Кь p Кьабарабги хIехьолев, хIунссарабги баччулев. pabarabgi \e%olew, \unSarabgi baXulew. Кьабулареб бахъуге, кьвагьулареб борчунге. pabulareb ba]uge, pwahulareb borxunge. Кьабураб зар гьанада унтулеб, абураб рагIи рекIеда унтулеб. paburab #ar hanada untuleb, aburab rafi rejeda untuleb. Кьавуялълъ махх куна, кIкIвахIалълъ чи куна. pawuya: ma{ kuna, Jwa\a: xi kuna. КьагIазул чолое хьоп меседилав, гIиял хъутаналълъе гъазихъ гIарцулав. pafa#ul xoloye %o_ mesedilaw, fiyal ]utana:e va#i] farculaw. Кьал балагьулессда хвел батулеб. pal balahuleSda [wel batuleb. Кьал гьабулеб жо – гап. pal habuleb $o - ga_. Кьалбаз ккола гъветI. palba# Kola vweT. Кьалбазда рекъарабила гъветIги букIунеб. palba#da reqarabila vweTgi bujuneb. Кьалбал гъваридаб гъветI гьороцца реххулареб. palbal vwaridab vweT horoCa re{ulareb. Кьалбал риччараб гъветIалда бакъ рагIуларо. palbal riXarab vweTalda baq rafularo. Кьалбал турараб хIохьодассан чIагояб чIор кIанцIулареб. palbal turarab \o%odaSan zagoyab zor jan`uleb. Кьалул цIа ссвинабе, хIенехI букIаго. palul `a Swinabe, \ene\ bujago. Кьаралъани, чуги лълъикIаб, бечелъани, чиги лълъикIав. para;ani, xugi :ijab, bexe;ani, xigi :ijaw. Кьарияб жинццаго куней, хIалакъаб россассе кьолей. pariyab $inCago kuney, \alaqab roSaSe poley. Кьвагьи гьечIеб бакIалде гIарада баге. pwahi hezeb bajalde farada bage. Кьвагьизе ккани, цIун букIине ккола. pwahi#e Kani, `un bujine Kola. Кьвагьулареб туманкIалдассаги цIунаги, ватуларев гьудулассдассаги цIунаги. pwahulareb tumanjaldaSagi `unagi, watularew hudulaSdaSagi `unagi. Кьвагьун бахъунареб бакIалда гIужги баге, кIанцIун вахъунареб бакIалда хIуччги цIцIаге. pwahun ba]unareb bajalda fu$gi bage, jan`un wa]unareb bajalda \uXgi ~age. КьватIараб бакI бухIизе тIатIи гьечIев бетIеркъотI, дун ячараб сордоялълъ чирахъ ссунцца бакилеб? pwaTarab baj bu\i#e TaTi hezew beTerqoT, dun yaxarab sordoya: xira] SunCa bakileb? КьватIараб матIуялълъул багьа – мочол мугь. pwaTarab maTuya:ul baha - moxol muh. «Кье» гурони, «ма» лъаларев. «pe» guroni, «ma» ;alarew. Кьезе бокьани, жакъаго кьолеб, бокьичIони, метералде тIамулеб. pe#e bopani, $aqago poleb, bopizoni, meteralde Tamuleb. Кьер кинаб букIаниги, болъон буго болъон. per kinab bujanigi, bo;on bugo bo;on. Кьерхада ххадуб – роцIцIен, къварилъиялда ххадуб – роххел. per[ada {adub - ro~en, qwari;iyalda {adub - ro{el. Кьерхаде хъвараб ххер роцIцIаде бакIарула. per[ade ]warab {er ro~ade bajarula. Кьерханкъо къалъулареб, къокъав чи херлъуларев. per[anqo qa;ulareb, qoqaw xi [er;ularew. Кьерхахъе зоб букIунареб, рещтIахъе бо букIунареб. per[a]e #ob bujunareb, re&Ta]e bo bujunareb. КьечIеб талихI бахъизе туманкIгунищ яхъиней, щвечIев Ису сабаблъун сордойилищ ягъилей? pezeb tali\ ba]i#e tumanjguni& yainey, &wezew isu sabab;un sordoyili& yaviley? Кьибил гьечIеб, гъветI гьечIеб гIагарлъи камурав чи гьечIев. pibil hezeb, vweT hezeb fagar;i kamuraw xi hezew. Кьибил нахъа гьечIони, тIадегIанлъи щоларо, хханлъи кодоб гьечIони, гьессдасса хIинкъуларо. pibil na]a hezoni, Tadefan;i &olaro, {an;i kodob hezoni, heSdaSa \inqularo. Кьибил хIалае чIчIани, вас бахIарчи вахъунев. pibil \alaye Zani, was ba\arxi wa]unew. Кьибилалде ракI гъурав гьел гьечIелълъув чучула. pibilalde raj vuraw hel heze:uw xuxula. Кьижарав вахъинегIан, вахъарав чIчIоларевила. pi$araw wa]inefan, wa]araw Zolarewila. Кьижарав чи – хварав чи. pi$araw xi - [waraw xi. Кьижаразда гурони макьу бихьулареб. pi$ara#da guroni mapu bi%ulareb. Кьижарасс кьижарав ворчIизавуларев. pi$araS pi$araw worzi#awularew. Кьижизе гурони бусада вегизе ккогеги. pi$i#e guroni busada wegi#e Kogegi. Кьили лъунилан, гIорцIадул чу лIугьинаро, чангит банилан, хIамил гIорцIен лIугьинаро. pili ;unilan, for`adul xu /uhinaro, xangit banilan, \amil for`en /uhinaro. Кьо дудассанго лъоге, чияцца лъезе те. po dudaSango ;oge, xiyaCa ;e#e te. Кьогедила, дада, чияр ракьалде. pogedila, dada, xiyar rapalde. Къали-рикьиялълъул гъассда цIаги бан, qali-ripiya:ul vaSda `agi ban, РосулIго бокьила, кьибил тезегIан. rosu/go bopila, pibil te#efan. КьогIаб букIунелълъулин дару даруяб букIунеб. pofab bujune:ulin daru daruyab bujuneb. КьогIаб калам гIундузда рагIиялдасса гIундулго гьечIого рукIин лълъикIаб. pofab kalam fundu#da rafiyaldaSa fundulgo hezogo rujin :ijab. КьогIаб чIамичIессда гьуиналълъул тIагIам лъалареб. pofab zamizeSda huina:ul Tafam ;alareb. Кьодукьа гурелила хIинкъулел, гIурукьайила. podupa gurelila \inqulel, furupayila. Кьойид гьаби – нух балагьи. poyid habi - nu[ balahi. Кьолелълъул босе, кьабулелълъул лIута. pole:ul bose, pabule:ul /uTa. Кьолбода ХIажимурад вахъунилан, киналго ХIажимурадал рукIунарел. polboda \a$imurad wa]unilan, kinalgo \a$imuradal rujunarel. Кьолбодасса чIухIизе гIабдал те, мунго бахIарчилъиялдасса чIухIа. polbodaSa zu\i#e fabdal te, mungo ba\arxi;iyaldaSa zu\a. Кьолелълъул – цIун кье, нахъе босулелълъул – бетIер хъван босе. pole:ul - `un pe, na]e bosule:ul - beTer ]wan bose. Кьолессда гьарулеб, гьабулессда малълъулеб. poleSda haruleb, habuleSda ma:uleb. Кьолессе цоги гIемераб, босулессе кIигоги дагьаб. poleSe cogi femerab, bosuleSe jogogi dahab. Кьохъияссул хIамиегIан хIалхьи гьечIебила руччабазе. po]iyaSul \amiyefan \al%i hezebila ruXaba#e. Кьурасс босулеб жо буго талихI. puraS bosuleb $o bugo tali\. Кьураб босун барще. purab bosun bar&e. Кьураб квералда лъала, квараб чехьалда лъала. purab kweralda ;ala, kwarab xe%alda ;ala. Кьурав гуревила саххаватав босаравила. puraw gurewila sa{awataw bosarawila. Кьурав мискинлъуларев, гьарарав бечелъуларев. puraw miskin;ularew, hararaw bexe;ularew. Кьуралда рекъечIев рокъов кванайилан те. puralda reqezew roqow kwanayilan te. Кьурассул квералда гIадин, кварассул кIалалда лъалареб. puraSul kweralda fadin, kwaraSul jalalda ;alareb. Кьурда хоно чIваге, чIалгIаде гаргадуге. purda [ono zwage, zalfade gargaduge. Кьурдизе лъаларесс ссвери къваридаб бугилан абурабила. purdi#e ;alareS Sweri qwaridab bugilan aburabila. Кьурдизеги гьавулев гьакълицца, гьардезеги тIамулев гьакълицца. purdi#e hawulew haqliCa, harde#e Tamulew haqliCa. Кьурдуларевила гIабдал, кьурдани, чIчIезе лъаларебила. purdularewila fabdal, purdani, Ze#e ;alarebila. Кьурдун ссвакаравги – кванде, гIодун ссвакаравги – кванде. purdun Swakarawgi - kwande, fodun Swakarawgi - kwande. Цо къоролалълъул маулхIаяталълъе вукIарав вас хун вуго. Дуниялалдассаго рокьи бичарай гъарималълъ хварав вас вукъизе виччан гьечIо. ХвезегIан, васассда тIад ккун, гIодизе тейин жий, тIаде нуцIцIаги рахаян абун буго. ГIагарлъиялълъ гIемер гьарун буго кваназегIаги кванайилан. Къоролалълъ кинго къабул гьабун гьечIо гьеб гьари. co qorola:ul maul\ayata:e wujaraw was [un wugo. duniyalaldaSago ropi bixaray varima: [waraw was wuqi#e wiXan hezo. [we#efan, wasaSda Tad Kun, fodi#e teyin $iy, Tade nu~agi ra[ayan abun bugo. fagar;iya: femer harun bugo kwana#efagi kwanayilan. qorola: kingo qabul habun hezo heb hari. Цинги гIагарлъиялълъ, гIодун ссвакараб меххалълъгIаги щиб гьалълъ гьабулаян бихьизе, гьей гIунтIулареб борххатаб бакIалда квен лъун тун буго. cingi fagar;iya:, fodun Swakarab me{a:fagi &ib ha: habulayan bi%i#e hey funTulareb bor{atab bajalda kwen ;un tun bugo. ЦIакъ гIемер гIодун йиго эбел, аххирги кванде ххиял лъун буго. Ххарххадун йиго гIагарлъиялълъ лъураб бакIалдасса квен босизе. Кинго гIунтIизе кIвечIеб меххалълъ, васассул жаназаги бехъерхъун, гьелда тIад хIетIеги чIчIун, босун буго эбелалълъ квен. `aq femer fodun yigo ebel, a{irgi kwande {iyal ;un bugo. {ar{adun yigo fagar;iya: ;urab bajaldaSa kwen bosi#e. kingo funTi#e jwezeb me{a:, wasaSul $ana#agi be]er]un, helda Tad \eTegi Zun, bosun bugo ebela: kwen. Гьаниб ракIалде щола «Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб» абураб кициги. hanib rajalde &ola «[ob Tu_anafan, raj Tu_uleb» aburab kicigi. Кьурдухъанассул хIатIал гIедерал, хIалтIухъанассул кверал гIедерал. purdu]anaSul \aTal federal, \alTu]anaSul kweral federal. Кьуру биххана, борохь нахъе тана. puru bi{ana, boro% na]e tana. Кьуру биххичIого, хIур (хъуй) бахъунареб. puru bi{izogo, \ur (]uy) ba]unareb. Кьуруги биххулеб, раххассги тIолеб, гIагарлъи тIолареб. purugi bi{uleb, ra{aSgi Toleb, fagar;i Tolareb. Кьуруги биххун, гъоркье кканиги, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. purugi bi{un, vorpe Kanigi, hereSi Tatinzogo {uTulareb. Кьуругун багъун, гъалбацI бергьинаро, лаченгун багъун, гъеду бергьинаро. purugun bavun, valba` berhinaro, laxengun bavun, vedu berhinaro. Кьурул рагIалде щвезегIан ккве чи. purul rafalde &we#efan Kwe xi. КьучIчI гьечIел ххарбал – лъалкI гьечIел гьерссал. puZ hezel {arbal - ;alj hezel herSal.

И i ИгиштIани, ЦIцIалкIитIа «цIцIар рагIарав багьадур!» igi^Tani, ~aljiTa «~ar rafaraw bahadur!» Анссадерил гIоралде ГIинтIилъар кIанцIарабила. anSaderil foralde finTi;ar jan`arabila. Илбисалда абурабила дудасса квешаб жого бугодаян. Илбисалълъги абурабила жиндасса квешав чи хварав какулев чи вугилан. ilbisalda aburabila dudaSa kwe^ab $ogo bugodayan. ilbisa:gi aburabila $indaSa kwe^aw xi [waraw kakulew xi wugilan Иман гьечIеб бакIалда ияхIги букIунареб. iman hezeb bajalda iya\gi bujunareb. Иман щулалъизе ккани, гIелму тIалаб гьабейила. iman &ula;i#e Kani, felmu Talab habeyila. «Инаро» бачарай рокъой ххутIарайила. «inaro» baxaray roqoy {uTarayila. Инаро дун хIорихъе, хIатIазде бакъ щвечIого, галиги бахъиларо, гурга кодой кьечIого. inaro dun \ori]e, \aTa#de baq &wezogo, galigi ba]ilaro, gurga kodoy pezogo. Инелъун бергьараб гIищкъу – саяхълъи, тезелъун гьабураб рокьи – хъахIбалъи. ine;un berharab fi&qu - saya];i, te#e;un haburab ropi - ]a\ba;i. Инжитав чияссул ишалги инжитал рукIуна. in$itaw xiyaSul i^algi in$ital rujuna. Инжилъун гIадамазда гьоркьов вукIинегIан, хIамалъун гьирикьго лълъикIила. in$i;un fadama#da horpow wujinefan, \ama;un hiripgo :ijila. Инсан вахараб борххалъиялда бараб букIунила гьессда бихьулеб майданалълъул гIатIилъи. insan wa[arab bor{a;iyalda barab bujunila heSda bi%uleb maydana:ul faTi;i. Инсанасс щибго хIехьолебила, ракъи хIехьоларебила. insanaS &ibgo \e%olebila, raqi \e%olerebila. Инсан жиндир заманалда релълъаравила вукIунев. insan $indir #amanalda re:arawila wujunew. Инсанассул жавабалълъ жиндир гIакълу борцуна, калам къокъаб бугони, къимат цIцIикIкIун гьабула. inasanaSul $awaba: $indir faqlu borcuna, kalam qoqab bugoni, qimat ~iJun habula. Инсанассул кIалдиб мацIцI рекIараб ххвалчен буго, кIалдиссан пулеб гьури гьалаглъулеб чIор буго. insanaSul jaldib ma~ rejarab {walxen bugo, jaldiSan _uleb huri halag;uleb zor bugo. Инсанассул черхх бетIергьанчиясс бачухъе билълъунеб жойила. insanaSul xer{ beTerhanxiyaS baxu]e bi:uneb $oyila. Инсанассул яхI – мугъ чIвалеб ссангар, гIадамассул кIкIвахI – бохх ккураб лангар. insanaSul ya\ - muv zwaleb Sangar, fadamaSul Jwa\ - bo{ Kurab langar. Инссудасса вас цIцIодорав лIугьин – роххелила, ваццассдасса вацц цIцIодорав лIугьин – жахIдайила. inSudaSa was ~odoraw /uhin - ro{elila, waCaSdaSa waC ~odoraw /uhin - $a\dayila. Инссудасса чIухIарав вас гIемерав вукIуна, чIарбида эмен лъедал, чияр цIцIобалде кколев. inSudaSa zu\araw was femeraw wujuna, zarbida emen ;edal, xiyar ~obalde Kolew. Инссул къадруялда чIчIа. inSul qadruyalda Za. Гьеб букIана мискинзаби кидаго мискин рукIа, къуралги кидаго къунги хунги рукIаян абулел абадиялълъ тIалъи жидеего бокьаразул аби. Гьеб мурад цIунун рижарал рукIана «ЛълъикIлъи хIехьезе аххтачодаги хханассул васассдаги гурони кIоларо», «АхIун вачун, бачавехь таххбакIалда толаро» гIадал кицаби. «БукIинчIеб рокъоб рекъечIеб бетIергьанчихвад» гIадал абиялги. heb bujana miskin#abi kidago miskin ruja, quralgi kidago qungi [ungi rujayan abulel abadiya:gi Ta;i $ideyego bopara#ul abi. heb murad `unun ri$aral rujana «:ij;i \e%e#e a{taxodagi {anaSul wasaSdagi guroni jolaro», «a\un waxun ta{bajalda tolaro» fadal kicabi. « bujinzeb roqob reqezeb beTerhanxi[wad » fadal abiyalgi. Инссул сагIадат бихьун, васассе къимат кьоге. inSul safadat bi%un, wasaSe qimat poge. Инссул сагIадаталълъул васассе ххайир гьечIо, жиндир сияразухъе ссурукълъи ккун батани. inSul safadata:ul wasaSe {ayir hezo, $indir siyara#u]e Suruq;i Kun batani. Инссул ццин цаххбиниб. Налъи холареб, би бакъвалареб. inSul Cin ca{binib. na;i [olareb, bi baqwalareb. Бицен буго. Васассул эмен чияцца чIван вукIун вуго, гьев эбелалълъ гьавилалдего. Бидулав херлъун вуго, вас гIун вачIун вуго. ГодекIанир ихдалил бакъалда курмул роркьулел рукIун руго херал чагIи. Дагьал дорегIан маххссаро-ххочIалда, цоцазул мугжул кIкIвалел рукIун руго гIолохъабиги. Цо херав чиясс гIолохъабазда жиндир гъоркьамегеж кIкIваян абун буго. Жинцца кIкIвалилан, дов эмен чIвараб меххалълъ ургьив вукIарав васасс нус кодобе босун буго. Мегеж кIкIвалеб меххалълъ, гьесс гьикъун буго - «КIудияв чи, бидуе хъукьлъи букIунебищ?» – ан. Гъоссги жаваб кьун буго букIунарилан. «Ма, букIунареб батани!» – ян васассги эмен чIварав чияссул бидул гIор биччан буго. bicen bugo. wasaSul emen xiyaCa zwan wujun wugo, hew ebela: hawilalde. bidulaw [er;un wugo, was fun wazun wugo. godejanir i[dalil baqalda kurmul rorpulel rujun rugo [eral xafi. dahal dorefan ma{Saro-{ozalda, coca#ul mug$ul Jwalel rujun rugo folo]abi. co [eraw xiyaS folo]aba#da $indir vorpamege$ Jwayan abun bugo. $inCa Jwalilan, dow emen zwarab me{a: urhiw wujaraw wasaS nus kodobe bosun bugo. mege$ Jwaleb me{a:, heS hiqun bugo - «judiyaw xi, biduye ]up;i bujunebi&?» - an. voSgi $awab pun bugo bujunarilan. «ma, bujunareb batani!» - yan wasaSgi emen zwaraw xiyaSul bidul for biXan bugo. Умумузул гьал кицаби руго инсан гьечIел питнабазде ахIулел кIалзул гIарадаби. РукIун руго питнаби цо кIалъараб кIалалълъ рикIкIен гьечIел биял гIодоре тIуралги. РецIелалълъе цIцIараб заман букIинчIо, гьелълъул гIорхъи букIана ссанагIат рекъараб къо. umumu#ul hal kicabi rugo insan hezel _itnaba#de a\ulel jal#ul faradabi. rujun rugo _itnabi co ja;arab jala: riJen hezel biyal fodore Turalgi. re`ela:e ~arab #aman bujinzo, he:ul for]i bujana Sanafat reqarab qo. Инссухъ ралагьун, васги лъалевила, васассухъ ралагьун, эменги лъалевила. inSu] ralahun, wasgi ;alewali, wasaSu] ralahun, emengi ;alewila. Инссухъ ралагьун, яс кье, эбелалълъухъ ралагьун, яс яче. inSu] ralahun, yas pe, ebela:u] ralahun, yas yaxe. ИнчIевани лъаргIиве, лъачIевани Магьдида. inzewani ;arfiwe, ;azewani mahdida. ИнчIого къоги беццуге, вихьичIого чиги веццуге. inzogo qogi beCuge, wi%izogo xigi beCuge. ИнчIого ххаселги беццуге, хвечIого нуцалчиги веццуге. inzogo {aselgi beCuge, [wezogo nucalxigi weCuge. Инссуда малълъаруге, гьесс малълъараб гьабе. inSuda ma:aruge, heS ma:arab habe. Инссуеги лъимал жиндиего жо кьолел рокьулел. inSuyegi ;imal $indiyego $o polel ropulel. Инссул адаб тарав васассдассаги цIунаги, къо ккедал ватуларев ваццассдассаги цIунаги. inSul adab taraw wasaSdaSagi `unagi, qo Kedal watularew waCaSdaSagi `unagi. Инссул боцIцIуцца гьаглъарассдассан пайда бахунареб. inSul bo~uCa hag;araSdaSan _ayda ba[unareb. Инссул гьоболги тоге, эбелаб нухги тоге. inSul hobolgi toge, ebelab nu[gi toge. Инссул гIамал гьечIев вас ватуларо, бацIил гIамал гьечIеб тIинчI букIунаро. inSul famal hezew was watularo, ba`il famal hezeb Tinz bujunaro. Инссул кIал чIвазе раскIил кIиго ругIел гIолеб. inSul jal zwa#e rasjil jigo rufel foleb. Инссул малълъ босуларев вас лIугьунгеги, эбелалдасса бергьарай яс лIугьунгеги. inSul ma: bosularew was /uhungegi, ebelaldaSa berharay yas /uhungegi. Инссул нигIматал кунелълъул, эменги кIочон тоге. inSul nifmatal kune:ul, emengi joxon toge. Инссул нухдассанила васги унев (инссул квартIа-гъецI босуларев вас вукIунарев). inSul nu[daSanila wasgi unew (inSul kwarTa-ve` bosularew was wujunarew). Инссул рател бичарасс бачаго хIал росула. inSul ratel bixaraS baxago \al rosula. Инссул рокьи ккун, васассе ячарайила, эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила. inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila, ebela:ul ropi Kun, yas purayila. Инссул росу тарассда лълъикIаб къо бихьуларо. inSul rosu taraSda :ijab qo bi%ularo. «Инссул рукъбугьадил орорго ражидул букIун буго!» – ян абурабила гIандиссесс. «inSul ruqbuhadil ororgo ra$idul bujun bugo!» - yan aburabila fandiSeS. Инссул ххам бугони, гурдал ххалатал, рокъоб хханжу бугони, ххинкIал чIахIиял. inSul {am bugoni, gurdal {alatal, roqob {an$u bugoni, {injal za\iyal. Инссул цIцIар – васассе, росдал цIцIар – киназего. inSul ~ar - wasaSe, rosdal ~ar - kina#ego. Инссуцца бекьараб васасс лъилъулеб. inSuCa beparab wasaS ;i;uleb. Инссуцца ххер бичани, васасс хур бичулеб. inSuCa {er bixani, wasaS [ur bixuleb. Инссуцца соно квани, лъималазул цаби секколел. inSuCa sono kwani, ;imala#ul cabi seKolel. ИнчIого, хвечIого чияссул къимат лъаларебила. inzogo, [wezogo xiyaSul qimat ;alarebila. Ирс бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. irs bipule:ul horpow {uTaraw. Ирсалълъе щвараб гъамасс цIураб меседалдасса васассул кверзул маххщел бергьунебила. irsa:e &warab vamaS `urab mesedaldaSa wasaSul kwer#ul ma{&el berhunebila. Исана сон савуд хварабгIаги. isana son sawud [warabfagi. Исана тIад восила, тIадеялълъул лълъим лъала. isana Tad wosila, Tadeya:ul :im ;ala. Кици гIунтIизабула Авар гIоралълъ вас восун арай ГьидалIа эбелалде. Эбелалда вихьун вуго гIоралда тIад восун жиндирго лълъим лъаларев вас. Йоххизеги йоххун эбелалълъ гьал рагIаби абун руго. Гьеб магIнаялдани гуро жакъа гьеб кици хIалтIизабулеб. Гьеб хIалтIизабула «Инсан ццевеххун цойидассан унаро, дагь-дагьккун уна» абураб магIнаялда. kici funTi#abula awar fora: was wosun aray hida/a ebelalde. ebelalda wi%un wugo foralda Tad wosun $indirgo :im ;alarew was. yo{i#egi yo{un ebela: hal rafabi abun rugo. heb mafnayaldagi guro $aqa heb kici \alTi#abuleb. heb \alTi#abula «insan Cewe{un coyidaSan unaro, dah-dahKun una» aburab mafnayalda. Исхъалидул чухъида хъабарча бащалъиларо. is]alidul xu]ida ]abarxa ba&a;ilaro. Итни къо къоялгун шагьадулеб. itni qo qoyalgun ^ahaduleb. Их бащалъизегIан божи бугеб хур тоге. i[ ba&a;i#efan bo$i bugeb [ur toge. Их лълъамалъичIони, лълъидир бакъвалъулареб. i[ :ama;izoni, :idir baqwa;ulareb. Ихдал гьури – гьанал барти. i[dal huri - hanal barti. Ихдал нилIецца кьолеб, ххаслихъе нилIее кьолеб. i[dal ni/eCa poleb, {asli]e ni/eye poleb. Ихдал хур реххун тоге, ххасало рукъ реххун тоге. i[dal [ur re{un toge, {asalo ruq re{un toge. Ихдал хурибе бачIони, ххаслихъе цагъринибе балареб. i[dal [uribe bazoni, {asli]e cavrinibe balareb. Ихдал хIама къинлъугеги, хIалтIулI чIчIужу къинлъугеги. i[dal \ama qin;ugegi, \alTu/ Zu$u qin;ugegi. Ихдалил къо – къоролалълъул ракI. i[dalil qo - qorola:ul raj. Ихдалил къоялдаги къадарав бихьинчияссдаги божизе бегьуларел. i[dalil qoyalgi qadaraw bi%inxiyaSdagi bo$i#e behularel. Ихдалил къоялълъ лъагIалицца кваназарулел. i[dalil qoya: ;afaliCa kwana#arulel. Ихдалил лълъалъ – карае, ххасалил лълъалъ – кьолбое. i[dalil :a; - karaye, {asalil :a; - polboye. Ицц бацIцIадаб бугони, гIорги бацIцIадаб букIуна. iC ba~adab bugoni, forgi ba~adab bujuna. Иццул бетIералда гурони, тIокIкIараб лълъим букIунареб. iCul beTeralda guroni, ToJarab :im bujunareb. Иццул лълъим щоларелълъуб лъарал лълъимги – иццул лълъим. iCul :im &olare:ub ;aral :imgi - iCul :im. ИчIгоялълъ гьабе, лъабгоялълъ кванай. ixgoya: habe, ;abgoya: kwanay. Иш лъалев анцIгояссдасса хIалтIулев цо чи лълъикIав. i^ ;alew an`goyaSdaSa \alTulew co xi :ijaw. ИяхI баччулаго, хIулун тIагIарав, хварал рукъулаго, вакъуцца хварав. iya\ baXulago, \ulun Tafaraw, [waral ruqulago, waquCa [waraw. ИяхI бугев цин хола, къадарав кIицIцIул хола. iya\ bugew cin [ola, qadaraw ji~ul [ola. ИяхI гьечIого хьвадарассе – дуниял гIатIидаб жо. iya\ hezogo %wadaraSe - duniyal faTidab $o. ИяхI лъолелълъуб чед лъурав, чохьохъ чIахъен бичарав. iya\ ;ole:ub xed ;uraw, xo%o] za]en bixaraw. ИяхIги хIалихьалъиги хабалIеги цадахъ билълъунеб. iya\gi \ali%a;igi [aba/egi cada] ni:uneb. Йихьизе берцинай лълъикIай, ятизе гIакъилай лълъикIай. yi%i#e bercinay :ijay, yati#e faqilay :ijay. Йокьизеялдасса рихине захIматабила. yopi#eyaldaSa ri[ine #a\matabila. Йокьанщинай ясги щоларей, бицанщинаб рагIиги батулареб. yopan&inay yasgi &olarey, bican&inab rafigi batulareb. Йихьугеги, рагIугеги, дида гурхIаралда Аллагь гурхIаги! yi%ugegi, rafugegi, dida gur\aralda allah gur\agi! Йокьуларей лълъади – бокьулареб квен. yopularey :adi - bopulareb kwen.

Кк K Ккараб бакIалда къо хIехьонила бахIарчи вахъунев. Karab bajalda qo \e%onila ba\arxi wa]unew. Кквезе рачIчI гуреб, цIцIазе гIин гуреб. Kwe#e raZ gureb, ~a#e fin gureb. КкечIеб къо борххарав дур рукъ бухIаяв, къун лълъади ячарав, дур чара хваяв. Kezeb qo bor{araw dur ruq bu\ayaw, qun :adi yaxaraw dur xara [wayaw. Кколареб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. Kolareb bajalda fodowgi Zoge, hiqizeb $ogi bicunge. - Ворехха, дуда бихьизабичIеб бакIалда гIодовги чIчIоге, гьикъичIеб жоги бицунге. wore{a, duda bi%i#abixeb bajalda fodowgi Zoge, hiqizeb $ogi bicunge. Щун руго берталълъе. Хъатамасан гьоболасс живго гIодов чIчIезе бищун лълъикIаб бакI балагьун буго. «Огь, инссул рукъбухIадихъ балагье!» - ян бетIер кIибикIун буго рукъалълъул бетIергьанасс. &un rugo berta:e. ]atamasan hobolaS $iqgo fodow Ze#e bi&un :ijab baj balahun bugo. «oh, inSul ruqbu\adi] balahe!» - yan beTer jibijun bugo ruqa:ul beTerhanaS. РачIун руго бахIаравги гьессул гьудул-гьалмагъзабиги. Хъурщизе гьавулаго-гьавулаго, гьобол ккун вуго нуцIцIида нахъе. Жинда гьикъичIеб жо бицуниланги хIара къотIизе нус кьуниланги, гьоболассда гIакIаги къотIун буго. Гьев хIободаги вухьун вуго. razun rugo ba\arawgi heSul hudul-halmav#abigi. ]ur&i#e hawulago-hawulago, hobol Kun wugo nu~ida na]e. $inda hiqizeb $o bicunilangi \ara qoTi#e nus punilangi, hobolaSda fajagi qoTun bugo. hew \obodagi wu%un wugo. Рукъалълъул бетIергьанасс гьобол берталълъе вачун вуго. Гьобол щвалде щварав гьечIолъиялда щаклъарав рукъалълъул бетIергьанасс гьессда малълъун буго. ruqa:ul beTerhanaS hobol berta:e waxun wugo. hobol &walde &waraw hezo;iyalda &ak;araw ruqa:ul beTerhanaS heSda ma:un bugo. Кколареб бицунессда бицунеб кIочон таги. Kolareb bicuneSda bicuneb joxon tagi. Кколареб жоялълъул ургъел гьабуге, рухIел гуреб жоялълъул рухIелги гьабуге. Korareb $oya:ul urvel habuge, ru\el gureb $oya:ul ru\el habuge. Кколареб къо босун хвараб пакъир хIама! Kolareb qo bosun [warab _aqir \ama! Гьакьадерил кьоги бахун, доб рахъалде щвейгун, рагIарабила Гьолокь росулIан гьагIдолел хIамузул гьаракь. Цинги нухлулассул хIама арабила щвартIан гьалагаб гIурулIе кIанцIун. Жиндир хIама гIуруцца босун унеб меххалълъ, ххадувги валагьун, хIамил бетIергьанасс абурал рагIаби магIарулазда гьоркьоб абилъун хIалтIизабула кколареб иш бетIералде босарав чияссул хIакъалълъулI. hapaderil pogi ba[un, dob ra]alde &weygun, rafarabila holop rosu/an hafdolel \amu#ul harap. cingi nu[lulaSul \ama arabila &warTan halagab furu/e jan`un. $indir \ama furuCa bosun uneb me{a:, {aduwgi walahun, \amil beTerhanaS abural rafabi mafarula#da horpob abi;un \alTi#abula Kolareb i^ beTeralde bosaraw xiyaSul \awa:u/. Цо хьиндалав унев вукIаравила, хIамаги ццебе къотIун, Къороде. co %indalaw unew wujarawila, \amagi Cebe qoTun, qorode. Кколаребила гудрацца чIчIегIераб царал бохх, кквезе ккани, ункъабго цадахъ кколебила. Kolarebila gudraCa Zeferab caral bo{, Kwe#e Kani, unqabgo cada] Kolebila. Ккуралълъуб ах бижулеб, таралълъуб заз бижулеб. Kura:ub a[ bi$uleb, tara:ub #a# bi$uleb.

