г g 1. Габур бугони, рукь камиларо. gabur bugoni, rup kamilaro. 2. Габур хъазилай, хъвата гIакдалай. gabur ]a#ilay, ]wata fakdalay. 3. Габур тIерен, тIоноцIцI бегIер. gabur Teren, Tono~ befer. 4. Гагу хунилан, хур бекьичIого толареб. gagu [unilan, [ur bepizogo tolareb. 5. Гагуги Мадинатги гIадин. gagugi madinatgi fadin. 6. Гажаз бессаралдасса квераз бессараб лълъикIабила. ga$a# beSaraldaSa kwera# beSarab :ijila. 7. Гажал гьечIеб бацI букIунареб, квач гьечIеб ххасел букIунареб. ga$al hezeb ba` bujuneb, kwax hezeb {asel bujunareb. 8. Галицца буххун, ралъад лIугIулареб. galiCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 9. Гама лълъикIаб букIиналълъ ракъдада хьвадуларо. gama :ijab bujina: raqdada %wadularo. 10. ГамачI гебегунилан, мугIрул багьа холареб, бахIри чапдонилан, ралъдал лълъим хъублъулареб. gamaz gebegunilan, mufrul baha [olareb, ba\ri xa_donilan, ra;dal :im ]ub;ulareb. 11. ГамачI гIедегIуларо, гIадан хIал ккун чIчIоларо. gamaz fedefularo, fadan \al Kun Zolaro. 12. ГамачI речIчIаниги, руз холеб, ганчIилI речIчIаниги, руз холеб. gamaz reZanigi, ru# [oleb, ganzi/ reZanigi, ru# [oleb. 13. ГамитIаги вукIун, гамихъангун вагъуге. gamiTagi wujun, gami]angun wafuge. 14. Гамихъангун кьал гьавуге, кьурулIа на бахъуге. gami]angun pal hawuge, puru/a na ba]uge. 15. ГанчIал рухьун, гьаби риччан. ganzal ru%un, habi riXan. Аби гIунтIизабула магIарухъе вачIун вукIарав гIарабассде. abi funTi#abula mafaru]e wazun wujaraw farabaSde. Жидерго гIадамаз гьессда гьикъарабила Дагъистан кинаб бакI батарабилан. Гьессги абурабила, гьаби риччараб, ганчIал рухьараб бакI батанилан. ГIадамал кинал ругелан гьикъараб меххалълъги абурабила, цIцIад хIаллъани, роцIцIагиян гьардолел, роцIцIен ххалалъани, цIцIад багиян гьардолел, Аллагьассда малълъарулел чагIи ратанилан. $idergo fadama# heSda hiqarabila davistan kinab baj batarabilan. heSgi aburabila, habi riXarab, ganzal ru%arab baj batanilan. fadamal kinal rugelan hiqarab me{a:gi aburabila, ~ad \al;ani, ro~agiyan hardolel, ro~en {ala;ani, ~ad bagiyan hardolel, allahaSda ma:arulel xafi ratanilan. - Дин? - din? - Динги гьабула, ссадакъаги кьола, лълъикIал гIалимзабиги руго. Цинги инсанассде бачIунеб балагьалълъул бищунго кIудияб жо хвел буго. Гьеб кIудияб къварилъи тIаде бачIараб къоялълъ хварассул хъизан, росс хварай лълъади, бессдаллъун ххутIарал лъимал, херал умумул – росуго тIаделъун, хIулун лъола. - dingi habula, Sadaqagi pola, :ijal falim#abigi rugo. cingi insanaSde bazuneb balaha:ul bi&ungo judiyab $o [wel bugo. heb judiyab qwari;i Tade bazarab qoya: [waraSul ]i#an, roS [waray :adi, beSdal;un {uTaral ;imal, [eral umumul - rosugo Tade;un, \ulun ;ola. ГIарабазул гьеб лълъикIаб нассихIат битIухъ гьабула жиндир заманалълъул кIудияв гIакъил, гIалимчи, кочIогьан Инххосса ГIалихIажияссул рагIабазги. faraba#ul heb :ijab naSi\at biTu] habula $indir #amana:ul judiyaw faqil, falimxi, kozohan in{oSa fali\a$iyaSul rafaba#gi. “Керен бухIулареб патихIа тIамун, АлхIам цIцIалилалде боцIцIул бицина. Будун-дибирилан дундун гьабила, Дунги варисилан цоги вачIина. Дуцца нахъе тарал дур ятимазул ТIутIун босун ина мискинаб боцIцIи. ДутIа бугеб налъи тIобитIилалде, ТIанкIелаго лълъвина лайла бачине. МаржухIаб щиналда гIамалги гьабун, ХIал къвагъун реххила рукъалълъул агьлу!” 16. ГанчIидасса тIотIоегIан рукъалълъе пайда гьечIев. ganzidaSa ToToyefan ruqa:e _ayda hezew. 17. Ганщида данде баси балареб. gan&ida dande basi balareb. 18. Ганщида ххаххараб бече хIарщулI гебергахъдулебила. gan&ida {a{arab bexe \ar&ul geberga]dulebila. 19. Гаргадизе лъалеб гьечIони, гаргадичIого вукIинегIаги лъазе ккола. gargadi#e ;aleb hezoni, fargadizogo wujinefagi ;a#e Kola. 20. ГарцIцIида кколебила кинабго мегъ жиндирилан, къоркъода кколебила киналго лълъиназул иххтияр жиндихъилан. gar~ida Kolebila kinabgo mev $indirilan, qorqoda :olebila kinalgo :ina#ul i{tiyar $indi]ilan. 21. ГарцIцIил кочIодасса найил зузуйго лълъикIила. gar~il kozodaSa nayil #u#uygo :ijila. 22. Гвавул роценги дие, роцадул тIеххги дие. gwadul rocengi diye, rocadul Te{gi diye. 23. ГвавулIе чу гьарани, хIамагIаги биччалеб. gwawu/e xu harani, \amafagi biXaleb. 24. Гважул хIал лъачIого, чолониб гIанкIкI къинлъулареб. gwa$ul \al ;azogo, xolonib fanJ qin;ulareb. 25. Гважуцца рачIчI хьвагIичIого, тула ххадуб унаребила. gwa$uCa raZ %wafizogo, tula {adub unarebila. 26. ГванзгIулбузе ххер барай, ххуххазе накку барай. gwan#fulbu#e {er baray, {u{a#e naKu baray. 27. Гванзаб хIал, хIораб ракь. gwan#ab \al, \orab rap. 28. Гванзкуйдул квилу кидадай бортилаян ххадуб бекерулеб цер гIадин. gwan#kuydul kwilu kidaday bortilayan {adub bekeruleb cer fadin. 29. Гебергизе хIур гурила, хIанчIизе заз гурилан, магIарде гъураб хIама лIутун бачIарабила. gebergi#e \ur gurila, \anzi#e #a# gurilan, mafarde vurab \ama /utun bazarabila. 30. Гени-гIеч гъоркьа тIаде аххирулебила, ххурма-цIулакьо тIассагъоркье аххирулебила. geni-fex vorpa Tade a{irulebila, {urma-`ulapo TaSavorpe a{irulebila. 31. Гени чIван, гIеч бищуге. geni zwan, fex bi&uge. 32. Гени чIван, гIеч чIван, гьабураб магIишат аххирги пасалъула. geni zwan, fex zwan, haburab mafi^at a{irgi _asa;ula. 33. ГермитIа бараххщарай къоролалълъ квен лIугIизегIан хIама цIулал бухIарабила. germiTa bara{&aray qorola: kwen /ufi#efan \ama `ulal bu\arabila. 34. Гирулеб гьецIоялда хIет бижулареб. giruleb he`oyalda \et bi$ulareb. 35. Гирун унеб эбелалълъул ракIалълъ гьикъарабила - вай, дир ххирияв вас, цIакъ унтарабищ, талихI кьун воххаяв, квеш тункарабищ? girun uneb ebela:ul raja: hiqarabila - way, dir {iriyaw was, `aq untarabi&, tali\ pun wo{ayaw, kwe^ tunkarabi&? 36. Гогьав херассдассаги цIунагийила, гьитIинго херлъарав гIолилассдассаги цIунагийила. gohaw [eraSdaSagi `unagiyila, hiTingo [er;araw folilaSdaSagi `unagiyila. 37. ГодекIан лълъикIаб жо, хIикматал щвани, хIалихьатал чагIалI гIодор чIчIечIони. godejan :ijab $o, \ikmatal &wani, \ali%atal xafa/ fodor Zezoni. 38. ГодекIаниб бицине бегьулареб жо чIчIужуялда бицунге. godejanib bicine behulareb $o Zu$uyalda bicunge. 39. ГодекIаниб кIал цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. godejanib jal `une, xiyar roqob ber `une. 40. ГодекIаниб лълъикIаб жо миккихIехьила. godejanib :ijab $o miKi\e%ila. 41. ГодекIаниб тIом биххани, бетIергьанчияссе тIукъби камулел. godejanib Tom bi{ani, beTerhanxiyaSe Tuqbi kamulel. 42. ГодекIанив гуревила бахIарчи лъалев, рагъдайила. godejaniw gurewila ba\arxi ;alew, ravdayila. 43. ГодекIанив къварид гьавурасс, дикьа къолей рокъой йигилан, чIчIужу юххарайила. godejaniw qwarid hawuraS, dipa qoley roqoy yigilan, Zu$u yu{arayila. 44. ГодекIанив цIакъав гIалхуда вагъуларев. godejaniw `aqaw fal[uda wavularew. 45. Гозо ссверичIеб жоялълъ гьан кунареб. go#o Swerizeb $oya: han kunareb. 46. ГорботIа рокьо гурев, рукьалтIа цедер гурев. gorboTa ropo gurew, rupalTa ceder gurew. 47. Гордал рагьиларилан чIчIарасс нуцIцIа рагьизе кколеб. gordal rahilarilan ZaraS nu~a rahi#e Koleb. 48. Гордухъан бачIараб, гордухъан унеб. gordu]an bazarab, gordu]an uneb. 49. Горил рагIал гьечIеб, рагIул аххир гьечIеб. goril rafal hezeb, raful a{ir hezeb. 50. Горо чIахIиял жалила лъимал. goro za\iyal $alila ;imal. 51. ГохIда гьабун, хIор чIчIолареб, къан хIамил рачIчI букIунареб. go\da habun, \or Zolareb, qan \amil raZ bujunareb. 52. ГудратIа моххмохх гурони, чIобого кьолеб жо букIунареб. gudraTa mo{mo{ guroni, zobogo poleb $o bujunareb. 53. ГудратIа тIатIи гIункIкI гIорцIцIизе гуребила балеб, гIункIкI кквезейила. gudraTa TaTi funJ for~i#e gurebila baleb, funJ Kwe#eyila. 54. ГудратIе ккани, гъалбацIги кколебила. gudraTe Kani, valba`gi Kolebila. 55. Гулгун хурибе инаро, ххума чIарадиларо. gulgun [uribe inaro, {uma zaradilaro. 56. Гула-ххер гьечIони, чан щоларо. gula-{er hezoni, xan &olaro. 57. Гулида гIанкIкIги речIчIулеб, гIанкIкIида гулаги речIчIулеб. gulida fanJgi reZuleb, fanJida gulagi reZuleb. 58. Гулида ХIажимурад лъаларо. gulida \a$imurad ;alaro. Цо нухалълъ Шамилил наиб ХIажимурадида тIаде гула балеб букIун буго. ХIажимурадида гьикъун буго - «Щай мун, цIакъав бахIарчи, гулидасса ваххчарав?» – ан. ХIажимурадицца гьадаб къокъаб жаваб кьун буго. co nu]a: ^amilil naib \a$imuradida Tade gula baleb bujun bugo. \a$imuradida hiqun bugo - "&ay mun, `aqaw ba\arxi, gulidaSa wa{xaraw?" - an. \a$imuradiCa hadab qoqab $awab pun bugo. 59. Гулицца цояв чIвала, мацIцIалълъ нусгояв чIвала. guliCa coyaw zwala, ma~a: nusgoyaw zwala. 60. ГунащмагIна гьабуге, битIаралълъе нух биччай. guna&mafna habuge, biTara:e nu[ biXay. 61. Гурга кварал, чед кварал чиядаго рагIичIо, цо квараб дир макари годекIаниб лъун буго. gurga kwaral, xed kwaral xiyadago rafizo, co kwarab dir makari godejanib ;un bugo. 62. Гургинаб тIад чIчIолареб, чIчIинтIараб гирулареб. gurginab Tad Zolareb, ZinTarab girulareb. 63. Гурде хIебтил букIаниги кIваричIо, хIара меседил бугони. gurde \ebTil bujanigi jwarizo, \ara mesedil bugoni. 64. Гурдида гурони, черххги бихьичIей, чаххтIида гурони, гъалги бихьичIей. gurdida guroni, xer{gi bi%izey, xa{Tida guroni, valgi bi%izey. 65. ГурдилI цIул гьабе, цIулалълъ гъабу гьабе. gurdi/ `ul habe, `ula: vabu habe. 66. ГурхIараб бихьугеги, хIинкъараб бачIунгеги! gur\arab bi%ugegi, \inqarab bazungegi! 67. ГурхIун гIоданиги, бухIун гIодизе ккогеги. gur\un fodanigi, bu\un fodi#e Kogegi. 68. ГурцIаб гIи хьихье, гIобаб цIцIе хьихье. gur`ab fi %i%e, fobab ~e %i%e. Бицен буго, гIухьби рукIаралила жидерго гIигун цо нохъода. Цойидассан нохъодул кIалтIуги тIун, гьел ххутIаралила жанирго. ГIухьбиги гIиги чIаго рукIин лъаниги, гIадамазул хIал гIечIебила, тIаде нух бахъун, гьел ххвассар гьаризе. ГIухьбузул гара-чIвари рагIулеб букIарабила, воре, гурцIаб гIиги хьихье, гIобаб цIцIеги хьихье, гьаб кIиялълъгогIан къо хIехьолеб жо гьечIилан. Кицилъун лIугьарал гьезул рагIабиги, гьез ахIулеб букIараб кечIги, гьез бачарабилан абулеб “Нохъода хваразул бакъанги” нилIер ххалкъалълъ нахъе цIунун руго. bicen bugo, fu%bi rujaralila $idergo figun co no]oda. coyidaSan no]odul jalTugi Tun, hel {uTaralila $anirgo. fu%bigi figi zago rujin ;anigi, fadama#ul \al fezebila, Tade nu[ ba]un, hel {waSar hari#e. fu%bu#ul gara-zwari rafulareb bujarabila, wore, gur`ab figi %i%e, fobab ~egi %i%e, hab jiya:gofan qo \e%oleb $o hezilan. kici;un /uharal he#ul rafabigi, he# a\uleb bujarab kezgi, he# baxarabilan abuleb "no]oda [wara#ul baqangi" ni/er {alqa: na]e `unun rugo. 69. Гучги жанги жо гуро, жанив дацци гьечIони. guxgi $angi $o guro, $aniw daCi hezoni. 70. Гучид ца бихьичIого, царад магъ хьвагIулареб. guxid ca bi%izogo, carad mav %wafulareb. keren bu\ulareb _ati\a Tamun, al\am ~alilalde bo~ul bicina. budun-dibirilan dundun habila, dungi warisilan cogi wazina. duCa na]e taral dur yatima#ul TuTun bosun ina miskinab bo~i. duTa bugeb na;i TobiTilalde, Tanjelago :wina layla baxine. mar$u\ab &inalda famalgi habun, \al qwavun re{ila ruqa:ul ahlu.

Къ q Къабулаб ссадакъалъун батаги. qabulab Sadaqa;un batagi. Къад гьабураб бихьулеб, къасси гьабураб рагIулеб. qad haburab bi%uleb, qaSi haburab rafuleb. Къад кьерхун, къасси роцIцIун – хур-ххералълъе балагь, херав чияссул бахIарай лълъади – рукъалълъе балагь. qad per[un, qaSi ro~un - [ur-{era:e balah, [eraw xiyaSul ba\aray :adi - ruqa:e balah. Къад маккалълъ, къасси хIанчIчIалълъ. qad maKa:, qaSi \anZa:. Къадада гьикъарабила мун кида биххулебилан. Гьелълъ абурабила, кьекIкIелалда гьикъеян. ХIамица абурабила, цо гамачI кколеб кьекIкIлаццайищила мун кколеб, гьале гьаб жинцца кколилан. qadada hiqarabila mun kida bi{ulebilan. he: aburabila, peJelalda hiqeyan. \amiCa aburabila, co gamaz Koleb peJlaCayi&ila mun Koleb, hale hab $inCa Kolilan. Къададаги гIундул ругел, гIалхудаги берал ругел. qadadagi fundul rugel, fal[udagi beral rugel. Къадал кьучIчI хIамайила, хIуби кьекIкIелила. qadal puZ \amayila, \ubi peJelila. Къаданиб гIарцул таргьаги лъун, вакъуцца хварав. qadanib farcul tarhagi ;un, waquCa [waraw. Къадараб жо гьабизе бегьулареблъи лъалеб гIадин, къадараб цIцIар лъеларедухъ хьвадизеги лъазе кколеб. qadarab $o habi#e behulareb;i ;aleb fadin, qadarab ~ar ;elaredu] %wadi#egi ;a#e Koleb. Къадараб бакIалдассан ригьин гьабуни, къо ккедал ватуларев вас гьавулевила. qadarab bajaldaSan rihin habuni, qo Kedal watularew was hawulewila. Къадараб чода рекIун иналдасса, раччиги баччун, лъелго ин лълъикIаб. qadarab xoda rejun inaldaSa, raXigi baXun, ;elgo in :ijab. Къадарав гьудуласс унтидал тола, лълъикIав гьудуласс хабал рагIалда гурони толаро. qadaraw hudulaS untidal tola, :ijaw hudulaS [abal rafalda guroni tolaro. Къадарав чи къурассда тIасса вахъунарев, бергьарассда гъоркьа вахъунарев. qadaraw xi quraSda TaSa wa]unarew, berharaSda vorpa wa]unarew. Къадарав чи сабаблъун нусгоявги ссурулев. qadaraw xi sabab;un nusgoyawgi Surulew. Къадарав чияссдасса къасси гъассдакквелалълъе бараб къвалиго лълъикIила. qadaraw xiyaSdaSa qaSi vaSdaKwela:e barab qwaligo :ijila. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдул габуралда бараб месед. qadaraw xiyaSe haburab :ij;i - hoydul gaburalda barab mesed. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъиги – дуего балагьалълъе, лебалав чияссе гьабураб квешлъиги – дуего балагьалълъе. qadaraw xiyaSe haburab :ij;igi - duyego balaha:e, lebalaw xiyaSe haburab kwe^;igi - duyego balaha:e. Къадарав чияссе лълъикIаб бициналдасса лълъикIав чияссе наку чIвайго лълъикI. qadaraw xiyaSe :ijab bicinaldaSa :ijaw xiyaSe naku zwaygo :ij. Къадарав чияссул багьа – къан рачIчI ккун цIцIе. qadaraw xiyaSul baha - qan raZ Kun ~e. Къадарав чияссул чIухIи кьолбол кIодолъиялдалъунги букIунеб. qadaraw xiyaSul zu\i polbol jodo;iyalda;ungi bujuneb. Къадараван абизеги бокьуларев, къадарлъиги толарев. qadarawn abi#egi bopularew, qadar;igi tolarew. Къадахъаби гIемерлъани, къед гьетIараб лIугьунеб. qada]abi femer;ani, qed heTarab /uhuneb. Къаденахъе мегIерги бегуге, бакъанида росуги тоге. qadena]e mefergi beguge, baqanida rosugi toge. Къадкиццагицин цин бусен гьабула, ххадур тIанчIи рахъула. qadkiCagicin cin busen habula, {adur Tanzi ra]ula. Къадру гIолохъанго цIунейила. qadru folo]ango `uneyila. Къажар базаралда кинавго чи беццав ватани, гьезда релълъине цояб бер дуццаги къинкIейила. qa$ar ba#aralda kinawgo xi beCaw watani, he#da re:ine coyab ber duCagi qinjeyila. Къажарасс хIамида тIилги, мухь кьечIого, кьабуларебила. qa$araS \amida Tilgi, mu% pezogo, pabularebila. Къажарассулги хIамилги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. qa$araSulgi \amilgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. Къазе кIолареб кIалтIуги рагьуге, бичизе кIолареб гарацIцIги баге. qa#e jolareb jalTugi rahuge, bixi#e jolareb gara~gi bage. Къазе цаби гьечIони, кIутIбигIаги рукъе. qa#e cabi hezoni, juTbifagi ruqe. Къайи босе, дурго рокъоб рекъараб, чIчIужу яче, дургун гIамал рекъарай. qayi bose, durgo roqob reqarab, Zu$u yaxe, durgun famal reqaray. Къали цIцIамул цадахъ чIчIикIичIого, чи лъаларев. qali ~amul cada] Zijizogo, xi ;alarew. Къалмил мацIцI – бегIераб жо. qalmil ma~ - beferab $o. Къалмицца басанщинаб жоялълъул ххабар лIугьунареб, ракIалде щванщиналълъул кечI лIугьунареб. qalmiCa basan&inab $oya:ul {abar /uhunareb, rajalde &wan&ina:ul kez /uhunareb. Къалмицца хъваге, гIакълуялълъ хъвай. qalmiCa ]wage, faqluya: ]way. Къалмицца хъвараб гIощтIоцца къотIулареб. qalmiCa ]warab fo&ToCa qoTulareb. Къалъизеган гIадамалгун къаццандулев, къалъудасса нахъе Аллагьгун къаццандулев. qa;i#efan fadamalgun qaCandulew, qa;udaSa na]e allahgun qaCandulew. КъалъичIого къо беццуге, къинлъичIого нус еццуге. qa;izogo qo beCuge, qin;izogo nus yeCuge. Къан зарукьги ккогейила, квер биххунги биччагейила. qan #arupgi Kogeyila, kwer bi{ungi biXageyila. Къан хIамил рачIчI чIчIолареб, рахъдал гьабун чед чIчIолареб. qan \amil raZ Zolareb, ra]dal habun xed Zolareb. Къан цIцIуледухъ виччизеги вукIунге, векиледухъ вакъвазеги вукIунге. qan ~uledu] wiXi#egi wujunge, wekiledu] waqwa#egi wujunge. Къани зарукьеги унев, виччан тани дунялги цIолев. qani #arupegi unew, wiXan tani dunyalgi `olew. Къанщарал беракьа чи нечоларев. qan&aral berapa xi nexolarew. Къараб квер рагьуларев, къараб нуцIцIа ричIуларев. qarab kwer rahularew, qarab nu~a rizularew. Къараб нуцIцIидаги – анцIго бер, рахараб рукъалдаги – нусго гIин. qarab nu~idagi - an`go ber, ra[arab ruqaldagi - nusgo fin. Къарассда гурони, заз унтуларо, ккарассда гурони, рокьи лъаларо. qaraSda guroni, #a# untularo, KaraSda guroni, ropi ;alaro. Къарз босулеб къоялълъ – гьоцIцIокIал, бецIизе ккараб къоялълъ – букIкIараб нодо. qar# bosuleb qoya: - ho~ojal, be`i#e Karab qoya: - buJarab nodo. Къарз ваццассеги гьабуге, гьоркьоблъи хунгутIизе. qar# waCaSegi habuge, horpob;i [unguTi#e. Къарзалълъе жо кьей – рокьи къотIулеб кIвекьмахх гIадаб жо. qar#a:e $o pey - ropi qoTuleb jwepma{ fadab $o. Къаркъала бугъилав, ракI хIанчIчIилав. qarqala buvilaw, raj \anXilaw. Къаркъала турула, лълъикIлъи холаро. qarqala turula, :ij;i [olaro. Къаркъала херлъаниги, ракI херлъулареб (Дун жеги бахIарго бугилан абурабила ракIалълъ. Бугищан бихьизе цо дихъ балагьеян абурабила къаркъалаялълъ). qarqala [er;anigi, raj [er;ulareb (dun $egi ba\argo bugilan aburabila raja:. bugi&an bi%i#e co di] balaheyan aburabila qarqalaya:). Къарумав мадугьалассдассаги цIунаги, рекIел гьава кIудияв мискинчияссдассаги цIунаги! qarumaw maduhalaSdaSagi `unagi, rejel hawa judiyaw miskinxiyaSdaSagi `unagi! Къарумассул боцIцIи ирга щоларесс кунеб. qarumaSul bo~i irga &olareS kuneb. Къарумассул квер къараб – кIал рагьараб, саххаватассул кIал къараб – квер рагьараб. qarumaSul kwer qarab - jal raharab sa{awataSul jal qarab - kwer raharab. Къарумассулгун даранги гьабуге, къохIехьоларессда цадахъ кьалдеги унге. qarumaSulgun darangi habuge, qo\e%olareSda cada] paldegi unge. КъартI гьечIей яс – рас гьечIеб бетIер. qarT hezey yas - ras hezeb beTer. Къассд бихьун гIамалила, гIамал бихьун хIалтIийила. qaSd bi%un famalila, famal bi%un \alTiyila. Къасси бусада лъечIеб бетIер радал тIаде борххизе батулареб. qaSi busada ;ezeb beTer radal Tade bor{i#e batulareb. Къасси вахъун, къад кьижун, рузил гIамал жибго те. qaSi wa]un, qad pi$un, ru#il famal $ibgo te. Къасси лъолеб тIагъур къадги лъоге, къад лъолеб тIагъур къассиги лъоге. qaSi ;oleb Tavur qadgi ;oge, qad ;oleb Tavur qaSigi ;oge. Къасси роцIцIун, къад кьерхун – хуруе балагь, херав чиясс бахIарай чIчIужу ячин – рукъалълъе балагь. qaSi ro~un, qad per[un - [uruye balah, [eraw xiyaS ba\aray Zu$u yaxin - ruqa:e balah. КъатIраби данделъунила лълъадал ралъад лIугьунеб. qaTrabi dende;unila :adal ra;ad /uhuneb. КъачIеб ххариниб ххер бижуларо. qazeb {arinib {er bi$ularo. Къвакъвай – хъазил, хоно – къурщил. qwaqway - ]a#il, [ono - qur&il. Къвали бахъулаго, тIилал тIехIарав, тIин-хоро кунаго, кIал гIурччинлъарав. qwali ba]ulago, Tilal Te\araw, Tin-[oro kunago, jal furXin;araw. КъваригIани ахIизе ХIохьочида цIцIар лъала. qwarifani a\i#e \o%oxida ~ar ;ala. КъваригIараб меххалълъ – КъурамухIума, къваригIинчIеб меххалълъ – Бабал МухIума. qwarifarab me{a: - quramu\uma, qwarifinzeb me{a: - babal mu\uma. КъваригIел гьечIого гIегIедараб хIелеко царал кIалдибе ккарабила. qwarifel hezogo fefedarab \eleko caral jaldibe Karabila. КъваригIел гьечIого хIапулеб гьой ххеххго херлъулеб. qwarifel hezogo \a_uleb hoy {e{go [er;uleb. КъваригIел ккун ахIулеб меххалълъ – ХIажимурадил Давуд, къваригIел гьечIеб меххалълъ – ХIанкIил Давуд. qwarifel Kun a\uleb me{a: - \a$imuradil dawud, qwarifel hezeb me{a: - \anjil dawud. КъваригIинарилан ккараб жо цо къоялълъ къваригIунеб. qwarifilarilan Karab $o co qoya: qwarifuneb. КъваригIинарила анцIго рукъалълъе къого гьобо. qwarifinarila an`go ruqa:e qogo hobo. КъваригIинчIеб босани, къваригIараб бичизе ккола. qwarifinzeb bosani, qwarifarab bixi#e Kola. Къварилъи бихьичIессда гIатIилъиялълъул къимат лъалареб. qwari;i bi%izeSda faTi;iya:ul qimat ;alareb. Къварилъи бищун ццебе къобухIаралълъубейила бачIунеб. qwari;i bi&un Cebe qobu\ara:ubeyila bazuneb. Къварилъи кидаго букIунареб, гьеб хисизе гIатIилъи бачIунеб. qwari;i kidago bujunareb, heb [isi#e faTi;i bazuneb. Къварилъи ккарасс цохIо бугеб оц хъвелиланги абулебила. qwari;i KaraS co\o bugeb oc ]welilangi abulebila. Къварилъи ккедалила чи лъалев. qwari;i Kedalila xi ;alew. Къварилъиги къадарги къед борлIунги рачIунелила. qwari;igi qadargi qed bor/ungi razunelila. КъватIиб гьури-муч кIудияв, рокъоб, оц тIурани, лIарада базе жо гьечIев. qwaTib huri-mux judiyaw, roqob, oc Turani, /arada ba#e $o hezew. КъватIиб чан гьабуни, чи гьалаглъулев. qwaTib xan habuni, xi halag;ulew. КъватIиве ккараб меххалълъ къватIулжо гIадин вукIа. qwaTiwe Karab me{a: qwaTul$o fadin wuja. КъватIисса чIчIужу ячани, рукъалда асскIоб рукъ букIунаро, хуралда асскIоб хур букIунаро. qwaTiSa Zu$u yaxani, ruqalda aSjob ruq bujunaro, [uralda aSjob [ur bujunaro. КъватIисса чIчIужу ячани, таргьида рухьен биццатаб базе кколебила. qwaTiSa Zu$u yaxani, tarhida ru%en biCatab ba#e Kolebila. КъватIисса чIчIужу ячарав чи – нух бичун босарав чи. qwaTiSa Zu$u yaxaraw xi - nu[ bixun bosaraw xi. КъватIисса щолеб гIарацалдасса рокъоб щолеб пахьго лълъикI. qwaTiSa &oleb faracaldaSa roqob &oleb _a%go :ij. КъватIул цIцIогьор кIулаз кколевила, рукъалълъул цIцIогьор ссунццаго кколаревила. qwaTul ~ohor jula# Kolewila, ruqa:ul ~ohor SunCago Kolarewila. КъвачIа ххун къо – лълъикIаб къо, нахъияб къо – квешаб къо. qwaza {un qo - :ijab qo, na]iyab qo - kwe^ab qo. КъвачIида рекъараб рукъи камулареб. qwazida reqarab ruqi kamulareb. КъвачIил кIал бухьунареб. qwazil jal bu%unareb. КъвачIил ххеней барай, хведрал цIа барай. qwazil {eney baray, [wedral `a baray. КъвачIитIа къачIони, гьиритIа букIунареб. qwaziTa qazoni, hiriTa bujunareb. Къади чIвалароанила, къасси бетIер къаданижоялда лъун букIарабани. qadi zwalaroanila, qaSi beTer qadani$oyalda ;un bujarabani. СардилI Шайиххил МухIумида рагIулеб букIун буго гIадамазул гара-чIвари, рихха-ххочарал гьаркьал. МухIумил нуцIцIидаги кIутIун, цоясс абун буго. sardi/ ^ayi{il mu\umida rafuleb bujun bugo fadama#ul gara-zwari, ri{a-{oxaral harpal. mu\umil nu~idagi juTun, coyaS abun bugo. - Мун щай тIаде вахъунарев? Дур мадугьал Къади чIван вуго! - mun &ay Tade wa]unarew? dur maduhal qadi zwan wugo! НуцIцIида тункарассе Шайиххил МухIумицца кицилъун лIугьарал гьадал рагIабаздалъун жаваб кьун буго. nu~ida tunkaraSe ^ayi{il mu\umiCa kici;un /uharal hadal rafaba#da;un $awab pun bugo. Къебедассул квер меседил, кочIохъанассул рагIи меседил. qebedaSul kwer mesedil, kozo]anaSul rafi mesedil. Къед биххараб меххалълъ бахъинчIеб хIур нахъа бахъунареб. qed bi{arab me{a: ba]inzeb \ur na]a ba]unareb. Къелеб ракьа квараб гьой ГьидалI чIчIолареб (КъватIиссан щвараб ххинкI гьуинлъарав чи рокъов чIчIоларев). qeleb rapa kwarab hoy hida/ Zolareb (qwaTiSan &warab {inj huin;araw xi roqow Zolarew). КъелI хъазан речIчIараб къо бачIунгеги. qe/ ]a#an reZarab qo bazungegi. Къечон гуребила чIагIа гьекъолеб. qexon gurebila zafa heqoleb. Къечедал гуребила гъуй бухъулеб. qexedal gurebila vuy bu]uleb. Къимат кьезе гIедегIуге, гIадан дуе ралъад гурев. qimat pe#e fedefuge, fadan duye ra;ad gurew. Къинаб квер хIорго тани, хIажатаб жо щолареб (Къинал кверал хIор гьарун, хIалихьалъи баччуге). qinab kwer \orgo tani, \a$atab $o &olareb (qinal kweral \or harun, \ali%a;i baXuge). Къинлъуларей чIчIужуялдасса къинлъулеб гIанкIуго лълъикIила. qin;ularey Zu$uyaldaSa qin;uleb fanjugo :ijila. Къинлъун хоно гуреб, хун гьан гуреб. qin;un [ono gureb, [un han gureb. Къисматги къадарги къед борлIунги бачIунебила. qismatgi qadargi qed bor/ungi bazunebila. Къирбалалълъул гьури – кьерхадул ццебехъан, тIассагьури – квачалълъул ццебехъан. qirbala:ul huri - per[adul Cebe]an, TaSahuri - kwaxa:ul Cebe]an. Къо арабгIан лъалареб лъагIелги букIунеб, лъагIелгIан ххалатаб къоги букIунеб. qo arabfan ;alareb ;afelgi bujuneb, ;afelfan {alatab qogi bujuneb. Къо бихьичIессул чи лIугьунарев. qo bi%izeSul xi /uhunarew. Къо бихьичIого щвараб бечелъи гьороцца унебила. qo bi%izogo &warab bexe;i horoCa unebila. Къо бихьичIого щвараб боцIцIи хIехьоларебила. qo bi%izogo &warab bo~i \e%olarebila. Къо бихьун щвараб гъурущ къо бихьичIого щвараб туменалдасса къиматаб. qo bi%un &warab vuru& qo bi%izogo &warab tumenaldaSa qimatab. Къо бихьун щварабгIан ххинкI гьуинабила. qo bi%un &warabfan {inj huinabila. Къо бихьунила меседо гьинде яхуней. qo bi%unila mesedo hinde ya[uney. Къо гьечIебани, сардил бецIлъи лъалароан. qo hezebani, sardil be`;i ;alaroan. Къо гьечIелълъуб асс гьечIеб. qo heze:un aS hezeb. Къо кинаб букIарабали пикру къасси гьабе. qo kinab bujarabali _ikru qaSi habe. Къо ккани, къоркъолги бацI лIугьунебила. qo Kani, qorqolgi ba` /uhunebila. Къого бихьичIого чилъи бокьарасс, ярагъго гьечIого, рагъде къассд гьабе. qogo bi%izogo xi;i boparaS, yaravgo hezogo, ravde qaSd habe. Къойил гъеду ахIданиги, бачIунаребила их, цо къоялълъ гагу ахIдани, бачIунебила. qoyil vedu a\danigi, bazunarebila i[, co qoya: gagu a\dani, bazunebila. Къойилго букIунаан дун анибилан абурабила хIамицца. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан абурабила бацIицца qoyilgo bujunaan dun anibilan aburabila \amiCa. $aqa guroni $ib Tade Kezilan aburabila ba`iCa ХхарибакIалда кваналеб хIамида тIаде ккун буго бацI. {aribajalda kwanaleb \amida Tade Kun bugo ba`. Гьеб чIвазе багьанаги балагьун, бацI хIамиде хъихъидун буго: мун гьаниб щиб гьабулебин, лълъиццайин мун гьанибе биччарабилан. heb zwa#e bahanagi balahun, ba` \amide ]i]idun bugo, mun hanib &ib habulebin, :iCayin mun hanibe biXarabilan. ХIамицца гIила бачун буго, къойилго букIунеб, жиндир ругьунаб бакI бугин гьабилан. \amiCa fila baxun bugo, qoyilgo bujuneb, $indir ruhunab baj bugin habilin. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан, бацIицца хIама чIван буго. $aqa guroni $ib Tade Kezilan, ba`iCa \ama zwan bugo. Кици хIалтIизабула щибаб къоялълъ гьабулеб ххиянат цо къолъялъ къватIиб чIвала абураб магIнаялдаги. kici \alTi#abula &ibab qoya: habuleb {iyanat co qoya: qwaTib zwala aburab mafnayaldagi. Къокъид арав ххутIарав, ххалат арав вуссарав (Къокъиднухалълъ арав вуссинчIевила, шагьраялълъ арав вуссаравила). qoqid araw {uTaraw, {alat ataw wuSaraw (qoqidnu[a: araw wuSinzewila, ^ahraya: araw wuSarawila). Къойил шагьи нахъе реххе, къваригIараб къоялълъ чияда ццебе хъат ккунгутIизе. qoyil ^ahi na]e re{e, qwarifarab qoya: xiyada Cebe ]at KunguTi#e. Къолев чияссдасса бергьиналдасса бергьунев чияссдасса къейго лълъикIаб. qolew xiyaSdaSa berhinaldaSa berhunew xiyaSdaSa qeygo :ijab. Къолол гьаркьида бараб букIуна кьурдухъанассул хIатIил роси. qolol harpida barab bujuna purdu]anaSul \aTil rosi. Къолол дагIба бани, ссахIил ххайир кколеб (боххил дагIба бани, ратIагIаги камулареб). qolol dafba bani, Sa\il {ayir Koleb (bo{il dafba bani, raTafagi kamulareb). Къориниб бугеб анцIгоялдасса къвачIиниб бугеб цо лълъикIаб. qorinib bugeb an`goyaldaSa qwazinib bugeb co :ijab. Къоркъоцца тIанчIие рецц-бакъ гьабулебила, гьел дур беразулги берцинлъийила, тIомолги гьайбалъийила, кIварщалълъулги ххалалъийила. qorqoCa Tanziye reC-baq habulebila, hel dur bera#ulgi bercin;iyila, Tomolgi hayba;iyila, jwar&a:ulgi {ala;iyila. Къорола эххеде бахин – роцIцIадул гIаламат, гIодобе бачIин – кьерхадул гIаламат. qorola e{ede ba[in - ro~adul falamat, fodobe bazin - per[adul falamat. Къоролав чIчIужу абизе витIуларев. qorolaw Zu$u abi#e wiTularew. Къоролалълъ хьихьараб гIакаги босуге, къоролалълъ куцарай ясги ячунге. qorola: %i%arab fakagi bosuge, qorola: kucaray yasgi yaxunge. Къоролалълъ хьихьарав васасс къо хIехьолареб. qoro;a: %i%araw wasaS qo \e%olareb. Къоролалълъул макруялдасса цIунаги. qorola:ul makruyaldaSa `unagi. Къоролалълъул ракI – ихдалил къо (Къоролалълъул ракI ихдалил къо гIадин хисардулебила). qorola:ul raj - i[dalil qo (qorola:ul raj i[dalil qo fadin [isardulebila). Къоролалълъул рокъоб гIураб катицца гIункIкI кколаребила. qorola:ul roqob furab katiCa funJ Kolarebila. Къоролалълъул хIал къоролалда гурони бичIчIулареб. qorola:ul \al qorolalda guroni biZulareb. Къоролалълъул чехь мугъ ссверунги букIунеб. qorola:ul xe% muv Swerungi bujuneb. Къосунаревила мурид, къосине ккани, цIакъго къосуневила. qosunarewila murid, qosine Kani, `aqgo qosunewila. КъотIи тIубаларессда асскIовеги къаге, баркала лъаларессе кумекги гьабуге. qoTi TubalareSda aSjowegi qage, barkala ;alareSe kumekgi habuge. КъотIноб хIарщ букIунилан, хIама рокъоб толареб. qoTnob \ar& bujunilan, \ama roqob tolareb. 137. КъохIехьеялълъила иш гьабулеб. qo\e%eyaya:ila i^ habuleb. 138. Къохьол шарбал ретIарав, къадкил хьалбал гьарурав. qo%ol ^arbal reTaraw, qadkil %albal haruraw. 139. КъочIчIолIе гIебу гIадин. qoZo/e febu fadin. 140. Къоялълъги ассалълъги къадарлъи баххчулареб. qoya:gi aSa:gi qadar;i ba{xulareb. 141. Къоял тIагIун, киналго холел, анищ тIагIун, щивго холарев. qoyal Tafun, kinalgo [olel, ani& Tafun, &iwgo [olarew. 142. Къуват бугев гуревила кутакав, ццин бахъараб меххалълъ гьеб къулчIчIизе кIолевила кутакав. quwat bugew gurewila kutakaw, Cin ba]arab me{a: heb qulZi#e jolewila kutakaw. 143. Къуват бугелълъуб ссабру цIцIикIкIараб, ссабру цIцIикIкIарассул гIумру ххалатаб. quwat buge:ub Sabru ~iJarab, Sabru ~iJaraSul fumru {alatab. 144. Къуват къезабулеб къуват гIемер бугеб, ххалкъалълъул къуват ссунццаго къезабулареб. quwat qe#abuleb quwat femer bugeb, {alqa:ul quwat SunCago qe#abulareb. 145. Къуватав цояссдасса бергьунев, цIцIодорав анцIгояссдасса бергьунев. quwataw coyaSdaSa berhunew, ~odoraw an`goyaSdaSa berhunew. 146. Къуваталдасса гIакълу бергьунеб. quwataldaSa faqlu berhuneb. 147. Къуватассе хIелулев, хIал бугессе къулулев. quwataSe \elulew, \al bugeSe qululew. 148. Къуватассул ссабру букIуна, ссабруялълъул кIодолъи букIуна. quwaraSul Sabru bujuna, Sabruya:ul jodo;i bujuna. 149. Къулизе лъарассда ворххизеги лъала. quli#e ;alaSda wor{i#egi ;ala. 150. Къулиладаян могьода гьикъарай, къотIиладаян сумалда гьи - къарай. quliladayan mohoda hiqaray, qoTiladayan sumalda hi - qaray. 151. Къулилалде воржунге. qulilalde wor$unge. 152. КъуличIого ворххуге, чIамичIого къулчIуге. qulizogo wor{uge, zamizogo qulzuge. 153. КъуличIони ворххизе кIолареб. qulizoni wor{i#e jolareb. 154. КъулчIчIизе кIолареб жо хIанчIуге. qulZi#e jolareb $o \anzuge. 155. КъулчIчIилалде цIцIудуцца ракьа роццалда борцунебила. qulZilalde ~uduCa rapa roCalda borcunebila. 156. Къун вачIиналдасса хун вачIин лълъикIаб. qun wazinaldaSa [un wazin :ijab. 157. КъулчIчIун эххебеги унареб, аххун къватIибеги бачIунареб. qulZun e{ebegi unareb, a{un qwaTibegi bazunareb. 158. Къунмухьиде кьунилан ябучу босуге, бо бахъаралълъув нахъа ххутIула. qunmu%ide punilan yabuxu bosuge, bo ba]ara:uw na]a {uTula. 159. Къураб бакIалде ццин ххеххабила. qurab bajalde Cin {e{abila. 160. Къурассде ворта, хIалхвад! quraSde worta, \al[wad! 161. Къурассул рекIел унти – бергьарав чIвалеб чIор. quraSul rejel unti - berharaw zwaleb zor. 162. Къурбандил МухIумицца катида ниха гIадин. qurbandil mu\umiCa katida ni[a fadin. Къурбандил МухIумида мадугьаласс бицун буго жиндир катицца гьан кунарин, щиб кьуниги чIухIдарулилан. Къурбандил МухIумицца абун буго жиндир катиццани нихагицин кунилан. Мадугьаласс гьарун буго, бегьулеб батани, жиндир кетоги кьураб квен кваназе ругьун гьабеян. qurbandil mu\umida maduhalaS bicun bugo $indir katiCa han kunarin, &ib punigi zu\darulilan. qurbandil mu\umiCa abun bugo $indir katiCani ni]agicin kunilan. maduhalaS harun bugo, behuleb batani, $indir ketogi purab kwen kwana#e ruhun habeyan. Чанго къоялълъ МухIумицца мадугьалассул кето хIобода бухьун буго. Цинги, ххадув чиги витIун ахIун вачIарав мадугьалги валагьун, гьелда ццебе хъат цIураб ниха бан буго. Бакъараб катиццаги гьеб, цо мугь течIого, кванан буго. xango qoya: mu\umiCa maduhalaSul keto \oboda bu%un bugo. cingi, {aduw xigi wiTun a\un wazaraw maduhalgi walahun, helda Cebe ]at `urab ni[a ban bugo. baqarab katiCa heb, co muh tezogo, kwanan bugo.

