс. $iw aniwgi ;alew watanilan aburabila ixizaliSeS. 55. Жив, учузаб жо босизегIан, бечедав чи гурилан абулебила жугьтIицца. $iw, uxu#ab $o bosi#efan, bexedaw xi gurilan abulebila $uhTiCa. 56. Живго веццулев – ахIмакъ, лъимал реццулев – гIабдал. $iwgo weCulew - a\maq, ;imal reCulew - fabdal. 57. Живго веццулев – цоцIцIул гIабдал, лъимал реццулев – кIицIцIул гIабдал. $iwgo weCulew - co~ul fabdal, ;imal reCulew - ji~ul fabdal. 58. Живго вокьизавулевги – живго, живго рихинавулевги – живго. $iwgo wopi#awulewgi - $iwgo, $iwgo ri[inawulewgi - $iwgo. 59. Живго – гьанив, ракI – магIарда. $iwgo - haniw, raj - mafarda. 60. Живго гъанкъизе гъветIги берцинаб бищулебила. $iwgo vanqi#e vweTgi bercinab bi&ulebila. 61. Жиндирго гурони ургъел гьабуларев вацц – вацц кколаро. $indirgo guroni urvel habularew waC - waC Kolaro. 62. Живго гьитIин – гIамал кIодо. $iwgo hiTin - famal jodo. 63. Живго гьоболлъухъ ккечIессда гьоболассул къимат лъалареб. $iwgo hobol;u] KezeSda hobolaSul qimat ;alareb. 64. Живго гIакъиллъун вихьи гIакъилассул иш гуро. $iwgo faqil;un wi%i faqilaSul i^ guro. 65. Живго гIодов ккарав гIодуларев. $iwgo fodow Karaw fodularew. 66. Живго – гIодов, ххиялал – зодор. $iwgo - fodow, {iyalal - #odor. 67. Живго гIодовегIан гьавурав гIадамаз кIодо гьавула. $iwgo fodowefan hawuraw fadama# jodo hawula. 68. Живго гIорцIцIарассда цогидалги гIорцIцIун ругилан кколелила. $iwgo for~araSda cogidalgi for~un rugilan Kolelila. 69. Живго жиндаго вихьуларессе вихьизавизе чи къваригIунев. $iwgo $indago wi%ulareSe wi%i#awi#e xi qwarifunew. 70. Живго жиндаго гIадин, чи лъаларевила. $iwgo $indago fadin, xi ;alarewila. 71. Живго жиндаго рихарав чияеги вокьуларев. $iwgo $indago ri[araw xiyaye wopularew. 72. Живго жиндассаго нечоларев чияссул пайда гьечIебила. $iwgo $indaSago nexolarew xiyaSul _ayda hezebila. 73. Живго жиндиего гIейги гIабдалассул иш буго. $iwgo $indiyego feygi fabdalaSul i^ bugo. 74. Живго жиндиего гIурав гIадамазе басралъула. $iwgo $indiyego furaw fadama#e basra;ula. 75. Живго камилав гьечIесс чи камил гьавиларо, беццав чиясс нух малълъун, нухда витIун ккеларо. $iwgo kamilaw hezeS xi kamil hawilaro, beCaw xiyaS nu[ ma:un, nu[da wiTun Kelaro. 76. Живго квешасс чи какула, чехь квешасс квен какула. $iwgo kwe^aS xi kakula, xe% kwe^aS kwen kakula. 77. Живго кIодо гьавулевги – живго, живго инжит гьавулевги – живго. $iwgo jodo hawulewgi - $iwgo, $iwgo in$it hawulewgi - $iwgo. 78. Живго нацIцIицца хварав, боцIцIи чияцца кварав. $iwgo na~iCa [waraw, bo~i xiyaCa kwaraw. 79. Живго ричIулеб кIул кIалила. $iwgo rizuleb jul jalila. 80. Живго хвелалде лъималазухъе боцIцIи кьурассда оцол лIар чохьолI къагийила. $iwgo [welalde ;imala#u]e bo~i puraSda ocol /ar xo%o/ qagiyila. Цо чиясс живго хвелалдего жиндир бугеб бечелъи-боцIцIи, лъималазда гьоркьоб бикьун, кколессе кколеб жо кодобе кьун букIун буго. Инссудассан щолеб жоялде жидер тIокIаб хьул гьечIел лъималаз гьев цIакъ язихъго тун вуго. Чара хварав эмен ургъун вуго гьадинаб хIилаялде. Гьесс балагьун буго кIудияб оцол лIар. Лъун буго щулияб гъанссиниб. Цинги, цо-цоккун лъабавго васги ахIун, щивассда балъго абун буго - «Дие мун киназдассаго вокьула. Дир гьаб гъанссиниб буго ххасс гьабун дуе кьезе цIунараб ххазина. Дун хвараб меххалълъ гьеб, лълъидаго лъазе течIого, дуего босе». Гьелдасса нахъе лъималазда гьоркьоб гьессул хIурмат цIцIикIкIун буго, цоцалълъ къаццандун, цIакъго лълъикI хьихьун вуго. Хун вуго эмен, рортун руго васал «балъгояб ххазина» босизе. Оцол лIаралда тIад инссуцца хъван ратун руго кицилъун ххутIарал гьал хъачIал рагIаби. co xiyaS $iwgo [welaldego $indir bugeb bexe;i-bo~i, ;imala#da horpob bipun, :oleSe Koleb $o kodobe pun bujun bugo. inSudaSan &oleb $oyalde $ider Tojab %ul hezel ;imala# hew `aq ya#i]go tun wugo. xara [waraw emen urvun wugo hadinab \ilayalde. heS balahun bugo judiyab ocol /ar. ;un bugo &uliyab vanSinib. cingi, co-co Kun ;abawgo wasgi a\un, &iwaSda ba;go abun bugo - «diye kina#daSago wopula. dir hab vanSinib bugo {aS habun duye pe#e `unarab {a#ina. dun [warab me{a: heb, :idago ;a#e tezogo, duyego bose». heldaSa na]e ;imala#da horpob heSul \urmat ~iJun bugo, coca: qaCandun, `aqgo :ij %i%un wugo, [un wugo emen, rortun rugo wasal «ba;goyab {a#ina» bosi#e. ocol /aralda Tad inSuCa ]wan ratun rugo kici;un {uTaral hal ]azal rafabi. 81. Живго хIалихьатасс чу какулеб, чу хIалихьатасс бо какулеб. $iwgo \ali%ataS xu kakuleb, xu \ali%ataS bo kakuleb. 82. Живго – хIуртIа, гIамал кIодолъи – зодоб. $iwgo - \urTa, famal jodo;i - #odob. 83. Живго цохIо сапаралде унессул берал мугъалда нахъаги рукIине ккола. $iwgo co\o sa_aralde uneSul beral muvalde na]agi rujine Kola. 84. Живго чадил багьаяв гьечIев – рагIи чодул багьаяв. $iwgo xadil bahayaw hezew - rafi xodul bahayaw. 85. Живго чорокасс чи вацIцIад гьавуларев. $iwgo xorokaS xi wa~ad hawularew. 86. Живго эмен лIугьинчIого, инссул къимат лъалареб. $iwgo emen /uhinzogo, inSul qimat ;alareb. 87. Жигар бахъарассе жо камулареб. $iwgo ba]araSe $o kamulareb. 88. Жигар – гIолохъанлъиялда, гIакълу – санада. $igar - folo]an;iyalda, faqlu - sanada. 89. Жеги раса-цIцIалкIу – магIида. $egi rasa-~alju - mafida. Гьаб кициялълъул магIна буго, цIияй нусалълъул хIал гьелълъ раса-цIцIалкIу хIалтIизабураб меххалълъ лъалин, жеги къо радалго бугилан абураб. hab kiciya:ul mafna bugo, `iyay nusa:ul \al he: rasa-~alju \alTi#aburab me{a: ;alin, $egi qo radalgo bugilan aburab. 90. Жидедаго гIайиб ккедал, лъимал гIодуларел. $idedago fayib Kedal, ;imal fodularel. 91. Жийго еццун, гIорцIцIуларей, гIадамал какун, чIалгIунарей. $iygo yeCun, fir~ularey, fadamal kakun, zalfunarey. 92. Жийго нуслъун йикIаго якьад рихарай, жийго якьадлъун йикIаго нус рихарай. $iygo nus;un yijago yapad ri[aray, $iygo yapad;un yijago nus ri[aray. 93. Жинда бугеб рухI бихьунила хIанчIчIидасса би баккулеб. $inda bugeb ru\ bi%unila \anZidaSa bi baKuleb. 94. Жинда гIемерал бакънал рачине лъалаанилан абурабила къоркъоцца, кIалдибе лълъим бачIун, квалквал кколаребани. $inda femeral baqnal raxine ;alaanilan aburabila qorqoCa, jaldibe :im bazun, kwalkwal Kolarebani. 95. Жинда жаниб бугеб черхх чухъида лълъикI лъала. $inda $anib bugeb xer{ xu]ida :ij ;ala. 96. Жинда кинабго лъалилан щибниги лъаларев ахIдолевила. $inda kinabgo ;alilan &ibnigi ;alarew a\dolewila. 97. Жинда рекъараб гIетI тIинкIичIони, богIол мугь тIирщулареб. $inda reqarab feT Tinjizoni, bofol muh Tir&ulareb. 98. Жиндаго бугеб нацIцI бихьуларев, чияда бугеб тIигьа гIадлъарав. $indago bugeb na~ bi%ularew, xiyada bugeb Tiha fad;araw. 99. Жиндаго маххщел гьечIеблъи лъаларев «устарги» хваги, жиндаго гIакълу гьечIеблъи лъалерев «гIакъилги» хваги. $indago ma{&el hezeb;i ;alarew «ustargi» [wagi, $indago faqlu hezeb;i ;alarew «faqilgi» [wagi. 100. Жиндагоги лъаларев, лъалареблъиги лъаларев – кIирекIарав жагьилчи. $indagogi ;alarew, ;alareb;igi ;alarew - jirejaraw $ahilxi. 101. Жиндагоги лъалев, лъалесс малълъарабги босулев – гIакъил, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босулев – цIцIодор, жиндагоги лъаларев, лъалесс малълъарабги босуларев – гIабдал. $indagogi ;alew, ;aleS ma:arabgi bosulew - faqil, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosulew - ~odor, $indagogi ;alarew, ;aleS ma:arabgi bosularew - fabdal. 102. Жиндагоги лъаларев, лъалез малълъарабги босуларев. $indagogi ;alarew, ;ale# ma:arabgi bosularew. 103. Жиндассаго тIутIал рачахъуларесс чиядасса гьаби рачахъиларо. $indaSago TuTal raxa]ulareS xiyadaSa habi raxa]ilaro. 104. Жиндего ккараб меххалълъ – чулъун, чияде ккараб меххалълъ – хIамалъун. $indego Karab me{a: - xu;un, xiyade Karab me{a: - \ama;un. 105. Жиндие бокьулареб жо чияе гьабуларев чи – гьеле бищунго лълъикIав чи. $indiye bopulareb $o xiyaye habularew xi - hele bi&ungo :ijaw xi. 106. Жиндиего гьабураб лълъикIлъи лъаларессда гьеб лъазабуни, лъабго бессдал лъималазе гурде гьабурабгIан кири букIунебила. $indiyego haburab :ij;i ;arareSda heb ;a#abuni, ;abgo beSdal ;imala#e gurde haburabfan kiri bujunebila. 107. Жиндие гьабураб хIурмат лъалареб жо – хIамайила. $indiye haburab \urmat ;alareb $o - \amayila. 108. Жиндие как баян – Аллагь, рузманалде унгеян – илбис. $indiye kak bayan - allah, ru#manalde ungeyan - ilbis. 109. Жиндие квешлъи гьабурав гьойдацин кIочонарев. $indiye kwe^;i haburaw hoydacin joxonarew. 110. Жиндиего бокьараб жоялълъе нух дибирасс бокьаралълъусса балагьулеб. $indiyego boparab $oya:e nu[ dibiraS bopara:uSa balahuleb. 111. Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух. $indiyego - hakinu[, cogida#e - fonJonu[. Цо мискинчияссулги росдал дибирассулги хурзал цоцада асскIор рукIанила. Цо къоялълъ хуриве арав дибирассда мискинчи вихьанила гIанххрида ганчIал речIчIулев. «Щай, гьудул, дуцца Аллагьасс бижараб рухIчIаголъи чIвалеб?» – ан мискинчияссде гIайибал гьаризе лIугьанила дибир. «ЧIвачIого кин гьаб телеб, хур кванан лIугIизабулеб буго», – ян мискинчияссги абунила. ГIемер заман иналдего, гIанххвара мискинчияссул хуриссан дибирассул хурибеххун бекерун анила. Гьеб бихьарав дибирасс - «Гьаб малгIун кибе!» – янги абун, речIчIараб ганчIицца чIван рехханила гIанххвара. - Уябги букIун буго, – ян абунила мискинчиясс, – «Жиндиего – гьакинух, цогидазе – гIонкIкIонух», – ан абураб кици. co miskinxiyaSulgi rosdal dibiraSulgi [ur#al cocada aSjor rujanila. co qoya: [uriwe araw dibiraSda miskinxi wi%anila fan{rida ganzal reZulew. «&ay, hudul, duCa allahaS bi$arab ru\zago;i zwaleb?» – an miskinxiyaSde fayibal hari#e /uhanila dibir. «zwazago kin hab teleb, [ur kwanan /ufi#abuleb bugo», – yan miskinxiyaSgi abunila. femer #aman inaldego, fan{wara miskinxiyaSul [uriSan dibiraSul [uribe{un bekerun anila. heb bi%araw dibiraS - «hab malfun kibe!» – yangi abun, reZarab ganziCa zwan re{anila fan{wara. - uyabgi bujun bugo, – yan abunila miskinxiyaS, – «$indiyego – hakinu[, cogida#e – fonJonu[», – an aburab kici. 112. Жиндиего гьечIеб гIакълу чияе кьолев «гIакъил» – жиндиего гIадлу гьабуларев хIаким. $indiyego hezeb faqlu xiyaye polew «faqil» – $indiyego fadlu habularew \akim. 113. Жиндиего гьоцIцIо гьабулеб тIалил на – гьабураб чIчIикIулеб кьужна. $indiyego ho~o habuleb Talil na – haburab Zijuleb pu$na. 114. Жиндиего жо къваригIараб меххалълъ – гьа-гьа-гьа! Нахъе кьезе ккараб меххалълъ – гьи-гьи-гьи! $indiyego $o qwarifarab me{a: – ha-ha-ha! na]e pe#e Karab me{a: – hi-hi-hi! 115. Жиндиего муч гурев, чияе хьутI гурев. $indiyego mux gurew, xiyaye %uT gurew. 116. Жиндиего чед гурев, чидае гурга гурев. $indiyego xed gurew, xidaye gurga gurew. 117. Жиндиего чед гьабуларесс чияе гурга гьабуларо. $indiyego xed habulareS xiyaye gurga habularo. 118. Жинди-жиндир цо-цо пиша букIунебила. $indi-$indir co-co _i^a bujunebila. Къверкъги гIанкъраги цадахъ гIумру гьабулел рукIанила. Цо нухалълъ гьазул хIукму кканила, гIорги бахун, дореххун ине. - Мунни лълъедон инин, дицца щиб гьабилеб? – ан ургъел чIванила гIанкъраялда. - Расги ургъел чIваге, дицца баччила мун, - ан абунила къоркъоцца. ГIорбакьулIе щвейгун, гIанкъраялълъ къоркъода ххеч къазабунила. Дуцца гьабулеб жо щиб?! – ан гьаракь борчIанила къоркъол. - Гьаб бугохха дир пиша! – ян абунила гIанкъраялълъ. - Дир пиша гьабги буго! – янги абун, къверкъ гIурул тIинде анила. qwerqgi fanqragi cada] fumru habulel rujanila. co nu[a: ha#ul \ukmu Kanila, forgi ba[un, dore{un ine. - munni :edon inin, diCa &ib habileb? – an urvel zwanila fanqrayalda. - rasgi urvel zwage, diCa baXila mun, - an abunila qorqoCa. forbapu/e &weygun, fanqraya: qorqoda {ex qa#abunila. duCa habuleb $o &ib?! – an harap borzanila qorqol. - hab bugo{a dir _i^a! – yan abunila fanqraya:. - dir _i^a habgi bugo! – yangi abun, qwerq furul Tinde anila. 119. ЖиндилI бахIарчилъи гьечIев рагъде унарев. $indi/ ba\arxi;i hezew ravde unarew. 120. Жиндир гIакълуялда рекъонила чи витIарав вукIунев (Дур гIакълуялда рекъон мун витIарав). $indir faqluyalda reqonila xi wiTaraw wujunew (dur faqluyalda reqon mun wiTaraw). 121. Жиндир заманалда гьабичIеб жо – кидаго гьабичIеб жо. $indir #amanalda habizeb $o - kidago habizeb $o. 122. Жиндир заманалда бубудичIогойила баси гIорода бараб. $indir #amanalda bubudizogoyila basi foroda barab. 123. Жиндир заманалда носоцца къотIичIеб нахъа гIощтIоцца къотIизе кколеб. $indir #amanalda nosoCa qoTizeb na]a fo&ToCa qoTi#e Koleb. 124. Жиндирабго баххчун, чияраб гьурщун. $indirabgo ba{xun, xiyarab hur&un. 125. Жиндирго гъалатIазе мукIурлъиги – кIудияб бахIарчилъи. $indirgo valaTa#e mujur;i - judiyab ba\arxi;i. 126. Жиндирго рукIниб гIанкIкIги – бахIарчи, рукъалълъул кIалтIа хIелекоги – бахIарчи. $indirgo rujnib fanJgi - ba\arxi, ruqa:ul jalTa \elekogi - ba\arxi. 127. Жиндир рукъалълъе квешав чияе лълъикIлъуларо. $indir ruqa:e kwe^aw xiyaye :ij;ularo. 128. Жиндирабго ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirabgo Kun Zaraw fadama# riJunaro. 129. Жиндирабго чехьалълъ кварав, чияраб бералълъ кварав. $indirabgo xe%a: kwaraw, xiyarab bera: kwaraw. 130. Жиндирго бадибе унеб чIалу бихьуларев, чияр бадибе унеб рас бихьулев. $indirgo badibe uneb zalu bi%ularew, xiyar badibe uneb ras bi%ulew. 131. Жиндирго бетIералълъул гIакълу – жиндирго рукъалълъул ххан. $indirgo beTara:ul faqlu - $indirgo ruqa:ul {an. 132. Жиндирго боцIцIиялълъул хIал бетIергьанчияссда лълъикI лъала. $indirgo bo~iya:ul \al beTerhanxiyaSda :ij ;ala. 133. Жиндирго гъванща бихьаниги, жиндирго гIамал бихьуларебила. $indirgo vwan&a bi%anigi, $indirgo famal bi%ularebila. 134. Жиндирго гIагIа жинццагойила бацIцIине кколеб. $indirgo fafa $inCagoyila ba~ine Koleb. 135. Жиндирго гIакълуялда божун хьвадарав нахъа пашманлъула. $indirgo faqluyalda bo$un %wadaraw na]a _a^man;ula. 136. Жиндирго гIамал бугев чияда божуларев. $indirgo famal bugew xiyada bo$ularew. 137. Жиндирго гIамал – месед, чияр гIамал – карпит. $indirgo famal - mesed, xiyar famal - kar_it. 138. Жиндирго захIматалдалъун щвараб шагьи чияр захIматалдалъун щвараб гъурщидасса кIудияб. $indirgo #a\matalda;un &warab ^ahi xiyar #a\matalda;un &warab vur&idaSa judiyab. ВукIанила эбел-инссул рахIмат кванан ругьунав, жойил къимат гьечIев цо вас. Инссуе бокьун букIана вас захIматалде ругьун гьавизе. Инссуцца васассда лъазабун буго, мунго хIалтIун балагьичIони, жинцца дуе я квен, я ретIел кьеларилан. Эбелалълъени бокьун букIчIо гьев хIалтIизе ругьунлъизавизе. Гьелълъ вас къватIиве витIун вуго, кваназе квенги кьун, кодобе гIарацги кьун. Бакъанида гьеб гIарац, «хIалтIун щвараб бугилан», инссухъе кьеянги малълъун буго. ВачIун вуго вас рокъове. - Кив вукIарав? - ХIалтIулев вукIана. Гьаб гIарацги щванахха, дада. - Мун хIалтIун щвараб гIарацалде ккарав чи гуро дун. Диени мун хIалтIизе бокьун буго, – янги абун, инссуцца гьеб гIарац цIадабе реххун буго. Реххани реххун букIаян, васассги щибго жо абун гьечIо. Гьединал хIилабаз “эмен гуккулаго”, ун буго цо анкь. Цинги эбелалълъ васассда абун буго. - НилIер къойилго цIадабе базе гIарацги гьечIо, дир вас, хIалтIизегIаги хIалтIе мун. ХIалтIун вуго вас. ХIалтIун щвараб дагьа-макъабго гIарацги инссухъе кьун буго. Инссуцца гьебги цIадабе реххулеб букIун буго. Цо къоялълъ вас инссул квералда ххурххун вуго. Жинда хIалхьезегIан гIакъубаги бихьун щвараб гIарац цIадабе щай реххулебан чIчIун вуго. Инссуцца абун буго. - Гьедин, гIакъубаги бихьунхха, дир вас, диеги гIарац щолеб! wujanila ebel-inSul ra\mat kwanan ruhunaw, $oyil qimat hezew co was. inSuye bopun bujana was #a\matalde ruhun hawi#e. inSuCa wasaSda ;a#abun bugo, mungo \alTun balahizoni, $inCa duye ya kwen, ya reTel pelarilan. ebela:eni bopun bujzo hew \alTi#e ruhun;i#awi#e. he: was qwaTiwe wiTun wugo, kwana#e kwengi pun, kodobe faracgi pun. baqanida heb farac, «\alTun &warab bugilan», inSu]e peyangi ma:un bugo. wazun wugo was roqowe. - kiw wujaraw? - \alTulew wujana. hab faracgi &wana{a, dada. - mun \alTun &warab faracalde Karaw xi guro dun. diyeni mun \alTi#e bopun bugo, – yangi abun, inSuCa heb farac `adabe re{un bugo. re{ani re{un bujayan, wasaSgi &ibgo $o abun hezo. hedinal \ilaba# “emen guKulago”, un bugo co anp. Cingi ebela: wasaSda abun bugo. - ni/er qoyilgo `adabe ba#e faracgi hezo, dir was, \alTi#efagi \alTe mun. H\alTun wugo was. \alTun &warab daha-maqabgo faracgi inSu]e pun bugo. inSuCa hebgi `adabe re{uleb bujun bugo. co qoya: qas inSul kweralda {ur{un wugo. $inda \al%e#efan faqubagi bi%un &warab farac `adabe &ay re{uleban Zun wugo. inSuCa abun bugo. - hedin, faqubagi bi%un{a, dir was, diyegi farac &oleb! 139. Жиндирго къвачIа баччуларесс чияр гьир баччулареб. $indirgo qwaza baXulareS xiyar hir baXulareb. 140. Жиндирго лъимал берцин рихьанищ – хвана хIалтIи! $indirgo ;imal bercin ri%ani& - [wana \alTi! 141. Жиндирго малъаз гIадин, мугъ хъассуларо. $indirgo ma;a# fadin, muv ]aSularo. 142. Жиндирго рагIи ккун чIчIарав гIадамаз рикIкIунаро. $indirgo rafi Kun Zaraw fadama# riJunaro. 143. Жиндирго ракь – чохьол эбел, чияр ракь – бессдал эбел. $indirgo rap - xo%ol ebel, xiyar rap - beSdal ebel. 144. Жиндирго рокъоб къадазги кумек гьабулеб. $indirgo roqob qada#gi kumek habuleb. 145. Жиндирго рокъобе гирулеб гьецIо тIадагьабила. $indirgo roqobe giruleb he`o Tadahabila. 146. Жиндирго рокъов – гIуцIцIарухъан, чияр рокъов – чумартухъан. $indirgo roqow - fu~aru]an, xiyar roqow - xumartu]an. 147. Жиндирго рокъов кинавго чи – ххан. $indirgo roqow kinawgo xi - {an. 148. Жиндирго черххалълъе гIакълу гьечIев «гIакъилассдассаги» цIунаги, жиндирго рукъалълъе гIадлу гьечIев «гIадилассдассаги» цIунаги. $indirgo xer{a:e faqlu hezew «faqilaSdaSagi» `unigi, $indirgo ruqa:e fadlu hezew «fadilaSdaSagi» `unagi. 149. Жиндирго чорххолI гьечIеб чиясс босулареб. $indirgo xor{o/ hezeb xiyaS bosulareb. 150. Жиндиргояб баххчун, чияраб гьурщун. $indirgoyab ba{xun, xiyarab hur&un. 151. Жини гIадин, хъалалъанги вукIунге, лIини гIадин, гьаналIанги вукIунге. $ini fadin, ]ala;angi wujunge, /ini fadin, hana/angi wujunge. 152. Жинццаго бицунеб – кинабго цIакъаб, чияцца бицунеб – кинабго квешаб. $inCago bicuneb - kinabgo `aqab, xiyaCa bicuneb - kinabgo kwe^ab. 153. Жинццаго бухъаралълъуве живго кколевила. $inCago bu]ara:uwe $iwgo Kolewila. Хханассул вукIаравила кIиго вас. Эбел-инссуе цIакъ вокьулев вукIаравила гьитIинав вас. КIудияв дагьав нахъе-ццеве цулев вукIаравила. Гьеб квеш букIарав кIудияв вацц ургъаравила, щиб гьабунидай эбел-инссуда гьитIинав вас рихинавизе кIвелаян. Цо къоялълъ вилълъаравила гьев инссуда асскIове, гьабурабила мацIцI. Дур гьитIинав васасс мун какулила, эмен. Дур кIалдиссан рокьукъаб махI чIвалилан гаргадулев вугила гьев. Инссуда асскIовегIан къазе, гьумер буссинабизе бегьуларилан гаргадулев вугила гьев бахьикъос. Жиндани, цIакъ берцинаб гурони, кинаб бугониги махI дудассан чIвачIила. {anaSul wujarawila jigo was. ebel-inSuye `aq wopulew wujarawila hiTinaw was. judiyaw dahaw na]e-Cewe culew wujarawila. heb kwe^ bu%araw judiyaw waC urvaravila, &ib habuniday ebel-inSuda hiTinaw was ri[inawi#e jwelayan. co qoya: wi:arawila hew inSuda aSjowe, haburabila ma~. dur hiTinaw wasaS mun kakulila, emen. dur jaldiSan ropuqab ma\ zwalilan gargadulew wugila hew. inSuda aSjowefan qa#e, humer buSinabi#e behularilan gargadulew wugila hew ba%iqos. $indani, `aq bercinab guroni, kinab bugonigi ma\ dudaSan zwazila. - ЛълъикI буго, дир вас, баркала! Метер гьабила дицца гьессулгун гара-чIвари. Мун ине бегьила, – ян абунила инссуцца. Инссухъе ахIилалде кIудияв ваццасс гьитIинассда гIезегIанго ражихIалаб квен кваназабунила. АхIанила инссуцца гьитIинав вас жиндихъего. Вугила эмен, понцIораб рахълъен гIадин, бахъун ццингун, таххбакIида гIодов чIчIун. Берал ругила цIадул цIун. «Гьанив дида ццеве чIчIа! – ян буюранила инссуцца. Гъоркьгоги ццин бахъун вугев эмен, жиндассан ражидул махI чIвани, дагьавги ццидаххинилан, вас нахъе-нахъе къалев вукIанила. Хханасс пикру гьабунила, валлагьин, кIудияв васасс бицараб жо битIараб батилин, гуревани гьав жинда асскIовегIан къаларого вукIинароанилан. Цинги гьев, щакъи-къаламги кодобе босун, хъвадаризе лIугьанила. - :ij bugo, dir was, barkala! meter habila diCa heSulgun gara-zwari. mun ine behila, – yan abunila inSuCa. inSu]e a\ilalde judiyaw waCaS hiTinaSda fefefango ra$i\alab kwen kwana#abunila. a\anila inSuCa hiTinaw was $indi]ego. wugila emen, _on`orab ra];en fadin, ba]un Cingun, ta{bajida fodow Zun. beral rugila `adul `un. «haniw dida Cewe Za! – yan buyuranila inSuCa. vorpgogi Cin ba]un wugew emen, $indaSan ra$idul ma\ zwani, dahawgi Cida{inilan, was na]e-na]e qalew wujanila. {anaS _ikru habunila, walahin, judiyaw wasaS bicarab $o biTarab batilin, gurewani haw $inda aSjowefan qalarogo wujinaroanilan. cingi hew, &aqi-qalamgi kodobe bosun, ]wadari#e /uhanila. - Ма, гьаб кагъатги босун, мун вазирассухъе а! – ян буюранила хханасс. Гьеб кагътида хъван букIарабила - «Гьаб кагъат босун вачIарав чи, щив гьев вугониги, чIвай!» – ян. Инссул тIадкъай тIубазе унев гьитIинав ваццассда, гьойда данде гIанкIкI гIадин, данде ккаравила кIудияв вацц. ЦIеххарабила киве унев вугевилан. Бицарабила гьитIинассги инссуцца вазирассухъе кагъат босун витIун унев вугилан. Инссуда живго берцин вихьизелъун, жинцца ххеххго тIубалин гьеб къваригIелилан, гьитIинав ваццассухъа бахъараб кагъатги босун, кIудияв вас вазирассухъе анила. Гьениве щун сагIаталдассан вазирасс гьессул бетIерги къотIарабила. «Ургъун гьагIде», – ян жиндирго хIамида малълъарав игьалиссессдагIан гIакълу гьечIев хханассда нахъа лъарабила кинабго. Бухъаралълъуве бухъарав кколевлъи, горбода гIащтIи лъураб меххалълъ, бичIчIарабила хханассул васассдаги. - ma, hab kavatgi bosun, mun wa#iraSu]e a! – yan buyuranila {anaS. heb kavtida ]wan bujarabila - «hab kavat bosun wazaraw xi, &iw hew wugonigi, zway!» – yan. inSul Tadqay Tuba#e unew hiTinaw waCaSda, hoyda dande fanJ fadin, dande Karawila judiyaw waC. `e{arabila kiwe unew wugewilan. bicarabila hiTinaSgi inSuCa wa#iraSu]e kavat bosun wiTun unew wugilan. inSuda $iwgo bercin wi%i#e;un, $inCa {e{go Tubalin heb qwarifelilan, hiTinaw waCaSu]a ba]arab kavatgi bosun, judiyaw was wa#iraSu]e anila. heniwe &un safataldaSan wa#iraS heSul beTergi qoTarabila. «urvun hafde», – yan $indirgo \amida ma:araw ihaliSeSdafan faqlu hezew {anaSda na]a ;arabila kinabgo. bu]ara:uwe bu]araw Kolew;i, gorboda fa&Ti ;urab me{a:, biZarabila {anaSul wasaSdagi. 154. Жинццаго веццарав чияцца какула. $inCago weCaraw xiyaCa kakula. 155. Жинццаго гьабураб жоялълъул дибирассе хIакъ букIунареб. $inCago haburab $oya:ul dibiraSe \aq bujunareb. 156. Жинццаго квани чехь унтулев, чияцца квани мугъ унтулев. $inCago kwani xe% untulew, xiyaCa kwani muv untulew. 157. Жинццаго квен кунев, кваницца живго кунев. $inCago kwen kunew, kwaniCa $iwgo kunew. 158. Жинццаго цIуничIеб къадру чияца цIунулареб. $inCago `unizeb qadru xiyaCa `unulareb. 159. Жинццагоги гьабулев, жиндиеги гьабулев. $inCagogi habulew, $indiyego habulew. 160. Жинццагоги кунареб, кунелълъеги биччалареб. $inCagogi kunareb, kune:egi biXalareb. 161. Жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила рацIцIалъи лIугьунеб. $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila ra~a;i /uhuneb. Мунагьал чураяв дир инссуда рагIун буго пуланав вехьассул цIакъ рацIцIа-ракъалъи цIунараб къайи-ссвери бугилан. Гьесс пикру гьабун буго, кинила гьеб вехьассул къайи-ссвериялда рацIцIалъи букIунеб? РацIцIалъи букIине бегьилила хъулухъчияссул рокъоб. Кин букIаниги, вехьассул лъималги цIцIалдокIанир цIцIалулел рукIун, багьанаги щун, эмен, цIцIалдокIаналълъул бетIер, гьезул бакIалде ун вуго. Рукъалълъул бетIергьан ватун вуго, гъансситода ццеве гIодовги чIчIун, эргъахъ (вехьассул тIил) къачIалев. Салам-каламалдасса, ххабар-кIалалдасса ххадуб, кигIан нечаниги, инссуцца гьессда бицун буго жив гьезухъе вачIиналълъул асслияб мурадги. Гьесс нуцIцIида нахъасса цIцIилицIцIги босанила, гъансситода гъоркьа рохъобахъги босанила, лълъухьа-кIучун къачIараб тIилалълъул ххведерги гъасситоде жанибе банила. Цинги, инссуда асскIов тамахбакIалда гIодовги чIчIун, гьесс абун буго, нижер анибила, Зайирбег, гьитIиназги кIудиязги – жинцца-жинцца жиндирго гIагIа бацIцIунила, гьединлъидал батилилахха нижер къавулI рацIцIалъиги букIунеб. munahal xurayaw dir inSuda rafun bugo _ulanaw we%aSul `aq ra~a-raqa;i `unarab qayi-Sweri bugilan. heS _ikru habun bugo, kinila heb we%aSul qayi-Sweriyalda ra~a;i bujuneb? ra~a;i bujine behilila ]ulu]xiyaSul roqob. kin bujanigi, we%aSul ;imalgi ~aldojanir ~alulel rujun, bahanagi &un, emen, ~aldojana:ul beTer, hezul bajalde un wugo. ruqa:ul beTerhan watun wugo, vanSitoda Cewe fodowgi Zun, erva] (we%aSul Til) qazalew. salam-kalamaldaSa, {abar-jalaldaSa {adub, kifan nexanigi, inSuCa heCda bicun bugo $iw he#u]e waxina:ul aSliyab muradgi. heS nu~ida na]aSa ~ili~gi bosanila, vanSitoda vorpa ro]oba]gi bosanila, :u%a-juxun qazarab Tila:ul {wedergi vaSitode $anibe banila. cingi, inSuda aSjow tama[bajalda fodowgi Zun, heS abun bugo, ni$er anibila, #ayirbeg, hiTina#gi judiya#gi – $inCa-$inCa $indirgo fafa ba~unila, hedin;idal batilila{a ni$er qawu/ ra~a;igi bujuneb. 162. Жинццайин урбаялда гьоцIцIо рагIизабурабан абурабила хьодоцца. $inCayin urbayalda ho~o rafi#aburaban aburabila $odoCa. 163. Жого гьечIого букарулебани, огъохъат букарилароан. $ogo hezogo bukarulebani, ovo]at bukarilaroan. 164. Жого гьечIого, нухде моххмохх реххиларилан абурабила царацца. $ogo hezogo, nu[de mo{mo{ re{ilarilan aburabila caraCa. 165. Жого гьечIого, жо букIунаро. $ogo hezogo, $o bujunaro. 166. Жого гьечIого, ссанде рахъу щваларо. $ogo hezogo, Sande ra]u &walaro. 167. Жонссокъ камураб къайи букIунареб, чакъал камураб рохь букIунареб. $onSoq kamurab qayi bujunareb, xaqal kamurab ro% bujunareb. 168. ЖужахIалълъувги цадахъ вукIине вокьиларев. $u$a\a:uwgi cada] wujine wopilarew. 169. ЖужахIалълъул цIеццаги бухIулареб жойила яхI. $u$a\a:ul `eCagi bu\ulareb $oyila ya\.

Й y 1. «Юргъа бачани, бетIергьанчихвад, мун чияцца рекIуна». yurva baxani, beTerhanxi[wad, mun xiyaCa rejuna. Мискинав магIарулассул букIун буго лълъикIаб тайичу. Гьеб лIугьун буго юргъа бачине. Кицилъун лIугьарал гьадал рагIабиги абун, мискинчиясс тайичу тамахлъизегIан бухун буго. miskinaw mafarulaSul bujun bugo :ijab tayixu. heb /uhun bugo yurva baxine. kici;un /uharal hadal rafabigi abun, miskinxiyaS tayixu tama[;i$efan bu[un bugo. 2. Юргъаялълъ – чу, ишалълъ – чи. yurvaya: - xu, i^a: - xi. 3. Я гьанив гурев, я дова гурев. ya haniw gurew, ya dowa gurew. 4. Я гIарцул чванта цIела, я салул гвангвара цIела. ya farcul xwanta `ela, ya salul gwangwara `ela. 5. Я гIурул рагIал, я мугIрул ракьан. ya furul rafal, ya mufrul rapan. КIартIулилIа вачIарав гьобол вукIаравила. Хханасс гьессда гьикъарабила кив мун чIчIелев, кинаб бакI дуе бокьилебан. Гьесс тIасса рищаралила магIарул ххалкъалда гьоркьор абилъун ххутIарал гьадал бакIал. jarTuli/a wazaraw hobol wujarawila. {anaS heSda hiqarabila kiw mun Zelew, kinab baj duye bopileban. heS TaSa ri&aralila mafarul {alqa#da horpor abi;un {uTaral hadal bajal. 6. Я зурзур те, я квен те. ya #ur#ur te, ya kwen te. 7. Я къали чIвай, я зурма пуй. ya wali zway, ya #urma _uy. 8. Якьадалълъ лълъухьизе нусалълъ тун, нусалълъ лълъухьизе якьадалълъ тун. yapada: :u%i#e nusa: tun, nusa: :u%i#e yapada: tun. 9. Я хIама хвела, я ххан хвела. ya \ama [wela, ya {an [wela. 10. Я мими гурев, я дуду гурев. ya mimi gurew, ya dudu gurew. 11. Я нилIерго хIал, я хIалае чи. ya ni/ergo \al, ya \alaye xi. 12. Я ракьа гуреб, я гьан гуреб. ya rapa gureb, ya han gureb. 13. Я тIинай кIудияй гIела, я кIудиялълъул росс хвела. ya Tinay judiyay fela, ya judiya:ul roS [wela. 14. Я хваралълъ гурев, я гIуралълъ гурев. ya [wara: gurew, ya fura: gurew. 15. Я ццее гурей, я нахъа гурей. ya Ceye gurey, ya na]a gurey. 16. Я ццудунав вас лълъикIав, я хъукьав вацц лълъикIав. ya Cudunaw was :ijaw, ya ]upaw waC :ijaw. 17. Я чехь цIцIалтараб квен, я квер цIцIалтараб мухь. ya xe% ~altarab kwen, ya kwer ~altarab mu%. 18. Я чи хIинкъулеб черхх, я чиякьа хIинкъулареб ракI. ya xi \inquleb xer{, ya xiyapa \inqulareb raj. 19. Ябуялда юргъачу белъулеб, юргъачуялда ябучу белъулеб. yabuyalda yurvaxu be;uleb, yurvaxuyalda yabuxu be;uleb. 20. Ябуялълъ ябу кколеб, бидаялълъ бида кколеб. yabuya: yabu Koleb, bidaya: bida Koleb. 21. Ярагъ борчинеги мун нечолелълъул, Дуе тIил къотIизе дун кие иней? Чода рекIинеги мун хIинкъулелълъул, Дуй хIама босизе дун кие иней? yarav borxinegi mun nexole:ul, duye Til qoTi#e dun kiye iney? xoda rejinegi mun \inqule:ul, duy \ama bosi#e dun kiye iney? 22. Ярагъ борчинеги чи къваригIуна, чода рекIинеги вас къваригIуна. yarav borxinegi xi qwarifuna, xoda rejinegi was qwarifuna. 23. Ярагъ гьечIого чанаве арав, чан щвечIого вуссуна. yarav hezogo xanawe araw, xan &wezogo wuSuna. 24. Ярагъ гьечIого чи вагъуларо. yarav hezogo xi wavularo. 25. Ярагъ гIумруялълъ борчунеб, цо къоялълъ къваригIунеб. yarav fumruya: borxuneb, co qoya: qwarifuneb. 26. Ярагъ къеда бай, къалам кодоб ккве. yarav qeda bay, qalam kodob Kwe. 27. Ярагъ лъалиниб цIуне, рагIи гIаданиб цIуне. yarav ;alinib `une, rafi fadanib `une. 28. Ярагъги борчине, чуги рекIинейин вас гьавулев. yaravgi borxine, xugi rejineyin was hawulew. 29. Яргъил кьвагьиялдасса квартIил кIутIи берцинаб. yarvil pwahiyaldaSa kwarTil juTi bercinab. 30. Яргъил рагъ букIунареб, кIиябго рахъалдассан би баккулареб. yarvil rav bujunareb, jiyabgo ra]aldaSan bi baKulareb. 31. Яргъицца цояв чIвалевила, мацIцIицца анцIгояв чIвалевила. yarviCa coyaw zwalewila, ma~iCa an`goyaw zwalewila. 32. Яс абизе рачIарал жидерго бечелъиялълъул бицине лIугьиндал, инссуцца абурабила - «Гьеб гIолеб батани, лълъидассаго лълъикI гьай хьихьизе дидаги кIола». yas abi#e razaral $idergo bexe;iya:ul bicine /uhindal, inSuCa aburabila - «heb foleb batani, :idaSago :ij hay %i%i#e didagi jola». 33. Яс абураб соналълъ васгун кIалъаге, яс унеб нухдаги чIчIоге. yas aburab sona: wasgun ja;age, yas uneb nu[dagi Zoge. 34. Яс гьайилалде дурцц гьавуге, гьезул къадар Аллагьассда гурони лъаларо. yas hayilalde durC hawuge, he#ul qadar allahaSda guroni ;alaro. 35. Яс гьаюраб къоялдасса нахъе къайи босарай эбелалълъул ражихо камун батарабила. yas hayurab qoyaldaSa na]e qayi bosaray ebela:ul ra$i[o kamun batarabila. 36. Яс гьаюраб къоялълъ чехь бухIулеб, гIураб къоялълъ рукъ бухIулеб. yas hayurab qoya: xe% bu\uleb, furab qoya: ruq bu\uleb. 37. Яс гьечIей эбел, унти чIварабго холейила. yas hezey ebel, unti zwarabgo [oleyila. 38. Яс гIейгун гIеретI бекулеб гIадат. yas feygun fereT bekuleb fadat. 39. Яс йичуге, нус йосуге. yas yixuge, nus yosuge. 40. Яс йокьун дурцц вокьулев, нус рихун вас рихунев. yas yopun durC wopulew, nus ri[un was ri[unew. 41. Яс цIцIодорай лIугьаги, вас лумияв лIугьаги. yas ~odoray /uhagi, was lumiyaw /uhagi. 42. Яс цIунизе вас тоге, гIи цIунизе бацI тоге. yas `uni#e was toge, fi `uni#e ba` toge. 43. Яс юххичIей эбелалълъ накаби руххизе кколел. yas yu{izey ebela: nakabi ru{i#e Kolel. 44. Яс эбелалда, вас инссуда релълъаралила лIугьунел. yas ebelalda, was inSuda re:aralila /uhunel. 45. Яс эбелалда релълъарай яче, чу гIалаялда релълъараб босе. yas ebelalda re:aray yaxe, xu falayalda re:arab bose. 46. Ясалдасса лълъикIай нус йикIинеги бегьулей, васассдасса лълъикIав дурцц вукIинеги бегьулев. yasaldaSa :ijay nus yijinegi behuley, wasaSdaSa :ijaw durC wujinegi behulew. 47. Ясалълъе рагIи бициналде дурцц сапаралълъ цадахъ ккезаве. yasa:e rafi bicinalde durC sa_ara: cada] Ke#awe. 48. Яхине кьуру гуреб, кьурдизе майдан гуреб. ya[ine puru gureb, purdi#e maydan gureb. 49. ЯхI бичун чед босуге, чилъи бичун багьа босуге. ya\ bixun xed bosuge, xi;i bixun baha bosuge. 50. ЯхI бугессе дуниялги хоб. ya\ bugeSe duniyal [ob. 51. ЯхI бугей лълъади россассдасса бергьинаро. ya\ bugey :adi roSaSdaSa berhinaro. 52. ЯхI гьечIессул цIцIобалде ккогеги, цIцIоб гьечIессул кверщаликье ккогеги. ya\ hezeSul ~obalde Kogegi, ~ob hezeSul kwer&alipe Kogegi. 53. ЯхI цIецца бухIулареб, гIакълу гIоралълъ унареб. ya\ `eCa bu\ulareb, faqlu fora: unareb. 54. ЯхIалълъ къо реххугеги, къуваталълъ некь реххугеги. ya\a: qo re{ugegi, quwata: nep re{ugegi. 55. ЯхIги рухIги – бащадаб жо. ya\gi ru\gi - ba&adab $o. 56. ЯхI-намус гьечIев нусго бечедассдасса намус бугев цо мискинчиго лълъикI. ya\-namus hezew nusgo bexedaSdaSa namus bugew co miskinxigo :ij. 57. Яццалълъул ракI – ваццгун, ваццассул ракI – рохьоб. yaCa:ul raj - waCgun, waCaSul raj - ro%ob. 58. Ячеян дуда гьардезе ккогеги, ячIаян мун гьардезе ккогеги. yaxeyan duda harde#e Kogegi, yazayan mun harde#e Kogegi. 59. ЯчинегIан «эбелхвад», ячун ххадуй «мунгохвад». yaxinefan «ebel[wad», yaxun {aduy «mungo[wad» 60. Ячудасса нусалълъ вакьадассде дадайилан абулебила, дагьаб ххадуб дандамадилан абулебила. yaxudaSa nusa: wapadaSde dadayilan abulebila, dahab {adub dandamadilan abulebila. 61. Ячун щваралдасса ячIун щварай лълъикIила. yaxun &waraldaSa yazun &waray :ijila. 62. Ячунги ячуней лълъади, ячIунги ячуней лълъади. yaxungi yaxuney :adi, yazungi yaxuney :adi. 63. Ячуней мекълъугеги, ячIуней тIекълъугеги. yaxuney meq;ugegi, yazuney Teq;ugegi. 64. ЯчIунелълъул – «далалай», дун толелълъул – «вабабай». yazune:ul - «dalalay», dun tole:ul - «wababay».