Цогидал магIарул гурел росабазал цIцIарал магIарул мацIцIалда абулеб куц. Цогидал росабазул цIцIарал cogidal rosaba#ul ~aral ښۈ ڬێدال رۈسابازۇل ڞارال Баиниб bainib بائێنێب - Беной (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) ГьагIмадиб hafmadib هاعمادێب - Хакмадой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Хьаруб %arub ڮارۇب - Шарой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Гьимаб himab هێ ماب - Химой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) ЦIамутIариб `amuTarib ڞامۇطارێب - Центорой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Хашакь {a&ap خاشاڨ - Хашелдой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Хонокь {onop خۈنۈڨ - Хуландой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Ссандакъуриб Sandaqurib صانداقۇرێب - Сандухой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) КIеселиб jeselib گېسېلێب - Кеселой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Шекъериб &eqerib شېقېرێب - Шикарой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Къиндуб qindub قێندۇب - Хиндушты (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Хашариб {a&arib خاشارێب - Хачарой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) Зумсур иб #umsurib زۇمسۇ رێب - Дзумсой (Буртихъ burti] بۇرتێڅ ) биждигъиб (Караснадар) ракьалдаги Щатиб (Иставропол) ракьалдаги ругел шагьаралги росабиги. bi$divib rapaldagi &atib rapaldagi rugel ^aharahalgi rosabigi بێجدێغێب راڨالداڬێ ۺاتێب راڨالداڬێ رۇڬېل شاهارالڬێ رۈسابێڬێ. Абзахиб ab{a#ib ابزاخێب - Абдзэхэхьабл (ХьэпакIэхьабл) - Абадзехская Абиниб abinib اببێنێب - Абын - Абинск Адариб adarib ادارێب - Адэрбий - Адербиевка Абрагъиб abravib ابراغێب - Абрагъо - Абрау-Дюрсо Авщадиб aw&adib اوۺادێب - Аущэдз - Аушед Алмалиб almalib المالێب - Алмэлы - Ладожская Атхириб a{tarib اتخ ێرێب - Антхыр - Ахтырский Аржиниб ar$inib ارجێنێب - Арджын - Зас совская АтIакIумиб aTajumib اطاگۇمێب - АтIэкIумэ - Адагум Ах щ а тирхиб a{&atir{ib اخ ۺاتێرخێب - Ахштырх - Ахштырь Ахинтамиб a{intamib اخێنتامێب - Ахынтам - Ахинтам АхIмадросу a\madrosu احمادرۈسۇ - Ахъмэтыкъу - Ахметовская Ацуб acub اښۇب - Ацу - Ачуево Ащиб a&ib اۺێب - Ащыухьабл - Бакинская Бабахъиб baba]ib باباڅێب - Бабыкъо къуадж - Бабук аул Багъущиб bavu&ib باغۇۺێب - Бэгъушъ - Бегуш Баданиб badanib بادانێب - Бэданокъохьабл - Переправная Банахъиб bana]ib باناڅێب - Беноково Барахъиб bara]ib باراڅێب - Бэрэкъай - Баракаевская Барандалиб barandalib باراندالێب - Берандупь - Нижняя Беранда Баслълъануб bas:anub باسڷانۇب - Бэслъэнэйхьабл - Бесленеевская Батаб batab باتاب - Бэтэ - Бетта Баххсануб ba{sanub ب اخسانۇب - Бахъсэн - Баксан Бахъануб ba]anub باڅانۇب - Бэкъан - Саратовская Бигъуриб bivurib بێغۇرێب - Быгъуркъал - Анапа Биждигъиб bi$divib بێجدێغێب - Бжъэдыгъукъал - Краснодар БитихIиб biti\ib بێتێ حێب - Бытхьэ - Бытха Богъощиб bovo&ib بۈغۈۺێب - Бгъошэхьабл - Преображенская Вакъоб waqob واقۈب - Уакъо - Георгиевская Варданиб wardanib واردانێب - Уэрдэн - Вардане-Верино Губ у сиб gubusib ڬۇبۇسێب - Губс - Губская Гуруниб gurunib ڬۇرۇنێب - Грунэхьабл - Гривенская Гъвамаб vwamab غواماب - Гъуам - Гуамка Гъвассариб vwaSarib غواصارێب - Гъусэр - Гусаровское Гъобахъуб voba]ub غۈباڅۇب - Гъобэкъое - Рязанская Гъогъиб vovib غۈغێب - Гъоайе - Алексеевское Гъоркьа Ххоп о сиб vorpa {o_osib غۈرڨا خۈف ۈ سێب - Хъопс - Нижняя Хобза Гъотохуб voto{ub غۈتۈخۇب - Гъотх - Гойтх ГIапассуб fa_aSub عافاصۇب - IэфIыпс - Смоленская ГIатарбачиб fatarbaxib عاتارباچێب - Iэтэрбэч - Атарбеково Дадарихъ dadari] دادارێڅ - Дэдэркъуай - Дедеркой Даххоб da{ob داخۈب - Дахъо - Даховская Дащассуб da&aSub داۺاصۇب - Дышъэпс - Тешебс Дищматиб di&matib دێۺماتێب - Дыщмэтэ - Верхнее Джемете Жанххотуб $an{otub جانخۈتۇب - Жэнхъот - Джанхот Жубуб $ubub جۇبۇب - Жьыубгъу - Джубга Зибарухъ #ibaru] زێبارۇڅ - Дзыбэркъуай - Дзеберкой Ибгъажиб ibva$ib ئێبغ اجێب - Бгъунж - Бугунжа Ибжадагъиб ib$adavib ئێبجاداغێب - Бжъэдыгъу - Бжедуховская Ибжидиб ib$idib ئێبجێدێب - Бжъыд - Бжид Ибзигуб ib#igub ئێبزێڬۇب - Бзыгу - Бзогу Илиб ilib ئێلێب - Ил - Ильский Инжижиб in$i$ib ئێنجێجێب - Инжыдж - Удобно-Зеленчукский Илълъамажиб i:ama$ib ئێڷاماجێب - Инжыдж Лъэмыж - Зеленчук-Мостовой ИпкIас иб i_jasib ئێفگاسێب - ПкIас - Суздальская И п лълъаххаб i_:a{ab ئێفڷاخاب - Плъахъо - Пляхо Исагъуб isavub ئێساغۇب - Псэгъуб - Мартанская Исбидаххиб isbida{ib ئێسبێداخێب - Псэбыдахъо - Троицкая Иссинахъ iSina] ئێصێناڅ - Псынакъо - Родниковская Иссипиб iSi_ib ئێصێفێب - Псыфаб - Горячий Ключ Исспириб iS_irib ئێصفێرێب - Псыфыр - Костромская Иссхъупусиб iS]u_usib ئێصڅۇفۇسێب - Псыкъупс - Саратовская Иссщипиб iS&i_ib ئێص ۺێفێب - ПсышIопэ къал - Лазаревское Иссщопиб iS&o_ib ئێصۺۈفێب - ПсышІопэ (Цопсына) - Архипо-Осиповка ИххагъалI i{ava/ ئێخاغاڶ - Пхъэгъуалъ - Ставропольский Иххамбиб i{ambib ئێخامبێب - Пхъэмбгъукъал - Петропавловская Ичануб ixanub ئێچانۇب - Пчэн къуапэ - Красное (на р. Туапсэ) Ичанихъ ixani] ئێچانێڅ - Пчэныякъу - Тихоновка Ищатуб i&atub ئێۺاتۇب - Ипщэ Тубэх - Верхние Тубы ИщтIакIамиб i&Tajamib ئێۺطاگامێب - Ипщэ АтIэкIумэ - Верхнеадагум Ищххиб i&{ib ئێۺخێب - Пшахъоиз - Михайловское ИщхIиб i&\ib ئێۺحێب - Пшыхьэ - Пшехская Ищищиб i&i&ib ئێۺێۺێب - Пшыш - Черниговская ИхIамахуб i\ama{ub ئێحاماخۇب - Тхьэмахо - Тхамаха Ищадиб i&adib ئێۺادێب - Пшъэдэ - Широкая Пшадская Щель Ищххараб i&{arab ئێۺخاراب - Ищхъэрэ Фарз - Ярославская ИщхIащиб i&\a&ib ئێۺحاۺێب - Шъхьащэфыжь - Урупский КIа ла б jalab گالا ب - КъэлакIэ - Новолабинская КIихIиб ji\ib (Гьогьенколоб هۈهېنكۈلۈب ) گێحێب - КъалэкIыхь - Прохладный Лабапуб laba_ub لابافۇب - Лэбап - Усть-Лабинск Лавуб lawub لاوۇب - Лэуп - Лоо Лащуб la&ub لاۺۇب - Лэшьу - Лесное Магъруб mavrub ماغرۇب - Мэгъри - Магри Мазмуб ma#mub مازمۇب - Мэзмый - Мезмай Мамуб mamub مامۇب - Мэмэй - Мамайка Мамруб mamrub مامرۇب - Мамрыкъуай (МамрыкъукIэй) - Новосвободная Масххахъ mas{a] ماسخاڅ - Мысхъэкъо - Мысхако Махощиб ma{o&ib ماځۈۺێب - Махошъ - Махошевская Мащастиб ma&astib ماۺاستێب - МэшIост - Мацеста Мезуб me#ub مېزۇب - Мезыб - Дивноморское Мутихвасуб muti{wasub مۇتێخواسۇب - Мутыхуасуа - Пластунка Набгъуб nabvub نابغۇب - Нэбгъу - Небуг Нажуб na$ub ناجۇب - Нэджыкъо - Наджико Налщиб nal&ib نالۺێب - Налшык - Нальчик Натаруб natarub ناتارۇب - Нэтэрбий - Натырбово Натихъважуб nati]wa$ub ناتێڅواجۇب - Нэткъуадж (Нэтыхъуай) - Натухаевская Нибажуб niba$ub نێباجۇب - Ныбэджай - Неберджаевская Нибиб nibib نێبێب - Ныбэджай - Неберджай Ордануб ordanub ئۈردانۇب - Орданэ - Вордане Остигъиб ostivib ئۈستێغێب - Остыгъай - Гостагаевская Охъартуб o]artub ئۈڅ ارتۇب - Окъуарт - Отважная Панхасуб _an{asub فانخاسۇب - Пэнэхэс къутыр - Покровский Пахуб _a{ub فاخۇب - Пэху - Убых Савщуб saw&ub ساوۺۇب - Саушъ - Мраийно Супиб su_ib سۇفێب - Суп - Калужская Ссабирбашиб Sabirba&ib صابێرباشێب - Сабыр-Баш - Крепостная Ссихъ Si] صێڅ - Сыкъо - Сукко Тамтарахъ tamtara] تامتاراڅ - Тэмтэрэкъуай - Тамань Тигъмисиб tivmisib تێغمێسێب - Тыгъэмыпс - Дагомыс ТIасххакапиб Tas{aka_ib طاسخاكافێب - ТIэсхъкап - Тенгинская ТIвамуб Twamub طوامۇب - ТIумэ къал - Ольгинская ТIвапассуб Twa_aSub طوافا سۇب - ТIуапсы - Туапсе Темруб temrub تېمرۇب - Темрыкъуэ - Темрюк Тихъосуб ti]osub تێڅۈسۇب - Тыкъопс - Текос Тубахуб tuba{ub تۇباخۇب - Тубэх - Тубы Убиниб ubinib ئۇبێنێب - Убын - Убинская Унарахъ unara] ئۇناراڅ - Унэрэкъохьабл - Унароково Хатуб {atub خاتۇب - Хатуехабль - Крымск Хвабссуб {wabSub خوا بصۇب - Хуыфыпсы - Афипский Хизиб {isib خێزێب - Хизе - Верхнеякорная Щель Ххануб {anub خانۇب - Хъанхьабл - Ханская Ххвалълъижиб {wa:i$ib خواڷێجێب - Хъулъыжъий - Геленджик Ххидижиб {idi$ib خێدێجێب - Хъыдыжъы - Хадыженск Ххимщуб {im&ub خێمۺۇب - ХъымыщкIэй - Хамышки Ххирцижиб {irci$ib خێرښێجێب - Хъырцыжъ - Харциз Первый Ххирцижуб {irci$ub خێرښێجۇب - Хъырцыжъ - Харциз Второй Ххохъ {o] خۈڅ - Джэмэтый (ХъокIой/Хъокъой) - Джемете Ххопсуб {o_sub خۈفسۇب - Хъопс - Хоста Хъалабатуб ]alabatub څالاباتۇب - Къалэбат - Калабатка Хъаларуб ]alarub څالارۇب - Къэлар мэз (Ышхэрэ Джадж) - Келермесская Хъанахъ ]ana] څاناڅ - Къанокъуей - Коноково Хъважуб ]wa$ub څواجۇب - Къуаджэ - Совет-Квадже Хъвабсуб ]wabsub څوابسۇب - Къуапсэ - Мамедова Щель Хъодасуб ]odasub څۈداسۇب - Къодэпс - Кудепста Хъожиб ]o$ib څۈجێب - Къожэубэ - Воздвиженская Хъужаб ]u$ab څۇجاب - Къужъыб (Псыбай) - Псебай ХIабаб \abab حاباب - Хьэблэ - Спутник ХIаблиб \ablib حابلێب - Хьабл - Хабль ХIажиб \a$ib حاجێب - Хьажъый - Якорная щель ХIажамиб \a$amib حاجامێب - Хьаджэмыкъохьабл - Дондуковская ХIажихъ \a$i] حاجێڅ - Хьаджыкъо (Псынэдаго) - Хаджох ХIажуб \a$ub حاجۇب - Хьажъухьабл - Кужорская ХIакIамазуб \ajama#ub حاگامازۇب - ХьакIэмзые - Тульский ХIалъ лъ апиб \a:a_ib حاڷافێب - Хьэлъапэ - Хатлапе ХIамазиб \ama#ib حامازێب - Хьамэзы - Марьянская ХIамкIатиб \amjatib حامگاتێب - ХьамкIэты - Хамкетинская ХIамцIцIиб \am~ib حامڞێب - ХьамцIый Оу - Воронежская ХIатавиб \atawib حاتاوێب - Хьатеуехьабл - Крымская ХIатуб \atub حاتۇب - Хьэтуехьабл - Крымск ХIатисиб \atisib حاتێسێب - Хьэтыпс - Фанагорийское ХIатрамиб \atramib حاترامێب - Хьэтрамтыку - Суворов-Черкесский ХIащтIиб \a&Tib حاۺطێب - Хьащтыкъу - Е лизаветинская Цоссиниб coSinib ښۈصێنێب - Цопсын - Архипо-Осиповка Цурмиб curmib ښۇرمێب - Цурмытыкъуадж (Дзыбэхьабл) - Чемитоквадже Цурмихъажиб curmi]a$ib ښۇرمێڅاجێب - Цурмытыкъуаджэ - Зубова Щель Цусухъажиб cusu]a$ib ښۇسۇڅاجێب - Цускъуадж - Солоники Цухиб cu{ib ښۇخێب - Цюх - Каткова Щель ЦIамазиб `ama#ib ڝامازێب - ЦIэмэз - Новороссийск ЦIапасиб `a_asib ڝافاسێب - ЦIэпс - Цыпка ЦIоссонуб `oSonub ڝۈصۈنۇب - ЦIопсын (Буап) - Вардане ЦIцIващаххиб ~wa&a{ib ڞواۺ اخێب - ЦIушхъо - Чушка ЦIцIамалуб ~amalub ڞامالۇب - Ермэльхьабл - Армавир Чатануб xatanub چاتانۇب - Чэтыун - Лабинск ЧицIцIихъ xi~i] چێڞێڅ - Ч ыцIыкъо - Упорная ЧIчIибиб Zibib ڄێبێب - ЧIыбый - Чибий Щабаниб &abanib ۺابانێب - Щэбэн - Шабановское Щагъиб &avib ۺاغێب - Щэгъкм - Темиргоевская Щадахъ &ada] ۺاداڅ - Шэдыкъуэ - Шедок Щажуб &a$ub ۺاجۇب - Щэджыкъо - Шеджико Щабссуб &abSub ۺابصۇب - Шэпсы - Шепси Щабсухуб &absu{ub ۺابسۇخۇب - Шапсхо - Тенгинка Щараххиб &ara{ib ۺاراخێب - Щэрахъ - Некрасовская Щатуб &atub ۺاتۇب - Чэткъал (Шэткъалэ) - Ставрополь Щахапиб &a{a_ib ۺاخافێب - Шэхэпэкъал - Головинка Щаххваражиб &a{wara$ib ۺاخواراجێب - Щэхъурадж - Чехрак Щачиб &axib ۺاچێب - Шъача - Сочи Щвабссиб &wabSib ۺوا ب صێب - ШIупсыхь - Супсех Щажасуб &a$asub ۺاجاسۇب - ШIыжэпс - Чвижепсе Щитххиб &it{ib ۺێتخێب - Шытхъалэ - Белореченск ЩатхIалиб &at\alib ۺاتحالێب - Шытхьалэ - Белореченск Щолахъ &ola] ۺۈلاڅ - Шъолэхъу Къуадж - Солохаул Ящащиб ya&a&ib ياۺاۺێب - Ящашъхъэ - Кошарский Хъанчихъ мухъракьалълъул шагьарал ]anxi] mu]rapa:ul ^aharal څانچێڅ مۇڅراڨ اڷۇل شاهارال ЩумагIарда &umafarda ۺۇماعاردا - Пятигорск Хъанчихъ (Щатиб) ]anxi] (&atib) څانچێڅ (ۺاتێب) - Ставрополь Маххулълъадахъ ma{u:ada] ما خۇڷاداڅ - Железноводск ЦIцIекIалълъадахъ ~eja:ada] ڞېگاڷاداڅ - Кисловодск Баркамануб barkamanub باركامانۇب - Благодарный Буднуб budnub بۇدنۇب - Буденовск Гургануб gurganub ڬۇرڬانۇب - Георгиевск Гьарзаколоб har#akolob هارزاكۈلۈب - Изобильный МагIданлълъадахъ mafdan:ada] ماعدانڷاداڅ - Минеральные Воды Напколоб na_kolob نافكۈلۈب - Нефтекумск Эссендугъиб eSenduvib ئېصېندۇغێب - Ессентуки ГIурччинколоб furXinkolob عۇرڿێنكۈلۈب - Зеленокумск Гвангъиколоб gwanvikolob ڬوانغێكۈلۈب - Светлоград ЦIикандариб `ikandarib ڝێكاندارێب - Новоалександровск ЦIипалуб `i_alub ڝێفالۇب - Новопавловск

ГI f 1. ГIаба ретIарассе дунги инчIила, чухъа ретIарав диеги щвечIила (чухъа ретIарасс дунги ячинчIила). faba reTaraSe dungi inzila, xu]a reTaraw diyegi &wezila (xu]a reTaraS dungi yaxinzila). 2. ГIабдал берталълъе ахIани, жив анивго чIчIелилан лIугьуневила. fabdal berta:e a\ani, $iw aniwgo Zelilan /uhunewila. 3. ГIабдал бищун ццеве гIиссинлъималаздайила лъалев. fabdal bi&un Cewe fiSin;imala#dayila ;alew. 4. ГIабдал вукIаниги, цIцIодор вукIаниги, аххир цойила. fabdal wujanigi, ~odor wujanigi, a{ir coyila. 5. ГIабдал гьечIони, цIцIогьорассе боцIцIи кисса? fabdal hezoni, ~odoraSe bo~i kiSa? 6. ГIабдал гIодиларо, цIцIодор велъиларо. fabdal fodilaro, ~odor we;ilaro. 7. ГIабдал кьурдуларевила, кьурдани, чIчIоларевила (чIчIезе лъаларебила). fabdal purdularewila, purdani, Zolarewila (Ze#e ;alarebil). 8. ГIабдал кIалъалелълъул, цIцIодор вуцIцIун чIчIолев. fabdal ja;ale:ul, ~odor wu~un Zolew. 9. ГIабдал лумо гьавизе росу бахъараб меххалълъ, гьесс гьикъарабила - «Чан мали бугонидай зодоре гIунтIила?». fabdal lumo hawi#e rosu ba]arab me{a:, heS hiqarabila - «xan mali bugoniday #odore funTila?». 10. ГIабдал рокъове виччаялдасса гIакъил лъорове виччай лълъикIаб. fabdal roqowe wiXayaldaSa faqil ;orowe wiXay :ijab. 11. ГIабдал хIалтIизеги вачунге, гIабдалассда цадахъги хIалтIуге. fabdal \alTi#egi waxunge, fabdalaSda cada]gi \alTuge. 12. ГIабдаласс боцIцIи балагьула, цIцIодорасс гIакълу балагьула. fabdalaS bo~i balahula, ~odoraS faqlu balahula. 13. ГIабдаласс вецциялдасса цIцIодорасс какиго лълъикIила. fabdalaS weCiyaldaSa ~odoraS kakigo :ijila. 14. ГIабдаласс гурони гIабдалассе гIакълу кьоларебила. fabdalaS guroni fabdalaSe faqlu polarebila. 15. ГIабдаласс гурони гIунгутIаби ралагьуларел. fabdalaS guroni funguTabi ralahularel. 16. ГIабдаласс гьедун бицунебила, гIакъиласс кици тIамун бицунебила. fabdalaS hedun bicunebila, faqilaS kici Tamun bicunebila. 17. ГIабдаласс гIодобе бала, цIцIодорасс бищула. (ГIабдаласс гIодобе бараб цIцIодорасс бищула). fabdalaS fodobe bala, ~odoraS bi&ula. (fabdalaS fodobe barab ~odoraS bi&ula). 18. ГIабдаласс квараб жоялълъул бицунеб, цIцIодорасс лъараб жоялълъул бицунеб. fabdalaS kwarab $oya:ul bicuneb, ~odoraS ;arab $oya:ul bicuneb. 19. ГIабдаласс малълъулелдеги гIин тIаме, битIараб батичIони гьабичIого те. fabdalaS ma:uleldegi fin Tame, biTarab batizoni habizogo te. 20. ГIабдаласс нилIее лъабго гIакълу кьуни, цоябниги битIараб батизе бегьулеб. fabdalaS ni/eye ;abgo faqlu puni, coyabnigi biTarab bati#e behuleb. 21. ГIабдалассда бицараб жо – базаралда ахIараб гIакIа. fabdalaSda bicarab $o - ba#aralda a\arab faja. 22. ГIабдалассда гуребила гIайиб букIунеб, гIабдал валъаргъарассдайила. fabdalaSda gurebila fayib bujuneb, fabdal wa;arvaraSdayila. 23. ГIабдалассда гIайиб чIчIоларебила. fabdalaSda fayib Zolarebila. 24. ГIабдалассда данде мунги гIабдаллъун чIчIайила. fabdalaSda dande mungi fabdal;un Zayila. 25. ГIабдалассда кигIан малълъараниги, гьесс жиндирабго гурони гьабулареб. fabdalaSda kifan ma:aranigi, heS $indirabgo guroni habulareb. 26. ГIабдалассда малълъараб жо – гIодобе бортараб чIор. fabdalaSda ma:arab $o - fodobe bortarab zor. 27. ГIабдалассда малълъарани мунго рихунев. fabdalaSda ma:arani mungo ri[unew. 28. ГIабдалассда нич гьечIеб, цIцIогьорассда яхI гьечIеб. fabdalaSda nix hezeb, ~ohoraSda ya\ hezeb. 29. ГIабдалассе бертин къойил букIунеб. fabdalaSe bertin qoyil bujuneb. 30. ГIабдалассе гIабдал вокьулев, гIакъилассе гIакъил вокьулев. fabdalaSe fabdal wopulew, faqilaSe faqil wopulew. 31. ГIабдалассе гIакъил вокьуларев, меххтарассе вигьарав вокьуларев. fabdalaSe faqil wopularew, me{taraSe wiharaw wopularew. 32. ГIабдалассе дару – данде кIалъачIого тей. fabdalaSe daru - dande ja;azogo tey. 33. ГIабдалассе гIадлу гьечIеб. fabdalaSe fadlu hezeb. 34. ГIабдалассул гIеч гIадин гьоркьов инеги чIчIоге. fabdalaSul fex fadin horpow inegi Zoge. 35. ГIабдалассул – зар, гIакъилассул – хIал. fabdalaSul - #ar, faqilaSul - \al. 36. ГIабдалассул кочIохъ гIенеккиялдасса цIцIодорассул семиялълъухъ гIенеккиго лълъикIила. fabdalaSul kozo] feneKiyaldaSa ~odoraSul semiya:u] feneKizogo :ijila. 37. ГIабдалассул кумекалдасса кумекчи гьечIого лълъикI. fabdalaSul kumekaldaSa kumekxi hezogo :ij. 38. ГIабдалассул кIалалда гIакIа гьечIеб. fabdalaSul jalalda faja hezeb. 39. ГIабдалассул – мацIцIалда, цIцIодорассул – рекIеда. fabdalaSul - ma~alda, ~odoraSul - rejeda. 40. ГIабдалассул мацIцIалълъги хIикматаб жо бицуна, щиб гьессул рагIийилан, гIин тIамичIого тоге. fabdalaSul ma~a:gi \ikmatab $o bicuna, &ib heSul rafiyilan, fin Tamizogo toge. 41. ГIабдалассул ракI – мацIцIалдайила, цIцIодорассул мацIцI – ракIалдайила. fabdalaSul raj - ma~aldayila, ~odoraSul ma~ - rajaldayila. 42. ГIабдалассул рекIелгъей умумузул асс-къоялде букIуна, гIакъилассул рекIелгъей лълъикIабщиналде букIуна. fabdalaSul rejelvey umumu#ul aS-qoyalde bujuna, faqilaSul rejelvey :ijab&inalde bujuna. 43. ГIабдалассулги гIакъилассулги аххир цойила (ГIабдал вегулебги – хоб, гIакъил вукъулебги – хоб). fabdalaSulgi faqilaSulgi a{ir coyila (fabdal wegulebgi - [ob, faqil wuqulebgi - [ob). 44. ГIабдалгун кваназегIан, цIцIодоргун вакъиго лълъикI. fabdalgun kwana#efan, ~odorgun waqigo :ij. 45. ГIабдалгун къаццандулев гьессдассаги гIантавила. fabdalgun qaCandulew heSdaSagi gantawila. 46. ГIабдалассулгун гьудуллъиги гьабуге, гьойдулгун маххссараги гьабуге. fabdalaSulgun hudul;i habuge, hoydulgun ma{Saragi habuge. 47. ГIабдалги ахIмакъги рекъон чIчIоларо. fabdalgi a\maqgi reqon Zolaro. 48. ГIабдалги гуккуге, гIабдаласс гуккизеги чIчIоге. fabdalgi guKuge, fabdalaS guKi#egi Zoge. 49. ГIабдалги гIакъилги киназдаго лъала. fabdalgi faqilgi kina#dago ;ala. 50. ГIабдалгун къаццандуге, мунго къунгутIизе. fabdalgun qaCanduge, mungo qunguTi#e. 51. ГIабул чехъечIого, хоноги кунаро. fabul xe[ezogo, [onogi kunaro. 52. ГIагарав чияссул гьан кваниги, ракьа гIодобе реххизе бегьулареб. fagaraw xiyaSul han kwanigi, rapa fodobe re{i#e behulareb. 53. ГIагарлъи лъала къо ккедал, гьудул лъала къваригIел ккедал. fagar;i ;ala qo Kedal, hudul ;ala qwarifel Kedal. 54. ГIагарлъи лъаларессе алжан гьечIебила. fagar;i ;alareSe al$an hezebila. 55. ГIагарлъи цIуне чIаго рукIаго, хвараб меххалълъ «гIагарал чагIи» чанги ратулел. fagar;i `une zago rujago, [warab me{a: «fagaral xafi» xangi ratulel. 56. ГIагарлъиялълъул гьуинлъи гьоркьобакI цIцIикIкIанагIан цIцIикIкIунебила. fagar;iya:ul huin;i horpobaj ~iJanafan ~iJunebila. 57. ГIада-гIадамазе чваххун цIцIад байдал, дие горо бараб дуниял! fada-fadama#e xwa{un ~ad baydal, diye goro barab duniyal! 58. ГIадада бицараб рагIи – гIадада реххараб чIор. fadada bicarab rafi - fadada re{arab zor. 59. ГIадалаб бетIералълъ хIатIазе гIазаб кьолебила. fadalab beTera: \aTa#e fa#ab polebila. 60. ГIадалаб гъурщидасса цIцIодораб нус лълъикIаб. fadalab vur&idaSa ~odorab nus :ijab. 61. ГIадалаб заманалда гIакъилзабигицин гIадаллъулелила. fadalab #amanalda faqil#abigicin fadal;ulelila. 62. ГIадалав вехь хвани боцIцIуе рахIат, гIадалав ххан хвани ххалкъалълъе рахIат. fadalaw we% [wani bo~uye ra\at, fadalaw {an [wani {alqa:e ra\at. 63. ГIадалав гьудулассдасса гIакъилав тушманго лълъикIила. fadalaw hudulaSdaSa faqilaw tu^mango :ijila. Циги чиги цоцазе цIакъ рокьулел рукIун руго. Цицца чи ссундассаго цIунулев вукIун вуго. Гьессда асскIобе чIагояб жо къазе биччалеб букIун гьечIо. Цо нухалда чи кьижун вукIун вуго, ци жиндирго гIадаталда рекъон хъаравуллъуда букIун буго. ТIутI рещтIун буго чияссул надалда. Ццин бахъараб цицца тIотIода кьабураб квачIалълъ тIутIги хун буго, чиги хун вуго. cigi xigi coca#e `aq ropulel rujun rugo. ciCa xi SundaSago `unulew wujun wugo. heSda aSjobe zagoyab $o qa#e biXaleb bujun hezo. co nu[alda xi pi$un wujun wugo, ci $indirgo fadatalda reqon ]arawul;uda bujun bugo. TuT re&Tun bugo xiyaSul nadalda. Cin ba]arab ciCa ToToda paburab kwaza: TuTgi [un bugo, xigi [un wugo. 64. ГIадалав гIагарав чияссдасса цIцIодорав мадугьал анцIцIцIул лълъикIав. fadalaw fagaraw xiyaSdaSa ~odoraw maduhal an`~ul :ijaw. 65. ГIадалав ххан – къвачIинибе бараб цIулакьо. fadalaw {an - qwazinibe barab `ulapo. 66. ГIадалав чи ЯхIия гудрадаго гIанкIкI тарав. fadalaw xi ya\ya gudradago fanJ taraw. 67. ГIадалай бикаялдасса гIакъилай гъарабашго лълъикI. fadalay bikayaldaSa faqilay varaba^go :ij. 68. ГIадалнахги ххунчIрулги цоцалълъ журараб меххалълъ гIолохъанчи вукIунарев (кколарев). fadalna[gi {unzrulgi coca: $urarab me{a: folo]anxi wujunarew (Kolarew). 69. ГIадамаз гьагу бачани дуццаги гьагу баче, гIадамаз цIцIекIу бачани, дуццаги цIцIекIу баче. fadama# hagu baxani duCagi hagu baxe, fadama# ~eju baxani duCagi ~eju baxe. 70. ГIадамаз квешав чи вугилан абиялдасса кватIичIого хабалIе инго лълъикI. fadama# kwe^aw xi wugilan abiyaldaSa kwaTizogo [aba/e ingo :ij. 71. ГIадамаз къимат гьабулареб кIиго жойила дунялалда бугеб - сахлъиги эркенаб заманги. fadama# qimat habulareb jigo $oyila dunyalalda bugeb - sa[;igi erkenab #amangi. 72. ГIадамаз малълъухъе гьабуге, гьез гьабухъе гьабе. fadama# ma:u]e habuge, he# habu]e habe. 73. ГIадамаз ракь кваназабула – ракьалълъ гIадамал кваназарула. fadama# rap kwana#abula - rapa: fadamal kwana#arula. 74. ГIадамазда гъорлI вукIине лъайги кIудияб гIелму буго. fadama#da vor/ wujine ;aygi judiyab felmu bugo. 75. ГIадамазда гьоркьов - лълъикIав чи, живго ххутIидал – ххиянатчи. fadama#da horpow - :ijaw xi, $iwgo {uTidal - {iyanatxi. 76. ГIадамазда гьоркьой хханассул бика гIадай, балъда нахъа хъартил тIинчI гIадай. fadama#da horpoy {anaSul bika faday, ba;da na]a ]artil Tinz faday. 77. ГIадамазда чIалгIарав, Аллагьассда рихарав (ГIиссиназда чIалгIарав, чIахIиязда рихарав). fadama#da zalfaraw, allahaSda ri[araw (fiSina#da zalfaraw, za\iya#da ri[araw). 78. ГIадамаздасса ццевеги кIанцIуге, нахъаги ххутIуге. fadama#daSa Cewegi jan`uge, na]agi {uTuge. 79. ГIадамазе вокьарав Аллагьассеги вокьулев. fadama#e woparaw allahaSegi wopulew. 80. ГIадамазе баркала кьоларесс Аллагьассеги кьоларо. fadama#e barkala polareS allahaSegi polaro. 81. ГIадамазе – гьан, гьабзазе – рукьби, мискинассе – ратIа, бечедассе – бохх. fadama#e - han, hab#a#e - rupbi, miskinaSe - raTa, bexedaSe - bo{. 82. ГIадамазе гьойлъарав, гьабзазе ракьалъарав. fadama#e hoy;araw, hab#a#e rapa;araw. 83. ГIадамазе рикъзи кьеги, Аллагь, дие чорххое сахлъи кьеги. fadama#e riq#i pegi, allah, diye xor{oye sa[;i pegi. 84. ГIадамазул абундачаз азбаралълъул гъапу къани, къватIир ххутIулелила. fadama#ul abundaxa# a#bara:ul va_u qani, qwaTir {uTulelila. 85. ГIадамазул гIабдал – чанахъан, чуязул гIабдал – юргъачу. fadama#ul fabdal - xana]an, xuya#ul fabdal - yurvaxu. 86. ГIадамазул кIал бухьине кIолареб. fadama#ul jal bu%ine jolareb. 87. ГIадамазул хIурмат гьабунгутIи дурго хIурмат гьабунгутIи ккола. fadama#ul \urmat habunguTi durgo \urmat habunguTi Kola. 88. ГIадамазухъего иш гьабизе лIугьунге. fadama#u]ego i^ habi#e /uhunge. 89. ГIадамал ахIуд унелълъул - чехь унтарав, бахIарзал кьалде щолелълъул - мугъ унтарав. fadamal a\ud une:ul - xe% untaraw, ba\ar#al palde &ole:ul - muv untaraw. 90. ГIадамал бакъвараб бакIалдассан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа, хIарщулIан рилълъани, мунги гьениссан вилълъа. fadamal baqwarab bajaldaSan ri:ani, mungi heniSan wi:a, \ar&u/an ri:ani, mungi heniSan wi:a. 91. ГIадамал берталълъ кьурдулел, цIцIогьор нуцIцIида кIулал ран ратидал кьурдулев. fadamal berta: purdulel, ~ohor nu~ida julal ran ratidal purdulew. 92. ГIадамал гурхIизеян гIодарай, давла щвезеян щокълъарай. fadamal gur\i#eyan fodaray, dawla &we#eyan &oq;aray. 93. ГIадамал гIемералълъуб чехь къай, чи гIемералълъуб бер къай. fadamal femera:ub xe% qay, xi femera:ub ber qay. 94. ГIадамал какуге, мунго веццуге. fadamal kakuge, mungo weCuge. 95. ГIадамал киналго лълъикIал рукIинаан, «кIиго рагIи» лълъиццаниги бицунаребани. fadamal kinalgo :ijal rujinaan, «jigo rafi» :iCanigi bicunarebani. 96. ГIадамал къулухъе къула, гIадамал рорххухъе ворхха. fadamal qulu]e qula, fadamal ror{u]e wor{a. 97. ГIадамал кьурдахъе кьурдизеги лъаларев, кьурдичIого чIчIезеги лъаларев. fadamal purda]e purdi#egi ;alarew, purdizogo Ze#egi ;alarew. 98. ГIадамал лъанагIан гьаби рокьулел рукIун руго. fadamal ;anafan habi ropulel rujun rugo. 99. ГIадамал ритIизаризе лIугьарав тIекъав чи – рагIад битIулареб тIил. fadamal riTi#ari#e /uharaw Teqaw xi - rafad biTulareb Til. 100. ГIадамал рихьизе – берал, нилIго рихьизе – матIу. fadamal ri%i#e - beral, ni/go ri%i#e - maTu. 101. ГIадамал хваралълъув хва, гIадамал рахъаралълъув вахъа. fadamal [wara:uw [wa, fadamal ra]ara:uw wa]a. 102. ГIадамал хваралълъув хвезеги вас вукIин талихI. fadamal [wara:uw [we#egi was wujin tali\. 103. ГIадамал хола, бахIарчи даим чIаго вукIуна. fadamal [ola, ba\arxi daim zago wujuna. 104. ГIадамалгун кьал ахIи ахIмакъассул иш буго. fadamalgun pal a\i a\maqaSul i^ bugo. 105. ГIадамалълъ вукIине лъаларессе дуниялги къваридаб, бетIербахъиги мукъссанаб. fadama: wujine ;alareSe duniyalgi qwaridab, beTerba]igi muqSanab. 106. ГIадамалI хва, гIадамалI вахъа (болI хва, болI вахъа). fadama/ [wa, fadama/ wa]a (bo/ [wa, bo/ wa]a). 107. ГIадамассдасса – боцIцIи, боцIцIудасса – цIарагI. fadamaSdaSa - bo~i, bo~udaSa - `araf. Кици буго гьадинаб божиялда тIад гIуцIцIараб, тIаде рачIунел балагьаздасса бетIергьаби цIунизе холебила хIайван. Гьединалго балагьаздасса хIайванал цIунизе бекулебила цIарагI. kici bugo hadinab bo$iyalda Tad fu~arab, Tade razunel balaha#daSa beTerhabi `ini#e [olebila \aywan. hedinalgo balaha#daSa \aywanal `uni#e bekulebila `araf. 108. ГIадамассе гIаданлъун вукIа, гьойда данде бацIлъун вукIа. fadamaSe fadan;un wuja, hoyda dande ba`;un wuja. 109. ГIадамассе къимат хIалтIи бихьун кье, хIайваналълъе къимат пайда бихьун кье. fadamaSe qimat \alTi bi%un pe, \aywana:e qimat _ayda bi%un pe. 110. ГIадамассе рецц – черххалда бахине нах. fadamaSe reC - xer{alda ba[ine na[. 