г g 1. Габур бугони, рукь камиларо. gabur bugoni, rup kamilaro. 2. Габур хъазилай, хъвата гIакдалай. gabur ]a#ilay, ]wata fakdalay. 3. Габур тIерен, тIоноцIцI бегIер. gabur Teren, Tono~ befer. 4. Гагу хунилан, хур бекьичIого толареб. gagu [unilan, [ur bepizogo tolareb. 5. Гагуги Мадинатги гIадин. gagugi madinatgi fadin. 6. Гажаз бессаралдасса квераз бессараб лълъикIабила. ga$a# beSaraldaSa kwera# beSarab :ijila. 7. Гажал гьечIеб бацI букIунареб, квач гьечIеб ххасел букIунареб. ga$al hezeb ba` bujuneb, kwax hezeb {asel bujunareb. 8. Галицца буххун, ралъад лIугIулареб. galiCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 9. Гама лълъикIаб букIиналълъ ракъдада хьвадуларо. gama :ijab bujina: raqdada %wadularo. 10. ГамачI гебегунилан, мугIрул багьа холареб, бахIри чапдонилан, ралъдал лълъим хъублъулареб. gamaz gebegunilan, mufrul baha [olareb, ba\ri xa_donilan, ra;dal :im ]ub;ulareb. 11. ГамачI гIедегIуларо, гIадан хIал ккун чIчIоларо. gamaz fedefularo, fadan \al Kun Zolaro. 12. ГамачI речIчIаниги, руз холеб, ганчIилI речIчIаниги, руз холеб. gamaz reZanigi, ru# [oleb, ganzi/ reZanigi, ru# [oleb. 13. ГамитIаги вукIун, гамихъангун вагъуге. gamiTagi wujun, gami]angun wafuge. 14. Гамихъангун кьал гьавуге, кьурулIа на бахъуге. gami]angun pal hawuge, puru/a na ba]uge. 15. ГанчIал рухьун, гьаби риччан. ganzal ru%un, habi riXan. Аби гIунтIизабула магIарухъе вачIун вукIарав гIарабассде. abi funTi#abula mafaru]e wazun wujaraw farabaSde. Жидерго гIадамаз гьессда гьикъарабила Дагъистан кинаб бакI батарабилан. Гьессги абурабила, гьаби риччараб, ганчIал рухьараб бакI батанилан. ГIадамал кинал ругелан гьикъараб меххалълъги абурабила, цIцIад хIаллъани, роцIцIагиян гьардолел, роцIцIен ххалалъани, цIцIад багиян гьардолел, Аллагьассда малълъарулел чагIи ратанилан. $idergo fadama# heSda hiqarabila davistan kinab baj batarabilan. heSgi aburabila, habi riXarab, ganzal ru%arab baj batanilan. fadamal kinal rugelan hiqarab me{a:gi aburabila, ~ad \al;ani, ro~agiyan hardolel, ro~en {ala;ani, ~ad bagiyan hardolel, allahaSda ma:arulel xafi ratanilan. - Дин? - din? - Динги гьабула, ссадакъаги кьола, лълъикIал гIалимзабиги руго. Цинги инсанассде бачIунеб балагьалълъул бищунго кIудияб жо хвел буго. Гьеб кIудияб къварилъи тIаде бачIараб къоялълъ хварассул хъизан, росс хварай лълъади, бессдаллъун ххутIарал лъимал, херал умумул – росуго тIаделъун, хIулун лъола. - dingi habula, Sadaqagi pola, :ijal falim#abigi rugo. cingi insanaSde bazuneb balaha:ul bi&ungo judiyab $o [wel bugo. heb judiyab qwari;i Tade bazarab qoya: [waraSul ]i#an, roS [waray :adi, beSdal;un {uTaral ;imal, [eral umumul - rosugo Tade;un, \ulun ;ola. ГIарабазул гьеб лълъикIаб нассихIат битIухъ гьабула жиндир заманалълъул кIудияв гIакъил, гIалимчи, кочIогьан Инххосса ГIалихIажияссул рагIабазги. faraba#ul heb :ijab naSi\at biTu] habula $indir #amana:ul judiyaw faqil, falimxi, kozohan in{oSa fali\a$iyaSul rafaba#gi. “Керен бухIулареб патихIа тIамун, АлхIам цIцIалилалде боцIцIул бицина. Будун-дибирилан дундун гьабила, Дунги варисилан цоги вачIина. Дуцца нахъе тарал дур ятимазул ТIутIун босун ина мискинаб боцIцIи. ДутIа бугеб налъи тIобитIилалде, ТIанкIелаго лълъвина лайла бачине. МаржухIаб щиналда гIамалги гьабун, ХIал къвагъун реххила рукъалълъул агьлу!” 16. ГанчIидасса тIотIоегIан рукъалълъе пайда гьечIев. ganzidaSa ToToyefan ruqa:e _ayda hezew. 17. Ганщида данде баси балареб. gan&ida dande basi balareb. 18. Ганщида ххаххараб бече хIарщулI гебергахъдулебила. gan&ida {a{arab bexe \ar&ul geberga]dulebila. 19. Гаргадизе лъалеб гьечIони, гаргадичIого вукIинегIаги лъазе ккола. gargadi#e ;aleb hezoni, fargadizogo wujinefagi ;a#e Kola. 20. ГарцIцIида кколебила кинабго мегъ жиндирилан, къоркъода кколебила киналго лълъиназул иххтияр жиндихъилан. gar~ida Kolebila kinabgo mev $indirilan, qorqoda :olebila kinalgo :ina#ul i{tiyar $indi]ilan. 21. ГарцIцIил кочIодасса найил зузуйго лълъикIила. gar~il kozodaSa nayil #u#uygo :ijila. 22. Гвавул роценги дие, роцадул тIеххги дие. gwadul rocengi diye, rocadul Te{gi diye. 23. ГвавулIе чу гьарани, хIамагIаги биччалеб. gwawu/e xu harani, \amafagi biXaleb. 24. Гважул хIал лъачIого, чолониб гIанкIкI къинлъулареб. gwa$ul \al ;azogo, xolonib fanJ qin;ulareb. 25. Гважуцца рачIчI хьвагIичIого, тула ххадуб унаребила. gwa$uCa raZ %wafizogo, tula {adub unarebila. 26. ГванзгIулбузе ххер барай, ххуххазе накку барай. gwan#fulbu#e {er baray, {u{a#e naKu baray. 27. Гванзаб хIал, хIораб ракь. gwan#ab \al, \orab rap. 28. Гванзкуйдул квилу кидадай бортилаян ххадуб бекерулеб цер гIадин. gwan#kuydul kwilu kidaday bortilayan {adub bekeruleb cer fadin. 29. Гебергизе хIур гурила, хIанчIизе заз гурилан, магIарде гъураб хIама лIутун бачIарабила. gebergi#e \ur gurila, \anzi#e #a# gurilan, mafarde vurab \ama /utun bazarabila. 30. Гени-гIеч гъоркьа тIаде аххирулебила, ххурма-цIулакьо тIассагъоркье аххирулебила. geni-fex vorpa Tade a{irulebila, {urma-`ulapo TaSavorpe a{irulebila. 31. Гени чIван, гIеч бищуге. geni zwan, fex bi&uge. 32. Гени чIван, гIеч чIван, гьабураб магIишат аххирги пасалъула. geni zwan, fex zwan, haburab mafi^at a{irgi _asa;ula. 33. ГермитIа бараххщарай къоролалълъ квен лIугIизегIан хIама цIулал бухIарабила. germiTa bara{&aray qorola: kwen /ufi#efan \ama `ulal bu\arabila. 34. Гирулеб гьецIоялда хIет бижулареб. giruleb he`oyalda \et bi$ulareb. 35. Гирун унеб эбелалълъул ракIалълъ гьикъарабила - вай, дир ххирияв вас, цIакъ унтарабищ, талихI кьун воххаяв, квеш тункарабищ? girun uneb ebela:ul raja: hiqarabila - way, dir {iriyaw was, `aq untarabi&, tali\ pun wo{ayaw, kwe^ tunkarabi&? 36. Гогьав херассдассаги цIунагийила, гьитIинго херлъарав гIолилассдассаги цIунагийила. gohaw [eraSdaSagi `unagiyila, hiTingo [er;araw folilaSdaSagi `unagiyila. 37. ГодекIан лълъикIаб жо, хIикматал щвани, хIалихьатал чагIалI гIодор чIчIечIони. godejan :ijab $o, \ikmatal &wani, \ali%atal xafa/ fodor Zezoni. 38. ГодекIаниб бицине бегьулареб жо чIчIужуялда бицунге. godejanib bicine behulareb $o Zu$uyalda bicunge. 39. ГодекIаниб кIал цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. godejanib jal `une, xiyar roqob ber `une. 40. ГодекIаниб лълъикIаб жо миккихIехьила. godejanib :ijab $o miKi\e%ila. 41. ГодекIаниб тIом биххани, бетIергьанчияссе тIукъби камулел. godejanib Tom bi{ani, beTerhanxiyaSe Tuqbi kamulel. 42. ГодекIанив гуревила бахIарчи лъалев, рагъдайила. godejaniw gurewila ba\arxi ;alew, ravdayila. 43. ГодекIанив къварид гьавурасс, дикьа къолей рокъой йигилан, чIчIужу юххарайила. godejaniw qwarid hawuraS, dipa qoley roqoy yigilan, Zu$u yu{arayila. 44. ГодекIанив цIакъав гIалхуда вагъуларев. godejaniw `aqaw fal[uda wavularew. 45. Гозо ссверичIеб жоялълъ гьан кунареб. go#o Swerizeb $oya: han kunareb. 46. ГорботIа рокьо гурев, рукьалтIа цедер гурев. gorboTa ropo gurew, rupalTa ceder gurew. 47. Гордал рагьиларилан чIчIарасс нуцIцIа рагьизе кколеб. gordal rahilarilan ZaraS nu~a rahi#e Koleb. 48. Гордухъан бачIараб, гордухъан унеб. gordu]an bazarab, gordu]an uneb. 49. Горил рагIал гьечIеб, рагIул аххир гьечIеб. goril rafal hezeb, raful a{ir hezeb. 50. Горо чIахIиял жалила лъимал. goro za\iyal $alila ;imal. 51. ГохIда гьабун, хIор чIчIолареб, къан хIамил рачIчI букIунареб. go\da habun, \or Zolareb, qan \amil raZ bujunareb. 52. ГудратIа моххмохх гурони, чIобого кьолеб жо букIунареб. gudraTa mo{mo{ guroni, zobogo poleb $o bujunareb. 53. ГудратIа тIатIи гIункIкI гIорцIцIизе гуребила балеб, гIункIкI кквезейила. gudraTa TaTi funJ for~i#e gurebila baleb, funJ Kwe#eyila. 54. ГудратIе ккани, гъалбацIги кколебила. gudraTe Kani, valba`gi Kolebila. 55. Гулгун хурибе инаро, ххума чIарадиларо. gulgun [uribe inaro, {uma zaradilaro. 56. Гула-ххер гьечIони, чан щоларо. gula-{er hezoni, xan &olaro. 57. Гулида гIанкIкIги речIчIулеб, гIанкIкIида гулаги речIчIулеб. gulida fanJgi reZuleb, fanJida gulagi reZuleb. 58. Гулида ХIажимурад лъаларо. gulida \a$imurad ;alaro. Цо нухалълъ Шамилил наиб ХIажимурадида тIаде гула балеб букIун буго. ХIажимурадида гьикъун буго - «Щай мун, цIакъав бахIарчи, гулидасса ваххчарав?» – ан. ХIажимурадицца гьадаб къокъаб жаваб кьун буго. co nu]a: ^amilil naib \a$imuradida Tade gula baleb bujun bugo. \a$imuradida hiqun bugo - "&ay mun, `aqaw ba\arxi, gulidaSa wa{xaraw?" - an. \a$imuradiCa hadab qoqab $awab pun bugo. 59. Гулицца цояв чIвала, мацIцIалълъ нусгояв чIвала. guliCa coyaw zwala, ma~a: nusgoyaw zwala. 60. ГунащмагIна гьабуге, битIаралълъе нух биччай. guna&mafna habuge, biTara:e nu[ biXay. 61. Гурга кварал, чед кварал чиядаго рагIичIо, цо квараб дир макари годекIаниб лъун буго. gurga kwaral, xed kwaral xiyadago rafizo, co kwarab dir makari godejanib ;un bugo. 62. Гургинаб тIад чIчIолареб, чIчIинтIараб гирулареб. gurginab Tad Zolareb, ZinTarab girulareb. 63. Гурде хIебтил букIаниги кIваричIо, хIара меседил бугони. gurde \ebTil bujanigi jwarizo, \ara mesedil bugoni. 64. Гурдида гурони, черххги бихьичIей, чаххтIида гурони, гъалги бихьичIей. gurdida guroni, xer{gi bi%izey, xa{Tida guroni, valgi bi%izey. 65. ГурдилI цIул гьабе, цIулалълъ гъабу гьабе. gurdi/ `ul habe, `ula: vabu habe. 66. ГурхIараб бихьугеги, хIинкъараб бачIунгеги! gur\arab bi%ugegi, \inqarab bazungegi! 67. ГурхIун гIоданиги, бухIун гIодизе ккогеги. gur\un fodanigi, bu\un fodi#e Kogegi. 68. ГурцIаб гIи хьихье, гIобаб цIцIе хьихье. gur`ab fi %i%e, fobab ~e %i%e. Бицен буго, гIухьби рукIаралила жидерго гIигун цо нохъода. Цойидассан нохъодул кIалтIуги тIун, гьел ххутIаралила жанирго. ГIухьбиги гIиги чIаго рукIин лъаниги, гIадамазул хIал гIечIебила, тIаде нух бахъун, гьел ххвассар гьаризе. ГIухьбузул гара-чIвари рагIулеб букIарабила, воре, гурцIаб гIиги хьихье, гIобаб цIцIеги хьихье, гьаб кIиялълъгогIан къо хIехьолеб жо гьечIилан. Кицилъун лIугьарал гьезул рагIабиги, гьез ахIулеб букIараб кечIги, гьез бачарабилан абулеб “Нохъода хваразул бакъанги” нилIер ххалкъалълъ нахъе цIунун руго. bicen bugo, fu%bi rujaralila $idergo figun co no]oda. coyidaSan no]odul jalTugi Tun, hel {uTaralila $anirgo. fu%bigi figi zago rujin ;anigi, fadama#ul \al fezebila, Tade nu[ ba]un, hel {waSar hari#e. fu%bu#ul gara-zwari rafulareb bujarabila, wore, gur`ab figi %i%e, fobab ~egi %i%e, hab jiya:gofan qo \e%oleb $o hezilan. kici;un /uharal he#ul rafabigi, he# a\uleb bujarab kezgi, he# baxarabilan abuleb "no]oda [wara#ul baqangi" ni/er {alqa: na]e `unun rugo. 69. Гучги жанги жо гуро, жанив дацци гьечIони. guxgi $angi $o guro, $aniw daCi hezoni. 70. Гучид ца бихьичIого, царад магъ хьвагIулареб. guxid ca bi%izogo, carad mav %wafulareb. keren bu\ulareb _ati\a Tamun, al\am ~alilalde bo~ul bicina. budun-dibirilan dundun habila, dungi warisilan cogi wazina. duCa na]e taral dur yatima#ul TuTun bosun ina miskinab bo~i. duTa bugeb na;i TobiTilalde, Tanjelago :wina layla baxine. mar$u\ab &inalda famalgi habun, \al qwavun re{ila ruqa:ul ahlu.

Лълъ : Лълъадал берищ, рокьол гIусищ? :adal beri&, ropol fusi&? Гьал рагIаби абуралила хIара чIварай ралила лълъадул угьи-зигараялде бер-ракI щвечIеб щайтIаналълъ. Кици тIамула бералълъулги гIусалълъулгигIан захIматаб унти гьечIебилан абураб магIнаялда. hal rafabi aburalila \ara zwaray ralila :adul uhi-#igarayalde ber-raj &wezeb ^ayTana:. kici Tamula bera:ulgi fusa:ulgifan #a\matab unti hezebilan aburab mafnayalda. Лълъадал къатIраялълъги гамачI борлIулеб, цIадул хIенехIалълъги дунял бухIулеб. :adal qaTraya:gi gamaz bor/uleb, `adul \ene\a:gi dunyal bu\uleb. Лълъадаццаги жиндиего нух бахъула. :adaCagi $indiyego nu[ ba]ula. Лълъади гьечIев россги, росс гьечIей чIчIужуги – чIобогояб рукъ. :adi hezew roSgi, roS hezey Zu$ugi - zobogoyab ruq. Лълъади квешассул гIумру гIазабалда гирула. :adi kwe^aSul fumru fa#abalda girula. Лълъади лълъикIав лълъикI вуго, лълъади квешав квеш вуго. :adi :ijaw :ij wugo, :adi kwe^aw kwe^ wugo. Кици гIунтIизабула Шамилил наиб Инквачилассде. Гьев цо росулIе щвараб меххалълъ, гIадамал гьессда гьикъарун руго, - «Росу-жамагIат кин бугеб?» – ан. Гьесс жаваб кьун буго - «Лълъади квешав квеш вуго, лълъади лълъикIав лълъикI вуго», - ян. kici funTi#abula ^amilil naib inkwaxilaSde. hew co rosu/e &warab me{a:, fadamal heSda hiqarun rugo, - «rosu-$amafat kin bugeb?» - an. heS $awab pun bugo - «:adi kwe^aw kwe^ wugo, :adi :ijaw :ij wugo», - yan. Лълъади чиярай лълъикIайлъун йихьулейила, чу нилIерабго цIакъаблъун бихьулебила. :adi xiyaray :ijay;un yi%uleyila, xu ni/erabgo `aqab;un bi%ulebila. Лълъади ячине анцIгоявгун ургъе, йиччазе нусгоявгун ургъе. :adi yaxine an`goyawgun urve, yiXa#e nusgoyawgun urve. Лълъадигун вагъуларев лълъикьаниги къоларев. :adigun wavularew :ipanigi qolarew. Лълъадул букIунебила букарулеб бакI, буххичIони букари къотIулареб. :adul bujunebila bukaruleb baj, bu{izoni bukari qoTulareb. Лълъадул гIагарав чияссул яс васассе ячунге. :adul fagaraw xiyaSul yas wasaSe yaxunge. Лълъадул ригьнивги вукIунге, лълъадул гIакаги хьихьуге. :adul rihniwgi wujunge, :adul fakagi %i%uge. Лълъадулгун кколеб къеццалдасса тIагIам гьечIеб дандежо букIунареб. :adulgun Koleb qeCaldaSa Tafam hezeb dande$o bujunareb. Лълъеда бараб полоп гIадаб жойила росс-лълъадиялда гьоркьоб кколеб кьал. :eda barab _olo_ fadab $oyila roS-:adiyalda horpob Koleb pal. Лълъеда бахъун накъищ чIчIолареб. :eda ba]un naqi& Zolareb. Лълъеда тIад хъвадарун, ххатI лIугьунареб. :eda Tad ]wadarun, {aT /uhunareb. Лълъеда хIал барасс бахъухъ цIцIикIкIун кваналеб, хIохь бахъарасс хIалтIи цIцIикIкIун гьабулеб. :eda \al baraS ba]u] ~iJun kwanaleb, \o% ba]araS \alTi ~iJun habuleb. Дибирасс къулгьудалълъе цадахъ васги вачун вукIун вуго. Васассни лълъим гIемер гьекъей рекIее гIечIев дибир васассухъ квеш валагьулев вукIун вуго. Рокъоре щвараб меххалълъ, дицца мун къулгьудалълъе лълъим гьекъезе вачун вукIинчIин, бахъухъ квине вачун вукIанилан, дибирасс вас вуххун вуго. Дадайилан абун буго «гъадидасса цIцIодораб тIанчIицца», жинда рагIун букIанила, лълъим гьекъани, бахъухъ гIемер кваназе кIолилан. Дуцца дида гьеб некIого щайин бицун букIинчIебилан дибирасс вас кIиабизеги вацIун вуго. dibiraS quluda:e cada] wasgi waxun wujun wugo. wasaSni :im femer heqey rejeye hezew dibir wasaSu] kwe^ walahulew wujun wugo. roqore &warab me{a:, diCa mun qulhuda:e :im heqe#e waxun wujinzin, ba]u] kwine waxun wujarawilan, dibiraS was wu{un wugo. dadayilan abun bugo «vadidaSa ~odorab TanziCa», $inda waxun bujanila, :im heqani, ba]u] femer kwana#e jolilan. duCa dida heb nejogo &ayin bicun bujinzebilan dibiraS was jiabi#e wa`un wugo. Лълъедасса лълъетIахъан хIинкъуларо, хIалтIудасса хIалтIухъан лIутуларо. :edaSa :eTa]an \inqularo, \alTudaSa \alTu]an /utularo. Лълъеде мугъ чIваге, гьерссиде ракI гъоге. :ede mug zwagr, herSide raj voge. Лълъел къимат лъалебила кьиндал, чияссул къимат лъалебила хведал. :el qimat ;alebila pindal, xiyaSul qimat ;alebila [wedal. Лълъел цIолеб къулгIаялда асскIоб рукъ бугей эбелалълъул яс ячунге. :el `oleb qulfayalda aSjob ruq bugey ebela:ul yas yaxunge. ЛълъетIа хIуччалги рахъуге, цIцIалкIуялълъ ралъадги буххуге. :eTa \uXalgi ra]uge, ~aljuya: ra;adgi bu{uge. ЛълъетIасса тIорахь бахъулев. :eTaSa Tora% ba]ulew. Лълъецца – гьобо, цIецца – кор. :eCa - hobo, `eCa - kor. Лълъецца ордек биччулареб, бугьтаналълъ чи хъублъуларев. :eCa ordek biXulareb, buhtana: xi ]ub;ularew. Лълъецца нух балагьулеб, гулица тушман валагьулев. :eCa nu[ balahuleb, guliCa tu^man walahulew. Лълъида бихьарабги – «жиндаго бихьарав», лълъида рагIарабги – «жиндаго рагIарав». :ida bi%arabgi - «$indago bi%araw», :ida rafarabgi - «$indago rafaraw» Лълъиданиги нилI инжит гьаризе кIоларелила, нилIеццаго гьаричIони, лълъиццаниги гIодорегIанги гьаруларелила, нилIеццаго гьаричIони. :idanigi ni/ in$it hari#e jolarelila, ni/eCago harizoni, :iCanigi fodorefangi harularila, ni/eCago harizoni. ЛълъикI букIаго патихIа. :ij bujago _ati\a. ЛълъикI вугилан чIухIуге, квеш вукIараб меххги ракIалде щва. :ij wugilan zu\uge, kwe^ wujarab me{gi rajalde &wa. ЛълъикI вукIани, вокьулев, квеш вукIани, рихунев. :ij wujani, wopulew, kwe^ wujani, ri[unew. ЛълъикI хьвадарав квеш холаро, квеш хьвадарав лълъикI холаро. :ij %wadaraw kwe^ [olaro, kwe^ %wadaraw :ij [olaro. ЛълъикI хьвадизеги дурго чорххол иххтияр – духъ, квеш хьвадизеги – духъ. :ij %wadi#egi durgo xor{ol i{tyar - du], kwe^ %wadi#egi - du]. ЛълъикIаб батани – канае, квешаб батани – цIулае. :ijab batani - kanaye, kwe^ab batani - `ulaye. ЛълъикIаб бугъицца къуралде лIар хьвагIулареб, лълъикIав чиясс чияе чIухIи гьабулареб. :ijab buviCa quralde /ar %wafulareb, :ijaw xiyaS xiyaye zu\i habulareb. ЛълъикIаб гара-чIвариялдаги киналълъулго бицунареб. :ijab gara-zwariyaldagi kina:ulgo bicunareb. ЛълъикIаб гьудуллъи ххазинаялдасса лълъикIабила. :ijab hudul;i {a#inayaldaSa :ijabila. ЛълъикIаб – гьурщулеб, квешаб – баххчулеб. :ijab - hur&uleb, kwe^ab - ba{xuleb. ЛълъикIаб дару кьогIаб букIунеб, лълъикIай чIчIужу хIеренай йикIуней. :ijab daru pofab bujuneb, :ijay Zu$u \erenay yijuney. ЛълъикIаб жо беццизе кколареб, беццунилан квешаб жо лълъикIлъулареб. :ijab $o beCi#e Kolareb, beCunilan kwe^ab $o :ij;ulareb. ЛълъикIаб жоялълъе къей гьечIеб, къадаралълъе бергьенлъи гьечIеб. :ijab $oya:e qey hezeb, qadara:e berhen;i hezeb. ЛълъикIаб кечI чIалгIунареб, лълъикIаб ххабар рихунареб. :ijab kez zalfunareb, :ijab {abar ri[unareb. ЛълъикIаб кициялълъул баракат насслабазего щолебила. :ijab kiciya:ul barakat naSlaba#ego &olebila. ЛълъикIаб къайи босеян гьаризе кколаро, лълъикIай яс ячине чи камуларо. :ijab qayi boseyan hari#e Kolaro, :ijay yas yaxine xi kamularo. ЛълъикIаб къверкъ жибго бижараб хьуцIцIилI чIчIолеб. :ijab qwerq $ibgo bi$arab %u~i/ Zoleb. ЛълъикIаб кIалдибе босе, квешаб гIодобе реххе. :ijab jaldibe bose, kwe^ab fodobe re{e. ЛълъикIаб лъазе азарго къоги дагьила, квешалде ругъунлъизе цо къоги гIемерила. :ijab ;a#e a#argo qogi dahila, kwe^alde ruvun;i#e co qogi femerila. ЛълъикIаб малълъ босичIессда лълъикIаб къо бихьуларо, эбел-эмен разияв кинго басралъуларо. :ijab ma: bosizeSda :ijab qo bi%ularo, ebel-emen ra#iyaw kingo basra;ularo. ЛълъикIаб нассихIат босулареб бетIер – рагьлил асар босулареб ссинухIатI. :ijab naSi\at bosulareb beTer - rahlil asar bosulareb Sinu\aT. ЛълъикIаб рагIи – рукъалълъе ххайир, квешаб рагIи – гIадалI базе зар. :ijab rafi - ruqa:e {ayir, kwe^ab rafi - fada/ ba#e #ar. ЛълъикIаб рагIуда мал бани, квешаб хIехьезе кколеб. :ijab rafuda mal bani, kwe^ \e%e#e Koleb. ЛълъикIаб рагIул багьа – кьолораб чу. :ijab raful baha - polareb xu. ЛълъикIаб ретIел ретIани, ссурукъайги берцинлъулейила. :ijab reTel reTani, Suruqaygi bercin;uleyila. ЛълъикIаб ххассият берцинлъиялдасса лълъикIаб. :ijab {aSiyat bercin;iyaldaSa :ijab. ЛълъикIаб ххатIги – бащдаб гIелму. :ijab {aTgi - ba&dab felmu. ЛълъикIаб хьоналда – лълъикIаб, квешаб хьоналда – квешаб. :ijab %onalda - :ijab, kwe^ab %onalda - kwe^ab. ЛълъикIаб хIайваналълъ нилI хьихьулел, квешаб хIайван нилIецца хьихьизе кколеб. :ijab \aywana: ni/ %i%ulel, kwe^ab \aywan ni/eCa %i%i#e Koleb. ЛълъикIаб хIалалълъ гьарани, эххебе унеб лълъимги лъалхъулебила. :ijab \ala: harani, e{ebe uneb :imgi ;al]ulebila. ЛълъикIаб цIарагIалда цIадул бетIер букIунеб. :ijab `arafalda `adul beTer bujuneb. ЛълъикIаб цIцIаргун хвейго лълъикI, ххалкъалълъе инжилъун, чIаго вукIинегIан. :ijab ~argun [weygo :ij, {alqa:e in$i;un, zago wujinefan. ЛълъикIаб чое даран гIемераб, лълъикIав чияссе гьудулзаби гIемерал. :ijab xoye daran femerab, :ijaw xiyaSe hudul#abi femeral. ЛълъикIаб чое хIалхьи толареб, лълъикIаб хIамие хIалтIи камулареб. :ijab xoye \al;i tolareb, :ijab \amiye \alTi kamulareb. ЛълъикIаб чое – цо цIцIал, лълъикIав чияссе – цо рагIи. :ijab xoye - co ~al, :ijaw xiyaSe - co rafi. ЛълъикIаб шитил – лълъикIаб бачIен. :ijab ^itil - :ijab bazen. ЛълъикIабги бихьагийила, квешабги бихьагийила. :ijabgi bi%agiyila, kwe^abgi bi%agiyila. КвешлъигIаги щай къваригIараб жоян гьикъараб меххалълъ, магIаруласс жаваб кьун буго, квешлъи бихьичIони, лълъикIлъиялълъул къиматги лъаларила, дагьабниги квешлъи бихьичIев чиясс къо ккараб бакIалда къвалги къаларилан. kwe^;ifagi &ay qwarifarab $oyan hiqarab me{a:, mafarulaS $awab pun bugo, kwe^;i bi%izoni, :ij;iya:ul qimatgi ;alarila, dahabnigi kwe^;i bi%izew xiyaS qo Karab bajalda qwalgi qalarilan. ЛълъикIабщинаб жубан гьабураб меххалълъ, квешаб жо лIугьунареб. :ijab&inab $uban haburab me{a:, kwe^ab $o /uhunareb. ЛълъикIав багьадур вагъун хола, хIамабагьадур чIухIун хола. :ijaw bahadur wavun [ola, \amabahadur zu\un [ola. ЛълъикIав бахIарчи лълъикIаб рагIиялълъ тамахлъулев, къадарав бихьинчи лълъикIаб бицанагIан къвакIулев. :ijaw ba\arxi :ijab rafiya: tama[;ulew, qadaraw bi%inxi :ijab bicanafan qwajulew. ЛълъикIав бахIарчи ццеве тамахлъулев, нахъа къвакIулев, къадарав бахIарчи ццеве къвакIулев, нахъа тамахлъулев. :ijaw ba\arxi Cewe tama[;ulew, na]a qwajulew, qadaraw ba\arxi Cewe qwajulew, na]a tama[;ulew. ЛълъикIав бахIарчиги вукIунев, цIакъав бахIарчиги вукIунев. :ijaw ba\arxigi wujunew, `aqaw ba\arxigi wujunew. ЛълъикIав бахIарчияссдасса щивниги хIинкъуларев, къадарав чияссдасса киналго хIинкъулел. :ijaw ba\arxiyaSdaSa &iwnigi \inqularew, qadaraw xiyaSdaSa kinalgo \inqulel. ЛълъикIав бахIарчияссул вас къадаравиланги тоге, къадарав чияссул вас бахIарчийиланги тоге. :ijaw ba\arxiyaSul was qadarawilangi toge, qadaraw xiyaSul was ba\arxiyilangi toge. ЛълъикIав бихьинчи чIчIужугIадангун вагъуларев, лълъикIаб хIелеко гIанкIугун багъулареб. :ijaw bi%inxi Zu$ufadangun wavularew, :ijab \eleko fanjugun bavulareb. ЛълъикIав гьудул гьечIессда жиндирго гIайибал лъаларел. :ijaw hudul hezeSda $indirgo fayibal ;alarel. ЛълъикIав гьудулассда данделъараб къо – тIолабго дуниял дуе щвараб къо. :ijaw hudulaSda dande;arab qo - Tolabgo duniyal duye &warab qo. ЛълъикIав инссул квешав васги, квешав инссул лълъикIав васги вукIине бегьулев. :ijaw inSul kwe^aw wasgi, kwe^aw inSul :ijaw wasgi wujine behulew. ЛълъикIав-квешав чи лъала гьудулассухъ балагьун (Дур гьудул щивали бице, цинги дицца мун щивали бицина). :ijaw-kwe^aw xi ;ala hudulaSu] balahun (dur hudul &iwali bice, cingi diCa mun &iwali bicina). ЛълъикIав мадугьал гьечIев чи – бищунго чиякъав чи. :ijaw maduhal hezew xi - bi&ungo xiyaqaw xi. ЛълъикIав мадугьал кинав ватаниги ваццассдасса лълъикIав. :ijaw maduhal kinaw watanigi waCaSdaSa :ijaw. ЛълъикIав хIакимасс гIадлу жиндассангойила байбихьулеб. :ijaw \akimaS fadlu $indaSangoyila baybi%uleb. ЛълъикIав чиясс квешлъи гьабурассеги лълъикIлъи гьабулеб, хIалихьатав чиясс лълъикIлъи гьабурассеги квешлъи гьабулеб. :ijaw ziyaS kwe^;i haburaSegi :ij;i habuleb, \ali%ataw xiyaS :ij;i habulareSegi kwe^;i habuleb. ЛълъикIав хIалтIухъанассул кIал чIчIун букIуна, кверал хIалтIулел рукIуна, квешав хIалтIухъанассул кIал хIалтIулеб букIуна, кверал чIчIун рукIуна. :ijaw \alTu]anaSul jal Zun bujuna, kweral \alTulel rujuna, kwe^aw \alTu]anaSul jal \alTulaeb bujuna, kweral Zun rujuna. ЛълъикIав чигун квараб ххинкI, квешав чигун квараб гьоцIцIоялдасса гьуинаб. :ijaw xigun kwarab {inj, kwe^aw xigun kwarab ho~oyaldaSa huinab. ЛълъикIав чиясс жибги чIваларин, къадарасс чIвазе жибги чIчIеларилан абурабила гIодоб рещтIараб хIанчIчIицца. :ijaw xiyaS $ibgi zwalarin, qadaraS zwa#e $ibgi Zelarilan aburabila fodob re&Tarab \anZiCa. ЛълъикIав чияссда гIадамал цIакъаллъун рихьулел, квешав чияссда бищунго цIакъавлъун живго вихьулев. :ijaw xiyaSda fadamal `aqal;un ri%ulel, kwe^aw xiyaSda bi&ungo `aqaw;un $iwgo wi%ulew. ЛълъикIав чияссе гьабураб лълъикIлъи – нухде бараб тIехх, квешав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдуе гьабураб хьит. :ijaw xiyaSe haburab :ij;i - nu[de barab Te{, kwe^aw xiyaSe haburab :ij;i - hoyduye haburab %it. ЛълъикIав чияссе гIумру дагьаб, гIабдалассе хвел дагьаб. :ijaw xiyaSe fumru dahab, fabdalaSe [wel dahab. ЛълъикIав чияссе лълъикIаб мацIцI рекъола, квешав чияссе квешаб мацIцI рекъола. :ijaw xiyaSe :ijab ma~ reqola, kwe^aw xiyaSe kwe^ab ma~ reqola. ЛълъикIав чияссе лълъикIлъи гьабуни, лълъикIлъиялълъе батулеб, квешав чияссе лълъикIлъи гьабуни, бадиб багъизе батулеб. :ijaw xiyaSe :ij;i habuni, :ij;iya:e batuleb, kwe^aw xiyaSe :ij;i habuni, badib bavi#e batuleb. ЛълъикIав чияссе рецц-бакъ къваригIунаро. :ijaw xiyaSe reC-baq qwarifunaro. ЛълъикIав чияссе – цо рагIи, лълъикIаб чое – цо цIцIал. :ijaw xiyaSe - co rafi, :ijab xoye - co ~al. ЛълъикIав чияссул багьа – данд цIцIараб месед. :ijaw xiyaSul baha - dabd ~arab mesed. ЛълъикIав чияссул букIунеб жо – гьари, квешав чияссул букIунеб жо – хьами. :ijaw xiyaSul bujuneb $o - hari, kwe^aw xiyaSul bujuneb $o - %ami. ЛълъикIав чияссул васассулI, кигIан квешав вугониги, цогIаги инссул гIаркьел камулареб. :ijaw xiyaSul wasaSu/, kifan kwe^aw wugonigi, cofagi inSul farpel kamulareb. ЛълъикIавги квешавги ватIа гьавизе гьойдаги лъалев. :ijawgi kwe^awgi waTa hawi#e hoydagi ;alew. ЛълъикIавги квешавги чи чодаги лъалевила. :ijawgi kwe^awgi xi xodagi ;alewila. ЛълъикIавги рагIулевила, квешавги рагIулевила. :ijawgi rafulewila, kwe^awgi rafulewila. ЛълъикIавги хола, цин-цин лълъикIлъиги хола. :ijawgi [ola, cin-cin :ij;igi [ola. ЛълъикIай лълъадиялда бащадаб жо щибго гьечIеб. :ijay :adiyalda ba&adab $o &ibgo hezeb. ЛълъикIай чIчIужу – анибго алжан, квешай чIчIужу – анибго жужахI. :ijay Zu$u - anibgo al$an, kwe^ay Zu$u - anibgo $u$a\. ЛълъикIай чIчIужу горбогьод гIадай йикIуней. :ijay Zu$u gorbohod faday yijuney. ЛълъикIай чIчIужу, нуцIцIихъан къватIие йитIани, гордухъан нахъ юссун ячIунейила. :ijay Zu$u, nu~i]an qwaTiye yiTani, gordu]an na] yuSun yazuneyila. ЛълъикIазулIа хъамурай, хъахIазулIа йищарай бищун квешай ятарай. :ija#u/a ]amuray, ]a\a#u/a yi&aray bi&un kwe^ay yataray. ЛълъикIал ракьулIе уна, квешал кьочIчIокье уна. :ijal rapu/e una, kwe^al poZope una. ЛълъикIалда мал бани, квешалда къвал базе кколеб. :ijalda mal bani, kwe^alda qwal ba#e Koleb. ЛълъикIассда ккараб налъи – нахъарукъ, квешассда ккараб налъи – магIирукъ. :ijaSda Karab na;i - na]aruq, kwe^aSda Karab na;i - mafiruq. ЛълъикIассдассан – лълъикIлъи, квешассдассан – квешлъи. :ijaSdaSan - :ij;i, kwe^aSdaSan - kwe^;i. ЛълъикIассул лълъикIлъиги квешассул квешлъиги кидаго кIочонареб. :ijaSul :ij;igi kwe^aSul kwe^;igi kidago joxonareb. ЛълъикIго кьолеб микьирги, тIадго арав гьоболги. :ijgo poleb mipirgi, Tadgo araw hobolgi. ЛълъикIлъи бихьарассул – кар, квешлъи бихьарассул – малъ. :ij;igi bi%araSul - kar, kwe^;i bi%araSul - ma;. ЛълъикIлъи гьабе дуе квешлъи гьабурассеги, тIасса лIугьа дудасса къолессдассаги. :ij;i habe duye kwe^;i haburaSegi, TaSa /uha dudaSa qoleSdaSagi. ЛълъикIлъи гьабе, квешлъияли жибго бачIина. :ij;i habe, kwe^;iyali $ibgo bazina. ЛълъикIлъи гьабизе кIолареб батани, квешлъигIаги гьабуге. :ij;i habi#e jolareb batani, kwe^;ifagi habuge. ЛълъикIлъи гьабулел Аллагьассда кIочон толарел. :ij;i habulel allahaSda joxon tolarel. ЛълъикIлъи гьабурав аххир воххулев. :ij;i haburaw a{ir wo{ulew. ЛълъикIлъи гьабурассе баркала кьейги – мухьалда бащалъулеб. :ij;i haburaSe barkala peygi - mu%alda ba&a;uleb. ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьабичIого, сордо рогьунаребила. :ij;i haburaSe kwe^;i habizogo, sordo rohunarebila. ЛълъикIлъи гьабурассул квешлъиялдасса цIунаги. :ij;i haburaSul kwe^;iyaldaSa `unagi. ЛълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги квешлъи гьабурассул квешлъиги аххир-къадги жидеего ратулелила. :ij;i haburaSul :ij;igi kwe^;i haburaSul kwe^;igi a{ir-qadgi $ideyego ratulelila. ЛълъикIлъи гьоркьоб гьечIеб квешлъиги, квешлъи гьоркьоб гьечIеб лълъикIлъиги букIунаребила. :ij;i horpob hezeb kwe^;igi, kwe^;i horpob hezeb :ij;igi bujunarebila. ЛълъикIлъи гIадада холареб. :ij;i fadada [olareb. ЛълъикIлъи кватIулебила, квешлъи ххеххго тIаде щолебила. :ij;i kwaTulebila, kwe^;i {e{go Tade &olebila. ЛълъикIлъи-кумек гIагаразе гIадин гьабе, даран-базар чияразе гIадин гьабе. :ij;i-kumek fagara#e fadin habe, daran-ba#ar xiyara#e fadin habe. ЛълъикIлъи лъаларев чияссе лълъикIлъи гьабурав чи – хIамида меседил кIиликI барав чи. :ij;i ;alarew xiyaSe :ij;i haburaw xi - \amida mesedil jilij baraw xi. ЛълъикIлъи лълъикIав чияссда гурони лъалареб. :ij;i :ijaw xiyaSda guroni ;alareb. ЛълъикIлъи малълъарав – тушман, тIад рекъарав – гьудул. :ij;i ma:araw - tu^man, Tad reqaraw - hudul. ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларебила. :ij;i \e%a#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolarebila. ЛълъикIлъи хIехьечIесс, квешлъи хIехьолеб. :ij;i \e%ezeS, kwe^;i \e%oleb. ЛълъикIлъиги бихьаги, лълъикIлъиялълъул къимат лъазе, квешлъиги бихьаги, квешлъиялълъул кьогIлъи лъазе. :ij;igi bi%agi, :ij;iya:ul qimat ;a#e, kwe^;igi bi%agi, kwe^;ya:ul pof;i ;a#e. ЛълъикIлъиги квешлъиги – кIиябго чияссдассан. :ij;igi kwe^;igi - jiyabgo xiyaSdaSan. ЛълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги, квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги камулареб. :ij;iyalda {adub kwe^;igi, kwe^;iyalda {adub :ij;igi kamulareb. ЛълъикIлъиялда ццебе – квешлъи, квешлъиялда ццебе – лълъикIлъи. :ij;iyalda Cebe - kwe^;i, kwe^;iyalda Cebe - :ij;i. ЛълъикIлъиялда данде лълъикIлъи гьабизе кIвечIони, кIочонтунгутIиги – мадар. :ij;iyalda dande :ij;i habi#e jwezoni, joxonguTigi - madar. ЛълъикIлъиялдасса квешлъи бергьунареб. :ij;iyaldaSa kwe^;i berhuneb. ЛълъикIлъиялълъ квешлъи гьабулареб, квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабулареб. :ij;iya: kwe^;i habulareb, kwe^;iya: :ij;i habulareb. ЛълъикIлъялълъе бицараб рагIи ссадакъа бугила. :ij;iya:e bicarab rafi Sadaqa bugila. ЛълъикIлъиялълъе гIей гьечIебила. :ij;iya:e fey hezebila. ЛълъикIлъиялълъул лълъикIлъиги холареб, квешлъиялълъул квешлъиги холареб. :ij;iya:ul :ij;igi [olareb, kwe^;iya:ul kwe^;igi [orareb. ЛълъикIлъиялълъулги квешлъиялълъулги тIанчIи гIемерал. :ij;iya:ulgi kwe^;iya:ulgi Tanzi femeral. Лълъим бахунелълъул гурони, чахъдада бацI кIочонареб. :im ba[une:ul guroni, xa]dada ba` joxonareb. Лълъим бегараб гьобо гIадин. :im begarab hobo fadin. Лълъим бегараб гьобо гIадинги вукIунгейила, цIцIадае гъугъалеб зоб гIадинги вукIунгейила. :im begarab hobo fadingi wujungeyila, ~adaye vuvaleb #ob fadingi wujungeyila. Лълъим гьечIеб кIкIалахъ вукIун, лълъадад чи гIорцIцIуларев. :im hezeb Jala] wujun, :adad xi for~ularew. Лълъим гьечIеб магIарда чу кIутIулареб, къачIеб магIардасса ххер бецулареб. :im hezeb mafarda xu juTulareb, qazeb mafardaSa {er beculareb. Лълъим гIемерабгIан - гIор гIодобе биччараб, гIакълу цIцIикIкIаравгIан - гIамал берцинав чи. :im femerabfan - for fodobe biXarab, faqlu ~iJarawfan - famal bercinaw xi. Лълъим гIемерлъунилан ралъад гьалаглъулареб, гIелмуялълъул цIунилан керен хIалуцунареб. :im femer;unilan ra;ad halag;ulareb, felmuya:ul `unilan keren \alucunareb. Лълъим гIодобе тIолебилан, цадахъ лъимерги реххуге. :im fodobe Tolebilan, cada] ;imergi re{uge. Лълъим дагьлъани, гьобо чIчIола, кванил низам биххани, черхх загIиплъула. :im dah;ani, hobo Zola, kwanil ni#am bi{ani, xer{ #afi_;ula. Лълъим дагьлъигун, гьабил гIузраби тIатуна, херлъараб меххалълъ чорххол гIузраби тIатуна. :im dah;igun, habil fu#rabi Tatuna, [er;arab me{a: xor{ol fu#rabi Tatuna. Лълъим рахънибе ккола, чи нухде ккола. :im ra]nibe Kola, xi nu[de Kola. 151. Лълъим ссвакаларебила, сабаб тIагIунаребила. :im Swakalarebila, sabab Tafunarebila. 152. Лълъим тIад речIчIичIони, раква ссверулареб. :im Tad reZizoni, rakwa Swerulareb. 153. Лълъицца хъван бугебали балагьугейила, кин хъван бугебали балагьейила. :iCa ]wan bugebali balahugeyila, kin ]wan bugebali balaheyila. 154. Лълъицца щиб бицаниги, бацIицца ххер кунаро. :iCa &ib bicanigi, ba`iCa {er kunaro. 155. Лълъицца щиб бицаниги, бищунго гIакълу бергьуна. :iCa &ib bicanigi, bu&ungo faqlu berhuna. 156. Лълъудби гIемерав чи холаревани, Инссудада жеги херлъилароан. Руччабазул даран беццарабани, Дарбищил каранда маххел балаан. :udbi femeraw xi [olarewani, inSudada $egi [er;ilaroan. ruXaba#ul daran beCarabani, darbi&il karanda ma{el balaan.