Хх { 1. Ххабар бицун лIугIулареб, рокьи гьабун бахъунареб. {abar bicun /ufulareb, ropi habun ba]unareb. 2. Ххабар, гьуин букIаго, лIугIизе те. {abar, huin bujago, /ufi#e te. 3. Ххабар гьуинаб буго – лъалеб жо дагьаб буго. {abar huinab bugo - ;aleb $o dahab bugo. 4. Ххабар дие бицун, роххдухъа моцIцIу чияе кьун. {abar diye bicun, ro{du]a mo~u xiyaye pun. 5. Ххабар къокъ гьабе, къо-мехх лълъикI гьабе. {abar qoq habe, qo-me{ :ij habe. 6. Ххабар ххалат гьабуге, гьикъаралда рекъон, къокъго бице. {abar {alat habuge, hiqaralda reqon, qoqgo bice. 7. Ххабарххалат – хIалтIидагь. {abar{alat - \alTidah. 8. Ххадуб гъезеян тедалила къоркъода рачIчI гъечIого ххутIараб. {adub ve#eyan tedalila qorqoda raZ veZogo {uTarab. 9. Ххадуб кколелълъул хIисаб гьабуни, бахIарчи вахъунаро (Шамил имамассул рагIаби). {adub Kole:ul \isab habuni, ba\arxi wa]unaro (^amil imamaSul rafabi). 10. Ххадуб ракI бухIулеб рагIи бицунгейила. {adub raj bu\uleb rafi bicungeyila. 11. Ххадуб ххутIараб жо бацIицца чIвалеб. {adub {uTarab $o ba`iCa zwaleb. 12. Ххадув хварав ххадув вукъулев. {aduw [waraw {aduw wuqulew. 13. Ххадув пашманлъиялълъул нахъа ххайир щолареб. {aduw _a^man;iya:ul na]a {ayir &olareb. 14. Ххазинадай гIарац те, гIедал яс россассе кье. {a#inaday farac te, fedal yas roSaSe pe. 15. Ххал гьабуни, бихьула, бихьарассда бичIчIула, бичIчIарассда жо лъала, лъарав чи витIун ккола. {al habuni, bi%ula, bi%araSda biZula, biZaraSda $o ;ala, ;araw xi wiTun Kola. 16. Ххалат арав вуссаравила, къокъид арав вуссинчIевила. {alat araw wuSarawila, qoqid araw wuSinzewila. 17. Ххалат бухIагийила ччохIол мугъзада бакъ. {alat bu\agiyila Xo\ol muv#ada baq. 18. Ххалатаб къокъ гьабизе бигьаяб, къокъаб ххалат гьабизе захIматаб. {alatab qoq habi#e bihayab, qoqab {alat habi#e #a\matab. 19. Ххалатасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. {alataS qwal `urabila, qoqaS mah biXarabila. 20. Ххалатассул къвалакье щвечIев, къокъассул магжикье щвечIев. {alataSul qwalape &wezew, qoqaSul mag$ipe &wezew. 21. Ххалкъалда вихьизе щобде вахинеги ккогеги, гIадамаздасса ваххчизе кIкIалахъе лIугьинеги ккогеги. {alqalda wi%i#e &obde wa[inegi Kogegi, fadama#daSa wa{xi#e Jala]e /uhinegi Kogegi. 22. Ххалкъалда гьоркьоб къадру хвеялдасса, къадарги щун, къанабакье ккей лълъикIаб. {alqalda horpob qadru [weyaldaSa, qadargi &un, qanabape Key :ijab. 23. Ххалкъалда нух къосунареб. {alqalda nu[ qosunareb. 24. Ххалкъалде балагь бачIин хханассул гIайиб. {alqalde balah bazin {anaSul fayib. 25. Ххалкъалълъ нагIана кьуни, кьуруги биххулеб. {alqa: nafana puni, purugi bi{uleb. 26. Ххалкъалълъул жугьа – ралъдал карачел. {alqa:ul $uha - ra;dal karaxel. 27. Ххалкъалълъул рагIи битIараб. {alqa:ul rafi biTarab. 28. Ххалкъалълъул тушман – къаццандухъан. {alqa:ul tu^man - qaCandu]an. 29. Ххалкъул гIаламалълъе гIищкъул кьоги бан, дун кьодукь ххутIана, кьодул сакги тIун (дун къотIнов ххутIана къадал ракьанда). {alqul falama:e fi&qul pogi ban, dun podup {uTana, podul sakgi Tun (dun qoTnow {uTana qadal rapanda). 30. Ххамиз сордо кинаб магIидаян абурабила сордо цIцIарай ясалълъ. {ami# sordo kinab mafidayan aburabila sordo ~aray yasa:. Кици бижун буго сордо цIцIарай бахIаралда тIад. МагIарулазул гIадаталда рекъон, яс россассе кьола итни яги ххамиз сордоялълъ. НилIер бахIаралълъе цIцIан букIун буго ххамиз сордо. Эбелалълъ гьей йитIун йиго доба магIида бан бугеб цIцIалкIу босун ячIаян. Ясалда цIцIалкIу батун гьечIо. РекIел цо анищ бугей ясалълъухъа тоххаб суал борчIун буго - «Эбел, ххамиз сордо кинаб магIида»? kici bi$un bugo sordo ~aray ba\aralda Tad. mafarula#ul fadatalda reqon, yas roSaSe pola itni yagi {ami# sordoya:. ni/er ba\ara:e ~an bujun bugo {ami# sordo. ebela: hey yiTun yigo doba mafida ban bugeb ~alju bosun yazayan. yasalda ~alju batun hezo. rejel co ani& bugey yasa:u]a to{ab sual borzun bugo - «ebel, {ami# sordo kinab mafida»? 31. Ххамил базарган, мусру гьечIого, вукъаравила. {amil ba#argan, musru hezogo, wuqarawila. 32. Ххан нилIер гьобол гуро. {an ni/er hobol guro. 33. Ххан хведал вецце, лъимал гIедал рецце. {an [wedal weCe, ;imal fedal reCe. 34. Ххан хола, лагъги хола – кIиялго бащалъула. {an [ola, lavgi [ola - jiyalgo ba&a;ula. 35. Хханазда тIад кIусараб гIанкIу гIадин. {ana#da Tad jusarab fanju fadin. 36. Хханасс кьураб чол кIалдире раккуларел. {anaS purab xol jaldire raKularel. 37. Хханасс цIияб чухъа ретIани, баркулебила, мискинчиясс ретIани, гьаб кисса щварабилан гьикъулебила. {anaS `iyab xu]a reTani, barkulebila, miskinxiyaS reTani, hab kiSa &warabilan hiqulebila. 38. Хханассда асскIоб кIиго ламадур квани, цояб магIарзухъан бачIунебила. {anaSda aSjob jigo lamadur kwani, coyab mafar#u]an bazunebila. 39. Хханассде лълъикIав чиян абе, хабада ххухх-бурутI гIорцIцIизе ххер бижараб меххалълъ. {anaSde :ijaw xiyan abe, [abada {u{-buruT for~i#e {er bi$arab me{a:. 40. Хханассда нич гьечIеб, гьарчида бер гьечIеб. {anaSda nix hezeb, harxida ber hezeb. 41. Хханассда ццевессанги чода нахъассанги вилълъунге. {anaSda CeweSangi xoda na]aSangi wi:unge. 42. Хханассда тIад ххан толарев. {anaSda Tad {an tolarew. 43. Хханассул берталълъе гьанал бохх босун унел, мискинассул берталълъе квер хьвагIун унел. {anaSul berta:e hanal bo{ bosun unel, miskinaSul berta:e kwer %wafun unel. 44. Хханассул бокьове хIарамав гьессул кIалгIаялде унарев. {anaSul bopowe \aramaw heSul jalfayalde unarew. 45. Хханассул рокъоб дир гIакълу рекъоларо, дир рокъоб хханассул гIакълу рекъоларо. {anaSul roqob dir faqlu reqolaro, dir roqob {anaSul faqlu reqolaro. 46. Хханассул ххазинаялда камураб мискинчиссул анищазулI батарабила. {anaSul {a#inayalda kamurab miskinxiyaSul ani&a#u/ batarabila. 47. Хханассул цо ххиянат бихьани, ххалкъалълъ азарго ххиянат гьабулеб. {anaSul co {iyanat bi%ani, {alqa: a#argo {iyanat habuleb. 48. Ххангишил хIелеко гIадин, уне-унев ххутIагийила. {angi^il \eleko fadin, une-unew {uTagiyila. 49. Хханжар цIулал бугониги гIола, ракI маххул бугони. {an$ar `ulal bugonigi fola, raj ma{ul bugoni. 50. Хханжу тIагIине бокьани, тIепун ххинкIал гьарейила, квас тIагIине бокьани, буртаби ругIейила. {an$u Tafine bopani, Te_un {injal hareyila, kwas Tafine bopani, burtabi rufeyila. 51. Хханзабазда ххадубги хвел бугеб, тIадегIанал къоязеги аххир бугеб. {an#aba#da {adubgi [wel bugeb, Tadefanal qoya#egi a{ir bugeb. 52. Хханзабазулги ххан – маххщелила. {an#aba#ulgi {an - ma{&elila. НекIо заманалда цо улкаялда вукIаравила цо ххан. ГIакъилавги вукIаравила гьев, бахIарчиявги вукIаравила. nejo #amanalda co ulkayalda wujarawila co {an. faqilawgi wujarawila hew, ba\arxiyawgi wujarawila. Гьеб букIанила рагъ-кьал гIемераб заман. Жал теларилан лIугьарав тушманассдасса улка гьесс бигьаго цIунулаанила. heb bujanila rav-pal femerab #aman. $al telarilan /uharaw tu^manaSdaSa ulka heS bihago `unulaanila. ГIовул гIужде ваханиги, ххан гIедегIулев вукIинчIила чIчIужу ячине. Цо нухалълъ хханассда гьессул гIакълучиясс абунила fowul fu$de wa[anigi, {an fedefulew wujinzila Zu$u yaxine. co nu[a: {anaSda heSul faqluxiyaS abunila - «БетIер чIахъаяв ххан! Рагъ-кьал гIемераб заманги бугелълъул, нилIеда гьикъун къадарги щоларелълъул, дуего ирсилавги вукIине, чIчIужу ячун лълъикI гуродай дуцца?» - «beTer za]ayaw {an! rav-pal femerab #amangi buge:ul, ni/eda hiqun qadargi &olare:ul, duyego irsilawgi wujine, Zu$u yaxun :ij guroday duCa?» Ххан цин вуцIцIун чIчIанила, цинги гIакълучияссе баркала кьунила. «Валлагь, битIараб буго гIакълучиясс бицунеб жо. Дун рагъда чIвани яги бусада вегун хвани, гьечIо гури дир ирс босизе чи», – ян пикру гьабунила. Ячун лълъикIин чIчIужуян ракIалде кканила гьессда. {an cin wu~un Zanila, cingi faqluxiyaSe barkala punila. «walah, biTarab bugo faqluxiyaS bicuneb $o. dun ravda zwani yagi busada wegun [wani, hezo guri dir irs bosi#e xi», - yan _ikru habunila. yaxun :ijin Zu$uyan rajalde Kanila heSda. Гьаниб бачIанила щий ячиней абураб суалги. РекIее къабулай гIадан хханассул йикIинчIила. hanib bazanila &iy yaxine aburab sualgi. rejeye qabulay fadan {anaSul yijinzila. «Ца таралълъ мегIер толилан» абула, ххеххго тIибитIанила ххан чIчIужу ячине хIадурлъулев вукIиналълъул ххабар. Мадугьалихъ ругел хханзабазе бокьун букIанила гIолохъанав, гучав хханассулгун гIагарлъи гьабизе. Гьез чапарзаби ритIулел рукIанила гIолохъанав хханассухъе. Гьевин абуни гIедегIулев вукIинчIила рагIи кьезе. «ca tara: mefer tolilan» abula, {e{go TibiTanila {an Zu$u yaxine \adur;ulew wujina:ul {abar. maduhali] rugel {an#aba#e bopun bujanilan folo]anaw, guxaw {anaSulgun fagar;i habi#e. he# xa_ar#abi riTulel rujanila folo]anaw {anaSu]e. hewin abuni fedefulew wujunzila rafi pe#e. Цо къоялълъ цадахъ вазирзаби, нукарзабигун чанасса вуссун вачIунев вукIанила ххан. Гьезда данде кканила, цIулал магьги баччун ячIуней бадиссан бакъ баккарай гIадай берцинай яс. Рачлихъе щвезегIан гIодоеги къулун, хханассе салам кьунила ясалълъ. Гьей ясалълъул берзул чIоралълъ гулицца гIадин жиндир керен борлIанилан кканила хханассда. Гьессни хIал лъазе течIила. Жиндирго хханассулаб къадруги цIунун, тIокIав ясалълъухъги валагьичIого, анила ххан. Рокьи бугила рокьи. Гьелълъ ватIа гьавуларила хханги лагъги. Рокьул цIа рекIанила хханассда – кванан квен билълъунарила, гьекъон лълъим унарила, къасси макьу щоларила. Цо рахъалълъ, хханасс пикру гьабулеб букIанила, «Кин ячиней щияли лъаларей нухда дандчIварай яс?» Дой яс гьечIеб гIумруги гIумру гуреблъи бичIчIулеб букIанила гьессда. АхIанила гьесс жиндирго вазирзаби. Лъазабунила гьезда, ракьулIа яхъунги, ххеххлъи гьабун, дой берцинай яс ялагьеян. co qoya: cada] wa#ir#abi, nukar#abigun xanaSa wuSun wazunew wujanila {an. he#da dande Kanila, `ulal mahgi baXun yazuney badiSan baq baKaray faday bercinay yas. raxli]e &we#efan fodoyegi qulun, {anaSe salam punila yasa:. hey yasa:ul ber#ul zora: guliCa fadin $indir keren bor/anilan Kanila {anaSda. heSni \al ;a#e tezila. $indirgo {anaSulab qadrugi `unun, Tojaw yasa:u]gi walahizogo, anila {an. ropi bugila ropi. he: waTa hawularila {angi lavgi. ropul `a rejanila {anaSda - kwanan kwen bi:unarila, heqon :im unarebila, qaSi mapu &olarila. co ra]a:, {anaS _ikru habuleb bujanila, «kin yaxiney &iyali ;alarey nu[da dandzwaray ya?» doy yas hezeb fumrugi fumru gureb;i biZuleb bujanila heSda. a\anila heS $indirgo wa#ir#abi. ;a#abunila he#da, rapu/a ya]ungi, {e{;i habun, doy bercinay yas yalaheyan. Анила нукарзаби рахъ-рахъалде. Анила цо къо, анила лъабго къо. Ункъабилеб къоялълъ, ячун ясгун, гьелълъул эбел-эменгун, тIад руссанила гьел. Ясалдаги гьелълъул эбел-инссудаги тIад ретIун бугоанила тIутIу-хъухъураб ретIел. Хханасс буюрухъ кьунила гьезда берцинаб ретIел ретIеян. anila nukar#abi ra]-ra]alde. anila co qo, anila ;abgo qo. unqabileb qoya:, yaxun yasgun, he:ul ebel-emengun, Tad ruSanila hel. yasaldagi he:ul ebel-inSudagi Tad reTun bugoanila TuTu-]u]urab reTel. {anaS buyuru] punila he#da bercinab reTel reTeyan. Гьанибни кканила лълъиданиги ракIалда букIинчIеб жо. Ясалълъ цIехханила хханассул маххщел-пиша щибин бугебилан. Ххан велъанила. hanibni Kanila :idanigi rajalda bujinzeb $o. yasa: `e{anila {anaSul ma{&el-_i^a &ibin bugebilan. {an we;anila. - Щиб гьабизе дие маххщел? Ххан вукIин гIоларищ дие? – ян абунила гьесс. - &ib habi#e diye ma{&el? {an wujin folari& diye? - yan abunila heS. Гьеб меххалълъ ясалълъ абунила. heb me{a: yasa: abunila. - Мун ххан вукIин – гьеб цIакъ лълъикI буго. Хханго ххан вугониги, цо маххщелги букIине ккола чияссул. Маххщел ккола хханзабазулги ххан. - mun {an wujin - heb `aq :ij bugo. {ango {an wugonigi, co ma{&elgi bijine Kola xiyaSul. ma{&el Kola {an#aba#ulgi {an. Ххан тамашалъун валагьанила ясалълъухъ. ГьечIин жиндир маххщелилан абунила гьесс. {an tama^a;un walahanila yasa:u]. hezin $indir ma{&elilan abunila heS. Цо маххщалие гьев ругьунлъичIони, жий гьессие инарилан чIчIанила яс. co ma{&aliye ruhun;izoni, $iy heSiye inarilan Zanila yas. Рес букIинчIила, яс щвезе ккани, бокьаниги бокьичIониги, лъазабизе кколеб букIанила цо маххщел. ГIарац-меседалълъул машгьурав устарассухъе хьваданила ххан тIубараб лъагIелалълъ. Ругьунлъанила гьев маххщалие, цинги балагьун бер гIорцIцIулареб курхьенги гьабун, вачIанила ясалълъухъе. res bujinzila, yas &we#e Kani, bopanigi bopizonigi, ;a#abi#e Koleb bujanila co ma{&el. farac-meseda:ul ma^huraw ustaraSu]e %wadanila {an Tubarab ;afela:. ruhun;anila hew ma{&aliye, cingi balahun ber for~ulareb kur%engi habun, wazanila yasa:u]e. - Гьалехха тIатун буго дулI баххчун букIараб кIудияб гьунар. Гьанже дун дур йиго! – ян абунила ясалълъ. Бертаде къо цIцIан букIанила. Чанавени арав ххан тIагIанила. Анила къоял, анила моцIцIал. Ххан вачIунев вукIинчIила. Цо нухалълъ гIолохъанав хханассул улкаялде даран-базаралълъе рачIанила мадугьалихъ бугеб хханлъиялдасса даранчагIи. Хханассул абуралълъухъе росун рачIанила берцинал курхьаби, хIикматал баргъичал. Бер кIутIарабго лъанила гьелда баргъич хханасс гьабураб букIин. - hale{a Tatun bugo du/ ba{xun bujarab judiyab hunar. han$e dun dur yigo! - yan abunila yasa:. bertade qo ~an bujanila. xanaweni araw {an Tafanila. anila qoyal, anila mo~al. {an wazunew wujunzila. co nu[a: folo]anaw {anaSul ulkayalde daran-ba#ara:e razanila maduhali] bugeb {an;iyaldaSa daranxafi. {anaSul abura:u]e rosun razanila bercinal kur%abi, \ikmatal barvixal. ber juTarabgo ;anila helda barcix {anaS haburab bujin. Ясалълъ даранчагIазда гьикъанила баргъичал лълъицца гьаруралилан. ДаранчагIаз бицанила, Нижер хханассул вугила цIакъ гьунар бугев устар. Жидеда гьев киданиги вихьичIила. Бицунеб рагIанила хханасс асир гьавун вачIарав чи вугилан. Гьев гьунар тIокIав устарассдасса ватIалъизе гурилан, хъалаялълъув хьихьун вугила хханасс гьев. yasa: daranxafa#da hiqanila barvixal :iCa haruralilan. daranxafa# bicanila, ni$er {anaSul wugila `aq hunar bugew ustar. $ideda hew kidanigi wi%izila. bicuneb rafanila {anaS asir hawun wazaraw xi wugilan. hew hunar Tojaw ustaraSdaSa waTa;i#e gurilan, ]alaya:uw %i%un wigilu {uniS hew. ГьебсагIатго, хханассул боги бачун, къватIие яхъанила бахIарай. Щущахъ риххизарун тушманассул боялгун, ххвассар гьавунила гIолохъанав ххан. Рокъоре щвейгун, гьабунила бертин... hebsafatgo, {anaSul bogi baxun, qwaTiye ya]anila ba\aray. &u&a] ri{i#arun tu^manaSul boyalgun, {waSar hawunila folo]anaw {an. roqore &weygun, habunila bertin... - Дуцца абухъе, хханзабазулги ххан букIун буго маххщел, – ан абунила гIолохъанав хханасс жиндирго лълъадуда. - duCa abu]e, {an#aba#ulgi {an bujun bugo ma{&el, - an abunila folo]anaw {anaS $indirgo :aduda. 53. Хханзаби лъолебги – цохIого гванда, лагъзал регьулебги – гьагъабго гванда. {an#abi ;olebgi - co\ogo gwanda, lav#al rehulebgi - havabgo gwanda. 56. Хханлъиялдасса Аллагьасс реххиялдасса хханлъи жинццаго реххи лълъикIаб. {an;iyaldaSa allahaS re{iyaldaSa {an;i $inCago re{i :ijab. 57. Ххарадуниб щвараб лъимер лъезе бакI тIагIун рукIунел, къокъид щвараб боцIцIуда гьабизе жо тIагIун рукIунел. {aradunib &warab ;imer ;e#e baj Tafun rujunel, qoqid &warab bo~uda habi#e $o Tafun rujunel. 58. Ххарадунибги щвезе бегьулебила дарс. {aradunibgi &e#e behulebila dars. Херав чи сапаралълъ вахъине кканила. Кинниги нусгогIан сонги бан бугелълъул, цадахъ щуго сон барав васассул васги вачанила. ЦIакъ бакъ багIараб къоги букIанила, ццебе жеги ххалатаб нухги букIанила. Къаденахъеялде тату хванила херассул, вилълъине захIмалъанила. ЧIчIанила хIухь бахъизе гIодор. Гьелълъ херассе кумек гьабичIила. [eraw xi sa_ara: wa]ine Kanila. kinnigi nusgofan songi ban buge:ul, cada] &ugo son baraw wasaSul wasgi waxanila. `aq baq bafarab qogi bujanila, Cebe $egi {alatab nu[gi bujanila. qadena]eyalde tatu [wanila [eraSul, wi:ine #a\ma;anila. Zanila \u% ba]i#e fodor. he: [eraSe kumek habizila. Гьассда ракIалде кканила жиндие хвел гIагарлъулеб батилин, аххириссеб нухалълъ цо хъалиянгIаги бухIун лълъикIилан. ХIалиццаго гIадин, бахъанила херасс кисинисса къватIибе тамахьоги хилиги, кьуранила цо хъалиян. Огьогьой! ГьечIила кодоб цIагIелги сакIги! Щиб гьабилеб? Мурадалдеги щвечIогойищ хвелев? Хьул къотIанила херассул. haSda rajalde Kanila $indiye [wel fagar;uleb batilin, a{iriSeb nu[a: co ]aliyanfagi bu\un :ijilan. \aliCago fadin, ba]anila [eraS kisiniSa qwaTibe tama%ogi [iligi, puranila co ]aliyan. ohohoy! hezila kodob `afelgi sajgi! &ib habileb? muradalde &wezogoyi& [welew? %ul qoTanila [eraSul. Щванила маркIачIумехх. Бихьанила гьассда доба рикIкIада кунчIулеб-ссунеб цо цIа. Вохханила херав, гьаранила гьесс васакIода дове цIа босизе айилан. Векеранила вас цIадухъе, векеранила. ВачIанила цо сагIаталдассан, цIадул хIенехIги хъатиниб лъун. ГIажаиблъи гьабунила херасс, гьикъанила, кингIагийин гьессда, хъатинибги лъун, цIадул хIенехI гьанибе щвезегIан босизе кIвараб. &wanila marjazume{. bi%anila haSda doba riJada kunzuleb-Suneb co `a. wo{anila [eraw, haranila heS wasajoda dowe `a bosi#e ayilan. wekeranila was `adu]e, wekeranila. wazanila co safataldaSan, `adul \ene\gi ]atinib ;un. fa$aib;i habunila [eraS, hiqanila, kinfagi heSda, ]atinibgi ;un, `adul \ene\ hanibe &we#efan bosi#e jwarab. - ДахIадада, квер бухIунгутIизе, дицца хъатинибе цин сали бана, цинги гьелда тIад лъуна цIа рекIараб тIорччол кесек, – ан абунила разиго васасс. - da\adada, kwer bu\unguTi#e, diCa ]atinibe cin sali bana, cingi helda Tad ;una `a rejarab TorXol kesek, - an abunila ra#igo wasaS. КIудадацца берал данде рачанила. БетIер кIибикIанила. Цинги гьессул гьурмаде гьими рехханила. Цо лълъидеххунали вуссарав гIадин, гьесс абунила. judadaCa beral dande raxanila. beTer jibijanila. cingi heSul hurmade himi re{anila. co :ide{unali wuSaraw fadin, heS abunila. - Дида гьаб гIумруялда гIемераб жо малълъана гIадамаз, гIемераб жо дидагоги лъана. Цинги киданиги ракIалде кколароан ххарадуниб щуго сон барав гьитIинав васассги дарс кьелилан. - dida hab fumruyalda femerab $o ma:ana fadama#, femerab $o didagogi ;ana. cingi kidanigi rajalde Kolaroan {aradunib &ugo son baraw hiTinaw wasaSgi dars pelilan. 59. Ххарахьибго бугеб тIенкел, тIукъбиго чIвачIеб гIала. {ara%ibgo bugeb Tenkel, Tuqbigo zwazeb fala. 60. Ххарж гьабе, тIаде бачIунелда рекъон, хур босе, ресалда рекъон. {ar$ habe, Tade bazunelda reqon, [ur bose, resalda reqon. 61. Ххарж гьабичIого, ххайир щолареб. {ar$ habizogo, {ayir &olareb. 62. Ххаридаги лълъедаги лълъикIлъизабизе кIолареб унти букIунареб. {aridagi :edagi :ij;i#abi#e jolareb unti bujunareb. 63. ХхарилI къверкъ бихьунилан, къвекIаб цIцIум лIутулареб. {ari/ qwerq bi%unilan, qwejab ~um /utulareb. 64. Ххасалидасса гурелила хIинкъизе кколел, ххасалихълъиялдассайила. {asalidaSa gurebila \inqi#e Kolel, {asali];iyaldaSayila. 65. Ххасалил бакъалдаги божуге, тушманассул велъиялдаги божуге. {asalil baqaldagi bo$uge, tu^manaSul we;iyaldagi bo$uge. 66. Ххасалил кьогIлъи бихьичIессда ихдалил гьуинлъи лъалареб. {asalil pof;i bi%izeSda i[dalil huin;i ;alareb. 67. Ххасалил лълъикIлъи ххинаб ратIлицца борцунеб. {asalil :ij;i {inab raTliCa borcuneb. 68. Ххасалил ратIлие риидал ургъе, роол хIалтIуе ххасало ургъе. {asalil raTliye riidal urve, rool \alTuye {asalo urve. 69. Ххасалил ххинлъиялдаги божуге, хханассул чучлъиялдаги божуге. {asalil {in;iyaldagi bo$uge, {anaSul xux;iyaldegi bo$uge. 70. Ххасало гьабураб гьор кунеб бече. {asalo haburab hor kuneb bexe. 71. Ххасало гIазу бачIони, риидал цIцIад балареб. {asalo fa#u bazoni, riidal ~ad balareb. 72. Ххасало мегIер бацIие те. {asalo mefer ba`iye te. 73. Ххасало мегIер те, риидал гIор те. {asalo mefer te, riidal for te. 74. Ххасало хьихьизе – лъарагIазе, риидал къинлъаризе – магIарулазе (накIкIазул хIакъалълъулI). {asalo %i%i#e - ;arafa#e, riidal qin;ari#e - mafarula#e (naJa#ul \aqa:u/). 75. Ххасало хIажалъулеб риидалго балагье. {asalo \a$a;uleb riidalgo balahe. 76. Ххасало цIакъав нилIерлъаги, риидал цIакъав чиярлъаги. {asalo `aqaw ni/er;agi, riidal `aqaw xiyar;agi. 77. Ххасел ун – их, рии ун – ххасалихълъи. {asel un - i[, rii un - {asali];i. 78. Ххасел ххинаб бугони, их квачараб бачIунеб. {asel {inab bugoni, i[ kwaxarab bazuneb. 79. Ххасел чIчIовулI цIцIад бани, цIцIани къинлъулI гIазу балеб. {asel Zowu/ ~ad bani, ~ani qin;u/ fa#u baleb. 80. Ххаселалълъ ххасалил гIамал гьабураб лълъикIаб, рииялълъ роол гIамал гьабураб лълъикIаб. {asela: {asalil famal haburab :ijab, riiya: rool famal haburab :ijab. 81. Ххаселги ихги цоцалълъа рахъиялълъул гIаламатал, гIадилазул гьурал, ихги рииги цоцалълъа рахъиялълъул гIаламатал, ххалат рахъарал цIцIадал. {aselgi i[gi coca:a ra]iya:ul falamatal, fadila#ul hural, i[gi riigi coca:a ra]iya:ul falamatal, {alat ra]aral ~adal. 82. Ххаслихъе бечедав ихдал мискинлъулев. {asli]e bexedaw i[dal miskin;ulew. 83. Ххаслихъе дагIнида гьаб гIи лълъилилан гьикъидал, жиндир бугилан абурабила. Ихдал гьикъидал, бетIергьанчияссул бугилан абурабила. {asli]e dafniCa hab fi :ililan hiqidal, $indir bugilan aburabila. i[dal hiqidal, beTerhanxiyaSul bugilan aburabila. 84. Ххаслихълъиялде къараб меххалълъ никIкIиццаги цIакъ хIанчIулеб. {asli];iyalde qarab me{a: niJiCagi `aq \anzuleb. 85. ХхатIа кколарев чи вукIунарев {aTa Kolarew xi wujunarew. 86. Ххвалчада гурхIел гьечIеб, гулида берал гьечIел. {walxada gur[el hezeb, gulida beral hezel. 87. Ххвалчада нахъа гьелда рекъараб гъежги къваригIунебила. {walxada na]a helda reqarab ve$gi qwarifunebila. Ххунздерил хханасс ссверухъ ругел росабазул гIадамазда кIуди-кIудиял магъалаби лъолел рукIун руго. Цо-цояз инкар гьабулеб букIун буго магъало кьезе. ЦIакъго хханассда данде чIчIун вукIун вуго Балахьунисса ГIадалавилан абулев бахIарчи. Гьесс росдал гIадамаздаги абулеб букIун буго хханассе магъало кьезе кколарилан. Гьединал чагIи хханассги, щиб хIила-макру ургъунги, тIагIинарулел рукIун руго. Чанги хIал бихьун буго ГIадалав тIагIинавизеги, мурадалдени щун гьечIо. {un#deril {anaS Sweru] rugel rosaba#ul fadama#da judu-judiyal mavalabi ;olel rujun rugo. co-coya# inkar habuleb bujun bugo mavalo pe#e. `aqgo {anaSda dande Zun wujun wugo bala%uniSa fadalawilan abulew ba\arxi. heS rosdal fadama#dagi abuleb bujun bugo {anaSe mavalo pe#e Kolarilan. hedinal xafi {anaSgi, &ib [ila-makru urvungi, Tafinarulel rujun rugo. xangi \al bi%un bugo fadalaw Tafinawi#egi, muradaldeni &un hezo. ХIукму кканила ГIадалав гьоболлъухъ ахIизе, цо кинаб бугониги багьанаги батун, гьев чIвазе. ВачIанила ГIадалав ахIаралълъуве. Хханасс гьев кIудияб хIурматалда къабул гьавунила. Квана-гьекъолев вукIарав ГIадалассда къеда ригъарал жал шуршулел рихьанила. Щаклъанила жиндиего цо хIила-рекIкI гьабизехъин букIиналда. ХъващтIан тIадеги вахъун, ххвалчада кверги лъун, ГIадалав рукъ бакьулI чIчIун вуго. Хханасс гьессда абун буго дур ххвалчадул цIакълъийин, киссайин гьеб щвараб. БичIчIанила ГIадалассда хханасс жив ххвалчадасса ватIа гьавизехъин вукIин. ЦIцIан лъалинисса ххвалченги бахъун, гIебеде гьебги битIун, гьесс хханассда абунила - - Ххвалчада нахъа гьалда рекъараб гъежги къваригIуна! \ukmu Kanila fadalaw hobol;u] a\i#e, co kinab bugonigi bahanagi batun, hew zwa#e. wazanila fadalaw a\ara:uwe. {anaS hew judiyab \urmatalda qabul hawunila. kwana-heqolew wujaraw fadalaSda qeda rivaral $al ^ur^ulel ri%anila. &ak;anila $indiyego co \ila-reJ habi#e]in bujinalda. ]wa&Tan Tadegi wa]un, {walxada kwergi ;un, fadalaw ruq bapu/ Zun wugo. {anaS heSda abun bugo dur {walxadul `aq;iyin, kiSayin heb &warab. biZanila fadalaSda {anaS $iw {walxadaSa waTa hawi#e]in wujin. ~an ;aliniSa {walxengi ba]un, febede hebgi biTun, heS {anaSda abunila - {walxada na]a halda reqarab ve$gi qwarifuna! 88. Ххвалчадасса бергьарабги – хIила, тункIидасса гIужилабги – хIила. {walxadaSa berharabgi - \ila, tunjidaSa fu$ilabgi - \ila. 89. Ххвалчадул балалда бусен тIамурав, туманкIул кIалалда макьу бухьарав. {walxadul balalda busen Tamuraw, tumanjul jalalda mapu bu%araw. 90. Ххвалчадул къвакIиялдасса къалмил тамахлъи бергьунеб. {walxadul qwajiyaldaSa qalmil tama[;i berhuneb. 91. Ххвалчадул лебаллъиялда кьурул борххалъи лъалареб. {walxadul lebal;iyalda purul bor{a;i ;alareb. 92. Ххвалчацца биххизабичIеб бо ххарбицца биххизабурабила. {walxaCa bi{i#abizeb bo {arbiCa bi{i#aburabila. 93. Ххвалчацца къотIичIеб мацIцIалълъ къотIулеб. {walxaCa qoTizeb ma~a: qoTuleb. 94. Ххвалчацца къотIичIеб носоцца къотIулареб. {walxaCa qoTizeb nosoCa qoTulareb. 95. Ххвалчацца къотIулареб квер – гьудуллъи. {walxaCa qoTulareb kwer - hudul;i. 96. Ххвалчацца тIутI чIварав ЧIалдасса ГIусман. {walxaCa TuT zwaraw zaldaSa fusman. 97. Ххвалчен рекIараб борче, кьалда мунго бергьунеб, рагIи битIараб бице, мун кидаго къолареб. {walxen rejarab borxe, palda mungo berhuneb, rafi biTarab bice, mun kidago qolareb. 98. Ххеххго нахъе вахъине кколелълъув гIодов чIчIоге. {e{go na]e wa]ine Kole:uw fodow Zoge. 99. Ххер гьечIеб магIарда гIи хьихьулареб, рак чIвачIеб гъотIода пихъ бижулареб. {er hezeb mafarda fi %i%ulareb, rak zwazeb voToda _i] bi$ulareb. 100. Ххер тIогьиллъулеб, тIад саву ккедал, лъимадул рекIел тIегь бортулеб, эбел хведал. {er Tohil;uleb, Tad sawu Kedal, ;imadul rejel Teh bortuleb, ebel [wedal. 101. ХхерчIчIегIер, чIарххалат. {erZefer, zar{alat. 102. Ххеххаб гважуцца беццаб когIо гьабулебила. {e{ab gwa$uCa beCab kofo habulebila. 103. Ххеххаб гIор ралъдахъе щоларебила. {e{ab for ra;da]e &olarebila. 104. Ххеххаб цIцIад ххеххго къотIулеб. {e{ab ~ad {e{go qoTuleb. 105. Ххеххго бачIунеб, кватIун унеб жойила къварилъи. {e{go bazuneb, kwaTun uneb $oyila qwari;i. 106. Ххеххго гIуцIцIараб ххеххго биххулебила. {e{go fu~arab {e{go bi{ulebila. 107. Ххеххго рекIараб цIа ххеххго ссунеб. {e{go rejarab `a {e{go Suneb. 108. Ххеххдари гIайиб буго, гIодов виччай рецц буго. {e{dari fayib bugo, fodow wiXay reC bugo. 109. ХхинкI босарасс тIор босе. {inj bosaraS Tor bose. 110. ХхинкIазде – щвартIиххалат, хуриве – рагIадххалат. {inja#de - &warTi{alat, [uriwe - rafad{alat. 111. ХхинкIилI хьвайи гьечIони, богIое гIей гьечIеб. {inji/ %wayi hezoni, bofoye fey hezeb. 112. Ххиял букIанила хераб гIанкIудал Ханал гьарилилан, къинлъарилилан. {iyal bujanila [erab fanjudal [anal harililan, qin;arililan. 113. Ххиял хIорлъугеги, сапар бигъунгеги. {iyal \or;ugegi, sa_ar bivugegi. 114. Ххиянатав гьудулассдасса дудего ругьунаб гьойго лълъикIаб. {iyanataw hudulaSdaSa dudego ruhunab hoygo :ijab. 115. Ххиянатчи чияда божуларев. {iyanatxi xiyada bo$ularew. 116. Ххонжрое лълъикIаб бакI – лъалиниб, цIадуе лълъикIаб бакI – гъансситоялълъуб. {on$roye :ijab baj - ;alinib, `aduye :ijab baj - vanSitoya:ub. 117. Ххонжрол ругъун сахлъулебила, мацIцIил ругъун сахлъуларебила. {on$rol ruvun sa[;ulebila, ma~il ruvun sa[;ularebila. 118. Ххузе гуребила ражи букIунеб, ччузейила. {u#e gurebila ra$i bujuneb, Xu#eyila. 119. Ххулжил гIаг багьаравгун гIагарлъиги барщулеб. {ul$il fag baharawgun fagar;igi bar&uleb. 120. ХхуличIони, кIал бацIцIалъулареб, чуричIони, черхх бацIцIалъулареб. {ulizoni, jal ba~a;ulareb, xurizoni, xer{ ba~a;ulareb. 121. Ххун гьан гуреб, къинлъун хоно гуреб. {un han gureb, qin;un [ono gureb. 122. Ххунздерил гIадат хвани, гIандалазул балъ холеб. (Ххунздерил гIадат гIандалазул балъалда бащадаб). {un#deril fadat [wani, fandala#ul ba; [oleb. ({un#deril fadat fandala#ul ba;alda ba&adab). 123. Ххунзахъ тIалъиялде цIцIад балаго, ТIелекье бакъ щвани, Ххунзахъе цIцIер щолеб. {un#a] Ta;iyalde ~ad balago, Telepe baq &wani, {un#a]e ~er &oleb. 124. Ххунздерил мугIрузда ругел буртузул хIихIидиялълъ гьанир ругел гIулби хIорлъизаризе бегьараб меххалълъ, анссадерил гьабзазул хIапиялълъ ГIарахъмагIарда ругел гIиял щайила хьихьизе бегьуларел? {un#deril mufru#da rugel burtu#ul \a\adiya: hanir rugel fulbi \or;i#ari#e beharab me{a:, anSaderil hab#a#ul \a_iya: fara]mafarda rugel fiyal &ayila %i%i#e behularel? 125. ХхунчIруз седараб хьаг, хIацIцIуцца седараб тIалъел. {unzru# sedarab %ag, \a~uCa sedarab Ta;el. 126. Ххухх кодобе босани, куй гIодобе биччазе кколеб. {u{ kodobe bosani, kuy fodobe biXa#e Koleb. 127. Ххухх-бурутI хьихьаразул кIал нахул цIурабила, бессдал лъимал хьихьаразул ракI ццидал цIурабила. {u{-buruT %i%ara#ul jal na[ul `urabila, beSdal ;imal %i%ara#ul raj Cidal `urabila. 128. Хханжу тIагIине бокьани, тIепун ххинкIал гьарейила, квас тIагIине бокьани, буртаби ругIейила. {an$u Tafine bopani, Te_un {injal hareyila, kwas Tafine bopani, burtabi rufeyila. 129. Ххвелал гьаруге, дандеясс дурго ххулжал гьаризе гурин. {welal haruge, dandeyaS durgo {ul$al hari#e gurin. 130. Ххунги ччунги – кIиябго цадахъ букIунареб. {ungi Xungi - jiyabgo cada] bujunareb. 131. Ххунги ччунги – цоязе, бацIцIа-бакине – цогиязе. {ungi Xungi - coya#e, ba~a-bakine - cogida#e.

ЧIчI Z 1. ЧIчIараб гьабицца гIатI ххунареб. Zarab habiCa faT {unareb. 2. ЧIчIараб лълъим махIцинчIого ххутIуларо. Zarab :im ma\cinzogo {uTularo. 3. ЧIчIарассул малъ кIутIулареб, кIалъаларев мекъи кколарев. ZaraSul ma; juTulareb, ja;alarew meqi Kolarew. 4. ЧIчIара-хьарав гурев бихьинчи – ритIучIил хIацIцIу. Zara-%araw gurew bi%inxi - riTuzil \a~u. 5. ЧIчIарацца – рахь, чуруцца – нах. ZaraCa - ra%, xuruCa - na[. 6. ЧIчIегIераб букIа, хъахIаб букIа, гьой буго гьой. Zeferab buja, ]a\ab buja, hoy bugo hoy. 7. ЧIчIегIераб гIакдалги букIунеб хъахIаб рахь. Zeferab fakdalgi bujuneb ]a\ab ra%. 8. ЧIчIегIераб щакъиялълъин хъахIаб кагъат басунеб, чIчIегIераб тIурччиялълъин багIармесед биунеб. Zeferab &aqiya:in ]a\ab kavat basuneb, Zeferab TurXiya:in bafarmesed biuneb. 9. ЧIчIегIералда чIчIегIерабилан абизе, хъахIалда хъахIабилан абизейин кIал букIунеб. Zeferalda Zeferabilan abi#e, ]a\alda ]a\abilan abi#eyin jal bujuneb. 10. ЧIчIегIергIоралълъ бачIараб БагIаргIоралълъ гъанкъулеб. Zeferfora: bazarab bafarfora: vanquleb. 11. ЧIчIикIизегIан гьуинавги вукIунге, туйзегIан кьогIавги вукIунге. Ziji#efan huinawgi wujunge, tuy#efan pofawgi wujunge. 12. ЧIчIинкIилассдасса гIабдалго лълъикI. ZinjilaSdaSa fabdalgo :ij. 13. ЧIчIинкIилассе дагьаб лъаниги гIолеб, гIалимчияссе дагьабги лъазе бокьулеб. ZinjilaSe dahab ;anigi foleb, falimxiyaSe dahabgi ;a#e bopuleb. 14. ЧIчIужу абилалде, цо духъгоги валагье. Zu$u abilalde, co du]gogi walahe. 15. ЧIчIужу бараххщарай лълъикIай, росс саххаватав лълъикIав. Zu$u bara{&aray :ijay, roS sa{awataw :ijaw. 16. ЧIчIужу берцинай йикIин россассе рецц гуро. Zu$u bercinay yijin roSaSe reC guro. 17. ЧIчIужу гIакъилай яче, гIадалаб гIанкIуялълъ цIцIодораб хоно гьабулареб. Zu$u faqilay yaxe, fadalab janjuya: ~odorab [ono habulareb. 18. ЧIчIужу егани, рукъ бегулеб. Zu$u yegani, ruq beguleb. 19. ЧIчIужу ецце, ячун къого сон бараб меххалълъ. Zu$u yeCe, yaxun qogo son barab me{a:. 20. ЧIчIужу инжит гьаюлев чи – Аллагьассул тушман, ятим къварид гьавулев чи – Аллагьассулги ххалкъалълъулги тушман. Zu$u in$it hayulew xi - allahaSul tu^man, yatim qwarid hawulew xi - allahaSulgi {alqa:ulgi tu^man. 21. ЧIчIужу квешассул мегеж ххеххго хъахIлъулеб. Zu$u kwe^aSul mege$ {e{go ]a\;uleb. 22. ЧIчIужу лълъикIаб рукъ лъазе годекIанире ралагье. Zu$u :ijab ruq ;a#e gojanire ralahe. 23. ЧIчIужу мадугьалассул лълъикIайила берцинай. Zu$u maduhalaSul :ijayila bercinay. 24. ЧIчIужу рекъарай нусги щвечIо, вас рекъараб чуги щвечIо. Zu$u reqaray nusgi &wezo, was reqarab xugi &wezo. 25. ЧIчIужу хварав къасси гIодулевила, оц хварав къад гIодулевила. Zu$u [waraw qaSi fodulewila, oc [waraw qad fodulewila. 26. ЧIчIужу хвей – цо балагь, чIчIужуйилан цоги балагь, тIаде ккей – кIиго балагь. Zu$u [wey - co balah, Zu$uyilan cogi balah, Tade Key - jigo balah. 27. ЧIчIужу чияр берцинай лълъикI, чу нилIерго берцинаб лълъикI. Zu$u xiyar bercinay :ij, xu ni/ergo bercinab :ij. 28. ЧIчIужу ячани, чIчIужу щола, россассе ани, росс щола. Zu$u yaxani, Zu$u &ola, roSaSe ani, roS &ola. 29. ЧIчIужу яче чияе инчIей, чу босе чияцца рекIинчIеб. Zu$u yaxe xiyaye inzey, xu bose xiyaCa rejinzeb. 30. ЧIчIужу ячин – моцIцIроцца роххел, гIумруялълъул ургъел. Zu$u yaxin - mo~roCa ro{el, fumruya:ul urvel. 31. ЧIчIужу ячине – херав, хвезе – бахIарав. Zu$u yaxine - [eraw, [we#e - ba\araw. 32. ЧIчIужу ячунге чадил мучари гьабулей. Zu$u yaxunge xadil muxari habuley. 33. ЧIчIужу ячунелълъулги чу босулелълъулги, бералги къанщун, Аллагьассде божилъи гьабе. Zu$u yaxune:ulgi xu bosule:ulgi, beralgi qan&un, allahaSde bo$i;i habe. 34. ЧIчIужугIаданалълъул гIакълу квенчIчIелтIа букIунебила, гьей тIаде яхъингун бортунги унебила. Zu$ufadana:ul faqlu kwenZelTa bujunebila, hey Tade ya]ingun bortungi unebila. 35. ЧIчIужугIаданалълъухъ ралагьизейила берал рижун ругел. Zu$ufadana:u] ralahi#eyila beral ri$un rugel. 36. ЧIчIужуквешил гьобол воххун унарев. Zu$ukwe^il hobol wo{un unarew. 37. ЧIчIужуялда кьабулебги якьадалда щолеб. Zu$uyalda pabulebgi yapadalda &oleb. 38. ЧIчIужуялда рихарав чияссулгун гьалмагълъи гьабуге. Zu$uyalda ri[araw xiyaSulgun halmav;i habuge. 39. ЧIчIужуялда щакдари – россассул гIайиб. Росс щакдаризави – лълъил гIайиб? Zu$uyalda &akdari - roSaSul fayib. roS &akdari#awi - :il fayib? 40. ЧIчIужуялълъ россассда гьикъарабила гьан киб баххчилебилан. Россасс абурабила гьанада цIцIар хъван букIунарин, цIцIоко тIагIинабеян. Zu$uya: roSaSda hiqarabila han kib ba{xilebilan. roSaS aburabila hanada ~ar ]wan bujunarin, ~oko Tafinabeyan. 41. ЧIчIужуялълъ росслъи гьабиги – дурго гIайиб, васасс эменлъи гьабиги – дурго гIайиб. Zi$uya: roS;i habigi - durgo fayib, wasaS emen;i habigi - durgo fayib. 42. ЧIчIужуялълъул рокъов вукIинегIан, гамаги тIерхьун, тIад босун ххутIараб хъорщодаго лълъикI. Zu$uya:ul roqow wujinefan, gamagi Ter%un, Tad bosun {uTarab ]or&odago :ij. Гамаги ралъдалIе тIерхьун ун ххутIараб цо хъорщода лъедолел рукIун руго эменги васги. Гьанже нилIедасса кIудияб къварилъиялда щивниги вугодаян гьикъун буго васасс инссуда. НилIедасса кIудияб къварилъиялда вугин чIчIужуялълъул рокъов вугев россилан абун буго инссуцца васассда. gamagi ra;da/e Ter%un un {uTarab co ]or&oda ;edolel rujun rugo emengi wasgi. han$e ni/edaSa judiyab qwari;iyalda &iwnigi wugodayan hiqun bugo wasaS inSuda. ni/edaSa judiyab qwari;iyalda wugin Zu$uya:ul roqow wugew roSilan abun bugo inSuCa wasaSda. 43. ЧIчIужуялълъул бечелъи – сахлъи. Zu$uya:ul bexe;i - sa[;i. 44. ЧIчIужуялълъул лълъикIлъи – хIалрекъей. Zu$uya:ul :ij;i - \alreqey. 45. ЧIчIун букIараб хIамицца хIунссун мегIер бегуларо. Zun bujarab \amiCa \unSun mefer begularo.