111. ГIадамассул бищун кIудияб гIадаллъи – гIадамал жиндасса гIадалал ругилан ккей. fadamaSul bi&un judiyab fadal;i - fadamal $indaSa fadalal rugilan Key. 112. ГIадамассул квешлъи – гIамал кIодолъи, гIакдал квешлъи – рахь биччангутIи. fadamaSul kwe^;i - famal jodo;i, fakdal kwe^;i - ra% biXanguTi. 113. ГIадамассул ракI дуниял рагIалда, гIажалалълъул мугьру мугъалда нахъа. fadamaSul raj duniyal rafalda, fa$ala:ul muhru muvalda na]a. 114. ГIадамассул хIал кунеб, хIайваналълъул гьан кунеб. fadamaSul \al kuneb, \aywana:ul han kuneb. Кици буго къокъаб, тIассан пасихIаб букIиналда цадахъ жаниссан магIнаги гъваридаб. Абулеб буго, хIайван хьихьиялдассан асслияб мурад гьанги нахги бугеб гIадин, гIадан тIасса вищизе ккани, асслияб жо – хIал лълъикIлъи, тIабигIат лълъикIав вукIин бугилан. kici bugo qoqab, TaSan _asi\ab bujinalda cada] $aniSan mafnagi vwaridab. abuleb bugo \aywan %i%iyaldaSan aSliyab murad hangi na[gi bugeb fadin, fadan TaSa wi&i#e Kani aSliyab $o - \al :ij;i, Tabifat :ijaw wujin bugilan. 115. ГIадамассул чорххое гIелму – гIатIгояб гъотIое регьел. fadamaSul xor{oye felmu - faTgoyab voToye rehel. 116. ГIадамассулIан гуребила канлъи бихьулеб, рагIулIанила. fadamaSu/an gurebila kan;i bi%uleb, rafu/anila. 117. ГIадан адабалълъила берцин гьавулев. fadan adaba:ila bercin hawulew. 118. ГIадан басра гьави мунгоги басра гьави ккола. fadan basra hawi mungogi basra hawi Kola. 119. ГIадан басра гьавурассда басрияб къо бихьула. fadan basra hawuraSda basriyab qo bi%ula. 120. ГIадан божулареб гIумруялдасса цIунаги. fadan bo$ulareb fumruyaldaSa `unagi. 121. ГIадан ватани гIадамалълъ вукIа, гурев ватани хIайваналълъ вукIа. fadan watani fadama: wuja, gurew watani \aywana: wuja. 122. ГIадан вижулевила, гIакълу бачIунебила. fadan wi$ulewila, faqlu bazunebila. 123. ГIадан вихьун чучуге, чи вихьун рагIи бицунге. fadan wi%un xuxuge, xi wi%un rafi bicunge. 124. ГIадан вукIуневила богIолI гьоло гIадавги гьалилI сусур гIадавги. fadan wujunewila bofo/ holo fadawgi hali/ susur fadawgi. 125. ГIадан гогь гьавулебги – боцIцIи, пашман гьавулебги – боцIцIи. fadan goh hawulebgi - bo~i, _a^man hawulebgi - bo~i. 126. ГIадан гурев чияссда жо малълъи – лълъеда бикIараб накъищ. fadan gurew xiyaSda $o ma:i - :eda bujarab naqi&. 127. ГIадан гIадамассде кколевила, мегIер мегIералде кколаребила. fadan fadamaSde Kolewila, mefer meferalde Kolarebila. 128. ГIадан гIадамассе – матIу. fadan fadamaSe - maTu. 129. ГIадан гIакълуялълъ берцин гьавула, ретIел букъиялълъ берцин гьабула. fadan faqluya: bercin hawula, reTel buqiya: bercin habula. 130. ГIадан – гIатIгояб жо. fadan - faTgoyab $o. 131. ГIадан гIодов ватуларев, вичун восизе щоларев. fadan fodow watularew, wixun wosi#e &olarew. 132. ГIадан гIорцIцIидал гIергIедулевила, хIайван бакъидал гIергIедулебила. fadan for~idal ferfedulewila, \aywan baqidal ferfedulebila. 133. ГIадан квегъе берцинаб рагIиялълъ, бугъа квегъе биццатаб тIилалълъ. fadan kweve bercinab rafiya:, buva kweve biCatab Tila:. 134. ГIадан кколеб жо – бугIа, гIадан чIвалеб жо – чIагIа. fadan Koleb $o - bufa, fadan zwaleb $o - zafa. 135. ГIадан кIиго нухалълъила загIипав вукIунев, вижулагоги холагоги. fadan jigo nu[a:ila #afi_aw wujunew, wi$ulagogi [olagogi. 136. ГIадан рагIуцца реххулев, хIайван чохьоцца реххулеб. fadan rafuCa re{ulew, \aywan xo%oCa re{uleb. 137. ГIадан ракьулIе уна, хIайван хьагинибе уна, лълъикIаб иш нахъе ххутIула. fadan rapu/e una, \aywan %aginibe una, :ijab i^ na]e {uTula. 138. ГIадан рекIинчIеб чуги, чи кIалъачIей ясги рукIунарел. fadan rejinzeb xugi, xi ja;azey yasgi rujunarel. 139. ГIадан рикIкIун – хIал, хIайван рикIкIун – лIар. fadan riJun - \al, \aywan riJun - /ar. 140. ГIадан ссипат-ссураталълъ гуревила берцин гьавулев, захIматалълъила. fadan Si_at-Surata: gurewila bercin hawulew, #a\mata:ila. 141. ГIадан хола, гIаданлъи нахъе ххутIула, хIама хола, тIом гурони ххутIуларо. fadan [ola, fadan;i na]e {uTula, \ama [ola, Tom guroni {uTularo. 142. ГIадан хIал бихьун вецце, хIайван гьан бихьун бецце. fadan \al bi%un weCe, \aywan han bi%un beCe. 143. ГIадан чIвалеб жо – чIухIи. fadan zwaleb $o - zu\i. 144. ГIадан щола ракIалълъ къотIараб бакIалде. fadan &ola raja: qoTarab bajalde. 145. ГIаданилан гIадамалълъ гурев, хIайванилан хIайваналълъ гурев. fadanilan fadama: gurew, \aywanilan \aywana: gurew. 146. ГIаданлъи гьабизе кватIун букIунареб. fadan;i habi#e kwaTun bujunareb. 147. ГIаданлъи гьечIеб черхх – чилъи гьечIеб ракI. fadan;i hezeb xer{ - xi;i hezeb raj. 148. ГIаданлъи гьечIелълъуб гьудуллъи чIчIолареб. fadan;i heze:ub hudul;i Zolareb. 149. ГIаданлъиялълъулги цIезе бегьулебила таргьа. fadan;iya:ulgi `e#e behulebila tarha. 150. Чачаналде гьирихъ ун рукIанила гIандал. xaxanalde hiri] un rujanila fandal. 151. ТIад руссун рачIунаго, цо росулI гьезда кверкьаби ратанила. Цадахъ рукIаразда цоясс абунила - «Гьаниб хвел ккун бихьула. РачIа нилIецца, гьагъазда зигараги бан, гIаданлъи гьабизин». Tad ruSun razunago, co rosu/ he#da kwerbaqi ratanila. cada] rujara#da coyaS abunila - «hanib [wel Kun bi%ula. raza ni/eCa hava#da #igaragi ban, fadan;i habi#in». 152. ГIаданлъиялълъул цIун буго! ГIаданлъиялълъул! – ан абунила гьесс гьалмагъзабазда… fadan;iya:ul `un bugo! fadan;iya:ul! - an abunila heS halmav#aba#da... 153. ГIадат бугила, бетIергьанчиясс бачунеб хIама гIадин, бачухъе билълъунеб жо (Гьабухъе букIунеб жойила гIадат). fadat bugila beTerhanxiyaS baxuneb \ama fadin baxu]e bi:uneb $o (habu]e bujuneb $oyila fadat). 154. ГIадлу – алжаналълъул кIул. fadlu - al$ana:ul jul. 155. ГIадлу – багIараб месед. fadlu - bafarab mesed. 156. ГIадлу гьечIеб рокъоб рекъел букIунареб. fadlu hezeb roqob reqel bujunareb. 157. ГIадлу гьечIеб росулI гIакIа гIемераб ахIула. fadlu hezeb rosu/ faka femerab a\ula. 158. ГIадлу гьечIев хIаким – рехъен бихьуларев вехь. fadlu hezew \akim - re]en bi%ularew we%. 159. ГIадлу гьечIев цIцIалдохъанассул цIцIар гIемер ахIизе ккола. fadlu hezew ~aldo]anaSul ~ar femer a\i#e Kola. 160. ГIадлу цIцIикIкIаралълъуб цIцIогь дагьаб. fadlu ~iJara:ub ~oh dahab. 161. ГIадлуялълъулI гIажал гьечIеб, вуххиялълъул ххайир гьечIеб. fadluya:u/ fa$al hezeb, wu{iya:ul {ayir hezeb. 162. ГIажал лъала ганчIида. fa$al ;ala ganzida. МагIарулазул гIадат буго, жал мурадалде щолищан бихьизе, «бичч-бакъ» реххулеб. Алмасил МухIумиццаги реххун буго «бичч-бакъ», чанцIцIул рехханиги, гьессул анищалда рекъон ккун гьечIо эххеде реххараб гамачI. Цинги Алмасиласс гамачI, гьадал рагIабиги абун, хьуризабун буго. mafarula#ul fadat bugo, $al muradalde &oli&an bi%i#e, «biX-baq» re{uleb. almasil mu\umiCagi re{un bugo «biX-baq», xan~ulni re{anigi, heSul ani&alda reqon Kun hezo e{ede re{arab gamaz. cingi almasilaS gamaz, hadal rafabi abun, %uri#abun bugo. 163. ГIажалалда гъураб меххалълъ гIункIкIал кутулгун расандулел. fa$alalda vurab me{a: funJal kutulgun rasandulel. 164. ГIажалалде гъейгун, болъон гохIде бахунебила. fa$alalde veygun bo;on go\de ba[unebila. 165. ГIажалан абурассда унтиян абулеб, унтиян абурассда толоян абулеб. fa$alan aburaSda untiyan abuleb, untiyan aburaSda toloyan abuleb. 166. ГIажамиясс къуръан гIадин гьабила, къулгьу! – ян абурабила гIарабалълъ бечIчIизе букIунареб гIакдада. fa$amiyaS qur'an fadin habila, qulhu! - yan aburabila faraba: beZi#e bujunareb fakdada. 167. ГIазаб чIамичIого, мурадалде щоларел. fa#ab zamizogo muradalde &olarel. 168. ГIаздатIаги лъалкI толарев. fa#daTagi ;alj tolarew. 169. ГIазукь букIаниги дерец тIегь ккола, тIалтIа бижаниги хъутур чIахI ккола. fa#up bujanigi derec Teh Kola, TalTa bi$anigi ]utur za\ Kola. 170. ГIазулI вачIунге, гьоролI вачIаян абулебила цIцIогьорасс гьалмагъассда. fa#up wazunge, horo/ wazayan abulebila ~ohoraS halmavaSda. 171. ГIазулIги хIур букIунеб. fa#u/gi \ur bujuneb. 172. ГIайиб бадибе гьаби бадибе рецц гьабиялдасса нусцIцIул лълъикIаб. fayib badibe habi badibe reC habiyaldaSa nus~ul :ijab. 173. ГIайиб буго вокьуларев чияссда букIунеб жо. fayib bugo wopularew xiyaSda bujuneb $o. 174. ГIайиб буго къурассда букIунеб жо. fayib bugo quraSda bujuneb $o. 175. ГIайиб гьечIев гьудул ватуларев, багьана гьечIей лълъади йикIунарей. fayib hezew hudul watularew, bahana hezey :adi yijunarey. 176. ГIайиб гьечIессе кьураб нагIана дудего буссунебила. fayib hezeSe purab nafana dudego buSunebila. 177. ГIайиб ГIумарида – хъапасал дида. fayib fumarida - ]a_asal dida. 178. ГIайиб камурав чи вукIунарев, цо рахъ камичIеб хIалтIи букIунареб. fayib kamuraw xi wujunarew, co ra] kamizeb \alTi bujunareb. 179. ГIайиб кколареб черххги букIунареб, гIазу балареб мегIерги букIунареб. fayib Kolareb xer{gi bujunareb, fa#u balareb mefergi bujunareb. 180. ГIайиб кколарев чи вукIунарев, гIамал гьечIеб черхх букIунареб. fayib Kolarew xi wujunarew, famal hezeb xer{ bujunareb. 181. ГIайиб кколарей чIчIужу ялагьулев, чIчIужу гьечIого ххутIулев. fayib Kolarey Zu$u yalahulew, Zu$u hezogo {uTulew. 182. ГIайиб кIалалда кколеб, зар бетIералда щолеб. fayib jalalda Koleb, #ar beTeralda &oleb. 183. ГIайиб – къватIиб, дун – рокъов. fayib - qwaTib, dun - roqow. 184. ГIайиб лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. fayib :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 185. ГIайибал рорцани меххелалда жаниб 200 россассда 200 чIчIужуялда кколебила. РорцинчIого тани, цониги кколаребила. fayibal rorcani me{elalda $anib 200 roSaSda 200 Zu$uyalda Kolebila. rorcinzogo tani, conigi Kolarebila. 186. ГIайибалда къвал барав, мунагьалда кьан барав. fayibalda qwal baraw, munahalda pan baraw. 187. ГIайибалдасса къадарабги гIила букIунебила. fayibaldaSa qadarabgi fila bujunebila. 188. ГIайибалдасса нечоларев, мунагьалдасса хIинкъуларев. fayibaldaSa nexolarew, munahaldaSa \inqularew. 189. ГIайибалълъ чехь бихъулареб носоцца гурони. fayiba: xe% bi]ulareb nosoCa guroni. 190. ГIайибав тамихIалълъукьа хIинкъулевила, гIайиб гьечIев къисматалълъукьа хIинкъулевила. fayibaw tami\a:upa \inqulewila, fayib hezew qismata:upa \inqulewila. 191. ГIака балагье рахь-нахалълъе лълъикIаб, чIчIужу ялагье гIамал-ххассият лълъикIай. faka balahe ra%-na[a:e :ijab, Zu$u yalahe famal-{aSiyat :ijay. 192. ГIака бечIчIизе лъаларелълъ азбар (лолон) гьетIараб бугилан абурабила. faka beZi#e ;alare: a#bar (lolon) heTarab bugilan aburabila. 193. ГIака бечIчIулелилан хIама бечIчIулел ратугеги. faka beZulelilan \ama beZulel ratugegi. 194. ГIака бичаравги, туххум таравги чи бечелъуларо. faka bixarawgi, tu{um tarawgi xi bexe;ularo. 195. ГIака биче бечIчIизе букIунареб, ригьин биххе дургун хIал рекъолареб. faka bixe beZi#e bujunareb, rihin bi{e durgun \al reqolareb. 196. ГIака бокьула нахулаб, гIадан вокьула гIамал лълъикIав. faka bopula na[ulab, fadan wopula famal :ijaw. 197. ГIака босейила рахьдалаб, чIчIужу ячейила гIамал берцинай. faka boseyila ra%dalab, Zu$u yaxeyila famal bercinay. 198. ГIака босилалде бокь гьабе, чIчIужу ячиналде рукъ гьабе. faka bosilalde bop habe, Zu$u yaxinalde ruq habe. 199. ГIака гьечIеб къайи – гIи гьечIеб ручун. faka hezeb qayi - fi hezeb ruxun. 200. ГIака какун нах кварай, росс какун рукъ кварай. faka kakun na[ kwaray, roS kakun ruq kwaray. 201. ГIака кьанагъдичIони кьандиб жо бугъилги багъарулареб. faka panavdizoni pandib $o buvilgi bavarulareb. 202. ГIака лъала лъабцIцIул къинлъидал, вас лъала эмен херлъидал. faka ;ala ;ab~ul qin;idal, was ;ala emen [er;idal. 203. ГIака ххаххаралълъул – бече хIалакъаб, кето кьариялълъул – хIама хIалакъаб. faka {a{ara:ul - bexe \alaqab, keto pariya:ul - \ama \alaqab. 204. ГIака чIчIегIераб бугониги, рахь хъахIаб букIуна. faka Zeferab bugonigi, ra% ]a\ab bujuna. 205. ГIакайилан ккун хIама бечIчIарай. fakayilan Kun \ama beZaray. 206. ГIакарумагIарда гIодоб чIчIараб оцгIанаб гIазу бугони, Ххунзахъ рекьи хъукьлъулареб. fakarumafarda fodob Zarab ocfanab fa#u bugoni, {un#a] repi ]up;ulareb. 207. ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран. fakdalgun ni/er bugeb $o - daran. 208. ГIакдацца гуребила рахь кьолеб, чуруццайила. fakdaCa gurebila ra% poleb, xuruCayila. 209. ГIакдацца рачIчI хьвагIичIони бугъа ххадуб унареб. fakdaCa raZ %wafizoni buva {adub unareb. 210. ГIакъил гIадада кIалъаларев. faqil fadada ja;alarew. 211. ГIакъил гIодове виччан кIалъала, гIабдал ахIдола. faqil fodowe wiXan ja;ala, fabdal a\dola. 212. ГIакъил кици тIамун кIалъала, гIабдаласс гьедун бицуна. faqil kici Tamun ja;ala, fabdalaS hedun bicuna. 213. ГIакъил къадруялде вахани мегIергIан кьуруларев, гIабдал даражаялде вахани хIотол сум гIадин гьетIарулев. faqil qadruyalde wa[ani meferfan purularew, fabdal dara$ayalde wa[ani \otol sum fadin heTarulew. 214. ГIакъил мекъи ккани, гIемерал мекъи ккола. faqil meqi Kani, femeral meqi Kola. 215. ГIакъил тIоццеве гIакъилассда лъала, гIабдал тIоццеве гIиссинлъималазда лъала. faqil ToCewe faqilaSda ;ala, fabdal ToCewe fiSin;imala#da ;ala. 216. ГIакъилчи хвани нахъе лълъикIаб цIцIар ххутIула, гIалимчи хвани лълъикIаб асар ххутIула. faqilxi [wani na]e :ijab ~ar {uTula, falimxi [wani :ijab asar {uTula. 217. ГIакъилаб бетIералълъе тIил къваригIунареб. faqilab beTera:e Til qwarifunareb. 218. ГIакъилаб гьой гIадада хIапдолареб, гIакъилав чи гIадада чвархъоларев. faqilab hoy fadada \a_dolareb, faqilaw xi fadada xwar]olarew. 219. ГIакъилаб жо бицине ххалатаб калам къваригIунаро. faqilab $o bicine {alatab kalam qwarifunaro. 220. ГIакъилав мискинчи къого бечедассдасса лълъикIав. faqilaw miskinxi qogo bexedaSdaSa :ijaw. 221. ГIакъилав чияссул гIантал лъималги рукIунел, гIантав чияссул гIакъилалги рукIунел. faqilaw xiyaSul fantal ;imalgi rujunel, fantaw xiyaSul faqilalgi rujunel. 222. ГIакъилавлъун вукIине квалквал гьабула гIакъилавлъун вукIине жигар бахъиялълъ. faqilaw;un wujine kwalkwal habula faqilaw;un wujine $igar ba]iya:. 223. ГIакъилал руцIцIун чIчIарабги заман бачIунебила. faqilal ru~un Zarabgi #aman bazunebila. 224. ГIакъилал эбел-инссулги рукIине бегьулелила гьагал лъимал. faqilal ebel-inSulgi rujine behulelila hagal ;imal. 225. ГIакъиласс бихьараб-рагIараб бицуна, гIабдаласс чохьол бицуна. faqilaS bi%arab-rafarab bicuna, fabdalaS xo%ol bicuna. 226. ГIакъиласс гIакъилай чIчIужу ялагьула, гIабдаласс гьумер берцинай ялагьула. faqilaS faqilay Zu$u yalahula, fabdalaS humer bercinay yalahula. 227. ГIакъиласс магIардаги ах гьабулеб, гIабдаласс гIанкIудул ханазул тIамуниги лал бокъинабулареб. faqilaS mafardagi a[ habuleb, fabdalaS fanjudul [ana#ul Tamunigi lal boqinabulareb. 228. ГIакъиласс ургъун бицуна, гIабдаласс кьвагьун биччала. faqilaS urvun bicuna, fabdalaS pwahun biXala. 229. ГIакъиласс цо чIчIужу ячуней, гIабдаласс чан щваниги ячуней. faqilaS co Zu$u yaxuney, fabdalaS xan &wanigi yaxuney. 230. ГIакъилассда малълъе, гIабдал гурони вуххуге. faqilaSda ma:e, fabdal guroni wu{uge. 231. ГIакъилассдасса ватIалъуге, гIабдалассда нахъвилълъунге. faqilaSdaSa waTa;uge, fabdalaSda na]wi:unge. 232. ГIакъилассдассан гIакълу щола, гIабдалассдассан щибго щоларо. faqilaSdaSan faqlu &ola, fabdalaSdaSan &ibgo &olaro. 233. ГIакъилассе вокьула жиндасса гIакъилав чи, хханассе бокьула бищунго гIакъилавлъун живго вукIине. faqilaSe wopula $indaSa faqilaw xi, {anaSe bopula bi&ungo faqilaw;un $iwgo wujine. 234. ГIакъилассе – ишан, гIабдалассе – бугI-бугI. faqilaSe - i^an, fabdalaSe - buf-buf. 235. ГIакъилассе къварилъи – гIабдалассе роххел. faqilaSe qwari;i - fabdalaSe ro{el. 236. ГIакъилассул газа кьурдаги рекIунеб, лълъим лъалессул квер гIордаги балеб. faqilaSul ga#a purdagi rejuneb, :im ;aleSul kwer fordagi baleb. 237. ГIакъилассул гIакълу къалмиццаги бицунеб. faqilaSul faqlu qalmiCagi bicuneb. 238. ГIакъилассул гIакълу рекIелI букIуна, гIабдалассул гIакълу мацIцIалда букIуна. faqilaSul faqlu reje/ bujuna, fabdalaSul faqlu ma~alda bujuna. 239. ГIакъилассул къассдал дагьал, къассдал гIемерассул гIакълу дагьаб. faqilaSul qaSdal dahal, qaSdal gemeraSul faqlu dahab. 240. ГIакъилассда рагIи рагIал баккарабго бичIчIулеб, гIабдалассда бугIизе кколеб. faqilaSda rafi rafal baKarabgo biZuleb, fabdalaSda bufi#e Koleb. 241. ГIакъилассул ссабру кIудияб, жагьилассул ццин ххеххаб. faqilaSul Sabru judiyab, $ahilaSul Cin {e{ab. 242. ГIакъиласс ункъо жо гьитIинаблъун рикIкIунареб - цIаги, унтиги, тушманлъиги, налъиги. faqilaS unqgo $o hiTinab;un riJunareb - `agi, untigi, tu^man;igi, na;igi. 243. ГIакъилассул хвел цо буго. faqilaSul [wel co bugo. 244. ГIакъилассул хIалтIи гIемераб, гIабдалассул чIанда гIемераб. faqilaSul \alTi femerab, fabdalaSul zanda femerab. 245. ГIакъилги къосунев, гIабдалассулги цIцIодораб жо кколеб. faqilgi qosunew, fabdalaSulgi ~odorab $o Koleb. 246. ГIакъилгун ургъун давла босе, гIабдалгун ургъун балагь тIаде цIцIаге. faqilgun urvun dawla bose, fabdalgun urvun balah Tade ~age. 247. ГIакъилзаби гIемерлъиялълъ гIакълу босизе чиго гьечIого ххутIун ругила. faqil#abi femer;iya: faqlu bosi#e xigo hezogo {uTun rugila. 248. ГIакъиллъи ботIролI бугев ссабруялда хьвадула, ссабруялда хьвадарав мурадалде вахуна. faqil;i boTro/ bugew Sabruyalda %wadula, Sabruyalda %wadaraw muradalde wa[una. 249. ГIакъиллъи тIаде ккола, ахIмакълъи гъоркье ккола. faqil;i Tade Kola, a\maq;i vorpe Kola. 250. ГIакълу бугел кантIулел, жо бичIчIулез росулел жалила кицаби. faqlu bugel kanTulel, $o biZule# rosulel $alila kicabi. 251. ГIакълу бикъулареб, я гIодобе бортулареб. faqlu biqulareb, ya fodobe bortulareb. 252. ГIакълу бикьулелълъул бакъалда тарав, намус бикьулелълъул гьоркьов ххутIарав. faqlu bipule:ul baqalda taraw, namus bipule:ul horpow {uTaraw. 253. ГIакълу бикьулелълъул нахъа ххутIарай, ххабар бикьулелълъул ццее кIанцIарай. faqlu bipule:ul na]a {uTaray, {abar bipule:ul Ceye jan`aray. 254. ГIакълу ботIрол кIодолъиялда бараб букIунебани, ганщил бищунго кIудияб букIинаанила. faqlu boTrol jodo;iyalda barab bujunebani, gan&il bi&ungo judiyab bujinaanila. 255. ГIакълу бугев инссуцца вас бергьине толарев. faqlu bugew inSuCa was berhine tolarew. 256. ГIакълу бугила нилIее къваригIараб меххалълъ чияхъ батулеб, чияе къваригIараб меххалълъ нилIехъ батулеб жо. faqlu bugila ni/eye qwarifarab me{a: xiya] batuleb, xiyaye qwarifarab me{a: ni/e] batuleb $o. 257. ГIакълу гьаре, боцIцIи гьаруге. faqlu hare, bo~i haruge. 258. ГIакълу гьечIеб бетIер, чIобогояб ракI, гIадалал ххиялаз хвана гIадада. faqlu hezeb beTer, zobogoyab raj, fadalal {iyala# [wana fadada. 259. ГIакълу гьечIеб бетIералда жаниб бугеб гIелму – бетIер гьечIеб къаркъалаялда лъураб тIагъур. faqlu hezeb beTeralda $anib bugeb felmu - beTer hezeb qarqalayalda ;urab Tavur. 260. ГIакълу гьечIеб къаркъала – къебелъухъ лълъадаричIеб нус. faqlu hezeb qarqala - qebe;u] :adarizeb nus. 261. ГIакълу гьечIеб гьавали гьаваялда хьвадула. faqlu hezeb hawali hawayalda %wadula. 262. ГIакълу гьечIев «гIакъил», бо гьечIев «ццевехъан». faqlu hezew «faqil», bo hezew «Cewe]an» 263. ГIакълу гьечIев васассдасса гьевги хун гьабураб бахъухъ лълъикIаб. faqlu hezew wasaSdaSa hewgi [un haburab ba]u] :ijab. 264. ГIакълу гьечIевгIан чи мекъав вукIуневила. faqlu hezewfan xi meqaw wujunewila. 265. ГIакълу гьечIей бика – рахь гьечIеб гIака. faqlu hezey bika - ra% hezeb faka. 266. ГIакълу гьечIел данде чIвагеги, гIажал щварал цадахъ ккогеги. faqlu hezel dande zwagegi, fa$al &waral cada] Kofogegi. 267. ГIакълу гьечIессе гIакълу кьоге. faqlu hezeSe faqlu poge. 268. ГIакълу гьечIессул берал гIемер гIодулел. faqlu hezeSul beral femer fodulel. 269. ГIакълу гьикъизе херав чи гьечIони, хераб хIохьода гьикъе. faqlu hiqi#e [eraw xi hezoni, [erab \o%oda hiqe. 270. ГIакълу гIемерассул калам дагьаб. faqlu femeraSul kalam dahab. 271. ГIакълу гIолеб гьечIони, ганчIида гьикъунги, гьикъичIого тоге. faqlu foleb hezoni, ganzida hiqungi, hiqizogo toge. 272. ГIакълу дагьал, цIцIалукагътал щварал жал рихьулахха, дир лъимал, нуж! (Ххунзахъа Аталазул Катуралълъ абурал кицилъун лIугьарал рагIаби). faqlu dahal, ~alukavtal &waral $al ri%ula{a, dir ;imal, nu$! ({un#a]a atala#ul katura: abural kici;un /uharal rafabi). 273. ГIакълу дагьассул мацIцI кIудияб. faqlu dahaSul ma~ judiyab. 274. ГIакълу дагьассул рагIи гIемераб. faqlu dahaSul rafi femerab. 275. ГIакълу заргIанав – гIамал зобгIанав. faqlu #arfanaw - famal #obfanab. 276. ГIакълу – къокъаб, чIанда – ххалатаб. faqlu - qoqab, zanda - {alatab. 277. ГIакълу къокъассул мацIцI ххалатаб. faqlu qoqaSul ma~ {alatab. 278. ГIакълу кьеги къвачIа цIун, къвачIа кьеги гIарцул цIун. faqlu pegi qwaza `un, qwaza pegi farcul `un. 279. ГIакълу ресалълъ малълъулеб. faqlu resa: ma:uleb. 280. ГIакълу саналI гуребила букIунеб, ботIролIила. faqlu sana/ gurebila bujuneb, boTro/ila. 281. ГIакълу тIагърикь гуребила букIунеб, ботIролIила. faqlu Tavrip gurebila bujuneb, boTro/ila. 282. ГIакълу тIатине ссабруги кьеги, ссабру алжаналълъул кIул букIин лъазе гъваридаб пикруги кьеги. faqlu Tatine Sabru pegi, Sabru al$ana:ul jul bujin ;a#e vwaridab _ikrugi pegi. 283. ГIакълу – ццебе, ццин – нахъе. faqlu - Cebe, Cin - na]e. Цо росулI гIумру гьабулел рукIанила эбелги васги. Ххеххгого россги хун, гьев васассе гIумру бичарай гIадан йикIанила эбел. Балугълъиялде вас вахиндал, чIчIужу ячине йигин, дир вас, диеги кумек букIинеян лIугьанила эбел. Вас разилъулев вукIинчIила. Эбелни тIасса йичIичIелълъул, цо релълъаралда рекъараб бакIги тIасса бищун, чIчIужуги ячанила, бертинги гьабунила. Гьедин дагьал моцIцIал анила. co rosu/ fumru habulel rujanila ebelgi wasgi. {e{gogo roSgi [un, hew wasaSe fumru bixaray fadan yijanila ebel. baluv;iyalde was wa[indal, Zu$u yaxine yigin, dir was, diyegi kumek bujineyan /uhanila ebel. was ra#i;ulew wujinzila. ebelni TaSa yizize:ul, co re:aralda reqarab bajgi TaSa bi&un, Zu$ugi yaxanila, bertingi habunila. hedin dahal mo~al anila. Цо къоялълъ, сапаралдасса вуссиндал, гьессда эбелалълъул берал риччун рихьанила. Щиб-кинилан цIеххедал, щибго гьечIин, херал руччабазул берал чваххулин, гьедин батилилан, тIасса вихьизавунила гьелълъ вас. КIиабилеб къоялълъги гьединго кканила. Щаклъун васасс ххал ккунила. Эбелалълъ цо абулила, нусалълъ анцIго гIезабулила… co qoya:, sa_araldaSa wuSindal, heSda ebela:ul beral riXun ri%anila. &ib-kinilan `e{edal, &ibgo hezin, [eral ruXaba#ul beral xwa{ulin, hedin batilin, TaSa wi%i#awunila he: was. jiabileb qoya:gi hedin Kanila. &ak;un wasaS {al Kunila. ebela: co abulila, nusa: an`go fe#abulila... Гьа, гьадинищхха иш букIарабилан, ццин бахъанила васассул. Дицца дуда абунин дие лълъади ячунгейилан, дуццаго ячанин, гьанже лълъикIго рукIайин, дун нужеда тIокIав вихьулариланги абун, унаго-унаго вас рикIкIаде, цо базаргабазул росулIе щванила. Гьенив цо бечедав базарганасс жиндирго ххамил тукада вичаризе тIамунила. Гьедин анила чанго сон. ha, hadini&{a i^ bujarabilan, Cin ba]anila wasaSul. diCa duda abunin diye :adi yaxungeyila, duCago yaxanin, han$e :ijgo rajayin, dun nu$eda Tojaw wi%ularilangi abun, unago-unago was riJade, co ba#argaba#ul rosu/e &wanila. heniw co bexedaw ba#arganaS $indirgo {amil tukada wixari#e Tamunila. hedin anila xango son. Цо къоялълъ базарганассда гьав, кIалдиб полопги бан, квешго лIугьун ватанила. Щиб-кинилан гьикъидал, валагьин, эбелги ракIалде щванин, гьелълъ тамахлъизе гьавунилан бицанила. co qoya: ba#arganaSda haw, jaldib _olo_gi ban, kwe^go /uhun watanila. &ib-kinilan hiqidal, walahin, ebelgi rajalde &wanin, he: tama[;i#e hawunilan bicanila. «Рокъове тIад вуссине бокьиларищ дуе?» – ян цIехханила базарганасс. Бокьилаанилан жаваб кьунила гьассги. РекIине чуги кьунила, базе ярагъги кьунила. ЛълъикIаб бихьун ххамил ххулжалги цIезарунила. «Дуда тIад вуссине ракIалде ккани, эбелги лълъадиги цадахъ рачун, гьанивеги вачIа. Сордо кIудияссул гIакълуги цIцIикIкIарабилан абулелълъул, цо дихъги гIенеккеян, - абунила базарганасс, - росулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. Гьоболассда къваригIел гьечIеб жоги цIеххоге, ццин нахъе ккезабуни, мун мекъссаги ккеларо. Гьанже дуе нух битIаги», – ян гьессул квер босанила. «roqowe Tad wuSine bopilari& duye?» - yan `e{anila ba#arganaS. bopilaanilan $awab punila haSgi. rejine xugi punila, ba#e yaravgi punila. :ijab bi%un {amil {ul$algi `e#arunila. «duda Tad wuSine rajalde Kani, ebelgi :adigi cada] raxun, haniwegi waza. sordo judiyaSul faqlugi ~iJarabilan abule:ul, co di]gi feneKeyan, - abunila ba#arganaS, - rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. hobolaSda qwarifel hezeb $ogi `e{oge, Cin na]e Ke#abuni, mun meqSagi Kelaro. han$e duye nu[ biTagi», - yan heSul kwer bosanila. Гьедин гьасс ватIаналде сапар бухьанила. Гьессда нухда цадахъ кканила, варанабазда лъун гIемераб къайи-къоногун, гьеб бичизе унел базаргаби. ЛълъикIго ссваканги рукIун, сордоги щолеб букIун, цо ссанагIатаб бакIалда рещтIине ракIалде кканила къайицадахъазда. Гьасс абунила, жинда гьабзазул хIапиги хIелказул гIегIедиги рагIанин, гIагардегIан росу батиялда щаклъи гьечIин, гьанир рещтIун лълъикI гурилан. Васассул гIакълуялълъухъ гьел гIенеккичIила, гьенирго чIчIанила. hedin