Лъ ; Лъабго нухалълъгIаги баччизе ккечIони, гьирил бакIлъи лъаларебила. ;abgo nu[a:fagi baXi#e Kezoni, hiril baj;i ;alarebila. Лъабго соналълъ ургъараб барагъидул хъабало, чоде яхинчIониги, гIайиб гьабилароан. ;abgo sona: urvarab baravidul ]abalo, xode ya[inzonigi, fayib habilaroan. Лъабго сордо базегIан гьоболассда киссаянги гьикъуге, кисса-щиван лъаларессе рекIел кIулалги рагьуге. ;abgo sordo ba#efan hobolaSda kiSayangi hiquge, kiSa-&iwan ;alareSe rejel julalgi rahuge. Лъабго ххинкIги памадурги ма, гважи! ;abgo {injgi _amadurgi ma, gwa$i! Лъабго цIияб цIулакьо кун вегарав васассда тIаде лъабцIцIул ваккаравила жугьутIав. ;abgo `iyab `ulapo kun wegaraw wasaSda Tade ;ab~ul waKarawila $uhuTaw. ЛъабкъотIнобе реххараб жо къваригIараб къоялълъ батулареб. ;anqoTnobe re{arab $o qwarifarab qoya: batulareb. Лъабкъого сон барав чи – лъилъизе мехх щвараб пурчIина. ;abqogo son baraw xi - ;i;i#e me[ &warab _urzina. ЛъабмоцIцIрол кIал ккурав муъминчи гIадин. ;abmo~rol jal Kuraw mu'minxi fadin. ЛъабцIцIул абурабила дуда лъалилан, лъабцIцIул абурабила дуда щиб лъалебан. ;ab~ul aburabila duda ;alilan, ;ab~ul aburabila duda &ib ;aleban. Цо лъарагIавилан бицуна магIарулаз, лъабцIцIул бечелъаравила, лъабцIцIул мискинлъаравила. co ;arafawilan bicuna mafarula#, ;ab~ul bexe;arawila, ;ab~ul miskin;arawila. Бечелъанщинахъе жамагIат гьесс бицараб жоялда тIад рекъолеб букIарабила, дуда лъалилан. bexe;an&ina]e $amafat heS bicarab $oyalda Tad reqoleb bujarabila, duda ;alilan. Мискинлъанщинахъе кIалъазе виччаларев вукIаравила, дуда щиб лъалебан. miskil;an&ina]e ja;a#e wiXalarew wujarawila, duda &ib ;aleban. ЛъабцIцIул къинлъичIого гIака лъалареб. ;ab~ul qin;izogo faka ;alareb. ЛъабцIцIул рагIа-ракьан бухъичIого, хур бачIунареб. ;ab~ul rafa-rapan bu]izogo, [ur bazunareb. Лъавукълъи букIуна гIакълулъун хIалеб, жагьиллъи бахъуна жибги гIелмуян. ;awuq;i bujuna faqlu;un \aleb, $ahil;i ba]una $ibgi felmuyan. ЛъазегIан ххарбил багьа – нусго томен, лъан ххадуб – кIиго кепек. ;a#efan {arbil baha - nusgo tomen, ;an {adub - jigo ke_ek. Лъай гьечIевгIан чияссе малълъаризе бокьулебила. ;ay hezewfan xiyaSe ma:ari#e bopulebila. Лъай гьечIелгун ургъани, ургъалабалълъе ккола. ;ay hezel;un urvani, urvalaba:e Kola. Лъай цIцIикIкIине бокьани, щибго лъаларевлъун хIай. ;ay ~iJine bopani, &ibgo ;alarew;un \ay. Лъайги гIакълуги чияе бикьанагIан гIемерлъулеб. ;aygi faqlugi xiyaye bipanafan femer;uleb. ГодекIанив, гIемерал гIадамал ракIарараб бакIалда, Мала Нассрудин вукIун вуго гIадамазда малълъарулев, гьезие гIакълаби кьолев. Цоясс гьессда гьикъун буго. godejaniw, femeral fadamal rajararab bajalda, mala naSrudin wujun wugo fadama#da ma:arulew, he#iye faqlabi polew. coyaS heSda hiqun bugo. - Мала Нассрудин, дуцца, расги бараххщичIого, лъайги гIакълуги бикьула. Мун хIинкъуларищ дурго гIакълуги лъайги, гIадамазе бикьун лIугIилилан? - mala naSrudin, duCa, rasgi bara{&izogo, ;augi faqlugi bipula. mun \inqulari& durgo faqlugi ;aygi, fadama#e bipun /ufililan? - ХIинкъуларо, - ян жаваб кьун буго Мала Нассрудиницца. – Лъайги гIакълуги буго бикьанагIан гIемерлъулеб жо. ГьанжелъагIан дида лъалеб букIараб жо гьанжеялдасса ххадуб нуже-нужедаги лъазе буго. - \inqularo, - yan $aqab pun bugo mala naSrudiniCa. - ;aygi faqlugi bugo bipanafan femer;uleb $o. han$efafan dida ;aleb bujarab $o han$eyaldaSa {adub nu$e-nu$edagi ;a#e bugo. Лъалаго «Ия». ;alago «iya». Жибго гьитIинаб, магIнани бугеб гьаб кIиго рагIул кьучIчI лъималаздассан байбихьула. Лъималаз чалтук тIола. Тоххлъукье жиндир цIцIар ахIараб меххалълъ, «ия» – ян жаваб кьурав къола. Гьоркьоб лъураб жоги дандеяссе щола. $ibgo hiTinab, mafnani bugeb hab jigo raful puZ ;imala#daSan baybi%ula. ;imala# xaltuk Tola. to{;upe $indir ~ar a\arab me{a:, «iya» - yan $awab puraw qola. horpob ;urab $ogi dandeyaSe &ola. Нагагь жаваб кьолесс «лъалаго ия» – ян абуни, итаравлъун (кьуравлъун) рикIкIунаро. Щай гурелълъул, гъосс ццебеккунго лъазабулеб буго жинцца жаваб тоххлъун кьолеб гьечIеблъиги, къотIи ракIалда букIинги. nagah $awab poleS «;alago iya» - yan abuni, itaraw;un (puraw;un) riJunaro. &ay gure:ul, voS CebeKungo ;a#abuleb bugo $inCa $awab to{;un poleb hezeb;igi, qoTi rajalda bujingi. КIудиязда гьоркьор гьал рагIаби абилъун лIугьун руго. Гара-чIвариялда жаниб жинда лълъим гIадин лъалеб жоялълъул хIакъалълъулI, лъалареб ххвелги гьабун, кIалъалев чияссда дандеясс абула «лъалаго ия» бицунгеян. jidiya#da horpor hal rafabi abi;un /uhun rugo. gara-zwariyalda $anib $inda :im fadin ;aleb $oya:ul \aqa:u/, ;alareb {welgi habun, ja;alew xiyaSda dandeyaS abula «;alago iya» bicungeyan. «Лъалаго ия» бицун, лъалареб ххвел гьабуге. «;alago iya» bicun, ;alareb {wel habuge. Лъалареб бакIалда адабги гьабуге, гIорцIцIулареб бакIалда гIодовги чIчIоге. ;alareb bajalda adabgi habuge, for~ulareb bajalda fodowgi Zoge. Лъалареб бакIалдеги бачун, жиб чуйилан бичейилан абурабила хIамицца. ;alareb bajaldegi baxun, $iyilan bixeyilan aburabila \amiCa. Лъалареб нухдассан сапаралде унарел. ;alareb nu[daSan sa_aralde unarel. Лъаларилан абураб къоялдасса цIунаги, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьассги цIунаги. ;alarilan aburab qoyaldaSa `unagi, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaSgi `unagi. Лъаларо – кIуркIил, кIоларо – вархIил. ;alaro - jurjil, jolaro - wae\il. Лъалароги кIолароги баццалила. ;alarogi jolarogi baCalila. Лъалароялде чи ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. ;alaroyalde xi Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. Лъалев тушман цин квешав, лъаларев тушман нусцIцIул квешав. ;alew tu^man cin kwe^aw, ;alarew tu^man nus~ul kwe^aw. Лъалесс малълъараб гьабичIев мурадалде щоларев. ;aleS ma:arab habizew muradalde &olarew. Лъалесс чу босе, лъаларесс куса босе. ;aleS xu bose, ;alareS kusa bose. Лъалессдаги цIеххе, мунгоги ургъе. ;aleSdagi `e{e, mungogi urve. Лъалессе бигьаяб жойила гьабида гIентIеро базе. ;aleSe bihayab $oyila habida fenTero ba#e. ЛъалкIалълъ гIанкIкI кколебила. ;alja: fanJ Kolebila. Лъани – маххссаро, лъачIони – гажи. ;ani - ma{Saro, ;azoni - ga$i. Лъанщинаб бицинги мунагьила. ;an&inab bicingi munahila. Лъанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. ;an&inab bicine gurebila jal bujuneb. Лъанщинабги бицунгейила, бицунебги лъан бицейила. ;an&inabgi bicungeyila, bicunebgi ;an biceyila. Лъар бахине кIоларесс гIор бахунаро. ;ar ba[ine jolareS for ba[unaro. Лъар гIечIелълъубе гIорги кIанцIана. ;ar heze:ube forgi jan`ana. Лъараб жо кIочон толев чи – охх унеб гьобо. ;arab $o joxon tolew xi - o{ uneb hobo. Лъараб жоялълъул зарал букIунареб, загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. ;arab $oya:ul #aral bujunareb, #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. Лъарабани дуцца дун лъарахъго чIвалаанилан абурабила хIамицца бацIида. ;arabani duCa dun ;ara]go zwalaanilan aburabila \amiCa ba`ida. ХIама букIун буго лъарал рагIалда. ТIадеги бачIун, бацIицца хIама чIвазе къассд гьабун буго. ХIамицца бацI божизабун буго, жиндир кьариял кIуртул ругин, къасси жинцца дуе гьелги кьелин, жиб чIвагеян. \ama bujun bugo ;aral rafalda. Tadegi bazun, ba`iCa \ama zwa#e qaSd habun bugo. \amiCa ba` bo$i#abun bugo, $indir pariyal jurtul rugin, qaSi $inCa duye helgi pelin, $ib zwageyan. СихIираб хIамил хIилаялда божараб бацI къасси бокьалълъул кIалтIе бачIун буго. ХIамицца рицун рукIарал кIуртузул цIцIаразда гьоркьосса «Лъараб», – ан бацIицца ахIараб меххалълъ, хIамицца жаваб кьун буго - «Лъарабани, дуцца дун лъарахъго чIвалаан!» si\irab \amil \ilayalda bo$arab ba` qaSi bopa:ul jalTe bazun bugo. \amiCa ricun rujaral jurtu#ul ~ara#da horpoSa «;arab», - yan ba`iCa a\arab me{a:, \amiCa $awab pun bugo - «;arabani, duCa dun ;ara]go zwalaan!» ЛъарагI гьакитIа – лъарагI кечI, магIарул гьакитIа – магIарул кечI. ;araf hakiTa - ;araf kez, mafarul hakiTa - mafarul kez. ЛъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо. ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro. Пуланаб росдал гIадамазда чIалгIун буго цIцIам босизе лъарагIлъиялде хьвади. Гьез хIукму гьабун буго, цIцIамги бан, жидерго хIор бетизабизе. КигIан гIемер цIцIам баниги, хIор бетун гьечIо. Нахъеги хIукму ккун буго, лъарагI мацIцI бицанигIаги бетилародаян. Гьединги бетун гьечIо. Гьеб меххалълъ цо чIчIужугIаданалълъ абун буго. _ulanab rosdal fadama#da zalfun bugo ~am bosi#e ;araf;iyalde %wadi. he# \ukmu habun bugo, ~amgi ban, $idergo \or beti#abi#e. kifan femer ~am banigi, \or betun hezo. na[egi \ukmu Kun bugo, ;araf ma~ bicanifagi betilarodayan. hedingi betun hezo. heb me{a: co Zu$ufadana: abun bugo. - «Ле гIадамал, лъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо, гIадалал жал гьаруге!». - le, fadamal, ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro, fadalal $al haruge! ЛъарагIаб гьойцца гурони, лъарагIаб гIанкIкI кколареб. ;arafab hoyCa guroni, ;arafab fanJ Kolareb. ЛъарагIассул гьакицца гIанкIкI ккурабила. ;arafaSul hakiCa fanJ Kurabila. Лъарахъе щвечIого, хьитал рахъуге, чорххол хIал лъачIого, рагIиги бицунге. ;ara]e &wezogo, %ital ra]uge, xor{ol \al ;azogo, rafigi bicunge. ЛъаргIиве аниги, къолго вуссунев, Къарахъе аниги, сордо баларев. ;arfiwe anigi, qolgo wuSunew, qara]e anigi, sordo balarew. ЛъаргIире – цIцIамде, ЦIцIороре – билде. ;arfiwe - ~amde, ~orore - bilde. ЛъаргIиссан гъугъани – цIцIер, ЦIцIороссан гъугъани – бакъ. ;arfiSan vuvani - ~er, ~oroSan vuvani - baq. Лъаялда ххадув Хъитаналде щвезегIан инеги кIкIухIаллъугейила. ;ayalda {aduw ]itanalde &we#efan inegi Ju\al;ugeyila. Лъаялдасса чIухIарав жагьиллъиялда ххутIула. ;ayaldaSa zu\araw $ahil;iyalda {uTula. Лъебелазул кун цIакъаб, куралазул дум цIакъаб. ;ebela#ul kun `aqab, kurala#ul dum `aqab. Лъезе лъаларесс тIагъур бахъуге. ;e#e ;alareS Tavur ba]uge. Лъелго вилълъинчIессда рекIадул къимат лъалареб. ;elgo wi:inzeSda rejadul qimat ;alareb. Лъимадул бетIер унтани, эбелалълъул ракI унтулебила. ;imadul beTer untani, ebela:ul raj untulebila. - Лълъицца вакарав? :iCa wakaraw? - Дадацца. dadaCa. - Лъицца хьихьарав? :iCa %i%araw? - Дадацца. dadaCa. Лъимал гогьдаризаруни, эбел-инссуда бадир ралел, чIчIужу гогьдаризаюни, россассул бетIералде яхуней. ;imal gohdari#aruni, ebel-inSuda badir ralel, Zu$u gohdiri#ayuni, roSaSul beTeralde ya[uney. Лъимал гьаризе кIудияб гIакълу-лъай къваригIунаребила. ;imal hari#e judiyab faqlu-;ay qwarifunarebila. Лъимал гьаричIев херав чи – кьалбал турараб гъветI. ;imal harizew [eraw xi - palbal turarab vweT. Лъимал гьаричессда рокьи лъалареб, лъимал хвечIессда рухIел лъалареб. ;imal harizeSda ropi ;alareb, ;imal [wezeSda ru\el ;alareb. Лъимал гьаричIессда ругеланищан кколебила, гьарурассда гьаризего гьаричIеланищан кколебила. ;imal hariZeSda rugelani&an Kolebila, haruraSda hari#ego harizelani&an Kolebila. Лъимал гьечIеб гIумру – бакъ гьечIеб рагIад. ;imal hezeb fumru - baq hezeb rafad. Лъимал гьечIеб къоги бачIунгеги, лъималазда божунги ххутIугеги. ;imal hezeb qogi bazungegi, ;imala#da bo$ungi {uTugegi. Лъимал гьечIеб рукъ – лълъим бегараб гьобо. ;imal hezeb ruq - :im begarab hobo. Лъимал гьечIессе – цо ургъел, ругессе – нусго ургъел. ;imal hezeSe - co urvel, rugeSe - nusgo urvel. Лъимал гьитIинаб меххалълъ – гьитIинаб ургъелила, лъимал кIодолъигун – кIудияб ургъелила. ;imal hiTinab me{a: - hiTinab urvelila, ;imal jodo;igun - judiyab urvelila. Лъимал гьоркьоб гьечIеб ригьин биххи – оц-гIакаялълъул даран биххи. Лъимал гьоркьор ругеб ригьин биххи – бащдаб къиямассеб къо. ;imal horpob hezeb rihin bi{i - oc-fakaya:ul daran bi{i. ;imal horpor rugeb rihin bi{i - ba&dab qiyamaSeb qo. Лъимал – гьоцIцIо, боцIцIи – рухI. ;imal - ho~o, bo~i - ru\. Лъимал гIечIого, эбел-эмен ургъалилIе кколарелила. ;imal fezogo, ebel-emen urvali/e Kolabila. Лъимал гIиссинал рукIун, кьижизе течIо, гьелги кIудиял гIун, кьижизе кIвечIо. ;imal fiSinal rujun, pi$i#e tezo, helgi judiyal fun, pi$i#e jwezo. Лъимал кIодолъичIого, эбел-эмен макьидасса ригьунарел. ;imal jodo;izogo, ebel-emen mapidaSa rihunarel. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, гIакълу бугеб цIцIуяб жо гIабдалассе инаро. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fabdalaSe inaro. Лъимал ругеб рокъобе илбис къаларебила. ;imal rugeb roqobe ilbis qalarebila. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячунаро, хераб хIама босарав дармицца воххуларо. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxunaro, [erab \ama bosaraw darmiCa wo:ularo. Лъимал руго – чед гьечIо, чу буго – кIалцIи гьечIо. ;imal rugo - xed hezo, xu bugo - jal`i hezo. Лъимал ругониги – балагь, лъимал гьечIониги – балагь. ;imal rugonigi - balah, ;imal hezonigi - balah. Лъимал хвани, умумузда къиямассеб къо чIчIолебила, умумул хвани, лъималаз тIехх тIагIун букIун батилилан абулебила. ;imal [wani, umumu#da qiyamaSeb qo Zolebila, umumul [wani, ;imala# Te{ Tafun bujun batililan abulebila. Лъимал хIинкъизаруни, гьересси бицунеб, ракъизаруни, жо бикъулеб. ;imal \inqi#aruni, hereSi bicuneb, raqi#aruni, $o biquleb. Лъимал тушманассулги ракъугегийила. ;imal tu^manaSulgi raqugegiyila. Лъимада пардав гьечIеб. ;imada _ardaw hezeb. Лъимадуе гIоло эбел цIадаеги кIанцIулейила. ;imaduye folo ebel `adayegi jan`uleyila. Лъимадул щиб унтаниги, цадахъ эбелалълъул ракIгийила унтулеб. ;imadul &ib untanigi, cada] ebela:ul rajgiyila untuleb. Лъималаз гуккарал гIолеб, лъималазул лъималазги гуккизе рукIунге. ;imala# guKaral foleb, ;imala#ul ;imala#gi guKi#e rujunge. Лъималаз жидеего бокьулеб маххщел гьитIинго тIасса бищулеб. ;imala# $ideyego bopuleb ma:&el hiTingo TaSa bi&uleb. Лъималаз эбел-инссуе щиб гьабун батаниги, гьезул лъималаз гьезиеги гьебго жо гьабулеб. ;imala# ebel-inSuye &ib habun batanigi, he#ul ;imala# he#iyegi hebgo $o habuleb. Лъималазда релълъун ца бихьуге, ццидал расги бихьуге. ;imala#da re:un ca bi%uge, Cidal rasgi bi%uge. Лъималаздасса лъималазул лъимал ххириялила. ;imala#daSa ;imala#ul ;imal {iriyalila. Лъималазе алжан – эбел-инссул гьабураб адабалълъухъила. (Лъималазе алжан – эбелалълъул хIатIикьила). ;imala#e al$an - ebel-inSul haburab adaba:u]ila. (;imala#e al$an - ebela:ul \aTipila). Лъималазе гIоло гIорги къулчIчIизе кколебила, мегIерги кIкIвине кколебила. ;imala#e folo forgi qulZi#e :olebila, mefergi Jwine Kolebila. Лъималазе къотIи гьабуге, гьабун ххадуб тIубазабе. ;imala#e qoTi habuge, habun {adub Tuba#abe. Лъималазе цо чIчIараб рагIи бице, дур рагIи хисанищ – хвана мун! ;imala#e co Zarab rafi bice, dur rafi [isani& - [wana mun! Лъималазе чед гурев, чое базе ххер гурев. ;imala#e xed gurew, xoye ba#e {er gurew. Лъималазул унти – эбел-инссул гьумер нечараб жо. ;imala#ul unti - ebel-inSul humer nexarab $o. Лъималазул ярагъ гIодийила, гIадамазул ярагъ ххвалченила. ;imala#ul yarav fodiyila, fadama#ul yarav {walxenila. Лъимал гьечIев чияссда боцIцIи лъимерлъун бихьулебила. ;imal hezew xiyaSda bo~i ;imer;un bi%ulebila. Лъимер лъезе чехь гурей, чоххтIо кквезе гъал гурей. ;imer ;e#e xe% gurey, xo{To Kwe#e val gurey. Лъун бихьараб кьили лълъикIаб, кьвагьун бихьараб ярагъ лълъикIаб. ;un bi%arab pili :ijab, pwahun bi%arab yarav :ijab. Лъураб бугьтан рихун хвезе вахъунге, Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIуларин. ТIадагьаб къавмалълъул къил-къвал цIеххоге, ЦIцIамул гьирал рецIцIун, гьоцIцIо кьоларин. ;urab buhtan ri[un [we#e wa]unge, _i] hezeb voToda Til reZularin. Tadahab qawma:ul qil-qwal `e{oge, ~amul hiral re~un, ho~o polarin.

Сс S Ссабру алжаналълъул кIулила. Sabru al$ana:ul julila. Ссабру гьабулеб бугилан чи валъаргъунге, си гIураб меххалълъ, биххулебин. Sabru habuleb bugilan xi wa;arvunge, si furab me{a:, bi{ulebin. Ссабру гьаби гIоларо, рекIелI гIакълу гьечIони. Sabru habi folaro, reje/ faqlu hezoni. Ссабру гьабурассе пайда кIудияб. Sabru haburaSe _ayda judiyab. Ссабру гьечIев чияссул гьабун жо релълъунаро. Sabru hezew xiyaSul habun $o re:unaro. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. Sabru - faqluya:ul {an. КIудияв чиясс васассул васассда малълъулеб букIун буго, ворехха, дир вас, мун ххеххдаруге, гIакълуялълъул ххан ссабруйин кколеб. judiyaw xiyaS wasaSul wasaSda ma:uleb bujun bugo, wore{a, dir was, mun {e{daruge, faqluya:ul {an Sabruyin Koleb. ЧIчIужу ячун мехх бахъилалдего, гьев ккун вуго рагъде. Рокъове щвечIого ун руго гIемерал санал. Гьасс пикру гьабулеб букIун буго чIчIужу жиндие ххияналъанадай, россассе анадайилан... Zu$u yaxun me{ ba]ilaldego, hew Kun wugo ravde. roqowe &wezogo un rugo femeral sanal. haS _ikru habuleb bujun bugo Zu$u $indiye {iyana;aday, roSaSe anadayilan... Аххирги гьав щун вуго сардилI жиндирго минаялде. Цин рокъове лIугьиналде, тIохдеги вахун, ццебетIалаялдассан рокъове валагьараб меххалълъ, бихьун буго таххида вегун цо бихьинчи вукIинги, гьессул бетIералда кверги лъун, жиндирго чIчIужу йикIинги. КIудияв инссул малълъ босичIев ххеххдарухъанасс, жанивеги лIугьун, цин хханжар кьабун буго бихьинчияссда, ракIалда букIун буго чIчIужуги чIвазе. a{irgi haw &un wugo sardi/ $indirgo minayalde. cin roqowe /uhinalde, To[degi wa[un, CebeTalayaldaSan roqowe walaharab me{a:, bi%un bugo ta{ida wegun co bi%inxi wujingi, heSul beTeralda kwergi ;un, $indirgo Zu$u yijingi. judiyaw inSul ma: bosizew {e{daru]anaS, $aniwegi /uhun, cin {an$ar pabun bugo bi%inxiyaSda, rajalda bujun bugo Zu$ugi zwa#e. «Вай! ЧIвана гури дуцца дурго унтарав вас!» – ан чIчIужу тIад ххурххарай меххалълъ, бичIчIун буго гьессда ссабру гIакълуялълъул ххан букIин. «way! zwana guri duCa durgo untaraw was!» - an Zu$u Tad {ur{aray me{a:, biZun bugo heSda Sabru faqluya:ul {an bujin. Ссабру тIагIарассухъа тIад гьабун жо босуге. Sabru TafaraSu]a Tad habun $o bosuge. Ссабру ццебе ккезабе, ццин нахъе ккезабе. Sabru Cebe Ke#abe, Cin na]e Ke#abe. Ссабруялда чIчIарассе пайда камулареб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIулел. Sabruyalda ZaraSe _ayda kamulareb, {e{daru]anaSul {iyalal \orgo {uTulel. Ссабруялълъ мегIер лълъухъалеб. Sabruya: mefer :u]akeb. Ссабруялълъул тIиналда – багIараб месед. Sabruya:ul Tinalda - bafarab mesed. Ссабуралълъул аххада - роххел. Sabura:ul a{ada - ro{el. Ссабруялълъул тIиналда тIогьол майдан рагIула. Sabruya:ul Tinalda Tohol maydan rafula. Ссабурассе – бохх, виххарассе – ратIа. SaburaSe - bo{, wi{araSe - raTa. Ссадакъа кье кваранаб квералълъ, кьураблъи квегIаб квералда лъаларедухъ. (Квараналълъ кьураб квегIалда лъазе кколареб). Sadaqa pe kwaranab kwera:, purab;i kwefab kweralda ;alaredu]. (kwarana: purab kwefalda ;a#e Kolareb). Ссадакъа кье рукъ бакъулареб, хIалтIи гьабе черхх чIвалареб. Sadaqa pe ruq baqulareb, \alTi habe xer{ zwalareb. Ссадакъаги къадеквенги – дагьаб жо. Sadaqagi qadekwengi - dahab $o. Ссадакъаялълъ хьихьулессул къадруги букIинаро, бараб гIетIалълъ тIувалессул къиматги хвеларо. Sadaqaya: %i%uleSul qadrugi bujinaro, barab feTa: TuwaleSul qimatgi [welaro. СсахIие жо рокъоб гьечIей, къолоде жо тIад ретIуней. Sa\iye $o roqob hezey, qolode $o Tad reTuney. СсахIил пайда гьабулаго къолол зарал ккарабила. Sa\il _ayda habulago qolol #aral Karabila. СсахIилги роцен лъазе ккола. Sa\ilgi rocen ;a#e Kola. СсахIихъ ссахI гурони щолареб. Sa\i] Sa\ guroni &olareb. СсахIицца къеларо, къолоцца бергьинаро (Жо гуреб жоялълъул бицунге). Sa\iCa qelaro, qoloCa berhinaro ($o gureb $oya:ul bicunge). СсахIицца хIама цIцIараб, рахъицца оц цIцIараб (хIал щун унтараб). Sa\iCa \ama ~arab, ra[iCa oc ~arab (\al &un untarab). Ссвакарассда нух гурхIулареб, вакъарассда чед гурхIулареб. SwakaraSda nu[ gur\ulareb, waqaraSda xed gur\ulareb. СсвакачIого чIчIани, чIчIечIого вилълъине кколев. Swakazogo Zani, Zazogo wi:ine Kolew. Ссванилан ккараб цIа рекIинеги бегьулеб, ссванилан тараб питна цIилъизеги бегьулеб. Swanilan Karab `a rejinegi behuleb, Swanilan tarab _itna `i;i#egi behuleb. Ссверун къачIеб азбар – цаби гьечIеб кIал. Swerun qazeb a#bar - cabi hezeb jal. СсалихIицца жергъен гIадин рекъезабе. Sali\iCa $erven fadin reqe#abe. Ссан – дуе, хур – дие, бекьизе – дуе, кваназе – дие. San - duye, [ur - diye, bepi#e - duye, kwana#e - diye. СсугъралIа чиясс гьабураб жо анкьго соналдассан гурони тIатунаребила. Suvra/a xiyaS haburab $o anpgo sonaldaSan guroni Tatunarebila. Ссугъур къан букъе, къехь биччан букъе. Suvur qan buqe, qe% biXan buqe. Ссундуе букIаниги, пал лълъикIаб къотIе. Sunduye bujanigi, _al :ijab qoTe. Ссундуего жиндир заман, ххасало-гIазу, риидал-цIцIад. Sunduyego $indir #aman, {asalo-fa#u, riidal-~ad. СсундулIго роцен букIине кколеб. Sundu/go rocen bujine Koleb. Ссундулго аххир букIунеб, анищалълъул бицен ххутIулеб. Sundulgo a{ir bujuneb, ani&a:ul bicen {uTuleb. Ссургу гIадинги вукIунгейила, жини гIадинги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила (Ссургу гIадин хъалалъанги вукIунгейила, жини гIадин гъорлIанги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила). Surgu fadingi wujungeyila, $ini fadingi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila (Surgu fadin ]ala;angi wujungeyila, $ini fadin vor/angi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila). Ссуриялдасса хвелго лълъикIила. SuriyaldaSa [welgi :ijila. Ссурун хвей – кIицIцIул хвей. Surun [wey - ji~ul [wey.

Лълъ : Лълъадал берищ, рокьол гIусищ? :adal beri&, ropol fusi&? Гьал рагIаби абуралила хIара чIварай ралила лълъадул угьи-зигараялде бер-ракI щвечIеб щайтIаналълъ. Кици тIамула бералълъулги гIусалълъулгигIан захIматаб унти гьечIебилан абураб магIнаялда. hal rafabi aburalila \ara zwaray ralila :adul uhi-#igarayalde ber-raj &wezeb ^ayTana:. kici Tamula bera:ulgi fusa:ulgifan #a\matab unti hezebilan aburab mafnayalda. Лълъадал къатIраялълъги гамачI борлIулеб, цIадул хIенехIалълъги дунял бухIулеб. :adal qaTraya:gi gamaz bor/uleb, `adul \ene\a:gi dunyal bu\uleb. Лълъадаццаги жиндиего нух бахъула. :adaCagi $indiyego nu[ ba]ula. Лълъади гьечIев россги, росс гьечIей чIчIужуги – чIобогояб рукъ. :adi hezew roSgi, roS hezey Zu$ugi - zobogoyab ruq. Лълъади квешассул гIумру гIазабалда гирула. :adi kwe^aSul fumru fa#abalda girula. Лълъади лълъикIав лълъикI вуго, лълъади квешав квеш вуго. :adi :ijaw :ij wugo, :adi kwe^aw kwe^ wugo. Кици гIунтIизабула Шамилил наиб Инквачилассде. Гьев цо росулIе щвараб меххалълъ, гIадамал гьессда гьикъарун руго, - «Росу-жамагIат кин бугеб?» – ан. Гьесс жаваб кьун буго - «Лълъади квешав квеш вуго, лълъади лълъикIав лълъикI вуго», - ян. kici funTi#abula ^amilil naib inkwaxilaSde. hew co rosu/e &warab me{a:, fadamal heSda hiqarun rugo, - «rosu-$amafat kin bugeb?» - an. heS $awab pun bugo - «:adi kwe^aw kwe^ wugo, :adi :ijaw :ij wugo», - yan. Лълъади чиярай лълъикIайлъун йихьулейила, чу нилIерабго цIакъаблъун бихьулебила. :adi xiyaray :ijay;un yi%uleyila, xu ni/erabgo `aqab;un bi%ulebila. Лълъади ячине анцIгоявгун ургъе, йиччазе нусгоявгун ургъе. :adi yaxine an`goyawgun urve, yiXa#e nusgoyawgun urve. Лълъадигун вагъуларев лълъикьаниги къоларев. :adigun wavularew :ipanigi qolarew. Лълъадул букIунебила букарулеб бакI, буххичIони букари къотIулареб. :adul bujunebila bukaruleb baj, bu{izoni bukari qoTulareb. Лълъадул гIагарав чияссул яс васассе ячунге. :adul fagaraw xiyaSul yas wasaSe yaxunge. Лълъадул ригьнивги вукIунге, лълъадул гIакаги хьихьуге. :adul rihniwgi wujunge, :adul fakagi %i%uge. Лълъадулгун кколеб къеццалдасса тIагIам гьечIеб дандежо букIунареб. :adulgun Koleb qeCaldaSa Tafam hezeb dande$o bujunareb. Лълъеда бараб полоп гIадаб жойила росс-лълъадиялда гьоркьоб кколеб кьал. :eda barab _olo_ fadab $oyila roS-:adiyalda horpob Koleb pal. Лълъеда бахъун накъищ чIчIолареб. :eda ba]un naqi& Zolareb. Лълъеда тIад хъвадарун, ххатI лIугьунареб. :eda Tad ]wadarun, {aT /uhunareb. Лълъеда хIал барасс бахъухъ цIцIикIкIун кваналеб, хIохь бахъарасс хIалтIи цIцIикIкIун гьабулеб. :eda \al baraS ba]u] ~iJun kwanaleb, \o% ba]araS \alTi ~iJun habuleb. Дибирасс къулгьудалълъе цадахъ васги вачун вукIун вуго. Васассни лълъим гIемер гьекъей рекIее гIечIев дибир васассухъ квеш валагьулев вукIун вуго. Рокъоре щвараб меххалълъ, дицца мун къулгьудалълъе лълъим гьекъезе вачун вукIинчIин, бахъухъ квине вачун вукIанилан, дибирасс вас вуххун вуго. Дадайилан абун буго «гъадидасса цIцIодораб тIанчIицца», жинда рагIун букIанила, лълъим гьекъани, бахъухъ гIемер кваназе кIолилан. Дуцца дида гьеб некIого щайин бицун букIинчIебилан дибирасс вас кIиабизеги вацIун вуго. dibiraS quluda:e cada] wasgi waxun wujun wugo. wasaSni :im femer heqey rejeye hezew dibir wasaSu] kwe^ walahulew wujun wugo. roqore &warab me{a:, diCa mun qulhuda:e :im heqe#e waxun wujinzin, ba]u] kwine waxun wujarawilan, dibiraS was wu{un wugo. dadayilan abun bugo «vadidaSa ~odorab TanziCa», $inda waxun bujanila, :im heqani, ba]u] femer kwana#e jolilan. duCa dida heb nejogo &ayin bicun bujinzebilan dibiraS was jiabi#e wa`un wugo. Лълъедасса лълъетIахъан хIинкъуларо, хIалтIудасса хIалтIухъан лIутуларо. :edaSa :eTa]an \inqularo, \alTudaSa \alTu]an /utularo. Лълъеде мугъ чIваге, гьерссиде ракI гъоге. :ede mug zwagr, herSide raj voge. Лълъел къимат лъалебила кьиндал, чияссул къимат лъалебила хведал. :el qimat ;alebila pindal, xiyaSul qimat ;alebila [wedal. Лълъел цIолеб къулгIаялда асскIоб рукъ бугей эбелалълъул яс ячунге. :el `oleb qulfayalda aSjob ruq bugey ebela:ul yas yaxunge. ЛълъетIа хIуччалги рахъуге, цIцIалкIуялълъ ралъадги буххуге. :eTa \uXalgi ra]uge, ~aljuya: ra;adgi bu{uge. ЛълъетIасса тIорахь бахъулев. :eTaSa Tora% ba]ulew. Лълъецца – гьобо, цIецца – кор. :eCa - hobo, `eCa - kor. Лълъецца ордек биччулареб, бугьтаналълъ чи хъублъуларев. :eCa ordek biXulareb, buhtana: xi ]ub;ularew. Лълъецца нух балагьулеб, гулица тушман валагьулев. :eCa nu[ balahuleb, guliCa tu^man walahulew. Лълъида бихьарабги – «жиндаго бихьарав», лълъида рагIарабги – «жиндаго рагIарав». :ida bi%arabgi - «$indago bi%araw», :ida rafarabgi - «$indago rafaraw» Лълъиданиги нилI инжит гьаризе кIоларелила, нилIеццаго гьаричIони, лълъиццаниги гIодорегIанги гьаруларелила, нилIеццаго гьаричIони. :idanigi ni/ in$it hari#e jolarelila, ni/eCago harizoni, :iCanigi fodorefangi harularila, ni/eCago harizoni. ЛълъикI букIаго патихIа. :ij bujago _ati\a. ЛълъикI вугилан чIухIуге, квеш вукIараб меххги ракIалде щва. :ij wugilan zu\uge, kwe^ wujarab me{gi rajalde &wa. ЛълъикI вукIани, вокьулев, квеш вукIани, рихунев. :ij wujani, wopulew, kwe^ wujani, ri[unew. ЛълъикI хьвадарав квеш холаро, квеш хьвадарав лълъикI холаро. :ij %wadaraw kwe^ [olaro, kwe^ %wadaraw :ij [olaro. ЛълъикI хьвадизеги дурго чорххол иххтияр – духъ, квеш хьвадизеги – духъ. :ij %wadi#egi durgo xor{ol i{tyar - du], kwe^ %wadi#egi - du]. ЛълъикIаб батани – канае, квешаб батани – цIулае. :ijab batani - kanaye, kwe^ab batani - `ulaye. ЛълъикIаб бугъицца къуралде лIар хьвагIулареб, лълъикIав чиясс чияе чIухIи гьабулареб. :ijab buviCa quralde /ar %wafulareb, :ijaw xiyaS xiyaye zu\i habulareb. ЛълъикIаб гара-чIвариялдаги киналълъулго бицунареб. :ijab gara-zwariyaldagi kina:ulgo bicunareb. ЛълъикIаб гьудуллъи ххазинаялдасса лълъикIабила. :ijab hudul;i {a#inayaldaSa :ijabila. ЛълъикIаб – гьурщулеб, квешаб – баххчулеб. :ijab - hur&uleb, kwe^ab - ba{xuleb. ЛълъикIаб дару кьогIаб букIунеб, лълъикIай чIчIужу хIеренай йикIуней. :ijab daru pofab bujuneb, :ijay Zu$u \erenay yijuney. ЛълъикIаб жо беццизе кколареб, беццунилан квешаб жо лълъикIлъулареб. :ijab $o beCi#e Kolareb, beCunilan kwe^ab $o :ij;ulareb. ЛълъикIаб жоялълъе къей гьечIеб, къадаралълъе бергьенлъи гьечIеб. :ijab $oya:e qey hezeb, qadara:e berhen;i hezeb. ЛълъикIаб кечI чIалгIунареб, лълъикIаб ххабар рихунареб. :ijab kez zalfunareb, :ijab {abar ri[unareb. ЛълъикIаб кициялълъул баракат насслабазего щолебила. :ijab kiciya:ul barakat naSlaba#ego &olebila. ЛълъикIаб къайи босеян гьаризе кколаро, лълъикIай яс ячине чи камуларо. :ijab qayi boseyan hari#e Kolaro, :ijay yas yaxine xi kamularo. ЛълъикIаб къверкъ жибго бижараб хьуцIцIилI чIчIолеб. :ijab qwerq $ibgo bi$arab %u~i/ Zoleb. ЛълъикIаб кIалдибе босе, квешаб гIодобе реххе. :ijab jaldibe bose, kwe^ab fodobe re{e. ЛълъикIаб лъазе азарго къоги дагьила, квешалде ругъунлъизе цо къоги гIемерила. :ijab ;a#e a#argo qogi dahila, kwe^alde ruvun;i#e co qogi femerila. ЛълъикIаб малълъ босичIессда лълъикIаб къо бихьуларо, эбел-эмен разияв кинго басралъуларо. :ijab ma: bosizeSda :ijab qo bi%ularo, ebel-emen ra#iyaw kingo basra;ularo. ЛълъикIаб нассихIат босулареб бетIер – рагьлил асар босулареб ссинухIатI. :ijab naSi\at bosulareb beTer - rahlil asar bosulareb Sinu\aT. ЛълъикIаб рагIи – рукъалълъе ххайир, квешаб рагIи – гIадалI базе зар. :ijab rafi - ruqa:e {ayir, kwe^ab rafi - fada/ ba#e #ar. ЛълъикIаб рагIуда мал бани, квешаб хIехьезе кколеб. :ijab rafuda mal bani, kwe^ \e%e#e Koleb. ЛълъикIаб рагIул багьа – кьолораб чу. :ijab raful baha - polareb xu. ЛълъикIаб ретIел ретIани, ссурукъайги берцинлъулейила. :ijab reTel reTani, Suruqaygi bercin;uleyila. ЛълъикIаб ххассият берцинлъиялдасса лълъикIаб. :ijab {aSiyat bercin;iyaldaSa :ijab. ЛълъикIаб ххатIги – бащдаб гIелму. :ijab {aTgi - ba&dab felmu. ЛълъикIаб хьоналда – лълъикIаб, квешаб хьоналда – квешаб. :ijab %onalda - :ijab, kwe^ab %onalda - kwe^ab. ЛълъикIаб хIайваналълъ нилI хьихьулел, квешаб хIайван нилIецца хьихьизе кколеб. :ijab \aywana: ni/ %i%ulel, kwe^ab \aywan ni/eCa %i%i#e Koleb. ЛълъикIаб хIалалълъ гьарани, эххебе унеб лълъимги лъалхъулебила. :ijab \ala: harani, e{ebe uneb :imgi ;al]ulebila. ЛълъикIаб цIарагIалда цIадул бетIер букIунеб. :ijab `arafalda `adul beTer bujuneb. ЛълъикIаб цIцIаргун хвейго лълъикI, ххалкъалълъе инжилъун, чIаго вукIинегIан. :ijab ~argun [weygo :ij, {alqa:e in$i;un, zago wujinefan. ЛълъикIаб чое даран гIемераб, лълъикIав чияссе гьудулзаби гIемерал. :ijab xoye daran femerab, :ijaw xiyaSe hudul#abi femeral. ЛълъикIаб чое хIалхьи толареб, лълъикIаб хIамие хIалтIи камулареб. :ijab xoye \al;i tolareb, :ijab \amiye \alTi kamulareb. ЛълъикIаб чое – цо цIцIал, лълъикIав чияссе – цо рагIи. :ijab xoye - co ~al, :ijaw xiyaSe - co rafi. ЛълъикIаб шитил – лълъикIаб бачIен. :ijab ^itil - :ijab bazen. ЛълъикIабги бихьагийила, квешабги бихьагийила. :ijabgi bi%agiyila, kwe^abgi bi%agiyila. КвешлъигIаги щай къваригIараб жоян гьикъараб меххалълъ, магIаруласс жаваб кьун буго, квешлъи бихьичIони, лълъикIлъиялълъул къиматги лъаларила, дагьабниги квешлъи бихьичIев чиясс къо ккараб бакIалда къвалги къаларилан. kwe^;ifagi &ay qwarifarab $oyan hiqarab me{a:, mafarulaS $awab pun bugo, kwe^;i bi%izoni, :ij;iya:ul qimatgi ;alarila, dahabnigi kwe^;i bi%izew xiyaS qo Karab bajalda qwalgi qalarilan. ЛълъикIабщинаб жубан гьабураб меххалълъ, квешаб жо лIугьунареб. :ijab&inab $uban haburab me{a:, kwe^ab $o /uhunareb. ЛълъикIав багьадур вагъун хола, хIамабагьадур чIухIун хола. :ijaw bahadur wavun [ola, \amabahadur zu\un [ola. ЛълъикIав бахIарчи лълъикIаб рагIиялълъ тамахлъулев, къадарав бихьинчи лълъикIаб бицанагIан къвакIулев. :ijaw ba\arxi :ijab rafiya: tama[;ulew, qadaraw bi%inxi :ijab bicanafan qwajulew. ЛълъикIав бахIарчи ццеве тамахлъулев, нахъа къвакIулев, къадарав бахIарчи ццеве къвакIулев, нахъа тамахлъулев. :ijaw ba\arxi Cewe tama[;ulew, na]a qwajulew, qadaraw ba\arxi Cewe qwajulew, na]a tama[;ulew. ЛълъикIав бахIарчиги вукIунев, цIакъав бахIарчиги вукIунев. :ijaw ba\arxigi wujunew, `aqaw ba\arxigi wujunew. ЛълъикIав бахIарчияссдасса щивниги хIинкъуларев, къадарав чияссдасса киналго хIинкъулел. :ijaw ba\arxiyaSdaSa &iwnigi \inqularew, qadaraw xiyaSdaSa kinalgo \inqulel. ЛълъикIав бахIарчияссул вас къадаравиланги тоге, къадарав чияссул вас бахIарчийиланги тоге. :ijaw ba\arxiyaSul was qadarawilangi toge, qadaraw xiyaSul was ba\arxiyilangi toge. ЛълъикIав бихьинчи чIчIужугIадангун вагъуларев, лълъикIаб хIелеко гIанкIугун багъулареб. :ijaw bi%inxi Zu$ufadangun wavularew, :ijab \eleko fanjugun bavulareb. ЛълъикIав гьудул гьечIессда жиндирго гIайибал лъаларел. :ijaw hudul hezeSda $indirgo fayibal ;alarel. ЛълъикIав гьудулассда данделъараб къо – тIолабго дуниял дуе щвараб къо. :ijaw hudulaSda dande;arab qo - Tolabgo duniyal duye &warab qo. ЛълъикIав инссул квешав васги, квешав инссул лълъикIав васги вукIине бегьулев. :ijaw inSul kwe^aw wasgi, kwe^aw inSul :ijaw wasgi wujine behulew. ЛълъикIав-квешав чи лъала гьудулассухъ балагьун (Дур гьудул щивали бице, цинги дицца мун щивали бицина). :ijaw-kwe^aw xi ;ala hudulaSu] balahun (dur hudul &iwali bice, cingi diCa mun &iwali bicina). ЛълъикIав мадугьал гьечIев чи – бищунго чиякъав чи. :ijaw maduhal hezew xi - bi&ungo xiyaqaw xi. ЛълъикIав мадугьал кинав ватаниги ваццассдасса лълъикIав. :ijaw maduhal kinaw watanigi waCaSdaSa :ijaw. ЛълъикIав хIакимасс гIадлу жиндассангойила байбихьулеб. :ijaw \akimaS fadlu $indaSangoyila baybi%uleb. ЛълъикIав чиясс квешлъи гьабурассеги лълъикIлъи гьабулеб, хIалихьатав чиясс лълъикIлъи гьабурассеги квешлъи гьабулеб. :ijaw ziyaS kwe^;i haburaSegi :ij;i habuleb, \ali%ataw xiyaS :ij;i habulareSegi kwe^;i habuleb. ЛълъикIав хIалтIухъанассул кIал чIчIун букIуна, кверал хIалтIулел рукIуна, квешав хIалтIухъанассул кIал хIалтIулеб букIуна, кверал чIчIун рукIуна. :ijaw \alTu]anaSul jal Zun bujuna, kweral \alTulel rujuna, kwe^aw \alTu]anaSul jal \alTulaeb bujuna, kweral Zun rujuna. ЛълъикIав чигун квараб ххинкI, квешав чигун квараб гьоцIцIоялдасса гьуинаб. :ijaw xigun kwarab {inj, kwe^aw xigun kwarab ho~oyaldaSa huinab. ЛълъикIав чиясс жибги чIваларин, къадарасс чIвазе жибги чIчIеларилан абурабила гIодоб рещтIараб хIанчIчIицца. :ijaw xiyaS $ibgi zwalarin, qadaraS zwa#e $ibgi Zelarilan aburabila fodob re&Tarab \anZiCa. ЛълъикIав чияссда гIадамал цIакъаллъун рихьулел, квешав чияссда бищунго цIакъавлъун живго вихьулев. :ijaw xiyaSda fadamal `aqal;un ri%ulel, kwe^aw xiyaSda bi&ungo `aqaw;un $iwgo wi%ulew. ЛълъикIав чияссе гьабураб лълъикIлъи – нухде бараб тIехх, квешав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдуе гьабураб хьит. :ijaw xiyaSe haburab :ij;i - nu[de barab Te{, kwe^aw xiyaSe haburab :ij;i - hoyduye haburab %it. ЛълъикIав чияссе гIумру дагьаб, гIабдалассе хвел дагьаб. :ijaw xiyaSe fumru dahab, fabdalaSe [wel dahab. ЛълъикIав чияссе лълъикIаб мацIцI рекъола, квешав чияссе квешаб мацIцI рекъола. :ijaw xiyaSe :ijab ma~ reqola, kwe^aw xiyaSe kwe^ab ma~ reqola. ЛълъикIав чияссе лълъикIлъи гьабуни, лълъикIлъиялълъе батулеб, квешав чияссе лълъикIлъи гьабуни, бадиб багъизе батулеб. :ijaw xiyaSe :ij;i habuni, :ij;iya:e batuleb, kwe^aw xiyaSe :ij;i habuni, badib bavi#e batuleb. ЛълъикIав чияссе рецц-бакъ къваригIунаро. :ijaw xiyaSe reC-baq qwarifunaro. ЛълъикIав чияссе – цо рагIи, лълъикIаб чое – цо цIцIал. :ijaw xiyaSe - co rafi, :ijab xoye - co ~al. ЛълъикIав чияссул багьа – данд цIцIараб месед. :ijaw xiyaSul baha - dabd ~arab mesed. ЛълъикIав чияссул букIунеб жо – гьари, квешав чияссул букIунеб жо – хьами. :ijaw xiyaSul bujuneb $o - hari, kwe^aw xiyaSul bujuneb $o - %ami. ЛълъикIав чияссул васассулI, кигIан квешав вугониги, цогIаги инссул гIаркьел камулареб. :ijaw xiyaSul wasaSu/, kifan kwe^aw wugonigi, cofagi inSul farpel kamulareb. ЛълъикIавги квешавги ватIа гьавизе гьойдаги лъалев. :ijawgi kwe^awgi waTa hawi#e hoydagi ;alew. ЛълъикIавги квешавги чи чодаги лъалевила. :ijawgi kwe^awgi xi xodagi ;alewila. ЛълъикIавги рагIулевила, квешавги рагIулевила. :ijawgi rafulewila, kwe^awgi rafulewila. ЛълъикIавги хола, цин-цин лълъикIлъиги хола. :ijawgi [ola, cin-cin :ij;igi [ola. ЛълъикIай лълъадиялда бащадаб жо щибго гьечIеб. :ijay :adiyalda ba&adab $o &ibgo hezeb. ЛълъикIай чIчIужу – анибго алжан, квешай чIчIужу – анибго жужахI. :ijay Zu$u - anibgo al$an, kwe^ay Zu$u - anibgo $u$a\. ЛълъикIай чIчIужу горбогьод гIадай йикIуней. :ijay Zu$u gorbohod faday yijuney. ЛълъикIай чIчIужу, нуцIцIихъан къватIие йитIани, гордухъан нахъ юссун ячIунейила. :ijay Zu$u, nu~i]an qwaTiye yiTani, gordu]an na] yuSun yazuneyila. ЛълъикIазулIа хъамурай, хъахIазулIа йищарай бищун квешай ятарай. :ija#u/a ]amuray, ]a\a#u/a yi&aray bi&un kwe^ay yataray. ЛълъикIал ракьулIе уна, квешал кьочIчIокье уна. :ijal rapu/e una, kwe^al poZope una. ЛълъикIалда мал бани, квешалда къвал базе кколеб. :ijalda mal bani, kwe^alda qwal ba#e Koleb. ЛълъикIассда ккараб налъи – нахъарукъ, квешассда ккараб налъи – магIирукъ. :ijaSda Karab na;i - na]aruq, kwe^aSda Karab na;i - mafiruq. ЛълъикIассдассан – лълъикIлъи, квешассдассан – квешлъи. :ijaSdaSan - :ij;i, kwe^aSdaSan - kwe^;i. ЛълъикIассул лълъикIлъиги квешассул квешлъиги кидаго кIочонареб. :ijaSul :ij;igi kwe^aSul kwe^;igi kidago joxonareb. ЛълъикIго кьолеб микьирги, тIадго арав гьоболги. :ijgo poleb mipirgi, Tadgo araw hobolgi. ЛълъикIлъи бихьарассул – кар, квешлъи бихьарассул – малъ. :ij;igi bi%araSul - kar, kwe^;i bi%araSul - ma;. ЛълъикIлъи гьабе дуе квешлъи гьабурассеги, тIасса лIугьа дудасса къолессдассаги. :ij;i habe duye kwe^;i haburaSegi, TaSa /uha dudaSa qoleSdaSagi. ЛълъикIлъи гьабе, квешлъияли жибго бачIина. :ij;i habe, kwe^;iyali $ibgo bazina. ЛълъикIлъи гьабизе кIолареб батани, квешлъигIаги гьабуге. :ij;i habi#e jolareb batani, kwe^;ifagi habuge. ЛълъикIлъи гьабулел Аллагьассда кIочон толарел. :ij;i habulel allahaSda joxon tolarel. ЛълъикIлъи гьабурав аххир воххулев. :ij;i haburaw a{ir wo{ulew. ЛълъикIлъи гьабурассе баркала кьейги – мухьалда бащалъулеб. :ij;i haburaSe barkala peygi - mu%alda ba&a;uleb. ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьабичIого, сордо рогьунаребила. :ij;i haburaSe kwe^;i habizogo, sordo rohunarebila. ЛълъикIлъи гьабурассул квешлъиялдасса цIунаги. :ij;i haburaSul kwe^;iyaldaSa `unagi. ЛълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги квешлъи гьабурассул квешлъиги аххир-къадги жидеего ратулелила. :ij;i haburaSul :ij;igi kwe^;i haburaSul kwe^;igi a{ir-qadgi $ideyego ratulelila. ЛълъикIлъи гьоркьоб гьечIеб квешлъиги, квешлъи гьоркьоб гьечIеб лълъикIлъиги букIунаребила. :ij;i horpob hezeb kwe^;igi, kwe^;i horpob hezeb :ij;igi bujunarebila. ЛълъикIлъи гIадада холареб. :ij;i fadada [olareb. ЛълъикIлъи кватIулебила, квешлъи ххеххго тIаде щолебила. :ij;i kwaTulebila, kwe^;i {e{go Tade &olebila. ЛълъикIлъи-кумек гIагаразе гIадин гьабе, даран-базар чияразе гIадин гьабе. :ij;i-kumek fagara#e fadin habe, daran-ba#ar xiyara#e fadin habe. ЛълъикIлъи лъаларев чияссе лълъикIлъи гьабурав чи – хIамида меседил кIиликI барав чи. :ij;i ;alarew xiyaSe :ij;i haburaw xi - \amida mesedil jilij baraw xi. ЛълъикIлъи лълъикIав чияссда гурони лъалареб. :ij;i :ijaw xiyaSda guroni ;alareb. ЛълъикIлъи малълъарав – тушман, тIад рекъарав – гьудул. :ij;i ma:araw - tu^man, Tad reqaraw - hudul. ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларебила. :ij;i \e%a#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolarebila. ЛълъикIлъи хIехьечIесс, квешлъи хIехьолеб. :ij;i \e%ezeS, kwe^;i \e%oleb. ЛълъикIлъиги бихьаги, лълъикIлъиялълъул къимат лъазе, квешлъиги бихьаги, квешлъиялълъул кьогIлъи лъазе. :ij;igi bi%agi, :ij;iya:ul qimat ;a#e, kwe^;igi bi%agi, kwe^;ya:ul pof;i ;a#e. ЛълъикIлъиги квешлъиги – кIиябго чияссдассан. :ij;igi kwe^;igi - jiyabgo xiyaSdaSan. ЛълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги, квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги камулареб. :ij;iyalda {adub kwe^;igi, kwe^;iyalda {adub :ij;igi kamulareb. ЛълъикIлъиялда ццебе – квешлъи, квешлъиялда ццебе – лълъикIлъи. :ij;iyalda Cebe - kwe^;i, kwe^;iyalda Cebe - :ij;i. ЛълъикIлъиялда данде лълъикIлъи гьабизе кIвечIони, кIочонтунгутIиги – мадар. :ij;iyalda dande :ij;i habi#e jwezoni, joxonguTigi - madar. ЛълъикIлъиялдасса квешлъи бергьунареб. :ij;iyaldaSa kwe^;i berhuneb. ЛълъикIлъиялълъ квешлъи гьабулареб, квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабулареб. :ij;iya: kwe^;i habulareb, kwe^;iya: :ij;i habulareb. ЛълъикIлъялълъе бицараб рагIи ссадакъа бугила. :ij;iya:e bicarab rafi Sadaqa bugila. ЛълъикIлъиялълъе гIей гьечIебила. :ij;iya:e fey hezebila. ЛълъикIлъиялълъул лълъикIлъиги холареб, квешлъиялълъул квешлъиги холареб. :ij;iya:ul :ij;igi [olareb, kwe^;iya:ul kwe^;igi [orareb. ЛълъикIлъиялълъулги квешлъиялълъулги тIанчIи гIемерал. :ij;iya:ulgi kwe^;iya:ulgi Tanzi femeral. Лълъим бахунелълъул гурони, чахъдада бацI кIочонареб. :im ba[une:ul guroni, xa]dada ba` joxonareb. Лълъим бегараб гьобо гIадин. :im begarab hobo fadin. Лълъим бегараб гьобо гIадинги вукIунгейила, цIцIадае гъугъалеб зоб гIадинги вукIунгейила. :im begarab hobo fadingi wujungeyila, ~adaye vuvaleb #ob fadingi wujungeyila. Лълъим гьечIеб кIкIалахъ вукIун, лълъадад чи гIорцIцIуларев. :im hezeb Jala] wujun, :adad xi for~ularew. Лълъим гьечIеб магIарда чу кIутIулареб, къачIеб магIардасса ххер бецулареб. :im hezeb mafarda xu juTulareb, qazeb mafardaSa {er beculareb. Лълъим гIемерабгIан - гIор гIодобе биччараб, гIакълу цIцIикIкIаравгIан - гIамал берцинав чи. :im femerabfan - for fodobe biXarab, faqlu ~iJarawfan - famal bercinaw xi. Лълъим гIемерлъунилан ралъад гьалаглъулареб, гIелмуялълъул цIунилан керен хIалуцунареб. :im femer;unilan ra;ad halag;ulareb, felmuya:ul `unilan keren \alucunareb. Лълъим гIодобе тIолебилан, цадахъ лъимерги реххуге. :im fodobe Tolebilan, cada] ;imergi re{uge. Лълъим дагьлъани, гьобо чIчIола, кванил низам биххани, черхх загIиплъула. :im dah;ani, hobo Zola, kwanil ni#am bi{ani, xer{ #afi_;ula. Лълъим дагьлъигун, гьабил гIузраби тIатуна, херлъараб меххалълъ чорххол гIузраби тIатуна. :im dah;igun, habil fu#rabi Tatuna, [er;arab me{a: xor{ol fu#rabi Tatuna. Лълъим рахънибе ккола, чи нухде ккола. :im ra]nibe Kola, xi nu[de Kola. 151. Лълъим ссвакаларебила, сабаб тIагIунаребила. :im Swakalarebila, sabab Tafunarebila. 152. Лълъим тIад речIчIичIони, раква ссверулареб. :im Tad reZizoni, rakwa Swerulareb. 153. Лълъицца хъван бугебали балагьугейила, кин хъван бугебали балагьейила. :iCa ]wan bugebali balahugeyila, kin ]wan bugebali balaheyila. 154. Лълъицца щиб бицаниги, бацIицца ххер кунаро. :iCa &ib bicanigi, ba`iCa {er kunaro. 155. Лълъицца щиб бицаниги, бищунго гIакълу бергьуна. :iCa &ib bicanigi, bu&ungo faqlu berhuna. 156. Лълъудби гIемерав чи холаревани, Инссудада жеги херлъилароан. Руччабазул даран беццарабани, Дарбищил каранда маххел балаан. :udbi femeraw xi [olarewani, inSudada $egi [er;ilaroan. ruXaba#ul daran beCarabani, darbi&il karanda ma{el balaan.

г g 1. Габур бугони, рукь камиларо. gabur bugoni, rup kamilaro. 2. Габур хъазилай, хъвата гIакдалай. gabur ]a#ilay, ]wata fakdalay. 3. Габур тIерен, тIоноцIцI бегIер. gabur Teren, Tono~ befer. 4. Гагу хунилан, хур бекьичIого толареб. gagu [unilan, [ur bepizogo tolareb. 5. Гагуги Мадинатги гIадин. gagugi madinatgi fadin. 6. Гажаз бессаралдасса квераз бессараб лълъикIабила. ga$a# beSaraldaSa kwera# beSarab :ijila. 7. Гажал гьечIеб бацI букIунареб, квач гьечIеб ххасел букIунареб. ga$al hezeb ba` bujuneb, kwax hezeb {asel bujunareb. 8. Галицца буххун, ралъад лIугIулареб. galiCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 9. Гама лълъикIаб букIиналълъ ракъдада хьвадуларо. gama :ijab bujina: raqdada %wadularo. 10. ГамачI гебегунилан, мугIрул багьа холареб, бахIри чапдонилан, ралъдал лълъим хъублъулареб. gamaz gebegunilan, mufrul baha [olareb, ba\ri xa_donilan, ra;dal :im ]ub;ulareb. 11. ГамачI гIедегIуларо, гIадан хIал ккун чIчIоларо. gamaz fedefularo, fadan \al Kun Zolaro. 12. ГамачI речIчIаниги, руз холеб, ганчIилI речIчIаниги, руз холеб. gamaz reZanigi, ru# [oleb, ganzi/ reZanigi, ru# [oleb. 13. ГамитIаги вукIун, гамихъангун вагъуге. gamiTagi wujun, gami]angun wafuge. 14. Гамихъангун кьал гьавуге, кьурулIа на бахъуге. gami]angun pal hawuge, puru/a na ba]uge. 15. ГанчIал рухьун, гьаби риччан. ganzal ru%un, habi riXan. Аби гIунтIизабула магIарухъе вачIун вукIарав гIарабассде. abi funTi#abula mafaru]e wazun wujaraw farabaSde. Жидерго гIадамаз гьессда гьикъарабила Дагъистан кинаб бакI батарабилан. Гьессги абурабила, гьаби риччараб, ганчIал рухьараб бакI батанилан. ГIадамал кинал ругелан гьикъараб меххалълъги абурабила, цIцIад хIаллъани, роцIцIагиян гьардолел, роцIцIен ххалалъани, цIцIад багиян гьардолел, Аллагьассда малълъарулел чагIи ратанилан. $idergo fadama# heSda hiqarabila davistan kinab baj batarabilan. heSgi aburabila, habi riXarab, ganzal ru%arab baj batanilan. fadamal kinal rugelan hiqarab me{a:gi aburabila, ~ad \al;ani, ro~agiyan hardolel, ro~en {ala;ani, ~ad bagiyan hardolel, allahaSda ma:arulel xafi ratanilan. - Дин? - din? - Динги гьабула, ссадакъаги кьола, лълъикIал гIалимзабиги руго. Цинги инсанассде бачIунеб балагьалълъул бищунго кIудияб жо хвел буго. Гьеб кIудияб къварилъи тIаде бачIараб къоялълъ хварассул хъизан, росс хварай лълъади, бессдаллъун ххутIарал лъимал, херал умумул – росуго тIаделъун, хIулун лъола. - dingi habula, Sadaqagi pola, :ijal falim#abigi rugo. cingi insanaSde bazuneb balaha:ul bi&ungo judiyab $o [wel bugo. heb judiyab qwari;i Tade bazarab qoya: [waraSul ]i#an, roS [waray :adi, beSdal;un {uTaral ;imal, [eral umumul - rosugo Tade;un, \ulun ;ola. ГIарабазул гьеб лълъикIаб нассихIат битIухъ гьабула жиндир заманалълъул кIудияв гIакъил, гIалимчи, кочIогьан Инххосса ГIалихIажияссул рагIабазги. faraba#ul heb :ijab naSi\at biTu] habula $indir #amana:ul judiyaw faqil, falimxi, kozohan in{oSa fali\a$iyaSul rafaba#gi. “Керен бухIулареб патихIа тIамун, АлхIам цIцIалилалде боцIцIул бицина. Будун-дибирилан дундун гьабила, Дунги варисилан цоги вачIина. Дуцца нахъе тарал дур ятимазул ТIутIун босун ина мискинаб боцIцIи. ДутIа бугеб налъи тIобитIилалде, ТIанкIелаго лълъвина лайла бачине. МаржухIаб щиналда гIамалги гьабун, ХIал къвагъун реххила рукъалълъул агьлу!” 16. ГанчIидасса тIотIоегIан рукъалълъе пайда гьечIев. ganzidaSa ToToyefan ruqa:e _ayda hezew. 17. Ганщида данде баси балареб. gan&ida dande basi balareb. 18. Ганщида ххаххараб бече хIарщулI гебергахъдулебила. gan&ida {a{arab bexe \ar&ul geberga]dulebila. 19. Гаргадизе лъалеб гьечIони, гаргадичIого вукIинегIаги лъазе ккола. gargadi#e ;aleb hezoni, fargadizogo wujinefagi ;a#e Kola. 20. ГарцIцIида кколебила кинабго мегъ жиндирилан, къоркъода кколебила киналго лълъиназул иххтияр жиндихъилан. gar~ida Kolebila kinabgo mev $indirilan, qorqoda :olebila kinalgo :ina#ul i{tiyar $indi]ilan. 21. ГарцIцIил кочIодасса найил зузуйго лълъикIила. gar~il kozodaSa nayil #u#uygo :ijila. 22. Гвавул роценги дие, роцадул тIеххги дие. gwadul rocengi diye, rocadul Te{gi diye. 23. ГвавулIе чу гьарани, хIамагIаги биччалеб. gwawu/e xu harani, \amafagi biXaleb. 24. Гважул хIал лъачIого, чолониб гIанкIкI къинлъулареб. gwa$ul \al ;azogo, xolonib fanJ qin;ulareb. 25. Гважуцца рачIчI хьвагIичIого, тула ххадуб унаребила. gwa$uCa raZ %wafizogo, tula {adub unarebila. 26. ГванзгIулбузе ххер барай, ххуххазе накку барай. gwan#fulbu#e {er baray, {u{a#e naKu baray. 27. Гванзаб хIал, хIораб ракь. gwan#ab \al, \orab rap. 28. Гванзкуйдул квилу кидадай бортилаян ххадуб бекерулеб цер гIадин. gwan#kuydul kwilu kidaday bortilayan {adub bekeruleb cer fadin. 29. Гебергизе хIур гурила, хIанчIизе заз гурилан, магIарде гъураб хIама лIутун бачIарабила. gebergi#e \ur gurila, \anzi#e #a# gurilan, mafarde vurab \ama /utun bazarabila. 30. Гени-гIеч гъоркьа тIаде аххирулебила, ххурма-цIулакьо тIассагъоркье аххирулебила. geni-fex vorpa Tade a{irulebila, {urma-`ulapo TaSavorpe a{irulebila. 31. Гени чIван, гIеч бищуге. geni zwan, fex bi&uge. 32. Гени чIван, гIеч чIван, гьабураб магIишат аххирги пасалъула. geni zwan, fex zwan, haburab mafi^at a{irgi _asa;ula. 33. ГермитIа бараххщарай къоролалълъ квен лIугIизегIан хIама цIулал бухIарабила. germiTa bara{&aray qorola: kwen /ufi#efan \ama `ulal bu\arabila. 34. Гирулеб гьецIоялда хIет бижулареб. giruleb he`oyalda \et bi$ulareb. 35. Гирун унеб эбелалълъул ракIалълъ гьикъарабила - вай, дир ххирияв вас, цIакъ унтарабищ, талихI кьун воххаяв, квеш тункарабищ? girun uneb ebela:ul raja: hiqarabila - way, dir {iriyaw was, `aq untarabi&, tali\ pun wo{ayaw, kwe^ tunkarabi&? 36. Гогьав херассдассаги цIунагийила, гьитIинго херлъарав гIолилассдассаги цIунагийила. gohaw [eraSdaSagi `unagiyila, hiTingo [er;araw folilaSdaSagi `unagiyila. 37. ГодекIан лълъикIаб жо, хIикматал щвани, хIалихьатал чагIалI гIодор чIчIечIони. godejan :ijab $o, \ikmatal &wani, \ali%atal xafa/ fodor Zezoni. 38. ГодекIаниб бицине бегьулареб жо чIчIужуялда бицунге. godejanib bicine behulareb $o Zu$uyalda bicunge. 39. ГодекIаниб кIал цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. godejanib jal `une, xiyar roqob ber `une. 40. ГодекIаниб лълъикIаб жо миккихIехьила. godejanib :ijab $o miKi\e%ila. 41. ГодекIаниб тIом биххани, бетIергьанчияссе тIукъби камулел. godejanib Tom bi{ani, beTerhanxiyaSe Tuqbi kamulel. 42. ГодекIанив гуревила бахIарчи лъалев, рагъдайила. godejaniw gurewila ba\arxi ;alew, ravdayila. 43. ГодекIанив къварид гьавурасс, дикьа къолей рокъой йигилан, чIчIужу юххарайила. godejaniw qwarid hawuraS, dipa qoley roqoy yigilan, Zu$u yu{arayila. 44. ГодекIанив цIакъав гIалхуда вагъуларев. godejaniw `aqaw fal[uda wavularew. 45. Гозо ссверичIеб жоялълъ гьан кунареб. go#o Swerizeb $oya: han kunareb. 46. ГорботIа рокьо гурев, рукьалтIа цедер гурев. gorboTa ropo gurew, rupalTa ceder gurew. 47. Гордал рагьиларилан чIчIарасс нуцIцIа рагьизе кколеб. gordal rahilarilan ZaraS nu~a rahi#e Koleb. 48. Гордухъан бачIараб, гордухъан унеб. gordu]an bazarab, gordu]an uneb. 49. Горил рагIал гьечIеб, рагIул аххир гьечIеб. goril rafal hezeb, raful a{ir hezeb. 50. Горо чIахIиял жалила лъимал. goro za\iyal $alila ;imal. 51. ГохIда гьабун, хIор чIчIолареб, къан хIамил рачIчI букIунареб. go\da habun, \or Zolareb, qan \amil raZ bujunareb. 52. ГудратIа моххмохх гурони, чIобого кьолеб жо букIунареб. gudraTa mo{mo{ guroni, zobogo poleb $o bujunareb. 53. ГудратIа тIатIи гIункIкI гIорцIцIизе гуребила балеб, гIункIкI кквезейила. gudraTa TaTi funJ for~i#e gurebila baleb, funJ Kwe#eyila. 54. ГудратIе ккани, гъалбацIги кколебила. gudraTe Kani, valba`gi Kolebila. 55. Гулгун хурибе инаро, ххума чIарадиларо. gulgun [uribe inaro, {uma zaradilaro. 56. Гула-ххер гьечIони, чан щоларо. gula-{er hezoni, xan &olaro. 57. Гулида гIанкIкIги речIчIулеб, гIанкIкIида гулаги речIчIулеб. gulida fanJgi reZuleb, fanJida gulagi reZuleb. 58. Гулида ХIажимурад лъаларо. gulida \a$imurad ;alaro. Цо нухалълъ Шамилил наиб ХIажимурадида тIаде гула балеб букIун буго. ХIажимурадида гьикъун буго - «Щай мун, цIакъав бахIарчи, гулидасса ваххчарав?» – ан. ХIажимурадицца гьадаб къокъаб жаваб кьун буго. co nu]a: ^amilil naib \a$imuradida Tade gula baleb bujun bugo. \a$imuradida hiqun bugo - "&ay mun, `aqaw ba\arxi, gulidaSa wa{xaraw?" - an. \a$imuradiCa hadab qoqab $awab pun bugo. 59. Гулицца цояв чIвала, мацIцIалълъ нусгояв чIвала. guliCa coyaw zwala, ma~a: nusgoyaw zwala. 60. ГунащмагIна гьабуге, битIаралълъе нух биччай. guna&mafna habuge, biTara:e nu[ biXay. 61. Гурга кварал, чед кварал чиядаго рагIичIо, цо квараб дир макари годекIаниб лъун буго. gurga kwaral, xed kwaral xiyadago rafizo, co kwarab dir makari godejanib ;un bugo. 62. Гургинаб тIад чIчIолареб, чIчIинтIараб гирулареб. gurginab Tad Zolareb, ZinTarab girulareb. 63. Гурде хIебтил букIаниги кIваричIо, хIара меседил бугони. gurde \ebTil bujanigi jwarizo, \ara mesedil bugoni. 64. Гурдида гурони, черххги бихьичIей, чаххтIида гурони, гъалги бихьичIей. gurdida guroni, xer{gi bi%izey, xa{Tida guroni, valgi bi%izey. 65. ГурдилI цIул гьабе, цIулалълъ гъабу гьабе. gurdi/ `ul habe, `ula: vabu habe. 66. ГурхIараб бихьугеги, хIинкъараб бачIунгеги! gur\arab bi%ugegi, \inqarab bazungegi! 67. ГурхIун гIоданиги, бухIун гIодизе ккогеги. gur\un fodanigi, bu\un fodi#e Kogegi. 68. ГурцIаб гIи хьихье, гIобаб цIцIе хьихье. gur`ab fi %i%e, fobab ~e %i%e. Бицен буго, гIухьби рукIаралила жидерго гIигун цо нохъода. Цойидассан нохъодул кIалтIуги тIун, гьел ххутIаралила жанирго. ГIухьбиги гIиги чIаго рукIин лъаниги, гIадамазул хIал гIечIебила, тIаде нух бахъун, гьел ххвассар гьаризе. ГIухьбузул гара-чIвари рагIулеб букIарабила, воре, гурцIаб гIиги хьихье, гIобаб цIцIеги хьихье, гьаб кIиялълъгогIан къо хIехьолеб жо гьечIилан. Кицилъун лIугьарал гьезул рагIабиги, гьез ахIулеб букIараб кечIги, гьез бачарабилан абулеб “Нохъода хваразул бакъанги” нилIер ххалкъалълъ нахъе цIунун руго. bicen bugo, fu%bi rujaralila $idergo figun co no]oda. coyidaSan no]odul jalTugi Tun, hel {uTaralila $anirgo. fu%bigi figi zago rujin ;anigi, fadama#ul \al fezebila, Tade nu[ ba]un, hel {waSar hari#e. fu%bu#ul gara-zwari rafulareb bujarabila, wore, gur`ab figi %i%e, fobab ~egi %i%e, hab jiya:gofan qo \e%oleb $o hezilan. kici;un /uharal he#ul rafabigi, he# a\uleb bujarab kezgi, he# baxarabilan abuleb "no]oda [wara#ul baqangi" ni/er {alqa: na]e `unun rugo. 69. Гучги жанги жо гуро, жанив дацци гьечIони. guxgi $angi $o guro, $aniw daCi hezoni. 70. Гучид ца бихьичIого, царад магъ хьвагIулареб. guxid ca bi%izogo, carad mav %wafulareb. keren bu\ulareb _ati\a Tamun, al\am ~alilalde bo~ul bicina. budun-dibirilan dundun habila, dungi warisilan cogi wazina. duCa na]e taral dur yatima#ul TuTun bosun ina miskinab bo~i. duTa bugeb na;i TobiTilalde, Tanjelago :wina layla baxine. mar$u\ab &inalda famalgi habun, \al qwavun re{ila ruqa:ul ahlu.