Лъ ; Лъабго нухалълъгIаги баччизе ккечIони, гьирил бакIлъи лъаларебила. ;abgo nu[a:fagi baXi#e Kezoni, hiril baj;i ;alarebila. Лъабго соналълъ ургъараб барагъидул хъабало, чоде яхинчIониги, гIайиб гьабилароан. ;abgo sona: urvarab baravidul ]abalo, xode ya[inzonigi, fayib habilaroan. Лъабго сордо базегIан гьоболассда киссаянги гьикъуге, кисса-щиван лъаларессе рекIел кIулалги рагьуге. ;abgo sordo ba#efan hobolaSda kiSayangi hiquge, kiSa-&iwan ;alareSe rejel julalgi rahuge. Лъабго ххинкIги памадурги ма, гважи! ;abgo {injgi _amadurgi ma, gwa$i! Лъабго цIияб цIулакьо кун вегарав васассда тIаде лъабцIцIул ваккаравила жугьутIав. ;abgo `iyab `ulapo kun wegaraw wasaSda Tade ;ab~ul waKarawila $uhuTaw. ЛъабкъотIнобе реххараб жо къваригIараб къоялълъ батулареб. ;anqoTnobe re{arab $o qwarifarab qoya: batulareb. Лъабкъого сон барав чи – лъилъизе мехх щвараб пурчIина. ;abqogo son baraw xi - ;i;i#e me[ &warab _urzina. ЛъабмоцIцIрол кIал ккурав муъминчи гIадин. ;abmo~rol jal Kuraw mu'minxi fadin. ЛъабцIцIул абурабила дуда лъалилан, лъабцIцIул абурабила дуда щиб лъалебан. ;ab~ul aburabila duda ;alilan, ;ab~ul aburabila duda &ib ;aleban. Цо лъарагIавилан бицуна магIарулаз, лъабцIцIул бечелъаравила, лъабцIцIул мискинлъаравила. co ;arafawilan bicuna mafarula#, ;ab~ul bexe;arawila, ;ab~ul miskin;arawila. Бечелъанщинахъе жамагIат гьесс бицараб жоялда тIад рекъолеб букIарабила, дуда лъалилан. bexe;an&ina]e $amafat heS bicarab $oyalda Tad reqoleb bujarabila, duda ;alilan. Мискинлъанщинахъе кIалъазе виччаларев вукIаравила, дуда щиб лъалебан. miskil;an&ina]e ja;a#e wiXalarew wujarawila, duda &ib ;aleban. ЛъабцIцIул къинлъичIого гIака лъалареб. ;ab~ul qin;izogo faka ;alareb. ЛъабцIцIул рагIа-ракьан бухъичIого, хур бачIунареб. ;ab~ul rafa-rapan bu]izogo, [ur bazunareb. Лъавукълъи букIуна гIакълулъун хIалеб, жагьиллъи бахъуна жибги гIелмуян. ;awuq;i bujuna faqlu;un \aleb, $ahil;i ba]una $ibgi felmuyan. ЛъазегIан ххарбил багьа – нусго томен, лъан ххадуб – кIиго кепек. ;a#efan {arbil baha - nusgo tomen, ;an {adub - jigo ke_ek. Лъай гьечIевгIан чияссе малълъаризе бокьулебила. ;ay hezewfan xiyaSe ma:ari#e bopulebila. Лъай гьечIелгун ургъани, ургъалабалълъе ккола. ;ay hezel;un urvani, urvalaba:e Kola. Лъай цIцIикIкIине бокьани, щибго лъаларевлъун хIай. ;ay ~iJine bopani, &ibgo ;alarew;un \ay. Лъайги гIакълуги чияе бикьанагIан гIемерлъулеб. ;aygi faqlugi xiyaye bipanafan femer;uleb. ГодекIанив, гIемерал гIадамал ракIарараб бакIалда, Мала Нассрудин вукIун вуго гIадамазда малълъарулев, гьезие гIакълаби кьолев. Цоясс гьессда гьикъун буго. godejaniw, femeral fadamal rajararab bajalda, mala naSrudin wujun wugo fadama#da ma:arulew, he#iye faqlabi polew. coyaS heSda hiqun bugo. - Мала Нассрудин, дуцца, расги бараххщичIого, лъайги гIакълуги бикьула. Мун хIинкъуларищ дурго гIакълуги лъайги, гIадамазе бикьун лIугIилилан? - mala naSrudin, duCa, rasgi bara{&izogo, ;augi faqlugi bipula. mun \inqulari& durgo faqlugi ;aygi, fadama#e bipun /ufililan? - ХIинкъуларо, - ян жаваб кьун буго Мала Нассрудиницца. – Лъайги гIакълуги буго бикьанагIан гIемерлъулеб жо. ГьанжелъагIан дида лъалеб букIараб жо гьанжеялдасса ххадуб нуже-нужедаги лъазе буго. - \inqularo, - yan $aqab pun bugo mala naSrudiniCa. - ;aygi faqlugi bugo bipanafan femer;uleb $o. han$efafan dida ;aleb bujarab $o han$eyaldaSa {adub nu$e-nu$edagi ;a#e bugo. Лъалаго «Ия». ;alago «iya». Жибго гьитIинаб, магIнани бугеб гьаб кIиго рагIул кьучIчI лъималаздассан байбихьула. Лъималаз чалтук тIола. Тоххлъукье жиндир цIцIар ахIараб меххалълъ, «ия» – ян жаваб кьурав къола. Гьоркьоб лъураб жоги дандеяссе щола. $ibgo hiTinab, mafnani bugeb hab jigo raful puZ ;imala#daSan baybi%ula. ;imala# xaltuk Tola. to{;upe $indir ~ar a\arab me{a:, «iya» - yan $awab puraw qola. horpob ;urab $ogi dandeyaSe &ola. Нагагь жаваб кьолесс «лъалаго ия» – ян абуни, итаравлъун (кьуравлъун) рикIкIунаро. Щай гурелълъул, гъосс ццебеккунго лъазабулеб буго жинцца жаваб тоххлъун кьолеб гьечIеблъиги, къотIи ракIалда букIинги. nagah $awab poleS «;alago iya» - yan abuni, itaraw;un (puraw;un) riJunaro. &ay gure:ul, voS CebeKungo ;a#abuleb bugo $inCa $awab to{;un poleb hezeb;igi, qoTi rajalda bujingi. КIудиязда гьоркьор гьал рагIаби абилъун лIугьун руго. Гара-чIвариялда жаниб жинда лълъим гIадин лъалеб жоялълъул хIакъалълъулI, лъалареб ххвелги гьабун, кIалъалев чияссда дандеясс абула «лъалаго ия» бицунгеян. jidiya#da horpor hal rafabi abi;un /uhun rugo. gara-zwariyalda $anib $inda :im fadin ;aleb $oya:ul \aqa:u/, ;alareb {welgi habun, ja;alew xiyaSda dandeyaS abula «;alago iya» bicungeyan. «Лъалаго ия» бицун, лъалареб ххвел гьабуге. «;alago iya» bicun, ;alareb {wel habuge. Лъалареб бакIалда адабги гьабуге, гIорцIцIулареб бакIалда гIодовги чIчIоге. ;alareb bajalda adabgi habuge, for~ulareb bajalda fodowgi Zoge. Лъалареб бакIалдеги бачун, жиб чуйилан бичейилан абурабила хIамицца. ;alareb bajaldegi baxun, $iyilan bixeyilan aburabila \amiCa. Лъалареб нухдассан сапаралде унарел. ;alareb nu[daSan sa_aralde unarel. Лъаларилан абураб къоялдасса цIунаги, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьассги цIунаги. ;alarilan aburab qoyaldaSa `unagi, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaSgi `unagi. Лъаларо – кIуркIил, кIоларо – вархIил. ;alaro - jurjil, jolaro - wae\il. Лъалароги кIолароги баццалила. ;alarogi jolarogi baCalila. Лъалароялде чи ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. ;alaroyalde xi Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. Лъалев тушман цин квешав, лъаларев тушман нусцIцIул квешав. ;alew tu^man cin kwe^aw, ;alarew tu^man nus~ul kwe^aw. Лъалесс малълъараб гьабичIев мурадалде щоларев. ;aleS ma:arab habizew muradalde &olarew. Лъалесс чу босе, лъаларесс куса босе. ;aleS xu bose, ;alareS kusa bose. Лъалессдаги цIеххе, мунгоги ургъе. ;aleSdagi `e{e, mungogi urve. Лъалессе бигьаяб жойила гьабида гIентIеро базе. ;aleSe bihayab $oyila habida fenTero ba#e. ЛъалкIалълъ гIанкIкI кколебила. ;alja: fanJ Kolebila. Лъани – маххссаро, лъачIони – гажи. ;ani - ma{Saro, ;azoni - ga$i. Лъанщинаб бицинги мунагьила. ;an&inab bicingi munahila. Лъанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. ;an&inab bicine gurebila jal bujuneb. Лъанщинабги бицунгейила, бицунебги лъан бицейила. ;an&inabgi bicungeyila, bicunebgi ;an biceyila. Лъар бахине кIоларесс гIор бахунаро. ;ar ba[ine jolareS for ba[unaro. Лъар гIечIелълъубе гIорги кIанцIана. ;ar heze:ube forgi jan`ana. Лъараб жо кIочон толев чи – охх унеб гьобо. ;arab $o joxon tolew xi - o{ uneb hobo. Лъараб жоялълъул зарал букIунареб, загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. ;arab $oya:ul #aral bujunareb, #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. Лъарабани дуцца дун лъарахъго чIвалаанилан абурабила хIамицца бацIида. ;arabani duCa dun ;ara]go zwalaanilan aburabila \amiCa ba`ida. ХIама букIун буго лъарал рагIалда. ТIадеги бачIун, бацIицца хIама чIвазе къассд гьабун буго. ХIамицца бацI божизабун буго, жиндир кьариял кIуртул ругин, къасси жинцца дуе гьелги кьелин, жиб чIвагеян. \ama bujun bugo ;aral rafalda. Tadegi bazun, ba`iCa \ama zwa#e qaSd habun bugo. \amiCa ba` bo$i#abun bugo, $indir pariyal jurtul rugin, qaSi $inCa duye helgi pelin, $ib zwageyan. СихIираб хIамил хIилаялда божараб бацI къасси бокьалълъул кIалтIе бачIун буго. ХIамицца рицун рукIарал кIуртузул цIцIаразда гьоркьосса «Лъараб», – ан бацIицца ахIараб меххалълъ, хIамицца жаваб кьун буго - «Лъарабани, дуцца дун лъарахъго чIвалаан!» si\irab \amil \ilayalda bo$arab ba` qaSi bopa:ul jalTe bazun bugo. \amiCa ricun rujaral jurtu#ul ~ara#da horpoSa «;arab», - yan ba`iCa a\arab me{a:, \amiCa $awab pun bugo - «;arabani, duCa dun ;ara]go zwalaan!» ЛъарагI гьакитIа – лъарагI кечI, магIарул гьакитIа – магIарул кечI. ;araf hakiTa - ;araf kez, mafarul hakiTa - mafarul kez. ЛъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо. ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro. Пуланаб росдал гIадамазда чIалгIун буго цIцIам босизе лъарагIлъиялде хьвади. Гьез хIукму гьабун буго, цIцIамги бан, жидерго хIор бетизабизе. КигIан гIемер цIцIам баниги, хIор бетун гьечIо. Нахъеги хIукму ккун буго, лъарагI мацIцI бицанигIаги бетилародаян. Гьединги бетун гьечIо. Гьеб меххалълъ цо чIчIужугIаданалълъ абун буго. _ulanab rosdal fadama#da zalfun bugo ~am bosi#e ;araf;iyalde %wadi. he# \ukmu habun bugo, ~amgi ban, $idergo \or beti#abi#e. kifan femer ~am banigi, \or betun hezo. na[egi \ukmu Kun bugo, ;araf ma~ bicanifagi betilarodayan. hedingi betun hezo. heb me{a: co Zu$ufadana: abun bugo. - «Ле гIадамал, лъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо, гIадалал жал гьаруге!». - le, fadamal, ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro, fadalal $al haruge! ЛъарагIаб гьойцца гурони, лъарагIаб гIанкIкI кколареб. ;arafab hoyCa guroni, ;arafab fanJ Kolareb. ЛъарагIассул гьакицца гIанкIкI ккурабила. ;arafaSul hakiCa fanJ Kurabila. Лъарахъе щвечIого, хьитал рахъуге, чорххол хIал лъачIого, рагIиги бицунге. ;ara]e &wezogo, %ital ra]uge, xor{ol \al ;azogo, rafigi bicunge. ЛъаргIиве аниги, къолго вуссунев, Къарахъе аниги, сордо баларев. ;arfiwe anigi, qolgo wuSunew, qara]e anigi, sordo balarew. ЛъаргIире – цIцIамде, ЦIцIороре – билде. ;arfiwe - ~amde, ~orore - bilde. ЛъаргIиссан гъугъани – цIцIер, ЦIцIороссан гъугъани – бакъ. ;arfiSan vuvani - ~er, ~oroSan vuvani - baq. Лъаялда ххадув Хъитаналде щвезегIан инеги кIкIухIаллъугейила. ;ayalda {aduw ]itanalde &we#efan inegi Ju\al;ugeyila. Лъаялдасса чIухIарав жагьиллъиялда ххутIула. ;ayaldaSa zu\araw $ahil;iyalda {uTula. Лъебелазул кун цIакъаб, куралазул дум цIакъаб. ;ebela#ul kun `aqab, kurala#ul dum `aqab. Лъезе лъаларесс тIагъур бахъуге. ;e#e ;alareS Tavur ba]uge. Лъелго вилълъинчIессда рекIадул къимат лъалареб. ;elgo wi:inzeSda rejadul qimat ;alareb. Лъимадул бетIер унтани, эбелалълъул ракI унтулебила. ;imadul beTer untani, ebela:ul raj untulebila. - Лълъицца вакарав? :iCa wakaraw? - Дадацца. dadaCa. - Лъицца хьихьарав? :iCa %i%araw? - Дадацца. dadaCa. Лъимал гогьдаризаруни, эбел-инссуда бадир ралел, чIчIужу гогьдаризаюни, россассул бетIералде яхуней. ;imal gohdari#aruni, ebel-inSuda badir ralel, Zu$u gohdiri#ayuni, roSaSul beTeralde ya[uney. Лъимал гьаризе кIудияб гIакълу-лъай къваригIунаребила. ;imal hari#e judiyab faqlu-;ay qwarifunarebila. Лъимал гьаричIев херав чи – кьалбал турараб гъветI. ;imal harizew [eraw xi - palbal turarab vweT. Лъимал гьаричессда рокьи лъалареб, лъимал хвечIессда рухIел лъалареб. ;imal harizeSda ropi ;alareb, ;imal [wezeSda ru\el ;alareb. Лъимал гьаричIессда ругеланищан кколебила, гьарурассда гьаризего гьаричIеланищан кколебила. ;imal hariZeSda rugelani&an Kolebila, haruraSda hari#ego harizelani&an Kolebila. Лъимал гьечIеб гIумру – бакъ гьечIеб рагIад. ;imal hezeb fumru - baq hezeb rafad. Лъимал гьечIеб къоги бачIунгеги, лъималазда божунги ххутIугеги. ;imal hezeb qogi bazungegi, ;imala#da bo$ungi {uTugegi. Лъимал гьечIеб рукъ – лълъим бегараб гьобо. ;imal hezeb ruq - :im begarab hobo. Лъимал гьечIессе – цо ургъел, ругессе – нусго ургъел. ;imal hezeSe - co urvel, rugeSe - nusgo urvel. Лъимал гьитIинаб меххалълъ – гьитIинаб ургъелила, лъимал кIодолъигун – кIудияб ургъелила. ;imal hiTinab me{a: - hiTinab urvelila, ;imal jodo;igun - judiyab urvelila. Лъимал гьоркьоб гьечIеб ригьин биххи – оц-гIакаялълъул даран биххи. Лъимал гьоркьор ругеб ригьин биххи – бащдаб къиямассеб къо. ;imal horpob hezeb rihin bi{i - oc-fakaya:ul daran bi{i. ;imal horpor rugeb rihin bi{i - ba&dab qiyamaSeb qo. Лъимал – гьоцIцIо, боцIцIи – рухI. ;imal - ho~o, bo~i - ru\. Лъимал гIечIого, эбел-эмен ургъалилIе кколарелила. ;imal fezogo, ebel-emen urvali/e Kolabila. Лъимал гIиссинал рукIун, кьижизе течIо, гьелги кIудиял гIун, кьижизе кIвечIо. ;imal fiSinal rujun, pi$i#e tezo, helgi judiyal fun, pi$i#e jwezo. Лъимал кIодолъичIого, эбел-эмен макьидасса ригьунарел. ;imal jodo;izogo, ebel-emen mapidaSa rihunarel. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, гIакълу бугеб цIцIуяб жо гIабдалассе инаро. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fabdalaSe inaro. Лъимал ругеб рокъобе илбис къаларебила. ;imal rugeb roqobe ilbis qalarebila. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячунаро, хераб хIама босарав дармицца воххуларо. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxunaro, [erab \ama bosaraw darmiCa wo:ularo. Лъимал руго – чед гьечIо, чу буго – кIалцIи гьечIо. ;imal rugo - xed hezo, xu bugo - jal`i hezo. Лъимал ругониги – балагь, лъимал гьечIониги – балагь. ;imal rugonigi - balah, ;imal hezonigi - balah. Лъимал хвани, умумузда къиямассеб къо чIчIолебила, умумул хвани, лъималаз тIехх тIагIун букIун батилилан абулебила. ;imal [wani, umumu#da qiyamaSeb qo Zolebila, umumul [wani, ;imala# Te{ Tafun bujun batililan abulebila. Лъимал хIинкъизаруни, гьересси бицунеб, ракъизаруни, жо бикъулеб. ;imal \inqi#aruni, hereSi bicuneb, raqi#aruni, $o biquleb. Лъимал тушманассулги ракъугегийила. ;imal tu^manaSulgi raqugegiyila. Лъимада пардав гьечIеб. ;imada _ardaw hezeb. Лъимадуе гIоло эбел цIадаеги кIанцIулейила. ;imaduye folo ebel `adayegi jan`uleyila. Лъимадул щиб унтаниги, цадахъ эбелалълъул ракIгийила унтулеб. ;imadul &ib untanigi, cada] ebela:ul rajgiyila untuleb. Лъималаз гуккарал гIолеб, лъималазул лъималазги гуккизе рукIунге. ;imala# guKaral foleb, ;imala#ul ;imala#gi guKi#e rujunge. Лъималаз жидеего бокьулеб маххщел гьитIинго тIасса бищулеб. ;imala# $ideyego bopuleb ma:&el hiTingo TaSa bi&uleb. Лъималаз эбел-инссуе щиб гьабун батаниги, гьезул лъималаз гьезиеги гьебго жо гьабулеб. ;imala# ebel-inSuye &ib habun batanigi, he#ul ;imala# he#iyegi hebgo $o habuleb. Лъималазда релълъун ца бихьуге, ццидал расги бихьуге. ;imala#da re:un ca bi%uge, Cidal rasgi bi%uge. Лъималаздасса лъималазул лъимал ххириялила. ;imala#daSa ;imala#ul ;imal {iriyalila. Лъималазе алжан – эбел-инссул гьабураб адабалълъухъила. (Лъималазе алжан – эбелалълъул хIатIикьила). ;imala#e al$an - ebel-inSul haburab adaba:u]ila. (;imala#e al$an - ebela:ul \aTipila). Лъималазе гIоло гIорги къулчIчIизе кколебила, мегIерги кIкIвине кколебила. ;imala#e folo forgi qulZi#e :olebila, mefergi Jwine Kolebila. Лъималазе къотIи гьабуге, гьабун ххадуб тIубазабе. ;imala#e qoTi habuge, habun {adub Tuba#abe. Лъималазе цо чIчIараб рагIи бице, дур рагIи хисанищ – хвана мун! ;imala#e co Zarab rafi bice, dur rafi [isani& - [wana mun! Лъималазе чед гурев, чое базе ххер гурев. ;imala#e xed gurew, xoye ba#e {er gurew. Лъималазул унти – эбел-инссул гьумер нечараб жо. ;imala#ul unti - ebel-inSul humer nexarab $o. Лъималазул ярагъ гIодийила, гIадамазул ярагъ ххвалченила. ;imala#ul yarav fodiyila, fadama#ul yarav {walxenila. Лъимал гьечIев чияссда боцIцIи лъимерлъун бихьулебила. ;imal hezew xiyaSda bo~i ;imer;un bi%ulebila. Лъимер лъезе чехь гурей, чоххтIо кквезе гъал гурей. ;imer ;e#e xe% gurey, xo{To Kwe#e val gurey. Лъун бихьараб кьили лълъикIаб, кьвагьун бихьараб ярагъ лълъикIаб. ;un bi%arab pili :ijab, pwahun bi%arab yarav :ijab. Лъураб бугьтан рихун хвезе вахъунге, Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIуларин. ТIадагьаб къавмалълъул къил-къвал цIеххоге, ЦIцIамул гьирал рецIцIун, гьоцIцIо кьоларин. ;urab buhtan ri[un [we#e wa]unge, _i] hezeb voToda Til reZularin. Tadahab qawma:ul qil-qwal `e{oge, ~amul hiral re~un, ho~o polarin.

Хь % Хьаг чIчIегIерабгIаги, хъахIал ххинкIал релъуна, щакъи чIчIегIерабгIаги, хъахIаб кагъат басуна. %ag Zeferabfagi, ]a\al {injal re;una, &aqi Zeferabfagi, ]a\ab kavat basuna. Хьагида лълъурани, лахI бахуна, квешав чигун лIугьани, квешлъи бахуна. %agida :urani, la\ ba[una, kwe^aw xigun /uhani, kwe^;i ba[una. Хьагил хIал галида лъала, рукъалълъул хIал жанив вугессда лъала. %agil \al galida ;ala, ruqa:ul \al $aniw wugeSda ;ala. Хьагил цIири гуреб цIцIогьохъе бертин, цIцIалкIил кIутIи гуреб балъгояб ригьин. %agil `iri gureb ~oho]e bertin, ~aljil juTi gureb ba;goyab rihin. Хьагинире рачIел ххинкIал хьагинир ратилищила. %aginire razel {injal %aginir ratili&ila. Хьагинисса гелгIанги камуларев. %aginiSa gelfangi kamularew. Хьамараб дудего буссунеб. %amarab dudego buSuneb. Хьандон гIадамал холелани, ярагъ къваригIинароан. %andon fadamal [olebani, yarav qwarifinaroan. Хьаралда рекъонила хуриссаги бачIунеб. %aralda reqonila [uriSagi bazuneb. Хьаралълъуб хьараб бижулеб, питна бекьани, питна бижулеб. %ara:ub %arab bi$uleb, _itna bepani, _itna bi$uleb. Хьиндалаз ххинкIал бакъде рахъулелила, ражи хьонде тIолебила. %indala# {injal baqde ra]ulelila, ra$i %onde Tolebila. Хьитаз гьабураб, чакмабаз кунеб. %ita# haburab, xakmaba# kuneb. Хьитал къваридав чи – нух къваридав чи. %ital qwaridaw xi - nu[ qwaridaw xi. Хьитал тIадго гIор бахунге. %ital Tadgo for ba[unge. ХьодолI анкьго дару бугебила. %odo/ anpgo daru bugebila. Хьон къадараб, хурул рижи къадараб. %on qadarab, [urul ri$i qadarab. ХьонбакIил бутIрул гIадин, цоцаздасса кьурун руссарал росс-лълъадиялда асскIобалдасса кьурул нохъодаго лълъикIила. %onbajil buTrul fadin, coca#daSa purun ruSaral roS-:adiyalda aSjobaldaSa purul no]odago :ijila. Хьонлъуда бакъваралдасса бакълъул гIатIгояб лълъикIабила (цIул). %on;uda baqwaraldaSa baq;un faTgoyab :ijabila (`ul). Хьопода кьуричIони, тIилида бекизе кIолареб. %o_oda purizoni, Tilida beki#e jolareb. ХьуйидалIго гьечIеб гIанкIкI – цIетIа лъураб гереги. %uyida/go hezeb fanJ - `eTa ;urab geregi. Хьул лъурассул хIакъалдасса цIунаги. %ul ;uraSul \aqaldaSa `unagi. Хьул ххалат, хIалтIи къокъ. %ul {alat, \alTi qoq. Хьул – ххалатаб жо, заман – къокъаб жо (Хьул ххалатаб жо, ххиял гIемераб жо). %ul - {alatab $o, #aman - qoqab $o (%ul {alatab $o, {iyak femerab). Хьул ххалатабила, хвел гIагарабила. %ul {alatabila, [wel fagarabila. Хьулал – рахъ-рахъалде щущан, хвел – гьезде чан къан. %ulal - ra]-ra]alde &u&an, [wel - he#de xan qan. Хьулалълъул къвачIа ххалатаб жойила (Хьул ххалатаб жойила). %ula:ul qwaza {alatab $oyila (%ul {alatab $oyila). ХьуцIцIал гIемералълъур иццал гIемерал, иццал гIемералълъур лъарал гIемерал. %u~al femera:ur iCal femeral, iCal femera:ur ;aral femeral. ХьуцIцIилI къараб хIамие бетIергьанчияссул гурони цIцIайи щолареб. %u~i/ qarab \amiye beTerhanxiyaSul guroni ~ayi &olareb.

МагIарул кицаби ва абиял коделдерил мацӏцӏалълъа. Маарул кица-биценал maarul kica-bicenal А a Абдалассул гIеч гIадин гьоркьоб ана. abdalaSul fex fadin horpob ana. Абдалассул - зур, гIакъилассул - кIал. abdalaSul - #ur, faqilaSul - jal. Абде бегьинебани, мунгияли дабго жо бугоан. abde behinebani, mungiyali dabgo $o bugoan. Абде дуда адаб буго, обай-обангутIи хханассул иш буго. abd duda adab bugo, obay-obanguTi {anaSul i^ bugo. АбдегIан рагIи – дур лагъ, абун ххадуб – мун гьелълъул лагъ. abdefan rafi - dur lav, abun {adun - mun he:ul lav. АбчIого тараб рагIи – ххазина буго. abzogo tarab rafi - {a#ina bugo. Абундачал гIемер, ячундачал дагь, ячинев чи гьечIей Чала Бариян. abundaxal femer, yaxundaxal dah, yaxinew xi hezey xala bariyan. Абундачалълъа ххадуй лълъугьарай хIабалълъ ракьа турарай цо адамалълъул хIабале ккарайила. abundaxa:a {aduy :uharay \aba: rapa turaray co adama:ul \abale Karayila. Абунщинай ясги кьенарей, кьомо щинаб рагIиги батиняреб. abun&inay yasgi penarey, pomo &inab rafigi batinyareb. Абураб нахъ буссиняро, хъвараб бацIцIиняро. aburab na] buSinyaro, ]warab ba~inyaro. Абураб рагIи — реххараб чIор. aburab rafi - re{arab zor. Абурай ясалълъа гъунив гIадин кунае. aburay yasa:a vuniw fadin kunaye. Абурассе гуро йикIиней, ячарассейин. aburaSe guro yijiney, yaxaraSeyin. АбухIанапицца хIама биччачIони, ХIанукацца оц биччаняро. abu\ana_iCa \ama biXazoni, \anukaCa oc biXanyaro. Авал гьечIеб аххирги букIиняро, аххир гьечIеб авалги букIиняро. awal hezeb a{irgi bujinyaro, a{ir hezeb awalgi bujinyaro. Аварагасул цIцIани парссахъа аде энел рукIун ратларо. awaragaSul ~ani _arSa]a ade enel rujun ratlaro. Авлахъалълъа гIи вагIани, эхIаб гъвалицца бел'эли буня. awla]a:a fi wafani, e\ab vwaliCa bel'eli bunya. Агъаз гьечIесс черхх чIваня, чехь кошасс рукъ чIваня. ava# hezeS xer{ zwanya, xe% ko^aS ruq zwanya. Агь таниги - цо хIакъ, кIуркIуна кваниги - цо хIакъ. ah tanigi - co \aq, jurjuna kwanigi - co \aq. Агь цIуххуги, цIцIибил коне. ah `u{ugi, ~ibil kone. Агьлулун гьечIев чи бел'эрлунги тоги, гьунар гьечIеб чу рокIон чабхъадги онги. ahlulun hezew xi bel'erlungi togi, hunar hezeb xu rojon xab]adegi ongi. АгIаги махIаги гьечIого, дахIа бижиняреб (ракги лълъинги гьечIого, тIегь бижиняреб). afagi ma\agi hezogo, da\a bi$inyareb (rakgi :ingi hezogo Teh bi$inyareb). Ад бугеб пихъ бихьун гурони, гъотIол багьа гьаняро. ad bugeb _i] bi%un guroni, voTol baha hanyaro. Ад ракIараб чол квелълъ ккодеги гьаде ккенебила. ad rajarab xol kwe: Kodegi hade Kenebila. Адаб буголи – тарбия буголи. adab bugoli - tarbiya bugoli. Адаб гьечIессул адабги ккоги, жаниб гьенарессда рагIиги бицуги. adab hezeSul adabgi :ogi, $anib henareSda rafigi bicugi. Адаб гьомер бихьун гуребин, чи вихьунин буде ккенеб. adab homer bi%un gurebin, xi wi%unin bide Keneb. Адабазул эбел – калам дагьайила, хьулазул эбел – ссабруйила. adaba#ul ebel - kalam dahayila, %ula#ul ebel - Sabruyila. Адаб гуреб буни, буде ккенеб бегинеб. adab gureb buni, bude Keneb begineb. Адагьаб цаххбинисса бакIаб гьир гьечIеб. adahab ca{biniSa bajab hir hezeb. Адан басра вурассда басрияб къо бихьиня. adan basra wuraSda basriyab qo bi%inya. Адан божиняреб гIурмуялълъасса цIунаги! adan bo$inyareb furmuya:aSa `unagi! Адан кIиго нугьалълъила загIипав вукIинев - вижинягоги, х I онягоги. adan jigo nuha:ila #afi_aw wujinew - wi$inyagogi, \onyagogi. Адан чIванеб жо – чIухIи. adan zwaneb $o - zu\i. Адамли буде гIурмуялълъулълъ кватIун букIиняреб. adamli bude furmuya:u: kwaTun bujinyareb. Адамал ритIдеруде лълъугьарав мекъав чи - рагIад битIиняреб ил. adamal riTderude :uharaw meqaw xi - rafad biTinyareb il. Адамассе къимат ролохъ кьоги. adamaSe qimat rolo] pogi. Адамассул кошли – гIамал кIодоли, гIакдал кошли – рахь биччангутIи. adamaSul ko^li - famal jodoli, fakdal ko^li - ra% biXanguTi. Адго арав гьоболги лълъикIго кьенеб микьирги. adgo araw hobolgi :ijgo peneb mipirgi. Адго ккочIев цIцIогьор гурев. adgo Kozew ~ohor gurew. Аде валагьарассе – рахъо, бухъинессе – хъиру. ade walaharaSe - ra]o, bu]ineSe - ]iru. Аде гьобол къотIугеги, бухъе нугь къосугеги. ade hobol qoTugegi, bu]e nuh qosungegi. Аде къо ккани, къоркъолги бацI лълъугьинеб. ade qo Kani, qorqolgi ba` :uhineb. Аде къо ккедегIан кIалалълъ гьури ккенаресс, аде къо ккараб меххалълъ, горбола белэр кконяреб. ade qo Kedefan jala: huri KenareS, ade qo Karab me{a:, gorbola bel'er Konyareb. Аде къо щодегIан кIалалълъ гьури ккенаресс, аде къо ккараб меххалълъ горбола белэр кконяреб. ade qo &odefan jala: huri KenareS, ade qo Karab me{a: gorbola bel'er Konyareb. Аде лълъин бачIиняреб хIор ххеххгого къенеб. ade :in bazinyareb \or {e{gogo qeneb. Аде хъвачIого, ракьалълъасса чияссул хIал хьоняребила. ade ]wazogo, rapa:aSa xiyaSul \al %onyarebila. Аде цоги гъедо бегьани, гъокь букIараб боржинеб гIадат. ade cogi vedo behani, vop bujarab bor$ineb fadat. Аде цIцIанагIан гIемелинебги ургъел, асса бачахъанагIан дагьлун энебги ургъел. ade ~anafan femelinebgi urvel, aSa baxa]anafan dahlun enebgi urvel. Аде чи гьанярила, чараб гьой гьанярила (бунеб ишалълъе ххеххли буейила...). ade xi hanyarila, xarab hoy hanyarila (buneb i^a:e {e{;i buyeyila...). АдегIан ругезул хIурмат лълъиццаго цIуниня, хIурмат цIуне гъокьеххун ругезул. adefan ruge#ul \urmat :iCago `uninya, \urmat `une vope{un ruge#ul. Азарго галул нугь цо галулассан байбихьинеб. a#argo galul nuh co galulaSan baybi%ineb. Азаргоясс бураб цоясс биххинеб. a#argoyaS burab coyaS bi{ineb. Азарго галул нугь цо галулалун байбихьиня. a#argo galul nuh co galulalun baybi%inya. Азарго оц бугев цо релълъмаххалълъе ккаравила. a#argo oc bugew co re:ma{a:e Karawila. Аждагьадол рокьи росол бералълъухъ ккарабила. a$dahadol ropi rosol bera:u] Karabila. Алайдухъа гъокье гIарац баниги, чIчIужуялълъ ккочIеб рукъ бечелиняро. alaydu]a vope farac banigi, Zu$uya: Kozeb ruq bexelinyaro. Алазан рагIала бицараб ици гухIилълъ батиня. ala#an rafala bicarab ici gu\i: batinya. Алипалълъ би ккумо, биялълъ ти ккумо. ali_a: bi Kumo, biya: ti Kumo. Алипалълъ таниги, тиялълъ йосла, тела маарулав, щоня гьарагIав. ali_a: tanigi, tiya: yosla, tela maarulaw, &onya harafaw. Аллагь разияб гIурму гуреб, адамал разияб пиша гуреб. allah ra#iyab furmu gureb, adamal ra#iyab _i^a gureb. Аллагьасс хъвай цо жо буго, вехьассги хIисаб буде ккелаан. allahaS ]way co $o bugo, we%aSgi \isab bude Kelaan. Аллагьасс бегIерараб жо зазила, адамасс бегIерараб гIучIила. allahaS beferarab $o #a#ila, adamaS beferarab fuzila. Аллагьассеги хIур рак чIвараб бокьиня. allahaSegi \ur rak zwarab bopinya. Аллагьассги хъвала, хъвадебуни. allahaSgi ]wala, ]wadebuni. Аллагьассде таваккал тIаме, хIамаги бухьун. allahaSde tawaKal Tame, \amagi bu%un. Аниб берценаб, доба ссурукъаб те, доба берценаб, аниб ссурукъаб ккое (россассе эней ясалълъа эбелалълъ). anib bercenab, doba Suruqab te, doba bercenab, anib Suruqab Koye (roSaSe eney yasa:a ebela:). Аниссан бохх бегьчIони, боххссан рал'а бегьиняро. aniSan bo{ behzoni, bo{San ral'a behinyaro. Анищазул хIур бекьун мискин бечелиняро. ani&a#ul \ur bepun miskin bexelinyaro. Анкь бараб гьалалълъер гьагIел эна, гьагIел бараб гьалаллълъер гIурму эна. anp barab hala:er hafel ena, hafel barab hala:er furmu ena. Анкьицца гIалалуналълъасса, цо къоялълъ бартилун лълъикI. anpiCa falaluna:aSa, co qoya: bartilun :ij. АнцIцIцIол борце, цен къотIе. an`~ol borce, cen qoTe. Анщинахъе нугь лълъее битIинеб, бекьанщинахъе хIур лълъее бачIинеб. an&ina]e nuh :eye biTineb, bepan&ina]e \ur :eye bazineb. Апарагассул рукъ - росо рагIала, хIоб хIабалазул рагIала. a_aragaSul ruq - roso rafala, \ob \abala#ul rafala. Араб батиняро, тараб щоняро. arab batinyaro, tarab &onyaro. Араб те, щвараб ккое. arab te, &warab Koye. Араб, хIвараб хIоде те, ххенаб, цIияб аде цIцIай. arab, \warab \ode te, {enab, `iyab ade ~ay. Арав вегьугейги, лълъутарав ворчIугейги. araw wehugeygi, :utaraw worzugeygi. Аралълъа нелълъецца туманкI рачIчIани, бачIинесселълъ нелълъеда гIарада речIчIинеб. ara:a ne:eCa tumanj raZani, bazuneSe: ne:eda farada reZineb. Аралълъа ххадув ххапуги. ara:a {aduw {a_ugi. Аралълъа ххадув гIандинев вехь, таралълъа ххадуб гIандинеб бацI. ara:a {aduw fandinew we%, tara:a {adub fandineb ba`. Аралълъа ххадуб ракIги хIогийила, гIакълуялълъ къабул буняреб жоялълъаги божугийила. ara:a {adub rajgi \ogiyila, faqluya: qabul bunyareb $oya:a bo$ugiyila. Арасс таниги, тарасс кквела. araS tanigi, taraS Kwela. Асса лълъугьа! Дур букIин гьарабани, бикълароан! BахI, дир букIинги гьамо батларин, дурго гуреблигIагищи гьачIеб? aSa :uha! dur bujin harabani, biqlaroan! wa\, dir bujingi hamo batlarin, durgo gureblifagi&i hazeb? Ассан бараб рокъи ассан хIонеб. aSan barab roqi aSan \oneb. Аххир гьечIеб авал букIиняро, хъиси гьечIеб бал букIиняро. a{ir hezeb awal bujinyaro, ]isi hezeb bal bujinyaro. АхIмакъ анищаз бечелиня. a\maq ani&a# bexelinya. АхIмакъассда гIакълу бугIчIони бичIчIиняреб. a\maqaSda faqlu bufzoni biZinyareb. АхIараб бакIалълъе энчIони — я барщанин ккенеб, я хIинкъанин ккенеб. a\arab baja:e enzoni - ya bar&anin Keneb, ya \inqanan Keneb. АхIарассул къватIиб, упарассул рукъуб. АхIи басра буги. a\araSul qwaTib, u_araSul ruqub. a\i basra bugi. АхIчIого бегьараб гьойде ракьа чухIчIого реххиня, ахIчIого вегьарав гьобол вегьаравго нугьалълъ эна. a\zogo beharab hoyde rapa xu\zogo re{inya, a\zogo weharaw hobol weharawgo nuha: ena. АхIун биччаги, ваххчун кунаги. a\un biXagi, wa{xun kunagi. Б b Бавудасса гуребила оц гьанеб, бугьудассайила. bawudaSa gurebila oc haneb, buhudaSayila. Багъарураб гIусалълъе дару — бахъи. bavarurab fusa:e daru - ba]i. Багъарураб хIатIида хIатI рекIена. bavarurab \aTida \aT rejena. Багъарураб квералълъ квасул ногьи къаня. bavarurab kwera: kwasul nohi qanya. Багьа гьечIеб гьанал гьагIо лълъикIаб букIиняро. baha hezeb hanal hafo :ijab bujinyaro. Багьана батде бигьаяб жо. bahana batde bihayab $o. Багьана гьечIого барщарав, мухь кьечIого рекъена. bahana hezogo bar&araw, mu% pezogo reqena. БагIараб ккенебилан нихьваб борчIде гурин. bafarab Kenebilan ni%wab borzde gurin. Бадиве веццуги, нахъассан какуги. badiwe weCugi, na]aSan kakugi. Бажалиняреб жо бучIого те. ba$alinyareb $o buzogo te. Бакараби раде лълъин щочIей, Лълъелълъе баде цIцIан щочIей. bakarabi rade :in &ozey, :e:e bade ~an &ozey. Бакаридол къулгьу, къилил бах Iарал. bakaridol qulhu, qilil ba\aral. Баккудасса ххелчIеб бакъалълъ, нахъа ххелиняро. baKudaSa {elzeb baqa:, na]a {elinyaro. Бакъ аги, къо аги, къоабилелълъ ххарж щваги. baq agi, qo agi, qoabile: {ar$ &wagi. Бакъ агиян – къулун, къо агиян – ворххун. baq agiyan qulun, qo agiyan wor{un. Бакъ баккани – моцIцI вагIинеб, моцIцI баккани - цIцIваби вагIинел. baq baKani mo~ wafineb, mo~ baKani ~wabi wafinel. Бакъ баккигин, моцIцI тIерхьде ккена. baq baKigin, mo~ Ter%de Kena. Бакъ бокьарал – ракьанда, рокьи ккарал – рагIала. baq boparal - rapanda, ropi Karal - rafala. Бакъ бухIинярелълъуб ракь ххелиняреб. baq bu\inyare:ub rap {elinyareb. Бакъ гьечIони, моцIцIги гвангъинеб. baq hezoni, mo~gi gwanvineb. Бакъ лълъугьиняреб рукъуве тоххтир лълъугьинев. baq :uhinyareb ruquwe to{tir :uhinew. Бакъ-моцIцI тIерхьараб меххалълъ, цIцIваби раккинел. baq-mo~ Ter%arab me{a:, ~wabi raKinel. Бакъ щинкIинелълъул, рагьдол кIала гIодор чIчIенарел. baq &injine:ul, rahdol jala fodor Zenarel. Бакъ щинкIун ххадуб рукъ лълъухьиняреб. baq &injun {adub ruq :u%unyareb. Бакъ щоняреб бакIалълъа хIучч цIцIае. baq &onyareb baja:a \uX ~aye. Бакъалълъа ххелун букIинебли ххалкъалълъаги гьаня. baqa:a {elun bujinebli {alqa:agi hanya. Бакъараб гьой гIадинан кунинелълъул хъантIуги. baqarab hoy fadinan kunane:ul ]anTugi. Бакъараб гьойцца гьуссун бацI кконяро. baqarab hoyCa huSun ba` Konyaro. Бакъараб гIанкIода микьилълъ муч бихьинебила. baqarab fanjoda mipi: mux bi%inebila. Бакъукь ххелун букIинебли лълъидаго гьанеб. baqup {elin bujinebli :idago haneb. Бакъуцца бухIун ххадуб, лълъалан хIур бачIиняреб. baquCa bu\un {adub, :alan \ur bazinyareb. Бакъараб хъумур гIадав, хъантIараб гьой гIадинав. baqarab ]umur fadaw, ]anTarab hoy fadinaw. Бакълухъа оц босе, Аргъванисса куй босе. baqlu]a oc bose, arvwaniSa kuy bose. Бакъуцца бухIун ххадуб лълъалан хIур бачIиняро. baquCa bu\un {adub :alan \ur bazinyaro. Балагь букIиня бегьарабги бачарабги. balah bujinya beharabgi bazarabgi. Балагь бегьлалълъер гьудул реххун тоги. balah behla:er hudul re{un togi. Балагьана, батана. Букарана, хъассана. balahana, batan. bukarana, ]aSana. Балго рахь босани, атун къелиня. balgo ra% bosani, atun qelinya. Балгояб атIиялълъасса, атараб гьоэр бокьла. balgoyab aTiya:aSa, atarab hoer bopla. Балда нахъа хIалихьат, тIабкIила нахъа багьадур. balda na]a \ali%at, Tabjila na]a bahadur. Бараб ахIулълъги ахIараб болълъгийила бихьинчи гьанев. barab a\u:gi a\arab bo:giyila bi%inxi hanew. Баркат гьуни, цоги гIемераб, гьечIони, нусгоги дагьаб. barkat huni, cogi femerab, hezoni, nusgogi dahab. Бараххщарассул боцIцIи саххаватасс кунинеб. baea{&araSul bo~i sa{awataS kunineb. Бараххщарассул къай къавол гьойцца кунинебила. bara{&araSul qay qawol hoyCa kuninebila. Бараххщарассул – чияе, чехь квешассул – жендего. bara{&araSul - xiyaye, xe% kwe^aSul - $endego. Баргъичал рокьла – мун вокьларо, кьураб жо босла – мун восларо. barvixal ropla - mun woplaro, purab $o bosla - mun woslaro. Баркала гьечIеб кечI – кири гьечIеб лаила. barkala hezeb kez - kiri hezeb laila. Баркат гьечIеб боцIцIудассаги цIунаги, гьоэли гьечIеб ригьнадассаги цIунаги. barkat hezeb bo~udaSagi `unagi, hoeli hezeb rihnadaSagi `unagi. Баркат гьечIеб боцIцIулассан баркат бахъиняреб. barkat hezeb bo~ulaSan barkat ba]inyareb. Баркиялълъеги зигараялълъеги кватIи букIиняребила. barkiya:egi #igaraya:egi kwaTi bujinyarebila. Бартигун хIур чIчIикIи лълъикI, хIамагин кIалцIи кондегIан. bartigun \ur Ziji :ij, \amagin jal`i kondefan. Басрияб гурдила цIияб къвал гъуни, къоролалълъе гьебги гьойдол буго. basriyab gurdila `iyab qwal vuni, qorola:e hebgi hoydol bugo. Басрияб наккдалълъа цIияб бугIа бахъуги. basriyab naKda:a `iyab bufa bu]ugi. Басрияб агIел тIамун гъоркь. basriyab afel Tamun vorp. Басрияй цIулалълъул цIияб гъалдибер. ЦIияй бахIаралълъул хIерав бахIарав. basriyay `ula:ul `iyab valdiber. `iyay ba\ara:ul \eraw ba\araw. Бархъалиссесс хъабида гIоркь бокьаралълъуб гъена. bar]aliSeS ]abida forp bopara:ub vena. Барщараб пихъалълъе дару — кунай. bar&arab _i]a:e daru - kunay. Барщарассе кьей гьечIеб, кьижарассе тей гьечIеб. (Гьузарассе кьенаро — кьижарассе тенаро). bar&araSe pey hezeb, pi$araSe tey hezeb. (hu#araSe penaro - pi$araSe tenaro). Барщарассе кьенаро, кьижарассе тенаро. bar&araSe penaro, pi$araSe tenaro. Барщидал кончIеб гIеч гIодобе бортон туриня. bar&idal konzeb fex fodobe borton turinya. Бассарун квералълъасса кунан эбел белгьана. Ххонон гьибиялълъасса гьанщун гьимал белгьана. baSarun kwera:aSa kunan ebel belhana. {onon hibiya:aSa han&un himal belhana. Батараб буе, бураб коне. batarab buye, burab kone. Батаралълъуб батараб буе. batara:ub batarab buye. Баххилав чияссулгин гьудули буни, бищун дой къварагIараб бакIалълъа живго гIодов чIчIена. ba{ilaw xiyaSulgin huduli buni, bi&un doy qwarafarab baja:a $iwgo fodow Zena. Бахъараб бералълъа хъат чIвамо щибулеб. ba]arab bera:a ]at zwamo &ibuleb. Бахъиняреб бакIалълъе туманкI кьвагьуги. ba]inyareb baja:e tumanj pwahugi. Бахъиняреб ццин букIиняреб, хIоняреб ракI букIиняреб. ba]inyareb Cin bujinyareb, \onyareb raj bujinyareb. Бахьиняб надаласса гьорко богIол цIенаро. Ххалатаб гарбиласса къвал ххирил бахъиняро. ba%inyab nadalaSa horko bofol `enaro. {alatab garbilaSa qwal {iril ba]inyaro. БахIарав чи рогIокълугеги хIерав чи беццугеги. ba\araw xi rofoqlugegi \eraw xi beCugegi. БахIарго хIелугеги, хIелун мискIилугеги. ba\argo \erugegi, \erun misjilugegi. БахIарчи рагъла хIоня, хIалихьат бусала хIоня. ba\arxi ravla \onya, \ali%at busala \onya. БахIарчияссул къай буго чучаб бутI гIадаб жо. ba\arxiyaSul qay bugo xuxab buT fadab $o. БахIарчияссул кIиго рочен буго, цоябниги чучани чили хIонеб. ba\arxiyaSul jigo roxen bugo, coyabnigi xuxani xili \oneb. БахIарчияссдасса хIинкъуги, хIалихьатав гьудулассдасса цIуне. ba\arxiyaSdaSa \inqugi, \ali%ataw hudulaSdaSa `une. Бацде кIваняреб кавуги рагьуги, бичде кIваняреб гарацIцIги баги. bacde jwanyareb kawugi rahugi, bixde jwanyareb gara~gi bagi. БацI бихьараб хIама хIохьокьаги хIинкъинеб. ba` bi%arab \ama \o%opagi \inqineb. БацI гьечIеб рохь букIиняреб, вехь гьечIеб гIи букIиняреб. ba` hezeb ro% bujinyareb, we% hezeb fi bujinyareb. БацI унтуе кьижинеб, кьалуе борчIинеб. ba` untuye pi$ineb, paluye borzineb. БацI хIинкъделун хIамицца гIундул кIорокIинел. ba` \inqdelun \amiCa fundul jorojinel. БацIги циги багъана, царацца би чIчIикIана. ba`gi cigi bavana, caraCa bi Zijana. БацIгин багъун, чахъу белгьиняро, чугин дурун, хIама белгьиняро. ba`gin bavun, xa]u belhinyaro, xugin durun, \ama belhinyaro. БацIида микьилълъ гIи бихьинеб, китида микьилълъ гIункIкI бихьинеб. ba`ida mipi: fi bi%ineb, kitida mipi: funJ bi%ineb. БацIикьа хIинкъарасс гIи буняро. ba`ipa \inqaraS fi bunyaro. БацIил бел'эр тарщида чIчIинтIе. ba`il bel'er tar&ida ZinTe. БацIилгин гьудулиги те, гьойдолгин маххссароги те. ba`ilgin huduligi te, hoydolgin ma{Saragi te. БацIицца гурони цIцIе чIваняро, цIцIецца гурони бул'ур буняро. ba`iCa guroni ~e zwanyaro, ~eCa guroni bul'ur binyaro. БацIицца бураб гьойцца коня. ba`iCa burab hoyCa konya. БацIицца кIал чIвараб жо бацIие те. ba`iCa jal zwarab $o ba`iye te. БацIицца цIцIедое гIадин багьана буги. ba`iCa ~edoye fadin bahana bugi. Бачаялълъ чудук гIадин чи бегьларо. baxaya: xuduk fadin xi behlaro. БачIинеб, бачIиняреб гьаняреб гIурус, бегьчIого букIиняреб ххасел. bazineb, bazinyareb hanyareb fueus, behzogo bujunyareb {asel. Бегьлилан къо бегьиняро, ккелилан зияде ккенаро. behlilan qo behi nyaro, Kelilan #iyade Kenaro. Бегьиняго лълъар кквечIони, лълъутун энаго рачIчI щоняро. behinyago :ar Kwezoni, :utun enago raZ &onyaro. БачIинебги борце, энебги борце. bazinebgi borce, enebgi borce. Бащали бунагIан, гьоэли цIцIицIкIинеб. ba&ali bunafan, hoeli ~iJineb. Бащдаб бугIа бичун данде жо босе. ba&dab bufa bixun dande $o bose. Бегараб бакъун хIвараб, бахъараб гIорцIцIун хIвараб. КIалдибе борта, багIар гIеч. begarab baqun \warab, ba]arab for~un \warab. jaldibe borta, bafar fex. Бегараб бацI бакъараб, бахъараб бацI гIорцIцIараб. begarab ba` baqarab, ba]arab ba` for~arab. Бегун кьаралиняро, кьижун бечелиняро. begun paralinyaro, pi$un bexelinyaro. Бегун хIвараб гъалбацIалълъасса бахъун хIвараб гьой лълъикI. begun \warab valba`a:aSa ba]un \warab hoy :ij. Без босде рес гьечIеб меххалълъ, дарай босде лълъугьуги. be# bosde res hezeb me{a:, daray bosde :uhugi. Бекани бохх я ххалалинеб, я къокълинеб. bekani bo{ ya {alalineb, ya qoqlineb. Беканиги кьенарев чияссулгин хIоно чIваги. bekanigi penarew xiyaSulgin \ono zwagi. Бекарасс кваххи кье, кварасс гIакIа кье. bekaraS kwa{i pe, kwaraS faka pe. Бекарассда гурони боххдол унти гьаняро, бихьарассда гурони гIосол хIара гьаняро. bekaraSda guroni bo{dol unti hanyaro, bi%araSda guroni fosol \ara hanyaro. Бекьарассе бекьараб ракьалълъассан буссиня. beparaSe beparab rapa:aSan buSinya. БекьчIесс хIур бециняро. bepzeS \ur becinyaro. БекIкIинеб хIецIохъги валагьуги, бичIинеб цIулахъги валагьуги. beJineb \e`o]gi walahugi, bizineb `ula]gi walahugi. Бер гIункIкIрукьалълъ бацIцIе. ber funJrupa: ba~e. Бер хъантIуги, боцIцIу дасса чIухIуги. ber ]anTugi, bo~udaSa zu\ugi. Беразда гуреб канцIа бихьинеб, рокIедайин. bera#da gureb kan`a bi%ineb, rojedayin. Беразда квер гьураб меххалълъ буялълъасса, михъазда квер гьураб меххалълъ буй лълъикIаб. bera#da kwer hurab me{a: biya:aSa, mi]a#da kwer hurab me{a: buy :ijab. Беразе макьо ххирияб, рокьуе ссвади ххирияб. bera#e mapo {iriyab, ropuye Swadi {iriyab. Бералълъа бихьараб битIараб, гIенда рагIараб гьересси. bera:a bi%arab biTarab, fenda rafarab hereSi. Бералълъа бихьараб гIадаб даран букIиняро. bera:a bi%arab fadab daran bujinyaro. Белгьараб хьечIого къуралълъе лълъин щоняро. belharab %ezogo qura:e :in &onyaro. Белгьарассул ярагъ магIида букIаго, къурассул ярагь чвархъинеб. belharaSul yarav mafida bujago, quraSul yarav xwar]ineb. Белгьунгеги, къогеги, къаццандинел чIчIогеги. belhungegi, qogegi, qaCandinel Zogegi. Берценаб кIалзуе кIиго бутIа бараб. bercenab jal#uye jigo buTa barab. Берценаб бихъиналълъасса ссурукъаб бокъи лълъикIаб. bercenab bi]ina:aSa Suruqab boqi :ijab. Берценаб рагIоцца боркIадаб меэр охъ буня. bercenab rafoCa borjadab meer o] bunya. Берценаб рагIоцца маххул каву рагьиня. bercenab rafoCa ma{ul kawu rahinya. Берценавги ссуриня, ссанагIали гьечIони, ссураралги рокьиня, рокьул дангъва бугони. bercenawgi Surinya, Sanafali hezoni, Suraralgi ropinya, ropul danvwa bugoni. Бел'эр беклалълъер къае. bel'er bekla:er qaye. Бел'эр бичун, чед босуги. bel'er bixun, xed bosugi. Бел'эр бокьани, гьа, хIатIал! bel'er bopani, ha, \aTal! Бел'эр бугони угъур каминяро, ажу бугони рохьен каминяро. bel'er bugoni uvur kaminyaro, a$u bugoni ro%en kaminyaro. Бел'эр квачан хьихье, чехь бакъун хьихье. bel'er kwaxan %i%e, xe% baqun %i%e. Бел'эр рогьоле батинеб бакIалълъа гье. bel'er rohole batineb baja:a he. Болола гьеде тажалълъасса гъокь гьеде бакI лълъикIаб. bolola hede ta$a:aSa vop hede baj :ijab. Бололассан окIкIчIеб лълъин, аххалассан окIкIиняро. bololaSan oJzeb :in, a{alaSan oJinyaro. Белегьанчияссул чехь унтчIони, чиял могъ унтиняро. belehanxiyaSul xe% untzoni, xiyal mov untinyaro. Белегьанчи хIвадилан гIакдае чуриги кьумо, чIаго ххутIадилан оцое накку баги. belehanxi \wadilan fakdaye xurigi pumo, zago {uTadilan ocoye naKu bagi. Берценай яс - нугьла бугеб гьолол хIур. bercenay yas - nuhla bugeb holol \ur. Беццав чиясс нугь малълъун, нугьла витIун ккеларо. beCaw xiyaS nuh ma:un, nuhla wiTun Kelaro. Бечедассул рукъуб къойил бахIарал. bexedaSul ruqub qoyil ba\aral. Бечели хIоня, маххщел хIоняро. bexeli \onya, ma{&el \onyaro. Бидаяб чу гIадин вукIа, чалияб куй гIадин вукIа. bidayab xu fadin wuja, xaliyab kuy fadin wuja. Бидол чIорто — чIчIегIераб жо. bidol zorto - Zeferab $o. Бидулассул гьой кьарияб, гьердихъанассул къвачIа кIудаб. bidulaSul hoy pariyab, herdi]anaSul qwaza judab. Бикъарав вакъиня, вагъарав къена. biqaraw waqinya, wavaraw qena. Бикъла — вакъла. biqla - waqla. Бикъиня — вакъиня, вакъиня — бикъиня. biqinya - waqinya, waqinya - biqinya. Бикъуги — хIинкъуги, гьересси бицуги — нучуги. biqugi - \inqugi, hereSi bicugi - nuxugi. Бил'араб гIарац батиня, гIадада араб заман батиняро. bil'arab farac batinya, fadada arab #aman batinyaro. Бил'араб жо хIатIацца балагьуги, болоцца балагье. Гьересси бицуги, дой ххайирабгIаги. bil'arab $o \aTaCa balahugi, boloCa balahe. hereSi bicugi, doy {ayirabfagi. Бихъарасс бокъе къохьол зоб, (хъабарча) тIурасс бацIцIе квасул кун. bi]araS boqe qo%ol #ob, (]abarxa) TuraS ba~e kwasul kun. Бихьа-бихьараб бицде гуребила рохьобе хIама энеб. bi%a-bi%arab bicde gurebila ro%obe \ama eneb. Бихьарассда гурони, балагьалълъул кьогIли гьаняро. bi%araSda guroni, balaha:ul pofli hanyaro. Бихьарассда рагIарасс бицуги. bi%araSda rafaraS bicugi. Бихьарассул рагIи рагIарасс гьересси буги. bi%araSul rafi rafaraS hereSi bugi. Бихьде — хIан, хIанчIде — муч. bi%de - \an, \anzde - mux. Бихьинярин цIцIогьги буги, рагIинярин рагIиги бицуги. bi%inyaran ~ohgi bugi, rafinyarin rafigi bicugi. БихьунгутIи гурони, хIуккунгутIи гьечIеб. bi%unguTi guroni, \uKunguTi hezeb. БитIараб бицде бокьани гьитIиняссда гьикъе. buTarab bicde bopani hiTinyaSda hiqe. БитIараб бицде ккена, бицараб ккоде ккена. biTarab bicde Kena, bicarab Kode Kena. БитIараб жо лълъецца гъанкъиняро, цIецца бухIиняро. biTarab $o :eCa vanqinyaro, `eCa bu\inyaro. БитIараб налицца борце, тIекъаб къалмиде реххе. biTarab naliCa borce, Teqab qalmide re{e. БитIун ккараб - рокьи, мекъиссала ккараб - кьал. biTun Karab - ropi, meqiSala Karab - pal. БитIун ккани - рокьи, мекъиссала ккани - кьал, кьучIчI гьечIеб жо берзул балагьи буго. biTun Kani - ropi, meqiSala Kani - pal, puZ hezeb $o ber#ul balahi bugo. БитIун кIалгьай бурав кIодолиялълъе щоня. biTun jalhay buraw jodoliya:e &onya. БицанагIан рагIи гIемелиня, бохъанагIан ракь гIемелиня. bicanafan rafi femelinya, bo]anafan rap femelinya. Бицани бабалабги, бицани дадалабги. bicani babalabgi, bicani dadalabgi. Бица-бицарассда ххадув волълъонги. bica-bicaraSda {aduw wo:ongi. БицанагIан - рагIи, бохъанагIан - ракь. bicanafan - rafi, bo]anafan - rap. Бицанщинаб рагIиги букIиняро, хIамагIанаб бацIги букIиняро. bican&inab rafigi bujinyaro, \amafanab ba`gi bujinyaro. Бицараб рагIи кIочарассда, бицараб чиги кIочоня. bicarab rafi joxaraSda, bicarab xigi joxonya. Бицде бигьалинеб, буде захIмалинеб. bicde bihalineb, bude #a\malineb. Бицде вортуги, буде ворта. bicde wortugi, bude worta. Бицинеб меххалълъ гьоцIцIо, гьекъенеб меххалълъ загьру. bicineb me{a: ho~o, heqeneb me{a: #ahru. Бицун мекъав гьаня, волълъон рекъав гьаня. bicun meqaw hanya, wo:on reqaw hanya. Бицун бахъиняреб чIамучIаб ххабар, чIаран бахъиняреб рачIчI ххалатаб хI ур. bicun ba]inyareb zamuzab {abar, zaran ba]inyareb raZ {alatab \ur. Бицуги рагIи аде чи вегьунгин къотIде тенеб. bicugi rafi ade xi wehungin qoTde teneb. Бицухъе букIинеб - гъаримаб рагIи, абухъе букIинеб - хIатIал гьечIеб кечI. bicuneb bujineb - varimab rafi, abu]e bujineb - \aTal hezeb kez. Бичараб жо - бортараб жо. bixarab $o - bortarab $o. Босараб жо - батараб жо. bosarab $o - batarab $o. Бичинеб жоялълъа ад ратIал гьанал чIвани, томен окIаб щоня. bixineb $oya:a ad raTal hanal zwani, tomen ojab &onya. Бичун нугь босуги, боцIцIи кьомо кьал босуги. bixun nuh bosugi, bo~i pomo pal bosugi. Бищун гьоэнаб жо - макьо. bi&un hoenab $o - mapo. Бищун рахIатаб мехх буго дида бахIриги, бахIриялълъа дунги рихьчIеб мехх. bi&un ra\atab me{ bugo dida ba\rigi, ba\riya:a dungi ri%zeb me{. Бищун ххалатаб жо - мацIцI. bi&un {alatab $o - ma~. Бищун чIухIараб жо - хIелеко. bi&un zu\arab $o - \eleko. Бищунго къабихIаб жо - живго женццаго вецци, бищунго къадараб жо - жендего бокьиняреб буй. bi&ungo qabi\ab $o - $iwgo $enCago weCi, bi&ungo qadarab $o - $endego bopinyareb buy. Богол рагI - ризаб жо. bogol raf - ri#ab $o. Богин вагъарав ххеххго къена. bogin wavaraw {e{go qena. БогIол мугьгIан цоязе рокьани, гьолол мугьгIан цоязеги рокьиня. bofol muhfan coya#e ropani, holol muhfan coya#egi ropinya. БогIол рокьи букIинеб. bofol ropi bujineb. Бода гьоркьоб он биххани белегьанчияссе укъбал каминя. boda horpob on bi{ani belehanxiyaSe uqbal kaminya. Божарав чи вугилан рокIелълъ бугеб бицуги. bo$araw xi wugilan roje: bugeb bicugi. Божаравги хI ваги, щакдараравги хI ваги. bo$arawgi \wagi, &akdararawgi \wagi. Божи бугеб маардайила хIамил гIундул ххутIарал. bo$i bugeb maardayila \amil fundul {uTaral. Божуда рекIкI буги, гьерссиде реччеб тIоги. bo$uda reJ bugi, herSide reXeb Togi. Бокьа-бокьараб бунила хIамил гIундул ххалалурал. bopa-boparab bunila \amil fundul {alalural. Бокьани ццебе къотIун белълъенебила дунял, бокьани ххадуб цIцIамо бачIинебила. bopani Cebe qoTun be:unebila dunyal, bopani {adub ~amo bazinebila. Бокьанщинаб лълъеейила щвараб, мурадалълъе щомо, щивила хIварав. bopan&inab :eyeyila &warab, murada:e &omo, &iwila \waraw. Бокьараб гурони, рагIиняребила. boparab guroni, raginyarebila. Бокьараб кьуру биххде кIванебила рагIола. boparab puru bi{de jwanebila rafola. Бокьараб щвечIони, щваралълъа ракI рази буе. boparab &wezoni, &wara:a raj ra#i buye. Бокьарабщинаб буни, бокьиняребщинаб аде бачIинеб. boparab&inab buni, bopinyareb&inab ade bazineb. Бокьарасс гьетIун бице, бокьарасс битIун бице, бицинебни битIараб бице. boparaS heTun bice, boparaS biTun bice, bicinebni biTarab bice. Бокьдеяли гIемер жо бокьиня, гIархъиги гьаде ккена. bopdeyali femer $o bopinya, far]igi hade Kena. Бокьоб гIачIар гIадинан, гIергIединев вукIинев, ГIиялълъ цIцIелжо кинигин, ээдинев вукIинев. bopob fazar fadinan, ferfedinew wujinew, fiya: ~el$o kinigin, eedinew wujinew. Бокьобе гьечIеб гIи къватIибе бачIиняреб. bopobe hezeb fi qwaTibe bazinyareb. Бокьор гьунарел оцал гIадин руго. bopor hunarel ocal fadin rugo. Бокьосса къватIиве вачIун, къориниве лълъугьунги. bopoSa qwaTiwe wazun, qoroniwe :uhungi. Бокьиняреб жо рагIиняро. bopinyareb $o rafinyaro. Бокьиняреб жоялълъе инсан гIинкъавги вукIиневила, беццавги вукIиневила. bopinyareb $oya:e insan finqawgi wujinewila, beCawgi wujinewila. Бокьинярого бунеб хIалтIи гIазабила, бокьун бунеб хIалтIи роххелила. bopinyarogo buneb \alTi fa#abila, bopun buneb \alTi ro{elila. Бокьун гурони кьеде ккогеги, кьураб гурони босде ккогеги. bopun guroni pede Kogegi, purab guroni bosde Kogegi. Бокьунщи хIамида хIучч бахъинеб (гьучч бахъинеб). bopun&i \amida \uX ba]ineb (huX ba]ineb). Болгьо борк Iа луна, нугь рикIкIалуна. bolho borjaluna, nuh riJaluna. Болгьонид хIур кванан, хIамил гIулдул чухIун (чIчIахъадерил). bolhonid \ur kwanan, \amil fuldul xu\un (Za]aderil). Боржалида ххабар кьара буги. bor$alida {abar para bugi. Бортаян гьойда абун, гьаян гIанкIкIида абун. bortayan hoyda abun, hayan fanJida abun. Бортон араб нусалълъасса нахъе ххутIараб гьел лълъикIаб. borton arab nusa:aSa na]e {uTarab hel :ijab. Бортон энеб генола гибигун энеб гIеч рачIчIараб. borton eneb genola gibigun eneb fex raZarab. БоркIадаб маарде гьури ккенаро, берценай ясалълъе рагIи хоняро. borjadab maarde huri Kenaro, bercenay yasa:e rafi [onyaro. Борк I адаб ассан биччае, охъаб гъокьан биччае. borjadab aSan biXaye, o]ab vopan biXaye. Борхьил аждагьа буги. bor%il a$daha bugi. Борхьил бел'эр аждагьа лълъугьиналълъе чIчIинтIе. bor%il bel'er a$daha :uhina:e ZinTe. Босен тамагьаб тIаминеб буго, вегде къванкIараб букIлин ккена. bosen tamahab Tamineb bugo, wegde qwanjarab bujlin Kena. Босен цIилуни, ракI цIилиня. bosen `iluni, raj `ilinya. Бохх бекараб цIцIеде рицIцIил гъветI бегараб. bo{ bekarab ~ede ri~il vweT begarab. Бохъ валагье, чохъ валагье. БоцIцIи бахIарчияссда хIитIикь букIинеб. bo] walahe, xo] walahe. bo~i ba\arxiyaSda \iTip bujineb. БоцIцIи къварагIиня гьабго къоялълъ, х I вараб къоялълъги гIураб къоялълъги, гьобол вегьараб къоялълъги. bo~i qwarafunya habgo qoya:, \warab qoya:gi furab qoya:gi, hobol weharab qoya:gi. БоцIцIудасса чIухIуги, чиял гьомер бухIуги. bo~udaSa zu\ugi, xiyal homer bu\ugi. БоцIцIул квешли - хIалакъли, хIамил квешли - гIен дали. bo~ul kwe^li - \alaqli, \amil kwe^li - fen dali. БоцIцIул хьон рагIийила, гIакдал рахь руссунила. bo~ul %on rafiyila, fakdal ra% ruSunila. БоцIцIул хIисаб цIцIаги, хIара босе. bo~ul \isab ~agi, \ara bose. БоцIцIухъ гIурму бичуги, чодохъ намус бичуги. bo~u] furmu bixugi, xodo] namus bixugi. Бугеб бикъун чIчIарассда квешаб къо чIчIаги. bugeb biqun ZaraSda kwe^ab qo Zagi. Бугеб гурони, кьеде ккенаро, кьураб гурони конде ккенаро. bugeb guroni, pede Kenaro, purab guroni konde Kenaro. Бугеб кьечIони дунги хIваги, кьураб кончIони, мунги хIваги. bugeb pezoni dungi \wagi, purab konzoni veyub \wagi. Бугелълъа ракI рази буе, гьечIелълъе хьулхьудаги. buge:a raj ra#i buye, heze:e %ul%udagi. Бугесс боцIцIи, гьечIесс налгьийила гьималазе ирсалълъе тенеб жо. bugeS bo~i, hezeS nalhiyila himala#e irsa:e teneb $o. Бугъие бугъа каминяро. buviye buva kaminyaro. Бугъил лълъаралълъасса цIуне, чол малалълъасса цIуне, квешаб, чияссдасса кинабго рахъалълъ цIуне. buvil :ara:aSa `une, xol mala:aSa `une, kwe^ab, xiyaSdaSa kinabgo ra]a: `une. Бугъил ракI гьураб, эхI бараб бече. buvil raj hurab, e\ barab bexe. БугIа хIурулълъ бекье, ролълъ хIарччулълъ бекье. bufa \uru: bepe, ro: \arXu: bepe. Буде бокьани, кIваняребги гьаняребги жо букIиняро. bude bopani, jwanyarebgi hanyarebgi $o bujinyaro. Буде жо вагIарасс как баня, конде жо вагIарасс кIал кконя. bude $o wafaraS kak banya, konde $o wafaraS jal Konya. Буде Карим - кунаде ГIащат. bude karim - kunade fa&at. Буде гьарассе квасул дунял, конде гьарассе нагьул дунял. bude haraSe kwasul dunyal, konde haraSe nahul dunyal. Буде гьанярев, малълъде цIакъав. bude hanyarew, ma:de `aqaw. Будеги гьае, кунадеги гьае. budegi haye, kunadegi haye. БукIараб квеш, ккараб лълъикI. bujarab kwe^, Karab :ij. БукIаралълъасса бугеб лълъикI. bujara:aSa bugeb :ij. БукIаралълъул бицуги, бугелълъул бице. bujara:ul bicugi, buge:ul bice. БукIиняреб чIанкIда кIиго чIаву бадинеб (гьерекIдерил). bujinyareb zanjda jigo zawu badineb (herejderil). Бурулълъ чIагIаги чIвавулълъ квасги квешав россассда бихьуги. buru: zafagi zwawu: kwasgi kwe^aw roSaSda bi%ugi. Буняго кончIони, коняго ххутIиня. bunyago konzoni, konyago {uTinya. Бунеб жо чиял лълъикIаб, чияда рокъонгутIде мун лълъикIав. buneb $o xiyal :ijab, xiyada roqonguTde mun :ijaw. Бунелълъул гIархъи гьечIев, абуралълъул рухIел гьечIев. bune:ul far]i hezew, abura:ul ru\el hezew. Бумо-бунила гьидалълъессул гъвала лълъугьараб. bumo-bunila hida:eSul vwala :uharab. Бумо куцараб квер, комо куцараб чехь. bumo kucarab kwer, komo kucarab xe%. Буни букIинеб жо буго кеп. КIваричIеб буни, кIварич I еб лълъугьиня. buni bujineb $o bugo ke_. jwarizeb buni, jwarizeb :uhinya. Бумо щиналълъе бухIун лълъин щвана. bumo &ina:e bu\un :in &wana. Бураб куние чи каминяро. burab kuniye xi kaminyaro. Бурасс какинеб, кварасс беццинеб. buraS kakineb, kwaraS beCineb. Бурассе буде цо къоги - нусго сон, нусго сонги — цо къо. buraSe bude co qogi - nucgo son, nusgo songi - co qo. Бурассе бураб батиня, бучIессе бучIеб батиняро. buraSe burab batinya, buzeSe buzeb batinyaro. Будухъе букIинеб жо буго дунял. budu]e bujineb $o bugo dunyal. БухIараб кьечIони, бокьараб щоняро. bu\arab pezoni, boparab &onyaro. БухIаралълъуссайила къехь тIунеб. bu\ara:uSayila qe% Tuneb. БухIарасс гурони хIал буларо, унтарасс гурони агь абларо. bu\araS guroni \al bularo, untaraS guroni ah ablaro. БухIлаго конги, кондежоялълъаги пударуги. bu\lago kongi, konde$oya:egi _udarugi. БуцIцIа кIал! БуцIцIчIони борта, зур! bu~a jal! bu~zoni borta #ur! БучIеб жоялълъул цIцIар рагIларо. buzeb $oya:ul ~ar raflaro. БучIессе гьечIилан мигъилълъ хIинчIчIги ахIдиня. buzeSe hezilan mivi: \inZgi a\dinya. БучIони, жо букIиняро, бекьчIони, х I ур букIиняро. buzoni, $o bujinyaro, bepzoni, \ur bujinyaro. В w Вагъинев ккое чи. wavinew Koye xi. Вай дур кIалзул бахьили! Вай дур махьил чIчIегIели! way dur jal#ul ba%ili! way dur ma%il Zefeli! Вай нежер бахIарай, нежер бахIарай, ЧаххтIида гурони гъалги бихьчIей. Вай нежер бахIарай, нежер бахIарай, Гурдида гурони черххги бихьчIей. way ne$er ba\aray, ne$er ba\aray, xa{Tida guroni valgi bi%zey. way ne$er ba\aray, ne$er ba\aray, gurdida guroni xer{gi bi%zey. ВакъанагIан бикъиня, гIорцIцIанагIан хъантIиня Вакъанани гIодун, гIорцIцIани кьурдун, Адамассул гIамал – манзил къокъаб жо, Буголи баккарун, гьечIоли баххчун, Чангиясс хIуккучIеб байтулман боцIцIи. waqanafan biqinya, for~anafan ]anTinya waqanani fodun, for~ani purdun, fadamaSul famal - man#il qoqab $o, bugo;i baKarun, hezo;i ba{xun, xangiyaS \e%ezeb baytulman bo~i. Вакъани гIодун, гIорцIцIани кьурдун. waqani fodun, for~ani purdun. Вакъани къадияссги бикъинеб. waqani qadiyaSgi biqineb. Вакъарав вехьассда гирун бачIинеб гьорчо чедилан ккенебила. waqaraw we%aSda girun bazineb horxo xedilan Kenebila. Вакъарав эмен кондежо будеги виччаги, квачарав цIа бакдеги виччаги. waqaraw ewen konde$o budegi wiXagi, kwaxaraw `a bakdegi wiXagi. Вакъарав къулун гьанев, гIорцIцIарав ворххун гьанев. waqaraw qulun hanew, for~araw wor{un hanew. Вакъаравги валагьун муъминчи кунинярев. waqarawgi walahun mu'minxi kuninyarew. Вакъарассда ккенебила жив киданиги гIорцIцIинярилан, гIорцIцIарассда ккенебила жив киданиги вакъинярилан. waqaraSda Kenebila $iw kidanigi for~inyarilan, for~araSda Kenebila $iw kidanigi waqinyarilan. Вакъарассе къо гьагIелгIан ххалатаб. waqaraSe qo hafelfan {alatab. Вакъарассе мочол чедги гьоэнаб, къучурассе хIорил лълъинги тIагIамаб. waqaraSe moxol xedgi hoenab, quxuraSe \oril :ingi Tafamab. Вакъарассда гьорове вогьарав лълъугьаравила. waqaraSda horowe woharaw :uharawila. Вакъи хIуккуняресс гIорцIцIиги хIуккуняребила. waqi \uKunyareS for~igi \uKunyarebila. Вакъун гIодинев, гIорцIцIун воххинев. waqid fodinew, for~id wo{inew. Вакъун хханги хIинкъиневила, хIинкъун бацIги лълъутинебила. waqid {angi \inqinewila, \inqid ba`gi :utinebila. Вакъинярилан къаде квенги тоги, роцIцIун бугилан буртинаги тоги. waqinyarilan qade kwengi togi, ro~un bugilan burtinagi togi. ВакъчIого кунаги, кеп щочIого воххуги. waqzogo kunagi, ke_ &ozogo wo{ugi. Вакъиялълъе дару - кунай, налгьиялълъе дару - бецIи. waqiya:e daru - kunay, nalhiya:e daru - be`i. Вакъун вугищи? - ГьечIо. Маарул бахIарчияссул джавабал. Къучун вугищи? - ГьечIо. Квачанев вугищи? - ГьечIо. waqun wugi&i? - hezo. maarul ba\arxiyaSul Gawabal. quxun wugi&i? - hezo. kwananew wugi&i? - hezo. Валагьарассе бигьаяб жо буго гIодоб расанди. walaharaSe bihayab $o bugo fodob rasandi. ВалагьчIого векерарассул квергIаги гIодоб чIваня. walahzogo wekeraraSul kwerfagi fodob zwanya. Вас вугев эбелалълъул дад адбосуги. was wugew ebela:ul dad adbosugi. Вас гогьдардевуни, чухъа ххалат лълъугьиня, яс гогьдардеюни, марго алаялълъа туманкI речIчIиня. was gohdardewuni xu]a {alat :uhinya, yas gohdardeyuni margo alaya:a tumanj reZinya. Вас квешав вугониги, нус лълъикIай щваги. was kwe^aw wugonigi, nus :ijay &wagi. Вас хIварай эбелалълъул гIадаб магIо букIиняреб. was \waray ebela:ul fadab mafo bujinyareb. Васаз кочIолълъ ахIиняреб, ясаз магIилълъ бахъиняреб. wasa# kozo: a\inyareb, yasa# mafi: ba]inyareb. Васал чанадинеб чиялги гIадат, эбел чанадиялълъ чара хIомо буго. wasal xanadineb xiyalgi fadat, ebel xanadiya: xara \omo bugo. Васассе ригьин буйги, ясалълъул рагIи бицинги рагIолълъе нуцIцIа рагьи буго. wasaSe rihin buygi, yasa:ul rafi bicingi rafo:e nu~a rahi bugo. Васассул гьималаз нелълъеран абурабила, ясалълъул гьималаз нежеран абурабила. wasaSul himala# ne:eran aburabila, yasa:ul himala# ne$eran aburabila. Васниги ясниги гурони чIчIужуялълъ басриял хьалбал руняро. wasnigi yasnigi guroni Zu$uya: basriyal %albal runyaro. BатIан гьечIев чи - чед гьечIеб таргьа. waTan hezew xi - xed hexeb tarha. ВатIан тарав чи тусснахъ вукIиня. waTan taraw xi tuSna] wujinya. ВатIан цIунделун рухIалълъаги бараххщуги. waTan `undelun ru\a:agi bara{&ugi. Вахъде гьанярев гIодов чIчIедевуги. ВахIалда хIатIал рукIиняро, гьарчида берал рукIиняро. wa]de hanyarew fodow Zedewugi. wa\alda \aTal rujinyaro, harxida beral rujinyaro. Вахъун чIчIомо хIалтIарав вегун кунанев. wa]un Zomo \alTaraw wegun kunanew. Ваццан кьапIаниги, къотIиня, тушманан кьапIаниги, къотIиня. waCan paPanigi, qoTinya, tu^manan paPahigi, qoTinya. Ваццго вацц вугониги къолол бел'эр буе. waCgo waC wugonigi qolol bel'er buye. ВацIцIадав вахъчIони, хъубав атиняро. wa~adaw wa]zoni, ]ubaw atinyaro. ВачIаги гьаня дида, вачI-вачIги гьаня. wazagi hanya dida, waz-wazgi hanya. Вегьдеги гьае, эндеги гьае. wehdegi haye, endegi haye. Вегьиневги гIадат, вахъиневги гIадат. wehinewgi fadat, wa]inewgi fadat. Вегдеги гьае, вахъдеги гьае. wegdegi haye, wa]degi haye. Вехьассе буртина - кIиабилеб рукъ. we%aSe burtina - jiabileb ruq. Вехьассул тушман - бацI, бацIил тушман - вехьги, гьойги. we%aSul tu^man - ba`, ba`il tu^man - we%gi, hoygi. Виччунилан чи хIонярев, чурунилан колълъен хIоняреб. wiXunilan xi \onyarew, xurunilan ko:en \onyareb. ВоххдегIан гIодте ккена. wo{defan fodte Kena. Воре, каву рагьуги, гъванкан чияцца къанеб. wore, kawu rahugi, vwankan xiyaCa qaneb. Воре, окIлуги! Оклани, каминя. wore, ojlugi! ojlani, kaminya. Вореялълъ гьорчо ккенаро. woreya: horxo Kenaro. Вехь вокьарассе гьойги бокьинеб. we% wopalaSe hoygi bopineb. Вехь гIияда нахъа лълъикIав, гIел руккалилълъ лълъикIав. we% fiyada na]a :ijaw, fel ruKali/ :ijaw. Веццуги, какде ккеде гурин, какуги, веццде ккеде гурин. weCugi, kakde Kede gurin, kakugi, weCde Kede gurin. Векьарухъан къуни, кьал къенеб. weparu]an quni, pal qeneb. ВитIунчияссда нич гьечIеб, гьарчида бер гьечIеб. wiTunxiyaSda nix hezeb, harxida ber hezeb. Вихьде гухIлеги вахъун, ваххчде кIкIал балагьуги. wi%de gu\legi wa[un, wa{xde Jal balahugi. Виччун чи хIоняро. wiXun xi \onyaro. Вокьинярев чиясс бураб жо кинябго кошаб. wopinyarew xiyaS burab $o kinyabgo ko^ab. Вокьинярев чияссда гъунив чIчIеялълъсса ракьул гвандиниб лълъикIаб. wopinyarew xiyaSda vuniw Zeya:aSa rapul gwandinib :ijab. Вуссде ссвери вагIугеги, ссверде ватIан вагIугеги. wuSde Sweri wafugegi, Swerde waTan wafugegi. Г g Гукку хIванилан хIур бекьчIого тенаро. guKu \wanilan \ur bepzogo tenaro. Галицца буххун ралгьад вагIиняро. galiCa bu{un ralhad wafinyaro. Гама лълъикIаб букIиналълъ ракъдала хьвадиняро. gama :ijab bujina: raqdala %wadinyaro. ГамачI рачIчIаниги, хIоно, хIоно рачIчIаниги, хIоно. gamaz raZanigi, \ono, \ono raZanigi, \ono. ГамачI гебегунилан муърул багьа хIоняро. gamaz gebegunilan mu'rul baha \onyaro. ГамачI гъогъол гухIла лълъикI. gamaz vovol gu\la :ij. Гамилаги вукIун, гамихъангин вагъуги. gamilagi wujun, gami]angin wavugi. Гамихъангин кьал буги, кьурулълъан най бахъуги. gami]angin pal bugi, puru:an nay ba]ugi. Ганщида данде бани, бече омола гьена. gan&ida dande bani, bexe omola hena. ГарцIцIида ккенебила кинябго мегъ жендергойилан, къоркъода ккенебила кинялго лълъиназул иххтияр жендехъ бугебилан. gar~ida Kenebila kinyabgo mev $endergoyilan, qorqoda Kenebila kinyalgo :ina#ul i{tiyar $ende] bugebilan. Гважуда кIалдибе ил бегьуги. gwa$uda jaldibe il behugi. Гважуцца рачIчI хьвагIчIони, гьой ххадуб бачIиняро. gwa$uCa raZ %wafzoni, hoy {adub bazinyaro. Гванзаб хIал, хIораб рахь. gwan#an \al, \orab ra%. Гурга кварал, чед кварал чиядаго рагIчIо, цо квараб дир бакари годекIаниб гьумо буго. gurga kwaral, xed kwaral xiyadago rafzo, co kwarab dir bakari godejanib humo bugo. Генол гъотIоласса гIеч чIваги. genol voTolaSa fex zwagi. Гиринеб хIецIоялълъа хIет бижиняро. girineb \e`oya:a \et bi$inyaro. ГодекIан цIакъаб жо, хIикматал щвани, хIалихьатал адамал гIодор чIчIечIони. godejan `aqab $o, \ikmatal &wani, \ali%atal adamal fodor Zezoni. ГодекIаниб лълъикIаб жо — миккихIехь. godejanib :ijab $o - miKi\e%. ГодекIанив цIакъав гIалххола вагъинярев. godejaniw `aqaw fal{ola wavinyarew. Гозо ссверчIеб жоялълъ гьан коняреб. go#o Swerzeb $oya: han kunyareb. Горбола рокьо гурев, рукьал гIа цедер гурев. gorbola ripo gurew, rupal fa ceder gurew. Гордаби рагьларин чIчIарасс нуцIцIа рагьде ккенеб. gordabi rahlarin ZaraS nu~a rahde Keneb. Гордилълъ цIул буе, цIулалълъ каву буе. gordi: `ul buye, `ula: kawu buye. Гордохъан бегьараб гордохъан энеб. gordo]an beharab gordo]an eneb. Горил рагIал гьечIеб, рагIол аххир гьечIеб. goril rafal hezeb, rafol a{ir hezeb. Горо чIахIиял жалила гьимал. goro za\iyal $alila himal. ГухIла бумо, хIор чIчIенареб, кьан хIамил рачIчI букIиняреб. gu\la bumo, \or Zenareb, pan \amil raZ bujinyareb. Гудрала гIатIи гIункIкI гIорцIцIде гуребила бухьинеб, гудрацца гIункIкI ккодейила. gudrala faTi funJ for~de gurebila bu%ineb, gudraCa funJ Kodeyila. Гудрала моххмохх гурони, чIобого кьенеб жо букIиняреб. gudrala mo{mo{ guroni, zobogo peneb $o bujinyareb. Гудрала гIатIи гIункIкI гIорцIцIде гуребила банеб, гIункIкI ккодейила. gudrala faTi funJ for~de gurebila baneb, funJ Kodeyila. Гудрале ккани, гъалбацIги ккенебила. gudrale Kani, valba`gi Kenebila. Гукку хIванилан, хIур бекьчIого тенареб. guKu \wanilan, \ur bepzogo tenareb. Гула-ххер гьечIони, чан щоняро. gula-{er hezoni, xan &onyaro. Гулида гIанкIкI рочIчIон буго. gulida fanJ roZon bugo. Гулицца цо чи чIваня, мацIцIицца нусго чи чIваня. guliCa co xi zwanya, ma~iCa nusgo xi zwanya. Гулицца цояв чIваня, мацIцIалълъ нусгояв чIваня. guliCa coyaw zwanya, ma~a: nusgoyaw zwanya. ГунащмагIна буги, битIаралълъе нугь биччае. guna&mafna bugi, biTara:e nuh biXaye. Гургиняб ад чIчIенаро, чIчIинтIараб гириняро. gurginyab ad Zenaro, ZinTarab girinyaro. Гъ v Гъидицца гъидил бер бахъиняреб. Гъидицца ц I ц I умагъидил бер бахъараб. vidiCa vadil ber ba]inyareb. vidiCa ~umavidil ber ba]arab. Гъалай хъванилан, маххул г I арац лълъугьиняреб. valay ]wanilan, ma{ul farac :uhinyareb. ГъалбацI гьечIебли гьани, рохьоб ци басандиня. valba` hezebli hani, ro%ob ci basandinya. ГъалбацI царае ххан буго. valba` caraye {an bugo. Гъалдибералълъа месед бекьунилан, хIамил чу лълъугьиняро. valdibera:a mesed bepunilan, \amil xu :uhunyaro. Гъалдибералълъ гьод ччукIун, гьирицца хьалбал рагьун. valdibera: hod Xujun, hiriCa %albal rahun. Гъанкълищан абурабила оххоцца, балагьлинхха цоян абурабила родоцца. vanqli&an aburabila o{oCa, balahlin{a coyan aburabila rodoCa. Гъассидохъ кватIани, я гIемер лълъин гьекъена, я лълъадулгин рагIи ккена. vaSido] kwaTani, ya femer :in heqena, ya :adulgin rafi Kena. Гъассидохъ гьудул вуги. vaSido] hudul wugi. Гъассидохъ кето кьарияб - бокьоб боцIцIи хIалакъаб. vaSido] keto pariyab - bopob bo~i \alaqab. Гъассидохъ цIа гьечIого, огьла кIкIуй букIиняреб. vaSido] `a hezogo, ohla Juy bujinyareb. ГъветI бахIаргойин къулинеб. vweT ba\argoyin qulineb. ГъотIода ралълъараб пихъги букIиня. voToda ra:arab _i]gi bujinya. Гъедо къакъадунилан лочнол къадру х I оняро. vedo qaqadunilan loxnol qadru \onyaro. Гъогъолълъейила гьорчо реххинеб. vovo:eyila horxo re{ineb. Гъодоцца буххун, ралгьад вагIарабила. vodoCa bu{un, ralhad wafarabila. ГъотIое къимат пихъ бихьун кьена, адамассе хIалтIи бихьун кьена. voToye qimat _i] bi%un pena, adamaSe \alTi bi%un pena. ГъотIол рагIад хIохьоле ссверчIого букIиняро. voTol rafad \o%ole Swerzogo bujinyaro. ГъотIол ххал буги, пихъ коне. voTol {al bugi, _i] kone. ГъоцIцIоцца махх кконя, россасс чIчIужу кконя. vo~oCa ma{ Konya, roSaS Zu$u Konya. Гъутабазда гIасо - гъудузе бах Iарал . vutaba#da faso - vudu#e ba\aral. Гь h Гьаб кIочараб бихьугиян абурабила гирун энеб болоцца. hab joxarab bi%ugiyan aburabila girun eneb boloCa. Гьабго къоялълъщи хьихьлел? Гьабго моцIцIалълъщи? - ан гьикъинебила царацца анчIч I азда. habgo qoya:&i %i%lel? habgo mo~a:&i? - an hiqunebila caraCa anZa#da. Гьабкъого сон барав чи — гьилгьде мехх щвараб гьохъил х I ур. habqogo son baraw xi - hilhde me{ &warab ho]il \ur. ГьабцIцIол къелчIого, гIака гьаняреб. hab~ol qelzogo, faka hanyareb. ГьабцIцIол рагIа-ракьан бохъчIого, х I ур бачIиняреб. hab~ol rafa-rapan bo]zogo, \ur bazinyareb. Гьавукъли букIиня гIакълулун хIанеб, жагьили бахъиня жибги гIелму ян. hawuqli bujinya faqlulun \aneb, $ahili ba]inya $ibgi felmu yan. Гьай гьечIевгин ургъани, ургъалабалълъе ккена. hay hezewgin urvani, urvalaba:e Kena. Гьаняреб бакIалълъа адабги буги, гIорцIцIиняреб бакIалълъа вакъиги гьадебуги. hanyareb baja:a adabgi bugi, for~inyareb baja:a waqigi hadebugi. Гьанярин аби - кIалзуе бигьали, кIванярин аби - чорххое бигьали. hanyarin abi - jal#uye bihali, jwanyarin abi - xor{oye bihali. Гьанесс малълъараб бучIев мурадалълъе щоняро. haneS ma:arab buzew murada:e &onyaro. Гьанесс чу босе, гьаняресс куса босе. haneS xu bose, hanyareS kusa bose. Гьаракьа гурелила хIинкъинел, гIурукьайила. harapa gurelila \inqinel, furupayila. Гьарале гIор кIанцIана. harale for jan`ana. ГьацIцIулълъе цIцIанги баги, цIцIамулълъе ракьги баги. ha~u:e ~angi bagi, ~amu:e rapgi bagi. Гьебелазул кун, куралазул рокъи (кIиябго бецаринеб буго). hebela#ul kun, kurala#ul roqi (jiyabgo becaruleb bugo). Гьеде гьаняресс угъур бахъуги. hede hanyareS uvur ba]ugi. Гьибигьанассда гьибил дваргъи рагIиняреб. hibihanaSda hibil dwarvi rafinyareb. Гьибигьанассул чед кIудаб, чанахъанассул гьан кIудаб. hibihanaSul xed judab, xana]anaSul han judab. Гьибихъги къвачIа магь бахъараб ракъарабила (гIонкIкIол кици). hibi]gi qwaza mah ba[arab raqarabila (fonJol kici). Гьибихъ вугев вакъиняро, корохъ вугев вогьларо. hibi] wugew waqinyaro, koro] wugew wohnaro. Гьибихъа хъанда гIадин вуссана. hibi]a ]anda fadin wuSana. Гьибихъего ссверинеб дунял, чодохъего бекинеб. hibi]ego Swerineb dunyal, xodo]ego bekineb. Гьит I иняб г I оч I олги буе къимат, къвараг I араб къоялълъ ц I а бакдег I аги батинеб. hiTinyab fozolgi buye qimat, qwarafarab qoya: `a bakdefagi batineb. Гьит I иняб к I ваг I алълъ к I удаб зарал бунеб. hiTinyab jwafa: judab #aral buneb. Гьакъараб муслаги, кунараб хIалалеги. haqarab muslagi, kunarab \alalegi. Гьакъарав чияссда к Iалгьад егIан горбоцца гIуру бохъиго лълъикIаб. heqarab xiyaSda jalhadefan gorboCa furu bo]igo :ijab. Гьокъон вагъинев, вигьун ваххчинев. hoqon wavinew, wihun wa{xinew. Гьокъон – хIелеко, вигьун – гIанкIо. hoqon - \eleko, wihun - fanjo. Гьекъел босинев чи – гIакълу бичинев чи. heqel bosinew xi - faqlu bixinew xi. Гьекъел босинев чи – питна босинев чи. heqel bosineb xi - _itna bosinew xi. ГьекъечIого меххтарав, меххтчIого вигьинев. heqezogo me{taraw, me{tzogo wihinew. Гьекъолдохъан ххизамалълъе тушманав, гьерссихъан кинязего тушманав. heqoldo]an ]i#ama:e tu^manaw, herSi]an kinya#ego tu^manaw. Гьекъолдохъанассда гьекъолдохъан огърол щомелиялълъухъ валагьун гьанев. heqoldo]anaSda heqoldo]an ovrol &omeliya:u] walahun hanew. Гьимал ручIессда рокьи гьаняреб, гьимал х I вечIессда рухIел гьаняреб. himal ruzeSda ropi hanyareb, himal \wezeSda ru\el hanyareb. Гьималазул унти эбел-энссол гьомер нучураб жо. himala#ul unti ebel-enSol homer nuxurab $o. Гьир бакIлуни, хIама чIчIена, хIосс бекани, гьорко чIчIена. hir bajluni, \ama Zena, \oS bekani, horko Zena. Гьирда къачIони, къвачIида батиняро. hirda qazoni, qwazida batinyaro. Гьиридасса тIутI бачахъе. Гьури хIалакъазул хIалтIуда цIа рекIиня. hiridaSa TuT baxa]e. huri \alaqa#ul \alTuda `a rejinya. ГьитIиняб гьунаралълъасса чIухIуги, кIудаб буняго хъущтIде гурин. hiTinyab hunara:aSa zu\ugi, judab bunyago ]u&Tde gurin. Гьорол къоялълъ куй биче, цIцIадал къоялълъ чу биче. horol qoya: kuy bixe, ~adal qoya: xu bixe. Гьорол къоялълъ хIелкил рачIчI гIадав. horol qoya: \elkil raZ fadaw. ГьоцIцIо гIадинги вукIуги, чияцца цIцIумо вагIдевудегIан. ho~o fadingi wujugi, xiyaCa ~umo wafdewudefan. Гьумо бихьараб кьили лълъикIаб, къвагьун бихьараб ярагъ лълъикIаб. humo bi%arab pili :ijab, qwahun bi%arab yarav :ijab. ГI f ГIака бечIчIде гьанярелълъ «лолон гьетIун бугилан» абурабила. faka beZde hanyare: «lolon heTun bugilan» aburabila. ГIакъилассул хIалтIи гIемераб. faqilaSul \alTi femerab. ГIакълу зур гIаняв - гIамал зоб гIаняв. faqlu #ur fanyaw - famal #ob fanyaw. ГIакъуба бихьчIесс къо хIуккуняро. faquba bi%zeS qo \uKunyaro. ГIамал кIудав чи - адамазул тушман, лълъар бегIераб хIайван - хIайваназул тушман. famal judaw xi - adama#ul tu^man, :ar beferab \aywan - \aywana#ul tu^man. Г I арщ ралълъараб бугониги, цIцIибил бала-баладаб букIиня. far& ra:arab bugonigi, ~ibil bala-baladab bujinya. ГIашура къваридаб, къурбан гIатIидаб. fa^ura qwaridab, qurban fadinab. ГIебуда зур баги, зазида хIетIе чIчIоге. febuda #ur bagi, #a#ida \eTe Zogi. ГIебуялълъасса бегIераб жо – гIолохъанчияссул ракI, моххмоххидасса кьарияб жо – меэр. febuya:aSa beferab $o - folo]anxiyaSul raj, mo{mo{idaSa pariyab $o - meer. ГIебуялълъ гIебу борлълъиняреб. febuya: febu bor/inyareb. ГIедал течIони, х I ведал тенебила. fedal tezoni, \wedal tenebila. ГIедал щарги чIванеб, ккедал (щведал) чиги чIванев. fedal &argi zwaneb, Kedal (&wedal) xigi zwanew. ГIедал яс раса-цIцIалкIогин ягъиней. fedal yas rasa-~aljogin yaviney. ГIедал яс россассе кье, яс йиго цIцIорол цIарагI. fedal yas roSaSe pe, yas yigo ~orol `araf. ГIедал ясалълъе росс щваги, бокъиндал лалие гьури бачIаги. fedal yasa:e roS &wagi, boqindal laliye huri bazagi. ГIемераб рукъуб лълъикIаб, ракъараб ургьиб лълъикIаб. femerab ruqub :ijab, raqarab urhib :ijab. ГIемерго пударун бакъул ххели х I одебуги. femergo _udarun baqul {eli \odebugi. ГIемер чIчIейги цIцIар гуро, чIчIечIого хьвадиги рецц гуро. femer Zeygi ~ar guro, Zezogo %wadigi reC guro. ГIищтIи х Iод е нуццо гIадав, цIцIан гьечIеб чурпа гIадав. fi&Ti \ode nuCo fadaw, ~an hezeb xur_a fadaw. ГIолохъанчи диццаги рехханин, х I ерав чиясс дунги рехханилан абурабила нугьалълъ. folo]anxi diCagi re{anin, \eraw xiyaS dungi re{anilan aburabila nuha:. ГIурму буго гIурччиняб ххер гIадаб жо - балагьалълъасса ххвассарлуниги, ххириценалълъасса борчIиняреб. furmu bugo furXinyab {er fadab $o - balaha:aSa {waSarlunigi, {iricena:aSa borzinyareb. ГIурму буго рахIатгин хIалихьали, захIматгин бахIарчили бугеб жо. furmu bugo ra\atgin \ali%ali, #a\matgin ba\arxili bugeb $o. ГIор щомо букIаго цIул бахъе. for &omo bujago `ul ba]e. ГIурму - буде