haS waTanalde sa_ar bu%anila. heSda nu[da cada] Kanila, waranaba#da ;un femerab wayi-qonogun, heb bixi#e unel ba#argabi. :ijgo Swakan rujun, sordogi &oleb bujun, co Sanafatab bajalda re&Tine rajalde Kanila qayicada]a#da. haS abunila, $inda hab#a#ul \a_igi \elka#ul fefedigi rafanin, fagardefan rosu batiyalda &ak;i hezin, hanir re&Tun :ij gurilan. wasaSul faqluya:u] hel feneKizila, henirgo Zanila. Вас росулIе вилълъанила. Саламги кьун, росдал годекIаниве щванила. Рокъо-рокъоре гIадамалги ун, цо чи ххутIанила, кагътида тIад лъураб гьанал кесекги кодоб ккун, гьенивго. Гьобол вугищан гьикъанила гьесс васассда. ГьечIилан гьессги жаваб кьунила. ХIинкъиларев ватани, дида цадахъ вилълъаян абунила гьев чиясс. Щай хIинкъулев, мунги дунго гIадав гIадан гурищилан, ххадуб чуги цIцIан, гьавги гьессда ххадув анила. was rosu/e wi:anila. salamgi pun, rosdal godejaniwe &wanila. roqo-roqore fadamalgi un, co xi {uTanila, kavtida Tad ;urab hanal kesekgi kodob Kun, heniwgo. hobol wugi&an hiqanila heS wasaSda. hezilan heSgi $awab punila. \inqilarew watani, dida cada] wi:ayan abunila hew xiyaS. &ay \inqulew, mungi dungo fadaw fadan guri&ilan, {adub xugi ~an, hawgi heSda {aduw anila. Азбаралълъуре лIугьиндал, гьой гIадин раххссидаги бан, хIапулей йигила чIчIужугIадан. БетIергьанчиясс гьей раххссидасса йичанила. Жанире щванила. Таххида тIад, гIадан гIадин, бегун бугила гьой. Гъой чIчIужуялълъ гьоболассул чодуе кIалцIи-ххерги банила. Доб гьанги белъун, ххинкIалги гьарунила, квенги гьазда ццебе лъунила. Цинги рукъалълъул бетIергьанасс чIчIужугIадан йикIаралълъуйго юхьанила. Ххадур кIиялгоги квананила, ххутIараб ракьа-макъарги чуриги дой чIчIужуялълъеги кьунила. a#bara:ure /uhindal, hoy fadin ra{Sidagi ban, \a_uley yigila Zu$ufadan. beTerhanxiyaS hey ra{SidaSa yixanila. $anire &wanila. ta{ida Tad, fadan fadin, begun bugila hoy. voy Zu$uya: hobolaSul xoduye jal`i-{ergi banila. dob hangi be;un, {injalgi harunila, kwengi ha#da Cebe ;unila. cingi ruqa:ul beTerhanaS Zu$ufadan yijara:uygo yu%anila. {adur jiyalgogi kwananila, {uTarab rapa-maqargi xurigi doy Zu$uya:egi punila. Къасси макьуги щвечIила васассда, кин букIаниги хIал лъазеги течIила, радал вахъун нухда ине къачIанила. Додинго кваназеги гьавун, инехъин вукIарав вас гьоболасс тIад вуссине гьавунила. - Дуда гьаниб щибго гIажаиблъи гьабизе жого бихьичIищ? – ан гьикъанила. - Валлагь, дуда берцин бихьараб гуреяб, дида щибго гIажаибаб жо бихьичIо, – ян чIчIанила гьав. - Гьанже дида ххадув вачIа, – ян цо гвенд бихьизабунила гьасс гьоболассда. Цо рахъалде бутIрул, цоги рахъалде къаркъалаби ран ругила чIварал чагIазул. – КъваригIел гьечIеб жо цIеххон вукIарабани, мунги гьазда асскIов вукIинаан. Мун цIцIодорав чи вихьула, дицца дуда кинабго бицина. qaSi mapugi &wezila wasaSda, kin bujanigi \al ;a#egi tezila, radal wa]un nu[da ine qazanila. dodingo kwana#egi hawun, ine]in wujaraw was hobolaS Tad wuSine hawunila. - duda hanib &ibgo fa$aib;i habi#e $ogo bi%izi&? - an hiqanila. - walah, duda bercin bi%arab gureyab, dida &ibgo fa$aibab $o bi%izo, - yan Zanila haw. - han$e dida {aduw waza, - yan co gwend bi%i#abunila haS hobolaSda. co ra]alde buTrul, cogi ra]alde qarqalabi ran rugila zwaral xafa#ul. - qwarifel hezeb $o `e{on wujarabani, mungi ha#da aSjow wujinaan. mun ~odoraw xi wi%ula, diCa duda kinabgo bicina. Гьагъай гIадан дир яццгIал йиго. Ниж гьитIинго рукIаго, хвана нижер эбел-эмен. Гьелълъул эбелалълъ холелълъул дида гьарана кIудияй гIезегIан гьелълъул тIалаб гьабейила, ваццги яццги гIадинги рукIайилан. КIудиял гIедалги, бокьани, дуего тейила, бокьичIони, абун вачIарассе кьейила. Абун чи вачIиндал, дицца гьелда гьикъана - «Мун гьессиейищ кьелей, диегойищ телей?» – ян. «Дуего те», – ян абуна гьелълъ. Диццаги гьедин гьабуна. havay fadan dir yaCfal yigo. ni$ hiTingo rujago, [wana ni$er ebel-emen. he:ul ebela: [ole:ul dida harana judiyay fe#efan he:ul Talab habeyila, waCgi yaCgi fadin rujayila. judiyal fedalgi, bopani, duyego teyila, bopizoni, abun wazaraSe peyila. abun xi wazindal, diCa helda hiqana - «mun heSiyeyi& peley, diyegoyi& teley?» - yan. «duyego te», - yan abuna he:. diCagi hedin habuna. Дун кьижун ккаравго, гьей къватIие уней йикIун йиго. Щаклъун цо сордоялълъ ххадуб ххал ккуна. Росу рагIалда бугеб цо рокъое тIерхьун гьейги ана, ххадувго дунги вилълъана. dun pi$un Karawgo, hey qwaTiye uney yijun yigo. &ak;un co sordoya: {adub {al Kuna. rosu rafalda bugeb co roqoye Ter%un heygi ana, {aduwgo dungi wi:ana. Дицца нуцIцIа ричIеян ахIана. РичIизе рахараб гурилан ахIана жаниссан. Бараб малалълъ нуцIцIаги речIчIизабун, дун жаниве кIанцIана. Жанив вукIарав дида тIад речIчIана. Гьессдасса дун къолев вукIана. Дицца гьелда гьарана дие дагьаб кумек гьабеян. Гьелълъни гьабичIо. Дида ххадуб бачIун букIун буго гьаб гьой. РечIчIун тIадгун, гьелълъ гьев тIутIун вана. Гьеб къоялдасса нахъе дицца гьей раххссида бана, гьелълъул бакIалда гьой рокъобеги бачана. ЯццгIал йикIун, чIвазеги кIвечIо, – ян лIугIизабунила гьесс жиндирго ххабар. diCa nu~a rizeyan a\ana. rizi#e ra[arab gurilan a\ana $aniSan. barab mala: nu~agi reZi#abun, dun $aniwe jan`ana. $aniw wujaraw dida Tad reZana. heSdaSa dun qolew wujana. diCa helda harana diye dahab kumek habeyan. he:ni habizo. dida {adub bazun bujun bugo hab hoy. reZun Tadgun, he: hew TuTun wana. heb qoyaldaSa na]e diCa hey ra{Sida bana, he:ul bajalda hoy roqobe baxana. yaCfal yijun, zwa#egi jwezo, - yan /ufi#abunila heS $indirgo {abar. Вас нухда вахъанила. Дол цадахъ рукIарал базаргаби, хъачагъалги тIаде кIанцIун, кодосса къайиги бахъун, ратанила. Щванила гьав жиндирго росулIе. Рукъалълъул кIалтIеги ун, гордухъан жаниве валагьанила. Дой гьассул чIчIужуги йигила гIодой йикIун. Гьелълъул накабазда бетIерги лъун, кьижун цо гIолохъанчиги вугила, гьессул бетIер лълъухьулей гьейги йигила. was nu[da wa]anila. dol cada] rujaral ba#argabi, ]axavalgi Tade jan`un, kodoSa qayigi ba]un, ratanila. &wanila haw $indirgo rosu/e. ruqa:ul jalTegi un, gordu]an $aniwe walahanila. doy haSul Zu$ugi yigila fodoy yijun. he:ul nakaba#da beTergi ;un, pi$un co folo]anxigi wugila, heSul beTer :u%uley heygi yigila. Цин ххиял гьабунила, бахъун хханжаргун, жаниве кIанцIизе, нахъеги ургъанила, базарганассул гIакълу гIадахъ босиялълъ гьанжелъагIанги мекъи ккечIин, гьаб нухалълъги, гIакълу ццебе, ццин нахъе ккезабун лълъикIилан кканила. Гьав эбелалълъухъе вилълъанила. Гьобол вокьиларищан, жаниве лIугьанила. Валлагь, вокьилинхха, нусго вугонигиян, херай разиго данде яхъанила. cin {iyal habunila, ba]un {an$argun, $aniwe jan`i#e, na]egi urvanila, ba#arganaSul faqlu fada] bosiya: han$e;afangi meqi Kezin, hab nu[a:gi, faqlu Cebe, Cin na]e Ke#abun :ijanilan Kanila. haw ebela:u]e wi:anila. hobol wopilari&an, $aniwe /uhanila. walah, wopilin{a, nusgo wugonigiyan, [eray ra#igo dande ya]anila. Квана-гьекъон вахъаравго, гьав цIеххолданила, дур лъимал-чагIиго гьечIищин, нахъе щал ругелилан. Гьалълъги ккараб жо бицанила, васги вукIанин жиндир. Цо пайда гьечIеб кIалъай жиндирги нусалълъулги ккунилан, къватIиве арав гьевги тIокIав тIад вуссинчIила. ГIемер мехх иналде нусалълъ месед гIадав васги гьавунила. Гьанже гьез тIалаб-агъазги гьабун, жийги йигила, васассулги щибго ххабар лъачIила. kwana-heqon wa]arawgo, haw `e{oldanila, dur ;imal-xafigo hezi&an, na]e &al rugelilan. ha:gi Karab $o bicanila, wasgi wujanin $indir. co _ayda hezeb ja;ay $indirgi nusa:ulgi Kunilan, qwaTiwe araw hewgi Tojaw Tad wuSinzila. femer me{ inalde nusa: mesed fadaw wasgi hawunila. han$e he# Talab-ava#gi habun, $iygi yigila, wasaSulgi &ibgo {abar ;azila. Гьеле гьев вас жив вугилан, эбелалда гьавги ххурхханила. Гьеб меххалдасса нахъе эбелги, васги, хъизанги цадахъ талихIаб гIумруялда ругила. hele hew was $iw wugilan, ebelalda hawgi {ur{anila. heb me{aldaSa na]e ebelgi, wasgi, ]i#angi cada] tali\ab fumruyalda rugila. 284. ГIакълу цIцIикIкIарассул гIамал гьитIинаб. faqlu ~iJaraSul famal hiTinab. 285. ГIакълу цIцIикIкIарассул нигат бацIцIадаб. faqlu ~iJaraSul nigat ba~adab. 286. ГIакълуги пагьмуги хIуруцца баххчулареб. faqlugi _ahmugi \uruCa ba{xulareb. 287. ГIакълуялда къуват бащалъулеб жо гьечIебила. faqluyalda quwat ba&a;uleb $o hezebila. 288. ГIакълуялълъул бетIергьан хIасад гьечIеб вукIуна. faqluya:ul beTerhan \asad hezeb wujuna. 289. ГIакълуялълъул эбел – калам дагь гьаби, дарабазул эбел – квен дагь гьаби. faqluya:ul ebel - kalam dah habi, daraba#ul ebel - kwen dah habi. 290. ГIакъуба бихьичIесс къо хIехьолареб. faquba bi%izeS qo \e%olareb. 291. ГIала бекерун цIцIар босиларо, цIцIуяй гьаюдун рукъ бечелъиларо. fala bekerun ~ar bosilaro, ~uyay hayudun ruq bexe;ilaro. 292. ГIала – чармил, чу – маххул. fala - xarmil, xu - ma{ul. 293. ГIалимчи гIалимчияссда лъала, гIакъил гIакъилассда лъала, гIарцул бацIцIалъи къебедассда лъала. falimxi falimxiyaSda ;ala, faqil faqilaSda ;ala, farcul ba~a;i qebedaSda ;ala. 294. ГIалимзабазда асскIов – жагьилчи, жагьилзабазда асскIов – гIалимчи. falim#aba#da aSjow - $ahilxi, $ahil#aba#da aSjow - falimxi. 295. ГIалимчи вукIине кколев гьулчун бачIунеб ралъад гIадавги щун бачIунеб гIор гIадавги. falimxi wujine Kolew hulxun bazuneb ra;ad fadawgi &un bazuneb for fadawgi. 296. ГIалимчи лъалев живго гIадав гIалимчияссда, устар лъалев живго гIадав устарассда. falimxi ;alew $iwgo fadaw falimxiyaSda, ustar ;alew $iwgo fadaw ustaraSda. 297. ГIалимчиги вукIунев, цо-цо цIцIалунчиги вукIунев. falimxigi wujunew, co-co ~alunxigi wujunew. 298. ГIалихъиличил хъиртIеги ине бегьула яс гьаризе, Хъарагищил гьинтIеги ине бегьула. fali]ilixil ]irTegi ine behula yas hari#e, ]aragi&il hinTegi ine behula. 299. ГIалххуда мокъокъги къороллъугеги, мокъокъил тIанчIиги бессдаллъугеги. fal{uda moqoqgi qorol;ugegi, moqoqil Tanzigi beSdal;ugegi. 300. ГIалххудаги берал ругел, къададаги гIундул ругел. fal{udagi beral rugel, qadadagi fundul rugel. 301. ГIалххул чанги цIунулеб жибго жинццаго, гIонкIкIол тIинчIги цIунулеб жибго жинццаго. fal{ul xangi `unuleb $ibgo $inCago, fonJol Tinzgi `unuleb $ibgo $inCago. 302. ГIамал бихьун хIалтIе, хIал бихьун хьвагIе. famal bi%un \alTe, \al bi%un %wafe. 303. ГIамал гьечIев гIалимчи – бакъ гьечIеб рагIад. famal hezew falimxi - baq hezeb rafad. 304. ГIамал зобгIан кIудияссда гIакълу заргIан гурони букIунаребила. famal #obfan judiyaSda faqlu #arfan guroni bujunarebila. 305. ГIамал къадаразе гьабураб лълъикIлъи – дуйго квешлъиялълъе батулеб бакIлъи. famal qadara#e haburab :ij;i - duygo kwe^;iya:e batuleb baj;i. 306. ГIамал кIудияв, гьунар гьитIинав. famal judiyaw, hunar hiTinaw. 307. ГIамал кIудияв чи – гIадамазул тушман, лIар бегIераб хIайван – хIайваназул тушман. famal judiyaw xi - fadama#ul tu^man, /ar beferab \aywan - \aywana#ul tu^man. 308. ГIамал кIудияссул гIакълу гьитIинаб. famal judiyaSul faqlu hiTinab. 309. ГIамал лълъикIаб чода нахъа-ццере рекIунел. famal :ijab xoda na]a-Cere rejunel. 310. ГIамал рекъечIеб ригьиналдассаги цIунаги, цIуна-къай гьечIеб хъизаналдассаги цIунаги. famal reqezeb rihinaldaSagi `unagi, `una-qay hezeb ]i#analdaSagi `unagi. 311. ГIамал рекъонила къадарги хъвалеб. famal reqonila qadargi ]waleb. 312. ГIамал рекъолареб къадаралдасса, къадарги щун хабалIе инго лълъикI. famal reqolareb qadaraldaSa, qadargi &un [aba/e ingo :ij. 313. ГIамалалда рекъарабила гIумруги букIунеб. famalalda reqarabila fumrugi bujuneb. 314. ГIамалалълъ басра гьавурав асс-къоялълъ кIодо гьавуларев. famala: basra hawuraw aS-qoya: jodo hawularew. 315. ГIамалалълъ басра гьавурав насибалълъ кIодо гьавуларев. famala: basra hawuraw nasiba: jodo hawularew. 316. ГIамаликъаб цIцIуяб жоялдассаги цIунаги, цIцIад гьечIеб рииялдассаги цIунаги. famaliqab ~uyab $oyaldaSagi `unagi, ~ad hezeb riiyaldaSagi `unagi. 317. ГIанабазда гIи хьихьуларо, гъалазда чу бухьунаро. fanaba#da fi %i%ularo, vala#da xu bu%unaro. 318. ГIанкIкI гьойдасса хIинкъарабила, гьой гIанкIкIидасса хIинкъарабила. fanJ hoydaSa \inqarabila, hoy fanJidaSa \inqarabila. 319. ГIанкIкI кколареб жоялълъ цер кквеларо. fanJ Kolareb $oya: cer Kwelaro. 320. ГIанкIкI чIвазе унелълъул, бацI чIвазе гIадин айила. fanJ zwa#e une:ul, ba` zwa#e fadin ayila. 321. ГIанкIкIгун вагъизе, гъалбацIгун вагъизе гIадин къачIай. fanJgun wavi#e, valba`gun wavi#e fadin qazay. 322. ГIанкIкIида гIарада речIчIулареб, чIчIотIоде ххвалчен хьвагIулареб. fanJida farada reZulareb, ZoTode {walxen %wafulareb. 323. ГIанкIкIил бихьинлъи-цIцIулъи хханассда гурони лъаларебила. fanJil bi%in;i-~u;i {anaSda guroni ;alarebila. Гьалълъул магIна гуро ххан гIакъилав вугилан, ялъуни гьессул лъай цIцIикIкIараб бугилан абураб. МагIна буго, гьесс бихьинабан абураб бихьинабан тезе ккола, цIцIуябан абураб цIцIуябан тезе ккола, гьессие бокьаралда ххадур рилълъинчIого чара гьечIоян абураб. ХIакъикъаталда ххалкъалълъ жидедаго гьоркьов ххан маххссара-ххочIалълъе гьавулев вуго. ha:ul mafna guro {an faqilaw wugilan, ya;uni heSul ;ay ~iJarab bugilan aburab. mafna bugo, heS bi%inaban aburab bi%inaban te#e Kola, ~uyaban aburab ~uyaban te#e Kola, heSiye boparalda {adur ri:inzogo xara hezoyan aburab. \aqiqatalda {alqa: $idedago horpow {an ma{Sara-{oza:e hawulew wugo. 324. ГIанкIкIие хIетI кьалаб, мокъокъие кIал кьалаб. fanJiye \eT palab, moqoqiye jal palab. 325. ГIанкIкIицца чIвараб цIцIум, цIцIецца ккураб бацI. fanJiCa zwarab ~um, ~eCa Kurab ba`. 326. ГIанкIкIиццаги беццулеб жиндирго рукIун, гIонкIкIоццаги беццулеб жиндирго каратI. fanJiCagi beCuleb $indirgo rujun, fonJoCagi beCuleb $indirgo karaT. 327. ГIанкIу бикъарасс оцги бикъулебила. fanju biqaraS ocgi biqulebila. 328. ГIанкIу кинаб бугониги, хханил тIагIам цо букIунеб. fanju kinab bugonigi, {amil Tafam co bujuneb. 329. ГIанкIу къинлъулареб хоно гъоркь течIони, хIалтIуде гъира балареб рахъи гьечIони. fanju qin;ulareb [ono vorp tezoni, \alTude vira balareb ra]i hezoni. 330. ГIанкIу холеб хъирщадулаго, гIадан холев бечелъизе чIучIадулаго. fanju [oleb ]ir&adulago, fadan [olew bexe;i#e zuzadulago. 331. ГIанкIу чIчIегIераб бугониги, хоно хъахIаб гьабула. fanju Zeferab bugonigi, [ono ]a\ab habula. 332. ГIанкIудал мокъида мокъокъ чIчIоларо, хIамил руссуналда чу бухьунаро. fanjudal moqida moqoq Zolaro, \amil ruSunalda xu bu%unaro. 333. ГIанкIудал ханазул тIамуниги лал бокъунарев. fanjudal [ana#ul Tamunigi lal boqunarew. 334. ГIанкIуялълъ квегъулеб хIелеко. fanjuya: kwevuleb \eleko. 335. ГIанкIуялълъ хъирщи таниги, чиясс ругьунаб гIамал толареб. fanjuya: ]ir&i tanigi, xiyaS ruhunab famal tolareb. 336. ГIантаб рагIи тIад буссун дудаго речIчIулеб. fantab rafi Tad buSun dudago reZuleb. 337. ГIантаб суалалълъе жавабги гIантаб букIуна. fantab suala:e $awabgi fantab bujuna. 338. ГIантаб томеналдасса цIцIодораб шагьи лълъикIаб. fantab tomenaldaSa ~odorab ^ahi :ijab. 339. ГIантав бахIарчияссдасса хIинкъарав цIцIодор лълъикIав. fantaw ba\arxiyaSdaSa \inqaraw ~odor :ijaw. 340. ГIантав вукIа абе, гIадалав вукIа абе – цого жо. fantaw wuja abe, fadalaw wuja abe - cogo $o. 341. ГIантав гьудулассдасса цIцIодорав тушманго лълъикIавила. fantaw hudulaSdaSa ~odoraw tu^mango :ijila. 342. ГIантал чагIи гьечIони, гIакъилассе боцIцIи кисса щвелеб? fantal xafi hezoni, faqilaSe bo~i kiSa &weleb? 343. ГIантасс лълъади какулейила, квешасс гьудул какулевила. fantaS :adi kakuleyila, kwe^aS hudul kakulewila. 344. ГIантассда цIеххезе кколареб, цIеххечIониги гьесс жинццаго бицунеб. fantaSda `e{e#e Kolareb, `e{ezonigi heS $inCago bicuneb. 345. ГIантассе – бухъарабго хоб, чIварабго лахIту. fantaSe - bu]arabgo [ob, zwarabgo la\tu. 346. ГIантассе кици тIамуни, гьелълъул магIнаги бицине кколебила. fantaSe kici Tamuni, he:ul mafnagi bicine Kolebila. 347. ГIаракъи – ургьибе, гIакълу – гьаваялде. faraqi - urhibe, faqlu - hawayalde. 348. ГIаракъидул шишаялълъ борлIулареб къед гьечIебила. faraqidul ^i^aya: bor/ulareb qed hezebila. 349. ГIарахъмагIардаги ссверун ралагье (ссверухъе ралагьичIого, рагIи кьвагьун биччаге). fara]mafardagi Swerun ralahe (Sweru]e ralahizogo, rafi pwahun biXage). 350. ГIарац балагьизе бигьаяб, кквезе захIматаб жойила. farac balahi#e bihayab, Kwe#e #a\matab #oyila. 351. ГIарац бекьани, месед бижулеб. farac bepani, mesed bi$uleb. 352. ГIарац бугев гуревила бечедав, гIакълу бугевила. farac bugew gurewila bexedaw, faqlu bugewila. 353. ГIарац бугессул рилълъингицин батIияб. farac bugeSul ri:ingicin baTiyab. 354. ГIарац бугони, магIардаги ах гьабула. farac bugoni, mafardagi a[ habula. 355. ГIарац гьечIессе буххча ссундуе, нич гьечIессе ххабар ссундуе? farac hezeSe bu{xa Sunduye, nix hezeSe {abar Sunduye? 356. ГIарац гьечIев чияссул чвантил кIалтIу къваридаб. farac hezew xiyaSul xwantil jalTu qwaridab. 357. ГIарац гьечIолъи – гIагарал чагIи гьечIолъи. farac hezoni - fagaral xafi hezoni. 358. ГIарац гIемерлъиялдасса гьудулзаби гIемерлъи лълъикIаб. farac femer;iyaldaSa hudul#abi femer;i :ijab. 359. ГIарац дагьаб бугониги гIола, гIемерлъанищ, гьелълъие гIей гьечIеб. farac dahab bugonigi fola, femer;ani&, he:iye fey hezeb. 360. ГIарац жо гуро, живго чи вукIине ккола. farac $o guro, $iwgo xi wujine Kola. 361. ГIарац кьавуцца кварав (ГIарцуда кьаву чIварав). farac pawuCa kwaraw (farcuda pawu zwaraw). 362. ГIарац кьун босараб жойилан, жугьтIицца ссапун кварабила. farac pun bosarab $oyilan, $uhTiCa Sa_un kwarabila. 363. ГIарац кIалъалеб меххалълъ, ритIухълъи буцIцIун чIчIола. farac ja;aleb me{a:, riTu];i bu~un Zola. 364. ГIарац рикIкIун босе, ххам борцун босе. farac riJun bose, {am borcun bose. 365. ГIарац тIагIинабизеги, чу хIалакъ гьабизеги – бигьаяб жо. farac Tafinabi#egi, xu \alaq habi#egi - bihayab $o. 366. ГIарац хъирис буго, букаричIого букIунаро. farac ]iris bugo, bukarizogo bujunaro. 367. ГIарац-меседалълъул багьа гьабизе бегьула, лълъикIаб рагIул багьа гьабун бажаруларо. farac-meseda:ul baha habi#e behula, :ijab raful baha habun ba$arularo. 368. ГIаркьел бекунилан, гъветI бакъвалареб. farpel bekunilan, vweT baqwalareb. 369. ГIарцул горал раниги, гуржи ганжалъиларо, горал рахъун лъуниги, хъирмил багьа хвеларо. farcul goral ranigi, gur$i gan$a;ilaro, goral ra]un ;unigi, ]irmil baha [welaro. 370. ГIарцул гьудуллъиги гьудуллъи гуребила, боцIцIул ригьинги ригьин гуребила. farcul hudul;igi hudul;i gurebila, bo~ul rihingi rihin gurebila. 371. ГIарцул квешлъи – гьечIолъи, гьанал квешлъи – хIалакълъи. farcul kwe^;i - hezo;i, hanal kwe^;i - \alaq;i. 372. ГIарцул кисаялдасса кIудияв чияссул гIакълу лълъикIаб. farcul kisayaldaSa judiyaw xiyaSul faqlu :ijab. 373. ГIарцул ссахIалдасса кIудияв чияссул гIакълу бергьунебила. farcul Sa\aldaSa judiyaw xiyaSul faqlu berhunebila. 374. ГIарцуцца бацIцIуна, боцIцIуцца чурула. farcuCa ba~una, bo~uCa xurula. 375. ГIарцуцца хханассул лагъги лагъассул хханги гьавулев. farcuCa {anaSul lav;i lavaSul {angi hawulew. 376. ГIатI бугони – ххинкIал, ххам бугони – ретIел. faT bugoni - {injal, {am bugoni - reTel. 377. ГIатI лълъамалъи – чохьол талихI. faT :ama;i - xo%ol tali\. 378. ГIатIада хIучч хъвалев, ххинкIазда гIуж балев. faTada \uX ]walew, {inja#da fu$ balew. 379. ГIатIалълъ лъурай гIунарай, гIазулI лъурай йорчIарай (гIуничIей). faTa: ;uray funaray, fa#u/ ;uray yorzaray (funizey). ХIинкьи букIун, эбелалълъ жиндирго яс гIатIалълъ яххчун йиго, бессдал яс, квачангIаги хвелародаян, гIазулI къазаюн йиго... \inqi bujun, ebela: $indirgo yas faTa: ya{xun yigo, beSdal yas, kwaxanfagi [welarodayan, fa#u/ qa#ayun yigo... 380. ГIатIго букIаго, кьуризе дидаги лъачIо, бакъвадго кьурулаго, къваркьан бекана (Хьопода кьуричIони, гIоркьида бекулеб). faTgo bujago, puri#e didago ;azo, baqwadgo purulago, qwarpan bekana (%o_oda purizoni, forpida bekuleb). 381. ГIатIго цIцIачIеб ботIил чIор, бучIулI цIцIани, бекула, борчIулI квер щвечIеб кеке хIасралъуда ххутIула. faTgo ~azeb boTil zor, buzu/ ~ani, bekula, borzu/ kwer &wezeb keke \asra;uda {uTula. 382. ГIатIиги тIатIиги – цого жо. faTigi TaTigi - cogo $o. 385. ГIатIидаб дунялалда кьечIеб талихI къваридаб хобалълъубги кьеларо. faTidab dunyalalda pezeb tali\ qwaridab [oba:ubgi pelaro. 386. ГIатIидал къоял ххеххго къокъунел, къваридал ун рахъунарел. faTidal qoyal {e{go qoqunel, qwaridal un ra]unarel. 387. ГIатIидассе кьурул нохъоги гIатIидаб, къваридассе тIолго дуниялги къваридаб. faTidaSe purul no]ogi faTidab, qwaridaSe Tolgo duniyalgi qwaridab. 388. ГIатIилъиялде ккани, къварилъи кIочон толеб. faTi;iyalde Kani, qwari;i joxon toleb. 389. ГIахьалаб гьойдасса нилIго бетIергьанаб кетого лълъикIила. fa%alab hoydaSa ni/go beTerhanab ketogo :ijila. 390. ГIачигъовулI вищарав, бакъанида реххарав (рехьед биххулI реххарав). faxivowu/ wi&araw, baqanida re{araw (re%ed bi{u/ re{araw). 391. ГIачиялълъе чу гъурай, чахъабалълъе росс гъурай. faxiya:e xu vuray, xa]aba:e roS vuray. 392. ГIачIрал гьаналги гьагIуйила, бачил гьаналги гьагIуйила. fazral hanalgi hafuyila, baxil hanalgi hafuyila. 393. ГIашилтIа Манташ гIадин. fa^ilTa manta^ fadin. Манташ вукIун вуго бечедав инссул вас, гьагав гIоркьилав. ГIолохъанлъиялде вахаралдасса нахъего тIеренаб дарайдул гвердилI реххулел рукIун руго Манташицца ххасалил кьварарал къоял. «Ххасало гвала ретIе, Манташ, риидал гвердилI вукIа!» – ян гIадамаз гIакълу кьураб меххалълъ, гьесс абулеб букIун буго ххасалил лъабго моцIцIалълъе гIоло Манташицца чIухIи гIодобе реххуларилан. Гьеб чIухIиялълъ Манташ нуха регIун вуго кIикъого соналълъул гIумруялде вахиналдего. manta^ wujun wugo bexedaw inSul was, hagaw forpilaw. folo]an;iyalde wa[araldaSa na]ego Terenab daraydul gwerdi/ re{ulel rujun rugo manta^iCa {asalil pwararal qoyal. «{asalo gwala reTe, manta^, riidal gwerdi/ wuja!» - yan fadama# faqlu purab me{a:, heS abuleb bujun bugo {asalil ;abgo mo~a:e folo manta^iCa zu\i fodobe re{ularilan. heb zu\iya: manta^ nu[a refun wugo joqogo sona:ul fumruyalde wa[inalde. Гьаб буго гIемерал магIарулазда гьоркьоб тIибитIун араб дандекквеялълъулаб кици. Кин, щиб хIалалда вугеван гьикъараб меххалълъ, тIассан борчIараб эркенлъиялда вугилан абураб магIнаялда, цо-цояз жаваб кьола ГIашилтIа Манташ гIадин вугилан. hab bugo femeral mafarula#da horpob TibiTun arab dandeKweya:ulab kici. kin, &ib \alalda wugewan hiqarab me{a:, TaSan borzarab erken;iyalda wugilan aburab mafnayalde, co-coya# $awab pola fa^ilTa manta^ fadin wugilan. 394. ГIащтIи хвезе ноцIцI гIадав, цIцIам гьечIеб чурпа гIадав. fa&Ti [we#e no~ fadaw, ~am hezeb xur_a fadaw. 395. ГIашура къваридаб, къурбан гIатIидаб. fa^ura qwaridab, qurban faTidab. 396. ГIашурадул моцIцIилан абула моцIцIрол соналълъул мухIарам моцIцIалде, къурбанаб моцIцIиланги абула зулхIижат моцIцIалде. Гьеб кIиябго моцIцIалда жаниб кколеб хис-басалълъул хIакъалълъулI буго кици. «МухIарам моцIцI кьерхадул, зулхIижат моцIцI роцIцIадул» абураб магIнаялдаги хIалтIизабула. fa^uradul mo~ilan abula mo~rol sona:ul mu\aram mo~olde, qurbanab mo~ilangi abula #ul\i$at mo~alde. heb jiyabgo mo~alda $anib Koleb [is-basa:ul \aqa:u/ bugi kici. «mu\aram mo~ per[adul, #ul\i$at mo~ ro~adul» aburab mafnayaldagi \alTi#abula. 397. ГIебуда зар баге, зазида хIетIе чIчIоге. febuda #ar bage, #a#ida \eTe Zoge. 398. ГIебуялдасса бегIераб жо – гIолохъанчияссул ракI, моххмоххидасса кьарияб жо – мегIер. febuyaldaSa beferab $o - folo]anxiyaSul raj, mo{mo{idaSa pariyab $o - mefer. 399. ГIебуялълъ гIебу борлIулареб. febuya: febu bor/ulareb. 400. ГIедал течIони, хведал толебила. fedal tezoni, [wedal tolebila. 401. ГIедал щарги чIвалеб, ккедал (щведал) чиги чIвалев. fedal &argi zwaleb, Kedal (&wedal) xigi zwalew. Ццебе, чабхъадул заманалда, Мусал ГIадалаван вукIун вуго цIцIар рагIарав ццевехъан. Чабхъад живги вачеян гьаризе арав цо гIолохъанчияссда гьев ватун вуго щар чIвалев. Cebe, xab]adul #amanalda, musal fadalawan wujun wugo ~ar rafaraw Cewe]an. xab]ad $iwgi waxeyan hari#e araw co folo]anxiyaSda hew watun wugo &ar zwalew. Дуцца, цIцIар рагIарав бахIарчиясс, щаргIаги щай чIвалебан гьикъараб меххалълъ, гьесс жаваб кьун буго. БахIарчи эбалълъе ясги вукIине кколев, ясалълъе россги вукIине кколев. ГIедал щарги чIвалеб нилIецца, ккедал чиги чIвалев нилIецца. duCa, ~ar rafaraw ba\arxiyaS, &arfagi &ay zwaleban hiqarab me{a:, heS $awab pun bugo. ba\arxi ebela:e yasgi wujine Kolew, yasa:e riSgi wujine Kolew. fedal &argi zwaleb ni/eCa, Kedal xigi zwalew ni/eCa. 402. ГIедал яс раса-цIцIалкIугун ягъулей. fedal yas rasa-~aljugun yavuley. 403. ГIедал яс россассе кье, яс йиго цIцIорол цIарагI. fedal yas roSaSe pe, yas yigo ~orol `araf. 404. ГIедал ясалълъе росс щваги, бокъиндал лалие гьури бачIаги. fedal yasa:e roS &wagi, boqindal laliye huri bazagi. 405. ГIедегIараб гважуцца беццаб когIо гьабулебила. fedefarab gwa$uCa beCab kofo habulebila. 406. ГIедегIараб гIанкIкI гьакицца кколеб. fedefarab fanJ hakiCa Koleb. 407. ГIедегIараб гIор ралъдахъе щолареб. fedefarab for ra;da]e &olareb. 408. ГIедегIун вачIарав гьобол гIедегIун уневила. fedefun wazaraw hobol fedefun unewila. 409. ГIедегIун гьабурабгIан, мурадалде щоларел. fedefun haburabfan, muradalde &olarel. 410. ГIедегIун хверхараб ххеххго биххулеб. fedefun [we[arab {e{go bi{uleb 411. ГIедегIунги гьабуге, гIададаги вукIунге. fedefungi habuge, fadadagi wujunge. 