Лълъ : Лълъадал берищ, рокьол гIусищ? :adal beri&, ropol fusi&? Гьал рагIаби абуралила хIара чIварай ралила лълъадул угьи-зигараялде бер-ракI щвечIеб щайтIаналълъ. Кици тIамула бералълъулги гIусалълъулгигIан захIматаб унти гьечIебилан абураб магIнаялда. hal rafabi aburalila \ara zwaray ralila :adul uhi-#igarayalde ber-raj &wezeb ^ayTana:. kici Tamula bera:ulgi fusa:ulgifan #a\matab unti hezebilan aburab mafnayalda. Лълъадал къатIраялълъги гамачI борлIулеб, цIадул хIенехIалълъги дунял бухIулеб. :adal qaTraya:gi gamaz bor/uleb, `adul \ene\a:gi dunyal bu\uleb. Лълъадаццаги жиндиего нух бахъула. :adaCagi $indiyego nu[ ba]ula. Лълъади гьечIев россги, росс гьечIей чIчIужуги – чIобогояб рукъ. :adi hezew roSgi, roS hezey Zu$ugi - zobogoyab ruq. Лълъади квешассул гIумру гIазабалда гирула. :adi kwe^aSul fumru fa#abalda girula. Лълъади лълъикIав лълъикI вуго, лълъади квешав квеш вуго. :adi :ijaw :ij wugo, :adi kwe^aw kwe^ wugo. Кици гIунтIизабула Шамилил наиб Инквачилассде. Гьев цо росулIе щвараб меххалълъ, гIадамал гьессда гьикъарун руго, - «Росу-жамагIат кин бугеб?» – ан. Гьесс жаваб кьун буго - «Лълъади квешав квеш вуго, лълъади лълъикIав лълъикI вуго», - ян. kici funTi#abula ^amilil naib inkwaxilaSde. hew co rosu/e &warab me{a:, fadamal heSda hiqarun rugo, - «rosu-$amafat kin bugeb?» - an. heS $awab pun bugo - «:adi kwe^aw kwe^ wugo, :adi :ijaw :ij wugo», - yan. Лълъади чиярай лълъикIайлъун йихьулейила, чу нилIерабго цIакъаблъун бихьулебила. :adi xiyaray :ijay;un yi%uleyila, xu ni/erabgo `aqab;un bi%ulebila. Лълъади ячине анцIгоявгун ургъе, йиччазе нусгоявгун ургъе. :adi yaxine an`goyawgun urve, yiXa#e nusgoyawgun urve. Лълъадигун вагъуларев лълъикьаниги къоларев. :adigun wavularew :ipanigi qolarew. Лълъадул букIунебила букарулеб бакI, буххичIони букари къотIулареб. :adul bujunebila bukaruleb baj, bu{izoni bukari qoTulareb. Лълъадул гIагарав чияссул яс васассе ячунге. :adul fagaraw xiyaSul yas wasaSe yaxunge. Лълъадул ригьнивги вукIунге, лълъадул гIакаги хьихьуге. :adul rihniwgi wujunge, :adul fakagi %i%uge. Лълъадулгун кколеб къеццалдасса тIагIам гьечIеб дандежо букIунареб. :adulgun Koleb qeCaldaSa Tafam hezeb dande$o bujunareb. Лълъеда бараб полоп гIадаб жойила росс-лълъадиялда гьоркьоб кколеб кьал. :eda barab _olo_ fadab $oyila roS-:adiyalda horpob Koleb pal. Лълъеда бахъун накъищ чIчIолареб. :eda ba]un naqi& Zolareb. Лълъеда тIад хъвадарун, ххатI лIугьунареб. :eda Tad ]wadarun, {aT /uhunareb. Лълъеда хIал барасс бахъухъ цIцIикIкIун кваналеб, хIохь бахъарасс хIалтIи цIцIикIкIун гьабулеб. :eda \al baraS ba]u] ~iJun kwanaleb, \o% ba]araS \alTi ~iJun habuleb. Дибирасс къулгьудалълъе цадахъ васги вачун вукIун вуго. Васассни лълъим гIемер гьекъей рекIее гIечIев дибир васассухъ квеш валагьулев вукIун вуго. Рокъоре щвараб меххалълъ, дицца мун къулгьудалълъе лълъим гьекъезе вачун вукIинчIин, бахъухъ квине вачун вукIанилан, дибирасс вас вуххун вуго. Дадайилан абун буго «гъадидасса цIцIодораб тIанчIицца», жинда рагIун букIанила, лълъим гьекъани, бахъухъ гIемер кваназе кIолилан. Дуцца дида гьеб некIого щайин бицун букIинчIебилан дибирасс вас кIиабизеги вацIун вуго. dibiraS quluda:e cada] wasgi waxun wujun wugo. wasaSni :im femer heqey rejeye hezew dibir wasaSu] kwe^ walahulew wujun wugo. roqore &warab me{a:, diCa mun qulhuda:e :im heqe#e waxun wujinzin, ba]u] kwine waxun wujarawilan, dibiraS was wu{un wugo. dadayilan abun bugo «vadidaSa ~odorab TanziCa», $inda waxun bujanila, :im heqani, ba]u] femer kwana#e jolilan. duCa dida heb nejogo &ayin bicun bujinzebilan dibiraS was jiabi#e wa`un wugo. Лълъедасса лълъетIахъан хIинкъуларо, хIалтIудасса хIалтIухъан лIутуларо. :edaSa :eTa]an \inqularo, \alTudaSa \alTu]an /utularo. Лълъеде мугъ чIваге, гьерссиде ракI гъоге. :ede mug zwagr, herSide raj voge. Лълъел къимат лъалебила кьиндал, чияссул къимат лъалебила хведал. :el qimat ;alebila pindal, xiyaSul qimat ;alebila [wedal. Лълъел цIолеб къулгIаялда асскIоб рукъ бугей эбелалълъул яс ячунге. :el `oleb qulfayalda aSjob ruq bugey ebela:ul yas yaxunge. ЛълъетIа хIуччалги рахъуге, цIцIалкIуялълъ ралъадги буххуге. :eTa \uXalgi ra]uge, ~aljuya: ra;adgi bu{uge. ЛълъетIасса тIорахь бахъулев. :eTaSa Tora% ba]ulew. Лълъецца – гьобо, цIецца – кор. :eCa - hobo, `eCa - kor. Лълъецца ордек биччулареб, бугьтаналълъ чи хъублъуларев. :eCa ordek biXulareb, buhtana: xi ]ub;ularew. Лълъецца нух балагьулеб, гулица тушман валагьулев. :eCa nu[ balahuleb, guliCa tu^man walahulew. Лълъида бихьарабги – «жиндаго бихьарав», лълъида рагIарабги – «жиндаго рагIарав». :ida bi%arabgi - «$indago bi%araw», :ida rafarabgi - «$indago rafaraw» Лълъиданиги нилI инжит гьаризе кIоларелила, нилIеццаго гьаричIони, лълъиццаниги гIодорегIанги гьаруларелила, нилIеццаго гьаричIони. :idanigi ni/ in$it hari#e jolarelila, ni/eCago harizoni, :iCanigi fodorefangi harularila, ni/eCago harizoni. ЛълъикI букIаго патихIа. :ij bujago _ati\a. ЛълъикI вугилан чIухIуге, квеш вукIараб меххги ракIалде щва. :ij wugilan zu\uge, kwe^ wujarab me{gi rajalde &wa. ЛълъикI вукIани, вокьулев, квеш вукIани, рихунев. :ij wujani, wopulew, kwe^ wujani, ri[unew. ЛълъикI хьвадарав квеш холаро, квеш хьвадарав лълъикI холаро. :ij %wadaraw kwe^ [olaro, kwe^ %wadaraw :ij [olaro. ЛълъикI хьвадизеги дурго чорххол иххтияр – духъ, квеш хьвадизеги – духъ. :ij %wadi#egi durgo xor{ol i{tyar - du], kwe^ %wadi#egi - du]. ЛълъикIаб батани – канае, квешаб батани – цIулае. :ijab batani - kanaye, kwe^ab batani - `ulaye. ЛълъикIаб бугъицца къуралде лIар хьвагIулареб, лълъикIав чиясс чияе чIухIи гьабулареб. :ijab buviCa quralde /ar %wafulareb, :ijaw xiyaS xiyaye zu\i habulareb. ЛълъикIаб гара-чIвариялдаги киналълъулго бицунареб. :ijab gara-zwariyaldagi kina:ulgo bicunareb. ЛълъикIаб гьудуллъи ххазинаялдасса лълъикIабила. :ijab hudul;i {a#inayaldaSa :ijabila. ЛълъикIаб – гьурщулеб, квешаб – баххчулеб. :ijab - hur&uleb, kwe^ab - ba{xuleb. ЛълъикIаб дару кьогIаб букIунеб, лълъикIай чIчIужу хIеренай йикIуней. :ijab daru pofab bujuneb, :ijay Zu$u \erenay yijuney. ЛълъикIаб жо беццизе кколареб, беццунилан квешаб жо лълъикIлъулареб. :ijab $o beCi#e Kolareb, beCunilan kwe^ab $o :ij;ulareb. ЛълъикIаб жоялълъе къей гьечIеб, къадаралълъе бергьенлъи гьечIеб. :ijab $oya:e qey hezeb, qadara:e berhen;i hezeb. ЛълъикIаб кечI чIалгIунареб, лълъикIаб ххабар рихунареб. :ijab kez zalfunareb, :ijab {abar ri[unareb. ЛълъикIаб кициялълъул баракат насслабазего щолебила. :ijab kiciya:ul barakat naSlaba#ego &olebila. ЛълъикIаб къайи босеян гьаризе кколаро, лълъикIай яс ячине чи камуларо. :ijab qayi boseyan hari#e Kolaro, :ijay yas yaxine xi kamularo. ЛълъикIаб къверкъ жибго бижараб хьуцIцIилI чIчIолеб. :ijab qwerq $ibgo bi$arab %u~i/ Zoleb. ЛълъикIаб кIалдибе босе, квешаб гIодобе реххе. :ijab jaldibe bose, kwe^ab fodobe re{e. ЛълъикIаб лъазе азарго къоги дагьила, квешалде ругъунлъизе цо къоги гIемерила. :ijab ;a#e a#argo qogi dahila, kwe^alde ruvun;i#e co qogi femerila. ЛълъикIаб малълъ босичIессда лълъикIаб къо бихьуларо, эбел-эмен разияв кинго басралъуларо. :ijab ma: bosizeSda :ijab qo bi%ularo, ebel-emen ra#iyaw kingo basra;ularo. ЛълъикIаб нассихIат босулареб бетIер – рагьлил асар босулареб ссинухIатI. :ijab naSi\at bosulareb beTer - rahlil asar bosulareb Sinu\aT. ЛълъикIаб рагIи – рукъалълъе ххайир, квешаб рагIи – гIадалI базе зар. :ijab rafi - ruqa:e {ayir, kwe^ab rafi - fada/ ba#e #ar. ЛълъикIаб рагIуда мал бани, квешаб хIехьезе кколеб. :ijab rafuda mal bani, kwe^ \e%e#e Koleb. ЛълъикIаб рагIул багьа – кьолораб чу. :ijab raful baha - polareb xu. ЛълъикIаб ретIел ретIани, ссурукъайги берцинлъулейила. :ijab reTel reTani, Suruqaygi bercin;uleyila. ЛълъикIаб ххассият берцинлъиялдасса лълъикIаб. :ijab {aSiyat bercin;iyaldaSa :ijab. ЛълъикIаб ххатIги – бащдаб гIелму. :ijab {aTgi - ba&dab felmu. ЛълъикIаб хьоналда – лълъикIаб, квешаб хьоналда – квешаб. :ijab %onalda - :ijab, kwe^ab %onalda - kwe^ab. ЛълъикIаб хIайваналълъ нилI хьихьулел, квешаб хIайван нилIецца хьихьизе кколеб. :ijab \aywana: ni/ %i%ulel, kwe^ab \aywan ni/eCa %i%i#e Koleb. ЛълъикIаб хIалалълъ гьарани, эххебе унеб лълъимги лъалхъулебила. :ijab \ala: harani, e{ebe uneb :imgi ;al]ulebila. ЛълъикIаб цIарагIалда цIадул бетIер букIунеб. :ijab `arafalda `adul beTer bujuneb. ЛълъикIаб цIцIаргун хвейго лълъикI, ххалкъалълъе инжилъун, чIаго вукIинегIан. :ijab ~argun [weygo :ij, {alqa:e in$i;un, zago wujinefan. ЛълъикIаб чое даран гIемераб, лълъикIав чияссе гьудулзаби гIемерал. :ijab xoye daran femerab, :ijaw xiyaSe hudul#abi femeral. ЛълъикIаб чое хIалхьи толареб, лълъикIаб хIамие хIалтIи камулареб. :ijab xoye \al;i tolareb, :ijab \amiye \alTi kamulareb. ЛълъикIаб чое – цо цIцIал, лълъикIав чияссе – цо рагIи. :ijab xoye - co ~al, :ijaw xiyaSe - co rafi. ЛълъикIаб шитил – лълъикIаб бачIен. :ijab ^itil - :ijab bazen. ЛълъикIабги бихьагийила, квешабги бихьагийила. :ijabgi bi%agiyila, kwe^abgi bi%agiyila. КвешлъигIаги щай къваригIараб жоян гьикъараб меххалълъ, магIаруласс жаваб кьун буго, квешлъи бихьичIони, лълъикIлъиялълъул къиматги лъаларила, дагьабниги квешлъи бихьичIев чиясс къо ккараб бакIалда къвалги къаларилан. kwe^;ifagi &ay qwarifarab $oyan hiqarab me{a:, mafarulaS $awab pun bugo, kwe^;i bi%izoni, :ij;iya:ul qimatgi ;alarila, dahabnigi kwe^;i bi%izew xiyaS qo Karab bajalda qwalgi qalarilan. ЛълъикIабщинаб жубан гьабураб меххалълъ, квешаб жо лIугьунареб. :ijab&inab $uban haburab me{a:, kwe^ab $o /uhunareb. ЛълъикIав багьадур вагъун хола, хIамабагьадур чIухIун хола. :ijaw bahadur wavun [ola, \amabahadur zu\un [ola. ЛълъикIав бахIарчи лълъикIаб рагIиялълъ тамахлъулев, къадарав бихьинчи лълъикIаб бицанагIан къвакIулев. :ijaw ba\arxi :ijab rafiya: tama[;ulew, qadaraw bi%inxi :ijab bicanafan qwajulew. ЛълъикIав бахIарчи ццеве тамахлъулев, нахъа къвакIулев, къадарав бахIарчи ццеве къвакIулев, нахъа тамахлъулев. :ijaw ba\arxi Cewe tama[;ulew, na]a qwajulew, qadaraw ba\arxi Cewe qwajulew, na]a tama[;ulew. ЛълъикIав бахIарчиги вукIунев, цIакъав бахIарчиги вукIунев. :ijaw ba\arxigi wujunew, `aqaw ba\arxigi wujunew. ЛълъикIав бахIарчияссдасса щивниги хIинкъуларев, къадарав чияссдасса киналго хIинкъулел. :ijaw ba\arxiyaSdaSa &iwnigi \inqularew, qadaraw xiyaSdaSa kinalgo \inqulel. ЛълъикIав бахIарчияссул вас къадаравиланги тоге, къадарав чияссул вас бахIарчийиланги тоге. :ijaw ba\arxiyaSul was qadarawilangi toge, qadaraw xiyaSul was ba\arxiyilangi toge. ЛълъикIав бихьинчи чIчIужугIадангун вагъуларев, лълъикIаб хIелеко гIанкIугун багъулареб. :ijaw bi%inxi Zu$ufadangun wavularew, :ijab \eleko fanjugun bavulareb. ЛълъикIав гьудул гьечIессда жиндирго гIайибал лъаларел. :ijaw hudul hezeSda $indirgo fayibal ;alarel. ЛълъикIав гьудулассда данделъараб къо – тIолабго дуниял дуе щвараб къо. :ijaw hudulaSda dande;arab qo - Tolabgo duniyal duye &warab qo. ЛълъикIав инссул квешав васги, квешав инссул лълъикIав васги вукIине бегьулев. :ijaw inSul kwe^aw wasgi, kwe^aw inSul :ijaw wasgi wujine behulew. ЛълъикIав-квешав чи лъала гьудулассухъ балагьун (Дур гьудул щивали бице, цинги дицца мун щивали бицина). :ijaw-kwe^aw xi ;ala hudulaSu] balahun (dur hudul &iwali bice, cingi diCa mun &iwali bicina). ЛълъикIав мадугьал гьечIев чи – бищунго чиякъав чи. :ijaw maduhal hezew xi - bi&ungo xiyaqaw xi. ЛълъикIав мадугьал кинав ватаниги ваццассдасса лълъикIав. :ijaw maduhal kinaw watanigi waCaSdaSa :ijaw. ЛълъикIав хIакимасс гIадлу жиндассангойила байбихьулеб. :ijaw \akimaS fadlu $indaSangoyila baybi%uleb. ЛълъикIав чиясс квешлъи гьабурассеги лълъикIлъи гьабулеб, хIалихьатав чиясс лълъикIлъи гьабурассеги квешлъи гьабулеб. :ijaw ziyaS kwe^;i haburaSegi :ij;i habuleb, \ali%ataw xiyaS :ij;i habulareSegi kwe^;i habuleb. ЛълъикIав хIалтIухъанассул кIал чIчIун букIуна, кверал хIалтIулел рукIуна, квешав хIалтIухъанассул кIал хIалтIулеб букIуна, кверал чIчIун рукIуна. :ijaw \alTu]anaSul jal Zun bujuna, kweral \alTulel rujuna, kwe^aw \alTu]anaSul jal \alTulaeb bujuna, kweral Zun rujuna. ЛълъикIав чигун квараб ххинкI, квешав чигун квараб гьоцIцIоялдасса гьуинаб. :ijaw xigun kwarab {inj, kwe^aw xigun kwarab ho~oyaldaSa huinab. ЛълъикIав чиясс жибги чIваларин, къадарасс чIвазе жибги чIчIеларилан абурабила гIодоб рещтIараб хIанчIчIицца. :ijaw xiyaS $ibgi zwalarin, qadaraS zwa#e $ibgi Zelarilan aburabila fodob re&Tarab \anZiCa. ЛълъикIав чияссда гIадамал цIакъаллъун рихьулел, квешав чияссда бищунго цIакъавлъун живго вихьулев. :ijaw xiyaSda fadamal `aqal;un ri%ulel, kwe^aw xiyaSda bi&ungo `aqaw;un $iwgo wi%ulew. ЛълъикIав чияссе гьабураб лълъикIлъи – нухде бараб тIехх, квешав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдуе гьабураб хьит. :ijaw xiyaSe haburab :ij;i - nu[de barab Te{, kwe^aw xiyaSe haburab :ij;i - hoyduye haburab %it. ЛълъикIав чияссе гIумру дагьаб, гIабдалассе хвел дагьаб. :ijaw xiyaSe fumru dahab, fabdalaSe [wel dahab. ЛълъикIав чияссе лълъикIаб мацIцI рекъола, квешав чияссе квешаб мацIцI рекъола. :ijaw xiyaSe :ijab ma~ reqola, kwe^aw xiyaSe kwe^ab ma~ reqola. ЛълъикIав чияссе лълъикIлъи гьабуни, лълъикIлъиялълъе батулеб, квешав чияссе лълъикIлъи гьабуни, бадиб багъизе батулеб. :ijaw xiyaSe :ij;i habuni, :ij;iya:e batuleb, kwe^aw xiyaSe :ij;i habuni, badib bavi#e batuleb. ЛълъикIав чияссе рецц-бакъ къваригIунаро. :ijaw xiyaSe reC-baq qwarifunaro. ЛълъикIав чияссе – цо рагIи, лълъикIаб чое – цо цIцIал. :ijaw xiyaSe - co rafi, :ijab xoye - co ~al. ЛълъикIав чияссул багьа – данд цIцIараб месед. :ijaw xiyaSul baha - dabd ~arab mesed. ЛълъикIав чияссул букIунеб жо – гьари, квешав чияссул букIунеб жо – хьами. :ijaw xiyaSul bujuneb $o - hari, kwe^aw xiyaSul bujuneb $o - %ami. ЛълъикIав чияссул васассулI, кигIан квешав вугониги, цогIаги инссул гIаркьел камулареб. :ijaw xiyaSul wasaSu/, kifan kwe^aw wugonigi, cofagi inSul farpel kamulareb. ЛълъикIавги квешавги ватIа гьавизе гьойдаги лъалев. :ijawgi kwe^awgi waTa hawi#e hoydagi ;alew. ЛълъикIавги квешавги чи чодаги лъалевила. :ijawgi kwe^awgi xi xodagi ;alewila. ЛълъикIавги рагIулевила, квешавги рагIулевила. :ijawgi rafulewila, kwe^awgi rafulewila. ЛълъикIавги хола, цин-цин лълъикIлъиги хола. :ijawgi [ola, cin-cin :ij;igi [ola. ЛълъикIай лълъадиялда бащадаб жо щибго гьечIеб. :ijay :adiyalda ba&adab $o &ibgo hezeb. ЛълъикIай чIчIужу – анибго алжан, квешай чIчIужу – анибго жужахI. :ijay Zu$u - anibgo al$an, kwe^ay Zu$u - anibgo $u$a\. ЛълъикIай чIчIужу горбогьод гIадай йикIуней. :ijay Zu$u gorbohod faday yijuney. ЛълъикIай чIчIужу, нуцIцIихъан къватIие йитIани, гордухъан нахъ юссун ячIунейила. :ijay Zu$u, nu~i]an qwaTiye yiTani, gordu]an na] yuSun yazuneyila. ЛълъикIазулIа хъамурай, хъахIазулIа йищарай бищун квешай ятарай. :ija#u/a ]amuray, ]a\a#u/a yi&aray bi&un kwe^ay yataray. ЛълъикIал ракьулIе уна, квешал кьочIчIокье уна. :ijal rapu/e una, kwe^al poZope una. ЛълъикIалда мал бани, квешалда къвал базе кколеб. :ijalda mal bani, kwe^alda qwal ba#e Koleb. ЛълъикIассда ккараб налъи – нахъарукъ, квешассда ккараб налъи – магIирукъ. :ijaSda Karab na;i - na]aruq, kwe^aSda Karab na;i - mafiruq. ЛълъикIассдассан – лълъикIлъи, квешассдассан – квешлъи. :ijaSdaSan - :ij;i, kwe^aSdaSan - kwe^;i. ЛълъикIассул лълъикIлъиги квешассул квешлъиги кидаго кIочонареб. :ijaSul :ij;igi kwe^aSul kwe^;igi kidago joxonareb. ЛълъикIго кьолеб микьирги, тIадго арав гьоболги. :ijgo poleb mipirgi, Tadgo araw hobolgi. ЛълъикIлъи бихьарассул – кар, квешлъи бихьарассул – малъ. :ij;igi bi%araSul - kar, kwe^;i bi%araSul - ma;. ЛълъикIлъи гьабе дуе квешлъи гьабурассеги, тIасса лIугьа дудасса къолессдассаги. :ij;i habe duye kwe^;i haburaSegi, TaSa /uha dudaSa qoleSdaSagi. ЛълъикIлъи гьабе, квешлъияли жибго бачIина. :ij;i habe, kwe^;iyali $ibgo bazina. ЛълъикIлъи гьабизе кIолареб батани, квешлъигIаги гьабуге. :ij;i habi#e jolareb batani, kwe^;ifagi habuge. ЛълъикIлъи гьабулел Аллагьассда кIочон толарел. :ij;i habulel allahaSda joxon tolarel. ЛълъикIлъи гьабурав аххир воххулев. :ij;i haburaw a{ir wo{ulew. ЛълъикIлъи гьабурассе баркала кьейги – мухьалда бащалъулеб. :ij;i haburaSe barkala peygi - mu%alda ba&a;uleb. ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьабичIого, сордо рогьунаребила. :ij;i haburaSe kwe^;i habizogo, sordo rohunarebila. ЛълъикIлъи гьабурассул квешлъиялдасса цIунаги. :ij;i haburaSul kwe^;iyaldaSa `unagi. ЛълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги квешлъи гьабурассул квешлъиги аххир-къадги жидеего ратулелила. :ij;i haburaSul :ij;igi kwe^;i haburaSul kwe^;igi a{ir-qadgi $ideyego ratulelila. ЛълъикIлъи гьоркьоб гьечIеб квешлъиги, квешлъи гьоркьоб гьечIеб лълъикIлъиги букIунаребила. :ij;i horpob hezeb kwe^;igi, kwe^;i horpob hezeb :ij;igi bujunarebila. ЛълъикIлъи гIадада холареб. :ij;i fadada [olareb. ЛълъикIлъи кватIулебила, квешлъи ххеххго тIаде щолебила. :ij;i kwaTulebila, kwe^;i {e{go Tade &olebila. ЛълъикIлъи-кумек гIагаразе гIадин гьабе, даран-базар чияразе гIадин гьабе. :ij;i-kumek fagara#e fadin habe, daran-ba#ar xiyara#e fadin habe. ЛълъикIлъи лъаларев чияссе лълъикIлъи гьабурав чи – хIамида меседил кIиликI барав чи. :ij;i ;alarew xiyaSe :ij;i haburaw xi - \amida mesedil jilij baraw xi. ЛълъикIлъи лълъикIав чияссда гурони лъалареб. :ij;i :ijaw xiyaSda guroni ;alareb. ЛълъикIлъи малълъарав – тушман, тIад рекъарав – гьудул. :ij;i ma:araw - tu^man, Tad reqaraw - hudul. ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларебила. :ij;i \e%a#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolarebila. ЛълъикIлъи хIехьечIесс, квешлъи хIехьолеб. :ij;i \e%ezeS, kwe^;i \e%oleb. ЛълъикIлъиги бихьаги, лълъикIлъиялълъул къимат лъазе, квешлъиги бихьаги, квешлъиялълъул кьогIлъи лъазе. :ij;igi bi%agi, :ij;iya:ul qimat ;a#e, kwe^;igi bi%agi, kwe^;ya:ul pof;i ;a#e. ЛълъикIлъиги квешлъиги – кIиябго чияссдассан. :ij;igi kwe^;igi - jiyabgo xiyaSdaSan. ЛълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги, квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги камулареб. :ij;iyalda {adub kwe^;igi, kwe^;iyalda {adub :ij;igi kamulareb. ЛълъикIлъиялда ццебе – квешлъи, квешлъиялда ццебе – лълъикIлъи. :ij;iyalda Cebe - kwe^;i, kwe^;iyalda Cebe - :ij;i. ЛълъикIлъиялда данде лълъикIлъи гьабизе кIвечIони, кIочонтунгутIиги – мадар. :ij;iyalda dande :ij;i habi#e jwezoni, joxonguTigi - madar. ЛълъикIлъиялдасса квешлъи бергьунареб. :ij;iyaldaSa kwe^;i berhuneb. ЛълъикIлъиялълъ квешлъи гьабулареб, квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабулареб. :ij;iya: kwe^;i habulareb, kwe^;iya: :ij;i habulareb. ЛълъикIлъялълъе бицараб рагIи ссадакъа бугила. :ij;iya:e bicarab rafi Sadaqa bugila. ЛълъикIлъиялълъе гIей гьечIебила. :ij;iya:e fey hezebila. ЛълъикIлъиялълъул лълъикIлъиги холареб, квешлъиялълъул квешлъиги холареб. :ij;iya:ul :ij;igi [olareb, kwe^;iya:ul kwe^;igi [orareb. ЛълъикIлъиялълъулги квешлъиялълъулги тIанчIи гIемерал. :ij;iya:ulgi kwe^;iya:ulgi Tanzi femeral. Лълъим бахунелълъул гурони, чахъдада бацI кIочонареб. :im ba[une:ul guroni, xa]dada ba` joxonareb. Лълъим бегараб гьобо гIадин. :im begarab hobo fadin. Лълъим бегараб гьобо гIадинги вукIунгейила, цIцIадае гъугъалеб зоб гIадинги вукIунгейила. :im begarab hobo fadingi wujungeyila, ~adaye vuvaleb #ob fadingi wujungeyila. Лълъим гьечIеб кIкIалахъ вукIун, лълъадад чи гIорцIцIуларев. :im hezeb Jala] wujun, :adad xi for~ularew. Лълъим гьечIеб магIарда чу кIутIулареб, къачIеб магIардасса ххер бецулареб. :im hezeb mafarda xu juTulareb, qazeb mafardaSa {er beculareb. Лълъим гIемерабгIан - гIор гIодобе биччараб, гIакълу цIцIикIкIаравгIан - гIамал берцинав чи. :im femerabfan - for fodobe biXarab, faqlu ~iJarawfan - famal bercinaw xi. Лълъим гIемерлъунилан ралъад гьалаглъулареб, гIелмуялълъул цIунилан керен хIалуцунареб. :im femer;unilan ra;ad halag;ulareb, felmuya:ul `unilan keren \alucunareb. Лълъим гIодобе тIолебилан, цадахъ лъимерги реххуге. :im fodobe Tolebilan, cada] ;imergi re{uge. Лълъим дагьлъани, гьобо чIчIола, кванил низам биххани, черхх загIиплъула. :im dah;ani, hobo Zola, kwanil ni#am bi{ani, xer{ #afi_;ula. Лълъим дагьлъигун, гьабил гIузраби тIатуна, херлъараб меххалълъ чорххол гIузраби тIатуна. :im dah;igun, habil fu#rabi Tatuna, [er;arab me{a: xor{ol fu#rabi Tatuna. Лълъим рахънибе ккола, чи нухде ккола. :im ra]nibe Kola, xi nu[de Kola. 151. Лълъим ссвакаларебила, сабаб тIагIунаребила. :im Swakalarebila, sabab Tafunarebila. 152. Лълъим тIад речIчIичIони, раква ссверулареб. :im Tad reZizoni, rakwa Swerulareb. 153. Лълъицца хъван бугебали балагьугейила, кин хъван бугебали балагьейила. :iCa ]wan bugebali balahugeyila, kin ]wan bugebali balaheyila. 154. Лълъицца щиб бицаниги, бацIицца ххер кунаро. :iCa &ib bicanigi, ba`iCa {er kunaro. 155. Лълъицца щиб бицаниги, бищунго гIакълу бергьуна. :iCa &ib bicanigi, bu&ungo faqlu berhuna. 156. Лълъудби гIемерав чи холаревани, Инссудада жеги херлъилароан. Руччабазул даран беццарабани, Дарбищил каранда маххел балаан. :udbi femeraw xi [olarewani, inSudada $egi [er;ilaroan. ruXaba#ul daran beCarabani, darbi&il karanda ma{el balaan.