гьанессе талихIила. furmu bude haneSe tali\ila. ГIурму кьурасс х I велги кьенебила. furmu puraS \welgi penebila. ГIурмуги бихьарав, бихьанщинабги хIуккурассул гурони букIиняребила адамал разияб гIамал-ххассият. furmugi bi%araw, bi%an&inabgi \uKuraSul guroni bujinyarebila adamal ra#iyab famal-{aSiyat. ГIурмуялълъ хIалтIун бечелурав, гIорцIцIун х I варавила. furmuya: \alTun bexeluraw, for~un \warawila. ГIурмуялълъулълъ хIалтIи гьечIессе къо ххалатабила, рокьи ккарассе сордо ххалатабила. furmuya:u: \alTi hezeSe qo {alatabila, ropi KaraSe sordo {alatabila. ГIурмуги талихIила, х I велги талихIила. furmugi tali\ila, \welgi tali\ila. ГIурмуялълъа ракъарабила х I велги букIинеб. furmuya:a raqarabila \welgi bujineb. ГIурмуялълъул багьа цIцIамухъ кьоги. furmuya:ul baha ~amu] pogi. ГIурай яс рукъуй йигони, нусалълъе рахIат тенаро. (КIиабилей якьадалълъ нусалълъе рахIат тенаро). furay yas ruquy yigoni, nusa:e ra\at tenaro. (jiabiley yapada: nusa:e ra\at tenaro). ГIурул рагIале щочIого хьатал рахъуги. furul rafale &ozogo %atal ra]ugi. ГIурул хIарим гIоралълъ эна, гьарал хIарим гьаралълъ эна. furul \arim fora: ena, haral \arim hara: ena. ГIурччили савуялълъ бухIиня, адан – рокIел гьаваялълъ. furXili sawuya: bu\inya, adan - rojel hawaya:. ГIухьби гIемераб гIи бацIицца гъуриня. fu%bi femerab fi ba`iCa vurinya. Д d Дагьав к Iалгьа е, гIемер хIалтIе. dahaw jalhaye, femer \alTe. Дагьав кIалгьанессул хIалтIи гIемераб. dahaw jalhaneSul \alTi femerab. ДагIнил цIцIоко кьумо, цIцIел хъвайи босуги. dafnil ~oko pumo, ~el ]wayi bosugi. Дадил ургъел гIоркь ккурасс була, гIиял тIалаб ил ккурасс була. dadil urvel forp KuraS bula, fiyal Talab il KuraS bula. Дангдеги дун дангун, донкIинивги дун тIамун. dangdegi dun dangun, donjiniwgi dun Tamun. Дандежоялълъул х I ур бекьиняреб. dande$oya:ul \ur bepinyareb. Данде ккарав чи чIвараб, чанае араб гьой чIвараб. dande Karaw xi zwarab, xanaye arab hoy zwarab. Дарай рогьонилан, хIамил чу лълъугьиняреб. daray rohonilan, \amil xu :uhinyareb. Даран рекIкIалълъ буня, ригьин реццалълъ буня. daran reJa: bunya, rihin reCa: bunya. Дармил эбел-эмен гьечIел. darmil emel-emen hezel. Дармицца къей - анкьил ургъел, х I уруцца къей - гьагIалил ургъел, ригьнацца къей - гIурмуялълъул ургъел. darmiCa wey - anpil urvel, \uruCa qey - hafalil urvel, rihnaCa qey - furmuya:ul urvel. Дару камураб унти букIиняреб, багьана камураб гьересси букIиняреб. daru kamurab unti bujinyareb, bahana kamurab hereSi bujinyareb. Дида рокIела цIцIани, цIцIаназда рокIела цIанкьеро. dida rojela ~ani, ~ana#da rojela `anpero. Дида чанги макъан гьанялилан абурабила къоркъоцца, щокъробе лълъин кIанцIун, гъанкъинебилан гуребани. dida xangi maqan hanyalilan aburabila qorqoCa, &oqrobe :in jan`un, vanqinebilan gurebani. Де хъванеб чагъана, чахъабазе бачинеб нако. de ]waneb xavana, xa]aba#e baxineb nako. Де щиби, кини кканиги! – ян абурабила гъокьа палгьаванасс. de &ibi, kini Kanigi! - yan aburabila vopa _alhawanaS. Де щибан абун буго гъокьа палгьаванасс. de &iban abun bugo vopa _alhawanaS. Дего гIоло абинеб батани, чехь бихъаги, гьирдани къвачIа ракъараб бугилан абурабила гIонкIкIоцца. dego folo abineb batani, xe% bi]agi, hirdani qwaza raqarab bugilan aburabila fonJoCa. Дидасса къеней рукъуй йигилан, къватIив къурасс чIчIужу кьапIарайила. didaSa qeney ruquy yigilan, qwaTiw quraS Zu$u paParayila. Дир аниб кунан, чиял доба къелун. dir anib kunan, xiyal doba qelun. Дир бадиссан ялагьун, дир кIалдиссан кIалгьан. dir badiSan yalahun, dir jaldiSan jalhan. Дир бикъаги, дицца бикъугеги. dir biqagi, diCa buqugegi. Дир вас гIедегIанщила рагъ ккеде чIчIомо букIараб. dir was fedefan&ila rav Kede Zomo bujarab. Дир-дуралълъул бицани, росс-лълъадолцин рагIи ккена. dir-dura:ul bicani, roS-:adolcin rafi Kena. Дир хIур багъаринеб гьечIо, дур гIи багъаринеб буго. dir \ur bavarineb hezo, dur fi bavarineb bugo. Дир хIатIал ссвакачIого, дир къварагIел обаняро. dir \aTal Swakazogo, dir qwarafel obanyaro. Дирго боцIцIи чияеги кьеларо, чиял чурпа деги бокьларо. dirgo bo~i xiyayegi pelaro, xiyal xur_a degi boplaro. Дида абинеб дуцца абуни, дицца щиби аблеб! dida abineb duCa abuni, diCa &ibi ableb! Дицца булин бахIарчили буняреб, дицца чIвалин чи чIванярев. diCa bulin ba\arxili bunyareb, diCa zwalin xi zwanyarew. Дицца кьуни, деги кьена. diCa puni, degi pena. Диццани как баня, дир куйдузни баняро. diCani kak banya, dir kuydu#ni banyaro. Дицца царада малълъун, царацца дида малълъун. diCa carada ma:un, caraCa dida ma:un. Добассан ик бегьчIони, аниссан моххмоххалги регьинярел. dobaSan ik behzoni, aniSan mo{mo{algi rehinyarel. Добго гьороб добго гьури (гьерссихъанассде). dobgo horob dobgo huri (herSi]anaSde). Дове цадахъ босун эневги вихьчIила, добе щодебуде эневги вихьчIила. dowe cada] bosun enewgi wi%zila, dobe &odebude enewgi wi%zila. Рогьолего бекьараб хIуралълъасса квер босе. roholego beparab \ura:aSa kwer bose. ДугIаялълъасса богIол хIуралълъе ракго рекъенебила. dufaya:aSa bofol \ura:e rakgo reqenebila. Дуда рагIа, дида бихьа. duda rafa, dida bi%a. Дуда хIама батла мучIчIдузда гогьдаринеб, кIкIалахъ гъалбацI бихьла гьекъеде лълъин щоняреб. duda \ama batla muZdu#da gohdarineb, Jala] valba` bi%la heqede :in &onyareb. Дуда ил кьапIдегIан чIчIа кьурдарде. duda il paPdefan Za purdarde. Дуда цо гьаня, царада кIиго гьаня. duda co hanya, carada jigo hanya. Дуда ццин бугони, дандеяссдаги ццурараб гьоло букIиняреб. duda Cin bugoni, dandeyaSdagi Curarab holo bujinyareb. Дудаго гьечIеб чаран чияда гьоги. dudago hezeb xaran xiyada hogi. Дудаго нал букIаго чияда бугеб рокьоб борцуги. dudago nal bujago xiyada bugeb roqob borcugi. Дени дир РахIматги йокьла, кьеларохха. deni dir ra\matgi yopla, pelaro{a. Дого бокьиняреб жо чияеги буги. dogo bopinyareb $o xiyaye bugi. Дулълъ гьечIеб реццалълъасса цIуне - адамаз мун веццде бегьла, дур квешли гьанярого. du: hezeb reCa:aSa `une - adama# mun weCde behla, dur kwe^li hanyarogo. Дун кебе! Дун кебе — ян букIинебила талихI, аххирги кьощогухIле ккенебила. dun kebe! dun kebe - yan bujinebila tali\, a{irgi po&ogu\le Kenebila. Дун хIежалълъе энилан абурабила мочол мугьалълъ. (гьунар гьечIев веццарухъан). dun \e$a:e enilan aburabila moxol muha:. (hunar hezew weCaru]an). Дун чияда хъваларо, чи дидаги хъваге. dun xiyada ]walaro, xi didagi ]wage. Дунан абуги, нилълъан абе, диран абуги, нелълъеран абе. dunan abugi, ni:an abe, diran abugi, ne:eran abe. Дунго-дун, – ан вукIинев чи чияе басралинев. dungo-dun - an wujinew xi xiyaye basralinew. Дунял буго баи, дихъего белълъенеб жо. dunyal bugo bai, di]ego be:eneb $o. Дунял буго белегьанчиясс бачухъе белълъенеб хIама гIадаб жо. dunyal bugo belehanxiyaS baxu]e be:eneb \ama fadab $o. Дунял буго гьиби гIадаб жо. dunyal bugo hibi fadab $o. Дунял буде гIакълуги кьеги, аххират буде иманги кьеги. dunyal bude faqlugi pegi, a{irat bude imangi pegi. Дунял будеги гьае, кунадеги гьае. dunyal budegi haye, kunadegi haye. Дунял буде гьанярессе - джуджахI. dunyal bude hanyareSe - GuGa\. Дунял-гIаламги гIуцIцIун, т I окIкIен гIецIцIго ххутIинебила. dunyal-falamgi fu~un, ToJen fe~go {uTinebila. Дунял къваридав чи вуго чи чIварав чи. dunyal qwaridaw xi wugo xi zwaraw xi. Дунял роцIцIун бугилан буртинаги тоги, вакъларилан къаде квенги тоги. dunyal ro~un bugilan burtinagi togi, waqlarilan qade kwengi togi. Дунял цIеде бокьараб рагIи, гIенде къулун шуре. dunyal `ede boparab rafi, fende qulun ^ure. Дунял буго бокьани гIуцIцIинеб, бокьани биххинеб жо. dunyal bugo bopani fu~ineb, bopani bi{ineb $o. Дунял буде ккани, я рокьи букIде ккена, я джахIта букIде ккена. dunyal bude Kani, ya ropi bujde Kena, ya Ga\ta bujde Kena. Дунялалълъул боцIцIи бугониги - балагь, гьечIониги - балагь. dunyala:ul bo~i bugonigi - balah, hezonigi - balah. Дунял бакъуцца буня, чи - гIакълуялълъ вуня. dunyal baquCa bunya, xi - faqluya: wunya. Дунял буго гьиби гIадин тиринеб жо. dunyal bugo hibi fadin tirineb $o. Дур-дурун хьонде энарей, хъам-хъамун бакъде энарей. dur-durun %onde enarey, ]am-]amun baqde enarey. Дур ракIалълъул паххрули, дур гъанссазул рацIцIали! dur raja:ul _a{ruli, dur vanSa#ul ra~ali! Дур ургъел бунярессдеххун ургъел бикьуги, мун вокьинярезул кумакалълъе хьул гьоги. dur urvel bunyareSde{un urvel bipugi, mun wopinyare#ul kumaka:e %ul hogi. Дур хIал дицца бихьлаан, хIарччукъили, гьадаб Аллагьассул тушман гьаваялълъа гьечIебани. dur \al diCa bi%laan, \arXuqili, hadab allahaSul tu^man hawaya:a hezebani. Дур цIцIар ахIчIого, ияян джаваб кьоги. dur ~ar a\zogo, iyayan Gawab pogi. Дураб бихьун дираб, дираб бихьун дураб. durab bi%un dirab, dirab bi%un durab. Дурго гIайибал раххчун, чиялал къватIир чIваги. durgo fayibal ra{xun, xiyalal qwaTir zwagi. Дурго рагIад кIодолун бихьуги. durgo rafad jodolun bi%ugi. Дурго рагIи ккумо чIчIоги, дандеяссухъги гIенекке. durgo rafi Kumo Zogi, dandeyaSu]gi feneKe. Дурго рачIчIалзухъ балагьун, гIегIеде, хIелеко. durgo raZal#u] balahun, fefede, \eleko. Дурго чола бараххщомо, чиял чу рокIонги. durgo xola bara{&omo, xiyal xu rojongi. Дургояб чвантиниб томо, чиял квен конги. durgoyab xwantinib tomo, xiyal kwen kongi. Дургин макъан рекъенарессулгин къайицадахъли буги. durgin maqan reqenareSulgin qayicada]li bugi. Дургин ракI ссукIарав, салам кьомо нучудевуе. durgin raj Sujaraw, slsam pomo nuxudewuye. Дуццаго бекьана, дуццаго гьилгье. duCago bepana, duCago hilhe. Дуццаго бохъаралълъуве мунго ккенев. duCago bo]ara:uwe mungo Kenew. Дуццаго веццуги, чияцца веццдегIан чIчIа. duCago weCugi, xiyaCa weCdefan Za. Дуццаго бучIони, дур ургъел цогидазги буняреб. duCago buzoni, dur urvel cogida#gi bunyareb. Дуццаго буралълъулги багьа буе. duCago bura:ulgi baha buye. Дуццаго бураб лълъикIли кIочонте, дого бураб кIочонтоги. duCago burab :ijli joxonte, dogo burab joxontogi. Дуццаго дудаго зинкIкIе, чияда зинкIкIани кини букIинебали гьаде. duCago dudago #inJe, xiyada #inJani kini bujihebali hade. Дуццаго нахъе бацIцIде ккенеб жо туги. duCago na]e ba~de Keneb $o tugi. Дуццаго реххчIел ххинкIал хIарччинисса ралагьуги. duCago re{zel {injal \arXiniSa ralahugi. Дуццаго цIеле реххчIел ххинкIал хIарччинисса ралагьуги. duCago `ele re{zel {injal \arXiniSa ralahugi. Дуццаго чед тоцIцIол комо, чияе ролълъол кье. duCago xed to~ol komo, xiyaye ro:ol pe. Дуцца эмен кунадевураб щурминиссан васасс мунги кунадевуде вугев. duCa emen kunadewurab &urminiSan wasaS mungi kunadewide wugew. Ж $ Жадол лълъар гьекъедегIан, цIадол лълъар гьекъей лълъикIаб. $adol :ar heqedefan, `adol :ar heqey :ijab. Жал бурияб бацI лълъугьчIев, лълъар ххечаб оц лълъугьчIев. $al buriyab ba` :uhzew, :ar {exab oc :uhzew. Жалацца ккочIев рачIчIалълъ кконяро. $alaCa Kozew raZa: Konyaro. Жалго гьоболассе гьубигIан кошал – гьоболухь гурони, сордо банярел. $algo hobolaSe hubifan ko^al - hobolu] guroni, sordo banyarel. Жалго гIедегIан гьималазе бищунго хIерал чи рокьинел, кIудал гIумогин бищунго хIерал чи рихьинел. $algo fedefan himala#e bi&ungo \eral xi ropinel, judal fumogin bi&ungo \eral xi ri[inel. Жаниб тани – туринел, течIого бицани – ссуринел. $anib tani - turinel, tezogo bicani - Surinel. Жанибе нударчIо, къватIибе бадарчIо, дицца гьимал кини хьихьлел? $anibe nudarzo, qwaTibe badarzo, diCa himal kini %i%lel? Жаниб угъур гьечIеб адугъур гIадав, жаниб гъвар-гъвар гьечIеб цогърол и гIадав. $anib uvur hezeb aduvur fadaw, $anib vwar-vwar hezeb covrol i fadaw. Жанир рукIун – рукъ чIунтарал, рукъур рукIун – хIур чIунтарал. $anir rujun - ruq zuntaral, ruqur rujun - \ur zuntaral. Жанир хIелаги, хIоде кватIаги. $anir \elagi, \ode kwaTagi. Жанисса гьодорав – гьаракь кIудав. $aniSa hodoraw - harap judaw. Жаниссан хIал хъубав гьалмагъ гьуссун тIамураб гьоялълъассаги кошавила. $aniSan \al ]ubaw halmav huSun Tamurab hoya:aSagi ko^awila. Жаниб жо гьечIеб къвачIа гIонкIкIоцца букъиняро. $anib $o hezeb qwaza fonJoCa buqinyaro. Жиб-жиб росолълъ гьобол лълъикIав. $ib-$ib roso: hobol :ijaw. Жиб гьитIинябгIан цIцIунцIцIрацца ракь тамагьдебуня. $ib hiTinyabfan ~un~raCa rap tamahdebunya. Жибго-жибго биччани, ябу чуги белгьиня. $ibgo-$ibgo biXani, yabu xugi belhinya. Жибго къвакъвадунила мокъокъицца босен атдебунеб. $ibgo qwaqwadunila moqoqiCa bosen atdebuneb. Живго гIодов ккарав ххеххго вуцIцIиня. $iwgo fodow Karaw {e{go wu~inya. Живго – гIодов, ракI – маарда. $iwgo - fodoq, raj - maarda. Живго – гIодов, ххиялал – зодор. $iwgo - fodow, {iyalal - #odor. Живго жендаго вихьинярессе вихьдевуде чи къварагIиня. $iwgo $endago wi%inyareSe wi%dewude xi qwarafinya. Живго жендего гIейги абдалассул иш буго. $iwgo $endego feygi abdalaSul i^ bugo. Живго жендего гIурав адамазе басралиня. $iwgo $endego furaw adama#e basralinya. Живго женццаго веццанищи — хIвана хIалтIи. $iwgo $enCago weCani&i - \wana \alTi. Живго цохIо сапаралълъе энессул берал могъалълъа нахъа рукIде ккена. $iwgo co\o sa_ara:e eneSul beral mova:a na]a rujde Kena. Жендерго росс гьечIей росдал гьоркьохъан. $endergo roS hezey rosdal horpo]an. Женда бугеб рухI бихьунила хIанчIидасса би баккинеб. $enda bugeb ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKineb. Жендаго чийилан ккарав – чияцца хIалихьатилан тарав. $endago xiyilan Karaw - xiyaCa \ali%atilan taraw. Жендего ккараб меххалълъ чучун, чияде ккараб меххалълъ хIамалун. $endego Karab me{a: xuxun, xiyade Karab me{a: \amalun. Жендерго рукъуб къадаццаги кумак буня. $endergo ruqub qadaCagi kumak bunya. Жендерго чорххолълъ гьечIеб чияцца босларо. $endergo xor{o: hezeb xiyaCa boslaro. Жинццаго бухъаралълъубе живго ккола. $inCago bu]ara:ube $iwgo Kola. Женццаго веццарав, чияцца какиня. $enCago weCaraw, xiyaCa kakinya. Женццаго живго квегъарав каламалълъулълъ цIуниня. $enCago $iwgo kwevaraw kalama:u: `uninya. Женццаго квани, чехь унтинев, чияцца квани, могъ унтинев. $enCago kwani, xe% untinew, xiyaCa kwani, mov untinew. Женццаго квен конев, кваницца живго конев. $enCago kwen kunew, kwaniCa $iwgo kunew. Женццаго цIунчIеб къадру чияцца цIуниняреб. $enCago `unzeb qadru xiyaCa `uninyareb. Женццагоги бунев, жендегоги бунев. $enCagogi bunew, $endegogi bunew. Женццагоги коняреб, конелълъеги биччаняреб. $enCagogi konyareb, kone:egi biXanyareb. Женццайин урбаялълъа гьоцIцIо рагIдебурабилан абурабила хьодоцца. $enCayin urbaya:a ho~o rafdeburabilan aburabila %odoCa. Жого гьечIого жо букIиняро. $ogo hezogo $o bujinyaro. Жого гьечIого ссанде рахъу щваняро. $ogo hezogo Sande ra]u &wanyaro. Дж G Джавгьар цаххбинибги томо, кепек балагьуги. Gawhar ca{binibgi tomo, ke_ek balahugi. ДжамагIаталълъул пуруцц кьурдаги рекIена. Gamafata:ul _uruC purdagi rejena. З # Загьруги гьадебуе, гьекъечIого теде. #ahrugi hadebuye, heqezogo tede. Заз бекьани, заз бижиня, унти бекьани, толо бижиня. #a# bepani, #a# bi$inya, unti bepani, tolo bi$inya. Заман букIана без щоняреб, заман бегьана дарай гIенареб. #aman bujana be# &onyareb, #aman behana daray fenareb. Заманалълъ гурони чи квегъиняро. #amana: guroni xi kwevinyaro. Заман нелълъеда рекъечIони, нилълъ заманалълъа рекъенде ккена. #aman ne:eda reqezoni, ni: #amana:a reqende Kena. Заназда кьурдуги, майданалълъа кьурде. #ana#da purdugi, maydana:a purde. ЗахIмат бихьчIого рахIат бокьарасс, бекьчIого гьилгье, нил гьечIого х I ур. #a\mat bi%zogo ra\at boparaS, bepzogo hilhe, nil hezogo \ur. ЗахIмат бокьчIого рахIат бокьарасс, бакьолълъа гIункIрукьалълъ кьурун бацIцIе кIал. #a\mat bopzogo ra\at boparaS, bapo:a funjrupa: purun ba~e jal. ЗахIмат бихьун щвараб шагьи чIобого щвараб гъурщидасса кIудаб. #a\mat bi%un &warab ^ahi zobogo &warab vur&idaSa judab. ЗахIматалълъ цугъур цIена, цогъроцца рукъзал раня. #a\mata: cuvur `ena, covroCa ruq#al ranya. Зобалълъа кьвагьараб, ракьалълъа атарабила. #oba:a pwaharab, rapa:a atarabila. Зобалълъул кьералълъухъ валагьуги, ракьул куцалълъухъ валагье. #oba:ul pera:u] walahugi, rapul kuca:u] walahe. Зулму буги, мун кьижиня, дуцца зулму бурав ворчIун вукIиня. #ulmu bugi, mun pi$inya, duCa #ulmu buraw worzun wujinya. Зулмучияссда зулмучи гъежлассан ваккун вукIиня. #ulmuxiyaSda #ulmuxi ve$laSan waKun wujinya. Зурма рекъенде къили кIутIинеб. #urma reqende qili juTineb. И i Имогъ ххенаб бокьун, чахъаби рихьун. imov {enab bopun, xa]abi ri%un. Ингъилълъ векьарани, гордилълъ гьилгьариня. invi: weparani, gordi: hilharinya. Ино гьечIеб гьагьинире рудуги. (бумо щинялълъул охх энеб хIалтIи буги). ino hezeb hahinire rudugi. (bumo &inya:ul o{ eneb \alTi bugi). Ирсалълъе щвараб гъамасс цIураб меседалълъасса васассул кверзул маххщел белгьинебила. irsa:e &warab vamaS `urab meseda:aSa wasaSul kwer#ul ma{&el belhinebila. Исана сон савуд хIварабгIаги. isana son sawud \warabfagi. Иссхъалидол чухъида хъабарча бащалиняро. iS]alidol xu]ida ]abarxa ba&alinyaro. Итни къо къоялгун шагьадинеб. itni qo qoyalgun ^ahadineb. Ихх бащалдегIан божи бугеб хIур тоги. i{ ba&aldefan bo$i bugeb \ur togi. Ихх лълъамалчIони, лълъидир бакъваняреб. i{ :amalzoni, :idir baqwanyareb. Ихх эренаб бегьани, ил бегIераб букIиня. i{ erenab behani, il beferab bujinya. Иххдала гьури – гьанал барти. i{dal huri - hanal barti. Иххдала кьижани, кьиндала вакъиня. i{dala pi$ani, pindala waqinya. Иххдала нелълъецца кьенеб, ххаслихъе нелълъее кьенеб. i{dala ne:eCa peneb, {asli]e ne:eye peneb. Иххдала хIур реххун тоги, кьиндала рукъ реххун тоги. i{dala \ur re{un togi, pindala ruq re{un togi. Иххдала хIурибе бачIони, ххаслихъе цогъронибе баняреб. i{dala \uribe bazoni, {asli]e covronibe banyareb. Иххдалил лълъал - гъотIол карае, ххасалил лълъал - кьолбое. i{dalil :al - voTol karaye, {asalil :al - polboye. Иххдалил къоялълъ гьагIалицца кунадеруня. i{dalil qoya: hafaliCa kunaderunya. Ицикоги кетоги цого жойила. icikogi ketogi cogo $oyila. Иццазулин гьар лълъугьинеб, гьаразулин гIор лълъугьинеб. iCa#ulin har :uhineb, hara#ulin for :uhineb. Иццул бел'эр - охил гомог. iCul bel'er - o[il gomog. ИчIгоялълъ буе, гьабгоялълъ кунай. izgoya: buye, habgoya: kunay. Й y Йакъад конеб квен метералълъе те, метер буде бугеб хIалтIи якъад буе. yaqad koneb kwen metera:e te, meter bude bugeb \alTi yaqad buye. Йакъад мун воххарав, метер дуда воххде гурин. yaqad mun wo{araw, meter duda wo{de gurin. Йакъад тани, метер буде ккена. yaqad tani, meter bude Kena. К k Каву къасси рахI ай, радал ричIе. kawu qaSi ra\ay, radal rize. Каву тедегIан эхх, эхх тедегIан карщ. kawu tedefan e{, e{ tedefan kar&. КагIан битIарабгIаги, мунго дуццаго беццуги. kafan biTarabfagi, mungo duCago beCugi. КагIан гIадалавниги, гIебеде нугь бокьла, гIемерго гьагавниги, гьиркил шагьра бокьла. kafan fadalawnigi, febede nuh bopla, femergo hagawnigi, hirkil ^ahra bopla. КагIан дунго битIаниги, каратI битIинярин, диран абинебила борхьицца. kafan dungo biTanigi, karaT biTinyarin, diran abinebila bor%iCa. КагIан лълъухьаниги къотIиняро тIухьиялълъ жо. kafan :u%anigi qoTinyaro Tu%iya: $o. КагIан мимиданиги мун дир кето гуреб. kafan mimidanigi mun dir keto gureb. КагIан хьихьаниги, бацI рохьобе гурони балагьиняро. kafan %i%anigi, ba` ro%obe guroni balahinyaro. Какни бадебунин, алхIамгIаги цIцIалдебуе кIванеб батани. kakni badebunin, al\amfagi ~aldebuye jwaneb batani. Капек камун, шагьи босларо, шагьи камун гъурущ босларо. ka_ek kamun, ^ahi boslaro, ^ahi kamun vuru& boslaro. Камилигин моцIцI асса бекиня. kamiligin mo~ aSa bekinya. Каранццайин МухIума реххарав. karanCayin mu\uma re{araw. КартIинибе квер бегьани, гIонкIкIоццаги хIанчIиня. karTinibe kwer behani, fonJoCa \anzinya. Карщ бухIун тIей, хIисабин. kar& bu\un Tey, \isabin. Квенила кошабилан абде бегьиняребила. kwenila ko^abilan abde behinyarebila. Кванил тIагIан х I варассе ххарбил кеп букIиняреб. kwanil Tafan \waraSe {arbil ke_ bujinyareb. Кванда чIухIинярев хIалтIолаги чIухIинярев. kwanda zu\inyarew \alTolagi zu\inyarew. Кварабги гьакъарабги - нелълъер, кончIого гьекъечIого тараб - чиял. kwarabgi haqarabgi - ne:er, konzogo heqezogo tarab - xiyal. Кваралълъ эххеде, ххуралълъ гIебеде. kwara: e{ede, {ura: febede. Квен дудаго ццебесса коне. kwen dudago CebeSa kone. Квен цIуххун гьобол вегьинярев. kwen `u{un hobol wehinyarew. Квер багъарчIони, кIал багъариняро. kwer bavarzoni, jal bavarinyaro. Квер кIобочдебумо кирищ бортиняро. kwer joboxdebumo kiri& bortinyaro. Квер ракул цIечIони, кIал нагьул цIенаро. kwer rakul `ezoni, jal nahul `enaro. Кверал хIалтIиня, бел'эралълъ малълъиня. kweral \alTinya, bel'era: ma:inya. Квералълъ бичдеги кIваняреб, кIалалълъ бичдеги бегьиняреб. kwera: bixdegi jwanyareb, jala: bixdegi behinyareb. Кверазул маххщелалълъасса лълъикIаб жо щибго гьечIеб. kwera#ul ma{&ela:aSa :ijab $o &ibgo hezeb. Квеш хIалтIарассул - хIамицца, хIал барассул - гьиркицца. kwe^ \alTaraSul - \amiCa, \al baraSul - hirkiCa. Кебе аниги хIамие – хIалтIи, хIамибокьове аниги, нуцалчияссе – бахIарал. kebe anigi \amiye - \alTi, \amibopowe anigi, nucalxiyaSe - ba\aral. Кебе гъугъарабги – Гъуниб маарде. kebe vuvarabgi - vunib maarde. Кебе омо букIараб гьитIиняб? КIудаб балагьдещи? kebe omo bujarab hiTinyab? judab balahde&i? Кебе цер аниги – ххадуб рачIчI, кеве ххан аниги – ххадуб нагIана. kebe cer anigi - {adub raZ, kewe {an anigi - {adub nafana. Кеве аниги ххадув, хIабалълъеги цадахъ. kewe anigi {aduw, \aba:egi cada]. КенчIероялълъ цIа бакун, цIецца мун ххелиняро. kenzeroya: `a bakun, `eCa mun {elinyaro. Кепкил къимат буняресс гъурщилги буняреб. ke_kil qimat bunyareS vur&ilgi bunyareb. Кето рихьаразда гIункIкIаз къвал банеб. keto ri%ara#da funJa# qwal baneb. Кето хIалакъассеги хIама кьарияссеги яс кьоги. keto \alaqaSegi \ama pariyaSegi yas pogi. КечI берцелде – макъан, риба хIалалде – хIила. kez bercelde - maqan, riba \alalde - \ila. Кибалиго аждагьа къелун рагIанин. kibaligo a$daha qelun rafanin. Китида ццебе моххмоххги тоги, гIумо ххадуй ясги рукъуй тоги. kitida Cebe mo{mo{gi togi, fumo {aduy yasgi ruquy togi. Китие маххссара, гIонкIкIое гажи. kitiye ma{Sara, fonJoye ga$i. Китил кумак бугони, гIункIкIазул хIал ккенаро. kitil kumak bugoni, funJa#ul \al Kenaro. Конде жо буде вагIараб меххалълъ, жибги бичеян абинебила хьагиццаги! konde $o bude wafarab me{a:, $ibgi bixeyan abinebila %agiCagi! Кошаб нугьлассан рещтIинилан хIварав чи цониги вихьчIо, рокIон хIварав гIемер вихьана. ko^ab nuhlaSan re&Tinilan \waraw xi conigi wi%zo, rojon \waraw femer wi%ana. Кощалълъе мутIигIассда хIакъаб жо бичIчIиняро. ko^a:e muTifaSda \aqab $o biZinyaro. Кошассдассан квешли, лълъикIассдассан лълъикIли. ko^aSdaSan kwe^li, :ijaSdaSan :ijli. Кошассдассан квешли, хьагиласса лахI. ko^aSdaSan ko^li, %agilaSa la\. Кошассе вагIза буе гьоэли берцен бумо. ko^aSe waf#a buye hoeli bercen bumo. Кошлиялълъ лълъикIли буняро, гважуцца кьегIер буняро. ko^liya: :ijli bunyaro, gwa$uCa pefer bunyaro. Конярищан абураб жо - кунагиян абураб жо, гьекъеларищан абураб жо - гьокъогиян абураб жо. konyari&an aburab $o - kunagiyan aburab $o, heqelari&an aburab $o - hoqogiyan aburab $o. Конде кIваняреб бечелиялълъассаги цIунаги, россассда кьили гьурай лълъадиялълъассаги цIунаги. konde jwanyareb bexeliya:aSagi `unagi, roSaSda pili huray :adiya:aSagi `unagi. КончIеб жоялълъул баркала букIиняреб. konzeb $oya:ul barkala bujinyareb. КончIониги, гьан кьарияб лълъикI, кьечIониги, мадогьал бечедав лълъикI. konzonigi, han pariyab :ij, pezonigi, madohal bexedaw :ij. Кодоб кватIани, болгьонил цIцIоко цIцIелун бихьинебила. kodob kwaTani, bolhonil ~oko ~elun bi%inebila. Кодоб ккоде гIоркь гуреб, гIодоб гьеде ино гуреб. (ХIассил ккенареб рагIи, рагIале бахъиняреб хIалтIи). kodob Kode forp gureb, fodob hede ino gureb. (\aSil Kenareb rafi, rafale ba]inyareb \alTi). Кодобе кьураб тIокIкIен ад бураб маргъалалълъасса лълъикIаб. kodobe purab ToJen ad burab marvala:aSa :ijab. Колол гьойда хIапде гьаняреб. kolol hoyda \a_de hanyareb. Корохъ буде яс, гьибихъе энде нус. koro] bude yas, hibi]e ende nus. Кунаде бокьараб меххалълъ китицца энчI рахъдалълъ чIвачIванебила. kunade boparab me{a: kitiCa enz ra]da: zwazwanebila. Кунаде гьачIони хIалакълиня, хIалтIде гьачIони мискI илиня. kunade hazoni \alaqlinya, \alTde hazoni misjilinya. Кунае вакъун вукIаго, рокьи гIолохъанго буе. kunaye waqun wujago, ropi folo]ango buye. Кунай кьарияв, хIалтIи хIалакъав. kunay pariyaw, \alTi \alaqaw. Куниняго кIалдиб къачIони, къулчIчIиняго щокъроб къанеб. kuninyago jaldib qazoni, qulZinyago &oqrob qaneb. Куниняреб хIамицца ХIоццомеэр бегиняреб. kuninyareb \amiCa \oComeer beginyareb. Кунаде гьеч Iищи абураб жо – кунаги ян абураб жо, гьекъеде гьеч Iищи абураб жо – гьокъоги ян абураб жо. kunade hezi&i aburab $o - kunagi yan aburab $o, heqede hezi&i aburab $o - hoqogi yan aburab. Кунанел ратани, кунае, хIалтIинел ратани, хIалтIе. kunanel ratani, kunaye, \alTinel ratani, \alTe. Куниняреб баси басандиняреб. kuninyareb basi basandinyareb. Куниняреб хIамицца ХIоццоб меэр бегиняро. kuninyareb \amiCa \oCob meer beginyaro. Кунан бахъарабдай, нахъе тарабдай? kunan ba]arabday, na]e tarabday? Кунан рахъараб меххалълъ, рукъ чиялинеб. kunan ra]arab me{a:, ruq xiyalineb. Кунан гIорцIцIинярев чIчIикIунги гIорцIцIиняро. kunan for~inyarew Zijungi for~inyaro. Кунараб хIарччинибе хIацIцIо туги. kunarab \arXinibe \a~o tugi. КуначIого, гьекъечIого вакъдеги вукIуги, гIемер кунан, гIемер гьокъон, къиличехьги буги. kunazogo, heqezogo waqdegi wujugi, femer kunan, femer hoqon, qilixe%gi bugi. КуначIого хIалтIани, черхх нахъе ккенеб, хIалтIчIого кунани, рукъ нахъе ккенеб. kunazogo \alTani, xer{ na]e Keneb, \alTzogo kunani, ruq na]e Keneb. КуначIого хIалтIуги, хIалтIчIого кунаги. kunazogo \alTugi, \alTzogo kunagi. Куркьби рижани, хIинчIчI бусала чIчIенаро. kurpbi ri$ani, \inZ busala Zenaro. Кутул гьечIеб гьороб гIункIкIал расандиня. kutul hezeb horob funJal rasandinya. Къ q Къад кьергьун, къасси роцIцIен - х I ур-ххералълъе балагь, х I ерав чияссул бахIарай лълъади-рукъалълъе балагь. qad perhun, qaSi ro~en - \ur-{era:e balah, \eraw xiyaSul ba\aray :adi-ruqa:e balah. Къададаги гIундул ругел, гIалххудаги берал ругел. qadadagi fundul rugel, fal{udagi beral rugel. Къадал кьучIчI хIамайила, хIуби кьекIкIелила. qadal puZ \amayila, \ubi peZelila. Къадарав чияссул чIухIи, кьибил кIодолиялълъалун букIинеб. qadaraw xiyaSul zu\i, pibil jodoliya:alun bujineb. Къадарал жал руде бегьиняребли гьаде ккенеб гIадин, къадараб цIцIар гьеларедухъ хьвадтеги гьаде ккена. qadaral $al rude behinyarebli hade Keneb fadin, qadarab ~ar helaredu] %wadtegi ha#e Kena. Къаденахъе меэрги бегуги, бакъунде росоги тоги. qadena]e meergi begugi, baqunde rosogi togi. Къамо хIамил рачIчI чIчIенаро, хIурул бумо чед чIчIенаро. qamo \amil raZ Zenaro, \urul bumo xed Zenaro. Къандалоялълъубе реххун, гIебу баххчиняро. qandaloya:ube re{un, febu ba{xinyaro. Къараласс гважи беццун бичараб. qaralaS gwa$i beCun bixarab. Къарз ваццассе буги, гьоркьобли хIочIого букIде. qar# waCaSe bugi, horpobli \ozogo bujde. Къассд бихьун гIамалила, гIамал бихьун хIалтIийила. qaSd bi%un famalila, famal bi%un \alTiyila. Къассд ккомо щиняб жоги щоняро, тIалаб бумо щиняб жоги батиняро. qaSd Komo &inyab $ogi &onyaro, Talab bumo &inyab $ogi batunyaro. Къасси бусала гьечIеб бел'эр рогьоле аде босде батиняро (Къасси вега, рогьоле вахъа). qaSi busala ;ezeb bel'er rohole ade bosde batinyaro (qaSi wega, rohole wa]a). КъачIеб ххариниб ххер бижиняро. qazeb {arinib {er bi$inyaro. КъварагIани ахIде, ХIохьочида цIцIар гьаня. qwarafani a\de, \o%oxida ~ar hanya. КъварагIел ккомо ахIинеб меххалълъ ХIажимурадил Давуд, къварагIараб жо гьечIеб меххалълъ ХIинкIил Давуд. qwarafel Komo a\ineb me{a: \a$imuradil dawud, qwarafarab $o hezeb me{a: \injil dawud. КъварагIчIеб жо босани, къварагIараб бичде ккена. qwarafzeb $o bosani, qwarafarab bixde Kena. КъватIиб гьури-муч кIудав – рукъуб, оц тIурани, лълъаралълъа баде жо батинярев. qwaTib huri-mux judaw - ruqub, oc Turani, :ara:a bade $o batinyarew. КъватIул цIцIогьор кIулацца кконя, рукъалълъул цIцIогьор ссунццаго кконяро. qwaTul ~ohor julaCa Konya, ruqa:ul ~ohor SunCago Konyaro. Къебед чIвалароан, къасси белэр къаданиб жоялълъа гьумо букIарабани. qebed zwalaroan, qaSi bel'er qadanib $oya:a humo bujarabani. Къед биххараб меххалълъ бахъчIеб хIур нахъа бахъиняро. qed bi{arab me{a: ba]zeb \ur na]a ba]inyaro. Къелеб ракьа квараб гьой, Гьидалълъ чIчIенареб. qeleb rapa kwarab hoy, hida: Zenareb. Къенаб квер хIорго тани, хIажатаб жо щоняро. qenab kwer \orgo tani, \a$atab $o &onyaro. Къенал кверал хIорлани, хIалтIи нугьла ккенаро. qenal kweral \orlani, \alTi nuhla Kenaro. Къенал кверал хIор румо, хIалихьали баччуги. qenal kweral \or rumo, \ali%ali baXugi. Къо рогьолего буго. qo roholego bugo. Къого бихьчIого чили бокьарасс, ярагъго гьечIого рагъде къассд буе. qogo bi%zogo xili boparaS, yaravgo hezogo ravde qaSd buye. Къойилго букIиня дун аниб (хIамил хIакъалълъулълъ). qoyilgo bujinya dun anib (\amil \aqa:u:). Къокъид арав ххутIарав, ххалат арав вуссарав. qoqid araw {uTaraw, {alat araw wuSaraw. КъотIун гIодобе реххун бугониги, чол боххла божуги. qoTun fodowe re{un bugonigi, xol bo{la bo$ugi. КъочIчIоле гIебо гIадин ккана. qoZole febo fadin Kana. Къуларассе раччи, баччарассе магь. qularaSe raXi, baXaraSe mah. Уркъде кIваняреб жо хIанчIуги. urqde jwanyareb $o \anzugi. Къурассул рокIел унти - белгьарав чIванеб чIор. quraSul rojel unti - belharaw zwaneb zor. Кь p КьапIараб зур гьанада унтиня, абураб рагIи рокIеда унтиня. paPurab #ur hanada untinya, aburab rafi rojeda untinya. Кьарияб чу - лълъикIаб чу, хIалакъаб чу - кошаб чу. pariyab xu - :ijab xu, \alaqab xu - ko^ab xu. Кьвагьде ккани, цIумо букIде ккена. pwahde Kani, `umo bujde Kena. Кьвагьи гьечIеб бакIалълъе гIарада баги, кьвагьун бахъиняреб бакIалълъа гIуж баги. pwahi hezeb baja:e farada bagi, pwahun ba]inyareb baja:a fu$ bagi. Кьергьаде хъвараб ххер роцIцIаде бакIариня. perhade ]warab {er ro~ade bajarinya. Кьергьанкъо къалиняро, къокъав чи хIелиняро. perhanqo qalinyaro, qoqaw xi \elinyoro. Кьергьахъе зоб букIиняро, рещтIухъе бо букIиняро. perha]e #ob bujinyaro, re&Tu]e bo bujinyaro. Кьибил гьечIеб гъветI букIиняреб, гIагали камурав чи вукIинярев. pibil hezeb vweT bujinyareb, fagari kamuraw xi wujinyarew. Кьижарав чи - хIварав чи. pi$araw xi - \waraw xi. Кьижарассе энссол бутIа кьечIеб. pi$araSe enSol buTa pezeb. Кьили чIванилан гIурцIмадол айгъир бахъиняро. pili zwanilan fur`madol ayvir ba]inyaro. Кьин ххенаб бугони, ихх квачараб бачIинеб. pin {enab bugoni, i{ kwaxarab bazineb. Кьодукьа гурелила хIинкъинел, гIурукьайила. podupa gurelila \inqinel, furupayila. Кьенаго босе, кьапIиняго лълъута. penago bose, paPilyago :uta. Кьолболасса чIухIде абдал те, мунго гьунаралълъасса чIухIа. polbolaSa zu\de abdal te, mungo hunara:aSa zu\a. Кьенессда гьариня, бунессда малълъиня. peneSda harinya, buneSda ma:inya. Кьураб босун барще. purab bosun bar&e. Кьураб квералълъа гьаня, квараб чехьалълъа гьаня. purab kwera:a hanya, kwarab xe%a:a hanya. Кьурасс босинеб жойила талихI. puraS bosineb $oyila tali\. Кьурассул квералълъа гурони, кварассул кIалалълъа гурони гьаняро. puraSul kwera:a guroni, kwaraSul jala:a guroni hanyaro. Кьурда хIоно чIваги. purda \ono zwagi. Кьурдардеги тIаминев гьекълицца, гьердедеги тIаминев гьекълицца. purdardegi Taminew heqliCa, herdedegi Taminew heqliCa. Кьурдун ссвакаравги кванде, гIодун ссвакаравги кванде. purdun Swakarawgi kwande, fodun Swakarawgi kwande. Кьуру биххана, борохь нахъе тана. puru bi{ana, boro% na]e tana. КI j КIал бугев чола, чу бугев гьелдго. jal bugew xola, xu bugew heldgo. КIал цIунарав разилиня, ххеххлурав пашмалиня (КIал гIемерав разилчIо, вуцIцIарав пашмаличIо). jal `unaraw ra#ilinya, {e{luraw _a^malinya (jal femeraw ra#ilzo, wu~araw _a^malizo). КIалги хъатги Хъандулалълъе, хъатиниб жо Денгассе. jalgi ]atgi ]andula:e, ]atinib $o dengaSe. КIалдибе борта багIаргIеч. jaldibe borta bafarfex. КIал цIуне, бер цIуне, чиял бицинев вукIуги. jal `une, ber `une, xiyal bicinew wujugi. КIалалълъ рии бицун, рокIелълъ кьин ккоги. jala: rii bicun, roje: pin Kogi. КIалалълъ реххиняго, ххолчаде квер бегьуги. jala: re{inyago, {olxade kwer behugi. КIалгьаде гьачIони, кIалгьачIого вукIдегIаги гьаде ккена. jalhade hazoni, jalhazogo wujdefagi hade Kena. КIалгьаняреб кIал букIиняреб, бакъваняреб ракI букIиняреб. jalhanyareb jal bujinyareb, baqwanyareb raj bujinyareb. КIалгьанев чи – гьурщинев, гIенеккарав – бищинев. jalhanew xi - hur&inew, feneKaraw - bi&inew. КIалдисса г I усал гъиналълъе пиштIе, гьаракь кIудаб бахъде. jaldiSa fusal vina:e _i^Te, harap judab ba]de. КIалдиссан араб бадибе речIчIиня. jaldiSan arab badibe reZinya. КIалдиссан энеб калам пайда гьечIеб бицуги, гIияда гъорлълъ рачIчIараб бацI гIадинан вукIуги. jaldiSan eneb kalam _ayda hezeb bicugi, fiyada vor: raZarab ba` fadinan wujugi. КIалзул гьуриялълъа гьод букIиняро, гьагал рагIабазда дун божиняро. jal#ul huriya:a hod bujinyaro, hagal rafaba#da dun bo$inyaro. КIалзул рагIи ругьналасса ссудуня. jal#ul rafi ruhnalaSa Sudunya. КIалцIи бани, чу бекериня, чури тIуни гьой багъиня. jal`i bani, xu bekerinya, xuri Tuni hoy bavinya. КIанцIани бохх бекинеб борк Iали де вагьуги. jan`ani bo{ bekineb borjalide wahugi. КIанцIараб гьой гьанярев, къелураб гважи гьанярев. jan`arab hoy hanyarew, qelurab gwa$i hanyarew. КIанцIиняго чахъдал цIцIули бихьараб цIцIе бохханила. jan`inyago xa]dal ~uli bi%arab ~e bo{abila. КIанцIун вахъиняреб бакIалълъа гIужги багийила, батиняреб рагIиги бицугийила. jan`un wa]inyareb baja:a fu$gi bagiyila, batinyareb rafigi bicugiyila. КIанцIун вахъиняреб бакIалълъа хIуч хъваги. jan`un wa]inyareb baja:a \ux ]wagi. КIартида гъуниб бухьани, бечеги кьаде ругьулинеб. jartida vunib bu%ani, bexegi pade ruhulineb. КIарччамаб кьегIер кIиго чахъдада хахинеб. jarXamab pefer jigo xa]dada [a[ineb. КIарччалигин кIкIвагIалиялълъ кIиго гьимер бунила, миск I или ян, хIакъили ян цIцIарал гьездаги гьунила. jarXaligin Jwafaliya: jigo himer bunila, misjili yan, \aqili yan ~aral he#dagi hunila. КIиго балагь аде ккани, бигьаяб асса бище. jigo balah ade Kani, bihayab aSa bi&e. КIиго бел'эрги ракъани, ункъго кверги хIалтIани, рукъ ццебе тIена. jigo bel'ergi raqani, unqgo kwergi \alTani, ruq Cebe Tena. КIиго белегьанчи разияб гуреб даран битIун ккенаро. jigo belehanxi ra#iyab gureb daran biTun Kenaro. КIиго гьойда гьоркьобе реххараб ракьа гIадин. jigo hoyda horpobe re{arab rapa fadin. КIиго гIанкIкIида ххадув векерани, цонигияб щоняро. jigo fanJida {aduw wekerani, conigiyab &onyaro. КIиго чи данде гъуни, гъветI чIчIеде ккенеб. jigo xi dande vuni, vweT Zede Keneb. КIиго чIчIужу йигев чияссул рукъ лълъухьчIого ххутIинеб. jigo Zu$u yigew xiyaSul ruq :u%zogo {uTineb. КIиго чIчIужу ячде бацI биччан те. jigo Zu$u yaxde ba` biXan te. КIиго ххарил г Iарти ялълъул киняб асса бищинебали гьачIого, хIама бакъуда х I варабила. jigo {aril fartiya:ul kinyab aSa bi&inebali hazogo, \ama baquda \warabila. КIилълъилалълъул гьин гуро, гьетIарассул си гуро. ji:ila:ul hin guro, heTaraSul si guro. КIиябго бералълъа чиял гьимал рихьараб меххалълъ, цояб бералълъаниги нелълъерго гьималги рихьде ккена. jiyabgo bera:a xiyal himal ri%arab me{a:, coyab bera:anigi ne:ergo himalgi ri%de Kena. КIудаб гъотIол кьалбал гIемерал рукIиня. judab voTol palbal femeral rujinya. КIудаб оцоцца рахъ кIудаб цIцIаня. judab ocoCa ra] judab ~anya. КIудаб унти микьицца энеб, гьитIиняб унти кваницца энеб. judab unti mipiCa eneb, hiTinyab unti kwaniCa eneb. КIудав чи х I вани рукъ бухIиня, гьитIиняв