412. ГIей гьечIеб боцIцIиялдасса цIунаги. fey hezeb bo~iyaldaSa `unagi. 413. ГIейдал течIони, хвейдал толебила. feydal tezoni, [weydal tolebila. 414. ГIелалдего херлъарав, хвелалдего шапарав. felaldego [er;araw, [welaldego ^a_araw. 415. ГIелалълъ гIел ккола, кьералълъ кьер ккола. fela: fel Kola, pera: per Kola. 416. ГIелму асслу буго, пагьму кьучIчI буго, кьучIчIалда гурони къедги чIчIоларо. felmu aSlu bugo, _ahmu puZ bugo, puZalda guroni qedgi Zolaro. 417. ГIелму бигьаяб жояни, гIундулххалатиццаги гьабилаан. felmu bihayab $oyani, fundul{alatiCagi habilaan. 418. ГIелму бикъуларо, гIакълу бахъуларо. felmu biqularo, faqlu ba]ularo. 419. ГIелму бокьарассда макьу щоларо. felmu boparaSda mapu &olaro. 420. ГIелму бугев гIабдалги вукIунев, гIакълу бугев жагьилги ватулев. felmu bugew fabdalgi wujunew, faqlu bugew $ahilgi watulew. 421. ГIелму – гъветI, гIамал – пихъ. felmu - vweT, famal - _i]. 422. ГIелму гьечIеб ххалгIаталълъги лъай гьечIеб бетIералълъги чи алжаналълъуве вачинаро. felmu hezeb {alfata:gi ;ay hezeb beTera:gi xi al$ana:uwe waxinaro. 423. ГIелму гьечIев – рекъав, гIакълу гьечIев – беццав. felmu hezew - reqaw, faqlu hezew - beCaw. 424. ГIелму – гIакълуялълъул черхх. felmu - faqluya:ul xer{. 425. ГIелму гIодоб батулареб, гIакълу бичун босулареб. felmu fodob batulareb, faqlu bixun bosulareb. 426. ГIелму дагьав гIалимчи росугун къаццандула. felmu dahaw falimxi rosugun qaCandula. 427. ГIелму жавгьар буго, жагьлу загьру буго. felmu $awhar bugo, $ahlu #ahru bugo. 428. ГIелму – канлъи, жагьлу – бецIцIлъи. felmu - kan;i, $ahlu - be~;i. 429. ГIелму къарзалълъе кьолареб. felmu qar#a:e polareb. 430. ГIелму тIалаб гьабейила, киниялдассан байбихьун, лахIтуялде щвезегIан. felmu Talab habeyila, kiniyaldaSan baybi%un, la\tuyalde &we#efan. 431. ГIелму цIцIали – бигьаяб жо, гIадан лIугьин – захIматаб жо. felmu ~ali - bihayab $o, fadan /uhin - #a\matab $o. 432. ГIелмудал лълъалъ щвараб лъайги камилаб. felmudal :a; &warab ;aygi kamilab. 433. ГIакълудал нур гIураб гIадлуги лълъикIаб. faqludal nur furab fadlugi :ijab. 434. ГIелмуялдасса бергьараб жо – гIакълу. felmuyaldaSa berharab $o - faqlu. 435. ГIелмуялълъ гIакълу кьола, гIакълуялълъ пайда кьола. felmuya: faqlu pola, faqluya: _ayda pola. 436. ГIелмуялълъ гIодовегIанав чи тIадегIан гьавула, жагьиллъиялълъ тIадегIанав чи гIодовегIан гьавула. felmuya: fodowefanan xi Tadefan hawula, $ahil;iya: Tadefanaw xi fodowefan hawula. 437. ГIелмуялълъ лълъалъачIого, гIакълуялда тIегь балареб. felmuya: :a;azogo, faqluyalda Teh balareb. 438. ГIелмуялълъе къадаравгIан гIалимчияссул нух къваридаб. felmuya:e qadarawfan falimxiyaSul nu[ qwaridab. 439. ГIелмуялълъул бетIер – гIакълу, гIакълуялълъул бетIер – ссабру, ссабруялълъул бетIер – пикру. felmuya:ul beTer - faqlu, faqluya:ul beTer - Sabru, Sabruya:ul beTer - _ikru. Цо гIолилав ун вукIаравила рикIкIадаб улкаялде цIцIализе. ЦIцIалун вачIунаго, щваравила цо херав чияссда асскIове. cu folilaw un wujarawila riJadab ulkayalde ~ali#e. ~alun wazunago, &warawila co [eraw xiyaSda aSjowe. Гьикъарабила херав чиясс. hiqarabila [eraw xiyaS. - ГIелму щварабищ, гьудул? - felmu &warabi&, hudul? - Щвана, цIцIалун вахъана. - &wana, ~alun wa]ana. - ГIелмуялълъул бетIер щибхха? felmuya:ul beTer &ib{a? - Лъаларо. - ;alaro. - Лъалареб батани, – ян абун буго херасс, – мун дагьавги цIцIализе ккелахха. - ;alareb batabi, - yan abun bugo [eraS, - mun dahawgi ~ali#e Kela{a. Нахъвуссун вуго. Гьанжесса жиндирго устарассдассан гьассда лъан буго гIелмуялълъул бетIер щибали. na]wuSun wugo. han$eSa $indirgo ustaraSdaSan haSda ;an bugo felmuya:ul beTer &ibali. ГIолилав гьанжеги вачIун вуго кIудияв чияссухъе. folilaw han$egi wazun wugo judiyaw xiyaSu]e. - Щиб ккараб? Лъарабищ гIелмуялълъул бетIер щибали? – ян гьикъун буго кIудияв чиясс. - &ib Karab? ;alabi& felmuya:ul beTer &ibali? - yan hiqun bugo judiyaw xiyaS. - ГIелмуялълъул бетIер гIакълу буго, – ян жаваб кьун буго гIолиласс. - felmuya:ul beTer faqlu bugo, - yan $awab pun bugo folilaS. - БитIун буго. Элълъулги бетIер щибхха? – ян гьикъун буго херасс. - biTun bugo. e:ulgi beTer &ib{a? - yan hiqun bugo [eraS. Лъаларилан жаваб кьун буго гIолиласс. ;alarilan $awab pun bugo folilaS. КIудияв чиясс гIолохъанчи нахъвуссинавун вуго. «ГIелмуялълъул бетIер гIакълу, гIакълуялълъул бетIер ссабру, ссабруялълъул бетIер пикру буго», – ян жаваб кьезегIан. judiyaw xiyaS folo]anxi na]wuSinawun wugo. «felmuya:ul beTer faqlu, faqluya:ul beTer Sabru, Sabruya:ul beTer _ikru bugo», - yan $awab pe#efan. 440. ГIемер бихьани, гIемер лъалеб, гIемер цIцIалани, дагьабги цIцIикIкIун лъалеб. femer bi%ani, femer ;aleb, femer ~alani, dahabgi ~iJun ;aleb. 441. ГIемер бицани цого жо чIалгIунеб, гIемер чIамуни ссакъисс бутIунеб. femer bicani cogo $o zalfuneb, femer zamuni SaqiS buTuneb. 442. ГIемер букIине ккани, гIемер хIалтIизеги кколев. femer bujine Kani, femer \alTi#egi Kolew. 443. ГIемер вачIани, гьобол чIалгIуна, гIемер чIамуни, ссакъисс бутIуна. femer wazani hobol zalfuna, femer zamuni SaqiS buTuna. 444. ГIемер велъани, велъаравгIан гIодизеги ккола. femer we;ani, we;arawfan fodi#egi Kola. 445. ГIемер гаргади гIарац батани, гаргадичIого чIчIей месед буго. femer fargadi farac batani, gargadizogo Zey mesed bugo. 446. ГIемер гаргадулел Аллагьассеги рокьуларел. femer gargadulel allahaSegi ropularel. 447. ГIемер гьеданищ – гьеб буго гьересси. femer hedani& - heb bugo hereSi. 448. ГIемер гьедарулесс гIемер гьерссал рицунел. femer hedaruleS femer herSal ricunel. 449. ГIемер гIодой къуларай балъго хъахIба ятула, кIал чалуххай чидар яс черхх цIунарай ятула. femer fodoy qularay ba;go ]a\ba yatula, jal xalu{ay xidar yas xer{ `unaray yatula. 450. ГIемер гIорцIцIизабуни катицца гIункIкI кколареб, цIакъго гогьдаризаруни лъималаз дунял гьабулареб. femer for~i#abuni katiCa funJ Kolareb, `aqgo gohdari#aruni ;imala# dunyal habulareb. 451. ГIемер жо лъанилан гIакъил вахъунарев. femer $o ;anilan faqil wa]unarew. 452. ГIемер кванани, гьоцIцIоги кьогIлъулеб. femer kwanani, ho~ogi pof;uleb. 453. ГIемер кванани кванил тIагIам хола, гIемер бицани рагIул магIна хола. femer kwanani kwanil Tafam [ola, femer bicani raful mafna [ola. 454. ГIемер кванани чехь унтулеб, гIемер гаргадани бетIер унтулеб. femer kwanani xe% untuleb, femer gargadani beTer untuleb. 455. ГIемер кванарассул квандасса хьул буссуна, гIемер гаргадулессдасса гIадамазул ракI буссуна. femer kwanaraSul kwandaSa %ul buSuna, femer gargaduleSdaSa fadama#ul raj buSuna. 456. ГIемер кванаялълъ кечI ахIиларо. femer kwanaya: kez a\ilaro. 457. ГIемер квер – кьарияб, цо квер – хIалакъаб. femer kwer - pariyab, co kwer - \alaqab. 458. ГIемер къвакъвадулеб къурщицца хоно гьабуларебила. femer qwaqwaduleb qur&iCa [ono habularebila. 459. ГIемер къвакъвадулелълъул ханал дагьал рукIуна. femer qwaqwadule:ul [anal dahal rujuna. 460. ГIемер кьвагьуге, ишан ккун кьвагье. femer pwahuge, i^an Kun pwahe. 461. ГIемер кIалъай гIарац батани, кIалъачIого чIчIей меседила. femer ja;ay farac batani, ja;azogo Zey mesedila. 462. ГIемер кIалъалессул хIалтIи дагьаб. femer ja;aleSul \alTi dahab. 463. ГIемер лълъадахъани, гIеретI бекула. femer :ada]ani, fereT bekula. 464. ГIемер лъай, дагь кIалъай. femer ;ay, dah ja;ay. 465. ГIемер лIухьун рукъ бацIцIалъулареб, рацIцIалъи цIунулеб гьечIони, гIемер чурун ретIел бацIцIалъулареб, бацIцIад цIунизе лъачIони. femer /u%un ruq ba~a;ulareb, ra~a;i `unuleb hezoni, femer xurun reTel ba~a;ulareb, ba~ad `uni#e ;azoni. 466. ГIемер мехх барассда гуребила лъалеб, гIемер бихьарассдайила. femer me{ baraSda gurebila ;aleb, femer bi%araSdayila. 467. ГIемер мехх барассда гIемераб лъалеб (дудасса цо къоялълъ кIудияссул цо къоялълъул гIакълу цIцIикIкIун букIунеб). femer me{ baraSda femerab ;aleb (dudaSa co qoya: judiyaSul co qoya:ul faqlu ~iJun bujuneb). 468. ГIемер мехх барассда гIемер лъала, дуниял бихьарассда дагьабги цIцIикIкIун лъала. femer me{ baraSda femer ;ala, duniyal bi%araSda dahabgi ~iJun ;ala. 469. ГIемер меххалълъ чIчIараб жоги – хIама, чIчIечIого вилълъаравги – гIабдал. femer me{a: Zarab $ogi - \ama, Zezogo wi:arawgi - fabdal. 470. ГIемер тIад тенкани, ганчIидаги гвенд лIугьуна. femer Tad tenkani, ganzidagi gwend /uhuna. 471. ГIемер чIчIейги цIцIар гуро, чIчIечIого вилълъинги рецц гуро. femer Zeygi ~ar guro, Zezogo wi:ingi reC guro. 472. ГIемераб беццараб роццаххун уна. femerab beCarab roCa{un una. 473. ГIемераб бокьарассе дагьабгицин щоларо. femerab boparaSe dahabgicin &olaro. 474. ГIемераб гIазу – гIемераб тIорщел. femerab fa#u - femerab Tor&el. 475. ГIемераб – гIорцIцIизегIан, дагьаб – тIагIинегIан. femerab - for~i#efan, dahab - Tafinefan. 476. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикIго лъай лълъикIабила. femerab $o kwe^go ;ayaldaSa conigi $o :ijgo ;ay :ijila. Цо къоялълъ хъаз къуркъбузул хIорихъе бачIун буго. Жидерго хIорде хъаз бачIин къуркъбузе рекIее гIун гьечIо. КIиялго къаццандизе, цоцазде рогьрал разе лIугьун руго. Хъаз чIухIун кIалъан буго - «Дида лълъедезеги лъала, ракъдассан билълъинеги лъала, гьаваялдассан боржинеги кIола…» co qoya: ]a# qurqbu#ul \ori]e bazun bugo. $idergo \orde ]a# bazin qurqbu#e rejeye fun hezo. jiyalgo qaCandi#e, coca#de rohral ra#e /uhun rugo. ]a# zu\un ja;an bugo - «dida :ede#egi ;ala, raqdaSan bi:inegi ;ala, hawayaldaSan bor$inegi jola...» Гьелълъ бицунебги гьоркьоб къотIизабун, цо къверкъалълъ гьелълъие жаваб кьун буго - «Дуда чан жо лъалеб батаниги, цонигияб рагIа-ракьанде щун лъаларо. ГIемераб жо квешго лъаялдасса цониги жо лълъикI лъай лълъикIаб буго» he: bicunebgi horpob qoTi#abun, co qwerqa: he:iye $awab pun bugo - «duda xan $o ;aleb batanigi, conigiyab rafa-rapande &un ;alaro. femerab $o kwe^ ;ayaldaSa conigi $o :ij ;ay :ijab bugo» 477. ГIемераб зигардиялдасса дагьаб жигар лълъикIаб. femerab #igardiyaldaSa dahab $igar :ijab. 478. ГIемераб кванани, гьоцIцIоги загьрулъулебила. femerab kwanani, ho~ogi #ahru;ulebila. 479. ГIемераб рахIаталдасса рагIулареб хIалтIи лълъикIаб. femerab ra\ataldaSa rafulareb \alTu :ijab. 480. ГIемераб рокъоб лълъикIаб, рекъараб ургьиб лълъикIаб. femerab roqob :ijab, reqarab urhib :ijab. 481. ГIемераб цIцIад бани ххер лълъикI бижула, гIемер кIалъанани калам хола. femerab ~ad bani {er :ij bi$ula, femer ja;anani kalam [ola. 482. ГIемер бицардана – дагьаб бичIчIана. femer bicardana - dahab biZana. 483. ГIемерав бицардани, гIемерав мекъи ккола. femeraw bicardani, femeraw meqi Kola. 486. ГIемерав вегиялълъ габур гьетIарав, гIемерав кьижиялълъ рукьби унтарав. femeraw wegiya: gabur heTaraw, femeraw pi$iya: rupbi untaraw. 487. ГIемерал санал рарассда гуребила лъалеб, гIемераб бихьарассдайила. femeral sanal raraSda gurebila ;aleb, femerab bi%araSdayila. 488. ГIемерги гаргадуге, мунго гIантав гьечIолъиги лъазабичIогоги тоге. femergi gargaduge, mungo fantaw hezo;igi ;a#abizogogi toge. 489. ГIемерго бакъваги гьабуге, бакъалда балеб хIалалълъ лълъамаги гьабуге. femergo baqwagi habuge, baqalda baleb \ala: :amagi habuge. 490. ГIемерго веццулев вугони, гьелда нахъа бугеб гъвацилги хIисаб гьабейила. femergo weCulew wugoni, helda na]a bugeb vwacilgi \isab habeyila. 491. ГIемерго къвакъвадани, цо балагьалде ккола. femergo qwaqwadani, co balahalde Kola. 492. ГIемерго къвакIани, къвакIан бекула. femergo qwajani, qwajan bekula. 493. ГIемерго къваригIани, къатIраги щолареб. femergo qwarifani, qaTragi &olareb. 494. ГIемерго нечарав бихьинчиги лълъикIав вукIунарев, нич бахъарай чIчIужугIаданги лълъикIай йикIунарей. femergo nexaraw bi%inxigi :ijaw wujunarew, nix ba]aray Zu$ufadangi :ijay yijunarey. 495. ГIемерго пударун, бакъул ххинлъи хвезабуге. femergo _udari, baqul {in;i [we#abuge. 496. ГIемерго сихIирлъиги хIалихьалъийила. femergo si\ir;igi \ali%a;iyila. 497. ГIемерго ххиралъиялълъ катицца тIинчI кванарабила. femergo {ira;iya: katiCa Tinz kwanarabila. 498. ГIемерго хIалимлъиги хIалихьалъийила. femergo \alim;igi \ali%a;iyila. 499. ГIемериссеб балагь – мацIцIалълъул балагь. femeriSeb balah - ma~a:ul balah. 500. ГIемериссел мунагьал мацIцIалдалъун рукIунел. femeriSel munahal ma~alda;un rujunel. 501. ГIемерлъани меседилги къимат холебила. femer;ani mesedilgi qimat [olebila. 502. ГIенеккулезухъ балагьун бице, бицаралълъухъ балагьун борце. feneKule#u] balahun bice, bicara:u] balahun borce. 503. ГIенеккун чIчIейги жавабила. feneKun Zeygi $awabila. 504. ГIергIедулеб басиялълъ рохьдой хIалхьи толаро, кIалдисса хъачIав чиясс жамагIатги квегъула. ferfeduleb basiya: ro%doy \al%i tolaro, jaldiSa ]azaw xiyaS $amafatgi kwevula. 505. ГIерещмухIумил гьобо гIадин ссвакан бугила. fere&mu\umil hobo fadin Swakan bugila. 506. ГIетI баккичIеб бетIер батIаргьиналълъ къазе кколеб. feT baKizeb beTer baTarhina: qa#e Koleb. 507. ГIетI баккулел кверазда нах бахинчIого ххутIулареб. feT baKulel kwera#da na[ ba[inzogo {uTuleb. 508. ГIетIуцца ссвак бахъулеб, ссапнацца гъиз бахъулеб. feTuCa Swak ba]uleb, Sa_naCa vi# ba]uleb. 509. ГIечугъотIодасса цIулакьо чIвалареб. fexuvoTodaSa `ulapo zwalareb. 510. ГIеч квани – гага, гени квани – гIоркь. fex kwani - gaga, geni kwani - forp. 511. ГIечудасса Хважа гIадин вуссанила. fexudaSa [wa$a fadin wuSanila. 512. ГIи бугев чийилан, чияссе ратIа кьечIев, чанаве ун, чияда маза гьанал бихьичIев. fi bugew xiyilan, xiyaSe raTa pezew, xanawe un, xiyada ma#a hanal bi%izew. 513. ГIи бугони – чаландар, чу бугони – багьадур. fi bugoni - xalandar, xu bugoni - bahadur. 514. ГIи гьабилалде гIиял хьон гьабе (ГIиял хьон – ххер, ххарил хьон – беэнлъи). fi habilalde fiyal %on (fiyal %on - {er, {aril %on - been;i). 515. ГIи гьечIеб бечелъиги бечелъи гуро, тIеренаб хьвацIцIил чаранлъиги чаранлъи гуро. fi hezeb bexe;igi bexe;i guro, Terenab %wa~il xaran;igi xaran;i guro. 516. ГIи гьечIессул гьан дагьаб, хIама гьечIессул цIул дагьаб. fi hezeSul han dahab, \ama hezeSul `ul dahab. 517. ГIи кьаралъи – вехьассул гьунар, гIака кьаралъи – чIчIужуялълъул гьунар. fi para;i - we%aSul hunar, faka para;i - Zu$uya:ul hunar. 518. ГIи мискинасс хьихьулеб, гьан бечедасс кваналеб. fi miskinaS %i%uleb, han bexedaS kwanaleb. 519. ГIи тIуридалила гIангис тIурулеб (Радал гIи тIурулеб, гIангис къаденахъе тIурулеб). fi Turidalila fangis Turuleb (radal fi Turuleb, fangis qadena]e Turuleb). 520. ГIи хьихьичIесс хьолбол гьан кунареб. fi %i%izeS %olbol han kunareb. 521. ГIи цIунизе бацI тоге, яс цIунизе вас тоге. fi `uni#e ba` toge, yas `uni#e was toge. 522. ГIи цIунизе бацI тарав. fi `uni#e ba` taraw. 523. ГIи чохьоцца гъурула, базар гъараялълъ уна, на гьороцца босула, гьабал ихицца уна. Хур босе! Хур босе! (Гьидерил кици). fi xo%oCa vurula, ba#ar varaya: una, na horoCa bosula, habal i[iCa una. [ur bose! [ur bose! (hideril kici). 524. ГIибрат босун хIалтIарав хIалтIулI нахъа кколаро, гIумруялълъул нух лъарав нахъа пашманлъуларо. fibrat bosun \alTaraw \alTu/ na]a Kolaro, fumruya:ul nu[ ;araw na]a _a^man;ularo. 525. ГIигIлу – гIадамассул, къадар – Аллагьассул. fiflu - fadamaSul, qadar - allahaSul. 526. ГIила гьечIеб жо гьечIеб, гIайиб гьечIев чи гьечIев. fila hezeb $o hezeb, fayib hezew xi hezew. 527. ГIила гьечIого барщарав, мухь кьечIого рекъолевила. fila hezogo bar&araw, mu% pezogo reqolewila. 528. ГIила гьечIого гIемер велъулев чи – черххалълъул цо чIил камурав чи. fila hezogo femer we;ulew xi - xer{a:ul co zil kamuraw xi. 529. ГIин тIаме, битIаралда гурони божуге. fin Tame, biTaralda guroni bo$uge. 530. ГIин цIуне къваригIел гьечIеб рагIиялдасса, бер цIуне къваригIел гьечIеб жоялдасса (къваригIел гьечIеб рагIугеги, ссурукъаб бихьугеги). fin `une qwarifel hezeb rafiyaldaSa, ber `une qwarifel hezeb $oyaldaSa (qwarifel hezeb rafugegi, Suruqab bi%ugegi). 531. ГIиналдасса бер ццебессеб. finaldaSa ber CebeSeb. 532. ГIинкъав беццассда баххиллъулевила, беццав гIинкъассда баххиллъулевила. finqaw beCaSda ba{il;ulewila, beCaw finqaSda ba{il;ulewila. 533. ГIинкъав нечоларев, беццав хIинкъуларев. finqaw nexolarew, beCaw \inqularew. 534. ГIинкъав чияссе кIицIцIул как ахIулареб. finqaw xiyaSe ji~ul kak a\ulareb. 535. ГIинкъай бахIарай гIадин. finqay ba\aray fadin. БахIаралда рагIулеб букIун гьечIо асскIор ругез бицунеб жо. Гьелълъ асскIой йигей гьудулалада гьарун буго, цогидал релъулеб меххалълъ, жиндаги тункейилан. Гьудул, цо рахъалде юссунаго, бахIаралда дагьайго хъван йиго, бахIаралълъги гьабун буго цо кIудияб релъи. ba\aralda rafulareb bujun hezo aSjor ruge# bicuneb $o. he: aSjoy yigey hudulalda harun bugo, cogidal re;uleb me{a:, $indagi tunkeyila. hudul, co ra]alde yuSunago, ba\aralda dahaygo ]wan yigo, ba\ara:gi habun bugo co judiyab re;i. 536. ГIинкъаллъун жанире айила, беццаллъун къватIире лIугьайила. finqal;un $anire ayila, beCal;un qwaTire /uhayila. 537. ГIинкъассда вихьизе чIчIоге, беццассухъе кквезе чIчIоге. finqaSda wi%i#e Zoge, beCaSu]e Kwe#e Zoge. 538. ГIинкъассда щуруге, беццассде къинкIуге. finqaSda &uruge, beCaSde qinjuge. 539. ГIинтIи квараб меххалълъ буртIал гIадин. finTi kwarab me{a: burTal fadin. 540. ГIинтIи кварасс бакI-бакI хъассизе кколебила, ургъичIого кIалъарасс бакI-бакIги бетIерги хъассизе кколебила. finTi kwaraS baj-baj ]aSi#e Kolebila, urvizigo ja;araS baj-bajgi beTergi ]aSi#e Kolebila. 541. ГIинтIизе ццевеги кIанцIуге, речIчIизе нахъаги чIчIоге. finTi#e Cewegi jan`uge, reZi#e na]agi Zoge. 542. ГIисси-бикъинал накIкIал бакъуцца кунел, дагьа-макъаб унти кваницца унеб. fiSi-biqinal naJal baquCa kunel, daha-maqab unti kwaniCa uneb. 543. ГIиссинал чIинххазулги кIудияб гохI лIугьунеб. fiCinal zin{a#ulgi judiyab go\ /uhuneb. 544. ГIиссинккун тIинкIулебги лълъим лъарахъе щолебила. fiCinKun Tinjulebila :im ;ara]e &olebila. 545. ГIиссинлъималазул лъелав ццевехъан. fiCin;imala#ul ;elaw Cewe]an. 546. ГIишкъуе чIалгIен гьечIеб, балаялълъе ссвак гьечIеб. fi^quye zalfen hezeb, balaya:e Swak hezeb. 547. ГIиядеги инаро, чуриги чIчIикIиларо. fiyadegi inaro, xurigi Zijilaro. 548. ГIияе бокьухъе бацI хвеларо. fiyaye bopu]e ba` [welaro. 549. ГIи къинлъиялдаги хурул хьоналдаги ххадув чи гъоларев. fi qin;iyaldagi [urul %onaldagi {aduw xi volarew. 550. ГIиял рехъеналълъе цо бацIги гIемераб. fiyal re]ena:e co ba`gi femerab. 551. ГIиялI цIцIелъуналдасса цIцIаналI дегIенлъунго лълъикI. fiya/ ~e;unaldaSa ~ana/ defen;ungo :ij. 552. ГIодизе ккедал – йоххарай, йоххизе ккедал – гIодарай. fodi#e Kedal - yo{aray, yo{i#e Kedal - fodaray. 553. ГIодичIони лъимадуе керен кьолареб. fodizoni ;imaduye keren polareb. 554. ГIодоб батани катан кьолев, куй къинлъани кьегIер кьолев. fodob batani katan polew, kuy qin;ani pefer polew. 555. ГIодоб лъезе тIину гуреб, кодобе босизе гIоркь гуреб. fodob ;e#e Tinu gureb, kodobe bosi#e forp gureb. 556. ГIодоб ракь босарасс тIад битIун зобги босулеб. fodob rap bosaraS Tad biTun #obgi bosuleb. 557. ГIодоб – турут, таххида – маххмар. fodob - turut, ta{ida - ma{mar. 558. ГIодобакI – бечедаб жо. fodobaj - bexedab $o. 559. ГIодобе биччараб накIкIил кьерхен ххалатаб. fodobe biXarab naJil per[en {alatab. 560. ГIодобе реххараб жоялълъе кодобе босулев чи камуларевила. fodobe re{arab $oya:e kodobe bosulew xi kamularewila. 561. ГIодобе реххуге, гIодосса босе. fodobe re{uge, fodoSa bose. 562. ГIодобе туни – мегеж, эххеде туни – михъал. fodobe tuni - mege$, e{ede tuni - mi]al. 563. ГIодобе тIураб лълъим тIад буссунареб. fodobe Turab :im Tad buSunareb. 564. ГIодов – гIадатав, чотIа – аздагьо (ХIажимурадил хIакъалълъулI). fodow - fadataw, xoTa - a#daho (\a$imuradil \aqa:u/). 565. ГIодов чIчIолелълъул къулиялълъухъ ралагье, тIаде вахъунелълъул ворххиялълъухъ ралагье. fodow Zole:ul quliya:u] ralahe, Tade wa]une:ul wor{iya:u] ralahe. 566. ГIодов чIчIун вукIинегIан чIобого хIалтIулев вукIинги лълъикIаб. fodow Zun wujinefan zobogo \alTulew wujingi :ijab. 567. ГIодове валагьичIого векерарассул квергIаги гIодоб чIвала. fodowe walahizogo wekeraraSul kwerfagi fodob zwala. 568. ГIодове виччан вилълъа, унелълъуве щвезе, ххеххлъичIого кIалъай, мекъсса ккунгутIизе. fodowe wiXan wi:a, une:uwe &we#e, {e{;izogo ja;ay, meqSa KunguTi#e. 569. ГIодове виччан вилълъарасс нух гIемер толеб. fodowe wiXan wi:araS nu[ femer toleb. 570. ГIодой йикIун тIала гурей, тIаде яхъун мерго гурей. fodoy yijun Tala gurey, Tade ya]un mergo gurey. 571. ГIодой чIчIани квенчIчIел цIурай, тIаде яхъани бащдаб щущарай. fodoy Zani kwenZel `uray, Tade ya]ani ba&dab &u&aray. 572. ГIодор ккун, тIаде рахъунила кIудиял гIолел, гъалатIал гьарулагойила гIакълуялде щолел. fodor Kun Tade ra]unila judiyal folel, valaTal harulagoyila faqluyalde &olel. 573. ГIодорчIчIей хIалхьияб жо бугоанила, гIодор чIчIарабгIан меххалълъ рахъун чIчIезе кколарелани. fodorZey \al%iyab $o bugoanila, fodor Zarabfan me{a: ra]un Ze#e Kolarelani. 574. ГIодоре риччан гьабураб хIалтIи лIугIулеб, цо хIохьолI, цо каралълъ чIван гьабураб ххутIулеб. fodore riXan haburab \alTi /ufuleb, co \o%o/, co kara: zwan haburab {uTuleb. 574. ГIодосса кибего унарин, цин туртидасса кванаян абулебила бакъалда бараб ролI кваназе рачIарал тIанчIазда къадкицца. fodoSa kibego unarin, cin turtidaSa kwanayan abulebila baqalda barab ro/ kwana#e razaral Tanza#da qadkiCa. 576. ГIодоссан зваргъи рагIарав, зодоссан дваргъи рагIарав. fodoSan #warvi rafaraw, #odoSan dwarvi rafaraw. 577. ГIодоссан регьел кьун тIегь баккуларо, тIассан бакъуццаги ххинлъи кьечIони. fodoSan rehel pun Teh baKularo, TaSan baquCagi {in;i pezoni. 578. ГIодулаго аниги ине ккола Гула гвандинибе, квен босун гIагIадулаго аниги ине ккола. fodulago anigi ine Kola gula gwandinibe, kwen bosun fafadulago anigi ine Kola. ХIажимурад гIурусазул рахъалде араб меххалълъ Шамилицца гьессул хъизан тусснахъалда жаний тIамун йиго. КIодоэбелалълъ ХIажимурадил гьитIинав вас Гула гвандинир тIамуразе квен босун витIулев вукIун вуго. Гула гьениве унаго цин гIодулев вукIун вуго, нахъеги жинццаго жиндиего гьадаб кицилъун ккараб гIакълуги кьун вуцIцIунев вукIун вуго. Жакъа гьаб кици хIалтIизабула, бокьаниги бокьичIониги, тIадаб иш тIубазабизе кколилан абураб магIнаялда. \a$imurad furusa#ul ra]alde arab me{a: ^amiliCa heSul ]i#an tuSna]alda $aniy Tamun yigo. jodoebela: \a$imuradil hiTinaw wac gula gwandinir Tamura#e kwen bosun wiTulew wujun wugo. gula heniwe unago cin fodulew wujun wugo, na]egi $inCago $indiyego hadab kici;un Karab faqlugi pun wu~unew wujun wugo. $aqa hab kici \alTi#abula, bopanigi bopizonigi, Tadab i^ Tuba#abi#e Kolilan aburab mafnayalda. 579. ГIодулареб бералдассаги цIунаги, гIорцIцIулареб чехьалдассаги цIунаги. fodulareb beraldaSagi `unagi, for~ulareb xe%aldaSagi `unagi. 580. ГIодун бахъараб хъала бихьичIо, гьардон щвараб гьунар бихьичIо. fodun ba]arab ]ala bi%izo, hardon &warab hunar bi%izo. 581. ГIодун - руцIцIунила лъимал гIолел. fodun - ru~unila ;imal folel. 582. ГIолохъанаб меххалълъ хIамаги берцинаб. folo]anab me{a: \amagi bercinab. 583. ГIолохъанго бахъинчIони чодул нухда хIур херлъараб меххалълъ бахъунаребила. folo]ango ba]inzoni xodul nu[da \ur [er;arab me{a: ba]unarebila. 584. ГIолохъанлъи мудалълъ кьолеб букIараб батани, херлъи ссахIицца кьолеб буго. folo]an;i muda: poleb bujarab batani, [er;i Sa\iCa poleb bugo. 585. ГIолохъанлъиялълъул рахIат босарав херлъидал зигардулев. folo]an;iya:ul ra\at bosaraw [er;idal #igardulew. 586. ГIолохъанлъуда лъачIеб рокьи щай, вакъидал щвечIеб квен щай? folo]an;uda ;azeb ropi &ay, waqidal &wezeb kwen &ay? 587. ГIолохъанчи диццаги рехханин, херав чиясс дунги рехханилан абурабила нухалълъ. folo]an;i diCagi re{anin, [eraw xiyaS dungi re{anilan aburabila nu[a:. 588. ГIолохъанчи нухалълъ чIвалевила, херав чиясс нух чIвалебила. folo]anxi nu[a: zwalewila, [eraw xiyaS nu[ zwalebila. 589. ГIолохъанчияссул кутак бергьараб, херав чияссул маххщел бергьараб. folo]anxiyaSul kutak berharab, [eraw xiyaSul ma{&el berharab. 590. ГIолохъанчияссул ракI – заз гIадаб жо. folo]anxiyaSul raj - #a# fadab $o. 591. ГIондокь кьиндал хисулеб, кьерагъо къойил хисулеб. fondop pindal [isuleb, peravo qoyil [isuleb. 592. ГIонкIкIода данде кетолъун вукIа, бацIида данде гъалбацIлъун вукIа. fonJoda dande keto;un wuja, ba`ida dande valba`;un wuja. 593. ГIонкIкIодассан ккараб тIинчIалълъ къвачIа букъичIого толареб. fonJodaSan Karab Tinza: qwaza buqizogo tolareb. 594. ГIонкIкIое кетоги гъалбацIила. fonJoye ketogi valba`ila. 595. ГIонкIкIол кето гьабуге, катил гъалбацI гьабуге. fonJol keto habuge, katil valba` habuge. 596. ГIонкIкIотIинчIалълъ къвачIа букъула, хъурмил тIинчIалълъ кьегIер чIвала. fonJoTinza: qwaza buqula, ]urmil Tinza: pefer zwala. 597. ГIонкIкIолаб гьабурассе катилаб гьабе. fonJolab haburaSe katilab habe. 598. ГIонкIкIолги букIунеб жиндаго рекъараб цIуна-къай, гIанххрилги букIунеб жиндаго рекъараб рукъалълъул низам. fonJolgi bujuneb $indago reqarab `una-qay, fan{rilgi bujuneb $indago reqarab ruqa:ul ni#am. 599. ГIонкIкIоцца букъун къвачIа тIагIинаро. fonJoCa buqun qwaza Tafinaro. 600. ГIонкIкIоцца инкар ккун кето чIчIоларо, квегIенлъи ккарабго тIад речIчIичIого. fonJoCa inkar Kun keto Zolaro, kwefen;i Karabgo Tad reZizogo. 