Х [ 1. ХабалалIцин жиндие бакI гьечIев. [abala/cin #indiye baj hezew. 2. ХабалI жаназа лъелалде, цин гIурай яс россассе кье. [aba/ $ana#a ;elalde, cin furay yas roSaSe pe. 3. ХабалI лъуниги, ххиянат тIаде баккичIого чIчIоларебила. [aba/ ;unigi, {iyanat Tade baKizogo Zolarebila. 4. ХабалI лъуниги, (ракьудасса) чияссул бер гIорцIцIуларебила. [aba/ ;unigi, (rapudaSa) xiyaSul ber for~ularebila. 5. Ханинибго чIичIидараб тIанчIил бетIер чIчIинтIейила. [aninibgo zizidarab Tanzil beTer ZinTeyila. 6. Ханинийго чIичIидарай, чIаратIаго гаргадарай. [aniniygo zizidaray, zaraTago gargadaray. 7. Хахизе ракIалда – буртIида, лIутизе ракIалда – цIцIеда. [a[i#e rajalda - burTida, /uti#e rajalda - ~eda. 8. Хвалил зигара байги – чIагоязе кумекила. [walil #igara baygi - zagoya#e kumekila. 9. Хвалил хIинкъи дандчIвани, гIонкIкIолги аздагьо лIугьунебила. [walil \inqi dandzwani, fonJolgi a#daho /uhunebila. 10. Хваниги йосила чияр яс, тIуниги бацIцIина квасул кун. [wanigi yosila xiyar yas, Tunigi ba~ina kwasul kun. 11. Хвараб бацIицца гIи гъурулареб. [warab ba`iCa fi vurulareb. 12. Хвараб гъалбацIалдасса чIагояб гьойго лълъикIила. [warab valba`aldaSa zagoyab hoygo :ijila. 13. Хвараб гIака – рахьдалаб. [warab faka - ra%dalab. 14. Хвараб меххалълъ чиги кинавго лълъикIав, бахIараб меххалълъ букIараб чуги киназдассаго цIакъаб. [warab me{a: xigi kinawgo :ijaw, ba\arab me{a: bujarab xugi kina#daSago `aqab. 15. Хвараб ретIел нацIцIие, къадарав чи рагIуе. [warab reTel na~iye, qadaraw xi rafuye. 16. Хварабниги чIорто дарайдул. [warabnigi zorto daraydul. 17. Хварав чи вагъаризавуни, бусен хъублъулеб, хвараб-араб жоялълъул бицани, ракIал хъублъулел. [waraw xi wavari#awuni, busen ]ub;uleb, [warab-arab $oya:ul bicani, rajal ]ub;ulel. 18. Хварав чи каки – чIагоязе заралила. [waraw xi kaki - zagoya#e #aralila. 19. Хварав чидай, хвечIев чидай? [waraw xiday, [wezew xiday? КIиго нухлулассда данде ккун руго хвел букъизе унел гIадамал. ГIолохъанасс херассда гьикъун буго - jigo nu[lulaSda dande Kun rugo buqi#e unel fadamal. folo]anaS [eraSda hiqun bugo - - Хварав чидай, хвечIев чидай молода вугев? - [waraw xiday, [wezew xiday moloda wugew? - Мун гIадаллъунищ вугев, дир вас? РагIараб жо гуро хвечIев чи, молодаги лъун, вукъизе восун унев! - mun fadal;uni& wugew, dir was? rafarab $o guro [wezew xi, molodagi ;un, wuqi#e wosun ubew! ГIолохъанчи, херассул хIурмат цIунун, вуцIцIун чIчIун вуго. folo]anxi, [eraSul \urmat `unun, wu~un Zun wugo. Къасси гьел щванила херассул росулIе. Ясалълъ инссуда гьикъанила - qaSi hel &wanila [eraSul rosu/e. yasa: inSuda hiqanila - - Цадахъ вугев чи щив, эмен? - cada] wugew xi &iw, emen? - Нухда данделъарав дагьав гIакълу гьечIев гIолохъанчи вуго, дир яс. - nu[da dande;araw dahaw faqlu hezew folo]anxi wugo, dir yas. - ЩибгIаги гьесс гьабураб? Щиб ккараб, эмен? – ан цIехханила ясалълъ. - &ibfagi heS haburab? &ib Karab, emen? - an `e{anila yasa:. - Гьабизеги щиб гьесс гьабилеб, дир яс. Дие гIантал суалал кьуна гьесс. - habi#egi &ib heS habileb, dir yas. diye fantal sualal puna heS. Инссуцца ясалълъе бицанила хварав чияссул хIакъалълъулI гьесс гьикъараб жо. inSuCa yasa:e bicanila [waraw xiyaSul \aqa:u/ heS hiqarab $o. - ГIантаб жо гьикъун гьечIохха, эмен, гьесс дуда. Хварав чи вуго ххалкъалълъе инжитлъун хварав чи. ХвечIев чи вуго, живго хваниги, ххалкъалълъе жиндир ишалги цIцIарги нахъе тарав чи. - fantab $o hiqun hezo{a, emen, heS duda. [waraw xi wugo {alqa:e in$it;un [waraw xi. [wezew xi wugo, $iwgo [wanigi, {alqa:e $indir i^algi ~argi na]e taraw xi. 20. Хваразда ххадур чIагоял рилълъине бегьуларо. [wara#da {adur zagoyal ri:ine behularo. 21. Хваразе гурони, риччан таразе хоб бухъулареб. [wara#e guroni, riXan tara#e [ob bu]ulareb. 22. Хваразул бицани, чIагоязул рахIат хола, араб-хваралълъул бицани, дандияссул рахIат хола. [wara#ul bicani, zagoya#ul ra\at [ola, arab-[wara:ul bicani, dandiyaSul ra\at [ola. 23. Хварал рорчIизарулаго, чIагоязул тIом хIулулеб. [waral rorzi#arulago, zagoya#ul Tom \ululeb. 24. Хваралги релъила лъималазул рагIиялда. [waralgi re;ila ;imala#ul rafiyalda. 25. Хваралги рикIкIани, гIухьби гIемерал, мутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал. [waralgi riJani, fu%bi femeral, mutafil#abigi riJani, yasal femeral. 26. Хварассе зурма щайила. [waraSe #urma &ayila. 27. Хварассул къулгьу гурел, гIурассул бертин гурел. [waraSul qulhu gurel, furaSul bertin gurel. 28. Хведал гурони, хьул къотIулареб. [wedal guroni, %ul qoTulareb. 29. Хвезе вокьарав чи кьолбоцца вецце. [we#e woparaw xi polboCa weCe. 30. Хвезе мехх щвараб меххалълъ хIама гъотIоде бахунебила. [we#e me{ &warab me{a: \ama voTode ba[unebila. 31. Хвезе мехх щварав херасс я чIчIужу ячунейила, я чу босулебила. [we#e me{ &waraw [eraS ya Zu$u yaxuneyila, ya xu bosulebila. 32. Хвезеги гIажал кIудияб лълъикIила. [we#egi fa$al judiyab :ijila. 33. ХвезегIан чIаго тани, хвечIого рухI бахъугеги (НилI хвезегIан чилъи хогеги). [we#efan zago tani, [wezogo ru\ ba]ugegi (ni/ [we#efan xi;i [ogegi). 34. Хвел гьикъун бачIунаро, чIоралълъ чи цIеххоларо. [wel hiqun bazunaro, zora: xi `e{olaro. 35. Хвелалдего хварав (чIагого хварав). [welaldego [waraw (zagogo [waraw). 36. Хвеларев чIухIа, чIваларев вохха. [welarew zu\a, zwalarew wo{a. 37. Холевлъи лъарабани, эмен цIцIамухъ вичилаанилан абурабила Мала Нассрудиницца. [olew;i ;arabani, emen ~amu] wixilaanilan aburabila mala naSrudiniCa. 38. Хвелилан давлад унарел, тIатинилан жо бикъулареб. [welilan dawlad unarel, Tatinilan $o biqulareb. 39. ХвечIого чияссул къимат лъаларебила. [wezogo xiyaSul qimat ;alarebila. 40. Хераб гъветI турулеб, тараб хур чIунтулеб. [erab vweT turuleb, tarab [ur zuntuleb. 41. Хераб оцол пурццида ххадуб рахъ гъваридаб букIунебила. [erab ocol _urCida {adub ra] vwaridab bujunebila. 42. Хераб хIамида рохьоб нух малълъизе кколареб. [erab \amida ro%ob nu[ ma:i#e Kolareb. 43. Хераб бацIицца чахъу кIиго цадахъ хъамулебила. [erab ba`iCa xa]u jigo cada] ]amulebila. 44. ХерабгIан хIама сихIираб. [erabfan \ama si\irab. 45. «Херав чи», – ян кIалъаге, мунги вукIине вугевин херав чи. «[eraw xi», - yan ja;age, mungi wujine wugewin [eraw xi. 46. Херав чияссул ххиялал хабалIе цадахъ унел. [eraw xiyaSul {iyalal [aba/e cada] unel. 47. Херай йигониги, яс лълъикI, ххалатаб бугониги, шагьра лълъикI. [eray yigonigi, yas :ij, {alatab bugonigi, ^ahra :ij. 48. Херай чIчIужу ячарав гIолохъанчияссул буголъи, гьевги хун, хералълъе щварабила. [eray Zu$u yaxaraw folo]anxiyaSul bugo;i, hewgi [un, [era:e &warabila. 49. Херасс гIолохъанай лълъади ячани, кIиялго разилъичIеб даран кколебила. [eraS folo]anay :adi yaxani, jiyalgo ra#i;izeb daran Kolebila. 50. Херассул – гIакълу, гIолохъанассул – къуват. [eraSul - faqlu, folo]anaSul - quwat. 51. Херлъи бихьичIого, щивго хогеги, БихьичIезда лъазе щиб жо гьебали. [er;i bi%izogo, &iwgo [ogegi, bi%ize#da ;a#e &ib $o hebali. 52. Херлъи – гьойлъи. [er;i - hoy;i. 53. Херлъигун гьойцца гьатIаналълъубцин хъублъи гьабулеб. [er;igun hoyCa haTana:ubcin ]ub;i habuleb. 54. Херлъидал бацI гIонкIкIол цIцIобалде кколебила (Херлъидал цIцIумги къоркъол цIцIобалде кколебила). [er;idal ba` fonJol ~obalde Kolebila ([er;idal ~umgi qorqol ~obalde Kolebila). 55. Херлъиларев гьечIев, хвеларев гьечIев (Херлъиларев вохха, хвеларев чIухIа). [er;ilarew hezew, [welarew hezew ([er;ilarew wo{a, [welarew zu\a). 56. Херлъиялдасса баракат бугеб жо гьечIебила, тIаде бачIун гурони, тIасса унареб. [er;iyaldaSa barakat bugeb $o hezebila, Tade bazun guroni, TaSa unareb. 57. Херлъиялдасса квешаб жо – живго херлъун вукIин лъангутIи. [er;iyaldaSa kwe^ab $o - $iwgo [er;un wujin ;anguTi. 58. Херлъун ххадуб хъарчигъа тIанчIацца балъаргъунеб. [er;un {adub ]arxiva TanzaCa ba;arvuneb. 59. Херлъунилан бацI кваначIого чIчIолареб. [er;unilan ba` kwanazogo Zolareb. 60. Херлъунилан бацIил цер лIугьинаро, цаби гъунилан ритIучIил багьа хвеларо. [er;unilan ba`il cer /uhinaro, cabi vunilan riTuzil baha [welaro. 61. Херлъунилан бацIицца бацIил гIамал толареб. [er;unilan ba`iCa ba`il famal tolareb. 62. Херлъунилан оцолги гIалимчияссулги багьа холареб. [er;unilan ocolgi falimxiyaSulgi baha [olareb. 63. Хис-бас – шайтIаналълъул жо (дираб – дие, дураб – дуе). [is-bas - ^ayTana:ul $o (dirab - diye, durab - duye). 64. Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб (ракь тIупанагIан, ракIалги тIупулел). [ob Tu_anafan, raj Tu_uleb (rap Tu_anafan, rajalgi Tu_ulel). 65. Холареб рагIиги букIунареб, рагIал гьечIеб авлахъги букIунареб. [olareb rafigi bujunareb, rafal hezeb awla]gi bujunareb. 66. Холареб ракI букIунареб, бахъунареб ццин букIунареб. [olareb raj bujunareb, ba]unareb Cin bujunareb. 67. Холарев чи вукIунарев, холареб цIцIар букIунеб. [olarew xi wujunarew, [olareb ~ar bujuneb. 68. Холев чияссда ццебе нусго соналълъул гIумру чIчIолебила. [olew xiyaSda Cebe nusgo sona:ul fumru Zolebila. 69. Хоно гьабизе – мадугьалихъе, кваназе – рокъобе. [ono habi#e - maduhali]e, kwana#e - roqobe. 70. Хоно – къурщил, къвакъвай – хъазил. [ono - qur&il, qwaqway - ]a#il. 71. Хоно кьабун, гьецIцIо гъурулареб. [ono pabun, he~o vurulareb. 72. Хур асскIобегIан лълъикIила, гIагарлъи рикIкIадегIан лълъикIила. [ur aSjobefan :ijila, fagar;i riJadefan :ijila. 73. Хур бекьичIесс хIанчIиларо, хер бецичIесс чIамиларо. [ur bepizeS \anzilaro, [er becizeS zamilaro. 74. Хур босарав бечелъарав, рукъ босарав мискинлъарав. [ur bosaraw bexe;araw, ruq bosaraw miskin;araw. 75. Хур букIаго, ракъарал, рукъ букIаго, ругьарал. [ur bujago, raqaral, ruq bujago, ruharal. 76. Хур гуккуге, гьелълъ мунго дагьавги цIакъ гуккизе гурин (Дуцца хур цин гуккани, хуралълъ мун анцIцIцIул гуккулев). [ur guKuge, he: mungo dahawgi `aq guKi#e gurin (duCa [ur cin guKani, [ura: mun an`~ul guKulew). 77. Хур гьабулаго, рукъ хварай, рукъ гьабулаго, хур хварай. [ur habulago, ruq [waray, ruq habulago, [ur [waray. 78. Хур кIодолъиялдасса гьир кIодолъи лълъикIаб. [ur jodo;iyaldaSa hir jodo;i :ijab. 79. Хур лълъикIаб бугилан абе, тIорщел царгъинибе бараб меххалълъ, ххан лълъикIав вугилан абе, ункъабго къоно тIад чIвараб меххалълъ. [ur :ijab bugilan abe, Tor&el carvinibe barab me{a:, {an :ijaw wugilan abe, unqabgo qono Tad zwarab me{a:. 80. Хур-рукъ бичун аниги, инссул къо-асс бичун унареб. [ur-ruq bixun anigi, inSul qo-aS bixun unareb. 81. Хур ЦIцIоробе балагьараб лълъикIаб. - Хур щай бичараб? - Пурццида кIутIизе гамачI батичIого. [ur ~orobe balaharab :ijab. - [ur &ay bixarab? - _urCida juTi#e gamaz batizogo. 82. Хурги дуццаго бекье, гьабихъеги мунго а. [urgi duCago bepe, habi]egi mungo a. 83. Хурзал ракул цIуни, царгъал богIол цIола. [ur#al rakul `uni, carval bofol `ola. 84. Хурзал чIахIиял – чIамчIам дагьал. [ur#al za\iyal - zamzam dahal. 85. Хуриб лълъикI жо бижизабизе Аллагьассде тIамун тоге. [urib :ij $o bi$i#abi#e allahaSde Tamun toge. 86. Хуриб тIепаб, тIохда ганжаб гьецIцIо тоге. [urib Te_ab, To[da gan$ab he~o toge. 87. Хурибе ккараб хIамицца кIал кIудияб цIолеб. [uribe Karab \amiCa jal judiyab `oleb. 88. Хурибе хьон – хьагинибе ххинкI. [uribe %on - %aginibe {inj. 89. Хурисса жо бачIинчIолъи чIарал гIайиб кколареб. [uriSa $o bazinzo;i zaral fayib Kolareb. 90. Хурищ бокьилеб, хурлъун дунищ? [uri& bopileb, [ur;un duni&? 91. Хурул мадугьал вакъарав ккаги, рукъалълъул мадугьал гIорцIцIарав ккаги. [urul maduhal waqaraw Kagi, ruqa:ul maduhal for~araw Kagi. 92. Хурул хьон боцIцIийила, боцIцIул хьон рагIийила. [urul %on bo~iyila, bo~ul %on rafiyila. 93. Хурул хьоналълъ чехь гIорцIцIаги, чохьол лъималаздасса ракI боххаги. [urul %ona: xe% for~agi, xo%ol ;imala#daSa raj bo{agi. 94. Хурулги рукъзабазулги бутIа бакьулIа босе. [urulgi ruq#aba#ulgi buTa bapu/a bose. 95. Хурулги хьолболги цIцIину лълъикIаб. [urulgi %olbolgi ~inu :ijab. 96. Хурухъан кинав вугевали ххасалихълъиялълъ бицуна. [uru]an kinaw wugewali {asali];iya: bicuna.

Богорукъ bogoruq بۈڬۈرۇق А a ا Б b ب Бакари bakari باكارێ - лепёшка Бахъухъ ba]u] باڅۇڅ - халва Беркал berkal بېركال - чуду (согратлинское) Бетарахь betara% بېتاراڮ - кислое молоко, простокваша БогIол хIичи bofol \ixi بۈعۈل حێچێ - перловка, ячневая каша БотIищал boTi&al بۈطێۺال - чуду (чохское) Буххунах bu{una[ بۇخۇناځ - жир, снятый с мясного бульона В w و Г g ڬ Геж ge$ ڬېج - диал. круглая по форме творожная масса Гергу gergu ڬېرڬۇ - диал. чуду Гурга gurga ڬۇرڬا - круглый хлеб нахугурга na[ugurga ناځۇڬۇرڬا - круглый хлеб (домашней выпечки на масле) нисулIгурга nisu/gurga نێسۇڶڬۇرڬا - круглый хлеб домашней выпечки с творогом тIидугурга Tidugurga طێدۇڬۇرڬا - лепёшка из солода Гъ v غ Гъуд vud غۇد - ложка Гь h ه Гьан han هان - мясо бачил гьан baxil han باچێل هان - телятина гургуралълъул гьан gurgura:ul han ڬۇرڬۇراڷۇل هان - индюшатина гIанкIкIил гьан fanJil han عانڴێل هان - зайчатина, крольчатина гIанкIудал гьан fanjudal han عانگۇدال هان - курятина гIатIгояб гьан faTgoyab han عاطڬۈياب هان - сырое мясо гIиял гьан fiyal han عێيال هان - баранина ордекалълъул гьан ordeka:ul han ئۈردېكاڷۇا هان - утятина хъазил гьан ]a#il han څازێل هان - гусятина хIайваналълъул гьан \aywana:ul han حايواناڷۇل هان - говядина цидул гьан cidul han ښێدۇل هان - медвежатина чанил гьан xanil han چانێل هان - мясо дичи чол гьан xol han چۈل هان - конина кьарияб гьан pariyab han ڨارێياب هان - жирное мясо хIалакъаб гьан \alaqab han حالاقاب هان - постное (букв. худое) мясо басрияб гьан basriyab han باسرێياب هان - сушёное (букв. старое) мясо цIияб гьан `iyab han ڝێياب هان - свежее мясо бакъвараб гьан baqwarab han باقواراب هان - вяленое (букв. сушёное) мясо бежараб гьан be$arab han بېجاراب هان - жареное мясо белъараб гьан be;arab han بېڸاراب هان - варёное мясо гьанал квен hanal kwen هانال كوېن - мясное блюдо гьанал чурпа hanal xur_a هانال چۇرفا - мясной суп Гьи hi هێ - диал. вареное зерно ГьоцIцIо ho~o هۈڞۈ - мёд ГI f ع ГIандархьа fandar%a عاندارڮا - солодовый напиток, квас ГIатI faT عاط мука гьалил гIатI halil faT هالێل عاط - бобовая мука пурчIинадул гIатI _urzinadul faT فۇرڃێنادۇل عاط - ячменная мука цIцIороссоролIул гIатI ~oroSoro/ul faT ڞۈرۈصۈرۈڶۇل عاط - кукурузная мука ГIерекъчакар fereqxakar عېرېقچاكار - кусковой сахар ГIим fim عێم - сок ГIиссинпанкъ fiSin_anq عێصێنفانق - вермишель домашняя ГIоко foko عۈكۈ - булочка ГIорто forto عۈرتۈ - сосуд, чаша ГIучI fuz عۇڃ - вилка Д d د Э e ئې Ж $ ج З # ز И i ئێ Й y ي К k ك КагIак kafak كاعاك - небольшой круглый хлеб, лепёшка Кк K ڭ Къ q ق Къавурма qawurma قاوۇرما - соус из мяса, жареное мясо Къакъа papap قاقا - диал. лепёшка Къакъач qaqax قاقاچ - кусок теста из кукурузной муки или толокна КъанцIцIа qan~a قاڞا - уксус Кь p ڨ КьвагIхаражо pwaf[ara$o ڨواعځاراجۈ - квас КI j گ КIкI J ڴ Л l ل Лагаба lagaba لاڬابا - диал. сливочное масло Лъ ; ڸ Лъидир ;idir ڸێدێر - буза, брага Лълъ : ڷ Лълъинча :inxa ڷێنچا - брага Лълъолъохьодул нах :o;o%odul na[ ڷۈڸۈڮۈدۇل ناځ - урбеч ЛI / ڶ М m م Магащ maga& ماڬاۺ - диал. творог Макари makari ماكارێ - тонкая лепёшка Макъсума maqsuma ماقسۇما - буза, брага Махьа ma%a ماڮا - сычуг МачIгорахь mazgora% ماڃڬۈراڮ - парное молоко Мед med مېد - диал. брага Моххмохх mo{mo{ مۈخمۈخ - курдюк МоцIцIлъар mo~;ar مۈڞڸار - сливки, отборная часть чего-либо Мугь muh مۇه - варёное зерно Н n ن НатIухI naTu\ ناطۇح - халва из орехов или из абрикосовых косточек Нах na[ ناځ - масло биараб нах biarab na[ بێئاراب ناځ - топлёное масло гIакдал нах fakdal na[ عاكدال ناځ - коровье масло нахулIрахъадал na[u/ra]adal ناځۇڶراڅادال - мн. диал. блины, букв. в масле обкатанные хьодутIа ккараб нах %oduTa Karab na[ ڮۈدۇطا ڭاراب ناځ - льняное масло щарил нах &aril na[ ۺارێل ناځ - сливочное масло бакъдебуссалълъул нах baqdebuSa:ul na[ باقدېبۇصاڷۇل ناځ - подсолнечное масло Нису nisu نێسۇ - творог нисулIгурга nisu/gurga نێسۇڶڬۇرڬا - круглый хлеб домашней выпечки с творогом нисулIпурщина nisu/_ur&ina نێسۇڶفۇرۺێنا - пирожки с творогом (формы полукруга) нисулIххинкIал nisu/{injal نێسۇڶخێنگال - вареники с творогом нисулIчед nisu/xed نێسۇڶچېد - хлеб, начиненный творогом нисунах nisuna[ نێسۇناځ - творог с топлёным маслом нисуриди nisuridi نێسۇرێدێ - вид сыворотки с остатками творога тIехIнису Te\nisu طېحنێسۇ - сыр (разновидность) Нихадул хIичи ni[adul \ixi نێځادۇل حێچێ - овсяная каша О o ئۈ П _ ف Панкъ _anq فانق - лепёшка Пулав _ulaw فۇلاو - плов Пурщина (пурщаби) _ur&ina (_ur&abi) فۇرۺێنا (فۇرۺابێ) - пирог (полукруг) с начинкой гьаналIпурщина hana/_ur&ina هاناڶفۇرۺێنا - мясной пирог нисулIпурщина nisu/_ur&ina نێسۇڶفۇرۺێنا - пирожки с творогом (формы полукруга) хъабхъилIпурщина ]ab]i/_ur&ina څابچێڶفۇرۺێنا - пирог (полукруг) с тыквой Р r ر Рахь ra% راڮ - молоко бахъараб рахь ba]arab ra% باڅاراب راڮ - обезжиренное, сепарированное молоко бахъичIеб рахь ba]izeb باڅێڃېب راڮ - цельное молоко бетараб рахь betarab ra% بېتاراب راڮ - свернувшееся молоко гьалараб рахь halarab ra% هالاراب راڮ - кипячёное молоко каранзул рахь karan#ul ra% كارانزۇل راڮ - грудное молоко мачIгорахь mazgora% ماڃڬۈراڮ - парное молоко цIцIекIлъараб рахь ~ej;arab ra% ڞېگڸاراب راڮ - прокисшее молоко цIцIел рахь ~elra% ڞېل راڮ - козье молоко Регь reh رېه - диал. жир (образуемый при варке мяса) Регьен rehen رېهېن - питательность Регьин rehin رېهێن - усвоение пищи организмом Реччеб reXeb رېڿېب - дрожжи, закваска Риди ridi رێدێ - сыворотка Рущи ru&i رۇۺێ - горсть муки, щепотка С s س Сс S ص СсуркIа Surja صۇرگا - чашка Т t ت ТI T ط ТIатIи TaTi طاطێ - сало, нутряной жир ТIеренчед Terenxed طېرېنچېد - тонкий хлеб, лепёшка ТIехх Te{ طېخ - толокно бакъвараб тIехх baqwarab Te{ باقواراب طېخ - сухое толокно богIол тIехх bofol Te{ بۈعۈل طېخ - ячменное толокно генул тIехх genul Te{ ڬېنۇل طېخ - толокно из груш цIцIороссоролIул тIехх ~oroSoro/ul Te{ ڞۈرۈصۈرۈڶۇل طېخ - толокно из кукурузы тIоххол къай To{ol qay طۈخۈل قاي - комок толокна нахтIатIехх na[TaTe{ ناځطاطېخ - толокно, замешанное на масле ТIи Ti طێ - солод тIидул хIичи Tidul \ixi طێدۇل حێچێ - каша из солода тIидугурга Tidugurga طێدۇڬۇرڬا - лепёшка из солода ТIорахь Tora% طۈراڮ - сметана ТIоххохIичи To{o\ixi طۈخۈحێچێ - толокнянная каша У u ئۇ Х [ ځ Хоно [ono ځۈنۈ - яйцо Хх { خ Ххайгин {aygin خايڬێن - яичница Ххараб {arab خاراب - мука ХхинкIал {injal خێنگال - хинкал гIиссинххинкIал fiSin{injal عێصێنخێنگال - мелкий хинкал нахулIххинкIал na[u/{injal ناځۇڶخێنگال - хинкал в масле нисулIххинкIал nisu/{injal نێسۇڶخێنگال - вареники с творогом мичIчIилIххинкIал miZi/{injal مێڄێڶخێنگال - хинкал с крапивой ханзалIххинкIал [an#a/{injal ځانزالخێنگال - вареники с начинкой из яиц Хъ ] څ Хъухъанчед ]u]anxed څۇڅانچېد - блины, оладики Хь % ڮ Хьаг %ag ڮاڬ - каструля ХI \ ح ХIалахIо \ala\o حالاحۈ - кулин. халва (горская) ХIан \an حان сыр гIиял хIан fiyal \an عێيال حان - овечий сыр родол хIан rodol \an رۈدۈل حان - сыр из сыворотки сахаб хIан sa[ab \an ساځاب حان - хороший сыр хашаб хIан [a^ab \an ځاشاب حان - плохой сыр цIияб хIан `iyab \an ڝێياب حان - свежий сыр ХIаччан-пуртIи \aXan-_urTi حاڿان - فۇرطێ - каша из теста с урбечом или маслом ХIичи \ixi حێچێ - каша богIол хIичи bofol \ixi بۈعۈل حێچێ - перловая каша куракул хIичи kurakul \ixi كۇراكۇل حێچێ - кураговая каша лълъамияб хIичи :amiyab \ixi ڷامێياب حێچێ - болтушка нихадул хIичи ni]adul \ixi نێځادۇل حێچێ - овсяная каша пиринчIчIул хIичи _irinZul \ixi فارانڄۇل حێچێ - рисовая каша пурчIинадул хIичи _urzinadul \ixi فۇرڃێنادۇل حێچێ - овсяная, ячневая каша рахьдатIахIичи ra%daTa\ixi راڮداطاحێچێ - каша молочная тIидухIичи Tidu\ixi طێدۇحێچێ - каша из солода тIоххохIичи To{o\ixi طۈخۈحێچێ - толокнянная каша цIцIороссоролIул хIичи ~oroSoro/ul \ixi ڞۈرۈصۈرۈڶۇل حێچێ - кукурузная каша чIчIегIеролIул хIичи Zefero/ul ڄېعېرۈڶۇل حێچێ - гречневая каша Ц c ښ Цц C ڛ ЦI ` ڝ ЦIарагI `araf ڝاراع - посуда ЦIурабакь `urabap ڝۇراباڨ - горская колбаса ЦIуражо `ura$o ڝۇراجۈ - плоская колбаса ЦIураххинкIал `ura{injal ڝۇراخێنگال - курзе ЦIурачадал `uraxadal ڝۇراچادال - чуду гьаналI цIурачадал hana/ `uraxadal هاناڶ ڝۇراچادال - чуду с мясом мичIчIилI цIурачадал miZi/ `uraxadal مێڄێڶ ڝۇراچادال - чуду с крапивой нисулI цIурачадал nisu/ `uraxadal نێسۇڶ ڝۇراچادال - чуду с творогом хъабхъилI цIурачадал ]ab]i/ `uraxadal څابڅێڶ ڝۇراچادال - чуду с тыквой хIанилI цIурачадал \ani/ `uraxadal حانێڶ ڝۇراچادال - чуду с сыром ЦIцI ~ ڞ ЦIцIам ~am ڞام - соль ЦIцIороссоролIул чIер ~oroSoro/ul zer ڞۈرۈصۈرۈڶۇل ڃېر - поп-корн Ч x چ Чайхьаг xay%ag چايڮاڬ - чайник Чакар xakar چاكار - сахар Чед xed چېد - хлеб Чурпа xur_a چۇرفا - суп багIаргьалил чурпа bafarhalil xur_a باعارهالێل چۇرفا - фасолевый суп гьалил чурпа halil xur_a هالێل چۇرفا - гороховый суп хилъалодул чурпа [i;alodul xur_a ځێڸالۈدۇل چۇرفا - чечевичный суп гьанал чурпа hanal xur_a هانال چۇرفا - мясной суп гIанкIудал чурпа fanjudal xur_a عانگۇدال چۇرفا - куриный суп рахьдал чурпа ra%dal xur_a راڮدال چۇرفا - молочный суп ччугIил чурпа Xufil xur_a ڿۇعێل چۇرفا - уха Чч X ڿ ЧчугIинах Xufina[ ڿۇعێناځ - рыбий жир ЧчугIилсину Xufilsinu ڿۇعێلسێنۇ - желатин ЧI z ڃ ЧIчI Z ڄ ЧIчIунтI ZunT ڄۇنط - молоко, надаиваемое за один подсос Ш ^ ش Щ & ۺ Щар &ar ۺار - айран Щаринах &arina[ ۺارناځ - сметана

Лъ ; Лъабго нухалълъгIаги баччизе ккечIони, гьирил бакIлъи лъаларебила. ;abgo nu[a:fagi baXi#e Kezoni, hiril baj;i ;alarebila. Лъабго соналълъ ургъараб барагъидул хъабало, чоде яхинчIониги, гIайиб гьабилароан. ;abgo sona: urvarab baravidul ]abalo, xode ya[inzonigi, fayib habilaroan. Лъабго сордо базегIан гьоболассда киссаянги гьикъуге, кисса-щиван лъаларессе рекIел кIулалги рагьуге. ;abgo sordo ba#efan hobolaSda kiSayangi hiquge, kiSa-&iwan ;alareSe rejel julalgi rahuge. Лъабго ххинкIги памадурги ма, гважи! ;abgo {injgi _amadurgi ma, gwa$i! Лъабго цIияб цIулакьо кун вегарав васассда тIаде лъабцIцIул ваккаравила жугьутIав. ;abgo `iyab `ulapo kun wegaraw wasaSda Tade ;ab~ul waKarawila $uhuTaw. ЛъабкъотIнобе реххараб жо къваригIараб къоялълъ батулареб. ;anqoTnobe re{arab $o qwarifarab qoya: batulareb. Лъабкъого сон барав чи – лъилъизе мехх щвараб пурчIина. ;abqogo son baraw xi - ;i;i#e me[ &warab _urzina. ЛъабмоцIцIрол кIал ккурав муъминчи гIадин. ;abmo~rol jal Kuraw mu'minxi fadin. ЛъабцIцIул абурабила дуда лъалилан, лъабцIцIул абурабила дуда щиб лъалебан. ;ab~ul aburabila duda ;alilan, ;ab~ul aburabila duda &ib ;aleban. Цо лъарагIавилан бицуна магIарулаз, лъабцIцIул бечелъаравила, лъабцIцIул мискинлъаравила. co ;arafawilan bicuna mafarula#, ;ab~ul bexe;arawila, ;ab~ul miskin;arawila. Бечелъанщинахъе жамагIат гьесс бицараб жоялда тIад рекъолеб букIарабила, дуда лъалилан. bexe;an&ina]e $amafat heS bicarab $oyalda Tad reqoleb bujarabila, duda ;alilan. Мискинлъанщинахъе кIалъазе виччаларев вукIаравила, дуда щиб лъалебан. miskil;an&ina]e ja;a#e wiXalarew wujarawila, duda &ib ;aleban. ЛъабцIцIул къинлъичIого гIака лъалареб. ;ab~ul qin;izogo faka ;alareb. ЛъабцIцIул рагIа-ракьан бухъичIого, хур бачIунареб. ;ab~ul rafa-rapan bu]izogo, [ur bazunareb. Лъавукълъи букIуна гIакълулъун хIалеб, жагьиллъи бахъуна жибги гIелмуян. ;awuq;i bujuna faqlu;un \aleb, $ahil;i ba]una $ibgi felmuyan. ЛъазегIан ххарбил багьа – нусго томен, лъан ххадуб – кIиго кепек. ;a#efan {arbil baha - nusgo tomen, ;an {adub - jigo ke_ek. Лъай гьечIевгIан чияссе малълъаризе бокьулебила. ;ay hezewfan xiyaSe ma:ari#e bopulebila. Лъай гьечIелгун ургъани, ургъалабалълъе ккола. ;ay hezel;un urvani, urvalaba:e Kola. Лъай цIцIикIкIине бокьани, щибго лъаларевлъун хIай. ;ay ~iJine bopani, &ibgo ;alarew;un \ay. Лъайги гIакълуги чияе бикьанагIан гIемерлъулеб. ;aygi faqlugi xiyaye bipanafan femer;uleb. ГодекIанив, гIемерал гIадамал ракIарараб бакIалда, Мала Нассрудин вукIун вуго гIадамазда малълъарулев, гьезие гIакълаби кьолев. Цоясс гьессда гьикъун буго. godejaniw, femeral fadamal rajararab bajalda, mala naSrudin wujun wugo fadama#da ma:arulew, he#iye faqlabi polew. coyaS heSda hiqun bugo. - Мала Нассрудин, дуцца, расги бараххщичIого, лъайги гIакълуги бикьула. Мун хIинкъуларищ дурго гIакълуги лъайги, гIадамазе бикьун лIугIилилан? - mala naSrudin, duCa, rasgi bara{&izogo, ;augi faqlugi bipula. mun \inqulari& durgo faqlugi ;aygi, fadama#e bipun /ufililan? - ХIинкъуларо, - ян жаваб кьун буго Мала Нассрудиницца. – Лъайги гIакълуги буго бикьанагIан гIемерлъулеб жо. ГьанжелъагIан дида лъалеб букIараб жо гьанжеялдасса ххадуб нуже-нужедаги лъазе буго. - \inqularo, - yan $aqab pun bugo mala naSrudiniCa. - ;aygi faqlugi bugo bipanafan femer;uleb $o. han$efafan dida ;aleb bujarab $o han$eyaldaSa {adub nu$e-nu$edagi ;a#e bugo. Лъалаго «Ия». ;alago «iya». Жибго гьитIинаб, магIнани бугеб гьаб кIиго рагIул кьучIчI лъималаздассан байбихьула. Лъималаз чалтук тIола. Тоххлъукье жиндир цIцIар ахIараб меххалълъ, «ия» – ян жаваб кьурав къола. Гьоркьоб лъураб жоги дандеяссе щола. $ibgo hiTinab, mafnani bugeb hab jigo raful puZ ;imala#daSan baybi%ula. ;imala# xaltuk Tola. to{;upe $indir ~ar a\arab me{a:, «iya» - yan $awab puraw qola. horpob ;urab $ogi dandeyaSe &ola. Нагагь жаваб кьолесс «лъалаго ия» – ян абуни, итаравлъун (кьуравлъун) рикIкIунаро. Щай гурелълъул, гъосс ццебеккунго лъазабулеб буго жинцца жаваб тоххлъун кьолеб гьечIеблъиги, къотIи ракIалда букIинги. nagah $awab poleS «;alago iya» - yan abuni, itaraw;un (puraw;un) riJunaro. &ay gure:ul, voS CebeKungo ;a#abuleb bugo $inCa $awab to{;un poleb hezeb;igi, qoTi rajalda bujingi. КIудиязда гьоркьор гьал рагIаби абилъун лIугьун руго. Гара-чIвариялда жаниб жинда лълъим гIадин лъалеб жоялълъул хIакъалълъулI, лъалареб ххвелги гьабун, кIалъалев чияссда дандеясс абула «лъалаго ия» бицунгеян. jidiya#da horpor hal rafabi abi;un /uhun rugo. gara-zwariyalda $anib $inda :im fadin ;aleb $oya:ul \aqa:u/, ;alareb {welgi habun, ja;alew xiyaSda dandeyaS abula «;alago iya» bicungeyan. «Лъалаго ия» бицун, лъалареб ххвел гьабуге. «;alago iya» bicun, ;alareb {wel habuge. Лъалареб бакIалда адабги гьабуге, гIорцIцIулареб бакIалда гIодовги чIчIоге. ;alareb bajalda adabgi habuge, for~ulareb bajalda fodowgi Zoge. Лъалареб бакIалдеги бачун, жиб чуйилан бичейилан абурабила хIамицца. ;alareb bajaldegi baxun, $iyilan bixeyilan aburabila \amiCa. Лъалареб нухдассан сапаралде унарел. ;alareb nu[daSan sa_aralde unarel. Лъаларилан абураб къоялдасса цIунаги, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьассги цIунаги. ;alarilan aburab qoyaldaSa `unagi, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaSgi `unagi. Лъаларо – кIуркIил, кIоларо – вархIил. ;alaro - jurjil, jolaro - wae\il. Лъалароги кIолароги баццалила. ;alarogi jolarogi baCalila. Лъалароялде чи ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. ;alaroyalde xi Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. Лъалев тушман цин квешав, лъаларев тушман нусцIцIул квешав. ;alew tu^man cin kwe^aw, ;alarew tu^man nus~ul kwe^aw. Лъалесс малълъараб гьабичIев мурадалде щоларев. ;aleS ma:arab habizew muradalde &olarew. Лъалесс чу босе, лъаларесс куса босе. ;aleS xu bose, ;alareS kusa bose. Лъалессдаги цIеххе, мунгоги ургъе. ;aleSdagi `e{e, mungogi urve. Лъалессе бигьаяб жойила гьабида гIентIеро базе. ;aleSe bihayab $oyila habida fenTero ba#e. ЛъалкIалълъ гIанкIкI кколебила. ;alja: fanJ Kolebila. Лъани – маххссаро, лъачIони – гажи. ;ani - ma{Saro, ;azoni - ga$i. Лъанщинаб бицинги мунагьила. ;an&inab bicingi munahila. Лъанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. ;an&inab bicine gurebila jal bujuneb. Лъанщинабги бицунгейила, бицунебги лъан бицейила. ;an&inabgi bicungeyila, bicunebgi ;an biceyila. Лъар бахине кIоларесс гIор бахунаро. ;ar ba[ine jolareS for ba[unaro. Лъар гIечIелълъубе гIорги кIанцIана. ;ar heze:ube forgi jan`ana. Лъараб жо кIочон толев чи – охх унеб гьобо. ;arab $o joxon tolew xi - o{ uneb hobo. Лъараб жоялълъул зарал букIунареб, загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. ;arab $oya:ul #aral bujunareb, #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. Лъарабани дуцца дун лъарахъго чIвалаанилан абурабила хIамицца бацIида. ;arabani duCa dun ;ara]go zwalaanilan aburabila \amiCa ba`ida. ХIама букIун буго лъарал рагIалда. ТIадеги бачIун, бацIицца хIама чIвазе къассд гьабун буго. ХIамицца бацI божизабун буго, жиндир кьариял кIуртул ругин, къасси жинцца дуе гьелги кьелин, жиб чIвагеян. \ama bujun bugo ;aral rafalda. Tadegi bazun, ba`iCa \ama zwa#e qaSd habun bugo. \amiCa ba` bo$i#abun bugo, $indir pariyal jurtul rugin, qaSi $inCa duye helgi pelin, $ib zwageyan. СихIираб хIамил хIилаялда божараб бацI къасси бокьалълъул кIалтIе бачIун буго. ХIамицца рицун рукIарал кIуртузул цIцIаразда гьоркьосса «Лъараб», – ан бацIицца ахIараб меххалълъ, хIамицца жаваб кьун буго - «Лъарабани, дуцца дун лъарахъго чIвалаан!» si\irab \amil \ilayalda bo$arab ba` qaSi bopa:ul jalTe bazun bugo. \amiCa ricun rujaral jurtu#ul ~ara#da horpoSa «;arab», - yan ba`iCa a\arab me{a:, \amiCa $awab pun bugo - «;arabani, duCa dun ;ara]go zwalaan!» ЛъарагI гьакитIа – лъарагI кечI, магIарул гьакитIа – магIарул кечI. ;araf hakiTa - ;araf kez, mafarul hakiTa - mafarul kez. ЛъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо. ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro. Пуланаб росдал гIадамазда чIалгIун буго цIцIам босизе лъарагIлъиялде хьвади. Гьез хIукму гьабун буго, цIцIамги бан, жидерго хIор бетизабизе. КигIан гIемер цIцIам баниги, хIор бетун гьечIо. Нахъеги хIукму ккун буго, лъарагI мацIцI бицанигIаги бетилародаян. Гьединги бетун гьечIо. Гьеб меххалълъ цо чIчIужугIаданалълъ абун буго. _ulanab rosdal fadama#da zalfun bugo ~am bosi#e ;araf;iyalde %wadi. he# \ukmu habun bugo, ~amgi ban, $idergo \or beti#abi#e. kifan femer ~am banigi, \or betun hezo. na[egi \ukmu Kun bugo, ;araf ma~ bicanifagi betilarodayan. hedingi betun hezo. heb me{a: co Zu$ufadana: abun bugo. - «Ле гIадамал, лъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо, гIадалал жал гьаруге!». - le, fadamal, ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro, fadalal $al haruge! ЛъарагIаб гьойцца гурони, лъарагIаб гIанкIкI кколареб. ;arafab hoyCa guroni, ;arafab fanJ Kolareb. ЛъарагIассул гьакицца гIанкIкI ккурабила. ;arafaSul hakiCa fanJ Kurabila. Лъарахъе щвечIого, хьитал рахъуге, чорххол хIал лъачIого, рагIиги бицунге. ;ara]e &wezogo, %ital ra]uge, xor{ol \al ;azogo, rafigi bicunge. ЛъаргIиве аниги, къолго вуссунев, Къарахъе аниги, сордо баларев. ;arfiwe anigi, qolgo wuSunew, qara]e anigi, sordo balarew. ЛъаргIире – цIцIамде, ЦIцIороре – билде. ;arfiwe - ~amde, ~orore - bilde. ЛъаргIиссан гъугъани – цIцIер, ЦIцIороссан гъугъани – бакъ. ;arfiSan vuvani - ~er, ~oroSan vuvani - baq. Лъаялда ххадув Хъитаналде щвезегIан инеги кIкIухIаллъугейила. ;ayalda {aduw ]itanalde &we#efan inegi Ju\al;ugeyila. Лъаялдасса чIухIарав жагьиллъиялда ххутIула. ;ayaldaSa zu\araw $ahil;iyalda {uTula. Лъебелазул кун цIакъаб, куралазул дум цIакъаб. ;ebela#ul kun `aqab, kurala#ul dum `aqab. Лъезе лъаларесс тIагъур бахъуге. ;e#e ;alareS Tavur ba]uge. Лъелго вилълъинчIессда рекIадул къимат лъалареб. ;elgo wi:inzeSda rejadul qimat ;alareb. Лъимадул бетIер унтани, эбелалълъул ракI унтулебила. ;imadul beTer untani, ebela:ul raj untulebila. - Лълъицца вакарав? :iCa wakaraw? - Дадацца. dadaCa. - Лъицца хьихьарав? :iCa %i%araw? - Дадацца. dadaCa. Лъимал гогьдаризаруни, эбел-инссуда бадир ралел, чIчIужу гогьдаризаюни, россассул бетIералде яхуней. ;imal gohdari#aruni, ebel-inSuda badir ralel, Zu$u gohdiri#ayuni, roSaSul beTeralde ya[uney. Лъимал гьаризе кIудияб гIакълу-лъай къваригIунаребила. ;imal hari#e judiyab faqlu-;ay qwarifunarebila. Лъимал гьаричIев херав чи – кьалбал турараб гъветI. ;imal harizew [eraw xi - palbal turarab vweT. Лъимал гьаричессда рокьи лъалареб, лъимал хвечIессда рухIел лъалареб. ;imal harizeSda ropi ;alareb, ;imal [wezeSda ru\el ;alareb. Лъимал гьаричIессда ругеланищан кколебила, гьарурассда гьаризего гьаричIеланищан кколебила. ;imal hariZeSda rugelani&an Kolebila, haruraSda hari#ego harizelani&an Kolebila. Лъимал гьечIеб гIумру – бакъ гьечIеб рагIад. ;imal hezeb fumru - baq hezeb rafad. Лъимал гьечIеб къоги бачIунгеги, лъималазда божунги ххутIугеги. ;imal hezeb qogi bazungegi, ;imala#da bo$ungi {uTugegi. Лъимал гьечIеб рукъ – лълъим бегараб гьобо. ;imal hezeb ruq - :im begarab hobo. Лъимал гьечIессе – цо ургъел, ругессе – нусго ургъел. ;imal hezeSe - co urvel, rugeSe - nusgo urvel. Лъимал гьитIинаб меххалълъ – гьитIинаб ургъелила, лъимал кIодолъигун – кIудияб ургъелила. ;imal hiTinab me{a: - hiTinab urvelila, ;imal jodo;igun - judiyab urvelila. Лъимал гьоркьоб гьечIеб ригьин биххи – оц-гIакаялълъул даран биххи. Лъимал гьоркьор ругеб ригьин биххи – бащдаб къиямассеб къо. ;imal horpob hezeb rihin bi{i - oc-fakaya:ul daran bi{i. ;imal horpor rugeb rihin bi{i - ba&dab qiyamaSeb qo. Лъимал – гьоцIцIо, боцIцIи – рухI. ;imal - ho~o, bo~i - ru\. Лъимал гIечIого, эбел-эмен ургъалилIе кколарелила. ;imal fezogo, ebel-emen urvali/e Kolabila. Лъимал гIиссинал рукIун, кьижизе течIо, гьелги кIудиял гIун, кьижизе кIвечIо. ;imal fiSinal rujun, pi$i#e tezo, helgi judiyal fun, pi$i#e jwezo. Лъимал кIодолъичIого, эбел-эмен макьидасса ригьунарел. ;imal jodo;izogo, ebel-emen mapidaSa rihunarel. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, гIакълу бугеб цIцIуяб жо гIабдалассе инаро. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fabdalaSe inaro. Лъимал ругеб рокъобе илбис къаларебила. ;imal rugeb roqobe ilbis qalarebila. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячунаро, хераб хIама босарав дармицца воххуларо. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxunaro, [erab \ama bosaraw darmiCa wo:ularo. Лъимал руго – чед гьечIо, чу буго – кIалцIи гьечIо. ;imal rugo - xed hezo, xu bugo - jal`i hezo. Лъимал ругониги – балагь, лъимал гьечIониги – балагь. ;imal rugonigi - balah, ;imal hezonigi - balah. Лъимал хвани, умумузда къиямассеб къо чIчIолебила, умумул хвани, лъималаз тIехх тIагIун букIун батилилан абулебила. ;imal [wani, umumu#da qiyamaSeb qo Zolebila, umumul [wani, ;imala# Te{ Tafun bujun batililan abulebila. Лъимал хIинкъизаруни, гьересси бицунеб, ракъизаруни, жо бикъулеб. ;imal \inqi#aruni, hereSi bicuneb, raqi#aruni, $o biquleb. Лъимал тушманассулги ракъугегийила. ;imal tu^manaSulgi raqugegiyila. Лъимада пардав гьечIеб. ;imada _ardaw hezeb. Лъимадуе гIоло эбел цIадаеги кIанцIулейила. ;imaduye folo ebel `adayegi jan`uleyila. Лъимадул щиб унтаниги, цадахъ эбелалълъул ракIгийила унтулеб. ;imadul &ib untanigi, cada] ebela:ul rajgiyila untuleb. Лъималаз гуккарал гIолеб, лъималазул лъималазги гуккизе рукIунге. ;imala# guKaral foleb, ;imala#ul ;imala#gi guKi#e rujunge. Лъималаз жидеего бокьулеб маххщел гьитIинго тIасса бищулеб. ;imala# $ideyego bopuleb ma:&el hiTingo TaSa bi&uleb. Лъималаз эбел-инссуе щиб гьабун батаниги, гьезул лъималаз гьезиеги гьебго жо гьабулеб. ;imala# ebel-inSuye &ib habun batanigi, he#ul ;imala# he#iyegi hebgo $o habuleb. Лъималазда релълъун ца бихьуге, ццидал расги бихьуге. ;imala#da re:un ca bi%uge, Cidal rasgi bi%uge. Лъималаздасса лъималазул лъимал ххириялила. ;imala#daSa ;imala#ul ;imal {iriyalila. Лъималазе алжан – эбел-инссул гьабураб адабалълъухъила. (Лъималазе алжан – эбелалълъул хIатIикьила). ;imala#e al$an - ebel-inSul haburab adaba:u]ila. (;imala#e al$an - ebela:ul \aTipila). Лъималазе гIоло гIорги къулчIчIизе кколебила, мегIерги кIкIвине кколебила. ;imala#e folo forgi qulZi#e :olebila, mefergi Jwine Kolebila. Лъималазе къотIи гьабуге, гьабун ххадуб тIубазабе. ;imala#e qoTi habuge, habun {adub Tuba#abe. Лъималазе цо чIчIараб рагIи бице, дур рагIи хисанищ – хвана мун! ;imala#e co Zarab rafi bice, dur rafi [isani& - [wana mun! Лъималазе чед гурев, чое базе ххер гурев. ;imala#e xed gurew, xoye ba#e {er gurew. Лъималазул унти – эбел-инссул гьумер нечараб жо. ;imala#ul unti - ebel-inSul humer nexarab $o. Лъималазул ярагъ гIодийила, гIадамазул ярагъ ххвалченила. ;imala#ul yarav fodiyila, fadama#ul yarav {walxenila. Лъимал гьечIев чияссда боцIцIи лъимерлъун бихьулебила. ;imal hezew xiyaSda bo~i ;imer;un bi%ulebila. Лъимер лъезе чехь гурей, чоххтIо кквезе гъал гурей. ;imer ;e#e xe% gurey, xo{To Kwe#e val gurey. Лъун бихьараб кьили лълъикIаб, кьвагьун бихьараб ярагъ лълъикIаб. ;un bi%arab pili :ijab, pwahun bi%arab yarav :ijab. Лъураб бугьтан рихун хвезе вахъунге, Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIуларин. ТIадагьаб къавмалълъул къил-къвал цIеххоге, ЦIцIамул гьирал рецIцIун, гьоцIцIо кьоларин. ;urab buhtan ri[un [we#e wa]unge, _i] hezeb voToda Til reZularin. Tadahab qawma:ul qil-qwal `e{oge, ~amul hiral re~un, ho~o polarin.