чи х I вани, керен бухIиня. judab xi \wani ruq bu\inya, hiTinyaw xi \wani, keren bu\inya. КIудал ургъалабаз гьитIинял ургъалаби кьеркьедеруня. judal urvalaba# hiTinyal urvalabi perpederunya. КIицIцIол кIанцIун, кIкIал бахъиняреб. ji~ol jan`un, Jal ba]inyareb. КIицIцIол ургъа, цен абе (анкьцIцIол борце, цен къотIе). ji~ol urve, cen abe (anp~ol borce, cen qoTe). КIицIцIол чи х I онярев, рухI цен гурони бахъиняреб. ji~ol xi zonyarew, ru\ cen guroni ba]inyareb. КIиябго бер беццасс цояб бер беццассда «Беццук! Беццук!» – илан абурабила. jiyabgo ber beCaS coyab beCaSda «beCuk! beCuk!» - ilan aburabila. КIиябго бералълъул данде ккечIогойила гьоркьоб меэр бижараб. jiyabgo bera:ul dande Kezogoyila horpob meer bi$arab. КIиябго квер кодобе кьурассда божуги. jiyabgo kwer kodobe puraSda bo$ugi. КIияздаго гIайиб гьечIого, кIиго чи къаццандиняро. jiya#dago fayib hezogo, jigo xi qaCandinyaro. КIодолиялълъе вахъде бокьарасс гьитIинявги кIодо вуня. jodoliya:e wa]de boparaS hiTinyawgi jodo wunya. КIудаб бакI ккоде ккани, кIудаб гIакълуги къварагIинеб. judab baj Kode Kani, judab faqlugi qwarafuneb. КIудаб вагIзаялълъасса гьитIиняб мисалалълъул пайда цIцIикIкIараб. judab waf#aya:aSa hiTinyab misala:ul _ayda ~iJarab. КIудав чиян кIалгьаги, мунги вукIде вугин кIудав. judaw xiyan jalhagi, mungi wujde wugin judaw. КIкI J КIкIалахъ лълъин каминяреб, рохьоб чан каминяреб. Jala] :in kaminyareb, ro%ob xan kaminyareb. КIкIара боржани, гьорко къириня. Jara bor$ani, horko qirinya. КIкIараялълъаги букIинебила жендаго ракъараб рухI. Jaraya:agi bujinebila $endago raqarab ru\. КIкIараялълъеги ххолчен бахъарав. Jaraya:egi {olxen ba]araw. КIкIвагIали месед гуро, хIалхьи гIарац гуро. Jwafali mesed guro, \al%i farac guro. КIкIвагIали – сагълиялълъул тушман, хIалтIи – сагълиялълъул гьудул. Jwafali - savliya:ul tu^man, \alTi - savliya:ul hudul. КIкIвагIал вегун хIалтIиневила, кIусун кьижиневила. Jwafal wegun \alTinewila, jusun pi$inewila. КIкIвагIал – кидаго унтарав. Jwafal - kidago untaraw. КIкIвагIалаб хIамицца ХIоццомегIер бегиняро. Jwafalab \amiCa \oComefer beginyaro. КIкIвагIалассе чиял хIалтIи бокьинебила. JwafalaSe xiyal \alTi bopinebila. КIкIвагIалълъа гъулач бугев, хIалтIола цедер бугев. Jwafa:a vulax bugew, \alTola ceder bugew. КIкIвагIалилълъ вас вунярев. Jwafaliya: was wunyarew. КIкIвагIалиялълъ лълъин гьекъенеб батани, хIалтIиялълъ гьоцIцIо гьекъенеб. Jwafaliya: :in heqeneb batani, \alTiya: ho~o heqeneb. КIкIуй гьечIеб цIа букIиняреб. Juy hezeb `a bujinyareb. КIкIвагIалав чи гIодов вукIун кьижиня, вегун куниня. Jwafalaw xi fodow wujun pi$inya, wegun kwaninya. КIкIвагIалулав чи гIодов чIчIомоги ссваканя. Jwafaluraw fodow Zomogi Swakanya. КIкIуялълъасса цIундейилан цIадаве лълъугьуги. Juya:aSa `undeyilan `adawe :uhugi. Кк K Кконяреб къо босун хIвараб хIама. Konyareb qo bosun \warab \ama. Кконяребила чIчIегIераб цер, ккоде ккани, ункъабго цадахъ кконебила. Konyarebila Zeferab cer, Kode Kani, unqabgo cada] Konebila. Л l Лабалълъа х I урги бекьуги, бугъаоцги хьихьуги. laba:a \urgi bepugi, buvaocgi %i%ugi. Лабалуда х I ур буги, гьарал рагIала рукъ баги. labaluda \ur bugi, haral rafala ruq bagi. Лагъ гIадин хIалтIе, ххан гIадин кунае. lav fadin \alTe, {an fadin kunaye. Лал тIамде бегьиняреб къоялълъ къед бадеги бегьиняреб. lal Tamde behinyareb qoya: qed badegi behinyareb. Ламадур кьуни, дадила, кьечIони, тиш ХIасан. lamadur puni, dadila, pezoni, ti^ \asan. Лачен боржаралълъуб гъедо рещтIиня. laxen bor$ara:ub vedo re&Tinya. Лачен – чанабе, гъедо – рохьобе. laxen - xanabe, vedo - ro%obe. Лаченги таринеб, тайлан хъущтIинеб, тувадахъ гурони гIодобе ккенареб. laxengi tarineb, taylan ]u&Tineb, tuwada] guroni fodob Kenareb. Лаченги чучиня чи гIемелуни, чаранги бииня цIа гьалаглуни. laxengi xuxinya xi femeruni, xarangi biinya `a halagluni. Ле гIакълугьечI, тIуруги, гIи томо гIангис кинигин, адамал томо хьвадани, хьатал х Iомо , басралинин. le faqluhez, Turugi, fi tomo fangis kinigin, adamal tomo %wadani, %atal \omo, basralinin. Ле ян абурассда я, — ян абде кIванярев чи къватIиве вахъуги. le yan aburaSda ya, - yan abde jwanyarew xi qwaTiwe wa]ugi. Лочнол болола чаргъедо чIчIедебуги. loxnol bolola xarvedo Zedebugi. Лълъ : Лълъадал берщи, рокьол гIусщи? :adal ber&i, ropol fus&i? Лълъадал къатIраялълъги гамачI борлълъинеб, цIадол хIенехIалълъги дунял бухIинеб. :adal qaTraya:gi gamaz bor:ineb, `adol \ene\a:gi dunyal bu\ineb. Лълъадаццаги жендего нугь бахъиня. :adaCagi $endego nuh ba]inya. Лълъади гьечIев россги, росс гьечIей чIчIужуги – чIобогояб рукъ. :adi hezew roSgi, roS hezey Zu$ugi - zobogoyab ruq. Лълъади кошассул гIурму гIазабалълъа гириня. :adi ko^aSul furmu fa#aba:a girinya. Лълъади лълъикIав лълъикI вуго, лълъади кошав кош вуго. :adi :ijaw :ij wugo, :adi ko^aw ko^ wugo. Лълъади ячде анцIгоявгун ургъа, йиччаде нусгоявгун ургъа. :adi yaxde an`goyawgun urva, yiXade nusgoyawgun urva. Лълъадулгин ккенеб къеццалълъасса тIагIан гьечIеб дандежо букIиняреб. :adulgin Keneb qeCa:aSa Tafan hezeb dande$o bujinyareb. Лълъеда бараб полоп гIадаб жойила росс-лълъадиялълъа гьоркьоб ккенеб кьал. :eda barab _olo_ fadab $oyila roS-:adiya:a horpob Keneb pal. Лълъеде могъ чIваги, гьерссиде ракI гьоги. :ede mov zwagi, herSide raj hogi. Лълъеда бумо накъищ чIчIенаро. :eda bumo naqi& Zenaro. Лълъецца гьиби, цIецца кор. :eCa hibi, `eCa kor. ЛълъикI букIаго, «патихIа!» :ij bujago, «_ati\a!» ЛълъикI вугилан чIухIуги, кош вукIараб меххги рокIеле щва. :ij wugilan zu\ugi, ko^ wujarab me{gi rojele &wa. ЛълъикI хьвадарав кош х I оняро, кош хьвадарав лълъикI х I оняро. :ij %wadaraw ko^ \onyaro, ko^ %wadaraw :ij \onyaro. ЛълъикIаб батани канае, кошаб батани цIадое. :ijab batani kanaye, ko^ab batani `adoye. ЛълъикIаб бугъицца къуралълъе лълъар хьвагIиняреб, лълъикIав чиясс чияе чIухIи буняреб. :ijab buviCa qura:e :ar %wafinyareb, :ijaw xiyaS xiyaye zu\i bunyareb. ЛълъикIаб дару кьогIаб букIинеб. :ijab daru pofab bujineb. ЛълъикIаб гьудули ххазинаялълъасса лълъикIаб. :ijab huduli {a#inaya:aSa :ijab. ЛълъикIаб жоялълъе къей гьечIеб, къадаралълъе белгьели гьечIеб. :ijab $oya:e qey hezeb, qadara:e belheli hezeb. ЛълъикIабги бихьаги, кошабги бихьаги. :ijabgi bi%agi, ko^abgi bi%agi. ЛълъикIаб рагIола мал баги. :ijab rafola mal bagi. ЛълъикIаб хIама бакIаб букIиня. :ijab \ama bajab bujinya. ЛълъикIав бахIарчияссул вас къадараванги тоги, къадарав чияссул вас бахIарчиянги тоги. :ijaw ba\arxiyaSul was qadarawangi togi, qadaraw xiyaSul was ba\arxiyangi togi. ЛълъикIав чияссе - цо рагIи, лълъикIаб чое - цо цIцIал :ijaw xiyaSe - co rafi, :ijab xoye - co ~al. ЛълъикIалълъа мал бани, кошалълъа къвал баде ккена. :ija:a mal bani, ko^a:a qwal bade Kena. ЛълъикIассул лълъикIлиги кошассул квешлиги кидаго кIочоняреб. :ijaSul :ijligi ko^aSul kwe^ligi kidago joxonyareb. ЛълъикIли бихьарассул кар, кошли бихьарассул малълъ. :ijli bi%araSul kar, ko^li bi%araSul ma:. ЛълъикIлиялълъа ццебе - кошли, кошлиялълъа ццебе - лълъикIли. :ijliya:a Cebe - ko^li, ko^liya:a Cebe - :ijli. Лълъин бахъинеб меххалълъ гурони чахъдада бацI кIочоняреб. :in ba]ineb me{a: guroni xa]dada ba` joxonyareb. Лълъин дагьлигин, гьибил гIузраби атиня, х I елигин чорххол гIузраби атиня. :in dahligin, hibil fu#rabi atinya, \eligin xor{ol fu#rabi atinya. Лълъин рахънибе ккена, чи нугьле ккена. :in ra]nibe Kena, xi nuhle Kena. Лълъурдул гъеде араб гъвала, гIундул къотIун бегьарабила. :urdul vede arab vwala, fundul qoTun beharabila. ЛълъутIарав щиви, бокъарав х I вад? :uTaraw &iwi, boqaraw \wad? М m Мегжида нус бабадинеб рекIенчIеб меххалълъ, кIалдиб мацIцI кIичIардинеб гьересси бицинеб меххалълъ. meg$ida nus babadineb rejenzeb me{a:, jaldib ma~ jizardineb hereSi bicineb me{a:. Мегжилълъ иман букIиняреб, рокIелълъ гурони. meg$i: iman bujinyareb, roje: guroni. Магъал гьанахъ гьоэр щоняреб (нелълъее къварагIараб къоялълъ лълъикIалълъухъги кошаб щоняреб). maval hana] hoer &onyareb (ne:eye qwarafarab qoya: :ija:u]gi ko^ab &onyareb). Мигъил ургъел бунягойила хIенчIчIил боххдол эрелурал. mivil urvel bunyagoyila \enZil bo{dol erelural. Мигъилълъ ругел хIурзабазги хIабалълъ ругел умумузул рукьбузги буде жо гьечIо – хIара хIажат буго. mivi: rugel \ur#aba#gi \aba: rugel umumu#ul rupbu#gi bude $o hezo - \ara \a$at bugo. Мигъихъ балагьун, кьурда, цер. mivi] balahun, purda, cer. Магьихъ ралагьуге, гьиркихъ ралагье. mahi] ralahuge, hirki] ralahe. Магь цIеде ссан гурел, ссахI цIеде хIур гурел. mah `ede San gurel, Sa\ `ede \ur gurel. Маарда бартиццаги лълъикIабаб кконебила. maarda bartiCagi :ijabab Konebila. Маарда гIи бугев – гIакI гьечIеб ужби, ГIиялълъ куйдул ругев – огь гьечIеб угъур. maarda fi bugew - faj hezeb u$bi, fiya: kuydul rugew - oh hezeb uvur. Маарда чан букIаго, чурун хьаг цIела гьоги. mafarda xan bujago, xurun %ag `ela hogi. Маардаги гIундул ругел, гIалгьудаги берал ругел. maardagi fundul rugel, falhudagi beral rugel. Маарде вагьаниги гьитIиняв кIодолиняревила, гондиниве рехханиги кIудав гьитIилиняревила. maarde wahanigi hiTinyaw jodolinyarewila, gondiniwe re{anigi judaw hiTilinyarewila. Маарде гъуниги, хIамицца заз гурони коняреб. maarde vunigi, \amiCa #a# guroni konyareb. Маарда гIасо баги гIухьби рукъуре регьде, гIурдаде саву ккаги вокьинессда бер чIваде. mafarda faso bagi fu%bi ruqure rehde, furdade sawu Kagi wopineSda ber zwade. Маарде гIасо бани, гIурухъе цIцIорой ккенеб. maarde faso bani, furu]e ~oroy :eneb. Маарзухъа кIалдибегIан къокъаб жойила гьересси. maar#u]a jaldibefan qoqab $oyila hereSi. «Маарзухъан бачIаги!» – ян, чед кьумо разилдевуги дун, гьомер битIун кIалгьараб кIалалълъ разилдевуе дун. «maar#u]an bazagi!» - yan, xed pumo ra#ildewugi dun, homer biTun jalharab jala: ra#ildewuye dun. МагIо-рорчIи хханассул гIадаб, хIвел-букъи гергил гIадаб. mafo-rorzi {anaSul fadab, \wel-buqi gergil fadab. МархIабаян кьапIаниги къотIиня, ма, хIамаян кьапIаниги къотIиня. mar\abayan paPanigi qoTinya, ma \amayan paPanigi qoTinya. Ма дой, ма де (даран лълъикIаб, маян дуццаги кьураб, маян диццаги кьураб). ma doy, ma de (daran :ijab, mayan duCagi purab, mayan diCagi purab). Ма, ссахIан гIака бачIинеб, кье ссахIан чу бачIинеб. ma, Sa\an faka bazineb, pe Sa\an xu bazineb. Мавол - кьей, кьовол - божи (маян кьураб жоялълъе божи цIцIикIкIараб). mawol - pey, powol - bo$i (mayan purab $oya:e bo$i ~iJarab). Магъал гьанахъ гьоэр щоняро (нелълъее къварагIараб къоялълъ лълъикIалълъулълъ кошаб щоняреб). maval hana] hoer &onyaro (ne:eye qwarafarab qoya: :ija:u: ko^ab &onyareb). Магьахъ балагьун кьурде. maha] balahun purde. Маарде гъуниги, хIамида заз гурони букъиняреб. mafarde vunigi, \amida #a# guroni buqinyareb. Маарде гIасо бани, гIурдаде саву ккена. maarde faso bani, furdade sawu Kena. Маарухъ хIур хIвани, хьиндалазул пихъги хIоня. maaru] \ur \wani, %indala#ul _i]gi [onya. МагIо рекъенде - рагIи, риба хIалалде - хIила. (МагIо рекъенде — далай). mafo reqende - rafi, riba \alalde - \ila. (mafo reqende - dalay). Мадогьалассул хIелеко хъазлун бихьинебила. madohalaSul \eleko ]a#lun bi%inebila. Макъан лълъикIаб буго, цIцIалинеб жо Къуръан батани. maqan :ijab bugo, ~alineb $o qur'an batani. Макъан лълъикIаб бугоан, цIцIалинеб жо Къулгьу батчIони. maqan :ijab bugoan, ~alineb $o qulhu batzoni. Макьо тенеб жо - ургъел, адан хIонеб жо - ххиял. mapo teneb $o - urvel, adan \oneb $o - {iyal. Макьо щварал кьижиня, рокьи ккарал ссординя. mapo &waral pi$inya, ropi Karal Sordinya. Мала-Нассрудинил далай лълъугIаниги, чIанда ххабаралълъе лълъугIел букIиняро. mala-naSrudinil dalay :ufanigi, zanda {abara:e :ufel bujinyaro. Маялълъа ццебеялълъа ххадуб. maya:a Cebeya:a {adub. Мала Нассрудинил далай лълъугIаниги, чIанда-ххабаралълъе лълъугIи гьечIеб. mala naSrudinil dalay :ufanigi, zanda-{abara:e :ufi hezeb. Малълъараб буе, гьикъараб бице. ma:arab buye, hiqarab bice. Малълъараб буни, дагIба ккенаро. ma:arab buni, dafba Kenaro. Малълъараб бучIев ХIавал Палицца. ma:arab buzew \awal _aliCa. Малълъарассул кIал бекиняро, кIанцIарассул бохх гурони. ma:araSul jal bekinyaro, jan`araSul bo{ guroni. Малълъде чи вагIиняро, малълъараб босаги. ma:de xi wafinyaro, ma:arab bosagi. МалълъчIеб буги, гьикъчIеб бицуги. ma:zeb bugi, hiqzeb bicugi. МалълъчIого хIалтIи буги, ахIчIого кунаде онги. ma:zogo \alTi bugi, a\zogo kunade ongi. МасслихIаталълъ рекъендеруня, мацIцIицца балад руня. maSli\ata: reqenderunya, ma~iCa balad runya. Маххссара буе бакI бихьун. ma{Saro buye baj bi%un. Маххссара буе, маххссара гьанев чияссе. ma{Sara buye, ma{Sara hanew xiyaSe. Маххссара лълъикIаб кIиго чи воххараб. ma{Sara :ijab jigo xi wo{arab. Маххул нуцIцIа цIулал нуцIцIаялълъе ккараб. ma{ul nu~a `ulal nu~aya:e Karab. MацIцIкош - сег, сумкош - огоб. ma~ko^ - seg, sumko^ - ogob. МахIалълъа хIал букIаго, хIетI босе. ma\a:a \al bujago, \eT bose. МацIцI адамассул конги, хIайваналълъул коне. ma~ adamaSul kongi, \aywana:ul kone. МацIцIалълъа ракьа гьечIо, гьелълъни ракьа бекиня. ma~a:a rapa hezo, he:ni rapa bekinya. МацIцIалълъа ракьа гьечIеб. ma~a:a rapa hezeb. МацIцIалълъе гьоцIцIо тIумо, гьордилълъ жо баги. ma~a:e ho~o Tumo, hordi: $o bagi. МацIцIалълъа кIваняго, кIудалълъе ваккуги. ma~a:a jwanyago, juda:e waKugi. МацIцIицца чи чIваня, цIцIогьалълъ оц хъоня. ma~iCa xi zwanya, ~oha: oc ]onya. Маялълъа мал бани, кьеялълъа кьили чIваде ккенеб. maya:a mal bani, peya:a pili zwade Keneb. Маян кьураб босчIони, кьеян гьарде ккенеб. mayan purab boszoni, peyan harde Keneb. Мекъав, окъимагIал чIваниги, хъущтIинев. meqaw, oqimafal zwanigi, ]u&Tinew. Мекъалълъа ад рокъонги, къурассде вортанхъуги. meqa:a ad roqongi, quraSde wortan]ugi. Мекъли кебе баххчаниги, къватIибе баккчIого ххутIиняро. meqli kebe ba{xanigi, qwaTibe baKzogo {uTinyaro. Мекъли ккедал абиня илбисалълъ батлилан, кицини букIиня мунго дуццагойилан. meqli Kedal abinya ilbisa: batlilan, kicini bujinya mungo duCagoyilan. Меэр бичлалълъер ххер биче, ххер бичлалълъер хьацI биче meer bixla:er {er bixe, {er bixla:er %a` bixe (цен къадараб биче, ххадуб гурони лълъикIаб бичугиян абураб жо). (cen qadarab bixe, {adub guroni :ijab bixugiyan aburab $o). Меэр кIкIванищи, гIор кIкIванищи? meer Jwani&i, for Jwani&i? (бел'эрбахъи буде, адамазулгин хIал рекъендебуде гьедигIан бакIаб, захIматаб жоян абураб магIна). (bel'erba]i bude, adama#ulgin \al reqendebude hedifan bajab, #a\matab $oyan aburab mafna). Меэр меэралълъе ккенареб, адан адамассде ккенев. meer meera:e Kenareb, adan adamaSde Kenew. Меэр меэралълъе щомо бугилан абуни, божа, адамасс ругьунаб гIамал томо бугилан абуни, божуги. meer meera:e &omo bugilan abuni, bo$a, fadamaS ruhunab famal tomo bugilan abuni, bo$ugi. Меэр радал беге, гIор къаденахъе бахъе. meer radal bege, for qadena]e ba]e. Меэргин барщун гIанкIкI обаняро. meergin bar&un fanJ obanyaro. Месед балагьде арав бухъиняго хIваравила. mesed balahde araw bu]inyago \warawila. Месед хъвамо йилан хъирмил багьа хIоняро. mesed ]wamo yilan ]irmil baha \onyaro. Меседил кверазул багьа гьечIеб, гьел ричун росде щонярел. mesedil kwera#ul baha hezeb, hel rixun rosde &onyarel. Метер бунеб жоялълъе якъад ургъа. meter buneb $oya:e yaqad urva. Метер бунилан хIалтIиги тоги, рагIараб меххалълъ бунилан адамлиги тоги. meter bunilan \alTigi togi, rafarab me{a: bunilan adamligi togi. Метер конеб моххмоххалълъасса якъад конеб гьоэр лълъикIаб. meter koneb mo{mo{a:aSa yaqad koneb hoer :ijab. Метер къоялълъул хIисаб бучIев нахъа пашмалиня. meter qoya:ul \isab buzew na]a _a^malinya. Метер семиялълъасса якъад рагъи лълъикIаб. meter semiya:aSa yaqad ravi :ijab. Метерисса бохха, цер. meteriSa bo{a, cer. Микьие ссабру гьечIеб, рокьуе берцели гьечIеб. mipiye Sabru hezeb, ropuye berceli hezeb. МискIилиялълъе дару хIалтIийла, хIинкъиялълъе дару таваккалила. misjiliya:e daru \alTiyila, \inqiya:e daru tawaKalila. МичIчI бекьаралълъуб - мичIчI, джухI бекьаралълъуб - джухI. miZ bepara:ub - miZ, Gu\ bepara:ub - Gu\. МичIчIил кьолбола кьагIрил тIегь баняро. miZil polbola pafril Teh banyaro. Могьое гьали, гьанае кватIи. mohoye hali, hanaye kwaTi. Мокъиде хъазги бахъинабун, хIелкида къелеян абуги. moqide ]a#gi ba]inabun, \e;kida qeleyan abugi. Мокъокъида чIор рачIчIани, чIоролида зуниня. moqoqida zor reZani, zorolida #uninya. Мокърукь бел'эр тункчIого, адамассда гIакълу щоняро. moqrup bel'er tunkzogo, adamaSda faqlu &onyaro. Моххмоххида нагь багьуги. mo{mo{ida nah bahugi. Моххмоххиде хьул гьумо, хьолболасса балалуги. mo{mo{ide %ul ;umo, %olbolaSa balalugi. Моххмоххил малгьа бице, дада, моххмохх кварал гIадин рукIде. mo{mo{il malha bice, dada, mo{mo{ kwaral fadin rujde. МоцIцI нелълъехъан бугони, цIцIвабзазул ургъел ккенаро. mo~ ne:e]an bugoni, ~wab#a#ul urvel Kenaro. МочIолълъан рагIи бугин, рагIал чIвамо вилълъа. mozo:an rafi bugin, rafal zwamo wi:a. Могъ бичччIого хIур биччиняро. mov biXzogo \ur biXinyaro. Могъ чIваде къед бугони, зурил тирххи букIиня. mov zwade qed bugoni, #uril tir{i bujinya. Могъалълъ баччиялълъасса чехьалълъ баччи лълъикIаб (квен). mova: baXiya:aSa xe%a: baXi :ijab (kwen). Могъзада чед букIаго, чехь бакъде биччаги. mov#ada xed bujago, xe% baqde biXagi. Муърул гIен цIцIодораб, гIалгьул бер цIцIодораб. mu'rul fen ~ororab, falhul ber ~odorab. Муърул каву гIатIидаб. mu'rul kawu faTidab. Муърул рукъги рукъалълъул хIубиги буги (Буртинаги чIчIужуги). mu'rul ruqgi ruqa:ul \ubigi bugi (burtinagi Zu$ugi). Мун гъалбацI ватани, адамал гIанкIкIал гуро. mun valba` watani, adamal fanJal guro. Мун кунадевурав чи - мун вокьинев чи, мун гьекъедевурав - мун рихьарав чи. mun kunadewuraw xi - mun wopinew xi, mun heqedewuraw - mun ri%araw xi. Мун кида биххлебан гьикъанила къадада, хIарччуда гьикъеян джаваб кьунила къадацца. mun kida bi{leban hiqanila qadada, \arXuda hiqeyan Gawab punila qadaCa. Мун кида хIонебан гьикъараб меххалълъ, нагьуда гьикъеян абунила къородиссессул лакаялълъ. mun kida \oneban hiqarab me{a:, nahuda hiqeyan abunila qorodiSeSul lakaya: Мун кьижун вукIинев, дур тушман кьижинярев. mun pi$un wujinew, dur tu^man pi$inyarew. Мун лълъикIабилан абуни, хIамикIертги боххинебила. mun :ijabilan abuni, \amijertgi bo{ibebila. Мун цIцIалде эналълъер, дун цIцIалун вуссун вукIана. mun ~alde ena:er, dun ~alun wuSun wujana. Мунагьго гьечIей яс ялагьиняго, чIчIужуго щочIого, ххутIаравила. munahgo hezey yas yalahinyago, Zu$ugo &ozogo, {uTarawila. Мунги – ххан, дунги – ххан, хIама лълъицца гьекъелеб, хIуриве щиви энев? mungi {an, dungi {an, \ama :iCa heqeleb, \uriwe &iwi enew? Мунилан хIонев дун, дун хIабалалълъе восагиян мун. munilan \onew dun, dun \aba:e wosagiyan mun. Мунго дудаго гьачIого чияде рагIи абуги. mungo dudago hazogo xiyade rafi abugi. Мунго дуццаго веццчIого гIурму буде гьае. mungo duCago weCzogo furmu bude haye. Мунго дуццагоги веццуге, гьечIеб гьунаралълъассаги чIухIуги. mungo duCagogi weCuge, hezeb hunara:aSagi zu\ugi. Мунго гьалаг вунеб гьаваялълъа рокIонги. mungo halag wuneb hawaya:a rojongi. Мунго цIакъавилан ккомо, чи хIакъир вуги. mungo `aqawilan Komo, xi \aqir wugi. Мунилан хIонев дун, хIабалълъе дун восагиян мун. munilan \onew dun, \aba:e dun wosagiyan mun. Мун лълъили гьиркила ракIаниги, кечI гъоссул макъаналълъа ахIе. mun :ili hirkila rajanigi, kez voSul maqana:a a\e. Мунщи наиб? Дунщи наиб? mun&i naib? dun&i naib? МутагIилун вугев васассда битIараб гьомер бихьуги. matafilun wugew wasaSda biTarab homer bi%ugi. Мухь босларин аби - устарассулги гьересси, россассе энарилан аби - ясалълъулги гьересси. mu% boslarilan abi - ustaraSulgi hereSi, roSaSe enarilan abi - yasa:ul hereSi. Мухь гуреб жо кьумо, вехь гурев чи тоги (вехь те, мухь кьумо те). mu% gureb $o pumo, we% gurew xi togi (we% te, mu% pumo te). МухIама хIалтIун, ХIажицца кIутIун. mu\ama \alTun, \a$iCa juTun. Н n Нагагь гьанярилан гьабго хьит бурабила. nagah hanyarilan habgo %it burabila. Найги тIутIги цадахъ хIалтIиняро. naygi TuTgi cada] \alTinyaro. Найги тIутIги цо алинир хIалтIиняро. naygi TuTgi co alinir \alTinyaro. Надала хI ур бекьиняро, кьунссрузда агь буняро. nadala \ur bepinyaro, punSru#da ah bunyaro. Наиб аралълъуссан нукарги энде ккеневила. naib ara:uSan nukargi ende Kenewila. Най тIогьоле эна, тIутI къеда чIчIена. nay Tohole ena, TuT qeda Zena. Найги тIутIги цо алинир хIалтIиняро. naygi TuTgi co alinir \alTinyaro. Найицца тIегь куниня, тIотIоцца гъосс куниня. nayiCa Teh kunanya, ToToCa voS kunanya. Наккдалълъ баххчун, варани обаняро. naKda: ba{xun, warani obanyaro. Наккдалълъ каржин къелурабила, ххерилълъ борохь къелурабила. naKda: kar$in qelurabila, {eri: boro% qelurabila. Накко гьечIеб гьороре къадакаби энаро, гIатI-эхх гьечIеб къвачIиде гIункIкIаз къассд буларо. naKo hezeb horore qadakabi enaro, faT-e{ hezeb qwazide funJa# qaSd bularo. Налгьи бецIиялълъ берцен буня, адан битIараб бициналълъ берцен вуня. nalhi be`iya: bercen bunya, adan biTarab bicina: bercen wunya. Насибалълъасса балалиняро, гIажалалълъасса ххвассалиняро. nasiba:aSa balalinyaro, fa$ala:aSa {waSalinyaro. Налил ажу, охьол хъабарча. nalil a$u, o%ol ]abarxa. Нагь гIемелун карщ хIоняро. nah femerun kar& \onyaro. Нагь ад ккена, тIухьи гъокь ккена. nah ad Kena, Tu%i vop Kena. Нагьла чIчIечIеб гъуд родола чIчIенеб. nahla Zezeb vud rodola Zeneb. Нахъбуссун дудаго речIчIинеб чIор реххуги. na]buSun dudago reZineb zor re{ugi. Нахъа бугеб куйдасса кодоб бугеб гIечго лълъикI. na]a bugeb kuydaSa kodob bugeb fexgo :ij. Нахъа гъедегIан томойила къоркъода рачIчI гъечIого ххутIараб. na]a vedefan tomoyila qorqoda raZ vezogo {uTarab. Нахъассан чухъа ккурассул чухъил кочIчIел дуццаги ккое. na]aSan xu]a KuraSul xu]il koZel duCagi Koye. Нахъе валагьун гьури биччае, ццеве валагьун гьорчо биччае. na]e walahun huri biXaye, Cewe walahun horxo biXaye. Нахъе балагьун кIалгьае, ццеве балагьун вилълъа. na]e balahun jalhaye, Cewe balahun wi:a. Нахъе гьураб жо гьималазегIаги батинеб. na]e hurab $o himala#efagi batineb. Нахъе тараб квен китицца эна. na]e tarab kwen kitiCa ena. Нахъе тараб порччое гьобол лълъикIав вегьиня. na]e tarab _orXoye hobol :ijaw wehinya. Нахъеги бицани, ружмаралълъе гIела (цого жо такрар буялълъе). na]egi bicani, ru$mara:e fela (cogo $o takrar buya:e). НацIцIие кошаде цIцIахIа бухIуги. na~iye ko^ade ~a\a bu\ugi. Наял рагъла - гьоцIцIо вагIиня. nayal ravla - ho~o wafinya. НекIссияб сон гуро, сонссеб къо гуро. nejSiyab son guro, sonSeb qo guro. НекIссияб сонги букIиняреб, сонссеб къоги букIиняреб. nejSiyab songi bujinyareb, sonSeb qogi bujinyareb. Нилълъ кьижаниги, мегъ кьижиняреб. ni: pi$anigi, mev pi$inyareb. Нилълъго нелълъехъагойилан абун буго гIатIаххинкIаз. ni:go ne/e]agoyilan abun bugo faTa{inja#. Нелълъедасса бечедаб бакIалълъассан ригьин будегIан, гьорода бадире релълъен лълъикIаб. ne:edaSa bexedab baja:aSan rihin budefan, horoda badire re:en :ijab. Нелълъер къвачIицца кконяреб чиял цIцIалкIицца кконяро. ne:er qwaziCa Konyareb xiyal ~aljiCa Konyaro. Нелълъер чияда, чиял нелълъеда. ne:er xiyada, xiyal ne:eda. Нелълъерго бакI - алжан, чиял бакI - джуджахI. ne:ergo baj - al$an, xiyal baj - GuGa\. Нелълъерго улка - эбел, чиял улка - бесстIал эбел. ne:ergo ulka - ebel, xiyal ulka - beSTal ebel. Нелълъерго хьитинибе ккечIеб цIцIаялълъ хIетIе бухIиняро. ne:ergo %itinibe Kezeb ~aya: \eTe bu\inyaro. Нелълъер гIусаз ккочIеб чиял кIутIбуз кконяро. ne:er fusa# Kozeb xiyal juTbu# Konyaro. Нелълъер чехь унтун букIин чияда гьаняреб. ne:er xe% untun bujin xiyada hanyareb. Нелълъер чехьги чиял эххги бугилан чохьол чIоло чучуги. ne:er xe%gi xiyal e{gi bugilan xo%ol zolo xuxugi. Нелълъерал чияда гьанел, чиялал нелълъеда гьанел. ne:eral xiyada hanel, xiyalal ne:eda hanel. Нелълъералго ченкъел румо, чиялал ик румо, хьвадугийила. ne:eralgo xenqel rumo, xiyalal ik rumo, %wadugiyila. Нелълъерабго ченкъел, чиялаб курак. ne:erabgo xenqel, xiyalab kurak. Нелълъерго бакI – алжан, чиял бакI – джуджахI. ne:ergo baj - al$an, xiyal baj - GuGa\. Нелълъерго васассул вас лълъугьчIони, нусалълъулги яс лълъугьинярей. ne:ergo wasaSul was :uhzoni, nusa:ulgi yas /uhinyarey. Нелълъерго вугониги, чиял анищан ккаравги вукIиневила чи. ne:ergo wugonigi, xiyal ani&an Karawgi wujinewila xi. Нелълъерго гъоссодассанила нилълъго хъущтIинел. ne:ergo voSodaSanila ni:go ]u&Tinel. Нелълъерго квенги комо, нелълъерго рел'элги рогьон, чиял ургъалида рукIунгийила. ne:ergo kwengi komo, ne:ergo rel'elgi rohon, xiyal urvalida rujungiyila. Нелълъерго лаченалълъул чиял бакIалълъасса бегьараб гьадилгIан къимат буняребила. ne:ergo laxena:ul xiyal baja:aSa beharab hadilfan qimat bunyarebila. Нелълъерго гьарацца чиял гIурул хъуй рагIде тенаребила. ne:ergo haraCa xiyal furul ]uy rafde tenarebila. Нелълъерго гьарал гьаракь бугони, чиял гIурул гьаракь рагIиняреб. ne:ergo haral harap bugoni, xiyal furul harap rafinyareb. Нелълъерго хIал нелълъедаго гьаня. ne:ergo \al ne:edago hanya. Нелълъерго гьималги ццере томо, чиялазда малълъаринярел. ne:ergo himalgi Cere tomo, xiyala#da ma:arinyarel. Нелълъерго малаз гIадин нелълъер могъ хъарссиняреб. ne:ergo mala# fadin ne:er mov ]arSinyareb. Нелълъерго рукъ гIадаб бакI гьечIеб, хъизамалълъе гIадаб рекIелгъей букIиняреб. ne:ergo ruq fadab baj hezeb, ]i#ama:e fadab rejelvey bujinyareb. Нелълъерго реццалълъ гIадин, чиял реццалълъ нелълъее зарал буняребила. ne:ergo reCa: fadin, xiyal reCa: ne:eye #aral bunyarebila. Нелълъерго хъорщола чиниги томо, чиял горда бугеб щагIида баххилуги. ne:ergo ]or&ola xinigi tomo, xiyal gorda bugeb &afida ba{ilugi. Нелълъерго хьитинибе ккечIеб цIаялълъ хIетIе бухIиняро. ne:ergo %itinibe Kezeb `aya: \eTe bu\inyaro. Нелълъерго хIал нелълъеда гьаня, чиял хIал чияда гьаня. ne:ergo \al ne:eda hanya, xiyal \al xiyada hanya. Нелълъецца квараб чиял, чияцца квараб нелълъер. ne:eCa kwarab xiyal, xiyaCa kwarab ne:er. Нелълъеццаго абураб бокьинеб, чияцца абураб бокьиняреб. ne:eCago aburab bopineb, xiyaCa aburab bopinyareb. (Нисо тIамун эхх комо рукIин лълъикI, ад вугев чияссе нако чIвадегIан) (niso Tamun e{ komo rujin :ij, ad wugew xiyaSe nako zwadefan) Нелълъеццаго бучIеб нелълъее батиняро. ne:eCago buzeb ne:eye batinyaro. Нелълъецца цIцIали гьабго къоялълъ тани, цIцIалиялълъ нилълъ гьабго моцIцIалълъ тена. ne:aCa ~ali habgo qoya: tani, ~aliya: ni: habgo mo~a: tena. Нич гьечIелълъуб яхI гьечIеб. nix heze:ub ya\ hezeb. Носоцца гуреб къотIинеб, квералълъин. nosoCa gureb qoTineb, kwera:in. Нохъо томо, нохъо бацIцIалиняро, нохъо чороклинеб гIамал течIони. no]o tomo, no]o ba~alinyaro, no]o xoroklineb famal tezoni. НугI гьечIеб жо - гьересси. nuf hezeb $o - hereSi. Нусалълъа бичIчIде ясалълъа абинеб. nusa:a biZde yasa:a abineb. Нусго томеналълъул багьаябги букIиня гьересси. nusgo tomena:ul bahayabgi bujinya hereSi. Нугь бекьуги, хIур бекье. nuh bepugi, \ur bepe. Нугь гьечIеб кьуру букIиняреб, кьо гьечIеб гIор букIиняреб. nuh hezeb puru bujinyareb, po hezeb for bujinyareb. Нугь къваридав чи - хьатал къарав чи. nuh qwaridaw xi - %atal qaraw xi. Нугь лълъикIабани, нугьла ххер бижлаан. nuh :ijabani, nuhla {er bi$laan. Нугь цо буе, рорцен кIиго буе. nuh co buye, rorcen jigo buye. Нугьла вахълалълъер гьалмагъ валагье. nuhla wa]la:er halmav walahe. Нугьла энаго, рогьолего ххеххго вахъа, бакъунде ххеххго рещтIа. nuhla enago, roholego {e{go wa]a, baqunde {e{go re&Ta. Нугьла лълъин, лълъеда гьиби. nuhla :in, :eda hibi. Нугьлул ххалалиялълъе валагьуги, чIчIенеб бакIалълъе валагье. nu[lul {ala;iyalde walahuge, Zoleb bajalde walahe. НуцIцIа гъедегIан гъилди, хIур бачIинегIан пурчIина. nu~a vedefan vildi, \ur bazinefan _urzina. НуцIцIил кIалтIаго - хIеж, хIобокьго - алжан (лълъадилун ячинессей яс мадогьалихъго ятарай меххалълъ). nu~il jalTago - \e$, \obopgo - al$an (:adilun yaxineSey yas madohali]go yataray me{a:). Нугьла букIараб гьой чуруде ккани, чури хIуккунебила, чуруда букIараб нагьле ккани, нагь хIуккуняребила. nuhla bujarab hoy xurude Kani, xuri \uKunebila, xuruda bujarab nahle Kani, nah \uKunyarebila. О o Огьисса хIетIе гурони хIарччола хъваде теларилан лълъугьарав мааруласс хIарччулълъ дегIен чIванебила. ohiSa \eTe guroni \arXula ]wade telarilan :uharaw maarulaS \arXu: defen zwanebila. Огьогьоялълъ гьорчо кконяро. ohohoya: horxo Konyaro. Огърол боркIалиялълъ гуребила чияссул адегIали борцинеб. ovrol borjaliya: gurebila xiyaSul adefali borcineb. ОпорцIцI букаригин нако хъарссуги. o_or~ bukarigin nako ]arSugi. Ор чIобогояб хIалухъин ххалатаб букIиня, белэр чIобогояв чи чIухIарав вукIинев. or zobogoyab \alu]in {alatab bujinya, bel'er zobogoyaw xi zu\araw wujinew. Орол лалилаги орахьдал щарилаги щаклуги. orol lalilagi ora%dal &arilagi &aklugi. Орщел оцонибе бае. or&el oconibe baye. Огьле энде кIкIвагIалал рохьоре энде ккена. ohle ende Jwa\alal ro%ore ende Kena. Оххол гьоболассдассаги гьанал гIагалиялълъассаги ххабар лълъикI буе. o{ol hobolaSdaSagi hanal fagaliya:aSagi {abar :ij buye. Оццебессеб соналълъ бугIаги хIунчинеб, кIиабилеб соналълъ гьолоцин хIунчиняреб. oCebeSeb sona: bufagi \unxineb, jiabileb sona: holocin \unxinyareb. Оццее юрай яс - ххеххго бекьараб пурчIина. oCeye yuray yas - {e{go beparab _urzina. Ордекалълъул анчIида хIанинибго лълъин гьанеб. ordeka:ul anzida \aninibgo :in haneb. Оххолисса бекьчIеб ххаслихъе босиняреб. o{oliSa bepzeb {asli]e bosinyareb. Оххолисса карщ лълъама, ххаслихъе ххинкIал чIчIахIа. o{oliSa kar& :ama, {asli]e {injal Za\a. Оц бегьиниб жо басиялълъаго гьаня. oc behinib $o basiya:a hanya. Оц бихьун рихьи бае, басиялълъа гIурдул рае. oc bi%un ri%i baye, basiyalda furdul raye. Оц гIураб меххалълъ, гIинтIдеги ккогеги, гIолохъанчи гIурав меххалълъ, гIакълу малълъдеги ккогеги. oc furab me{a:, finTdegi Kogegi, folo]anxi furaw me{a:, faqlu ma:degi Kogegi. Оц кьумо, барщдеруня, хIелеко кьумо, рекъендеруняро (Шагьи кьумо, барщдеруги, оц кьумо, рекъендеруе). oc pumo, bar&derunya, \eleko pumo, reqenderunyago (^ahi pumo, bar&derugi, oc pumo, reqenderuye). Оц кьурул рагIале къайгин, хIамида ургъел чIванеб. oc purul rafa;e qaygin, \amida urvel zwaneb. Оц кIанцIде кватIани, гIака кIанцIинеб. oc jan`de kwaTani, faka jan`ineb. Оц лълъугьинеб жо бачидаго гьанебила. oc :uhineb $o baxidago hanebila. Оц лълъугьинеб жоялълъул лълъар бегIераб букIиня. oc :uhineb $oya:ul :ar beferab bujinya. Оц мацIцI гьанесс бикьун батаги. oc ma~ haneS bipun batagi. Оц рукьалълъа квегъиня, чи заманалълъ квегъиня. oc rupa:a kwevinya, xi #amana: kwevinya. Оц тIураниги, Марямил гIайиб, релълъ беканиги Марямил гIайиб. (Оц тIураниги – Марям, релълъ беканиги – Марям). oc Turanigi, maryamil fayib, re: bekanigi maryamil fayib. (oc Turanigi - maryam, re: bekanigi - maryam). Оц х I вани – гьан, гьорко х I вани – цIул. oc \wani - han, horko \wani - `ul. Оц х I ваниги, х I ур ххутIинеб, х I ур х I ваниги, ракь ххутIинеб. oc \wanigi, \ur {uTineb, \ur \wanigi, rap {uTineb. Оцаз бураб чоцца, рииялълъ бураб ххаселалълъ кунанебила. oca# burab xoCa, riiya: burab {asela: kunanebila. Оцал гьечIессул рекьи хIалакъаб. ocal hezeSul repi \alaqab. Оцал маарда, МухIама рагIдокь. ocal maarda, mu\ama rafdop. Оцал тIурчIони ор баняро, аде ракь хъвачIони, х I ур бачIиняро. ocal Turzoni or banyaro, ade rap ]wazoni, \ur bazinyaro. Оцола бече буеянги абуги, гIака гьиркилаги баги. ocola bexe buyeyangi abugi, faka hirkila bagi. Оцода бичIчIде, булагъада кьап Iи неб. ocoda biZde, bulavada paPineb. Оцол лълъаран хIамил гIен ккоги. ocol :aran \amil fen Kogi. Оцол омол бицчIого, омохьатазул бицуги. ocol omol biczogo, omo%ata#ul bicugi. Оцал тIурчIони, тIегь баняреб, аде ракь хъвачIони, х I ур бачIиняреб. ocal Turzonigi, Teh banyareb, ade rap ]wazoni, \ur bazinyareb. Оцол хъири бахъчIони, магIил хъуй бахъиняро. ocol ]iri ba]zoni, mafil ]uy ba]inyaro. Оцол хъири гуреб, хъурмил гьаракь гуреб. ocol ]iri gureb, ]urmil harap gureb. Оцолаб босе, басидулаб те. ocolab bose, basidulab te. П _ Пакъирассе - къварили, абдалассе - роххел. _aqiraSe - qwarili, abdalaSe - ro{el. Пакъирзаби, миск I инял бечедал чи! _aqir#abi, misjinyal bexedal xi! Палгьаван гурони квариде вахъиняро. _alhawan guroni kwaride wa[inyaro. ПасихIал рагIабацца богIол цугъур цIенаро. _asi\al rafabaCa bofol cuvur `enaro. Пахьул бололълъ меседил пикраби рукIинярел. _a%ul bolo: mesedil _ikrabi rujinyarel. Пашманассул магIо гIемераб, рокьи ккарассул ххабар гIемераб. _a^manaSul mafo femerab, ropi KaraSul {abar femerab. Пашмали гьоркьоб гьечIеб роххелги букIиняребила, роххел гьаняреб пашмалиги бачIиняребила. _a^mali horpob hezeb ro{elgi bujinyarebila, ro{el halyareb _a^maligi bazinyarebila. Пер коняресс хъал конеб. _er konyareS ]al koneb. Пикраби – маарда, къварили – могъзада нахъа. _ikrabi - maarda, qwarili - mov#ada na]a. Пикри гIемелуни, чи гIантлинев. _ikri femeluni, xi fantlinew. Пикриялълъа кIалгьани, рагIолълъ мекъи ккенаро. _ikriya:a jalhani, rafo: meqi Kenaro. Пикру ццебе, ццим ххадуб. _ikru Cebe, Cim {adub. ПиргIавние Муса каминярев. _irfawniye musa kaminyarew. Пири пирхханщинахъе зоб гъугъаняреб. _iri _ir{an&ina]e #ob vuvanyareb. Пириялълъеги гъветI кIудаб бокьинеб. _iriya:egi vweT judab bopineb. Питна бокьарасс багьана, ракь хъвалхьун, балагьинеб. _itna boparaS bahana, rap ]wal%un, balahineb. Питнабазул мугьал хьани, балагьазул гьирал раччинел. _itnaba#ul muhal %ani, balaha#ul hiral raXinel. Питнадул мугьал хьани, балагьалълъул ор баня. _itnadul muhal %ani, balaha:ul or banya. Пихъ бижиняреб гъветI гьурщиняреб. _i] bi$inyareb vweT hur&inyareb. Пихъ гьечIеб гъотIола ил речIчIиняреб, лълъин гьечIеб иццухъе гел бегьиняреб. _i] hezeb voTola il reZinyareb, :in hezeb iCu]e gel behinyareb. Пурццил гьаракь къотIани, къилил белэр каминя. _urCil harap qoTani, qilil bel'er kaminya. Р r Рагъ ххинкIазулгин лълъикIаб. rav {inja#ulgin :ijab. Рагъалълъасса рекъен лълъикIаб. rava:aSa reqen :ijab. РагьомахIогIан бегде захIматаб меэр гьечIеб. (Рукъалълъул рагьомахIо ГIакару меэргIанаб). rahoma\ofan begde #a\matab meer hezeb. (ruqa:ul rahoma\o fakaru meerfanab). РагIал бахъун хIур бекье, ракьан бахъун бокь хъващтIе. rafal ba]un \ur bepe, rapan ba]un bop ]wa&Te. РагIал гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. rafal hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. РагIалалълъасса ракьан лълъикIаб (нугьлул). rafala:aSa rapan :ijab (nuhlul). РагIи бадибе лълъикIаб, ил могъалълъе лълъикIаб. rafi badibe :ijab, il mova:e :ijab. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. РагIи бугеб рукъалълъасса, рукъго гьечIого, къватIир лълъикI. rafi bugeb ruqa:aSa, ruqgo hezogo, qwaTir :ij. РагIи бугеб рукъалълъасса магIо бугеб рукъ лълъикIаб. rafi bugeb ruqa:aSa mafo bugeb ruq :ijab. РагIи буде - нус, нисо конде - яс. rafi bude - nus, niso konde - yas. РагIи буняресс боцIцIи хьихьиняро. rafi bunyareS bo~i %i%inyaro. РагIи гIемералълъуб, хIалтIи дагьаб. rafi femera:ub, \alTi dahab. РагIи гьечIони кечI букIиняреб. rafi hezoni kez bujinyareb. РагIи гIарац буго, гIен тIами месед буго. rafi farac bugo, fen Tami mesed bugo. РагIи жаниб гьенарев чияссда балгояб жо бицдегIан, кочIчIел цIумо босун къотIнобе бае. rafi $anib henarew xiyaSda balgoyab $o bicdefan, koZel `umo bosun qoTnobe baye. РагIи къватIиб, дун рукъув. (КIал бугев чола, чодулав гьелдго) rafi qwaTib, dun ruquw. (jal bugew xola, xodulaw heldgo) РагIи рагIоле бачIиня, гIор кьодукье бачIиня. rafi rafole bazinya, for podupe bazinya. РагIи риидал буе, рекьи иххдал буе. rafi riidal buye, repi i{dal buye. РагIи - рокIел кIул. rafi - rojel jul. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб коне. rafi \alaqab bice, han pariyab kone. РагIола гвагьар гьечIин, гьурал жалго те. rafola gwahar hezin, hural $algo te. РагIул гьоло гьабуге, гьалил мигъир гьабуге. raful holo habuge, halil mivir habuge. РагIол гвагьар гьечIин, гьурал жалго те. rafol gwahar hezin, hural $algo te. РагIол гIомо буги, абдалгин дагIбадуги. rafol fomo bugi, abdalgin dafbadugi. РагIол гIомоялълъул гIарщал руги. rafol fomoya:ul far&al rugi. РагIол квешли - ххалали, ххамил квешли - гьечIоли. rafol kwe^li - {alali, {amil kwe^li - hezoli. РагIол квешли - ххалали, ххарбил квешли - гIемели. rafol kwe^li - {alali, {arbil kwe^li - femeli. РагIол анчIи риччаги, тIулида ццин бихъуги. rafol anzi riXagi, Tulida Cin bi]ugi. РагIохъ балагьуги, хIалтIохъ балагье. rafo] balahugi, \alTo] balahe. РагIоцца рагIи бахъиня, бакъуцца чIчIетI бахъиня. rafoCa rafi ba]ilya, baquCa ZeT ba]inya. Рогьоле вахъарассул кьегIер цIцIуяб. rohole wa]araSul pefer ~uyab. Рогьоле къед биххун, къаденахъе хIур бахъун. rohole qed bi{un, qadena]e \ur ba]un. Рогьоле яхъаралълъул бал окIаб. rohole ya]ara:ul bal ojab. Рогьолего бураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. roholego burab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. Рижи - мискIинчияссул дандежо. ri$i - misjinxiyaSul dande$o. Рижидолълъ анкьго дару бугеб. ri$ido: anpgo daru bugeb. Рижиххуялълъул иналълъа буниги, бахIарал бетчIого ххутIиняреб. ri$i{uya:ul ina:a bunigi, ba\aral betzogo {uTinyareb. Рак гьечIого, бокь бичуги, бекьчIого хIур бичуги. rak hezogo, bop bixugi, bepzogo \ur bixugi. Ракъи-хьул, ссвак-кIкIвагI. raqi-%ul, Swak-Jwaf. Ракьулълъе рехханиги, месед хIоняро. rapu:e re{anigi, mesed \onyaro. Ракъдала джугIа чIчIенаро, цаххбиниб гIарац чIчIенаро. raqdala Gufa Zenaro, ca{binib farac Zenaro. РакъчIого кунаги, къассд букIаго жибго те. raqzogo kunagi, qaSd bujago $ibgo te. Ракъун кунани квен гьоэлиня, гьимун бицани рагIи гьоэлиня. raqun kunani kwen hoelinya, himun bicani rafi hoelinya. Ракь бижлалълъер рак бижараб. rap bi$la:er rak bi$arab. Ракьол белегьан вуго бекьарав чи. rapol belehan wugo beparaw xi. Ракьол гIанкIкI ракьол гьойцца гурони кконяреб. rapol fanJ rapol hoyCa guroni Konyareb. РакI битIдегIан мацIцI битIиняро. raj biTdefan ma~ biTinyaro. РакI бухIун гIодани, беццаб бадиссаги магIо бачIиня. raj bu\un fodani, beCab badiSagi mafo bazinya. РакI гурхIи гьечIеб хIал - хIанчIун конеб гьан. raj gur\i hezeb \al - \anzun koneb han. РакI гурхIун гъунибе бачараб бул'ур ццин бахъун бачахъиялълъе ккена. raj gur\un vunibe baxarab bul'ur Cin ba]un baxa]iya:e Kena. РакI щваралълъубе хIетI щоня. raj &wara:ube \eT &onya. РакIалълъа бугеб жо бицчIогойила цIцIумагъедо чIчIегIелураб. raja:a bugeb $o biczogoyila ~umavedo Zefelurab. РачIчI ххалатаб гьойдассаги цIуне, гьод ххалатаб чодассаги цIуне. raZ {alatab hoydaSagi `une, hod {alatab xodaSagi `une. РокIедасса рокIеде - кьо. rojedaSa rojede - po. Ралдалаги гел гье (исрап буги). raldalagi gel he (isra_ bugi). Ралдаеги щуб къварагIинеб, щубиеги бакъ къварагIинеб. raldayegi &ub qwarafineb, &ubiyegi baq qwarafineb. Ралдалълъе чIимихх бортанищи, ана нелълъедасса. ralda:e zimi{ bortani&i, ana ne:edaSa. Ралдалълъе лълъинги тIоги, рохьобе илги босуги. ralda:e :ingi Toge, ro%obe ilgi bosugi. Рас хIеренаб бихьинина хIанчIчIаз руз бетIинеб. ras \erenab bi%inina \anZa# ru# beTineb. Балад тIаминедухъ вегьуги, бохх тIаминедухъ вачIа. balad Taminedu] wehugi, bo{ Taminedu] waza. РатIалги щоняро, щигат деги гIенаро. raTalgi &onyaro, &igat degi &enaro. Ролоцца - чи, чоцца - багьадур. roloCa - xi, xoCa - bahadur. РахIараб гъанссиеги буцIцIараб кIалалълъеги рахIат букIиня. ra\arab vanSiyegi bu~arab jala:egi ra\at bujinya. Рахъдал чед барай, чиял чи веэдарай. ra]dal xed baray, xiyal xi weedaray. Рахь баккиняреб гIакдае чури кьоги. ra% baKinyareb fakdaye xuri pogi. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилълъ мал баня. ra% hezeb fakdaCa farTi: mal banya. Рахь хахинелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ine:ul bexe \alaqab. Рахьдал тIанкI гьечIони, бече лълъугьиняреб. ra%dal Tanj hezoni, bexe :uhinyareb. Рахьдалълъ рас ххеххго бихьиня. ra%da: ras {e{go bi%inya. РахIатаб гIурму бокьани, дуццаго чияего буги налгьи, чияда догоги буги. ra\atab furmu bopani, duCago xiyaye bugi nalhi, xiyada dogogi bugi. РахIатгин хIалихьали, захIматгин бахIарчили. ra\atgin \ali%ali, #a\matgin ba\arxili. Раччи бачче черххалълъа ракъараб. raXi baXe xer{a:a raqarab. РачIчI бухьун, хIама чIчIенаро. raZ bu%un, \ama Zenaro. РачIчI къотIун борохь къелълъе биччаги. raZ qoTun boro% qe:e biXagi. РачIчI кIудаб лълъугьдейилан дегIен хьихьун букIарабила, лълъурдул кIудал лълъугьун, чехь бихъде ккарабила. raZ judab :uhdeyilan defen %i%un bujarabila, :urdul judal /uhun :uhun, xe% bi]de Karabila. РачIчIалълъасса чIухIараб хIелеко гIадав. raZa:aSa zu\arab \eleko fadaw. Регьел гIуралълъубе щуб гIенеб. rehel fura:ube &ub feneb. «РегIенаро, щоняро» гIилалун рикIкIиняро. «refenaro, &onyaro» filalun ruJinyaro. Рекьи басандичIони, хIалтIол хIур бахъиняро. repi basandizoni, \alTol \ur ba]inyaro. Рекъав чияссул рагIад рекъаб букIиня. reqaw xiyaSul rafad reqab bujinya. Ракъараб рехъалълъ хъумур речIчIиняро. raqarab re]a: ]umur reZinyaro. Ралълъаралълъа ракъарабила рохьдолълъ хIайван данделинеб. ra:ara:a raqarabila ro%do: \aywan dandelineb. РекъечIеб бицарассда бокьиняреб рагIиня. reqezeb bicaraSda bopinyareb rafinya. Рокъон кунае, къецц бан хIалтIе. roqon kunaye, qeC ban \alTe. Рокъон чIчIикIаре. roqon Zijare. РакIарассда гьелав воххуги. rajaraSda helaw wo{ugi. РакIарассухъ ралагьун ракIа, рещтIарассухъ ралагьун рещтIа. rajaraSu] ralahun raja, re&TaraSu] ralahun re&Ta. РокIее иххтияр кьуни, иххтияр гьечIеб бакIалълъе ккена. rojeye i{tiyar puni, i{tiyar baja:e Kena. РокIел бер балагьчIони, бералълъа канцIа бихьиняро. rojel ber balahzoni, bera:a kan`a bi%inyaro. РокIел гIен гIенеккчIони, гIеналълъа рагIи рагIиняро. rojel fen feneKzoni, fena:a rafi rafinyaro. РокIел хIал хьарав ХIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв рекъенаро. rojel \al %araw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw reqenaro. РокIел хIуби - чехь, чохьол хIуби - чед. rojel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. РокIелълъ бугеб гьаняро, гьороб бугеб бихьиняро. roje: bugeb hanyaro, horob bugeb bi%inyaro. РекIкI бурассе хIучч битIиняро. reJ buraSe \uX biTinyaro. РокIон бихьун чу босе, гьумо бихьун кьили босе. rojon bi%un xu bose, humo bi%un pili bose. Ралълъаралълъа ракъарабила ролода рокъи банеб. ra:ara:a raqarabila roloda roqi baneb. Регьеде гурони къоги бегьчIо, регьечIого хIвараб дарайдол горде. rehede guroni qogi behzo, rehezogo \warab daraydol gorde. Рецц бумо гаргадиялълъ бецц руня, гIунгутIаби рициналълъ кантIдеруня. reC bumo gargadiya: beC runya, funguTabi ricina: kanTerunya. РещтIде гьанярев рекIендевуги. re&Tde hanyarew rejendewugi. РекIендеги гьае, рещтIдеги гьае. rejendegi haye, re&Tdegi haye. Ригь богоде, бог радакье. rih bogode, bog radape. Ригьла вега, ригьла вахъа. rihla wega, rihla wa]a. Ригьин чиялгин лълъикIаб, чи нелълъерго лълъикIав. rihin xiyalgin :ijab, xi ne:ergo :ijaw. Ригьинги ригьги ургъун буе. rihingi rihgi urvun buye. Риди меседли гьанебани, нахъеяссухъе щолароан. ridi mesedli hanebani, na]eyaSu]e &olaroan. Рии кьижун арассе кьиндала мискIилиялълъ макьо тенаро. rii pi$un araSe pindala misjiliya: mapo tenaro. Риидала макънал рачиней йикIарай, кьиндала кьурдиней йикIа. riidala maqnal raxiney yijaray, pindala purdiney yija. Риидала борохь бихьарав кьиндала гIарщикьа хIинкъиня. riidala boro% bi%araw pindala far&ipa \inqinya. Риидала гвангвара гьалчIони, кьиндала гереги гьалиняро. riidal gwangwaro halzoni, pindala geregi halinyaro. Риидала гIодобе бегьараб квер чIобого бачIиняро. riidala fodobe beharab kwer zobogo bazinyaro. Риидала гIор те, кьиндала меэр те. riidala for te, pindala meer te. Риидала де гIоло чIвае, кьиндала ножего гIоло чIвае (чол кици). riidala de folo zwaye, pindala no$ego folo zwaye (xol kici). Риидала кьижани, кьиндала гIака х I оня. riidala pi$ani, pindala faka \onya. Риидала риди ххуе, кьиндала нагь коне. riidala ridi {uye, pindala nah kone. Риидала имогъ босе, кьиндала буртина босе. riidala imov bose, pindala burtina bose. Риидала х I ерабги босуги, кьиндала хIалакъабги босуги. riidala \erabgi bosugi, pindala \alaqabgi bosugi. Риидала х I ур бекье, кьиндала кор боркье. riidala \ur bepe, pindala kor borpe. Риидала х I урив х I ва, кьиндала рукъув х I ва. riidala \uriw \wa, pindala ruquw \wa. Риидала черхх берцен буня узданаб ролоцца, кьиндала ххенаб ролоцца. riidala xer{ bercen bunya u#danab roloCa, pindala {enab roloCa. Риидала чIарадичIони, кьиндала гьороб жо букIиняреб. riidala zaradizoni, pindala horob $o bujinyareb. Риидала чIар бучIони, кьиндала гьороб жо букIиняро. riidala zar buzoni, pindala horob $o bujinyaro. Риидала – Ххассбика, кьиндала – къватIулбика. riidala - {aSbika, pindala - qwaTulbika. Риидалил цого х I ур, кьиндала гIасокь къараб, Кьиндалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo \ur, pindala fasop qarab, pindalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. Риидалде гьаркал кьиндала къачIае, кьиндалде чанагъ риидала къачIае. riidalde harkal pindala qazaye, pindalde xanav riidala qazaye. Риидалил цого х I ур, кьиндала гIасолълъ къараб. riidal cogo \ur, pindala faso: qarab. Рии-риидала – чIор-чIорол, кьин-кьиндала – гуд-гудуч! rii-riidala - zor-zorol, pin-pindala - gud-gudux! Рикьи банеб къвачIинибе къили баде бегьиняро (рикьинибе къили чIехьеняреб). ripi baneb qwazinibe qili bade behinyaro (ripinibe qili ze%enyareb). Рикьол рурал ххинкIал ригьла конев алазан. ripol rural {injal rihla konew ala#an. Рикьунибе къили баги. ripunibe qili bagi. РикIкIада бугеб меседалълъасса гIагарда бугеб гIарац лълъикIаб. riJada bugeb meseda:aSa fagarda bugeb farac :ijab. РикIкIада бугеб гIагалиялълъасса гъунив вугев мадогьалго лълъикIила. riJada bugeb fagaliya:aSa vuniw wugew madohalgo :ijila. РикIкIадасса квараб къилиялълъасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qiliya:aSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. РикIкIада ругел гIагарал чи, унтун рагIлалълъер, х Iомо ратиня, х I омо рагIлалълъер, рукъун рагIиня. riJada rugel fagaral xi, untun rafla:er, \omo ratinya, \omo rafla:er, ruqun rafinya. РикIкIадасса квараб къилиялълъасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qiliya:aSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. РикIкIадассан йихьде лълъикIай чиял яс гъуний щомо йихьде жо гурей жо ятиня. riJadaSan yi%de :ijay xiual yas vuniy &omo yi%de $o gurey $o yatinya. РитIохъли ракIараб ххвалчадасса ракIараб. riTo]li rajarab {walxadaSa rajarab. Рихьанжоялълъул жо гIенареб, гургил чед гIенареб. ri%an$oya:ul $o fenareb, gurgil xed fenareb. Родоласса нагь буххуги. rodolaSa nah bu{ugi. Родолълъа бахъараб гел, нагьулълъ гьейгин кьватIарабила. rodo:a ba]arab gel, nahu: heygin pwaTarabila. Рукъалълъасса ххирияб бакI гьечIеб, гьимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqa:aSa {iriyab baj hezeb, himadaSa {iriyab $o hezeb. Рукъуб гьечIеб талихI къватIиб къенаро. ruqub hezeb ta\i[ qwaTib qenaro. Рукъуб къир-къвар бугони, дунял къварилиня. ruqub qir-qwar bugoni, dunyal qwarilinya. Рукъуб кьечIеб талихI рохьоб кьелищи. ruqub pezeb tali\ ro%ob peli&i. Рукъубе рукъгIанаб гьецIцIо босинеб. ruqube ruqfanab he~o bosineb. Рукъуб къадру гьечIессул къватIибги букIиняреб. ruqub qadru hezeSul qwaTibgi bujinyareb. Рукъуб къвакъвадинеб, къватIиб къелинеб. ruqub qwaqwadineb, qwaTib qelineb. Рукъуб къир-къир бугони, дунял къварилиня. ruqub qir-qir bugoni, dunyal qwarilinya. Рукъуб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила саласселълъ. ruqub pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salaSe:. Рукъуб ххам бугони - ххалатаб горде, ххараб жо бугони - чIахIиял ххинкIал. ruqub {am bugoni - {alatab gorde, {arab $o bugoni - za\iyal {injal. Рукъуб чед бугессда чиял мацIцI гьаняро. ruqub xed bugeSda xiyal ma~ hanyaro. Рукъубго къулгIаги томо, къватIисса лълъин баччарай. ruqubgo qulfagi tomo qwaTiSa :in baXaray. Рукъубе нугь кидаго гIагараб. ruqube nuh kidago fagarab. Рукъув гъалбацI – къватIив гIанкIкI. ruquw valba` - qwaTiw fanJ. Рукъув – дегIен, къватIив – цIцIе. ruquw - defen, qwaTiw - ~e. Рукъув кошасс рохьоб кошаб бачIиня. ruquw ko^aS ro%ob ko^ab bazinya. Рукъув цIцIогьор хIваги, ЦIцIоров дибир хIваги. ruquw ~ohor \wagi, ~orow dibir \wagi. Рукъуй йигей меххалълъ энссол рукъ, рукъуе нахъйуссун – чиял рукъ. ruquy yigey me{a: enSol ruq, ruquye na]yuSun - xiyal ruq. Рукъусса кош арав къватIивги кош ххутIиня. ruquSa ko^ araw qwaTiwgi ko^ {uTinya. Рокьи ккани, кочIохъан яхъиня, чехь бухIани, магIихъан яхъиня. ropi Kani, kozo]an ya]inya, xe% bu\ani, mafi]an ya]inya. Рокьи ккечIей адамалълъа росола нахъа чIчIомо квен буде гьаняреб. ropi Kezey adama:a rosola na]a Zomo kwen bude hanyareb. Рокьи кьерилълъ букIиня. ropi peri: bujinya. Рокьое баги, гьанае бае. ropoye bagi, hanaye baye. Ролълъол чадал рукIаго, бакариги коняро, бугъби ццере рукIаго, бусбиги квегъиняро. ro:ol xadal rujago, bakarigi konyaro, buvbi Cere rujago, busbigi kwevinyaro. Роол къо кьиндалил анкьида бащалинеб. Росдал газа кьурда рекIенеб. rool qo pindalil anpida ba&alineb. rosdal ga#a purda rejeneb. Роол рукъ - буртина, рукъалълъул хIуби - чIчIужу. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - Zu$u. Росс-лълъади цолчIони, рукъ беххе балагьиня. roS-:adi colzoni, ruq be{e balahinya. Россассе энде гIурай яцц йигев ваццассда къасси макьо щоняреб. roSaSe ende furay yaC yigew waCaSda qaSi mapo &onyreb. Россассе ани, росс ватиня, чIчIужу ячани, чIчIужу ятиня. roSaSe ani, roS watinya, Zu$u yaxani, Zu$u yatinya. Росдае гIоло бицараб рагIи - росдае гIоло бураб гъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo burab vulu]. Росдае ххиянат бурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat buraw rosdal `eCa wu\agi. Росдал гIадат хIвеялълъасса, гIадатаб росо хIвей лълъикIаб. rosdal fadat \weya:aSa, fadatab roso \wey :ijab. Росдацца хIелеко хъуни, хIарпиеги бутIа кьеде ккенеб. rosdaCa \eleko ]uni, \ar_iye buTa pede Keneb. Росо бихьун си боркIадаб бае. roso bi%un si borjadab baye. Росо кIодо, ясал гIемер. roso jodo, yasal femer. Росо томо арав хIоде росолълъе вачIинев. roso tomo araw \ode roso:e wazinew. Росогин дагIбадани, чиякълиня, чIчIужугин дагIбадани, куникълиня. rosogin dafbadani, xiyaqlinya, Zu$ugin dafbadani, kuniqlinya. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. Росолълъ гьудул вуе, нугьла гьалмагъ ккое. roso: hudul wuye, nuhla halmav Koye. Росолълъе унти я базарганассул гьирицца бачIинеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIинеб. roso:e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazineb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazineb. Россассда лълъади гьабго къоялълъ юхIинейила, чIчIужуялълъа росс гьабго моцIцIалълъ вухIиневила. roSaSda :adi habgo qoya: yu\iyila, Zu$uya:a roS habgo mo~a: wu\inewila. Россассулал лълъадаре, лълъадолал кIалалълъ. roSaSulal :adare, :adolal jala:. Росолълъе унти я базарганассул гьирицца бачIинеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIинеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. Росолълъе щоде рес букIаго, къватIивги чIчIоги, росо рикIкIад букIин гьаняго, къасси нугьлаги вахъуги. roso:e &ode res bujago, qwaTiwgi Zogi, roso riJad bujin hanyago, qaSi nuhlagi wa]ugi. Роххел гIемералълъур кьурдухъаби рахъинел, хIвел гIемералълъур магIихъаби рахъинел. ro{el femera:ur purdu]abi ra]inel, \wel femera:ur mafi]abi ra]inel. Рохъдол чед бурай, чиял чи веэдарай. ro]dol xed buray, xiyal xi weedaray. Рохьалълъ тала босчIого тенаро. ro%a: tala boszogo tenaro. Рохьдолълъ букIиняреб чIухIухъаналълъе чIаргIараб салам дир магьил илалълъул! ro%do: bujinyareb zu\u]ana:e zarfarab salam dir mahil ila:ul! Рохьдолълъ чIчIа, рохьдолълъ хIва. ro%do: Za, ro%do: \wa. Рохьдолълъ чIчIенареб хIайваналълъа ил щоня. ro%do: Zenareb \aywana:e il &onya. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIенаро. ro%il \aywan ro%ob guroni Zenaro. Рохьоб гъотIолаги кидаго цого хIал букIиняребила. ro%ob voTolagi kidago cogo \al bujinyarebila. Рохьоб хьараб хьодол пайда щибила. ro%ob %arab %odol _ayda &ibila. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. Рохьоб циги ххутIугеги, цого энчIалълъа божун. ro%ob cigi {uTugegi, cogo enza:a bo$un. Рохьоб чан каминяреб, чорххолълъ унти каминяреб. ro%ob xan kaminyareb, xor{o: unti kaminyareb. Рохьобе кватIи гурони пайда гьечIилан абун буго гъадицца. ro%obe kwaTi guroni _ayda hezilan abun bugo vadiCa. Рохьобе ил босуги, илацца хIур бекьуги. ro%obe il bosugi, ilaCa \ur bepugi. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIиняро. roCadaSa ~iJun xugi jan`inyaro. Рорцен гьечIеб огь хханассулги букIиняреб. rorcen hezeb oh {anaSulgi bujinyareb. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян бул'ал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan bul'al. РоцIцIада ракI чIчIоги, гIорцIцIалида божуги. ro~ada raj Zogi, for~alida bo$ugi. Ругьунаб оцалълъ гIадин хIур бекьиняро. ruhunab oca: fadin \ur bepinyaro. Рукъ гьечIессда чи гьаня, чед гьечIессда мацIцI гьаня. ruq hezeSda xi hanya, xed hezeSda ma~ hanya. Рукъ къваридав чи - лълъади кошав чи. ruq qwaridaw xi - :adi ko^aw xi. Рукъ лълъухьараб меххалълъ хIур бахъинеб гIадат. ruq :u%arab me{a: \ur ba]ineb fadat. Рукъалълъ басра вурав, къватIалълъ ццеве ккенаро. ruqa: basra wuraw, qwaTa: Cewe Kenaro. Рукъалълъ белегьанчи гуро берцен вунев, белегьанчиясс рукъин. ruqa: belehanxi guro bercen wunew, belehanxiyaS ruqin. Рукъалълъул къварили къадада гьаня, дир рокIел къварили дидаго гьаня. ruqa:ul qwarili qadada hanya, dir rojel qwarili didago hanya. Рукъалълъул кIудав меххтчIони, бахIарал бетиняро. ruqa:ul judaw me{tzoni, ba\aral betinyaro. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багьиня. ruqa:ul jalTa \elekogi bahinya. Рукъалълъул хIал гьималазда гьаня, къватIалълъул хIал абдалассда гьаня. ruqa:ul \al himala#da hanya, qwaTa:ul \al abdalaSda hanya. Рокъи бае каратI кIодолалълъер, дару буе унти ххалалалълъер. roqi baye karaT jodola:er, daru buye unti {alala:er. РукIниб букIун гъургъурдамо, ГъалбацIалълъ чан чIваняро. rujnib bujun vurvurdamo, valba`a: xan zwanyaro. Руссун хIелчIони, чу хIелиняро. ruSun \elzoni, xu \elinyaro. Рулби жанире ссверараб, боххдол щинкIил хъахIаб, кумариде бухIи кьурараб, квегIде жал бегараб маарул гIаларча ххадуб ккогеги. rulbi $anire Swerarab, bo{dol &injil ]a\ab, kumaride bu\i purarab, kwefde $al begarab maarul falarxa {adub Kogegi. РухI речIчIлалълъер тушман чIвачIев, рухI рачIчIараб меххалълъ тушманасс чIванев. ru\ reZla:er tu^man zwazew, ru\ raZarab me{a: tu^manaS zwanew. РухIалицца гIадин чи хIелиняро. ru\aliCa fadin xi \erinyaro. РухIел - бакъараб, ццим - гIорцIцIараб. ru\el - baqarab, Cim - for~arab. РухIел куниня, ццин куниняро. ru\el kuninya, Cin kuninyaro. Ручун кIудаб, жаниб рак гьечIеб, ино кIудаб, жаниб мугь гьечIеб. ruxun judab, $anib rak hezeb, ino judab, $anib muh hezeb. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIенаро. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tenaro. Рущи щваралълъубе гIанкIо буссиня. ru&i &wara:ube fanjo buSinya. С s Сабаб вагIараб жо - гIажал, адан х I онеб жо - ххиял. sabab wafarab $o - fa$al, adan \oneb $o - {iyal. Саву кьомо кьаву босуги. sawu pomo pawu bosugi. Сагъри кьода бураб, гьима гIурухъ батинеб. savri poda burab, hima furu] batineb. Сапаралълъасса вачIиняго гамачI босунги чIобого вегьуге. sa_ara:aSa wazunyago gamaz bosungi zobogo wehugi. Сордо баде къадар, къо баде гIажал, къватIисса юссарай цIцIар тIамурай яс! sordo bade qadar, qo bade fa$al, qwaTiSa yuSaray ~ar Tamuray yas! (Кицилун лълъугьарал, пашманай эбелалълъул рагIаби). (kicilun :uharal, _a^manay ebela:ul rafabi). Сордо къватIиб, ххинкI рукъуб. sordo qwaTib, {inj ruqub. Сордо сардие те. sordo sardiye te. Сордойилго вачIани, вокьиневги чIаргIиня. sordoyilgo wazani, wopinewgi zarfinya. Суалалълъа рокъон, къокъ бумо кье джаваб. suala:a roqon, qoq bumo pe Gawab. Сумал чIали буги. sumal zali bugi. Сс S Ссабру буй гIенаро, рокIелълъ гIакълу гьечIони. Sabru buy fenaro, roje: faqlu hezoni. Ссабру бурассе пайда кIудаб. Sabru buraSe _ayda judab. Ссабру гьечIев чияссул бумо жо белълъенаро. Sabru hezew xiyaSul bumo $o be:enaro. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. Sabru - faqluya:ul {an. Ссабру вагIарассухъа гIад бумо жо босуги. Sabru wafaraSu]a fad bumo $o bosugi. Ссабру ццебе ккедебуе, ццин нахъе ккедебуе. Sabru Cewe Kedebuye, Cim na]e Kedebuye. Ссабруялълъа чIчIарассе пайда каминяреб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIинел. Sabruya:a ZaraSe _ayda kaminyareb, {e{daru]anaSul {iyalal \orgo {uTinel. Ссабруялълъ меэр лълъвахъанеб. Sabruya: meer :wa]aneb. Ссабруялълъул иналълъа – багIараб месед. Sabruya:ul ina:a - bafarab mesed. Ссабуралълъул аххада – роххел. Sabura:ul a{ada - ro{el. Ссабурассе бохх, виххарассе рахIа. SaburaSe bo{, wi{araSe ra\a. Ссадакъаги къаде квенги - дагьаб жо. Sadaqagi qade kwengi - dahab $o. СсахIихъ ссахI гурони щоняреб. Sa\i] Sa\ guroni &onyareb. СсахIил рорцен гьаде ккена. Sa\il rorcen hade Kena. СсахIицца къенаро, къолоцца белгьиняро. (Жо гуреб жоялълъул бицуги). Sa\iCa qenaro, qoloCa belhinyaro. ($o gureb $oya:ul bicugi). СсвакачIого чIчIани, чIчIечIого велълъенде ккена. Swakazogo Zani, Zezogo we:ende Kena. Ссверухъе валагьчIого, рагIи кьвагьуги. Sweru]e walahzogo, rafi pwahugi. Т t Тайидол чу лълъугьдегIан, белегьанчияссул гьой лълъугьиня. tayidol xu :uhdefan, belehanxiyaSul hoy :uhunya. Тайпа лълъикIалълъасса жибго лълъикIаб лълъикI. tay_a :ija:aSa $ibgo :ijab :ij. ТалихI бугев чияссул бихьинхIамаги къелинеб. tali\ bugew xiyaSul bi%in\amagi qelineb. ТалихI бугев чияссул чухъил къвал хIулиняро. tali\ bugew xiyaSul xu]il qwal \ulinyaro. ТалихI бугессул оц ияхI бугессухъе ккела. tali\ bugeSul oc iya\ bugeSu]e Kela. ТалихI бугев ригьналасса разилиня. tali\ bugew rihnalaSa ra#ilinya. ТалихI бугессул хIама хIорла къелиня. tali\ bugeSul \ama \orla qelinya. ТалихI къосарассул кверде къо бухIарав ккенев. tali\ qosaraSul kwerde qo bu\araw Kenew. ТалихI къосиналълъасса къо вагIинго лълъикI. tali\ qosina:aSa qo wafingo :ij. ТалихI бугезда ккенаро бицун гIадан божиняреб, гIодун Аллагь гурхIиняреб гьуразул унти. tali\ buge#da Kenaro bicun fadan bo$inyareb, fodun allah gur\inyareb hura#ul unti. ТалихI бугессул бихьинхIамаги къелинебила. tali\ bugeSul bi%in\amagi qelinebila. ТалихI бугессул гвай къаццандинеб. tali\ bugeSul gway qaCandineb. ТалихI бугессул оц ияхI бугессухъе ккела. tali\ bugeSul oc iya\ bugeSu]e Kela. ТалихI бугессул хIама хIорла къелинебила. tali\ bugeSul \ama \orla qelinebila. ТалихI, гьиркил кваркьа гIадин, ссоринеб, цен аде ккенеб, цен гъокье ккенеб. tali\, hirkil kwarpa fadin, Sorineb, cen ade Keneb, cen vope Keneb. ТалихI гIодобе бортон батиняреб, чIобого кьенеб жо букIиняреб. tali\ fodobe borton batinyareb, zobogo peneb $o bujinyareb. ТалихI духъан бугони, адамалги духъан рукIинел, дур талихI къосани, адамазда мунги къосинев. tali\ du]an bugoni, adamalgi du]an rujinel, dur tali\ qosani, adama#da mungi qosinew. ТалихI, кебе бахъараб? Гьудули бугелълъубе. tali\, kebe ba]arab? huduli buge:ube. Талмикьа талмикьеги хьиндалийилан абурабила гIанкIкIицца. talmipa talmipegi %indaliyilan aburabila fanJiCa. ТечIони китиццаги хъат банеб. tezoni kitiCagi ]at baneb. Тирун жо батиняро, цIуххун гурони. tirun $o batinyaro, `u{un guroni. ТуманкI гьечIев чанахъан, чухъа гьечIев багьадур. tumanj hezew xana]an, xu]a hezew bahadur. ТуманкI лълъикIаб – ххалкъалълъ цIураб, рагIи лълъикIаб – киназулго данде ккараб. tumanj :ijab - {alqa: `urab, rafi :ijab - kina#ulgo dande Karab. Тури гьокъон, къеч хьваняреб, дунял кваниги, къухьарав гIорцIцIинярев. turi hoqon, qex %wanyareb, dunyal kwanigi, qu%araw for~inyarew. Турде лълъугьараб гъотIое дару - къотIун реххи. turde :uharab voToye daru - qoTun re{i. Туркидол кири гьечIеб, кочIол хIакъ гьечIеб. turkidol kiri hezeb, kozol \aq hezeb. ТуркIе, дадал Гъазали! turje, dadal va#ali! Туххум лълъикIай дого те, жийго лълъикIай де кье. tu{um :ijay dogo te, $iygo :ijay de pe. Тушманассда бициняреб жо гьудулассдаги бицуги. tu^manaSda bicinyareb $o hudulaSdagi bicugi. Тушманассухъе кумараб рахъ кьоги. tu^manaSu]e kumarab ra] pogi. Тушмали бекьани, бекьарасс гьилгьиня. tu^mali bepani, beparaS hilhinya. Тушманзабаздасса диццаго цIуниня, Аллагь, гьудулзабаздасса дуцца цIуне. tu^man#aba#daSa diCago `uninya, allah, hudul#aba#daSa duCa `une. Тушман вукIа абе, гьобол басра вуги. tu^man quja abe, hobol basra wugi. Тушман вуде бокьани, къарзалълъ гIарац кьейила. tu^man wude bopani, qar#a: farac peyila. ТI T ТIавус зодобе боржиня, гIункIкI ракьулълъе лълъугьиня. Tawus #odobe bor$inya, funJ rapu:e :uhinya. ТIарцIцIаб куялълъасса керчаб гьой лълъикIаб. Tar~ab kuya:aSa kerxab hoy :ijab. ТIегь баняреб гъотIоле наялги руссинярел. Teh banyareb voTole nayalgi ruSinyarel. ТIегь гIемералълъасса гъветI амагь гIемераб лълъикIаб. Teh femera:aSa vweT amah femerab :ijab. ТIегь гIурдала берценаб. Teh furdala bercenab. ТIегьги ххерги бижлалълъер, лълъинги ракги бижарабила. Tehgi {ergi bi$la:er, :ingi rakgi bi$arabila. ТIегьаняреб гъотIола пихъ бижиняреб. Tehanyareb voTola _i] bi$inyareb. ТIегьаняреб гъотIоле най буссиняро. Tehanyareb voTole nay buSinyaro. ТIегьги ххерги бижлалълъер, лълъинги ракьги бижараб. Tehgi {ergi bi$la:er, :ingi rapgi bi$arab. ТIелекье ГIалибулат гIадин. Telepe falibulat fadin. ТIунярев гьудулассда бихIиняреб рагIи абуги. Tunyarew hudulaSda bi\inyareb rafi abugi. ТIогьоле хьвадчIеб найицца гьоцIцIо буняро. Tohole %wadzeb nayiCa ho~o bunyaro. У u Умумузул адаб тарасс, ххалкъалълъул нусцIцIол тена. umumu#ul adab taraS, {alqa:ul nuc~ol tena. Умумузул кици цониги гIодоб ххутIиняро. umumu#ul kici conigi fodob {uTinyaro. Умумузул малълъи - магъилълъе банеб цIцIад. umumu#ul ma:i - mavi:e baneb ~ad. Ункъабго хъахIалълъул ункъабго къотIаги. unqabgo ]a\a:ul unqabgo qoTagi. Унтарав чи меседил таххилассаги разилиняро. untaraw xi mesedil ta{ilaSagi ra#ilinyaro. Унти р охх ноцца чIванебила, т Iок Iк I ницца бищинебила. unti ro{noCa zwanebila, ToJniCa bi&ulebila. Унтиги, тушманги, цIаги хIакъираблун бихьуги. untigi, tu^mangi, `agi \aqirablun bi%ugi. Унтиняреб черхх букIиняреб, чуриняреб боцIцIи букIиняреб. untinyareb xer{ bujinyareb, xurinyareb bo~i bujinyareb. Унтун ххалалугеги, х Iелун басралугеги (Ххалатаб чIвагеги, чIамучIаб ккогеги). untun {alalugegi, \erun basralugegi ({alatab zwagegi, zamuzab Kogegi). Ургъалида аде тIенкелгIаняй ясги юнила. urvalida ade Tenkelfanyay yasgi yunila. Ургъалицца черхх квараб, чоцца гьор квараб. urvaliCa xer{ kwarab, xoCa hor kwarab. Ургъалицца черхх чIварабила, чоцца гьор кварабила. urvaliCa xer{ zwarabila, xoCa hor kwarabila. Ургъел бегьинярев, багьа кьомо, восинярев. urvel behinyarew, baha pomo, wosinyarew. Ургъел бикьинярев вокьинев х Iваги, рокьул бицинярей йокьиней х Iваги. urvel bipinyarew wopinew \wagi, ropul bicinyarey yopiney \wagi. Ургъел гуребаб ургъелугеги, рухIел гуребаб рухIелугеги. urvel gurebab urvelugegi, ru\el gurebab ru\elugegi. Ургъел гьечIеб жо ракIалълъа чIчIенареб. urvel hezeb $o raja:a Zenareb. Ургъел гьечIеб жоялълъе хьихьари дагьаб. urvel hezeb $oya:e %i%ari dahab. Ургъел гьечIеб жоялълъе щакдари дагьаб. urvel hezeb $oya:e &akdari dahab. Ургъел гьечIеб, рукъ гьечIеб. urvel hezeb, ruq hezeb. Ургъел гьечIев чи ватчIев, чехь бухIчIеб черхх батчIеб. urvel hezew xi watzew, xe% bu\zeb xer{ batzeb. Ургъел гьечIессул гIурму ххалатаб, хIалтIи бокьинярессул гьанта ххалатаб. urvel hezeSul furmu {alatab, \alTi bopinyareSul hanta {alatab. Ургъел гьечIессе ворчIи дагьаб. urvel hezeSe worzi dahab. Ургъел гьечIессул гIагIай кIудаб. urvel hezeSul fafay judab. Ургъел гьечIессул макьо щулияб. urvel hezeSul mapo &uliyab. Ургъел микьигъдинеб, рокьи будинеб. urvel mipivdineb, ropi budineb. УргъчIого борчIараб рагIи — ишан ккочIого реххараб чIор. urvzogo borzarab rafi - i^an Kozogo re{arab zor. УргъчIого кIалгьарав кIицIцIол х Iоня. urvzogo jalharaw ji~ol \onya. Ургъул рагIи гъваридаб, гъвалил гIатIи биццатаб. urvul rafi vwaridab, vwalil faTi biCatab. Ургъун буе, аралълъа ххадуб ракI бухIуги. urvun buye, ara:a {adub raj bu\ugi. Ургъун гьагIеян абун буго игьалиссесс хIамида. urvun hafeyan abun bugo ihaliSeS \amida. Ургьиб бугеб гьаняро, гьороб бугеб бихьларо. urhib bugeb hanyaro, horob bugeb bi%laro. Ургьиб кIекIун, кIалдиб чIамун гурони рагIи бицуги. urhib jejun, jaldib zamun guroni rafi bicugi. Ургьибе борохь биччани, ракIщи хIанчIлеб, тIулилълъ борлълъинебилан гьикъинебила. urhibe boro% biXani, raj&i \anzleb, Tuli: bor:inebilan hiqinebila. Ургьибе ккараб жоялълъе саву ккенареб. urhibe Karab $oya:e sawu Kenareb. Ургьибеги лълъугьинеб, нахъеги бачIинеб борохь. urhibegi :uhineb, na]egi bazineb boro%. Урхъукье вачIа, дадал! ur]upe waza, dadal! Устар гьаня къай бихьун. ustar hanya qay bi%un. Устарассда ралълъараб букIиня хIалтIиги. ustaraSda ra:arab bujinya \alTigi. Устарассул къед кошаб, къебедассул нус кошаб. ustaraSul qed ko^ab, qebedaSul nus ko^ab. Устарассул хьит гьечIеб, къебедассул нус гьечIеб. ustaraSul %it hezeb, qebedaSul nus hezeb. Устарассул роцц-роццго устарабила. ustaraSul roC-roCgo ustarabila. Устарассул хIатIалги устарал. ustaraSul \aTalgi ustaral. Устарги вукIиня, хIургIаустарги вукIиня. ustargi wujinya, \urfaustargi wujinya. Ухьдул абдалзабазе гурелила хъванел. u%dul abdal#aba#e gurelila ]wanel. Учузаб жо лълъикIаб букIиняро. uxu#ab $o :ijab bujinyaro. Хх { Ххабар гIемералълъуб иш дагьаб. {abar femera:ub i^ dahab. Ххабаралълъул лълъикIли - къокъли биццали (ЦIадасса ХIамзат). {abara:ul :ijli - qoqli biCali (`adaSa \am#at). Ххадуб ккараб жо бацIицца чIваня. {adub Karab $o ba`iCa zwanya. Ххадув пашмалиялълъ ххайир щоняро. {aduw _a^maliya: {ayir &onyaro. Ххазинаде гIарац те, гIедал яс россассе кье. {a#inade farac te, fedal yas roSaSe pe. Ххалалуни ххабар чIаргIиня. {alaluni {abar zarfinya. Ххалат бухIаги ччохIол могъзада бакъ. {alat bu\agi Xo\ol mov#ada baq. Ххалатаб жо - ччохIол бакь. {alatab $o - Xo\ol bap. Ххалкъалълъа нугь къосиняро. {alqa:a nuh qosinyaro. Ххалкъалълъул тушман – къаццандохъан. {alqa:ul tu^man - qaCando]an. Ххамиз сордо киняб магIидаян абурабила сордо цIцIарай ясалълъ. {ami# sordo kinyab mafidayan aburabila sordo ~aray yasa:. Ххамил базарган, мусру гьечIого, вукъаравила. {amil ba#argan, musru hezogo, wuqarawila. Ххан нелълъер гьобол гуро. {an ne:er hobol guro. Ххан х I одал вецце, гьимал гIедал рецце. {an \odal weCe, himal fedal reCe. Ххан х I оня, лагъги х I оня – кIиялго бащалиня. {an \onya, lavgi \onya - jiyalgo ba&alinya. Хханазда ад кIусараб гIанкIо гIадин. {ana#da ad jusarab fanjo fadin. Хханасс кьураб чол кIалдире раккинярел. {anaS purab xol jaldire raKinyarel. Хханасс цIияб чухъа рагьани, баркинебила, миск I инчиясс рагьани, гьаб кисса щварабилан гьикъинебила. {anaS `iyab xu]a rahani, barkinebila, misjinxiyaS rahani, hab kiSa &warabilan hiqinebila. Хханассда гъуниб кIиго ламадур квани, цояб маарзухъан бачIинебила. {anaSda vunib jigo lamadur kwani, coyab maar#u]an bazinebila. Хханассде лълъикIав чиян абе, х I абала ххухх-бул'ур гIорцIцIде ххер бижараб меххалълъ. {anaSde :ijaw xiyan abe, \abala {u{-bul'ur for~de {er bi$arab me{a:. Хханассда нич гьечIеб, гьарчида бер гьечIеб. {anaSda nix hezeb, harxida ber hezeb. Хханассда ццевессанги чода нахъассанги волълъонги. {anaSda CeweSangi xoda na]aSangi wo:ongi. Хханжар цIулал бугониги гIена, ракI маххул бугони. {an$ar `ulal bugonigi fena, raj ma{ul bugoni. Ххараб вагIун ххутIугеги. {arab wafun {uTugegi. Ххарахьибго бугеб тIенкел, укъбалго чIвачIеб гIала. {ara%ibgo bugeb Tenkel, uqbalgo zwazeb fala. Ххасалил ххелиялълъаги хханассул чучлиялълъаги божуги. {asalil {inliya:agi {anaSul xuxliya:agi bo$ugi. Ххаслихъе бечелуги. {asli]e bexelugi. Ххаслихъе дагIнида - гьаб гIи лълъилан гьикъараб меххалълъ - гьав бахIарчияссул ругилан абурабила. {asli]e dafnida - hab fi :ilan hiqarab me{a: - haw ba\arxiyaSul rugilan aburabila. Иххдала гьикъараб меххалълъ - бел егьабазул батлилан абурабила. i{dala hiqarab me{a: - belehaba#ul batlilan aburabila. Ххаслихъе къараб меххалълъ никIкIиццаги цIакъ хIанчIиня. {asli]e qarab me{a: niJiCagi `aq \anzinya. Ххасало меэр бацIие те. {asalo meer ba`iye te. Ххолчада гурхIел гьечIеб, гулида берал гьечIел. {olxada gur\el hezeb, gulida beral hezel. Ххолчада нахъа гьелълъа ракъараб гъежги къварагIинебила. {olxada na]a he:a raqarab ve$gi qwarafinebila. Ххолчадасса белгьарабги – хIила, тункIидасса гIужилабги – хIила. {olxadaSa belharabgi - \ila, tunjidaSa fu$ilabgi - \ila. Ххеххаб гважуцца беццаб когIо бунебила. {e{ab gwa$uCa beCab kofo bunebila. Ххеххаб гIор ралдале щоняребила. {e{ab for rakdale &onyarebila. Ххеххаб цIцIад ххеххго къотIинеб. {e{ab ~ad {e{go qoTineb. Ххеххго бачIинеб, кватIун энеб жойила къварили. {e{go bazineb, kwaTun eneb $oyila qwarili. Ххеххго гIуцIцIараб ххеххго биххинебила. {e{go fu~arab {e{go bi{inebila. Ххеххго ракIараб цIа ххеххго ссонеб. {e{go rajarab `a {e{go Soneb. Ххеххдари гIайиб буго, гIодов виччай рецц буго. {e{dari fayib bugo, fodow wiXay reC bugo. Ххенаб цIаги, цIияв россги. {enab `agi, `iyaw roSgi. ХхинкI босарасс ор босе. {inj bosaraS or bose. ХхинкIазде – щвартIиххалат, х I уриве – рагIадххалат. {inja#de - &warTi{alat, \uriwe - rafad{alat. Ххиял букIанила х I ераб гIанкIодол, х I анал рулилан, къеларилан. {iyal bujanila \erab fabjodol, \anal rulilan, qelirilan. Ххунзахъ белэр бахъде ккани, гьабго накIкIигъветI уркде ккена. {un#a] bel'er ba]de Kani, habgo naJivweT urqde Kena. Ххунздерил гIадат х I вани, гIандалазул бал х I онеб. {un#deril fadat \wani, fandala#ul bal \oneb. Ххухх кодобе босани, куй гIодобе биччаде ккена. {u{ kodobe bosani, kuy fodobe biXade Kena. Хъ ] Хъабчида ракъараб рокъи каминяро. ]abxida raqarab roqi kaminyaro. Гъазихъего къвакъвадун, къадкил кIал бихъарабила. va#i]ego qwaqwadun, qadkil jal bi]arabila. Хъархъилълъ гIанкIкI букIаго цIеда гереги гьоги. ]ar]i: fanJ bujago `eda geregi hogi. Хъат цIумо цIцIан чIчIикIарасс гел цIумо лълъин гьекъеде ккена. ]at `umo ~an ZijaraS gel `umo :in heqede Kena. ХъахIаб гIарац чIчIегIераб къоялълъе къварагIиня. ]a\ab farac Zeferab qoya:e qwarafinya. ХъахIаб чоццаги, къоролалълъул васассги рагъла къо хIуккуняро. ]a\ab xoCagi, qorola:ul wasaSgi ravla qo \uKunyaro. ХъахIал кверазе хIалтIи бокьиняро. ]a\al kwera#e \alTi bopinyaro. ХъахIал кверазе чиял захIмат бокьиня. ]a\al kwera#e xiyal #a\mat bopinya. Хъоде кьарияб бокьинеб, конде хIалакъаб бокьинеб. \ode pariyab bopineb, konde \alaqab bopineb. Хъизаналълъул гIайибал адамазе гьурщуги. ]i#ana:ul fayibal adama#e hur&ugi. Хъизаналълъул рокьи - рукъалълъул ххазина. ]i#ana:ul ropi - ruqa:ul {a#ina. Хъирисс бараб чу хъирисс бараб чола лълъулълъанеб. ]iriS barab xu ]iriS barab xola :u:aneb. Хъирмила месед гIадин. ]irmila mesed fadin. Хъукь бекьараб бугIаялълъасса ццудун бекьараб богIол накко лълъикI. ]up