601. ГIор бахун ххадуб кьо щай? for ba[un {adub po &ay? 602. ГIор бахунеб меххалълъ гурони, чIчIегIерабги хъахIабги нахъияб рахъ лъалареб. for ba[uneb me{a: guroni, Zeferabgi ]a\abgi na]iyab ra] ;alareb. 603. ГIор кьодухъе буссуна, чу кьолокье буссуна. for podu]e buSuna, xu polope buSuna. 604. ГIор кIодолъизейилан кIващ биччалареб. for jodo;i#eyilan jwa& biXalareb. 605. ГIор ххалалъухъе кьо балареб. for {ala;u]e po balareb. 606. ГIор щун букIаго, цIул бахъе. for &un bujago, `ul ba]e. 607. ГIорал ралъдахъе уна, гьерссал гьороцца уна. foral ra;da]e una, herSal horoCa una. 608. ГIоралдасса хоно тIокIлъаниги, гIемерал ругилан эбел-инссуе лъимал тIокIлъуларел. foraldaSa [ono Toj;anigi, femeral rugilan ebel-inSuye ;imal Toj;ularel. 609. ГIоралълъ восун унесс хIотол нихьваялдеги квер ххапулеб. fora: wosun uneS \otol ni%wayaldegi kwer {a_uleb. 610. ГIорго бихьилалде хьитал рахъуге (гIорго бихьилалде хьитал рахъарай). forgo bi%ilalde %ital ra]uge (forgo bi%ilalde %ital ra]aray). 611. ГIоркь-рачIчI гьечIеб рагIи бицун, мунго учуз гьавуге, дурго гIайибалги раххчун, чиядеги бугъуге. forp-raZ hezeb rafi bicun, mungo uxu# hawuge, durgo fayibalgi ra{xun, xiyadegi buvuge. 612. ГIоркь-рачIчI гьечIел рагIаби гIадамалълъе росуге. forp-raZ hezel rafabi fadama:e rosuge. 613. ГIоркьилав рокъов цIакъав, бахIарчи кьалда цIакъав. forpilaw roqow `aqaw, ba\arxi palda `aqaw. 614. ГIорхъолIа борчIараб бечелъи – баччизе захIматаб гьир. for]o/a borzarab bexe;i - baXi#e #a\matab hir. 615. ГIорцIцIараб къоялълъ михъал кIичIун, нахъиссеб къоялълъ михъал далун, нахърател букIунареб. for~arab qoya: mi]al jizun, na]iSeb qoya: mi]al dalun, na]ratel bujunareb. 616. ГIорцIцIараб рокъоб бакъараб кето. for~arab roqob baqarab keto. 617. ГIорцIцIарав гIеркъолевила, вакъарав семулевила. for~araw ferqolewila, waqaraw semulewila. 618. ГIорцIцIаразул ракI гъезе годекIанире унге. for~ara#ul raj ve#e godejanire unge. 619. ГIорцIцIарал бубудула, ракъарал мимидула. for~aral bubudula, raqaral mimidula. 620. ГIорцIцIарассда вакъарав лъаларев, ххинлъарассда вугьарав лъаларев. for~araSda waqaraw ;alarew, {in;araSda wuharaw ;alarew. 621. ГIорцIцIарассеялдасса вакъарассе кумек гьабизе бигьаябила. for~araSeyaldaSa waqaraSe kumek habi#e bihabila. 622. ГIорцIцIиялълъул макруялдассаги цIунаги, ракъиялълъул балагьалдассаги цIунаги. for~iya:ul makruyaldaSagi `unagi, raqiya:ul balahaldaSagi `unagi. 623. ГIорцIмада эмен цIеххедал, эбел гIала кколилан абурабила. for`mada emen `e{edal, ebel fala Kolilan aburabila. 624. ГIорцIцIул балагь ракъул балагьалдасса кIудияб. for~ul balah raqul balahaldaSa judiyab. 625. ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан бакъун эркенлъиялдаго лълъикIила. for~un lav;iyalda bujinefan baqun erken;iyalda :ijila. Кваназе жо балагьизе бачIунеб бацIида гьой данделъанила. - Дур кьаралъиго щиб? ЛълъиццагIаги мун гьеб хIалалълъ хьихьулеб? – ан гьикъанила бацIицца. - Рукъ-бакI цIунаралълъухъ бетIергьанасс хьихьула, – ян абунила гьойцца. Жинццаги цIунилаанин рукъ-бакI, кваназе жо кьолеб батаниян абунила бацIицца. Разилъанила гьой бацI росулIе бачине. Гьой ццебе-ццебе букIанила, бацI ххадуб букIанила. БацIицца гьойда гьикъанила гьеб дур габуралълъе лIугьараб жо щибилан. Раххссицца хIулизабун бугилан абунила гьойцца. - Гьедин батани, билълъинаро дун дуда цадахъ! ГIорцIцIун лагълъиялда букIинегIан, бакъун эркенлъиялдаго бокьила! Гьединги абун, бацI рохьобеххун балагьун анила. kwana#e $o balahi#e bazuneb ba`ida hoy dande;anila. - dur para;igo &ib? :iCafagi mun heb \ala: %i%uleb? - an hiqanila ba`iCa. - ruq-baj `unara:u] beTerhanaS %i%ula, - yan abunila hoyCa. $inCagi `unilaanin ruq-baj, kwana#e $o poleb bataniyan abunila ba`iCa. ra#i;anila hoy ba` rosu/e baxine. hoy Cebe-Cebe bujanila, ba` {adub bujanila. ba`iCa hoyda hiqanila heb dur gabura:e /uharab $o &ibilan. ra{SiCa \uli#abun bugilan abunila hoyCa. - hedin batani, bi:inaro dun duda cada]! for~un lav;iyalda bujinefan, baqun erken;iyalda bopila. hedingi abun, ba` ro%obe{un balahun anila. 626. ГIорцIцIун ххадуб квараб – шайтIаналълъейила. for~un {adub kwarab - ^ayTana:eyila. 627. ГIочIотIа чIван, чIалитIа ххун. fozoTa zwan, zaliTa {un. 628. ГIощтIода рекъарабила гIоркьги букIунеб. fo&Toda reqarabila forpgi bujuneb. 629. ГIощтIода ххадуб гIоркь реххуге. fo&Toda {adub forp re{uge. 630. ГIощтIое рохь гурев, рохьдое мегIер гурев. fo&Toye ro% gurew, ro%doye mefer gurew. 631. ГIощтIолгун кьал ахIун, гIоркьгун рекъоге. fo&Tolgun pal a\un, forpgun reqoge. 632. ГIужда квегъичIеб барти квегъуд буссунаро, гIужда хIалтIичIел кверал нахъа ругьунлъуларо. fu$da kwevizeb barti kwevud buSunaro, fu$da \alTizel kweral na]a ruhun;alaro. 633. ГIужда чIор гIабдалассухъаги щвезе бегьулеб. fu$da zor fabdalaSu]agi &we#e behuleb. 634. ГIужилав чанахъанассул гула алххунаро, гIакъилав чияссул рагIи гIодоб ххутIуларо. fu$ilaw xana]anaSul gula alqunaro, xiyaSul xiyaSul rafi fodob {uTularo. 635. ГIужрукъалълъ тIанчIазда абулебила, нуж бищунго хIеренал, хIули гIадал тамахал. fu$ruqa: Tanza#da abulebila, nu$ bi&ungo \erenal, \uli fadal tama[al. 636. ГIужрукъалълъул багьа цIакихъ кьоге, гIадамассе къимат ратIлихъ кьоге. fu$ruqa:ul baha `aki] poge, fadamaSe qimat raTli] poge. 637. ГIумру бугила гIурччинаб ххер гIадаб жо, балагьалдасса ххвассарлъаниги, ххарицелалдасса борчIулареб. fumru bugila furXinab {er fadab $o, balahaldaSa {waSar;anigi, {aricelaldaSa borzulareb. 638. ГIумру кьурасс хвелги кьолебила. fumru puraS [welgi polebila. 639. ГIумруги бихьарав, бихьанщинабги хIехьарассул гурони, чIара-хьараб гIамал-ххассият букIунареб. fumrugi bi%araw, bi%an&inabgi \e%araSul guroni, zara-%arab famal-{aSiyat bujunareb. 640. ГIумруги талихIила, хвелги талихIила. fumrugi tali\ila, [welgi tali\ila. 641. ГIумруялда рекъарабила хвел букIунеб. fumruyalda reqarabila [wel bujuneb. 642. ГIумруялълъул аххир къанда хIарщ речIчIидал лъала. fumruya:ul a{ir qanda \ar& reZidal ;ala. 643. ГIун бачIунеб гIелалълъ тараб цIцIали – гIун бачIунеб гъотIода бараб хIапаро. fun bazuneb fela: tarab ~ali - fun bazuneb voToda barab \a_aro. 644. ГIунараб катицца гIорчо кIудияб хъамулеб (ГIунараб катицца гьорчо кIудияб биччалеб). funarab katiCa forxo judiyab ]amuleb (funarab katiCa horxo judiyab biXaleb). 645. ГIунарассул лъорове вугьарав лIугьаравила. funaraSul ;orowe wuharaw /uharawila. 646. ГIундул рихьун – хIама, рачIчI бихьун – дегIен. fundul ri%un - \ama, raZ bi%un - defen. 647. ГIункIкI бечIчIулев, кIкIара чIунтIулев (ГIункIкIбечIчI, кIкIарачIунтI). funJ beZulew, Jara zunTulew (funJbeZ, JarazunT). 648. ГIункIкI кIурщунилан лъар хъублъулареб. funJ jur&unilan ;ar ]ub;ulareb. 649. ГIункIкIаз гIащтIи букъи – багьана. funJa# fa&Ti buqi - bahana. 650. ГIункIкI кквезегIан, кетоги беццуге, цер кквезегIан, бахIриги беццуге. funJ Kwe#efan, ketogi beCuge, cer Kwe#efan, ba\rigi beCuge. 651. ГIункIкI – цагъринибе, цер – авлахъалде. funJ - cavrinibe, cer - awla]alde. 652. ГIункIкIги кетоги рекъани, бакъал тукен ххараблъула. funJgi ketogi reqani, baqal tuken {arab;ula. 653. ГIурав васасс корол хIамул рухъулел. furaw wasaS korol \amul ru]ulel. 654. ГIурай яс гIодизе бачIараб бацIие кье. furay yas fodi#e bazarab ba`iye pe. 655. ГIурай яс рокъой йигони, нусалълъе рахIат толареб. furay yas roqoy yigoni, nusa:e ra\at tolareb. 656. ГIурай яцц рокъой йигони, ваццассда вегун макьу щолареб. furay yaC roqoy yigoni, waCaSda wegun mapu &olareb. 657. ГIурассдасса воххуларев, хварассухъ гIодуларев. furaSdaSa wo{ularew, [waraSu] fodularew. 658. ГIурда хIал гьабуге, хурда дагь гьабуге (ГIуру гIемер суге, хур дагьаб бекьун тоге). furda \al habuge, [urda dah habuge (furu femer suge, [ur dahab bepun toge). 659. ГIурул ханазул гьабун къед чIчIолареб. furul [ana#ul habun qed Zolareb. 660. ГIурул хъуй тIагIаниги, гьекъолдухъанассул рокъоб питна тIагIунареб. furul ]uy Tafanigi, heqoldu]anaSul roqob _itna Tafunareb. 661. ГIурул хIари гIуруцца уна, лъарал хIари лъарацца уна. furul \ari furuCa una, ;aral \ari ;araCa una. 662. ГIурул чваххи хисаниги, чияссул гIамал хисуларебила. furul xwa{i [isanigi, xiyaSul famal [isularebila. 663. ГIурулI вукIун лълъим щоларев, лъаргIив вукIун ххер щоларев. furu/ wujun :im &olarew, ;arfiw wujun {er &olarew. 664. ГIуруцца лъарал гьаракь къотIизарурал къоял рачIунгеги, къоязул сардал гьарурал сонал рачIунгеги. furuCa ;aral harap qoTi#arural qoyal razungegi, qoya#ul sardal harural sonal razungegi. 665. ГIурхъиги аххирги ссундулго букIунебила. fur]igi a{irgi Sundulgo bujunebila. 666. ГIурччингобарщ. furXingobar&. 667. ГIурччинлъи савуялълъ бухIула, гIадан рекIел гьаваялълъ вухIула. furXin;i sawuya: bu\ula, fadan rejel hawaya: wu\ula. 668. ГIусазда хIал букIаго бекейила гьоло. fusa#da \al bujago bekeyila holo. 669. ГIусал рикIунилан чехь гIорцIцIулареб. fusal rijunilan xe% for~ulareb. 670. ГIухьби гIемераб гIи бацIицца гъурулеб. fu%bi femerab fi ba`iCa vuruleb. 671. ГIухьби гIемерлъанагIан гIи дагьлъулеб. fu%bi femer;anafan fi dah;uleb.

КIкI J КIкIвахI месед гуро, хIалхьи гIарац гуро. Jwa\ mesed guro, \al%i farac guro. КIкIвахI – сахлъиялълъул тушман, хIалтIи – сахлъиялълъул гьудул. Jwa\ - sa[;iya:ul tu^man, \alTi - sa[;iya:ul hudul. КIкIвахIал вегун хIалтIулевила, кIусун кьижулевила. Jwa\al wegun \alTulewila, jusun pi$ulewila. КIкIвахIал – кидаго унтарав. Jwa\al - kidago untaraw. КIкIвахIалаб хIамицца ХIоццомегIер бегуларо. Jwa\alab \amiCa \oComefer begularo. КIкIвахIалалълъул хуриб чIахI бижула, чIухIаралълъул хуриб заз бижула. Ja\ala:ul [urib za\ bi$ula, zu\ara:ul [urib #a# bi$ula. КIкIвахIалассе чияр хIалтIи бокьулебила. Jwa\alaSe xiyar \alTi bopulebila. КIкIвахIалда гъулач бугев, хIалтIуда цедер бугев. Jwa\alda vulax bugew, \alTuda ceder bugew. КIкIвахIалълъ вас гьавуларев. Jwa\a: was hawularew. КIкIвахIалълъ лълъим гьекъолеб батани, хIалтIиялълъ гьоцIцIо гьекъолеб. Jwa\a: :im heqoleb batani, \alTiya: ho~o heqoleb. КIкIвахIалълъ унтулев, хIалтIиялълъ сахлъулев. Jwa\a: untulew, \alTiya: sa[;ulew. КIкIалахъ лълъим камулареб, рохьоб чан камулареб. Jala] :im kamulareb, ro%ob xan kamulareb. КIкIараялдаги букIунебила жиндаго рекъараб рухI. Jarayaldagi bujunebila $indago reqarab ru\. КIкIараялдеги ххвалчен бахъарав. Jarayaldegi {walxen ba]araw. КIкIуй гьечIеб цIа букIунареб. Juy hezeb `a bujunareb. КIкIуялдасса цIунизейилан цIадаве лIугьунге. JuyaldaSa `uni#eyilan `adawe /uhunge. КIкIухIал гIодов вукIун кьижула, вегун кванала. Ju\al fodow wujun pi$ula, wegun kwanala. КIкIухIал гIодов чIчIунги ссвакалев. Ju\al fodow Zungi Swakalew. КIкIухIал ургъун вахъиналде, хуриб мичIчI бижарабила. Ju\al urvun wa]inalde, [urib miZ bi$arabila. КIкIухIал хIалтIи гьабиладай, гьабилародаян ургъун вахъиналде, хIалтIухъанасс хIалтIи лIугIизабулеб. Ju\al \alTi habiladay, habilarodayan urvun wa]inalde, \alTu]anaS \alTi /ufi#abuleb. КIкIухIалав чияссул чанахъан вахъунарев. Ju\alaw xiyaSul xana]an wa]unarew. КIкIухIалги хIалихьатги – цого чи, хIанкIвараги хIехьги – цого жо. Ju\algi \ali%atgi - cogo xi, \anjwaragi \e%gi - cogo $o. КIкIухIаласс хIетI хIарччил рагIалдеги бокьуларогойила бахъулеб. Ju\alaS \eT \arXil rafaldegi bopularogoyila ba]uleb. КIкIухIалассул багьана камулареб, базарганассул хIила камулареб. Ju\alaSul bahana kamulareb, ba#arganaSul \ila kamulareb. КIкIухIалассе болъоги эххедерегIел, тIохги мегIер. Ju\alaSe bo;ogi e{ederefel, To[gi mefer. КIкIухIалассе хIалтIи дагьаб бокьулеб, квен гIемер бокьулеб. Ju\alaSe \alTi dahab bopuleb, kwen femer bopuleb. КIкIухIалассул лал, гIанкIудул ханазул тIамуниги, бокьунаребила. Ju\alaSul lal, fanjudul [ana#ul Tamunigi, bopunarebila. КIкIухIаллъун босараб рахIаталдасса хIалтIун босараб ххайиралълъул рахIат цIцIикIкIараб. Ju\al;un bosarab ra\ataldaSa \alTun bosarab {ayira:ul ra\at ~iJarab.

АнцIила анкьабилеб бутIа. РикIкIаде эй. РикIкIаде эй riJade ey СагIат кIигоялълъа рукъусса къватIире рахъун руго Варангал, адбусскIанире щвана кIигоялълъе бащдаб хIалтIараб меххалълъ. Адбусс жеги ццебе эххетун букIчIо, дадацца гьималазе цIцIоролтIагIан босана. Гьималаз абуна - «Гьаб адбусскIаниб бугеб тукада цIцIоролтIагIамалълъул гьоэли щиби!» Баххуцца абуна - «Дада, дой бакьагIанщи неже жеги цIцIоролтIагIан босде?» Дадацца абуна - «Валлагь босла гури». Дадае гьимал рокьиня, гьелълъ гьез гьарараб меххалълъ гьезе цIцIоролтIагIан кидаго босиня. 14-40 (гьабго обаде къого щвартI ххутIараб меххалълъа) гьималаз цIцIоролтIагIанги квана, гьебго заманалълъа адбусс щвана адбусскIанибе. Адбусс щварабго БацIилав жаниве лълъугьана. Гьесс гьеб цогидаздасса ццебе буна. Энссоцца абуна - «Гуро, БацIилав. Мун нежер адбуссалълъе лълъугьчIо. Нежер адбусс жеги рикIкIад буго». Варангазул ххизан ана жодерго адбуссалълъа гIодорчIчIеде, БацIилавни гьезда ххадур гIодов виччачIо, щибидегурелълъул даб адбуссалълъе жанире кIиго хIерай чIчIужуадан рахъде лълъугьана. Нуцаласс вас ахIинев вукIана - «БацIилав, мун вачIинев гьечIищи? Щимо дуцца джаваб кьенареб?» БацIиласс джаваб кьечIо, цо хIерай адамалълъни гьикъун буго - «Васав, мун гъоркьещи энев яги адбуссалълъащи чIчIелев? Дуда рагIанищи, дадацца мун ахIинев вугевали? Щимо дуцца гьессе джаваб кьенареб?» «Асса лълъугьа. - янги абун БацIиласс энссое джаваб кьуна. – Дун вачIинев вуго, дада». ХIерал руччаби адбуссалълъе рахъараб меххалълъ, БацIилав рещтIана. Цогидал гьималги гьезул адбуссалълъе гIагалуна, Баххуцца БацIилассда абун буго - «Гьай, БацIилав, мун оццеве адбуссалълъе жаниве лълъугьдехъине вукIана, гьанджени мун бищун нахъа гьениве щодехъине вуго», - ян. Гьелълъе БацIиласс джаваб кьуна - «Вай-вай, дун гIемер чIанда бицинел гьитIинял ясазда кIалгьаняро», - ян. Варангал аде рахъиндал, Анжий ххутIарай КIилълъилалълъ абуна - «Ноже нугь битIаги», - ян. «Амин», - ян джаваб кьуна гьималаз, энссоццаги эбелалълъги. – Нежецца нугьла гIемераб заман баде гьечIо. Ниж эна 14-45 (гьабго обаде 15 щвартI ххутIараб меххалълъ), ценги щоня 16-20 (щугоялълъе къого щвартI хIалтIараб меххалълъ). Варангазул Нуцалалълъ абуна - «Де цIакъ бокьиня адбуссалълъа рокIон энде». Адбуссги ана, ценги БацIиласс энссода гьикъана - «Дада, щимо нилълъ гьадигIан дагьаб заманалълъ энел ругел?» Варангазул Нуцаласс абуна - «БацIилав, ниж гIемераб заманаялълъ энде гьечIо, щибидегурелълъул 12 сагIаталълъ яги цIцIикIкIун заманалълъ хьвадани, ниж цIакъ ссвакаде руго». Ценги БацIиласс абун буго - «Дун кIудав гIурав меххалълъ, дун гIемерал бакIазде щоде вуго. Дун Иприкъалълъеги, Озалълъеги щоде вуго, дицца кIуда-кIудал ишал руде руго». КиштIайицца абуна - «Лълъицца кIуда-кIудал ишал руде ругел? Дуццащи? Дир гьитIиняв БацIилав...» БацIиласс абуна - «Э, диццахха. Диццаги дир ваццасс Пирххарассги, мун яс йикIиналълъ дуда киданиги буде кIваняреб жо нежецца була». КиштIайицца абуна - «Щибихха дуцца буде бугеб, дир гьитIиняв вацц?» БацIиласс абуна - «Дида жеги гьаняро, …». КиштIайицца абуна - «Вай дир хIалчIахъад, дуда гьанярищи жеги! Гьедин батани, диццаги абде бегьла дуцца гIемераб чIанда бицинеб бугин». Пирххарасс абуна - «БитIараб буго. Гьесс гIемераб чIанда бициня, ценги щибнигиго буняро». БацIиласс абуна - «Дицца щибго бунярогощи бугеб? Араб анкьида лълъицца бураб Баххуе раса? Гъоркьиссалаги, бице, лълъицца бураб гьитIиняб хъахIилаб раса?» Пирххарасс абуна - «Э, дуцца гьал гьитIинял русби руна». Варангазул Нуцалалълъги абуна - «Пирххарав, мунги гIемер кIалгьаня, ценги дуццаги щибго буняро, ххассго цIцIалдокIаниб». Варангазул гьимал цогидал гьимал гIадин руго. БацIилав вуго гьитIиняв вацц, гьесс абинеб буго жендер гьайбатаб гьоркоги кIудаб гамаги букIде бугилан жив кIудав гIедал. Гьединго гьессда ккенеб буго жив Иприкъалълъеги Озалълъеги энде вугин. КIудав вацц ккена Пирххарав. Жив гьитIиняв вугев меххалълъ, хIалхьибакIинире щомо ххадуб, гьессе бокьиняан гъутIбузда аде вагьде. Цо къоялълъ эбел-энссода гьев гъотIола аде вагьун ватана. Гьез гьикъана - «Дуцца гьаниб щиби бунеб бугеб?» Гьесс джаваб кьуна - «Дицца чадир банеб бугин», - ян. ГьитIиняв меххалълъ гьев гьудулзабигун цадахъ хIорил рагIала гьитIиняб росола рокIон лълъадалаан. Энссоцца мун щиб бунев вугевилан гьикъидал, Пирххарасс джаваб кьуна дун гьудулзабигин хьвадинев вугилан. Гьессул букIана гIицIцIго щуго сон, гьудулзабигин цадахъ росола рокIон живго вукIана. КIияйго яс жодерго гIелалълъул ясазда ралълъарал руго. КиштIай кIудай яцц ккена. Гьей жеги кIудай чIчIужуадан гуро, гьабго-щуго соналълъассан йикIде йиго. Гьей Баххуги БацIилавги цадахъ рачун хIалхьибакIире эна, эбелалълъулги КвацIулай адалги заман гьечIеб меххалълъ. Гьейги гIемер эна рогьоле Баххугин цадахъ гьомер-кIал чурде. Гьединго гьелълъ гIемер ахIиня Бахху къасси кунаде. ГьитIиняй Бахху гьитIиняй яс йиго. Гьелълъул энссоцца гIемер абиня - «Дир гьитIиняй Бахху бищун берценай яс йигин», - ян. Ценги Бахху йиго бищунго берценай гурейги, киназдассаго адеххун гьей йиго гьитIиняй яс. Эбелалълъ КиштIайида Баххуе цо жо буе ян абураб меххалълъ, Баххуцца абиня - «Дего бокьун бугин диццаго буде». Бахху кIиго сон баралълъассаго нахъе жийго кунаней йикIана. Эбелалълъ гьей олола гъуний гIодой чIчIедеюде лълъугьараб меххалълъ, Баххуццаги абиняан женццагоги буде бокьун бугин. Гьимал цоцалълъ гьудулзаби рукIиня. Кидаго гурохха гьез абураб жо бунеб, гIемериссеб меххалълъ, Пирххарасс БацIилассда цо жо буе ян абураб меххалълъ, БацIиласс абиняан - «Щимо дуццаго буняреб?» Баххуццаги КиштIайида эбел-энссое цо жо буде гьарараб меххалълъ, КиштIайицаги абиняан, ценгини ххадуб яццалълъа гьикъиняан - «Щимо дуццаго буняреб? Дицца рудал, дуццаги щибго буняроан». Ценги КиштIайиццаги гIемер абиняан - «Дирго гьимал ругеб меххалълъа гьез кинябго цадахъ була. Ясал цадахъ гьомер-кIал чурде энде руго, цадахъ кунадеги гьимадукIаниреги цIцIалдокIаниреги энде руго». «Дур гьимал дуда ралълъарал рукIде гьечIо. – ян абиняан КиштIайида эбелалълъ. – щибидегурелълъул мун дида ралълъарай гьечIелълъул. Мун гьитIиняй йигей меххалълъ мунго цIцIалдокIание эней йикIарайщи?» «ЙикIчIо, дун жийго цIцIалдокIание эней йикIчIо». «Дун жийго цIцIалдокIание энаан», - ян абуна эбелалълъ. Гьималги гьезул эбел-эменги гIемер кIалгьана нугьла энел ругел меххалълъ, 16-20 (щугоялълъе къого щвартI хIалтIарабго) адбусс Шурагьабе щвана. Гьале Варангал ракIараб адбусс гурщи гьеб бугеб? Э, Варангаздассани ццере адбуссалълъасса къватIие яхъиня кIиго хIерай чIчIужуадан. БацIилав рещтIде бокьидалго, цо хIерав чиясс гьессда абун буго - «Ле, гIолохъанчи, кумак буе де!» - ян. Ценги гьессда цадахъ рещтIана. КIиго ясги хIерассда нахъ ана. ГIодоре рещтIун ххадуб, хIерасс васассе баркала кьомо буго. Эбел-эмен сокIкIелалги росун гIодоре рещтIана. КIиго-гьабго къоялълъ Шурагьаре Варангал рачIинел меххалълъ гьезул гIемерал сокIкIелал рукIинягIан, гьандже гIицIцIго кIиго гьитIинаб сокIкIел гурони гьечIо. Киналго Варангал адбуссалълъассаги рещтIана. Лълъицца гьезда абураб - «ЛълъикI щварал» - ян. Гьев вукIана Цидулав ацци. Щуго щвартIалълъассан гьел Кьукьулазул рукъуре щвана. safat jigoya:a ruquSa qwaTire ra]un rugo warangal, adbuSjanjanire &wana jigoya:e ba&dab \alTarab me{a:. adbuS $egi Cebe e{etun bujzo, dadaCa himala#e ~orolTafan bosana. himala# abuna - «hab adbuSjanib bugeb tukada ~orolTafama:ul hoeli &ibi!» ba{uCa abuna - «dada, doy bapafan&i ne$e $egi ~orolTafan bosde?» dadaCa abuna - «walah bosla guri.» dadaye himal ropinya, he: he# hararab me{a: he#e ~orolTafan kidago bosiNa. 14-40 (habgo obade qogo &warT {uTarab me{a:a) himala# ~orolTafangi kwana, hebgo #amana:a adbuS &wana adbuSjanibe. adbuS &warabgo ba`ilaw $aniwe :uhana. heS heb cogida#daSa Cebe buna. enSoCa abuna - «guro, ba`ilaw. mun ne$er adbuSa:e :uhzo. ne$er adbuS $egi riJad bugo.» waranga#ul {i#an ana $odergo adbuSa:a fodorZede, ba`ilawni he#da {adur fodow wiXazo, &ibidegure:ul dab adbuSa:e $anire jigo \eray Zu$uadan ra]de :uhana. nucalaS was a\inew wujana - «ba`ilaw, mun wazinew hezi&i? &imo duCa Gawab penareb?» ba`ilaS Gawab pezo, co \eray adama:ni hiqun bugo - «wasaw, mun vorpe&i enew yagi adbuSa:a&i Zelew? duda rafani&i, dadaCa mun a\inew wugewali? &imo duCa heSe Gawab penareb?» «aSa :uha, - yangi abun ba`ilaS enSoye Gawab puna, - dun wazinew wugo, dada.» \eral ruXabi adbuSa:e ra]arab me{a:, ba`ilaw re&Tana. cogidal himalgi he#ul adbuSa:e fagaluna, ba{uCa ba`ilaSda abun bugo - «hay, ba`ilaw, mun oCewe adbuSa:e $aniwe :uhde]ine wujana, hanGeni mun bi&un na]a heniwe &ode]ine wugo» - yan. he:e ba`ilaS Gawab puna - «way-way, dun femer zanda bicinel hiTiNal yasa#da jalhaNaro» - yan. warangal ade ra]indal, an$iy {uTaray ji:ila: abuna - «no$e nuh biTagi» - yan. «amin - yan Gawab puna himala#, enSoCagi ebela:gi, - ne$eCa nuhla femerab #aman bade hezo. ni$ ena 14-45 (habgo obade 15 &warT {uTarab me{a:), cengi &oNa 16-20 (&ugoya:e qogo &warT \alTarab me{a:).» waranga#ul nucala: abuna - «de `aq bopiNa adbuSa:a rojon ende.» adbuSgi ana, cengi ba`ilaS enSoda hiqana - «dada, &imo ni: hadifan dahab #amana: enel rugel?» waranga#ul nucalaS abuna - «ba`ilaS, ni$ femerab #amanaya: ende hezo, &ibedegure:ul an`ila jigo safata: yagi ~iJun #amana: %wadani, ni$ `aq Swakade rugo.» cengi ba`ilaS abun bugo - «dun judaw furaw me{a:, dun femeral baja#de &ode wugo. dun i_riqa:egi, o#a:egi &ode wugo, diCa juda-judal i^al rude rugo.» ki^TayiCa abuna - «:iCa juda-juda i^al rude rugel? duCa&i? dir hiTiNaw ba`ilaw ...» ba`ilaS abuna - «e, diCa{a, diCagi dir waCaS _ir{araSgi, mun yas yijina: duda kidanigi bude jwaNareb $o ne$eCa bula.» ki^TayiCa abuna - «&ibi{a duCa bude bugeb, dir hiTiNaw waC?» ba`ilaS abuna - «dida $egi haNaro, ...» ki^TayiCa abuna - «way dir \alza]ad, duda haNari&i $egi! hedin batani, diCagi abde behla duCa femerab zanda bicineb bugin.» _ir{araS abuna - «biTatab bugo. heS femerab zanda biciNa, cengi &ibnigigo buNaro.» ba`ilaS abuna - «diCa &ibgo buNarogo&i bugeb? arab anpida :iCa burab ba{uye rasa? vorpiSalagi, bice, :iCa burab hiTiNab ]a\ilab rasa?» _ir{araS abuna - «e, duCa hal hiTiNal rusbi.» waranga#ul nucala:gi abuna - «_ir{araw, mungi femer jalhaNa, cengi duCagi &ibgo buNaro, {aSgo ~aldojanib.» waranga#ul himal cogidal himal fadin rugo. ba`ilaw wugo hiTiNaw waC, heS abineb bugo $ender haybatab horkogi judab bujde bugilan $iw judaw fedal. hedingo heSda Keneb bugo $iw i_riqa:egi o#a:egi ende wugin. judaw waC Kena _ir{araw. $iw hiTiNaw wugew me{a:, \al%ibajinire &omo {adub, heSe bopiNaan vuTbu#da ade wahde. co qoya: ebel-enSoda hew voTola ade wahun watana. he# hiqana - «duCa hanib &ibi buneb bugeb?» - yan. heS Gawab puna - «diCa xadir baneb bugin» - yan. hiTiNaw me{a: hew hudul#abigun cada] \oril rafala hiTiNab rosola rojon :adalaan. enSoCa mun &ib bunew wugewilan hiqidal, _ir{araS Gawab puna dun hudul#abigin %wadinew wufilan. heSul bujana fi~go &ugo son, hudul#abigin cada] rosola rojon $iwgo wujana. Jiyaygo yas $odergo fela:ul yasa#da ra:aral rugo. ki^Tay juday yaC Kena. hey $egi juday Zu$uadan guro, habgo-&ugo sona:aSan yijde yigo. hey ba{ugi ba`ilawgi cada] raxun \al%ibajinire ena, ebela:ulgi kwa`ulay adalgi #aman hezeb me{a:. heygi femer ena rohole ba{ugin cada] homer-jal xurde. hedingo he: femer a\iNa ba{u qaSi kunade. hiTiNay ba{u hiTiNay yas yigo. he:ul enSoCa femer abinya - «dir hiTiNay ba{u bi&un bercenay yas yigin» - yan. cengi ba{u yigo bi&ungo bercenay gureygi, kiNa#daSago ade{un hey hiTiNay yas. ebela: ki^Tayida ba{uye co $o buye yan aburab me{a:, ba{uCa kidago abiNa - «dego bopun bugin diCago bude.» ba{u jigo son bara:aSago na]e $iygo kunaney yijana. ebela: hey olola vuniy fodoy Zedeyuna :uharab me{a:, ba{uCa abiNaan $enCagogi bude bopun bugin abun. himal coca: hudul#abi rujiNa. kidago guro{a he# aburab $o buneb, femeriSeb me{a:, _ir{araS ba`ilaSda co $o buye yan aburab me{a:, ba`ilaS abiNaan - «&imo duCago buNareb?» ba{uCagi ki^Tayida ebel-enSoye co $o bude hararab me{a:, ki^TayiCagi abiNaan, cengini {adub yaCa:a hiqiNaan - «&imo duCago buNareb? diCa rudal, duCagi &ibgo buNaroan.» cengi ki^TayiCa femer abiNaan - «dirgo himal rugeb me{a:a he# kiNabgo cada] bula. yasal cada] homer-jal xurde ende rugo, cada] kuhadegi himadujaniregi ~aldojaniregi ende rugo.» «dur himal duda ra:aral rujde hezo - yan abiNaan ki^Tayida ebela:, - &ibidegure:ul mun dida ra:aray heze:ul. mun hiTiNay yigey me{a: mungo ~aldojaniye eney jijaray&i?» «yijzo, dun $iygo ~aldojaniye eney yijzo» «dun $iygo ~aldojaniye enaan» - yan abuna ebela:. himalgi he#ul ebel-emengi femer jalhana nuhla enel rugel me{a:, 16-20 (&ugoya:e qogo &warT \alTarabgo) adbuS ^urahabe &wana. hale warangal rajarab adbuS gur&i heb bugeb? e, waranga#daSani Cere adbuSa:aSa qwaTiye ya]iNa jigo \eray Zu$uadan. ba`ilaw re&Tde bopidalgo, co \eraw xiyaS heSda abun bugo - «le, folo]anxi, kumak buye de!» - yan. cengi heSda cada] re&Tana. jigo yas \eraSda na] ana. fodore re&Tun {adub, \eraS wasaSe barkala pomo bugo. ebel-emen soJelalgi rosun fodore re&Tana. jigo-habgo qoya: ^urahare waranfal razinel me{a: he#ul femeral soJelal rujiNafan, hanGe fi~go jigo hiTiNab soJel guroni hezo. kinalgo warangal adbuSa:agi re&Tana. :iCa he#da aburab - «:ij &waral» - yan. hew wujana cidulaw aCi. &ugo &warTa:aSan hel pupula#ul ruqure &wana.