Къ q Къабулаб ссадакъалъун батаги. qabulab Sadaqa;un batagi. Къад гьабураб бихьулеб, къасси гьабураб рагIулеб. qad haburab bi%uleb, qaSi haburab rafuleb. Къад кьерхун, къасси роцIцIун – хур-ххералълъе балагь, херав чияссул бахIарай лълъади – рукъалълъе балагь. qad per[un, qaSi ro~un - [ur-{era:e balah, [eraw xiyaSul ba\aray :adi - ruqa:e balah. Къад маккалълъ, къасси хIанчIчIалълъ. qad maKa:, qaSi \anZa:. Къадада гьикъарабила мун кида биххулебилан. Гьелълъ абурабила, кьекIкIелалда гьикъеян. ХIамица абурабила, цо гамачI кколеб кьекIкIлаццайищила мун кколеб, гьале гьаб жинцца кколилан. qadada hiqarabila mun kida bi{ulebilan. he: aburabila, peJelalda hiqeyan. \amiCa aburabila, co gamaz Koleb peJlaCayi&ila mun Koleb, hale hab $inCa Kolilan. Къададаги гIундул ругел, гIалхудаги берал ругел. qadadagi fundul rugel, fal[udagi beral rugel. Къадал кьучIчI хIамайила, хIуби кьекIкIелила. qadal puZ \amayila, \ubi peJelila. Къаданиб гIарцул таргьаги лъун, вакъуцца хварав. qadanib farcul tarhagi ;un, waquCa [waraw. Къадараб жо гьабизе бегьулареблъи лъалеб гIадин, къадараб цIцIар лъеларедухъ хьвадизеги лъазе кколеб. qadarab $o habi#e behulareb;i ;aleb fadin, qadarab ~ar ;elaredu] %wadi#egi ;a#e Koleb. Къадараб бакIалдассан ригьин гьабуни, къо ккедал ватуларев вас гьавулевила. qadarab bajaldaSan rihin habuni, qo Kedal watularew was hawulewila. Къадараб чода рекIун иналдасса, раччиги баччун, лъелго ин лълъикIаб. qadarab xoda rejun inaldaSa, raXigi baXun, ;elgo in :ijab. Къадарав гьудуласс унтидал тола, лълъикIав гьудуласс хабал рагIалда гурони толаро. qadaraw hudulaS untidal tola, :ijaw hudulaS [abal rafalda guroni tolaro. Къадарав чи къурассда тIасса вахъунарев, бергьарассда гъоркьа вахъунарев. qadaraw xi quraSda TaSa wa]unarew, berharaSda vorpa wa]unarew. Къадарав чи сабаблъун нусгоявги ссурулев. qadaraw xi sabab;un nusgoyawgi Surulew. Къадарав чияссдасса къасси гъассдакквелалълъе бараб къвалиго лълъикIила. qadaraw xiyaSdaSa qaSi vaSdaKwela:e barab qwaligo :ijila. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдул габуралда бараб месед. qadaraw xiyaSe haburab :ij;i - hoydul gaburalda barab mesed. Къадарав чияссе гьабураб лълъикIлъиги – дуего балагьалълъе, лебалав чияссе гьабураб квешлъиги – дуего балагьалълъе. qadaraw xiyaSe haburab :ij;igi - duyego balaha:e, lebalaw xiyaSe haburab kwe^;igi - duyego balaha:e. Къадарав чияссе лълъикIаб бициналдасса лълъикIав чияссе наку чIвайго лълъикI. qadaraw xiyaSe :ijab bicinaldaSa :ijaw xiyaSe naku zwaygo :ij. Къадарав чияссул багьа – къан рачIчI ккун цIцIе. qadaraw xiyaSul baha - qan raZ Kun ~e. Къадарав чияссул чIухIи кьолбол кIодолъиялдалъунги букIунеб. qadaraw xiyaSul zu\i polbol jodo;iyalda;ungi bujuneb. Къадараван абизеги бокьуларев, къадарлъиги толарев. qadarawn abi#egi bopularew, qadar;igi tolarew. Къадахъаби гIемерлъани, къед гьетIараб лIугьунеб. qada]abi femer;ani, qed heTarab /uhuneb. Къаденахъе мегIерги бегуге, бакъанида росуги тоге. qadena]e mefergi beguge, baqanida rosugi toge. Къадкиццагицин цин бусен гьабула, ххадур тIанчIи рахъула. qadkiCagicin cin busen habula, {adur Tanzi ra]ula. Къадру гIолохъанго цIунейила. qadru folo]ango `uneyila. Къажар базаралда кинавго чи беццав ватани, гьезда релълъине цояб бер дуццаги къинкIейила. qa$ar ba#aralda kinawgo xi beCaw watani, he#da re:ine coyab ber duCagi qinjeyila. Къажарасс хIамида тIилги, мухь кьечIого, кьабуларебила. qa$araS \amida Tilgi, mu% pezogo, pabularebila. Къажарассулги хIамилги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. qa$araSulgi \amilgi [er;i-ba\ar;i ;alarebila. Къазе кIолареб кIалтIуги рагьуге, бичизе кIолареб гарацIцIги баге. qa#e jolareb jalTugi rahuge, bixi#e jolareb gara~gi bage. Къазе цаби гьечIони, кIутIбигIаги рукъе. qa#e cabi hezoni, juTbifagi ruqe. Къайи босе, дурго рокъоб рекъараб, чIчIужу яче, дургун гIамал рекъарай. qayi bose, durgo roqob reqarab, Zu$u yaxe, durgun famal reqaray. Къали цIцIамул цадахъ чIчIикIичIого, чи лъаларев. qali ~amul cada] Zijizogo, xi ;alarew. Къалмил мацIцI – бегIераб жо. qalmil ma~ - beferab $o. Къалмицца басанщинаб жоялълъул ххабар лIугьунареб, ракIалде щванщиналълъул кечI лIугьунареб. qalmiCa basan&inab $oya:ul {abar /uhunareb, rajalde &wan&ina:ul kez /uhunareb. Къалмицца хъваге, гIакълуялълъ хъвай. qalmiCa ]wage, faqluya: ]way. Къалмицца хъвараб гIощтIоцца къотIулареб. qalmiCa ]warab fo&ToCa qoTulareb. Къалъизеган гIадамалгун къаццандулев, къалъудасса нахъе Аллагьгун къаццандулев. qa;i#efan fadamalgun qaCandulew, qa;udaSa na]e allahgun qaCandulew. КъалъичIого къо беццуге, къинлъичIого нус еццуге. qa;izogo qo beCuge, qin;izogo nus yeCuge. Къан зарукьги ккогейила, квер биххунги биччагейила. qan #arupgi Kogeyila, kwer bi{ungi biXageyila. Къан хIамил рачIчI чIчIолареб, рахъдал гьабун чед чIчIолареб. qan \amil raZ Zolareb, ra]dal habun xed Zolareb. Къан цIцIуледухъ виччизеги вукIунге, векиледухъ вакъвазеги вукIунге. qan ~uledu] wiXi#egi wujunge, wekiledu] waqwa#egi wujunge. Къани зарукьеги унев, виччан тани дунялги цIолев. qani #arupegi unew, wiXan tani dunyalgi `olew. Къанщарал беракьа чи нечоларев. qan&aral berapa xi nexolarew. Къараб квер рагьуларев, къараб нуцIцIа ричIуларев. qarab kwer rahularew, qarab nu~a rizularew. Къараб нуцIцIидаги – анцIго бер, рахараб рукъалдаги – нусго гIин. qarab nu~idagi - an`go ber, ra[arab ruqaldagi - nusgo fin. Къарассда гурони, заз унтуларо, ккарассда гурони, рокьи лъаларо. qaraSda guroni, #a# untularo, KaraSda guroni, ropi ;alaro. Къарз босулеб къоялълъ – гьоцIцIокIал, бецIизе ккараб къоялълъ – букIкIараб нодо. qar# bosuleb qoya: - ho~ojal, be`i#e Karab qoya: - buJarab nodo. Къарз ваццассеги гьабуге, гьоркьоблъи хунгутIизе. qar# waCaSegi habuge, horpob;i [unguTi#e. Къарзалълъе жо кьей – рокьи къотIулеб кIвекьмахх гIадаб жо. qar#a:e $o pey - ropi qoTuleb jwepma{ fadab $o. Къаркъала бугъилав, ракI хIанчIчIилав. qarqala buvilaw, raj \anXilaw. Къаркъала турула, лълъикIлъи холаро. qarqala turula, :ij;i [olaro. Къаркъала херлъаниги, ракI херлъулареб (Дун жеги бахIарго бугилан абурабила ракIалълъ. Бугищан бихьизе цо дихъ балагьеян абурабила къаркъалаялълъ). qarqala [er;anigi, raj [er;ulareb (dun $egi ba\argo bugilan aburabila raja:. bugi&an bi%i#e co di] balaheyan aburabila qarqalaya:). Къарумав мадугьалассдассаги цIунаги, рекIел гьава кIудияв мискинчияссдассаги цIунаги! qarumaw maduhalaSdaSagi `unagi, rejel hawa judiyaw miskinxiyaSdaSagi `unagi! Къарумассул боцIцIи ирга щоларесс кунеб. qarumaSul bo~i irga &olareS kuneb. Къарумассул квер къараб – кIал рагьараб, саххаватассул кIал къараб – квер рагьараб. qarumaSul kwer qarab - jal raharab sa{awataSul jal qarab - kwer raharab. Къарумассулгун даранги гьабуге, къохIехьоларессда цадахъ кьалдеги унге. qarumaSulgun darangi habuge, qo\e%olareSda cada] paldegi unge. КъартI гьечIей яс – рас гьечIеб бетIер. qarT hezey yas - ras hezeb beTer. Къассд бихьун гIамалила, гIамал бихьун хIалтIийила. qaSd bi%un famalila, famal bi%un \alTiyila. Къасси бусада лъечIеб бетIер радал тIаде борххизе батулареб. qaSi busada ;ezeb beTer radal Tade bor{i#e batulareb. Къасси вахъун, къад кьижун, рузил гIамал жибго те. qaSi wa]un, qad pi$un, ru#il famal $ibgo te. Къасси лъолеб тIагъур къадги лъоге, къад лъолеб тIагъур къассиги лъоге. qaSi ;oleb Tavur qadgi ;oge, qad ;oleb Tavur qaSigi ;oge. Къасси роцIцIун, къад кьерхун – хуруе балагь, херав чиясс бахIарай чIчIужу ячин – рукъалълъе балагь. qaSi ro~un, qad per[un - [uruye balah, [eraw xiyaS ba\aray Zu$u yaxin - ruqa:e balah. КъатIраби данделъунила лълъадал ралъад лIугьунеб. qaTrabi dende;unila :adal ra;ad /uhuneb. КъачIеб ххариниб ххер бижуларо. qazeb {arinib {er bi$ularo. Къвакъвай – хъазил, хоно – къурщил. qwaqway - ]a#il, [ono - qur&il. Къвали бахъулаго, тIилал тIехIарав, тIин-хоро кунаго, кIал гIурччинлъарав. qwali ba]ulago, Tilal Te\araw, Tin-[oro kunago, jal furXin;araw. КъваригIани ахIизе ХIохьочида цIцIар лъала. qwarifani a\i#e \o%oxida ~ar ;ala. КъваригIараб меххалълъ – КъурамухIума, къваригIинчIеб меххалълъ – Бабал МухIума. qwarifarab me{a: - quramu\uma, qwarifinzeb me{a: - babal mu\uma. КъваригIел гьечIого гIегIедараб хIелеко царал кIалдибе ккарабила. qwarifel hezogo fefedarab \eleko caral jaldibe Karabila. КъваригIел гьечIого хIапулеб гьой ххеххго херлъулеб. qwarifel hezogo \a_uleb hoy {e{go [er;uleb. КъваригIел ккун ахIулеб меххалълъ – ХIажимурадил Давуд, къваригIел гьечIеб меххалълъ – ХIанкIил Давуд. qwarifel Kun a\uleb me{a: - \a$imuradil dawud, qwarifel hezeb me{a: - \anjil dawud. КъваригIинарилан ккараб жо цо къоялълъ къваригIунеб. qwarifilarilan Karab $o co qoya: qwarifuneb. КъваригIинарила анцIго рукъалълъе къого гьобо. qwarifinarila an`go ruqa:e qogo hobo. КъваригIинчIеб босани, къваригIараб бичизе ккола. qwarifinzeb bosani, qwarifarab bixi#e Kola. Къварилъи бихьичIессда гIатIилъиялълъул къимат лъалареб. qwari;i bi%izeSda faTi;iya:ul qimat ;alareb. Къварилъи бищун ццебе къобухIаралълъубейила бачIунеб. qwari;i bi&un Cebe qobu\ara:ubeyila bazuneb. Къварилъи кидаго букIунареб, гьеб хисизе гIатIилъи бачIунеб. qwari;i kidago bujunareb, heb [isi#e faTi;i bazuneb. Къварилъи ккарасс цохIо бугеб оц хъвелиланги абулебила. qwari;i KaraS co\o bugeb oc ]welilangi abulebila. Къварилъи ккедалила чи лъалев. qwari;i Kedalila xi ;alew. Къварилъиги къадарги къед борлIунги рачIунелила. qwari;igi qadargi qed bor/ungi razunelila. КъватIиб гьури-муч кIудияв, рокъоб, оц тIурани, лIарада базе жо гьечIев. qwaTib huri-mux judiyaw, roqob, oc Turani, /arada ba#e $o hezew. КъватIиб чан гьабуни, чи гьалаглъулев. qwaTib xan habuni, xi halag;ulew. КъватIиве ккараб меххалълъ къватIулжо гIадин вукIа. qwaTiwe Karab me{a: qwaTul$o fadin wuja. КъватIисса чIчIужу ячани, рукъалда асскIоб рукъ букIунаро, хуралда асскIоб хур букIунаро. qwaTiSa Zu$u yaxani, ruqalda aSjob ruq bujunaro, [uralda aSjob [ur bujunaro. КъватIисса чIчIужу ячани, таргьида рухьен биццатаб базе кколебила. qwaTiSa Zu$u yaxani, tarhida ru%en biCatab ba#e Kolebila. КъватIисса чIчIужу ячарав чи – нух бичун босарав чи. qwaTiSa Zu$u yaxaraw xi - nu[ bixun bosaraw xi. КъватIисса щолеб гIарацалдасса рокъоб щолеб пахьго лълъикI. qwaTiSa &oleb faracaldaSa roqob &oleb _a%go :ij. КъватIул цIцIогьор кIулаз кколевила, рукъалълъул цIцIогьор ссунццаго кколаревила. qwaTul ~ohor jula# Kolewila, ruqa:ul ~ohor SunCago Kolarewila. КъвачIа ххун къо – лълъикIаб къо, нахъияб къо – квешаб къо. qwaza {un qo - :ijab qo, na]iyab qo - kwe^ab qo. КъвачIида рекъараб рукъи камулареб. qwazida reqarab ruqi kamulareb. КъвачIил кIал бухьунареб. qwazil jal bu%unareb. КъвачIил ххеней барай, хведрал цIа барай. qwazil {eney baray, [wedral `a baray. КъвачIитIа къачIони, гьиритIа букIунареб. qwaziTa qazoni, hiriTa bujunareb. Къади чIвалароанила, къасси бетIер къаданижоялда лъун букIарабани. qadi zwalaroanila, qaSi beTer qadani$oyalda ;un bujarabani. СардилI Шайиххил МухIумида рагIулеб букIун буго гIадамазул гара-чIвари, рихха-ххочарал гьаркьал. МухIумил нуцIцIидаги кIутIун, цоясс абун буго. sardi/ ^ayi{il mu\umida rafuleb bujun bugo fadama#ul gara-zwari, ri{a-{oxaral harpal. mu\umil nu~idagi juTun, coyaS abun bugo. - Мун щай тIаде вахъунарев? Дур мадугьал Къади чIван вуго! - mun &ay Tade wa]unarew? dur maduhal qadi zwan wugo! НуцIцIида тункарассе Шайиххил МухIумицца кицилъун лIугьарал гьадал рагIабаздалъун жаваб кьун буго. nu~ida tunkaraSe ^ayi{il mu\umiCa kici;un /uharal hadal rafaba#da;un $awab pun bugo. Къебедассул квер меседил, кочIохъанассул рагIи меседил. qebedaSul kwer mesedil, kozo]anaSul rafi mesedil. Къед биххараб меххалълъ бахъинчIеб хIур нахъа бахъунареб. qed bi{arab me{a: ba]inzeb \ur na]a ba]unareb. Къелеб ракьа квараб гьой ГьидалI чIчIолареб (КъватIиссан щвараб ххинкI гьуинлъарав чи рокъов чIчIоларев). qeleb rapa kwarab hoy hida/ Zolareb (qwaTiSan &warab {inj huin;araw xi roqow Zolarew). КъелI хъазан речIчIараб къо бачIунгеги. qe/ ]a#an reZarab qo bazungegi. Къечон гуребила чIагIа гьекъолеб. qexon gurebila zafa heqoleb. Къечедал гуребила гъуй бухъулеб. qexedal gurebila vuy bu]uleb. Къимат кьезе гIедегIуге, гIадан дуе ралъад гурев. qimat pe#e fedefuge, fadan duye ra;ad gurew. Къинаб квер хIорго тани, хIажатаб жо щолареб (Къинал кверал хIор гьарун, хIалихьалъи баччуге). qinab kwer \orgo tani, \a$atab $o &olareb (qinal kweral \or harun, \ali%a;i baXuge). Къинлъуларей чIчIужуялдасса къинлъулеб гIанкIуго лълъикIила. qin;ularey Zu$uyaldaSa qin;uleb fanjugo :ijila. Къинлъун хоно гуреб, хун гьан гуреб. qin;un [ono gureb, [un han gureb. Къисматги къадарги къед борлIунги бачIунебила. qismatgi qadargi qed bor/ungi bazunebila. Къирбалалълъул гьури – кьерхадул ццебехъан, тIассагьури – квачалълъул ццебехъан. qirbala:ul huri - per[adul Cebe]an, TaSahuri - kwaxa:ul Cebe]an. Къо арабгIан лъалареб лъагIелги букIунеб, лъагIелгIан ххалатаб къоги букIунеб. qo arabfan ;alareb ;afelgi bujuneb, ;afelfan {alatab qogi bujuneb. Къо бихьичIессул чи лIугьунарев. qo bi%izeSul xi /uhunarew. Къо бихьичIого щвараб бечелъи гьороцца унебила. qo bi%izogo &warab bexe;i horoCa unebila. Къо бихьичIого щвараб боцIцIи хIехьоларебила. qo bi%izogo &warab bo~i \e%olarebila. Къо бихьун щвараб гъурущ къо бихьичIого щвараб туменалдасса къиматаб. qo bi%un &warab vuru& qo bi%izogo &warab tumenaldaSa qimatab. Къо бихьун щварабгIан ххинкI гьуинабила. qo bi%un &warabfan {inj huinabila. Къо бихьунила меседо гьинде яхуней. qo bi%unila mesedo hinde ya[uney. Къо гьечIебани, сардил бецIлъи лъалароан. qo hezebani, sardil be`;i ;alaroan. Къо гьечIелълъуб асс гьечIеб. qo heze:un aS hezeb. Къо кинаб букIарабали пикру къасси гьабе. qo kinab bujarabali _ikru qaSi habe. Къо ккани, къоркъолги бацI лIугьунебила. qo Kani, qorqolgi ba` /uhunebila. Къого бихьичIого чилъи бокьарасс, ярагъго гьечIого, рагъде къассд гьабе. qogo bi%izogo xi;i boparaS, yaravgo hezogo, ravde qaSd habe. Къойил гъеду ахIданиги, бачIунаребила их, цо къоялълъ гагу ахIдани, бачIунебила. qoyil vedu a\danigi, bazunarebila i[, co qoya: gagu a\dani, bazunebila. Къойилго букIунаан дун анибилан абурабила хIамицца. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан абурабила бацIицца qoyilgo bujunaan dun anibilan aburabila \amiCa. $aqa guroni $ib Tade Kezilan aburabila ba`iCa ХхарибакIалда кваналеб хIамида тIаде ккун буго бацI. {aribajalda kwanaleb \amida Tade Kun bugo ba`. Гьеб чIвазе багьанаги балагьун, бацI хIамиде хъихъидун буго: мун гьаниб щиб гьабулебин, лълъиццайин мун гьанибе биччарабилан. heb zwa#e bahanagi balahun, ba` \amide ]i]idun bugo, mun hanib &ib habulebin, :iCayin mun hanibe biXarabilan. ХIамицца гIила бачун буго, къойилго букIунеб, жиндир ругьунаб бакI бугин гьабилан. \amiCa fila baxun bugo, qoyilgo bujuneb, $indir ruhunab baj bugin habilin. Жакъа гурони жиб тIаде ккечIилан, бацIицца хIама чIван буго. $aqa guroni $ib Tade Kezilan, ba`iCa \ama zwan bugo. Кици хIалтIизабула щибаб къоялълъ гьабулеб ххиянат цо къолъялъ къватIиб чIвала абураб магIнаялдаги. kici \alTi#abula &ibab qoya: habuleb {iyanat co qoya: qwaTib zwala aburab mafnayaldagi. Къокъид арав ххутIарав, ххалат арав вуссарав (Къокъиднухалълъ арав вуссинчIевила, шагьраялълъ арав вуссаравила). qoqid araw {uTaraw, {alat ataw wuSaraw (qoqidnu[a: araw wuSinzewila, ^ahraya: araw wuSarawila). Къойил шагьи нахъе реххе, къваригIараб къоялълъ чияда ццебе хъат ккунгутIизе. qoyil ^ahi na]e re{e, qwarifarab qoya: xiyada Cebe ]at KunguTi#e. Къолев чияссдасса бергьиналдасса бергьунев чияссдасса къейго лълъикIаб. qolew xiyaSdaSa berhinaldaSa berhunew xiyaSdaSa qeygo :ijab. Къолол гьаркьида бараб букIуна кьурдухъанассул хIатIил роси. qolol harpida barab bujuna purdu]anaSul \aTil rosi. Къолол дагIба бани, ссахIил ххайир кколеб (боххил дагIба бани, ратIагIаги камулареб). qolol dafba bani, Sa\il {ayir Koleb (bo{il dafba bani, raTafagi kamulareb). Къориниб бугеб анцIгоялдасса къвачIиниб бугеб цо лълъикIаб. qorinib bugeb an`goyaldaSa qwazinib bugeb co :ijab. Къоркъоцца тIанчIие рецц-бакъ гьабулебила, гьел дур беразулги берцинлъийила, тIомолги гьайбалъийила, кIварщалълъулги ххалалъийила. qorqoCa Tanziye reC-baq habulebila, hel dur bera#ulgi bercin;iyila, Tomolgi hayba;iyila, jwar&a:ulgi {ala;iyila. Къорола эххеде бахин – роцIцIадул гIаламат, гIодобе бачIин – кьерхадул гIаламат. qorola e{ede ba[in - ro~adul falamat, fodobe bazin - per[adul falamat. Къоролав чIчIужу абизе витIуларев. qorolaw Zu$u abi#e wiTularew. Къоролалълъ хьихьараб гIакаги босуге, къоролалълъ куцарай ясги ячунге. qorola: %i%arab fakagi bosuge, qorola: kucaray yasgi yaxunge. Къоролалълъ хьихьарав васасс къо хIехьолареб. qoro;a: %i%araw wasaS qo \e%olareb. Къоролалълъул макруялдасса цIунаги. qorola:ul makruyaldaSa `unagi. Къоролалълъул ракI – ихдалил къо (Къоролалълъул ракI ихдалил къо гIадин хисардулебила). qorola:ul raj - i[dalil qo (qorola:ul raj i[dalil qo fadin [isardulebila). Къоролалълъул рокъоб гIураб катицца гIункIкI кколаребила. qorola:ul roqob furab katiCa funJ Kolarebila. Къоролалълъул хIал къоролалда гурони бичIчIулареб. qorola:ul \al qorolalda guroni biZulareb. Къоролалълъул чехь мугъ ссверунги букIунеб. qorola:ul xe% muv Swerungi bujuneb. Къосунаревила мурид, къосине ккани, цIакъго къосуневила. qosunarewila murid, qosine Kani, `aqgo qosunewila. КъотIи тIубаларессда асскIовеги къаге, баркала лъаларессе кумекги гьабуге. qoTi TubalareSda aSjowegi qage, barkala ;alareSe kumekgi habuge. КъотIноб хIарщ букIунилан, хIама рокъоб толареб. qoTnob \ar& bujunilan, \ama roqob tolareb. 137. КъохIехьеялълъила иш гьабулеб. qo\e%eyaya:ila i^ habuleb. 138. Къохьол шарбал ретIарав, къадкил хьалбал гьарурав. qo%ol ^arbal reTaraw, qadkil %albal haruraw. 139. КъочIчIолIе гIебу гIадин. qoZo/e febu fadin. 140. Къоялълъги ассалълъги къадарлъи баххчулареб. qoya:gi aSa:gi qadar;i ba{xulareb. 141. Къоял тIагIун, киналго холел, анищ тIагIун, щивго холарев. qoyal Tafun, kinalgo [olel, ani& Tafun, &iwgo [olarew. 142. Къуват бугев гуревила кутакав, ццин бахъараб меххалълъ гьеб къулчIчIизе кIолевила кутакав. quwat bugew gurewila kutakaw, Cin ba]arab me{a: heb qulZi#e jolewila kutakaw. 143. Къуват бугелълъуб ссабру цIцIикIкIараб, ссабру цIцIикIкIарассул гIумру ххалатаб. quwat buge:ub Sabru ~iJarab, Sabru ~iJaraSul fumru {alatab. 144. Къуват къезабулеб къуват гIемер бугеб, ххалкъалълъул къуват ссунццаго къезабулареб. quwat qe#abuleb quwat femer bugeb, {alqa:ul quwat SunCago qe#abulareb. 145. Къуватав цояссдасса бергьунев, цIцIодорав анцIгояссдасса бергьунев. quwataw coyaSdaSa berhunew, ~odoraw an`goyaSdaSa berhunew. 146. Къуваталдасса гIакълу бергьунеб. quwataldaSa faqlu berhuneb. 147. Къуватассе хIелулев, хIал бугессе къулулев. quwataSe \elulew, \al bugeSe qululew. 148. Къуватассул ссабру букIуна, ссабруялълъул кIодолъи букIуна. quwaraSul Sabru bujuna, Sabruya:ul jodo;i bujuna. 149. Къулизе лъарассда ворххизеги лъала. quli#e ;alaSda wor{i#egi ;ala. 150. Къулиладаян могьода гьикъарай, къотIиладаян сумалда гьи - къарай. quliladayan mohoda hiqaray, qoTiladayan sumalda hi - qaray. 151. Къулилалде воржунге. qulilalde wor$unge. 152. КъуличIого ворххуге, чIамичIого къулчIуге. qulizogo wor{uge, zamizogo qulzuge. 153. КъуличIони ворххизе кIолареб. qulizoni wor{i#e jolareb. 154. КъулчIчIизе кIолареб жо хIанчIуге. qulZi#e jolareb $o \anzuge. 155. КъулчIчIилалде цIцIудуцца ракьа роццалда борцунебила. qulZilalde ~uduCa rapa roCalda borcunebila. 156. Къун вачIиналдасса хун вачIин лълъикIаб. qun wazinaldaSa [un wazin :ijab. 157. КъулчIчIун эххебеги унареб, аххун къватIибеги бачIунареб. qulZun e{ebegi unareb, a{un qwaTibegi bazunareb. 158. Къунмухьиде кьунилан ябучу босуге, бо бахъаралълъув нахъа ххутIула. qunmu%ide punilan yabuxu bosuge, bo ba]ara:uw na]a {uTula. 159. Къураб бакIалде ццин ххеххабила. qurab bajalde Cin {e{abila. 160. Къурассде ворта, хIалхвад! quraSde worta, \al[wad! 161. Къурассул рекIел унти – бергьарав чIвалеб чIор. quraSul rejel unti - berharaw zwaleb zor. 162. Къурбандил МухIумицца катида ниха гIадин. qurbandil mu\umiCa katida ni[a fadin. Къурбандил МухIумида мадугьаласс бицун буго жиндир катицца гьан кунарин, щиб кьуниги чIухIдарулилан. Къурбандил МухIумицца абун буго жиндир катиццани нихагицин кунилан. Мадугьаласс гьарун буго, бегьулеб батани, жиндир кетоги кьураб квен кваназе ругьун гьабеян. qurbandil mu\umida maduhalaS bicun bugo $indir katiCa han kunarin, &ib punigi zu\darulilan. qurbandil mu\umiCa abun bugo $indir katiCani ni]agicin kunilan. maduhalaS harun bugo, behuleb batani, $indir ketogi purab kwen kwana#e ruhun habeyan. Чанго къоялълъ МухIумицца мадугьалассул кето хIобода бухьун буго. Цинги, ххадув чиги витIун ахIун вачIарав мадугьалги валагьун, гьелда ццебе хъат цIураб ниха бан буго. Бакъараб катиццаги гьеб, цо мугь течIого, кванан буго. xango qoya: mu\umiCa maduhalaSul keto \oboda bu%un bugo. cingi, {aduw xigi wiTun a\un wazaraw maduhalgi walahun, helda Cebe ]at `urab ni[a ban bugo. baqarab katiCa heb, co muh tezogo, kwanan bugo.