beparab bufaya:aSa Cudun beparab bofol naKo :ij. Хъукьаб бугIаялълъасса ццудунаб ссуссур лълъикIаб. ]upab bufaya:aSa Cudunab SuSur :ijab. ХI \ ХIайван – ассан чараб, гIадан – жаниссан чарав. \aywan - aSan xarab, fadan - $aniSan xaraw. ХIайван х I вани – ракьа, чи х I вани – ишал. \aywan \wani - rapa, xi \wani - i^al. ХIайван хIайваналълъа ралълъараб, адан адамассда ралълъарав. \aywan \aywana:a ra:arab, adan adamaSda ra:araw. ХIайваналълъа ччехI ккани, риидала кьаралиня, рукъалълъа ччехI кканани, чанги сон къварагIиня. \aywana:a Xe\ Kani, riidala paralinya, ruqa:a Xe\ Kanani, xangi son qwarafinya. ХIажалиялълъ малълъиня, магъалоялълъ квегъиня. \a$aliya: ma:inya, mavaloya: kwevinya. ХIажат гьечIеб ххабаралълъа ххадувги лълъугьуги, ккенареб ишги бололе босуги. \a$at hezeb {abara:a {aduwgi :uhugi, :enareb i^gi bolole bosugi. ХIажияссул ракI ХIавал кIалдиб. \a$iyaSul raj \awal jaldib. ХIайваналцен рагъде тIами Аллагьасс гьукъараб жойила. \aywanalcen ravde Tami allahaS huqarab $oyila. ХIакимассда ццевессанги онги, хIамида нахъассанги онги. \akimaSda CeweSangi ongi, \amida na]aSangi ongi. ХIакимзаби рихьидал, «рорчIами!» – ян вортинев, цогидазда бер чIвайдал, рихьчIеб ххвел бунев. \akim#abi ri%idal, «rorzami!» - yan wortinew, cogida#da ber zwaydal, ri%zeb {wel bunew. ХIакимассул витIи – чи балад вунгутIи. \akimaSul wiTi - xi balad wunguTi. ХIалихьатил хIетIе нахъе ккенеб, квер ццебе ккенеб. \ali%atil \eTe na]e Keneb, kwer Cebe Keneb. ХIалтIарассда гьаня ххинкIазул тIагIам. \alTaraSda hanya {inja#ul Tafam. ХIалтIи бокьинев лълъугьде гьабго сон къварагIинеб, кIкIагIал лълъугьде гьабго къо гIенеб. \alTi bopinew :uhde habgo son qwarafineb, Jwafal :uhde habgo qo feneb. ХIалтIи буго рухI гьечIеб жо. \alTi bugo ru\ hezeb $o. ХIалтIи гьечIессе къо ххалатаб. \alTi hezeSe qo {alatab. ХIалтIи гьечIессул чед гьечIеб. \alTi hezeSul xed hezeb. ХIалтIи гьечIо, лълъикIли гьечIо. \alTi hezo, :ijli hezo. ХIалтIи гьечIони, лълъикIли гьечIо, лълъикIли гьечIони, гIурму гьечIо. \alTi hezoni, :ijli hezo, :ijli hezoni, furmu hezo. ХIалтIи къена, адамал белгьиня. \alTi qena, adamal belhinya. ХIалтIи вагIун чи х I оняро. \alTi wafun xi \onyaro. ХIалтIи рихьарассул гIусал-цаби чIчIена. (Кверал хIалтIчIони, цаби хIалтIиняро.) \alTi ri%araSul fusal-cabi Zena. (kweral \alTzoni, cabi \alTinyaro.) ХIалтIчIони, хIалтIи букIиняро. \alTzoni, \alTi bujinyaro. ХIалтIчIони, чIаминяреб, чIамчIогоги гIенареб. \alTzoni, zaminyareb, zamzogogi fenareb. ХIалтIола маххссаро гьаняреб, маххссароялълъ квен кьенареб. \alTola ma{Saro hanyareb, ma{Saroya: kwen penareb. ХIалтIола ракъарабила мухьги букIинеб. \alTola raqarabila mu%gi bujineb. ХIалтIоласса хIинкъинярессдасса хIалтIи хIинкъинебила. \alTolaSa \inqinyareSdaSa \alTi \inqinebila. ХIалтIоле энелълъул ццевехъан – миск I инчи, бах Iараз е энелълъул ццевехъан – бечедав чи. \alTole ene:ul Cewe]an - misjinxi, ba\ara#e ene:ul Cewe]an - bexedaw xi. ХIалтIое – квалквад, куние – гъалбацI. \alToye - kwalkwad, kuniye - valba`. ХIалтIое – кечI, кинидае – лаилагьа. \alToye - kez, kinidaye - lailaha. ХIалтIое – пахъла, куние – хъанхъра. \alToye - _a]la, kuniye - ]an]ra. ХIалтIоле – хьадар, куние – гIедер. \alTole - %adar, kuniye - feder. ХIалтIол кошли - бунгутIи, гьудулассул кошли - хIалккунгутIи. \alTol ko^li - bunguTi, hudulaSul ko^li - \alKunguTi. ХIалтIол лълъикIли лълъугIидал гьаня, чияссул лълъикIли х I одал гьаня. \alTol :ijli :ufidal hanya, xiyaSul :ijli \odal hanya. ХIалтIол пайда гьечIеб пикри гьечIони. \alTol _ayda hezeb _ikri hezoni. ХIалтIол рагIал эрен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. \alTol rafal eren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. ХIалтIол ссвак хIалтIун гурони бахъиняро. \alTol Swak \alTun guroni ba]inyaro. ХIамида гъунибе гIари бачIиняро, гIорода гъунибе хIама гурони. \amida vunibe fari bazinyaro, foroda vunibe \ama guroni. ХIалтIинев гIурмуялълъго кунарав, хIалтIинярев куначIого ххутIарав. \alTinew furmuya:go kunaraw, \alTinyarew kunazogo {uTaraw. ХIамида кIерт берцен бихьинебила. \amida jert bercen bi%inebila. ХIилаялълъ балагьуги, хIалтIун балагье. \ilaya: balahugi, \alTun balahe. ХIулчIого бана гIака магIида. \ulzogo bana faka mafida. ХIабалълъ джаназа гьедегIанго, гIурай яс россассе кье. \aba: Gana#a hedefango, furay yas roSaSe pe. Ххаххде ракIалълъа бул'ида, лълъутде ракIалълъа цIцIеда. {a{de raja:a bul'ida, :utde raja:a ~eda. ХIоде вокьарав чи кьолбоцца вецце. \ode woparaw xi polboCa weCe. ХIоде гIажалги кIудаб лълъикIаб. \ode fa$algi judab :ijab. ХIерав эмен вугесс рагьла гъазахъ тоги. \eraw emen wugeS rahla va#a] togi. (ГьарагIалълъассан босараб, гьималаз умумул хIалтIдеруялълъа гIайиб чIвараб кици). (harafa:aSan bosarab, himala# umumul \alTderuya:a fayib zwarab kici). ХIерав эмен гъокье реххараб гьегь мунго реххдеги нахъе цIунун те. \eraw emen vope re{arab heh mungo re{degi na]e `unun te. ХIелун ххадуб хъарчигъа анчIацца балълъаргъинеб. \erun {adub ]arxiva anzaCa ba:arvineb. Х I елунилан бацIил цер лълъугьиняро, цаби гъунилан литIучIил багьа х I оняро. \erunilan ba`il cer :uhinyaro, cabi vunilan liTuzil baha \onyaro. Х I елунилан бацIицца бацIил гIамал тенареб. \erunilan ba`iCa ba`il famal tenareb. ХIелунилан оцолги гIалимчияссулги багьа хIоняреб. \erunilan ocolgi falimxiyaSulgi baha \onyareb. Х I велилан давлад энаро, атинилан жо бикъиняро. \welilan dawlad enaro, atinilan $o biqinyaro. Х I вараб г I ака рахьдалаб. \warab faka ra%dalab. Х I вараб бацIицца гIи чIваняро. \warab ba`iCa fi zwanyaro. Х I варав чидай молола вугев, чIагоявдай? \waraw xiday molola wugew, zagoyawday? Х I варав чияссдасса оххол къай лълъикI. \waraw xiyaSdaSa o{ol qay :ij. Х I варазе гурони, россасс риччаразе х I об бухъиняро. \wara#e guroni, roSaS riXara#e \ob bu]inyaro. Х I варал чIчIегIер ракьулълъ, чIагоял багIар бакъукь. \waral Zefer rapu:, zagoyal bafar baqup. Х I об тIупанагIан ракI тIупинеб. \ob Tu_anafan raj Tu_ineb. Х I оно - къурщил, къвакъвай - гъазил. \ono - qur&il, qwaqway - va#il. ХIунссол багьа къого гъурущ. \unSol baha qogo vuru&. Х I ур бухIаниги бакъ, рукъ бухIаниги цIа. \ur bu\anigi baq, ruq bu\anigi `a. Х I ур гуккуги, гъолълъ мун дагьавги цIакъ гуккде гурин. \ur guKuge, vo: mun dahawgi `aq guKde gurin. Х I ур гъокьеххун лълъикIаб, рукъ адеххун лълъикIаб. \ur vope{un :ijab, ruq ade{un :ijab. Х I урги дуццаго бекье, гьибихъеги мунго а. \urgi duCago bepe, hibi]egi mungo a. Х I урде туманкI кьвагьани, гъолълъ нелълъеде гIарада кьвагьиня. \urde tumanj pwahani, vo: ne:ede farada pwahinya. Х I уриб тIепаб, огьла ганжаб гамачI тоги. \urib Te_ab, ohla gan$ab gamaz toge. Х I урибе ккараб хIамицца кIал кIудаб цIена. \uribe Karab \amiCa jal judab `ena. Х I урибе хьон, хьагинибе ххинкI. \uribe %on, %aginibe {inj. Х I урщи бокьлеб, х I урлун дунщи? \ur&i bopleb, [urlun dun&i? Х I урул хьон боцIцIийила, боцIцIул хьон рагIийила. \urul %on bo~iyila, bo~ul %on rafiyila. Х I урулги рукъзабазулги бутIа бакьолълъа босе. \urulgi ruq#aba#ulgi buTa bapo:a bose. Х I урулги хьолболги цIцIино лълъикIаб. \urulgi %olbolgi ~ino :ijab. Ц c Царацца бацIида гьикъарабила, гьадигIан цIакъ дур габур щиби бумо биццалурабилан. caraCa ba`ida hiqarabila, hadifan `aq dur gabur &ibi bumo biCalurabilan. БацIицца джаваб кьурабила, дирго къварагIелалълъ дунго омо биццалунилан. ba`iCa Gawab purabila, dirgo qwarafela: dungo omo biCalunilan. Цаххба адагьлуни гьудулзаби дагьлинел. ca{ba adahluni hudul#abi dahlinel. Цаххбиниб гIарац бугони маардаги агь бунеб. ca{binib farac bugoni maarde ah buneb. Цаххбиниб гIарац бугони, эбелалълъул къвалакьа яхъунги, яс кьенейила. ca{binib farac bugoni, ebela:ul qwalapa ya]ungi, yas peneyila. Цаххбиниб гIарац гьечIого, базаралълъе эндегIан, гIищтIи кодоб гьечIого, рохьове эйго лълъикIаб. ca{binib farac hezogo, ba#ara:e endefan, fi&Ti kodob hezogo, ro%owe eygo :ijab. Цен буде кIкIвагIалуни, кIицIцIол буде ккена. cen bude Jwafaluni, ji~ol bude Kena. Цо гъотIол кьалбал, цо кьолбол адамал. co voTol palbal, co polbol adamal. Цо гIила гьечIого адан миск I илиняро. co fila hezogo adan misjilinyaro. Цо гIила гьечIого нугьла моххмохх гьоларилан абурабила царацца. co fila hezogo nuhla mo{mo{ holarilan aburabila caraCa. Цо гIила гьечIого цIцIад баняреб, цо гIила гьечIого бакъ щоняреб. co fila hezogo ~ad banyareb, co fila hezogo baq &onyareb. Цо гIиялълъажо хъомоги бах Iарал руейила, цIцIалкIо кIутIунги бах Iаразу лълъ роххел загьир буейила. co fiya:a$o ]umogi ba\aral ruyeyila, ~aljo juTungi ba\ara#u: ro{el #ahir buyeyila. Цо гIункIкI цогърокь бунебила, цо гIункIкI авлахъалълъа бунебила. co funJ covrop bunebila, co funJ awla]a:a bunebila. Цо жо бикъарасс кинябго бикъарабиланги ккенеб, цо гьересси бихьарассул кинябго гьерессиянги ккенеб. co $o biqaraS kinyabgo biqarabilangi Keneb, co hereSi bi%araSul kinyabgo hereSiyangi Keneb. Цо жо ракIалълъа гьечIого, гьедигIан гьитIинаб хIалтIохъ гьедигIан кIудаб мухь кьеларин дуццаян абурабила бакьмуччицца бацIида. co $o raja:a hezogo, hedifan huTinyab \alTo] hedifan judab mu% pelarilan duCayan aburabila bapmuXiCa ba`ida. Цо къоялълъ ццебе бекьараб жо анкьицца ццебе бижиня. co qoya: Cebe beparab $o anpiCa Cebe bi$inya. Цо росолълъ цо абдал гIумо вугилан абурабила ХIажимухIума-дибирасс. co roso: co abdal fumo wugilan aburabila \a$imu\uma-dibiraS. Цо-цониги гIайиб хханассул ясалълъаги ккенебила. co-conigi fayib {anaSul yasa:agi Kenebila. Цо-цониги гIакъилаб жо абдалассги бицинеб. co-conigi faqilab $o abdalaSgi bicineb. Цо-цониги гIакъилги мекъи ккеневила. co-conigi faqilgi meqi Kenewila. Цо-цониги оцол багьаябги букIинебила гьересси. co-conigi ocol bahayabgi bujinebila hereSi. Цо-цо чияссул адамли бучIого гIурму эна. co-co xiyaSul adamli buzogo furmu ena. ЦоцIцIол бицани – берценаб, кIицIцIол бицани – мухьучIаб. co~ol bicani - bercenab, ji~ol bicani - mu%uzab. ЦоцIцIол кIодолиневила чи, кIицIцIол гьитIилиневила. co~ol jodolinewila xi, ji~ol hiTilinewila. Цц C Ццебе цIа бакани, нахъа рохъо ккена. Cebe `a bakani, na]a ro]o Kena. ЦцебетIамалълъе ил бигъараб. CebeTama:e il bivarab. Ццин бахъиналълъ гIакълу энеб, гIамал кIодолиялълъ гIакълу х I онеб. Cin ba]ina: faqlu eneb, famal jodoliya: faqlu \oneb. ЦI ` ЦIадаб бачIеб чед конев Бигищ гIадин. `adab bazeb xed konew bigi& fadin. ЦIадабе бегьараб квер бухIчIого ххутIиняро. `adabe beharab kwer bu\zogo {uTinyaro. ЦIадабе нарт тIенареб. `adabe nart Tenareb. ЦIадакьаги ворчIун, гонгикье ккана. `adapagi worzun, gongipe Kana. ЦIадакьаги лълъутун, гонгикь чIчIарав. `adapagi :utun, gongip Zaraw. ЦIадолгин маххссаро те, лълъадалгин божили те. `adolgin ma{Saro te, :adalgin bo$ili te. ЦIакъ ворххани, тIепиня, тIепун чIчIани, ворххиня. `aq wor{ani, Te_inya, Te_un Zani, wor{inya. ЦIакъго чIухIарав чIванев, унти баххчарав х I онев. `aqgo zi\araw zwanew, unti ba{xaraw \onew. ЦIакъго эххеде ворххарав гIодов кош речIчIинев. `aqgo e{ede wor{araw fodow ko^ reZinew. ЦIел хIалтIи цIецца гурони буняреб. `el \alTi `eCa guroni bunyareb. ЦIцI ~ ЦIцIад хIалуни, рукъуве, бакъ хIалуни, гьорове. ~ad \aluni, ruquwe, baq \aluni, horowe. ЦIцIадал барти – буртина, гьорол къолден – къехь. ~adal barti - burtina, horol qolden - qe%. ЦIцIадал къилиялълъасса бакъул ссахI белгьинеб. ~adal qiliya:aSa baqul Sa\ belhineb. ЦIцIадал къоялълъе бакъул къо каминяреб, лабалълъа х I уралълъе цIцIадал къо каминяреб. ~adal qoya:e baqul qo kaminyareb, laba:a \ura:e ~adal qo kaminyareb. ЦIцIадал сон бакъараб, бакъул сон гIорцIцIараб. ~adal son baqarab, baqul son for~arab. ЦIцIадалаб сон ххарилаб, бакъулаб сон х I урулаб. ~adalab son {arilab, baqulab son \urulab. ЦIцIадалабги гьакъана, бакъулабги уркъана. ~adalabgi haqana, baqulabgi urqana. ЦIцIал кьумо гIенарессе, чу кьуниги гIенареб. ~al pumo fenareSe, xu punigi fenareb. ЦIцIалани, гIелму щонеб, хIалтIани, боцIцIи щонеб. ~alani felmu &oneb, \alTani bo~i &oneb. ЦIцIаланщиняв чи Къудукьа Мусалав вукIинярев, кьалде анщиняв ХIажимурад вукIинярев. ~alan&inyaw xi qudupa musalaw wujinyarew, palde an&inyaw \a$imurad wujinyarew. ЦIцIаланщиняв чияссул гIалимчи вахъинярев, цо-цо гIалимчиги вукIинев, цо-цо цIцIалунчиги вукIинев, ххутIарал чIчIинкIилалги рукIинел. ~alan&inyaw xiyaSul falimxi wa]inyarew, co-co falimxigi wujinew, co-co ~alunxigi wujinew, {uTaral Zinjilalgi rujinel. ЦIцIалараб гIенаребила, цIцIалкIдеги ккенебила. ~alarab fenarebila, ~aljdegi Kenebila. ЦIцIаларассда гIелму гьаня, бихьарассда дунял гьаня. ~alaraSda felmu hanya, bi%araSda dunyal hanya. ЦIцIалацца буххугейила жиб, кIалцIуцца буххеян абинебила чоцца. ~alaCa bu{ugeyila $ib, jal`uCa bu{eyan abinebila xoCa. ЦIцIалдохъан лълъикIав вугилан, мекъиссала кьураб джавабалълъе лълъикIаб къимат гьенареб. ~aldo]an :ijaw wugilan, meqiSala purab Gawaba:e :ijab qimat henareb. ЦIцIалкIал рекьаринел, гьаркьал гьилгьаринел. ~aljal reparinel, harpal hilharinel. ЦIцIар кIудав рел'элгьечI. ~ar judaw rel'elhez ЦIцIогьор бечелиняревила, баххил кьаралиняревила. ~ohor bexelinyarewila, ba{il paralinyarewila. ЦIцIогьор гьединя, гъахIба гIодиня. ~ohor hedinya, va\ba fodinya. ЦIцIогьор гIорцIцIинярев, гIалимчи вакъинярев. ~ohor for~inyarew, falimxi waqinyarew. ЦIцIогьор жендерго рагIалалълъукьаги хIинкъинев. ~ohor $endergo rafala:upagi \inqinew. ЦIцIогьор огърол щомелиялълъассанги балад вуде гьаневила. ~ohor ohrol &omeliya:aSangi balad wude hanebila. ЦIцIогьорассул берал могъалълъа нахъаги рукIинелила. ~ohoraSul beral mova:a na]agi rujinelila. ЦIцIогьорасс гурони цIцIогьор веццинярев. ~ohoraS guroni ~ohor weCinyarew. ЦIцIогьорасс жендерго каву щула бунеб. ~ohoraS $endergo kawu &ula buneb. ЦIцIодорассул хIалтIи гIемераб. ~odoraSul \alTi femerab. ЦIцIумагъедо бахъаралълъуб хъок рещтIиня. ~umavedo ba]ara:ub ]ok re&Tinya. Ч x Чан бече бугеб бичассул рохъдолълъ. xan bexe bugeb bixaSul ro]do:. Чаргъедо парххинилан бакъул нур ссоняро. xarvedo _ar{inilan baqul nur Sonyaro. Чарухъаз бумо чакмабаз кунанеб заман бачIун буго. xaru]a# bumo xakmaba# kunaneb #aman bazun. Чарухъида хIур бахъчIони, хIарччида нагь бахъиняро. xaru]ida \ur ba]zoni, \arxida nah ba]inyaro. Чахъаби ругони вехь каминяро. xa]abi rugoni we% kaminyaru. Чахъаби цаххбинир лълъикI. xa]abi ca{binir :ij. Чахъабиги цIунун, бацIалги гIорцIцIун. xa]abigi `unun, ba`algi for~un. Чахъдал къелиялълъасса куйдол багьли белгьинеб. xa]dal qeliya:aSa kuydol bahli belhineb. Чахъдал он рагьараб чакъал гIемераб. xa]dal on raharab xaqal femerab. Чахъдал цIцIули бихьидал, цIцIе боххарабила. xa]dal ~uli bi%idal, ~e bo{arabila. Чахъдацца цIцIараб цIцIеде бачуги. xa]daCa ~arab ~ede buxugi. Чахъу гIорцIцIиняреб, гIорцIен къелиняреб. xa]u for~inyareb, for`en qelinyareb. Чахъу чIваниги, багIарабила бацIил кIал, чIвачIониги багIарабила. xa]u zwanigi bafarabila ba`il jal, zwazonigi bafabila. Чвангида кIулал рарав. xwangida julal raraw. Черххалълъа гIакъуба бихьчIони, чехьалълъа рахIат бихьиняро. xer{a:a faquba bi%zoni, xe%a:a ra\at bi%inyaro. Черххалълъасса гIорцIцIуги, къуваталълъасса чIухIуги. xer{a:aSa for~ugi, quwata:aSa zu\ugi. Черххалълъа ракI чIчIоги, чи данде ккеде гурин! xer{a:a raj Zoge, xi dande Kede gurin! Чи хIоде бегьинев женда чилун вихьинярев чияссдассанги, чи хIоде бегьинев женда жолун бихьиняреб унтиялълъассанги. xi \ode behinew $enda xilun wi%inyarew xiyaSdaSangi, xi \ode behinew $enda $olun bi%inyareb untiya:aSangi. Чияда ццебе хъат кколълъасса хъирул къоно ад байго лълъикIаб. xiyada Cebe ]at Koya:aSa ]irul qono ad baygo :ijab. Чияда ццебе хъат ккурасс черхх бичиня, чияе нако чIварасс намус бичиня. xiyada Cebe ]at KuraS xer{ bixinya, xiyaye zwaraS namus bixinya. Чияда – цедер, дудаго – рокьо. xiyada - ceder, dudago - ropo. Чиядасса окIлурассул тушман гIемер вукIиня, бажари-гьунар бугев ххашаде тушмалиня. xiyadaSa ojluraSul tu^man femer wujinya, ba$ari-hunar bugew {a^ade tu^malinya. Чияде абинелълъул, дурго эбелалълъулги пикри буе. xiyade abine:ul, durgo ebela:ulgi _ikri buye. Чияде хьамураб жендего буссинеб, чияде абураб жендего бачIинеб. xiyade %amurab $endego buSineb, xiyade aburab $endego bazineb. Чияе бухъаралълъуре нилълъго ккенел. xiyaye bu]ara:ure ni:go Kenel. Чияе бураб кумак – дого бураб кумак. xiyaye burab kumak - dogo burab kumak. Чияе гьересси бицарасс дойги бицинеб, чияе ххиянат бурасс дойги бунеб. xiyaye hereSi bicaraS doygi bicineb, xiyaye {iyanat buraS doygi buneb. Чияр кумакалълъе хьул гьоги, хIалтIун балагье. xiyar kumaka:e %ul hogi, \alTun balahe. Чиял куц-бегIалълъул бицлалълъер, цен мунго мутIуялълъуве валагье. xiyal kuc-befa:ul bicla:er, cen mungo muTuya:uwe walahe. Чияссе гьересси бицарасс дойги бицинеб, чияссе ххиянат бурасс дойги бунеб. xiyaSe hereSi bicaraS doygi bicineb, xiyaSe {iyanat buraS doygi buneb. Чорххое рахIат бурав, нахъа разилиняро. xor{oye ra\at buraw, na]a ra#ilinyaro. Чорххол гьава цIцIикIкIарав цо хIалалълъа ххутIларо. xor{ol hawa ~iJaraw co \ala:a {uTlaro. Чорххол хIал гьачIого рагIи бицуги, гьарахъе щочIого хьатал рахъуги. xor{ol \al hazogo rafi bicugi, hara]e &oxogo %atal ra]ugi. Чу кьолокье буссиня, гIор кьодокье. xu polope buSinya, for podope. ЧI z ЧIагого хIомо вегьдегIан, хIочIого ракьолълъ вукъиго лълъикI. zagogo \omo wehdefan, \ozogo rapo/ wuqigo :ij. ЧIагоязе гьиминярев, хIваразухъ гIодинярев. zagoya#e himinyarew, \wara#u] fodinyarew. ЧIагоязул пикри буни, хIваралълъ вуго, хIваразул пикри буни, Багъдадалълъа вуго. zagoya#ul _ikri buni, \wara: wugo, \wara#ul _ikri buni, bavdada:a wugo. ЧIагоязулълъги вукIиня хIварав чи, хIваразулълъги вукIиня чIагояв чи. zagoya#u:gi wujinya \waraw xi, \wara#u:gi wujinya zagoyaw xi. ЧIагоял хIванилан, хIварал рахъинярел. zagoyal \wanilan, \waral ra]inyarel. ЧIваниги хIонярев, хIваниги чIчIенарев. zwanigi \onyarew, \wanigi Zenarew. ЧIобогояб къвачIил къвакъвай кIудаб, чIобогояб болол рецц-бакъ кIудаб. zobogoyab qwazil qwaqway judab, zobogoyab bolol reC-baq judab. ЧIухIараб хIелеко, хIарччулълъ къамо хIонеб. zu\arab \eleko, \arXu: qamo \oneb. ЧIухIарав хIакъилиня, хIалимав кIодолиня. zu\araw \aqilinya, \alimaw jodolinya. ЧIухIарав чияссда цадахъ рокIон эялълъасса, гIадатав чиги ваччун эй лълъикIаб. zu\araw xiyaSda cada] rojon eya:aSa, fadataw xigi waXun ey :ijab. ЧIухIи бичун босде ккенареб. zu\i bixun bosde :enareb. ЧIухIи хIитIикье ккенеб. zu\i \iTipe Keneb. ЧIухIи хIелкие те, хIинкъи гIанкIкIие те. zu\i \elkiye te, \inqi fanJiye te. ЧIухIи хIитIикье ккенеб, бахIарчили ад ккенеб. zu\i \iTipe Keneb, ba\arxili ad Keneb. ЧIухIиялълъа ххадуб хIакъилиги хьвадинеб. zu\iya:a {adub \aqiligi %wadineb. ЧIухIуги, чIчIегIераб ракьалълъайин мун гьеде вугев. zu\uge, Zeferab rapa:ayin mun hede wugew. ЧIухIиялълъги вакъиялълъгийила КъурбангIали хIварав. zu\iya:gi waqiya:giyila qurbanfali \waraw. ЧIчI Z ЧIчIанагIан кIанцIде ккенебилан абурабила гIанкIкIицца. Zanafan jan`de Kenebilan aburabila fanJiCa. ЧIчIужу цIцIодорай яче, гIантаб гIанкIоцца цIцIодораб хIоно буняро. Zu$u ~odoray yaxe, fantab fanjoCa ~odorab \ono bunyaro. ЧIчIужу ячарай гIенареб, чIчIужуялълъе россги къварагIинев, руссунги къварагIинеб. Zu$u yaxaray fenareb, Zu$uya:e roSgi qwarafinew, ruSungi qwarafineb. ЧIчIужу яче, чияе энчIей, чу босе, чияцца рекIенчIеб. Zu$u yaxe, xiyaye enzey, xu bose, xiyaCa rejenzeb. ЧIчIужу ячин – моцIцIрол роххел, гIумруялълъул ургъел. Zu$u yaxin - mo~rol ro{el, fumruya:ul urvel. ЧIчIужу ячде – хIерав, хIоде – бахIарав. Zu$u yaxde - \eraw, \ode - ba\araw. ЧIчIужу ячуги, чодол мучари буней. Zu$u yaxugi, xodol muxari buney. ЧIчIужу ячинелълъулги чу босинелълъулги, бералги къанщун, Аллагьассде божили буе. Zu$u yaxine:ulgi xu bosine:ulgi, beralgi qan&un, allahaSde bo$ili buye. ЧIчIужуги йикIиня, чIчIужукIги йикIиня, щагIил рекелги йикIиня. Zu$ugi yijinya, Zu$ujgi yijinya, &afil rekelgi yijinya. ЧIчIужугин вагъани чехь эрелиня, росугин вагъани, рукъ нахъе ккена. Zu$ugin wavani xe% erelinya, rosugin wavani, ruq na]e Kena. ЧIчIужуадан йигила цIцIорол агIел, чIинкъани рокъи баде бегьиняреб. Zu$uadan yigila ~orol afel, zinqani roqi bade behinyareb. ЧIчIужуаданалълъасса къадарав бихьинчиги вукIинев, бихьинчияссдасса цIакъай чIчIужуаданги ятиней. Zu$uadana:aSa wadaraw bi%inxigi wujinew, bi%inxiyaSdaSa `aqay Zu$uadangi yatiney. ЧIчIужуаданалълъул гIакълу кочIчIела букIинебила, гьей аде яхъингин, бортонги энебила. Zu$uadana:ul faqlu koZela bujinebila, hey ade ya]ingin, bortongi enebila. ЧIчIужуаданалълъухъ ралагьдейила берал рижун ругел. Zu$uadana:u] ralahdeyila beral ri$un rugel. ЧIчIужукошил гьобол разилун вогенарев. Zu$ukwe^il hobol ra#ilun wogenarew. Ш ^ Шагь гIадалун ватани, Дагъистаналълъул ххалкъалълъа данде рагъде виччае. ^ah fadalun watani, davistana:ul {alqa:a dande ravde wiXaye. Шагьи гуронани, гIарацги щочIев, цо гIанкIо гурони, боцIцIиги гьечIев. ^ahi guronani, faracgi &ozew, co fanjo guroni, bo~igi hezew. Шагьи кьумо, барщдеруги, оц кьумо, рекъендеруе. ^ahi pumo, bar&derugi, oc pumo, reqenderuye. Шагьиялълъа бараххщарасс гъурущ бичде ккенеб. ^ahiya:a bara{&araS vuru& bixde Keneb. ШантIулида бадибе чугIанги валагьчIила. ^anTulida badibe xufangi walahzila. Шуша бугев – гьудул, гьан бугев – ацци. ^u^a bugew - hudul, han bugew - aCi. Щ & ЩагIил рекелалълъа чIулгIи бекуги. &afil rekela:a zulfi bekugi. ЩагIицца берал ссурай, ссукIрицца кIал бахъарай. &afiCa beral Suray, SujriCa jal ba]aray. Щай нелълъедего ккенареб хIал гIи бегIералълъе босдеян абурабила гъадицца хIамида. &ay ne:edego Kenareb \al fi befera:e bosdeyan aburabila vadiCa \amida. Щварт I алълъ нахъа ххутIарав сагIаталълъ ххадув гъенарев. &warTa: na]a {uTaraw safata: {aduw venarew. Щиби ц IцI аларабан бицуги, щиби гьарабан бице. &ibi ~alaraban bicugi, &ibi haraban bice. Э e Энареб дадихъ балагьун, энеб бурут Iи тоги. enareb dadi] balahun, eneb buruTi togi. Энаревила хIалихьат рохьове, ани рохьго баччун вачIиневила. enarewila \ali%at ro%owe, ani ro%go baXun wazinewila. Энессе нугь битIаги, чIчIенессе рукъ битIаги. eneSe nuh biTagi, ZeneSe ruq biTagi. Энаро дун хIорихъе, хIатIазде бакъ щочIого, (кIкIвагIалассул кици), хIетIеги бахъиняро, гурга кодоб кьечIого. enaro dun \ori]e, \aTa#de baq &ozogo, (JwafalaSul kici), \eTegi ba]inyaro, gurga kodob pezogo. Энссода малълъаруги, гьесс малълъараб буе. enSoda ma:arugi, heS ma:arab buye. Энссое йокьун васассе ячарайила, эбелалълъе вокьун яс кьурайила. enSoye yopun wasaSe yaxarayila, ebela:e wopun yas purayila. Энссоеги гьимал жендего жо кьенел рокьинел. enSoyegi himal $endego $o penel ropinel. Энссол гьоболги тоги, эбелаб нугьги тоги. enSol hobolgi togi, ebelab nuhgi togi. Энссол рател бичарасс бачаго хIал росиня. enSol ratel bixaraS baxago \al rosinya. Энссол хIатI босинярев вас вукIиняро. enSol \aT bosinyarew was wujinyaro. Энссоцца ххер бичани, васасс хIур бичинеб. enSoCa {er bixani, wasaS \ur bixineb. Энссоцца соно квани, гьималазул цаби секкинел. enSoCa sono kwani, himala#ul cabi seKinel. ЭнчIевани гьаргIиве, гьачIевани Магьдида. enzewani harfiwe, hazewani mahdida. ЭнчIого къоги беццуги, вихьчIого чиги веццуги. enzogo qogi beCugi, wi%zogo xigi weCugi. ЭнчIого ххаселги беццуги, хIочIого нуцалчиги веццуги. enzogo {aselgi beCugi, \ozogo nucalxigi weCugi. ЭнчIого, хIочIого чияссул къимат гьаняребила. enzogo, \ozogo xiyaSul qimat hanyarebila. Эмен гьечIессдасса эбел гьечIев цIцIикIкIун бесст I алавила. emen hezeSdaSa ebel hezew ~iJun beSTalawila. Эмен гьечIессул кIудав эмен валагьуги. emen hezeSul judaw emen walahugi. Эмен гьобол гIадав чи, рукъалълъул хIал эбелалълъа лълъикI гьаня. emen hobol fadaw xi, ruqa:ul \al ebela:a :ij hanya. Эмен къолохъан вугони, вас кьурдохъан вахъиневила. emen qolo]an wugoni, was purdo]an wa]inewila. Эмен къварагIиняреб къо бачIиняреб. emen qwarafinyareb qo bazinyareb. Эмен лълъикIассдасса живго лълъикIав лълъикI, эбел лълъикIалълъасса яс лълъикIай лълъикI. emen :ijaSdaSa $iwgo :ijaw :ij, ebel :ija:aSa yas :ijay :ij. Эмен рихьарав васассда живгоги рихьинев. emen ri%araw wasaSda $iwgogi ri%inew. Эмен х Iо нярев щиви, оц хъонярев щиви! (дуцца деги бучIо, дицца дойги буларо). emen \onyarew &iwi, oc ]onyarew &iwi! (duCa degi buzo, diCa doygi bularo). Эмен цен кунанев, эбел кIицIцIол кунаней, гьимал гьабцIцIол кунанел. emen cen kunanew, ebel ji~ol kunaney, himal hab~ol kunanel. Энссохъачи какуги, эбелалълъухъачи веццун. enSo]axi kakugi, ebela:u]axi weCun. Эххеде валагьарав гIодов ххутIаравила, гIодове валагьарав вахъун ккаравила. e{ede walaharaw fodow {uTarawila, fodowe walaharaw wa]un Karawila. Й y «Юргъа бачани, белегьанчих I вад, мун чияцца рекIиня». «yurva baxani , belehanxi\wad, mun xiyaCa rejinya». Юргъаялълъ – чу, ишалълъ – чи. yurvaya: - xu, i^a: - xi. Я гьанив гурев, я дова гурев. ya haniw gurew, ya dowa gurew. Я гIарцол цаххба цIела, я салул гвангвара цIела. ya farcul ca{ba `ela, ya salul gwangwara `ela. Я гIурул рагIал, я муърул ракьан. ya furul rafal, ya mu'rul rapan. Я зурзур те, я квен те. ya #ur#ur te, ya kwen te. Я къили чIвае, я зурма пуе. ya qili zwaye, ya #urma _uye. Якьадалълъ лълъухьде нусалълъ томо, нусалълъ лълъухьде якьадалълъ томо. yapada: :u%de nusa: tomo, nusa: :u%de yapada: tomo. Я хIама х Iоня , я ххан х Iоня . ya \ama \onya, ya {an \onya. Я мими гурев, я дуду гурев. ya mimi gurew, ya dudu gurew. Яс йокьун, дурцц вокьинев. yas yopun, durC wopinew. ЯхIалълъ къо реххугеги, къуваталълъ некь реххугеги. ya\a: qo re{ugegi, quwata: nep re{ugegi. ЯхIги рухIги – бащадаб жо. ya\gi ru\gi - ba&adab $o. ЯхI-намус гьечIев нусго бечедассдасса намус бугев цо миск I инчиго лълъикI. ya\-namus hezew nusgo bexedaSdaSa namus bugew co misjinxi :ij. Яццалълъул ракI – ваццгин, ваццассул ракI – рохьоб. yaCa:ul raj - waCgin, waCaSul raj - ro%ob. Ячеян дуда гьердеде ккогеги, ячIаян мун гьердеде ккогеги. yaxeyan duda herdede Kogegi, yazayan mun herdede Kogegi. ЯчдегIан «эбелх I вад», ячун ххадуй «мунгох I вад». yaxdefan «ebel\wad», yaxun {aduy «mungo\wad». Ячлалълъер нусалълъ вакьадассда дадайилан абинебила, дагьаб ххадуб дандамадилан абинебила. yaxla:er nusa: wapadaSda dadayilan abinebila, dahab {adub dandamadilan abinebila. Ячун щваралълъасса ячIун щварай лълъикIила. yaxun &wara:aSa yazun &waray :ijila. Ячунги ячиней лълъади, ячIунги ячиней лълъади. yaxungi yaxiney :adi, yazungi yaxiney :adi. ЯчIинелълъул – «далалай», дун тенелълъул – «вабабай». yazine:ul – «dalalay», dun tene:ul – «wababay».

З # Загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. ЗагIигIоралълъги хисулебила жиндирго чваххи. #afifora:gi ]isulebila $indirgo xwa{i. ЗагIипассде къавукъунге, къадарав чияссулгун хоноги чIваге. #afi_aSde qawuqunge, qadaraw xiyaSulgun [onogi zwage. Заз баккудассагойила бегIераб букIунеб. #a# baKudaSagoyila beferab bujuneb. Заз бекьани заз бижулеб, унти бекьани толо бижулеб. #a# bepani #a# bi$uleb, unti bepani tolo bi$uleb. Заз, къарассда гурони, унтулареб. #a# qaraSda guroni untulareb. Заз лълъикIабани, заз къине гьабилароан. #a# :ijabani, #a# qine habilaroan. Залим бетIерлъун тани, бол зигара цIцIикIкIуна. #alim beTer;un tani, bol #igara ~iJuna. Залимассе залим гъежда чIчIун ватулевила. #alimaSe #alim ve$da Zun watulewila. Заман букIунебила гIадамазул илбисал лIугьунебги илбисазул гIадамал лIугьунебги. #aman bujunebila fadama#ul ilbisal /uhunebgi ilbisa#ul fadamal /uhunebgi. Заман букIуна боз щоларебги, заман бачIуна дарай гIоларебги. #aman bujuna bo# &olarebgi, #aman bazuna daray folarebgi. Заман щвелалде барщараб пихъ ххеххго турула. #aman &welalde bar&arab _i] {e{go turula. Заман щвелалде гIегIедараб хIелкил бетIер къотIейила. #aman &elalde fefedarab \elkil beTer qoTeyila. Заман щвелалдего чIчIичIчIидичIого, дурго рагIадалълъухъ балагьун, кIалъай. #aman &welaldego ZiZidizogo, durgo rafada:u] balahun, ja;ay. Заманалда бекье, заманалда бакIаре. #amanalda bepe, #amanalda bajare. Заманалда бубудичIогойила бугъа, гIодобги тIамун, хъураб. #amanalda bubudizogoyila buva, fodobgi Tamun, ]urab. Заманалда гьабичIеб гьабичIого ххутIулебила. #amanalda habizeb habizogo {uTulebila. Заманалда рекъонила хьвадизе кколел. #amanalda reqonila %wadi#e Kolel. Заманалълъ чи квегъула, рукьалцца оц квегъула. #amana: xi kwevula, rupalCa oc kwevula. Заназда кьурдуге, майданалда кьурде. #ana#da purduge, maydanalda purde. Зар билани, питначияссул гъванщида нахъа батулебила. #ar bilani, _itnaxiyaSul vwan&ida na]a batulebila. Зар кьабун чи холаро, цин-цинни гьелълъ хвалде рачуна. #ar pabun xi [olaro, cin-cinni he: [walde raxuna. ЗахIмат – бечедаб, хIалхьи – мискинаб. #a\mat - bexedab, \al%i - miskinab. ЗахIмат бихьичIого, мухь Аллагьассги кьолареб. #a\mat bi%izogo, mu% allahaSgi polareb. ЗахIмат бихьичIого, рахIат бокьарасс бекьичIого лъилъе, нилъ гьечIого хур. #a\mat bi%izogo, ra\at boparaS bepizogo ;i;e, ni; hezogo [ur. ЗахIмат бихьичIого рахIат букIунареб. #a\mat bi%izogo ra\at bujunareb. ЗахIмат бихьичIого щвараб боцIцIуцца чи гьалаг гьавула. #a\mat bi%izogo &warab bo~uCa xi halag hawula. ЗахIмат бихьун – дуниял, гIамал бихьун – аххират. #a\mat bi%un - duniyal, famal bi%un - a{irat. ЗахIмат гьечIого, хуриб тIор баларо. #a\mat hezogo, [urib Tor balaro. ЗахIматаб хIалтIиги хIалихьатаб тIеххги – дурццассе. #a\matab \alTigi \ali%atab Te{gi - durCaSe. ЗахIматаб – ццебе, бигьаяб – ххадуб. #a\matab - Cebe, bihayab - {adub. ЗахIматалълъ цагъур цIола, цагърицца рукъзал рала. #a\mata: cavur `ola, cavriCa ruq#al rala. ЗахIматалълъ чи хьихьула, кIкIвахIалълъ хвезе гьавула. #a\mata: xi %i%ula, Jwa\a: [we#e hawula. Зигара мадугьалассда базе бигьаяб жойила. #igara maduhalaSda ba#e bihayab $oyila. Зигараялълъеги рахьиялълъеги кватIи букIунареб. #igaraya:egi ra%iya:egi kwaTi bujunareb. Зоб бихьарассда ракь бихьулеб, дуниял бихьарассда хвел бихьулеб. #ob bi%araSda rap bi%uleb, duniyal bi%araSda [wel bi%uleb. Зоб гъугъанщинахъе цIцIад балареб. #ob vuvan&ina]e ~ad balareb. Зоб гъугъачIони, гьаракь бахъунареб, гьури бахъинчIони, гIучI бегулареб. #ob vuvazoni, harap ba]unareb, huri ba]inzoni, fuz begulareb. Зоб гIемер гъугъадани, цIцIад дагьаб бала. #ob femer vuvadani, ~ad dahab bala. Зоб роцIцIадго балеб аххир гьечIеб цIцIад, нилI рацIцIадго лъолел хъубал бугьтанал. #ob ro~adgo baleb a{ir hezeb ~ad, ni/ ra~adgo ;olel ]ubal buhtanal. Зоб ццебе бихьарассда ракьги ццебе бихьаги. #ob Cebe bi%araSda rapgi Cebe bi%agi. Зобалазда кьвагьараб ракьалда тIатарабила. #obala#da pwaharab rapalda Tatarabila. Зобгун ракь рекъаги, цIцIадгун бакъ рекъаги. #obgun rap reqagi, ~adgun baq reqagi. Зодиб цIцIер бугони, ракъдада квач букIунеб. #odib ~er bugoni, raqdada kwax bujuneb. Зодибе мали чIвалареб, ралъдадассан кьо лъолареб. #odibe mali zwalareb, ra;dadaSan po ;olareb. Зодоб бугеб тIавусалдасса кодобе щвараб къадакого лълъикIила. #odob bugeb TawusaldaSa kodobe &warab qadakogo :ijila. Зодоб бугеб цIцIумалдасса гIодоб бугеб чIоролого лълъикIила. #odob bugeb ~umaldaSa fodob bugeb zorologo :ijila. Зодове валагьуге, гIодове валагье. #odowe walahuge, fodowe walahe. Зодоссан рахIмат кьеги, гIодоссан баркат кьеги. #odoSan ra\mat pegi, fodoSan barkat pegi. Зулму гьабуге, мун кьижун вукIуна, дуцца зулму гьабурав ворчIун вукIуна. #ulmu habuge, mun pi$un wujuna, duCa #ulmu haburaw worzun wujuna. Зулмучияссда зулмучи гъеждассан ваккун вукIуневила. #ulmuxiyaSda #ulmuxi ve$daSan waKun wujunewila. Зулмучияссул гIумру къокъаб. #ulmuxiyaSul fumru qoqab Гьеб рагIарасс гIажаиблъи гьабурабила, зулмучияссги гьебгощинаб заман ракьалда тIад щиб гьабун балеб жойила букIунеб. heb rafaraS fa$aib;i haburabila, #ulmuxiyaSgi hebgo&inab #aman rapalda Tad &ib habun baleb $oyila bujuneb. ЦIцIудуда гьикъарабила дуцца чан сон барабилан. Гьелълъ жаваб кьурабила лъабкъого сон банилан. ~ududa hiqarabila duCa xan son barabilan. he: $awab purabila ;abqogo son banilan. Зулмуялълъул си борххалъанагIан, гьенисса вортарассул бохх цIцIикIкIун бекула. #ulmuya:ul si bor{a;anafan, heniSa wortaraSul bo{ ~iJun bekula. Зурмихъан берталълъе гIедегIулевила, дибир хвалил рокъове гIедегIулевила. #urmi]an berta:e fedefulawila, dibir [walil roqowe fedefulewila. Зурма рекъезе – къали, кечI рекъезе – далай. #urma reqe#e - qali, kez reqe#e - dalay.

П _ Пагьму гьечIессда гьабида гIентIеро базецин лъалареб. _ahmu hezeSda habida fenTero ba#ecin ;alareb. Пайда гьечIеб гIелмуялдассаги цIунаги, гIамал гьечIеб черххалдассаги цIунаги. _ayda hezeb felmuyaldaSagi `unagi, famal hezeb xer{aldaSagi `unagi. Пакъирзаби, мискинал бечедал чагIи! _aqir#abi, miskinal bexedal xafigi! Палугьан гурони, квариде вахунаро. _aluhan guroni, kwaride wa[unaro. Панкъ гьабизе лълъим щвечIей, лълъелIе базе цIцIам щвечIей. _anq habi#e :im &wezey, :e/e ba#e ~am &wezey. Панкъил къулгьу, къолол бертин. _anqil qulhu, qolol bertin. ПасихIал рагIабацца богIол цагъур цIеларо. _asi\al rafabaCa bofol cavur `elaro. Пахьул бетIералда жанир меседил пикраби рукIунарел. _a%ul beTeralda $anir mesedil _ikrabi rujunarel. Пашманассул магIу гIемераб, рокьи ккарассул ххабар гIемераб. _a^manaSul mafu femerab, ropi KaraSul {abar femerab. Пашманлъи гьоркьоб гьечIеб роххелги букIунаребила, роххел лъалареб пашманлъиги бачIунаребила. _a^man;i horpob hezeb ro{elgi bujunarebila, ro{el ;alareb _a^man;igi bazunarebila. Пер кунаресс хъал кунеб. _er kunareS ]al kuneb. Пикраби – магIарда, къварилъи – мугъзада нахъа. _ikrabi - mafarda, qwari;i - muv#ada na]a. Пикру гIемерлъани, чи гIадаллъулев. _ikru femer;ani, xi fadal;ulew. Пикру – ццебе, ццим – ххадуб. _ikru - Cebe, Cim - {adub. ПиргIавние Муса камуларев. _irfawniye musa kamularew. Пири пирхханщинахъе зоб гъугъалареб. _iri _ir{an&ina]e #ob vuvalareb. Пириялълъеги гъветI кIудияб бокьулеб. _iriya:egi vweT judiyab bopuleb. Питна бокьарасс багьана, ракь хъвалхьун, балагьулеб. _itna boparaS bahana, rap ]wal%un, balahuleb. Питнабазул мугьал хьани, балагьазул гьирал раччулел. _itnadul muhal %ani, balaha#ul hiral raXulel. Питнадул мугьал хьани, балагьалълъул тIор бала. _itnadul muhal %ani, balaha:ul Tor bala. Пихъ бижулареб гъветI гьурщулареб. _i] bi$ulareb vweT hur&ulareb. Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIулареб, лълъим гьечIеб иццухъе гел бегьулареб. _i] hezeb voToda Til reZulareb, :im hezeb iCu]e gel behulareb. ПицIцIил рукъи гIадин, рекIунги вукIунге, цIакъго чияссдасса рикIкIалъунги вукIунге. _i~il ruqi fadin, rejungi wujunge, `aqgo xiyaSdaSa riJa;ungi wujunge. ПонцIон рагIи бицунессул хIассил хIалакъаб. _on`on rafi bicuneSul \aSil \alaqab. Пударулев чияссул гьабихъ рищни гIемераб. _udarulew xiyaSul habi] ri&ni femerab. Пуланав чиясс мун чIвазехъин вугилан абидал, гьесс данде абурабила, «ВахI, дицца гьессие лълъикIлъи гьабун букIинчIо гури!» _ulanaw xiyaS mun zwa#e]in wugilan abidal, heS dande aburabila, «wa\, diCa heSiye :ij;i habun bujinzo guri!» Пурцциде бараб гIазу гулидеги балеб. _urCide barab fa#u gulidegi baleb. Пурцциде саву ккани, нилъалдеги кколеб. _urCide sawu Kani, ni;aldegi Koleb. Пурцциде цIцIер бани, рии квачараб бачIунеб. _urCide ~er bani, rii kwaxarab bazuneb. Пурццил гIоркь ккурав вакъуларев, къохьол къимат лъалев вугьунарев. _urCil forp Kuraw waqularew, qo%ol qimat ;alew wuhunarew. Пурццил хъвари къотIани, къолол бетIер дагьлъула. _urCil ]wari qoTani, qolol beTer dah;ula.

Чч X ЧчугIа кколессул роцц лълъелIила букIине кколеб. Xufa KoleSul roC :e/ila bujine Koleb. Ччузе бокьулев, ххузе бокьуларев вукIунарев. Xu#e bopulew, {u#e bopularew wujunarew.