"В" хIарпалдасса байбихьулел магIарул кицаби ва абиял و حارفالداصا بايبێڮۇلېل ماعارۇل كێښابێ وا ابێيال 1. Вагъизе арав вуххун вуссаравила. ۱. واغێزې اراو وۇخۇن وۇصاراوێلا. 2. Вагъизе ккани – херав, хвезе ккани – бахІарав. ۲. واغێزې ڭانێ - ځېراو، ځوېزې ڭانێ - باحاراو. 3. Вагъизеги гIакъилгун лълъикІаб, семизеги гІакъилгун лълъикІаб. Аллагьасс цІунаги гІабдалгун вагъизеги семизеги. ۳. واغێزېڬێ عاقێلڬۇن ڷێگاب، سېمێزېڬێ عاقێلڬۇن ڷێگاب. الاهاص ڝۇناڬێ عابدالڬۇن واغێزېڬێ سېمێزېڬێ. 4. Вагъулев ккве чи. ۴. واغۇلېو ڭوې چێ. 5. Вай берцинай, берцинай, бецичІого хур тарай. Вай чІухІарай, чІухІарай, чІарачІого хур тарай. ۵. واي، بېرښێناي، بېرښێناي، بېښێڃۈڬۈ ځۇر تاراي. واي، ڃۇحاراي، ڃۇحاراي، ڃاراڃۈڬۈ ځۇر تاراي. 6. Вай гIабдал! Вай гІабдал! ГІабдал гуревани, гІор бахинароан. Вай ахІмакъ! Вай ахІмакъ! АхІмакъ гуревани, росу телароан. ۶. واي، عابدال، واي عابدال، عابدال ڬۇرېوانێ، عۈر باځێنارۈئان. واي احماق، واي احماق، احماق ڬۇرېوانێ، رۈسۇ تېلارۈئان. 7. Вай дир бетІералда бихьанщинаб къо, Хьаргабибе - нахъе гІатІ баччулаго. ۷. واي دێر بېطېلالدا بێڮانۺێناب قۈ. ڮارڬابێبې - ناڅې عاط باڿۇلاڬۈ. 8. Вай дир гьудулассул борххатаб ххиял, ххапун араб квералълъ зоб кквелеб гІадаб! ۸. واي دێر هۇدۇلاصۇل بۈرخاتاب خێيال، خافۇن اراب كوېراڷ زۈب ڭوېلېب عاداب. 9. Вай дур кІалзул бахьинлъи! Вай дур махьил чІчIегІерлъи! ۹. واي دۇر گالزۇل باڮێنڸێ، واي دۇر ماڮێل ڄېعېرڸێ. 10. Вай нижер бахІарай, нижер бахІарай, ЧаххтІида гурони гъалги бихьичІей. Вай нижер бахІарай, нижер бахІарай, Гурдида гурони черххги бихьичІей. ۱۰. واي نێجېر باحاراي، نێجېر باحاراي، چاخطێدا ڬۇرۈنێ غالڬێ بێڮێڃېي. واي نێجېر باحاراي، نێجېر باحاراي، ڬۇردێدا ڬۇرۇنێ چېرڬێ بێڮێڃېي. 11. ВакъанагІан бикъула, гІорцІцIанагІан хъантІула. Вакъанани гІодун, гІорцІцIани кьурдун, ГІадамассул гІамал – манзил къокъаб жо, Буголъи баккарун, гьечІолъи бахчун, Чангиясс хІехьечІеб байтулман боцІцIи. ۱۱. واقاناعان بێقۇلا، عۈرڞاناعان څانطۇلا. واقانانێ عۈدۇن، عۈرڞانێ ڨۇردۇن، عاداماصۇل عامال - مانزێل قۈقاب جۈ، بۇڬۈڸێ باڭارۇن، هېڃۈڸێ باځچۇن، چانڬێياص حېڮېڃېب بايتۇلمان بۈڞێ. 12. Вакъани къадияссги бикъулеб. ۱۲. واقانێ قادێياصڬێ بێقۇلېب. 13. Вакъарав вехьассда гирун бачІунеб гьорчо чедилан кколебила. ۱۳. واقاراو وېڮاصدا ڬێرۇن باڃۇنېب هۈرچۈ چېدێلان ڭۈلېبێلا. 14. Вакъарав квен гьабизеги виччаге, кванарав цІа бакизеги виччаге. ۱۴. واقاراو كوېن هابێزېڬێ وێڿاڬې، كواناراو ڝا باكێزېڬێ وێڿاڬې. 15. Вакъарав къулун лъалев, гІорцІцIарав ворххун лъалев. ۱۵. واقاراو قۇلۇن ڸالېو، عۈرڞاراو وۈرخۇن ڸالېو. 16. Вакъаравги валагьун муъминчи кваналарев. ۱۶. واقاراوڬێ والاهۇن مۇئمێنچێ كوانالارېو. 17. Вакъарассда ракІалде кколебила жив кидаго гІорцІцIиларевилан; гІорцІцIарассда кколебила жив кидаго вакъиларевилан. ۱۷. واقاراصدا راگالدې ڭۈلېبێلا جێو كێداڬۈ عۈرڞێلارېوێلان؛ عۈرڞاراصدا ڭۈلېبێلا جێو كێداڬۈ واقێلارېوێلان. 18. Вакъарассе къо лъагІелгІан ххалатаб. ۱۸. واقاراصې قۈ ڸاعۈلعان خالاتاب. 19. Вакъарассе мочол чедги гьуинаб, къечарассе хІорил лълъимги татуяб. ۱۹. واقاراصې مۈچۈل چېدڬێ هۇئێناب، قېچاراصې حۈرێل ڷێمڬێ تاتۇياب. 20. Вакъарассул лъорове вугьарав лIугьаравила. ۲۰. واقاراصۇل ڸۈرۈوې وۇهاراو ڶۇهاراوێلا. 21. Вакъи хІехьоларесс гІорцІцIиги хІехьоларебила. ۲۱. واقێ حېڮۈلارېص عۈرڞێڬێ حېڮۈلارېبێلا. 22. Вакъидал гІодулев, гІорцІцIидал велъулев. ۲۲. واقێدال عۈدۇلېو، عۈرڞێدال وېڸۇلېو. 23. Вакъидал къуларав, гІорцІцIидал ворххарав. ۲۳. واقێدال قۇلاراو، عۈرڞێدال وۈرخاراو. 24. Вакъидал ханги хІинкъулевила, хІинкъидал бацІги лIутулебила. ۲۴. واقێدال ځانڬێ حێنقۇلېوێلا، حێنقێدال باڝڬێ ڶۇتۇلېبێلا. 25. Вакъиларилан къадеквенги тоге, роцІцIун бугилан буртинаги тоге. واقێلارێلان قادېكوېنڬێ تۈڬې، رۈڞۇن بۇڬێلان بۇرتێناڬێ تۈڬې. 26. ВакъичІессда кванил тІагІам лъалареб, къечІессда лълъадал лазат лъалареб. ۲۶. واقێڃېصدا كوانێل طاعام ڸالارېب، قېڃېصدا ڷادال لازات ڸالارېب. 27. ВакъичІессда чадил къимат лъалареб. ۲۷. واقێڃېصدا چادێل قێمات ڸالارېب. 28. ВакъичІого кванаге, кеп щвечІого велъуге. ВакъичІого кванаге, къассд букІаго жибго те. ۲۸. واقێڃۈڬۈ كواناڬې، كېف ۺېڃۈڬۈ وېڸۇڬې. واقێڃۈڬۈ كواناڬې، قاصد بۇگاڬۈ جێبڬۈ تې. ГІемер кванай квешаб жо букІиналълъул хІакъалълъулI магΙарулазул гІезегІан кицаби руго. Жеги гьадин рекъезарурал рагІабиги рикІкІуна: «ХІукамаал данде гъун цо ханасс гьикъанила, ГъорлI унти гьечІеб дару щибилан цІехханила. ВакъичІого кванаге, къассд букІаго жибго те, Гьелда бащадаб дару гьечІилан рекъанила». عېمېر كواناي كوېشاب جۈ بۇگێناڷۇل حاقاڷۇڶ ماعارۇلازۇل عېزېعان كێښابێ رۇڬۈ. جېڬێ رېقېزارۇرال راعابێڬێ رێڴۇنا: " حۇكامائال داندې غۇن ښۈ خاناص هێقانێلا. غۈرڶ ئۇنتێ هېڃېب دارۇ ۺێبێلان ڝېخانێلا. واقێڃۈڬۈ كواناڬې، قاصد بۇگاڬۈ جێبڬۈ تې، هېلدا باۺاداب دارۇ هېڃێلان رېقانێلا" 29. Вакъиялълъе дару – кванай, налъиялълъе дару – бецІи. - Вакъун вугищ? – ГьечІо. - Къечон вугищ? – ГьечІо. - ХІинкъун вугищ? – ГьечІо. - Квачан вугищ? – ГьечІо. - ЧІалгІун бугищ? – ГьечІо, – ян абулебила бахІарчиясс. ۲۹. واقێياڷې دارۇ - كواناي، ناڸێياڷې دارۇ - بېڝێ. - واقۇن وۇڬێۺ؟ - هېڃۈ. - قېچۈن وۇڬێۺ؟ - هېڃۈ. حێنقۇن وۇڬێۺ؟ - هېڃۈ. كواچان وۇڬێۺ؟ - هېڃۈ. ڃالعۇن بۇڬێۺ؟ - هېڃۈ، - يان ابۇلېبێلا باجارچێياص. 30. Вакъун вугони щиб – паракъат вуго, къечон вугони щиб – рагІи-мехх гьечІо. ۳۰. واقۇن وۇڬۈنێ ۺێب - فاراقات وۇڬۈ، قېچۈن وۇڬۈنێ ۺێب - راعێ- مېخ هېڃۈ. 31. Вакъунилан – щиб щваниги кванаге; ццин бахъунилан – кІалалде бачІанщинаб абуге. ۳۱. واقۇنێلان - ۺێب ۺوانێڬێ كواناڬې؛ ڛێن باڅۇنێلان - گالالدې باڃانۺێناب ابۇڬې. 32. Вакъуцца хвезе чІчIа, бикъуге. ۳۲. واقۇڛا ځوېزې ڄا، بێقۇڬې. 33. Валлагь, абилароанила, цер, дуцца гьедин, мунго хъанда букІинчІебани. ۳۳. والاه ابێلارۈئانێلا ښېر دۇڛا هېدێن مۇنڬۈ څاندا بۇگێنڃېبانێ. Цер гудрацца ккунила. ГІемер теркІон, рачІчIги гъоркьго тун, борчІанила. РачІчI гьечІолъиялълъ, цурдузукьаги нечон, щиб гьабилебалиги лъаларого букІанила. Ургъанила цер, ургъанила, аххирги ургъун бахъанила. Данде гьарун цурдулгун, гьадин кІалъанила: «Гьаб рачIчІ, ххадубги бехъерхъун, чІахІ-къулги рекІун, къваригІунеб жого букІун гьечІо. РачІа киназго къотІун реххизе». ГІенеккунги чІчIун, цо царацца абунила: «Валлагь, абилароан, цер, дуцца гьедин, мунго хъанда букІинчІебани». Данде абизе жоги лъачІого, хъандацер гьел-гьелиялда гьенисса нахъе анила. ښېر ڬۇدراڛا ڭۇنێلا. عېمېر تېرگۈن، راڄڬێ غۈرڨڬۈ تۇن بۈرڃانێلا. راڄ هېڃۈڸێياڷ ښۇردۇزۇڨاڬێ نېچۈن ۺێب هابێلېبالێڬێ ڸالارۈڬۈ بۇگانێلا. ئۇرغانێلا ښېر، ئۇرغانێلا، اخێرڬێ ئۇرغۇن باڅانێلا. داندې هارۇن ښۇردۇلڬۇن هادێن گاڸانێلا: "هاب راڄ خادۇبڬێ بېڅېرڅۇن، ڃاح - قۇلڬێ رېگۇن، قوارێعۇنېب جۈڬۈ بۇگۇن هېڃۈ. راڃا كێنازڬۈ قۈطۇن رېخێزې". عېنېڭۇنڬێ ڄۇن ښۈ ښاراڛا ابۇنێلا: "والاه ابێلارۈئان ښېر دۇڛا هېدێن مۇنڬۈ څاندا بۇگێنڃېبانێ". داندې ابێزې جۈڬێ ڸاڃۈڬۈ څانداښېر هېل- هېلێيالدا هېنێصا ناڅې انێلا. 34. «Валлагь, мунги витІизе ккун витІана Къудукье», – ян абурабила губернаторасс. ۳۴. والاه مۇنڬێ، مۇنڬێ وێطێزې ڭۇن وێطانا قۇدۇڨې، - يان ابۇرابێلا ڬۇبېرناتۈراص. Ццебе гІадат букІун буго чи чІварав чи бидвиххун (ватІан тун), цоги бакІалде витІулеб. Цо ахти-куралав гьедин Къудукье витІун вукІун вуго. Гьессда рагІун буго гІадамазул гІарзазухъ гІенеккизе губернатор вачІун вугилан. Гьавги вилълъун вуго жиндирго унти бицине. - Гьал рорххатал мугІрузда гьоркьобги къараб, хасало бакъги щолареб къваридаб кІкІалахъ дие цІакъ захІмалъун буго. Бегьулеб батани, дун цоги батІияб бакІалде витІе, – ян гьарун буго гьесс. - Дов дуцца чІварав чияссе дуеялдасса бигьаго бугодай? – ян гьикъун буго губернаторасс. - Дицца гьев, чІвазе ккун, чІвана, – ян жаваб кьун буго ахти-кураласс. - Валлагь, мунги витІизе ккун, витІана Къудукье, – ян абун буго губернаторасс. ڛېبې عادات بۇگۇن بۇڬۈ چێ ڃواراو چێ بێدوێخۇن (واطان تۇن)، ښۈڬێ باگالدې وێطۇلېب. ښۈ اځتێ- كۇرالاو هېدێن وێطۇن وۇگۇن وۇڬۈ. هېصدا راعۇن بۇڬۈ عادامازۇل عارزازۇڅ عېنېڭێزې ڬۇبېرناتۈر واڃۇن وۇڬێلان. هاوڬێ وێڷۇن وۇڬۈ جێندێرڬۈ ئۇنتێ بێښێنې. - هال رۈرخاتال مۇعرۇزدا هۈرڨۈبڬێ قاراب، ځاسالۈ باقڬێ ۺۈلارېب قوارێداب ڴالاڅ دێيې ڝاق زاحماڸۇن بۇڬۈ. بېهۇلېب باتانێ، دۇن ښۈڬێ باطێياب باگالدې وێطې، - يان هێقۇن بۇڬۈ ڬۇبېرناتۈراص. - دۈو دۇڛا ڃواراو چێياصې دۇيېيالداصا بێهاڬۈ بۇڬۈداي؟ - يان هێقۇن بۇڬۈ ڬۇبېرناتۈراص. - دێڛا هېو، ڃوازې ڭۇن، ڃوانا، - يان جاواب ڨۇن بۇڬۈ اځتێ- كۇرالاص. - والاه، مۇنڬێ وێطێزې ڭۇن وێطانا قۇدۇڨې، - يان ابۇن بۇڬۈ ڬۇبېرناتۈراص. 35. Вараниги тІутІги рагъде тІамуге. ۳۵. وارانێڬێ طۇطڬێ راعدې طامۇڬې. 36. Варанидул тІутІги гьабуге, тІотІол вараниги гьабуге. ۳۶. وارانێدۇل طۇطڬێ هابۇڬې، طۈطۈل وارانێڬێ هابۇڬې. 37. Вас вугей эбелалълъул гІеретІ борххуге. ۳۷. واس وۇڬېي ئېبېلاڷۇل عېرېط بۈرخۇڬې. 38. Вас вугони, тІагъур камиларо. ۳۸. واس وۇڬۈنێ، طاغۇر كامێلارۈ. 39. Вас гогьдаризавуни, чухъаххалат лIугьуна, яс гогьдаризаюни, мергу-тІалаялда туманкІ речІчІула. ۳۹. واس ڬۈهدارێزاوۇنێ، چۇڅاخالات ڶۇهۇنا، ياس ڬۈهدارێزايۇنێ، مېرڬۇ- طالايالدا تۇمانگ رېڄۇلا. 40. Вас гьавеги, яс гьаеги – баракат гьечІеб рижи лIугьунгеги. ۴۰. واس هاوېڬێ، ياس هايېڬێ - باراكات هېڃېب رێجێ ڶۇهۇنڬېڬێ. 41. Вас гьавурассул вас лIугьаги, яс гьаюрассул яс лIугьаги. ۴۱. واس هاوۇراصۇل واس ڶۇهاڬێ، ياس هايۇراصۇل ياس ڶۇهاڬێ. 42. Вас гьечІеб рукъ – хІуби гьечІеб рагъи. ۴۲. واس هېڃېب رۇق - حۇبێ هېڃېب راغێ. 43. Вас гьечІого кавуги ххутІугеги, яс гьечІого эбелги ххутІугеги. ۴۳. واس هېڃۈڬۈ كاوۇڬێ خۇطۇڬېڬێ، ياس هېڃۈڬۈ ئېبېلڬێ خۇطۇڬېڬێ. 44. Вас инссуда релълъаравила лIугьунев, яс эбелалда релълъарайила лIугьуней. ۴۴. واس ئێنصۇدا رېڷاراوێلا ڶۇهۇنېو، ياس ئېبېلالدا رېڷارايێلا ڶۇهۇنېي. 45. Вас квешав лIугьиналдасса кІудияб тамихІ инссуе гьечІебила. ۴۵. واس كوېشاو ڶۇهێنالداصا گۇدێياب تامێح ئێنصۇيې هېڃېبێلا. 46. Вас лъала чІчIужу ячиндал, чІчIужу лъала лъимер гьабидал. ۴۶. واس ڸالا ڄۇجۇ ياچێندال، ڄۇجۇ ڸالا ڸێمېر هابێدال. 47. Вас ссурани, цо чи ссурулевила, яс ссурани, туххумго ссурулебила. ۴۷. واس صۇرانێ، ښۈ چێ صۇرۇلېوێلا، ياس صۇرانێ، تۇخۇمڬۈ صۇرۇلېبێلا. 48. Вас хварай эбелалълъул гІадаб магІу букІунареб. ۴۸. واس ځواراي ئېبېلاڷۇل عاداب ماعۇ بۇگۇنارېب. Жиндие йокьарай ясалде кечІ гьабеян гьарун буго Инххосса ГІалихІажияссда цо гІолохъанчиясс. Гьадаб кициги тІамун, ГІалихІажиясс гьессда абун буго цо мунго тІаделъун вихьеян. Киданиги кечІ гьабичІев гьев гІолохъанчияссухъа бажарун буго лълъикІаб кечІ гьабун. جێندێيې يۈڨاراي ياسالدې كېڃ هابېيان هارۇن بۇڬۈ ئێنخۈصا عالێحاجێياصدا ښۈ عۈلۈڅانچێياص. هاداب كێښێڬێ طامۇن، عالێحاجێياص هېصدا ابۇن بۇڬۈ ښۈ مۇنڬۈ طادېڸۇن وێڮېيان. كێدانێڬێ كېڃ هابێڃېو هېو عۈلۈڅانچێياصۇڅا باجارۇن بۇڬۈ ڷێگاب كېڃ هابۇن. 49. Вас эбелалда релълъарав лълъикІав, яс инссуда релълъарай лълъикІай. ۴۹. واس ئېبېلالدا رېڷاراو ڷێگاو، ياس ئێنصۇدا رېڷاراي ڷێگاي. 50. Вас эбелалълъул ваццассда релълъарав лIугьунев, яс эбелалълъул яццалда релълъарай лIугьуней. ۵۰. واس ئېبېلاڷۇل واڛاصدا رېڷاراو ڶۇهۇنېو، ياس ئېبېلاڷۇل ياڛالدا رېڷاراي ڶۇهۇنېي. 51. Васаз кочІолI ахІулареб, ясаз магІилI рехссолареб. ۵۱. واساز كۈڃۈڶ احۇلارېب، ياساز ماعێڶ رېځصۈلارېب. 52. Васал тараб таххги бихьичІо, ясал реххараб кІкІалги бихьичІо (Вас кІодо гьавун, яс инжит гьаюгеян абураб магІна). ۵۲. واسال تاراب تاخڬێ بێڮێڃۈ، ياسال رېخاراب ڴالڬێ بێڮێڃۈ (واس گۈدۈ هاوۇن، ياس ئێنجێت هايۇڬېيان ابۇراب ماعنا). 53. Васал хваниги къуличІев, къварилъи кканиги чучичІев. ۵۳. واسال ځوانێڬێ قۇلێڃېو، قوارێڸێ ڭانێڬێ چۇچێڃېو. 54. Васал чанадулеб чиярги гІадат, эбел чанадиялълъ чара ху н буго. ۵۴. واسا ل چانا دۇلېب چێيارڬێ عادات، ئېبېل چانادێياڷ چارا ځۇن بۇڬۈ. 55. Васал хваниги къуличІев, къварилъи кканиги чучичІев. ۵۵. واسال ځوانێڬێ قۇلێڃېو، قوارێڸێ ڭانێڬێ چۇچ ێڃېو. 56. Васал чанадулеб чиярги гІадат, эбел чанадиялълъ чара хун буго. ۵۶. واسال چانادۇلېب چێيارڬێ عادات، ئېبېل چانادێياڷ چارا ځۇن بۇڬۈ. 57. Васасс лълъади ячиндал гьетІараб эбелалълъул мугъ, яс россассе индал битІарабила. ۵۷. واساص ڷادێ ياچێندال هېطاراب ئېبېلاڷۇل مۇغ، ياس رۈصاصې ئێندال بێطارابێلا. 58. Васасс эмен вуххараб цо мохрода анкьгоги эмен вуххаравила. ۵۸. واساص ئېمېن وۇخاراب ښۈ مۈځرۈدا انڨڬۈڬێ ئېمېن وۇخاراوێلا. 59. Васассдаги божуге, дурго бералда гІадин. واساصداڬێ بۈجۇڬې، دۇرڬۈ بېرالدا عادێن. 60. Васассдасса лълъикІай ясги йикІуней, ясалълъул багьаяв гьечІев васги вукІунев. ۶۰. واساصداصا ڷێگاي ياسڬێ يێگۇنېي، ياساڷۇل باهاياو هېڃېو واسڬێ وۇگۇنېو. 61. Васассде семани къедеххун вуссуневила, дурццассде семани нуцІцIил кверкъел кколебила. ۶۱. واساصدې سېمانێ قېدېخۇن وۇصۇنېوێلا، دۇرڛاصدې سېمانێ نۇڞێل كوېرقېل ڭۈلېبێلا. 62. Васассе инссудассаги ваццассдассаги живго лълъикІав вукІине бокьулеб; инссуе жиндассаго вас лълъикІав вукІине бокьулеб. ۶۲. واساصې ئێنصۇداصاڬێ واڛاصداصاڬێ جێوڬۈ ڷێگاو وۇگێنې بۈڨۇلېب، ئێنصۇيې جێنداصاڬۈ واس ڷێگاو وۇگێنې بۈڨۇلېب. 63. Васассе ирсалълъе тараб месед-гІарацалдасса гьессие кьураб махщел бергьунебила. ۶۳. واساصې ئێرساڷې تاراب مېسېد - عاراښالداصا، هېصێيې ڨۇراب ماخۺېل بېرهۇنېبێلا. 64. Васассе ригьин гьабиги, ясалълъе рагІи бицинги – рагІулIе нуцІцIа рагьи (Дуда бихьараб щибила: чІчIужу ячарав васищила, россассе арай ясищила). ۶۴. واساصې رێهێن هابێڬێ، ياساڷې راعێ بێښێنڬێ - راعۇڶې نۇڞا راهێ (دۇدا بێڮاراب ۺێبێلا: ڄۇجۇ ياچاراو واسێۺێلا، رۈصاصې اراي ياسێۺێلا). 65. Васассе ригьин, лълъидаго гьикъичІого гьабе, ясалълъе ригьин нусгояссда гьикъичІого гьабуге. ۶۵. واساصې رێهێن ڷێداڬۈ هێقێڃۈڬۈ هابې، ياساڷې رێهێن نۇسڬۈياصدا هێقێڃۈڬۈ هابۇڬې. 66. Васассе яс яче, хурзал рачунге. ۶۶. واساصې ياس ياچې، ځۇرزال راچۇنڬې. Цо нухалда, наиб Имам МухІамил нус йихьарай меххалълъ, губернаторасс абун буго: «Имам МухІама, дуцца васассе яс ячун гьечІохха, хурзал рачун ратилахха», – ян. ښۈ نۇځالدا، نائێب ئێمام مۇحامێل نۇس يێڮاراي مېخاڷ، ڬۇبېرناتۈراص ابۇن بۇڬۈ: "ئێمام مۇحاما، دۇڛا واساصې ياس ياچۇن هېڃۈخا، ځۇرزال راچۇن راتێلارۈخا"، - يان. 67. Васассул лъималаз нилIеран абулебила, ясалълъул лъималаз нижеран абулебила. ۶۷. واساصۇل ڸێمالاز نێڶېران ابۇلېبێلا، ياساڷۇل ڸێمالاز نێجېران ابۇلېبێلا. Цо пуланай гІадан яхъун йиго рекІелгъеялълъе къватІие. Ясалълъул вас вукІун вуго мугъалда ваччун, васассул вас вукІун вуго кверги ккун цадахъ. Лъималазул гІадаталда, васассул васасс кІудияй эбелалда абулеб букІун буго: «Доб чуги нилIер, доб бечеги нилIер, дол хъазалги нилIер!» – ан. Ясалълъул васасс абулеб букІун буго: «Доб чуги нижер, доб бечеги нижер, дол хъазалги нижер!» – ан. КІудияй эбелалълъ жинццаго жиндаго абун буго: «Дицца гьабулеб жого щиб? НилIеран абулев рукъалълъул вас квер ккун вачунев вуго, нижеран абулев чияр вас ваччун вуго!» ГьебсагІат кІудияй эбелалълъ васассул вас ваччун вуго, ясалълъул вас мугъалдасса рещтІинавун вуго. ښۈ فۇلاناي عادان ياڅۇن يێڬۈ رېگېلغېياڷې قواطێيې. ياساڷۇل واس وۇگۇن وۇڬۈ مۇغالدا واڿۇن، واساصۇل واس وۇگۇن وۇڬۈ كوېرڬێ ڭۇن ښاداڅ. ڸێمالازۇل عاداتالدا، واساصۇل واساص گۇدێياي ئېبېلالدا ابۇلېب بۇگۇن بۇڬۈ: "دۈب چۇڬێ نێڶېر، دۈب بېچېڬێ نێڶېر، دۈل څازالڬێ نێڶېر" - ان. ياساڷۇل 68. Васги вукІуна, малълъкъосалил васги вукІуна. ۶۸. واسڬێ وۇگۇنا، ماڷقۈسالێل واسڬێ وۇگۇنا 69. Васни дир вугила, гІакълу гьессул жиндирго бугила. ۶۹. واسنێ دێر وۇڬێلا، عاقلۇ هېصۇل جێندێرڬۈ بۇڬێلا. 70. Васниги ясниги гурони чІчIужуялълъ басриял хьалбал гьаруларел. ۷۰. واسنێڬێ يسنێڬێ ڬۇرۈنێ ڄۇجۇياڷ باسرێيال ڮالبال هارۇلارېل. 71. Ватулев гурони чи ватуларев. ۷۱. واتۇلېو ڬۇرۈنێ چێ واتۇلارېو. 72. Ватулев таравги – гІабдал, ватуларев ккуравги – гІабдал. ۷۲. واتۇلاېو تاراوڬێ - عابدال، واتۇلارېو ڭۇراوڬێ - عابدۇل. 73. ВатІан бичун чед босарав хІалихьат! Чияр улка берцин бихьун росу тарав яриман. ۷۳. واطان بێچۇن چېد بۈساراو حالێڮات. چێيار ئۇلكا بېرښێن بێڮۇن رۈسۇ تاراو يارێمـان. 74. «ВатIан! ВатIан!» – ан ахIарабила зазида чIчIараб хIанчIчIиццаги. ۷۳. واطان، واطان - ان احارابێلا زازێدا ڄاراب حانڄێڛاڬێ. ХІинчІчI гьиналълъ ккурабила. Ханасс гьеб меседил хьурилI рахІаталда хьихьун букІарабила. Амма хІинчІчI гьеб иххтияр гьечІеб рахІаталдасса рази букІинчІебила. Гьелълъ, тІокІаб чІчIечІого, пашманго «ВатІан! ВатІан!» – ан ахІулеб букІарабила. Ханасс амру гьабурабила: - КигІан цІакъаб ватІан гьелълъул бугебали бихьизе, хІинчІчI боржине биччай. Ккурабила гьелда ххадуб ххал. ХІинчIчІ рещтІарабила зазил гІакІваялда гьабураб гьитІинабго хІотIол бусада ва кутакалда боххун ахІарабила гьелълъ: «ВатІан» ВатІан!» – ан. حێنڄ هێناڷ ڭۇرابێلا. خاناص هېب مېسېدێل ڮۇرێڶ راحاتالدا ڮێڮۇن بۇگارابێلا. اما حێنڄ هېب ئێختێيار هېڃېب راحاتالداصان رازێ بۇگێنڃېبێلا. هېڷ، طۈگاب ڄېڃۈڬۈ، فاشمانڬۈ واطان، واطان ان لحۇلېب بۇگارابێلا. خاناص امرۇ هابۇرابێلا: - كێعان ڝاقاب واطان هېڷۇل بۇڬېبالێ بێڮێزې، حێنڄ بۈرجێنې بێڿاي. ڭۇرابێلا هېلدا خادۇب خال. حێنڄ رېۺطارابێلا زازێل عاگوايالدا هابۇراب هێطێنابڬۈ حۈطۈل بۇسادا وا كۇتاكالدا بۈخۇن احارابێلا هېڷ: واطان، واطان - ان. 75. ВатІан гьечІев чи – кечІ гьечІеб булбул. ۷۵. واطان هېڃېو چێ - كېڃ هېڃېب بۇلبۇل. 