Лълъ : Лълъадал берищ, рокьол гIусищ? :adal beri&, ropol fusi&? Гьал рагIаби абуралила хIара чIварай ралила лълъадул угьи-зигараялде бер-ракI щвечIеб щайтIаналълъ. Кици тIамула бералълъулги гIусалълъулгигIан захIматаб унти гьечIебилан абураб магIнаялда. hal rafabi aburalila \ara zwaray ralila :adul uhi-#igarayalde ber-raj &wezeb ^ayTana:. kici Tamula bera:ulgi fusa:ulgifan #a\matab unti hezebilan aburab mafnayalda. Лълъадал къатIраялълъги гамачI борлIулеб, цIадул хIенехIалълъги дунял бухIулеб. :adal qaTraya:gi gamaz bor/uleb, `adul \ene\a:gi dunyal bu\uleb. Лълъадаццаги жиндиего нух бахъула. :adaCagi $indiyego nu[ ba]ula. Лълъади гьечIев россги, росс гьечIей чIчIужуги – чIобогояб рукъ. :adi hezew roSgi, roS hezey Zu$ugi - zobogoyab ruq. Лълъади квешассул гIумру гIазабалда гирула. :adi kwe^aSul fumru fa#abalda girula. Лълъади лълъикIав лълъикI вуго, лълъади квешав квеш вуго. :adi :ijaw :ij wugo, :adi kwe^aw kwe^ wugo. Кици гIунтIизабула Шамилил наиб Инквачилассде. Гьев цо росулIе щвараб меххалълъ, гIадамал гьессда гьикъарун руго, - «Росу-жамагIат кин бугеб?» – ан. Гьесс жаваб кьун буго - «Лълъади квешав квеш вуго, лълъади лълъикIав лълъикI вуго», - ян. kici funTi#abula ^amilil naib inkwaxilaSde. hew co rosu/e &warab me{a:, fadamal heSda hiqarun rugo, - «rosu-$amafat kin bugeb?» - an. heS $awab pun bugo - «:adi kwe^aw kwe^ wugo, :adi :ijaw :ij wugo», - yan. Лълъади чиярай лълъикIайлъун йихьулейила, чу нилIерабго цIакъаблъун бихьулебила. :adi xiyaray :ijay;un yi%uleyila, xu ni/erabgo `aqab;un bi%ulebila. Лълъади ячине анцIгоявгун ургъе, йиччазе нусгоявгун ургъе. :adi yaxine an`goyawgun urve, yiXa#e nusgoyawgun urve. Лълъадигун вагъуларев лълъикьаниги къоларев. :adigun wavularew :ipanigi qolarew. Лълъадул букIунебила букарулеб бакI, буххичIони букари къотIулареб. :adul bujunebila bukaruleb baj, bu{izoni bukari qoTulareb. Лълъадул гIагарав чияссул яс васассе ячунге. :adul fagaraw xiyaSul yas wasaSe yaxunge. Лълъадул ригьнивги вукIунге, лълъадул гIакаги хьихьуге. :adul rihniwgi wujunge, :adul fakagi %i%uge. Лълъадулгун кколеб къеццалдасса тIагIам гьечIеб дандежо букIунареб. :adulgun Koleb qeCaldaSa Tafam hezeb dande$o bujunareb. Лълъеда бараб полоп гIадаб жойила росс-лълъадиялда гьоркьоб кколеб кьал. :eda barab _olo_ fadab $oyila roS-:adiyalda horpob Koleb pal. Лълъеда бахъун накъищ чIчIолареб. :eda ba]un naqi& Zolareb. Лълъеда тIад хъвадарун, ххатI лIугьунареб. :eda Tad ]wadarun, {aT /uhunareb. Лълъеда хIал барасс бахъухъ цIцIикIкIун кваналеб, хIохь бахъарасс хIалтIи цIцIикIкIун гьабулеб. :eda \al baraS ba]u] ~iJun kwanaleb, \o% ba]araS \alTi ~iJun habuleb. Дибирасс къулгьудалълъе цадахъ васги вачун вукIун вуго. Васассни лълъим гIемер гьекъей рекIее гIечIев дибир васассухъ квеш валагьулев вукIун вуго. Рокъоре щвараб меххалълъ, дицца мун къулгьудалълъе лълъим гьекъезе вачун вукIинчIин, бахъухъ квине вачун вукIанилан, дибирасс вас вуххун вуго. Дадайилан абун буго «гъадидасса цIцIодораб тIанчIицца», жинда рагIун букIанила, лълъим гьекъани, бахъухъ гIемер кваназе кIолилан. Дуцца дида гьеб некIого щайин бицун букIинчIебилан дибирасс вас кIиабизеги вацIун вуго. dibiraS quluda:e cada] wasgi waxun wujun wugo. wasaSni :im femer heqey rejeye hezew dibir wasaSu] kwe^ walahulew wujun wugo. roqore &warab me{a:, diCa mun qulhuda:e :im heqe#e waxun wujinzin, ba]u] kwine waxun wujarawilan, dibiraS was wu{un wugo. dadayilan abun bugo «vadidaSa ~odorab TanziCa», $inda waxun bujanila, :im heqani, ba]u] femer kwana#e jolilan. duCa dida heb nejogo &ayin bicun bujinzebilan dibiraS was jiabi#e wa`un wugo. Лълъедасса лълъетIахъан хIинкъуларо, хIалтIудасса хIалтIухъан лIутуларо. :edaSa :eTa]an \inqularo, \alTudaSa \alTu]an /utularo. Лълъеде мугъ чIваге, гьерссиде ракI гъоге. :ede mug zwagr, herSide raj voge. Лълъел къимат лъалебила кьиндал, чияссул къимат лъалебила хведал. :el qimat ;alebila pindal, xiyaSul qimat ;alebila [wedal. Лълъел цIолеб къулгIаялда асскIоб рукъ бугей эбелалълъул яс ячунге. :el `oleb qulfayalda aSjob ruq bugey ebela:ul yas yaxunge. ЛълъетIа хIуччалги рахъуге, цIцIалкIуялълъ ралъадги буххуге. :eTa \uXalgi ra]uge, ~aljuya: ra;adgi bu{uge. ЛълъетIасса тIорахь бахъулев. :eTaSa Tora% ba]ulew. Лълъецца – гьобо, цIецца – кор. :eCa - hobo, `eCa - kor. Лълъецца ордек биччулареб, бугьтаналълъ чи хъублъуларев. :eCa ordek biXulareb, buhtana: xi ]ub;ularew. Лълъецца нух балагьулеб, гулица тушман валагьулев. :eCa nu[ balahuleb, guliCa tu^man walahulew. Лълъида бихьарабги – «жиндаго бихьарав», лълъида рагIарабги – «жиндаго рагIарав». :ida bi%arabgi - «$indago bi%araw», :ida rafarabgi - «$indago rafaraw» Лълъиданиги нилI инжит гьаризе кIоларелила, нилIеццаго гьаричIони, лълъиццаниги гIодорегIанги гьаруларелила, нилIеццаго гьаричIони. :idanigi ni/ in$it hari#e jolarelila, ni/eCago harizoni, :iCanigi fodorefangi harularila, ni/eCago harizoni. ЛълъикI букIаго патихIа. :ij bujago _ati\a. ЛълъикI вугилан чIухIуге, квеш вукIараб меххги ракIалде щва. :ij wugilan zu\uge, kwe^ wujarab me{gi rajalde &wa. ЛълъикI вукIани, вокьулев, квеш вукIани, рихунев. :ij wujani, wopulew, kwe^ wujani, ri[unew. ЛълъикI хьвадарав квеш холаро, квеш хьвадарав лълъикI холаро. :ij %wadaraw kwe^ [olaro, kwe^ %wadaraw :ij [olaro. ЛълъикI хьвадизеги дурго чорххол иххтияр – духъ, квеш хьвадизеги – духъ. :ij %wadi#egi durgo xor{ol i{tyar - du], kwe^ %wadi#egi - du]. ЛълъикIаб батани – канае, квешаб батани – цIулае. :ijab batani - kanaye, kwe^ab batani - `ulaye. ЛълъикIаб бугъицца къуралде лIар хьвагIулареб, лълъикIав чиясс чияе чIухIи гьабулареб. :ijab buviCa quralde /ar %wafulareb, :ijaw xiyaS xiyaye zu\i habulareb. ЛълъикIаб гара-чIвариялдаги киналълъулго бицунареб. :ijab gara-zwariyaldagi kina:ulgo bicunareb. ЛълъикIаб гьудуллъи ххазинаялдасса лълъикIабила. :ijab hudul;i {a#inayaldaSa :ijabila. ЛълъикIаб – гьурщулеб, квешаб – баххчулеб. :ijab - hur&uleb, kwe^ab - ba{xuleb. ЛълъикIаб дару кьогIаб букIунеб, лълъикIай чIчIужу хIеренай йикIуней. :ijab daru pofab bujuneb, :ijay Zu$u \erenay yijuney. ЛълъикIаб жо беццизе кколареб, беццунилан квешаб жо лълъикIлъулареб. :ijab $o beCi#e Kolareb, beCunilan kwe^ab $o :ij;ulareb. ЛълъикIаб жоялълъе къей гьечIеб, къадаралълъе бергьенлъи гьечIеб. :ijab $oya:e qey hezeb, qadara:e berhen;i hezeb. ЛълъикIаб кечI чIалгIунареб, лълъикIаб ххабар рихунареб. :ijab kez zalfunareb, :ijab {abar ri[unareb. ЛълъикIаб кициялълъул баракат насслабазего щолебила. :ijab kiciya:ul barakat naSlaba#ego &olebila. ЛълъикIаб къайи босеян гьаризе кколаро, лълъикIай яс ячине чи камуларо. :ijab qayi boseyan hari#e Kolaro, :ijay yas yaxine xi kamularo. ЛълъикIаб къверкъ жибго бижараб хьуцIцIилI чIчIолеб. :ijab qwerq $ibgo bi$arab %u~i/ Zoleb. ЛълъикIаб кIалдибе босе, квешаб гIодобе реххе. :ijab jaldibe bose, kwe^ab fodobe re{e. ЛълъикIаб лъазе азарго къоги дагьила, квешалде ругъунлъизе цо къоги гIемерила. :ijab ;a#e a#argo qogi dahila, kwe^alde ruvun;i#e co qogi femerila. ЛълъикIаб малълъ босичIессда лълъикIаб къо бихьуларо, эбел-эмен разияв кинго басралъуларо. :ijab ma: bosizeSda :ijab qo bi%ularo, ebel-emen ra#iyaw kingo basra;ularo. ЛълъикIаб нассихIат босулареб бетIер – рагьлил асар босулареб ссинухIатI. :ijab naSi\at bosulareb beTer - rahlil asar bosulareb Sinu\aT. ЛълъикIаб рагIи – рукъалълъе ххайир, квешаб рагIи – гIадалI базе зар. :ijab rafi - ruqa:e {ayir, kwe^ab rafi - fada/ ba#e #ar. ЛълъикIаб рагIуда мал бани, квешаб хIехьезе кколеб. :ijab rafuda mal bani, kwe^ \e%e#e Koleb. ЛълъикIаб рагIул багьа – кьолораб чу. :ijab raful baha - polareb xu. ЛълъикIаб ретIел ретIани, ссурукъайги берцинлъулейила. :ijab reTel reTani, Suruqaygi bercin;uleyila. ЛълъикIаб ххассият берцинлъиялдасса лълъикIаб. :ijab {aSiyat bercin;iyaldaSa :ijab. ЛълъикIаб ххатIги – бащдаб гIелму. :ijab {aTgi - ba&dab felmu. ЛълъикIаб хьоналда – лълъикIаб, квешаб хьоналда – квешаб. :ijab %onalda - :ijab, kwe^ab %onalda - kwe^ab. ЛълъикIаб хIайваналълъ нилI хьихьулел, квешаб хIайван нилIецца хьихьизе кколеб. :ijab \aywana: ni/ %i%ulel, kwe^ab \aywan ni/eCa %i%i#e Koleb. ЛълъикIаб хIалалълъ гьарани, эххебе унеб лълъимги лъалхъулебила. :ijab \ala: harani, e{ebe uneb :imgi ;al]ulebila. ЛълъикIаб цIарагIалда цIадул бетIер букIунеб. :ijab `arafalda `adul beTer bujuneb. ЛълъикIаб цIцIаргун хвейго лълъикI, ххалкъалълъе инжилъун, чIаго вукIинегIан. :ijab ~argun [weygo :ij, {alqa:e in$i;un, zago wujinefan. ЛълъикIаб чое даран гIемераб, лълъикIав чияссе гьудулзаби гIемерал. :ijab xoye daran femerab, :ijaw xiyaSe hudul#abi femeral. ЛълъикIаб чое хIалхьи толареб, лълъикIаб хIамие хIалтIи камулареб. :ijab xoye \al;i tolareb, :ijab \amiye \alTi kamulareb. ЛълъикIаб чое – цо цIцIал, лълъикIав чияссе – цо рагIи. :ijab xoye - co ~al, :ijaw xiyaSe - co rafi. ЛълъикIаб шитил – лълъикIаб бачIен. :ijab ^itil - :ijab bazen. ЛълъикIабги бихьагийила, квешабги бихьагийила. :ijabgi bi%agiyila, kwe^abgi bi%agiyila. КвешлъигIаги щай къваригIараб жоян гьикъараб меххалълъ, магIаруласс жаваб кьун буго, квешлъи бихьичIони, лълъикIлъиялълъул къиматги лъаларила, дагьабниги квешлъи бихьичIев чиясс къо ккараб бакIалда къвалги къаларилан. kwe^;ifagi &ay qwarifarab $oyan hiqarab me{a:, mafarulaS $awab pun bugo, kwe^;i bi%izoni, :ij;iya:ul qimatgi ;alarila, dahabnigi kwe^;i bi%izew xiyaS qo Karab bajalda qwalgi qalarilan. ЛълъикIабщинаб жубан гьабураб меххалълъ, квешаб жо лIугьунареб. :ijab&inab $uban haburab me{a:, kwe^ab $o /uhunareb. ЛълъикIав багьадур вагъун хола, хIамабагьадур чIухIун хола. :ijaw bahadur wavun [ola, \amabahadur zu\un [ola. ЛълъикIав бахIарчи лълъикIаб рагIиялълъ тамахлъулев, къадарав бихьинчи лълъикIаб бицанагIан къвакIулев. :ijaw ba\arxi :ijab rafiya: tama[;ulew, qadaraw bi%inxi :ijab bicanafan qwajulew. ЛълъикIав бахIарчи ццеве тамахлъулев, нахъа къвакIулев, къадарав бахIарчи ццеве къвакIулев, нахъа тамахлъулев. :ijaw ba\arxi Cewe tama[;ulew, na]a qwajulew, qadaraw ba\arxi Cewe qwajulew, na]a tama[;ulew. ЛълъикIав бахIарчиги вукIунев, цIакъав бахIарчиги вукIунев. :ijaw ba\arxigi wujunew, `aqaw ba\arxigi wujunew. ЛълъикIав бахIарчияссдасса щивниги хIинкъуларев, къадарав чияссдасса киналго хIинкъулел. :ijaw ba\arxiyaSdaSa &iwnigi \inqularew, qadaraw xiyaSdaSa kinalgo \inqulel. ЛълъикIав бахIарчияссул вас къадаравиланги тоге, къадарав чияссул вас бахIарчийиланги тоге. :ijaw ba\arxiyaSul was qadarawilangi toge, qadaraw xiyaSul was ba\arxiyilangi toge. ЛълъикIав бихьинчи чIчIужугIадангун вагъуларев, лълъикIаб хIелеко гIанкIугун багъулареб. :ijaw bi%inxi Zu$ufadangun wavularew, :ijab \eleko fanjugun bavulareb. ЛълъикIав гьудул гьечIессда жиндирго гIайибал лъаларел. :ijaw hudul hezeSda $indirgo fayibal ;alarel. ЛълъикIав гьудулассда данделъараб къо – тIолабго дуниял дуе щвараб къо. :ijaw hudulaSda dande;arab qo - Tolabgo duniyal duye &warab qo. ЛълъикIав инссул квешав васги, квешав инссул лълъикIав васги вукIине бегьулев. :ijaw inSul kwe^aw wasgi, kwe^aw inSul :ijaw wasgi wujine behulew. ЛълъикIав-квешав чи лъала гьудулассухъ балагьун (Дур гьудул щивали бице, цинги дицца мун щивали бицина). :ijaw-kwe^aw xi ;ala hudulaSu] balahun (dur hudul &iwali bice, cingi diCa mun &iwali bicina). ЛълъикIав мадугьал гьечIев чи – бищунго чиякъав чи. :ijaw maduhal hezew xi - bi&ungo xiyaqaw xi. ЛълъикIав мадугьал кинав ватаниги ваццассдасса лълъикIав. :ijaw maduhal kinaw watanigi waCaSdaSa :ijaw. ЛълъикIав хIакимасс гIадлу жиндассангойила байбихьулеб. :ijaw \akimaS fadlu $indaSangoyila baybi%uleb. ЛълъикIав чиясс квешлъи гьабурассеги лълъикIлъи гьабулеб, хIалихьатав чиясс лълъикIлъи гьабурассеги квешлъи гьабулеб. :ijaw ziyaS kwe^;i haburaSegi :ij;i habuleb, \ali%ataw xiyaS :ij;i habulareSegi kwe^;i habuleb. ЛълъикIав хIалтIухъанассул кIал чIчIун букIуна, кверал хIалтIулел рукIуна, квешав хIалтIухъанассул кIал хIалтIулеб букIуна, кверал чIчIун рукIуна. :ijaw \alTu]anaSul jal Zun bujuna, kweral \alTulel rujuna, kwe^aw \alTu]anaSul jal \alTulaeb bujuna, kweral Zun rujuna. ЛълъикIав чигун квараб ххинкI, квешав чигун квараб гьоцIцIоялдасса гьуинаб. :ijaw xigun kwarab {inj, kwe^aw xigun kwarab ho~oyaldaSa huinab. ЛълъикIав чиясс жибги чIваларин, къадарасс чIвазе жибги чIчIеларилан абурабила гIодоб рещтIараб хIанчIчIицца. :ijaw xiyaS $ibgi zwalarin, qadaraS zwa#e $ibgi Zelarilan aburabila fodob re&Tarab \anZiCa. ЛълъикIав чияссда гIадамал цIакъаллъун рихьулел, квешав чияссда бищунго цIакъавлъун живго вихьулев. :ijaw xiyaSda fadamal `aqal;un ri%ulel, kwe^aw xiyaSda bi&ungo `aqaw;un $iwgo wi%ulew. ЛълъикIав чияссе гьабураб лълъикIлъи – нухде бараб тIехх, квешав чияссе гьабураб лълъикIлъи – гьойдуе гьабураб хьит. :ijaw xiyaSe haburab :ij;i - nu[de barab Te{, kwe^aw xiyaSe haburab :ij;i - hoyduye haburab %it. ЛълъикIав чияссе гIумру дагьаб, гIабдалассе хвел дагьаб. :ijaw xiyaSe fumru dahab, fabdalaSe [wel dahab. ЛълъикIав чияссе лълъикIаб мацIцI рекъола, квешав чияссе квешаб мацIцI рекъола. :ijaw xiyaSe :ijab ma~ reqola, kwe^aw xiyaSe kwe^ab ma~ reqola. ЛълъикIав чияссе лълъикIлъи гьабуни, лълъикIлъиялълъе батулеб, квешав чияссе лълъикIлъи гьабуни, бадиб багъизе батулеб. :ijaw xiyaSe :ij;i habuni, :ij;iya:e batuleb, kwe^aw xiyaSe :ij;i habuni, badib bavi#e batuleb. ЛълъикIав чияссе рецц-бакъ къваригIунаро. :ijaw xiyaSe reC-baq qwarifunaro. ЛълъикIав чияссе – цо рагIи, лълъикIаб чое – цо цIцIал. :ijaw xiyaSe - co rafi, :ijab xoye - co ~al. ЛълъикIав чияссул багьа – данд цIцIараб месед. :ijaw xiyaSul baha - dabd ~arab mesed. ЛълъикIав чияссул букIунеб жо – гьари, квешав чияссул букIунеб жо – хьами. :ijaw xiyaSul bujuneb $o - hari, kwe^aw xiyaSul bujuneb $o - %ami. ЛълъикIав чияссул васассулI, кигIан квешав вугониги, цогIаги инссул гIаркьел камулареб. :ijaw xiyaSul wasaSu/, kifan kwe^aw wugonigi, cofagi inSul farpel kamulareb. ЛълъикIавги квешавги ватIа гьавизе гьойдаги лъалев. :ijawgi kwe^awgi waTa hawi#e hoydagi ;alew. ЛълъикIавги квешавги чи чодаги лъалевила. :ijawgi kwe^awgi xi xodagi ;alewila. ЛълъикIавги рагIулевила, квешавги рагIулевила. :ijawgi rafulewila, kwe^awgi rafulewila. ЛълъикIавги хола, цин-цин лълъикIлъиги хола. :ijawgi [ola, cin-cin :ij;igi [ola. ЛълъикIай лълъадиялда бащадаб жо щибго гьечIеб. :ijay :adiyalda ba&adab $o &ibgo hezeb. ЛълъикIай чIчIужу – анибго алжан, квешай чIчIужу – анибго жужахI. :ijay Zu$u - anibgo al$an, kwe^ay Zu$u - anibgo $u$a\. ЛълъикIай чIчIужу горбогьод гIадай йикIуней. :ijay Zu$u gorbohod faday yijuney. ЛълъикIай чIчIужу, нуцIцIихъан къватIие йитIани, гордухъан нахъ юссун ячIунейила. :ijay Zu$u, nu~i]an qwaTiye yiTani, gordu]an na] yuSun yazuneyila. ЛълъикIазулIа хъамурай, хъахIазулIа йищарай бищун квешай ятарай. :ija#u/a ]amuray, ]a\a#u/a yi&aray bi&un kwe^ay yataray. ЛълъикIал ракьулIе уна, квешал кьочIчIокье уна. :ijal rapu/e una, kwe^al poZope una. ЛълъикIалда мал бани, квешалда къвал базе кколеб. :ijalda mal bani, kwe^alda qwal ba#e Koleb. ЛълъикIассда ккараб налъи – нахъарукъ, квешассда ккараб налъи – магIирукъ. :ijaSda Karab na;i - na]aruq, kwe^aSda Karab na;i - mafiruq. ЛълъикIассдассан – лълъикIлъи, квешассдассан – квешлъи. :ijaSdaSan - :ij;i, kwe^aSdaSan - kwe^;i. ЛълъикIассул лълъикIлъиги квешассул квешлъиги кидаго кIочонареб. :ijaSul :ij;igi kwe^aSul kwe^;igi kidago joxonareb. ЛълъикIго кьолеб микьирги, тIадго арав гьоболги. :ijgo poleb mipirgi, Tadgo araw hobolgi. ЛълъикIлъи бихьарассул – кар, квешлъи бихьарассул – малъ. :ij;igi bi%araSul - kar, kwe^;i bi%araSul - ma;. ЛълъикIлъи гьабе дуе квешлъи гьабурассеги, тIасса лIугьа дудасса къолессдассаги. :ij;i habe duye kwe^;i haburaSegi, TaSa /uha dudaSa qoleSdaSagi. ЛълъикIлъи гьабе, квешлъияли жибго бачIина. :ij;i habe, kwe^;iyali $ibgo bazina. ЛълъикIлъи гьабизе кIолареб батани, квешлъигIаги гьабуге. :ij;i habi#e jolareb batani, kwe^;ifagi habuge. ЛълъикIлъи гьабулел Аллагьассда кIочон толарел. :ij;i habulel allahaSda joxon tolarel. ЛълъикIлъи гьабурав аххир воххулев. :ij;i haburaw a{ir wo{ulew. ЛълъикIлъи гьабурассе баркала кьейги – мухьалда бащалъулеб. :ij;i haburaSe barkala peygi - mu%alda ba&a;uleb. ЛълъикIлъи гьабурассе квешлъи гьабичIого, сордо рогьунаребила. :ij;i haburaSe kwe^;i habizogo, sordo rohunarebila. ЛълъикIлъи гьабурассул квешлъиялдасса цIунаги. :ij;i haburaSul kwe^;iyaldaSa `unagi. ЛълъикIлъи гьабурассул лълъикIлъиги квешлъи гьабурассул квешлъиги аххир-къадги жидеего ратулелила. :ij;i haburaSul :ij;igi kwe^;i haburaSul kwe^;igi a{ir-qadgi $ideyego ratulelila. ЛълъикIлъи гьоркьоб гьечIеб квешлъиги, квешлъи гьоркьоб гьечIеб лълъикIлъиги букIунаребила. :ij;i horpob hezeb kwe^;igi, kwe^;i horpob hezeb :ij;igi bujunarebila. ЛълъикIлъи гIадада холареб. :ij;i fadada [olareb. ЛълъикIлъи кватIулебила, квешлъи ххеххго тIаде щолебила. :ij;i kwaTulebila, kwe^;i {e{go Tade &olebila. ЛълъикIлъи-кумек гIагаразе гIадин гьабе, даран-базар чияразе гIадин гьабе. :ij;i-kumek fagara#e fadin habe, daran-ba#ar xiyara#e fadin habe. ЛълъикIлъи лъаларев чияссе лълъикIлъи гьабурав чи – хIамида меседил кIиликI барав чи. :ij;i ;alarew xiyaSe :ij;i haburaw xi - \amida mesedil jilij baraw xi. ЛълъикIлъи лълъикIав чияссда гурони лъалареб. :ij;i :ijaw xiyaSda guroni ;alareb. ЛълъикIлъи малълъарав – тушман, тIад рекъарав – гьудул. :ij;i ma:araw - tu^man, Tad reqaraw - hudul. ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларебила. :ij;i \e%a#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolarebila. ЛълъикIлъи хIехьечIесс, квешлъи хIехьолеб. :ij;i \e%ezeS, kwe^;i \e%oleb. ЛълъикIлъиги бихьаги, лълъикIлъиялълъул къимат лъазе, квешлъиги бихьаги, квешлъиялълъул кьогIлъи лъазе. :ij;igi bi%agi, :ij;iya:ul qimat ;a#e, kwe^;igi bi%agi, kwe^;ya:ul pof;i ;a#e. ЛълъикIлъиги квешлъиги – кIиябго чияссдассан. :ij;igi kwe^;igi - jiyabgo xiyaSdaSan. ЛълъикIлъиялда ххадуб квешлъиги, квешлъиялда ххадуб лълъикIлъиги камулареб. :ij;iyalda {adub kwe^;igi, kwe^;iyalda {adub :ij;igi kamulareb. ЛълъикIлъиялда ццебе – квешлъи, квешлъиялда ццебе – лълъикIлъи. :ij;iyalda Cebe - kwe^;i, kwe^;iyalda Cebe - :ij;i. ЛълъикIлъиялда данде лълъикIлъи гьабизе кIвечIони, кIочонтунгутIиги – мадар. :ij;iyalda dande :ij;i habi#e jwezoni, joxonguTigi - madar. ЛълъикIлъиялдасса квешлъи бергьунареб. :ij;iyaldaSa kwe^;i berhuneb. ЛълъикIлъиялълъ квешлъи гьабулареб, квешлъиялълъ лълъикIлъи гьабулареб. :ij;iya: kwe^;i habulareb, kwe^;iya: :ij;i habulareb. ЛълъикIлъялълъе бицараб рагIи ссадакъа бугила. :ij;iya:e bicarab rafi Sadaqa bugila. ЛълъикIлъиялълъе гIей гьечIебила. :ij;iya:e fey hezebila. ЛълъикIлъиялълъул лълъикIлъиги холареб, квешлъиялълъул квешлъиги холареб. :ij;iya:ul :ij;igi [olareb, kwe^;iya:ul kwe^;igi [orareb. ЛълъикIлъиялълъулги квешлъиялълъулги тIанчIи гIемерал. :ij;iya:ulgi kwe^;iya:ulgi Tanzi femeral. Лълъим бахунелълъул гурони, чахъдада бацI кIочонареб. :im ba[une:ul guroni, xa]dada ba` joxonareb. Лълъим бегараб гьобо гIадин. :im begarab hobo fadin. Лълъим бегараб гьобо гIадинги вукIунгейила, цIцIадае гъугъалеб зоб гIадинги вукIунгейила. :im begarab hobo fadingi wujungeyila, ~adaye vuvaleb #ob fadingi wujungeyila. Лълъим гьечIеб кIкIалахъ вукIун, лълъадад чи гIорцIцIуларев. :im hezeb Jala] wujun, :adad xi for~ularew. Лълъим гьечIеб магIарда чу кIутIулареб, къачIеб магIардасса ххер бецулареб. :im hezeb mafarda xu juTulareb, qazeb mafardaSa {er beculareb. Лълъим гIемерабгIан - гIор гIодобе биччараб, гIакълу цIцIикIкIаравгIан - гIамал берцинав чи. :im femerabfan - for fodobe biXarab, faqlu ~iJarawfan - famal bercinaw xi. Лълъим гIемерлъунилан ралъад гьалаглъулареб, гIелмуялълъул цIунилан керен хIалуцунареб. :im femer;unilan ra;ad halag;ulareb, felmuya:ul `unilan keren \alucunareb. Лълъим гIодобе тIолебилан, цадахъ лъимерги реххуге. :im fodobe Tolebilan, cada] ;imergi re{uge. Лълъим дагьлъани, гьобо чIчIола, кванил низам биххани, черхх загIиплъула. :im dah;ani, hobo Zola, kwanil ni#am bi{ani, xer{ #afi_;ula. Лълъим дагьлъигун, гьабил гIузраби тIатуна, херлъараб меххалълъ чорххол гIузраби тIатуна. :im dah;igun, habil fu#rabi Tatuna, [er;arab me{a: xor{ol fu#rabi Tatuna. Лълъим рахънибе ккола, чи нухде ккола. :im ra]nibe Kola, xi nu[de Kola. 151. Лълъим ссвакаларебила, сабаб тIагIунаребила. :im Swakalarebila, sabab Tafunarebila. 152. Лълъим тIад речIчIичIони, раква ссверулареб. :im Tad reZizoni, rakwa Swerulareb. 153. Лълъицца хъван бугебали балагьугейила, кин хъван бугебали балагьейила. :iCa ]wan bugebali balahugeyila, kin ]wan bugebali balaheyila. 154. Лълъицца щиб бицаниги, бацIицца ххер кунаро. :iCa &ib bicanigi, ba`iCa {er kunaro. 155. Лълъицца щиб бицаниги, бищунго гIакълу бергьуна. :iCa &ib bicanigi, bu&ungo faqlu berhuna. 156. Лълъудби гIемерав чи холаревани, Инссудада жеги херлъилароан. Руччабазул даран беццарабани, Дарбищил каранда маххел балаан. :udbi femeraw xi [olarewani, inSudada $egi [er;ilaroan. ruXaba#ul daran beCarabani, darbi&il karanda ma{el balaan.

Х [ 1. ХабалалIцин жиндие бакI гьечIев. [abala/cin #indiye baj hezew. 2. ХабалI жаназа лъелалде, цин гIурай яс россассе кье. [aba/ $ana#a ;elalde, cin furay yas roSaSe pe. 3. ХабалI лъуниги, ххиянат тIаде баккичIого чIчIоларебила. [aba/ ;unigi, {iyanat Tade baKizogo Zolarebila. 4. ХабалI лъуниги, (ракьудасса) чияссул бер гIорцIцIуларебила. [aba/ ;unigi, (rapudaSa) xiyaSul ber for~ularebila. 5. Ханинибго чIичIидараб тIанчIил бетIер чIчIинтIейила. [aninibgo zizidarab Tanzil beTer ZinTeyila. 6. Ханинийго чIичIидарай, чIаратIаго гаргадарай. [aniniygo zizidaray, zaraTago gargadaray. 7. Хахизе ракIалда – буртIида, лIутизе ракIалда – цIцIеда. [a[i#e rajalda - burTida, /uti#e rajalda - ~eda. 8. Хвалил зигара байги – чIагоязе кумекила. [walil #igara baygi - zagoya#e kumekila. 9. Хвалил хIинкъи дандчIвани, гIонкIкIолги аздагьо лIугьунебила. [walil \inqi dandzwani, fonJolgi a#daho /uhunebila. 10. Хваниги йосила чияр яс, тIуниги бацIцIина квасул кун. [wanigi yosila xiyar yas, Tunigi ba~ina kwasul kun. 11. Хвараб бацIицца гIи гъурулареб. [warab ba`iCa fi vurulareb. 12. Хвараб гъалбацIалдасса чIагояб гьойго лълъикIила. [warab valba`aldaSa zagoyab hoygo :ijila. 13. Хвараб гIака – рахьдалаб. [warab faka - ra%dalab. 14. Хвараб меххалълъ чиги кинавго лълъикIав, бахIараб меххалълъ букIараб чуги киназдассаго цIакъаб. [warab me{a: xigi kinawgo :ijaw, ba\arab me{a: bujarab xugi kina#daSago `aqab. 15. Хвараб ретIел нацIцIие, къадарав чи рагIуе. [warab reTel na~iye, qadaraw xi rafuye. 16. Хварабниги чIорто дарайдул. [warabnigi zorto daraydul. 17. Хварав чи вагъаризавуни, бусен хъублъулеб, хвараб-араб жоялълъул бицани, ракIал хъублъулел. [waraw xi wavari#awuni, busen ]ub;uleb, [warab-arab $oya:ul bicani, rajal ]ub;ulel. 18. Хварав чи каки – чIагоязе заралила. [waraw xi kaki - zagoya#e #aralila. 19. Хварав чидай, хвечIев чидай? [waraw xiday, [wezew xiday? КIиго нухлулассда данде ккун руго хвел букъизе унел гIадамал. ГIолохъанасс херассда гьикъун буго - jigo nu[lulaSda dande Kun rugo buqi#e unel fadamal. folo]anaS [eraSda hiqun bugo - - Хварав чидай, хвечIев чидай молода вугев? - [waraw xiday, [wezew xiday moloda wugew? - Мун гIадаллъунищ вугев, дир вас? РагIараб жо гуро хвечIев чи, молодаги лъун, вукъизе восун унев! - mun fadal;uni& wugew, dir was? rafarab $o guro [wezew xi, molodagi ;un, wuqi#e wosun ubew! ГIолохъанчи, херассул хIурмат цIунун, вуцIцIун чIчIун вуго. folo]anxi, [eraSul \urmat `unun, wu~un Zun wugo. Къасси гьел щванила херассул росулIе. Ясалълъ инссуда гьикъанила - qaSi hel &wanila [eraSul rosu/e. yasa: inSuda hiqanila - - Цадахъ вугев чи щив, эмен? - cada] wugew xi &iw, emen? - Нухда данделъарав дагьав гIакълу гьечIев гIолохъанчи вуго, дир яс. - nu[da dande;araw dahaw faqlu hezew folo]anxi wugo, dir yas. - ЩибгIаги гьесс гьабураб? Щиб ккараб, эмен? – ан цIехханила ясалълъ. - &ibfagi heS haburab? &ib Karab, emen? - an `e{anila yasa:. - Гьабизеги щиб гьесс гьабилеб, дир яс. Дие гIантал суалал кьуна гьесс. - habi#egi &ib heS habileb, dir yas. diye fantal sualal puna heS. Инссуцца ясалълъе бицанила хварав чияссул хIакъалълъулI гьесс гьикъараб жо. inSuCa yasa:e bicanila [waraw xiyaSul \aqa:u/ heS hiqarab $o. - ГIантаб жо гьикъун гьечIохха, эмен, гьесс дуда. Хварав чи вуго ххалкъалълъе инжитлъун хварав чи. ХвечIев чи вуго, живго хваниги, ххалкъалълъе жиндир ишалги цIцIарги нахъе тарав чи. - fantab $o hiqun hezo{a, emen, heS duda. [waraw xi wugo {alqa:e in$it;un [waraw xi. [wezew xi wugo, $iwgo [wanigi, {alqa:e $indir i^algi ~argi na]e taraw xi. 20. Хваразда ххадур чIагоял рилълъине бегьуларо. [wara#da {adur zagoyal ri:ine behularo. 21. Хваразе гурони, риччан таразе хоб бухъулареб. [wara#e guroni, riXan tara#e [ob bu]ulareb. 22. Хваразул бицани, чIагоязул рахIат хола, араб-хваралълъул бицани, дандияссул рахIат хола. [wara#ul bicani, zagoya#ul ra\at [ola, arab-[wara:ul bicani, dandiyaSul ra\at [ola. 23. Хварал рорчIизарулаго, чIагоязул тIом хIулулеб. [waral rorzi#arulago, zagoya#ul Tom \ululeb. 24. Хваралги релъила лъималазул рагIиялда. [waralgi re;ila ;imala#ul rafiyalda. 25. Хваралги рикIкIани, гIухьби гIемерал, мутагIилзабиги рикIкIани, ясал гIемерал. [waralgi riJani, fu%bi femeral, mutafil#abigi riJani, yasal femeral. 26. Хварассе зурма щайила. [waraSe #urma &ayila. 27. Хварассул къулгьу гурел, гIурассул бертин гурел. [waraSul qulhu gurel, furaSul bertin gurel. 28. Хведал гурони, хьул къотIулареб. [wedal guroni, %ul qoTulareb. 29. Хвезе вокьарав чи кьолбоцца вецце. [we#e woparaw xi polboCa weCe. 30. Хвезе мехх щвараб меххалълъ хIама гъотIоде бахунебила. [we#e me{ &warab me{a: \ama voTode ba[unebila. 31. Хвезе мехх щварав херасс я чIчIужу ячунейила, я чу босулебила. [we#e me{ &waraw [eraS ya Zu$u yaxuneyila, ya xu bosulebila. 32. Хвезеги гIажал кIудияб лълъикIила. [we#egi fa$al judiyab :ijila. 33. ХвезегIан чIаго тани, хвечIого рухI бахъугеги (НилI хвезегIан чилъи хогеги). [we#efan zago tani, [wezogo ru\ ba]ugegi (ni/ [we#efan xi;i [ogegi). 34. Хвел гьикъун бачIунаро, чIоралълъ чи цIеххоларо. [wel hiqun bazunaro, zora: xi `e{olaro. 35. Хвелалдего хварав (чIагого хварав). [welaldego [waraw (zagogo [waraw). 36. Хвеларев чIухIа, чIваларев вохха. [welarew zu\a, zwalarew wo{a. 37. Холевлъи лъарабани, эмен цIцIамухъ вичилаанилан абурабила Мала Нассрудиницца. [olew;i ;arabani, emen ~amu] wixilaanilan aburabila mala naSrudiniCa. 38. Хвелилан давлад унарел, тIатинилан жо бикъулареб. [welilan dawlad unarel, Tatinilan $o biqulareb. 39. ХвечIого чияссул къимат лъаларебила. [wezogo xiyaSul qimat ;alarebila. 40. Хераб гъветI турулеб, тараб хур чIунтулеб. [erab vweT turuleb, tarab [ur zuntuleb. 41. Хераб оцол пурццида ххадуб рахъ гъваридаб букIунебила. [erab ocol _urCida {adub ra] vwaridab bujunebila. 42. Хераб хIамида рохьоб нух малълъизе кколареб. [erab \amida ro%ob nu[ ma:i#e Kolareb. 43. Хераб бацIицца чахъу кIиго цадахъ хъамулебила. [erab ba`iCa xa]u jigo cada] ]amulebila. 44. ХерабгIан хIама сихIираб. [erabfan \ama si\irab. 45. «Херав чи», – ян кIалъаге, мунги вукIине вугевин херав чи. «[eraw xi», - yan ja;age, mungi wujine wugewin [eraw xi. 46. Херав чияссул ххиялал хабалIе цадахъ унел. [eraw xiyaSul {iyalal [aba/e cada] unel. 47. Херай йигониги, яс лълъикI, ххалатаб бугониги, шагьра лълъикI. [eray yigonigi, yas :ij, {alatab bugonigi, ^ahra :ij. 48. Херай чIчIужу ячарав гIолохъанчияссул буголъи, гьевги хун, хералълъе щварабила. [eray Zu$u yaxaraw folo]anxiyaSul bugo;i, hewgi [un, [era:e &warabila. 49. Херасс гIолохъанай лълъади ячани, кIиялго разилъичIеб даран кколебила. [eraS folo]anay :adi yaxani, jiyalgo ra#i;izeb daran Kolebila. 50. Херассул – гIакълу, гIолохъанассул – къуват. [eraSul - faqlu, folo]anaSul - quwat. 51. Херлъи бихьичIого, щивго хогеги, БихьичIезда лъазе щиб жо гьебали. [er;i bi%izogo, &iwgo [ogegi, bi%ize#da ;a#e &ib $o hebali. 52. Херлъи – гьойлъи. [er;i - hoy;i. 53. Херлъигун гьойцца гьатIаналълъубцин хъублъи гьабулеб. [er;igun hoyCa haTana:ubcin ]ub;i habuleb. 54. Херлъидал бацI гIонкIкIол цIцIобалде кколебила (Херлъидал цIцIумги къоркъол цIцIобалде кколебила). [er;idal ba` fonJol ~obalde Kolebila ([er;idal ~umgi qorqol ~obalde Kolebila). 55. Херлъиларев гьечIев, хвеларев гьечIев (Херлъиларев вохха, хвеларев чIухIа). [er;ilarew hezew, [welarew hezew ([er;ilarew wo{a, [welarew zu\a). 56. Херлъиялдасса баракат бугеб жо гьечIебила, тIаде бачIун гурони, тIасса унареб. [er;iyaldaSa barakat bugeb $o hezebila, Tade bazun guroni, TaSa unareb. 57. Херлъиялдасса квешаб жо – живго херлъун вукIин лъангутIи. [er;iyaldaSa kwe^ab $o - $iwgo [er;un wujin ;anguTi. 58. Херлъун ххадуб хъарчигъа тIанчIацца балъаргъунеб. [er;un {adub ]arxiva TanzaCa ba;arvuneb. 59. Херлъунилан бацI кваначIого чIчIолареб. [er;unilan ba` kwanazogo Zolareb. 60. Херлъунилан бацIил цер лIугьинаро, цаби гъунилан ритIучIил багьа хвеларо. [er;unilan ba`il cer /uhinaro, cabi vunilan riTuzil baha [welaro. 61. Херлъунилан бацIицца бацIил гIамал толареб. [er;unilan ba`iCa ba`il famal tolareb. 62. Херлъунилан оцолги гIалимчияссулги багьа холареб. [er;unilan ocolgi falimxiyaSulgi baha [olareb. 63. Хис-бас – шайтIаналълъул жо (дираб – дие, дураб – дуе). [is-bas - ^ayTana:ul $o (dirab - diye, durab - duye). 64. Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб (ракь тIупанагIан, ракIалги тIупулел). [ob Tu_anafan, raj Tu_uleb (rap Tu_anafan, rajalgi Tu_ulel). 65. Холареб рагIиги букIунареб, рагIал гьечIеб авлахъги букIунареб. [olareb rafigi bujunareb, rafal hezeb awla]gi bujunareb. 66. Холареб ракI букIунареб, бахъунареб ццин букIунареб. [olareb raj bujunareb, ba]unareb Cin bujunareb. 67. Холарев чи вукIунарев, холареб цIцIар букIунеб. [olarew xi wujunarew, [olareb ~ar bujuneb. 68. Холев чияссда ццебе нусго соналълъул гIумру чIчIолебила. [olew xiyaSda Cebe nusgo sona:ul fumru Zolebila. 69. Хоно гьабизе – мадугьалихъе, кваназе – рокъобе. [ono habi#e - maduhali]e, kwana#e - roqobe. 70. Хоно – къурщил, къвакъвай – хъазил. [ono - qur&il, qwaqway - ]a#il. 71. Хоно кьабун, гьецIцIо гъурулареб. [ono pabun, he~o vurulareb. 72. Хур асскIобегIан лълъикIила, гIагарлъи рикIкIадегIан лълъикIила. [ur aSjobefan :ijila, fagar;i riJadefan :ijila. 73. Хур бекьичIесс хIанчIиларо, хер бецичIесс чIамиларо. [ur bepizeS \anzilaro, [er becizeS zamilaro. 74. Хур босарав бечелъарав, рукъ босарав мискинлъарав. [ur bosaraw bexe;araw, ruq bosaraw miskin;araw. 75. Хур букIаго, ракъарал, рукъ букIаго, ругьарал. [ur bujago, raqaral, ruq bujago, ruharal. 76. Хур гуккуге, гьелълъ мунго дагьавги цIакъ гуккизе гурин (Дуцца хур цин гуккани, хуралълъ мун анцIцIцIул гуккулев). [ur guKuge, he: mungo dahawgi `aq guKi#e gurin (duCa [ur cin guKani, [ura: mun an`~ul guKulew). 77. Хур гьабулаго, рукъ хварай, рукъ гьабулаго, хур хварай. [ur habulago, ruq [waray, ruq habulago, [ur [waray. 78. Хур кIодолъиялдасса гьир кIодолъи лълъикIаб. [ur jodo;iyaldaSa hir jodo;i :ijab. 79. Хур лълъикIаб бугилан абе, тIорщел царгъинибе бараб меххалълъ, ххан лълъикIав вугилан абе, ункъабго къоно тIад чIвараб меххалълъ. [ur :ijab bugilan abe, Tor&el carvinibe barab me{a:, {an :ijaw wugilan abe, unqabgo qono Tad zwarab me{a:. 80. Хур-рукъ бичун аниги, инссул къо-асс бичун унареб. [ur-ruq bixun anigi, inSul qo-aS bixun unareb. 81. Хур ЦIцIоробе балагьараб лълъикIаб. - Хур щай бичараб? - Пурццида кIутIизе гамачI батичIого. [ur ~orobe balaharab :ijab. - [ur &ay bixarab? - _urCida juTi#e gamaz batizogo. 82. Хурги дуццаго бекье, гьабихъеги мунго а. [urgi duCago bepe, habi]egi mungo a. 83. Хурзал ракул цIуни, царгъал богIол цIола. [ur#al rakul `uni, carval bofol `ola. 84. Хурзал чIахIиял – чIамчIам дагьал. [ur#al za\iyal - zamzam dahal. 85. Хуриб лълъикI жо бижизабизе Аллагьассде тIамун тоге. [urib :ij $o bi$i#abi#e allahaSde Tamun toge. 86. Хуриб тIепаб, тIохда ганжаб гьецIцIо тоге. [urib Te_ab, To[da gan$ab he~o toge. 87. Хурибе ккараб хIамицца кIал кIудияб цIолеб. [uribe Karab \amiCa jal judiyab `oleb. 88. Хурибе хьон – хьагинибе ххинкI. [uribe %on - %aginibe {inj. 89. Хурисса жо бачIинчIолъи чIарал гIайиб кколареб. [uriSa $o bazinzo;i zaral fayib Kolareb. 90. Хурищ бокьилеб, хурлъун дунищ? [uri& bopileb, [ur;un duni&? 91. Хурул мадугьал вакъарав ккаги, рукъалълъул мадугьал гIорцIцIарав ккаги. [urul maduhal waqaraw Kagi, ruqa:ul maduhal for~araw Kagi. 92. Хурул хьон боцIцIийила, боцIцIул хьон рагIийила. [urul %on bo~iyila, bo~ul %on rafiyila. 93. Хурул хьоналълъ чехь гIорцIцIаги, чохьол лъималаздасса ракI боххаги. [urul %ona: xe% for~agi, xo%ol ;imala#daSa raj bo{agi. 94. Хурулги рукъзабазулги бутIа бакьулIа босе. [urulgi ruq#aba#ulgi buTa bapu/a bose. 95. Хурулги хьолболги цIцIину лълъикIаб. [urulgi %olbolgi ~inu :ijab. 96. Хурухъан кинав вугевали ххасалихълъиялълъ бицуна. [uru]an kinaw wugewali {asali];iya: bicuna.