76. ВатІан гьечІев чи – чед гьечІеб таргьа. ۷۶. واطان هېڃېو چێ - چېد هېڃېب تارها. 77. ВатІан тарав чи тусснахъ вукІуна. ۷۷. واطان تاراو چێ تۇصناڅ وۇگۇنا. 78. ВатІан тун арассе талихІ кьоларо. ۷۸. واطان تۇن اراصې تالێح ڨۈلارۈ. 79. ВатІан ххирияссул хвел букІунаро. ۷۹. واطان خێرێياصۇل ځوېل بۇگۇنارۈ. 80. ВатІан цІунизелъун рухІалдаги бараххщуге. ۸۰. واطان ڝۇنێزېڸۇن رۇحالداڬێ باراخۺۇڬې. 81. Вахъине лъаларев гІодовги чІчIезавун, ине лъаларессда вачІаянги абун. ۸۱. واڅێنې ڸالارېو عۈدۈوڬێ ڄېزاوۇن، ئێنې ڸالارېصدا واڃاسانڬێ ابۇن. 82. Вахъун чІчIун хІалтІарав вегун кванала. ۸۲. واڅۇن ڄۇن حالطاراو وېڬۇن كوانالا. 83. ВахІалда хІатІал гьечІел, гьарчида берал гьечІел. ۸۳. واحالدا حاطال هېڃېل، هارچێدا بېرال هېڃېل. 84. Вацц ваццин вукІуна, гьудул гьудулин вукІуна. ۸۴. واڛ واڛێن وۇگۇنا، هۇدۇل هۇدۇلێن وۇگۇنا. 85. Вацц гурев ваццлъиларо, вас гурев васлъиларо. ۸۵. واڛ ڬۇرېو واڛڸێلارۈ، واس ڬۇرېو واسڸێلارۈ. 86. Вацц гурев ваццлъуларо, эмен гурев эменлъуларо. ۸۶. واڛ ڬۇرېو واڛڸۇلارۈ، ئېمېن ڬۇرېو ئېمېنڸۇلارۈ. 87. «Вацц!» – ан абун кьабаниги къотІулеб, «Тушман!» – ан абун кьабаниги къотІулеб. ۸۷. واڛ - ان ابۇن ڨابانێڬێ قۈطۇلېب، تۇشمان - ان ابۇن ڨابانێڬێ قۈطۇلېب. 88. Ваццассе – вацц, яццалълъе – яцц. ۸۸. واڛاصې واڛ، ياڛاڷې ياڛ. 89. Вацц гьечІессул вацц – гьудул. ۸۹. واڛ هېڃېصۇل واڛ هۇدۇل. 90. Ваццал гьечІев чи – хъизан гьечІев чи, вас гьечІев эмен – реххссей гьечІев чи. ۹۰. واڛال هېڃېو چێ - څێزان هېڃېو چێ، واس هېڃېو ئېمېن - رېخصېي هېڃېو چێ. 91. Вацц гьечІев чи – куркьбал гьечІеб хъергъуйила, вацц гьечІей яцц – бакъвараб гъотІол гІаркьелила. ۹۱. واڛ هېڃېو چێ - كۇرڨبال هېڃېب څېرغۇيێلا، واڛ هېڃېي ياڛ - باقواراب غۈطۈل عارڨېلێلا. 92. Ваццго-вацц вугониги, къали цІезабейила. ۹۲. واڛڬۈ واڛ وۇڬۈنێڬێ، قالێ ڝېزابېيێلا. 93. ВацІцІадав вахъинчІони, хъубав тІатунарев. ۹۳. واڞاداو واڅێنڃۈنێ، څۇباو طاتۇنارېو. 94. ВацІцІадав вугони цІцIар ххутІула. ۹۴. واڞاداو وۇڬۈنێ ڞار خۇطۇلا. 95. ВацІцІадав цІецца вухІуларев, хъубав лълъецца чуруларев. ۹۵. واڞاداو ڝېڛا وۇحۇلارېو، څۇباو ڷېڛا چۇرۇلارېو. 96. ВацІцІадав чияссда гъорлIан канлъи бихьулеб. ۹۶. واڞاداو چێياصدا غۈرڶان كانڸێ بێڮۇلېب. 97. ВацІцІадав чияссе бокьулеб киналго гІадамал рацІцІадал рукІине, хъубав чияссе – киналго хъубал рукІине. ۹۷. واڞاداو چێياصې بۈڨۇلېب كێنالڬۈ عادامال راڞادال رۇگێنې، څۇباو چێياصې - كێنالڬۈ څۇبال رۇگێنې. 98. «ВачІаги» лъала дида, «вачІ-вачІги» лъала дида. ۹۸. واڃاڬێ ڸالا دێدا، واڃ - واڃڬێ ڸالا دێدا. 99. ВачІаравги лълъикІ гьобол, аравги лълъикІ. ۹۹. واڃاراوڬێ ڷێگ هۈبۈل، اراوڬێ ڷێگ. 100. ВачІинеги лъай, инеги лъай; рекІинеги лъай, рещтІинеги лъай. ۱۰۰. واڃێنېڬێ ڸاي، ئێنېڬێ ڸاي، رېگێنېڬێ ڸاي، رېۺطێنېڬێ ڸاي. 101. ВачІун ине лъачІони, вачІунгегиян кколеб. ۱۰۱. واڃۇن ئنې ڸاڃۈنێ، واڃۇنڬېڬێيان ڭۈلېب. 102. Вегани – хьибил унтулев, вахъани – мугъ унтулев. ۱۰۲. وېڬانێ - ڮێبێل ئۇنتۇلېو، واڅانێ - مۇغ ئۇنتۇلېو. 103. ВегарабгІан меххалълъ вахъине кколев. ۱۰۳. وېڬارابعان مېخاڷ واڅێنې ڭۈلېو. 104. Вегарассе кьей гьечІеб, кьижарассе тей гьечІеб. ۱۰۴. وېڬاراصې ڨېي هېڃېب، ڨێجاراصې تېي هېڃېب. 105. Вегизеги лъай, вахъинеги лъай. ۱۰۵. وېڬێرې ڸاي، واڅێنېڬێ ڸاي. 106. Вегизеги лъаларев, вахъинеги лъаларев. ۱۰۶. وېڬێزېڬێ ڸالارېو، واڅێنېڬێ ڸالارېو. 107. Вегун кьаралъарав, кьижун виццалъарав ۱۰۷. وېڬۇن ڨاراڸاراو، ڨێجۇن وێڛاڸاراو. 108. Вегун кьаралъиларо, кьижун бечелъиларо. ۱۰۸. وېڬۇن ڨاراڸێلارۈ، ڨێجۇن بېچېڸێلارۈ. 109. Вегун чи кваналаро, кІалдибе жо бортуларо. ۱۰۹. وېڬۇن چێ كوانالارۈ، گالدێبێبې جۈ بۈرتۇلارۈ. 110. Векерулаго гІодов ккеялдасса, вилълъун унаго, хІалхьиго лълъикІ. ۱۱۰. وېكېرۇلاڬۈ عۈدۈو ڭېيلداصا، وێڷۇن ئۇناڬۈ، حالڮێڬۈ ڷێگ. 111. Векерун куй босарав, керен чІван оц босарав. ۱۱۱. وېكېرۇن كۇي بۈساراو، كېرېن ڃوان ئۈښ بۈساراو. 112. Векерун унаго къотІараб тІил – тІурун унаго хьухьараб гьегь. ۱۱۲. وېكېرۇن ئۇناڬۈ قۈطاراب طێل - طۇرۇن ئۇناڬۈ ڮۇڮاراب هېه. 113. Векерун чи чанда ххадув гъоларев, гІедегІун чи мурадалде щоларев. ۱۱۳. وېكېرۇن چێ چاندا خادۇو غۈلارېو، عېدېعۇن چێ مۇرادالدې ۺۈلارېو. 114. Векиледухъ къвакІунги вукІунгейила, хьетІиледухъ гІатІгоги вукІунгейила. ۱۱۴. وېكێلېدۇڅ قواگۇنڬێ وۇگۇنڬېيێلا، ڮېطێلېدۇڅ عاطڬۈڬێ وۇگۇنڬېيێلا. 115. Векун кваназегІан гьуинавги вукІунгейила, тун гІодове реххизегІан кьогІавги вукІунгейила. ۱۱۵. وېكۇن كوانازېعان هۇئێناوڬێ وۇگۇنڬېيێلا، تۇن عۈدۈوې رېخێزېعان ڨۈعاوڬێ وۇگۇنڬېيێلا. 116. Векьарухъан къуни, кьал къолеб. ۱۱۶. وېڨارۇڅان قۇنێ، ڨال قۈلېب. Кициялълъул магІна буго, щибниги жо бикьулев чиясс жиндиего бутІа гьитІин гьабуни, гьоркьоб дагІба-къецц кколарилан абураб. كێښێياڷۇل ماعنا بۇڬۈ، ۺێبنێڬێ جۈ بێڨۇلېو چێياص جێندێيېڬۈ بۇطا هێطێن، هۈرڨۈب داعبا - قېڛ ڭۈلارێلان ابۇراب. 117. Велъулессда гурони гІодулессда гьикъуге. ۱۱۷. وېڸۇلېصدا ڬۇرۈنێ عۈدۇلېصدا هێقۇڬې. 118. Вехь вокьарассе гьойги бокьулеб. ۱۱۸. وېڮ وۈڨاراصې هۈيڬێ بۈڨۇلېب. 119. Вехьасс тІилидейила ургъел бикьулеб, къоролалълъ катидейила. ۱۱۹. وېڮاص طێلێدېيێلا ئۇرغېل بێڨۇلېب، قۈرۈلاڷ كاتێدېيێلا. 120. Вехьассда ракІалда – цІцІани, цІцІаназда ракІалда – цІцIанкьеро. ۱۲۰. وېڮاصدا راگالدا - ڞانێ، ڞانازدا راگالدا - ڞانڨېرۈ. 121. Вехьассул буртина – кІиабилеб рукъ. ۱۲۱. وېڮاصۇل بۇرتێنا - گێئابێلېب رۇق. 122. Вехьассул тушман – бацІ, бацІил тушман – вехьги Горочги. ۱۲۲. وېڮاصۇل تۇشمان - باڝ، باڝێل تۇشمان - وېڮڬێ ڬۈرۈچڬێ. 123. Веццараб кІалалълъ какизе ккогеги. ۱۲۳. وېڛاراب گالاڷ كاكێزې ڭۈڬېڬێ. 124. Веццуге, веццараб кІалалълъ какизе ккезе гурин; какуге, какараб кІалалълъ веццизе ккезе гурин. ۱۲۴. وېڛۇڬې، وېڛاراب گالاڷ كاكێزې ڭېزې ڬۇرێن. كاكۇڬې، كاكاراب گالاڷ وېڛێزې ڭېزې ڬۇرێن. 125. Веццунилан чІухІуге, какунилан квешги букІунге. ۱۲۵. وېڛۇنێلان ڃۇحۇڬې، كاكۇنێلان كوېشڬێ بۇگۇنڬې. 126. Вижугеги къурав чи, къинлъугеги квешаб чехь. ۱۲۶. وێجۇڬېڬێ قۇراو چێ، قێنڸۇڬېڬێ كوېشاب چېڮ. 127. Вижухъе – чи, лIугьухъе – чІагІа. ۱۲۷. وێجۇڅې - چێ، ڶۇعۇڅې - ڃاعا. 128. Вижахъего – гьабигьан, гьавухъего – рохьдохъан. ۱۲۸. وێجاڅېڬۈ - هابێهان، هاوۇڅېڬۈ - رۈڮدۈڅان. 129. Вилълъиндал рекъав лъалев, бициндал тІекъав лъалев. ۱۲۹. وێڷێندال رېقاو ڸالېو، بێښێندال طېقاو ڸالېو. 130. ВилълъинчІого нух лъаларо, вихьичІого чи лъаларо. ۱۳۰. وێڷێنڃۈڬۈ نۇځ ڸالارۈ، وێڮێڃۈڬۈ چێ ڸالارۈ. 131. ВитІани – гьатІан, гьетІани – шамат (цо хІал кколарев чи). ۱۳۱. وێطانێ - هاطان، هېطانێ - شامات (ښۈ حال ڭۈلارېو چێ). 132. ВитIарав тIад, тIекъав гъоркь ۱۳۲. وێطاراو طاد، طېقاو غۈرڨ. 133. ВитІарав тІекъ гьавулев, тІекъав бергьинавулев. ۱۳۳. وێطاراو طېق هاوۇلېو، طېقاو بېرهێناوۇلېو. 134. ВитІарав чияссул тІекъаб рагІи букІунареб, гьетІараб тІилалълъул битІараб рагІад букІунареб. ۱۳۴. وێطاراو چێياصۇل طېقاب راعێ بۇگۇنارېب، هېطاراب طێلاڷۇل بێطاراب راعاد بۇگۇنارېب. 135. ВитІунчиясс лал бокъунареб, ругьелалълъ хІеж борххулареб. ۱۳۵. وێطۇنچێياص لال بۈقۇنارېب، رۇهېلاڷ حېج بۈرخالارېب. 136. Виххун кІанцІани, кІанцІаралълъубго бохх бекулеб. ۱۳۶. وێخۇن گانڝانێ، گانڝاراڷۇبڬۈ بۈخ بېكۇلېب. 137. Вихьарассе кІал кьолев, тІерхьарассе бер кьолев. ۱۳۷. وێڮاراصې گال ڨۈلېو، طېرڮاراصې بېر ڨۈلېو. 138. Вихьизе – бахІарчи, ватизе – хІалихьат. ۱۳۸. وێڮێزې - باحارچێ، واتێزې - حالێڮات. 139. Вихьизе – бугъа, ватизе – бече. ۱۳۹. وێڮێزې - بۇغا، واتێزې - بېچې. 140. Вихьизе – буссурманчи, ватизе – капурчи. ۱۴۰. وێڮێزې - بۇصۇرمانچێ، واتێزې - كافۇرچێ. 141. Вихьизе – вас, ватизе – рагІад. ۱۴۱. وێڮێزې - واس، واتێزې - راعاد. 142. Вихьизе гохІдеги вахун, вахчизе кІкІал балагьуге. ۱۴۲. وێڮێزې ڬۈحدېڬێ واځۇن، واخچێزې ڴال بالاهۇڬې. 143. Вихьизе – тІарикъатчи, ватизе – ххиянатчи. ۱۴۳. وێڮێزې - طارێقاتچێ، واتێزې - خێياناتچێ. 144. Вихьизе хьул лъоларев, ракІалълъ къабул гьавуларев. ۱۴۴. وێڮێزې ڮۇل ڸۈلارېو، راگاڷ قابۇل هاوۇلارېو. 145. Вихьизе – хІан, хІанчІизе – рак. ۱۴۵. وێڮێزې - حان، حانڃێزې - راك. 146. Вихьизе хІе гІадав, ватизе махх гІадав вукІине ккола бахІарчи. ۱۴۶. وێڮێزې حې عاداو، واتێزې ماخ عاداو وۇگێنې ڭۈلا باحارچێ. 147. Вихьизе – чи, ватизе – чухъа. ۱۴۷. وێڮێزې - چێ، واتێزې - چۇڅا. 148. ВихьичІого чи лъаларо, бекичІого чед лъаларо. ۱۴۸. وێڮێڃۈڬۈ چێ ڸالارۈ، بېكێڃۈڬۈ چېد ڸالارۈ. 149. ВихьичІого чиги лъаларо, рекІинчІого чуги лъаларо. ۱۴۹. وێڮێڃۈڬۈ چێڬێ ڸالارۈ، رېگێنڃۈڬۈ چۇڬێ ڸالارۈ. 150. Вихьуналдасса рагІунго лълъикІав вукІун вугила мун ۱۵۰. وێڮۇنالداصا راعۇنڬۈ ڷێگاو وۇگۇن وۇڬێلا مۇن. 151. Виччалахха дицца мун, биччан унеб чу гІадин, чурхъилахха дицца мун, зобалълъ хвараб хур гІадин. Виччан тола дицца лагъ, биччан унеб чу гІадин; чурхъун лъола дицца лагъ, зобалълъ чІвараб хур гІадин. ۱۵۱. وێڿالاخا دێڛا مۇن، بێڿان ئۇنېب چۇ عادێن، چۇرڅێلاخا دێڛا مۇن، زۈباڷ ځواراب ځۇر عادێن. وێڿان تۈلا دێڛا لاغ، بێڿان ئۇنېب چۇ عادێن، چۇرڅۇن ڸۈلا دێڛا لاغ، رۈباڷ ڃواراب ځۇر عادێن. 152. Виччунилан чи холарев, чурунилан кІаз холареб. ۱۵۲. وێڿۇنێلان چێ ځۈلارېو، چۇرۇنێلان گاز ځۈلارېب. 153. Вокьуларев чиясс бицарабги – гьересси, гьабураб гьунарги – щибго гуреб жо. ۱۵۳. وۈڨۇلارېو چێياص بێښارابڬێ - هېرېصێ، هابۇراب هۇنارڬێ - ۺێبڬۈ ڬۇرېب جۈ. 154. Вокьуларев чияссда асскІоялдасса кьурул нохъодаго лълъикІила. ۱۵۴. وۈڨۇلارېو چێياصدا اصگۈيالداصا ڨۇرۇل نۈڅۈداڬۈ ڷێگێلا. 155. Вокьуларев чияссул рагІадги ххалатаб, гІамалги кІудияб. ۱۵۵. وۈڨۇلارېو چێياصۇل راعادڬێ خالاتاب، عامالڬێ گۇدێياب. 156. Вокьуларев чияссул цІцIобалде ккогеги. ۱۵۶. وۈڨۇلارېو چێياصۇل ڞۈبالدې ڭۈڬېيڬێ. 157. Вокьулев кьаллъани, талихІ кьолареб. ۱۵۷. وۈڨۇلېو ڨالڸانێ، تالێح ڨۈلارېب. 158. Вокьулев чигун цадахъ лълъимги гьуинаб, вокьуларев чияссда цадахъ гьоцІцIоги кьогІаб. ۱۵۸. وۈڨۇلېو چێڬۇن ښاداڅ ڷێمڬێ هۇئێناب، وۈڨۇلارېو چێياصدا ښاداڅ هۈڞۈڬێ ڨۈعاب. 159. Вокьулев чияссде гурони, семуларелила. ۱۵۹. وۈڨۇلېو چێياصدې ڬۇرۈنێ، سېمۇلارېلێلا. 160. Вокьулевгун цадахъ кьурул нохъодаги алжанила. ۱۶۰. وۈڨۇلېوڬۇن ښاداڅ ڨۇرۇل نۈڅۈداڬێ الجانێلا. 161. Воре, гъункун чияцца къараб гъапу ричІуге, Воре, нахъ буссун дуда щолеб чІорги реххуге. ۱۶۱. وۈرې، غۇنكۇن چێياڛا قاراب غافۇ رێڃۇڬې، وۈرې، ناڅ بۇصۇن دۇدا ۺۈلېب ڃۈرڬێ رېخۇڬې. 162. Воре, дулI гьечIелълъе рецц гьабунилан гьелдасса воххуге. ۱۶۲. وۈرې، دۇڶ هېڃېڷې رېڛ هابۇنێلان هېلداصا وۈخۇڬې. 163. Воре, дуцца дурго кІалдиб кІигІаркьелаб мацIцІ хьихьуге, МацІцIалда ракьа гьечІилан, бокьанщинабги бицунге. ۱۶۳. وۈرې، دۇڛا دۇرڬۈ گالدێب گێعارڨېلاب ماڞ ڮێڮۇڬې، ماڞالدا راڨا هېڃێلان، بۈڨان ۺێناب بێښۇنڬې. 164. Воре, загьру гьекъоге даруялда ракІги чІчIун, гІадан хІакъир гьавуге къуваталда ракІги чІчIун. ۱۶۴. وۈرې، زاهرۇ هېقۈڬې دارۇيالدا راگڬێ ڄۇن، عادان حاقێر هاوۇڬې قۇواتالدا راگڬێ ڄۇن. 165. Воре, тIокIлъуге, тIокIлъани камула. ۱۶۵. وۈرې، طۈگڸۇڬې، طۈگڸانێ كامۇلا. 166. Воре, ххиянат гьабуге, хоб бухъуге дуего. ۱۶۶. وۈرې، خێيانات هابۇڬې، ځۈب بۇڅۇڬې دۇيېڬۈ. 167. Воре, чи тарунилан тункун рагIи абуге, чияссул ккараб ххатIа хъващтIан бадиб кьабуге. ۱۶۷. وۈرې، چێ تارۇنێلان تۇنكۇن راعێ ابۇڬې، چێياصۇل ڭاراب خاطا څواۺطان بادێب ڨابۇڬې. 168. Вореги, чилъи бичун чохьой лагълъи гьабуге. ۱۶۸. وۈرېڬێ، چێڸێ بێچۇن چۈڮۈي لاغڸێ هابۇڬې. 169. Воржун хІанчІчIалълъ гурев, рещтIун гъудулълъ гурев. ۱۶۹. وۈرجۇن حانڄاڷ ڬۇرېو، رېۺطۇن غۇدۇڷ ڬۇرېو. 170. Воххун арав къваридгоги вуссуневила, къваридго арав воххунги вуссуневила. ۱۷۰. وۈخۇن اراو قوارێدڬۈڬێ وۇصۇنېوێلا، قوارێدڬۈ اراو وۈخۇنڬێ وۇصۇنېوێلا. 171. Вугониги пайдагьечІ, гьечІогоги чарагьечІ. ۱۷۱. وۇڬۈنێڬێ فايداهېڃ، هېڃۈنێڬێ چاراهېڃ. 172. ВукІун ххайир гурев, хун зарал гурев. ۱۷۲. وۇگۇن خايێر ڬۇرېو، ځۇن زارال ڬۇرېو. 173. Вуссине ссвери гурев, ссверизе тІокъо гурев. ۱۷۳. وۇصێنې صوېرێ ڬۇرېو، صوېرێزې طۈقۈ ڬۇرېو. 174. Вуххун чи лIугъунаро, рахъдал чед лIугьунаро. ۱۷۴. وۇخۇن چێ ڶۇهۇنارۈ، راڅدال چېد ڶۇهۇنارۈ. 175. ВухІизегІан асскІовеги къагейила, цІцIорозегІан рикІкІадги чІчIогейила. ۱۷۵. وۇحێزېعان اصگۈوېڬێ قاڬېيێلا، ڞۈرۈزېعان رێڴادڬێ ڄۈڬېيێلان. 176. ВуцІцІун вукІине лъарав лълъиего ххиралъула. ۱۷۶. وۇڞۇن وۇگێنې ڸاراو ڷێيېڬۈ خێراڸۇلا. 177. ВуцІцІун вукІине лъарав саламатго ххутІула, ЛълъикІлъи гьабун хьвадарав ххиралъиялде ккола, Сахавалъи гьабурав кІодолъиялде щола, Щукруялда хьвадарав цІцIикІкІаралде вахуна ۱۷۷. وۇڞۇن وۇگێنې ڸاراو سالاماتڬۈ خۇطۇلا، ڷێگڸێ هابۇن ڮواداراو خێراڸێيالدې ڭۈلا، ساخاواڸێ هابۇراو گۈدۈڸێيالدې ۺۈلا، ۺۇكرۇيالدا ڮواداراو ڞێڴارالدې واځۇنا.

Й y 1. «Юргъа бачани, бетIергьанчихвад, мун чияца рекIуна». Мискинав магIарулассул букIун буго лълъикIаб тайичу. Гьеб лIугьун буго юргъа бачине. Кицилъун лIугьарал гьадал рагIабиги абун, мискинчиясс тайичу тамахлъизегIан бухун буго. 2. Юргъаялълъ – чу, ишалълъ – чи. 3. Я гьанив гурев, я дова гурев. 4. Я гIарцул чванта цIела, я салул гвангвара цIела. 5. Я гIурул рагIал, я мугIрул ракьан. Гуржиялълъа вачIарав гьобол вукIаравила. Хханасс гьессда гьикъарабила кив мун чIчIелев, кинаб бакI дуе бокьилебан. Гьесс тIасса рищаралила магIарул ххалкъалда гьоркьор абилъун ххутIарал гьадал бакIал. 6. Я зурзур те, я квен те. 7. Я къали чIвай, я зурма пуй. 8. Якьадалълъ лълъухьизе нусалълъ тун, нусалълъ лълъухьизе якьадалълъ тун. 9. Я хIама хвела, я хан хвела. 10. Я мими гурев, я дуду гурев. 11. Я нилIерго хIал, я хIалае чи. 12. Я ракьа гуреб, я гьан гуреб. 13. Я тIинай кIудияй гIела, я кIудиялълъул росс хвела. 14. Я хваралълъ гурев, я гIуралълъ гурев. 15. Я ццее гурей, я нахъа гурей. 16. Я ццудунав вас лълъикIав, я хъукьав вацц лълъикIав. 17. Я чехь цIцIалтараб квен, я квер цIцIалтараб мухь. 18. Я чи хIинкъулеб черхх, я чиякьа хIинкъулареб ракI. 19. Ябуялда юргъачу белъулеб, юргъачуялда ябучу белъулеб. 20. Ябуялълъ ябу кколеб, бидаялълъ бида кколеб. 21. Ярагъ борчинеги мун нечолелълъул, Дуе тIил къотIизе дун кие иней? Чода рекIинеги мун хIинкъулелълъул, Дуй хIама босизе дун кие иней? 22. Ярагъ борчинеги чи къваригIуна, чода рекIинеги вас къваригIуна. 23. Ярагъ гьечIого, чанаве арав, чан щвечIого, вуссуна. 24. Ярагъ гьечIого, чи вагъуларо. 25. Ярагъ гIумруялълъ борчунеб, цо къоялълъ къваригIунеб. 26. Ярагъ къеда бай, къалам кодоб ккве. 27. Ярагъ лъалиниб цIуне, рагIи гIаданиб цIуне. 28. Ярагъги борчине, чуги рекIинейин вас гьавулев. 29. Яргъил кьвагьиялдасса квартIил кутIи берцинаб. 30. Яргъил рагъ букIунареб, кIиябго рахъалдассан би баккулареб. 31. Яргъицца цояв чIвалевила, мацIцIицца анцIгояв чIвалевила. 32. Яс абизе рачIарал жидерго бечелъиялълъул бицине лIугьиндал, инссуцца абурабила - «Гьеб гIолеб батани, лълъидассаго лълъикI гьай хьихьизе дидаги кIола». 33. Яс абураб соналълъ васгун кIалъаге, яс унеб нухдаги чIчIоге. 34. Яс гьайилалде дурцц гьавуге, гьезул къадар Аллагьассда гурони лъаларо. 35. Яс гьаюраб къоялдасса нахъе къайи босарай эбелалълъул ражихо камун батарабила. 36. Яс гьаюраб къоялълъ чехь бухIулеб, гIураб къоялълъ рукъ бухIулеб. 37. Яс гьечIей эбел, унти чIварабго, холейила. 38. Яс гIейгун, гIеретI бекулеб гIадат. 39. Яс йихьулеб матIу – расайила. Васассе чIчIужу ячине ургъулел рукIун руго. Васасс абун буго мадугьалихъ ругел ясазда гьоркьой бищун лълъикIай пуланай яс йигилан. Эбелалълъ абун буго, дуда ясал лъалел гьечIин, батIияй яс лълъикIай йигилан. Васассда жий йитIарай йикIин бихьизабизе, эбел, унтараб ххвелги гьабун, егун чIчIун йиго. Мадугьалзабазул ясаз, раккизеги рачIун, гьелда щиб бокьилеб, гьечIищ хьул лъураб жогоян гьикъун буго. Эбелалълъ гьезда абун буго, раса хъвагIараб жоялълъул гурга щвани, ссундассаго гьеб бокьилаанилан. Эбелалълъ лълъикIайлъун рикIкIуней яс тамашалъун йиго, гурга гьабизе гIураб гIатI росода киб букIинебан. Васассе йокьарай ясалълъ абун буго жидер росода бугин, чед гьабизе бокьаниги гIурабан. 40. Яс йичуге, нус йосуге. 41. Яс йокьун, дурцц вокьулев, нус рихун, вас рихунев. 42. Яс кьезе кIиго соналълъ ургъейила, вас тIувазе сордо-къоялълъ ургъейила. 43. Яс хьихьулеб жо – эбел, цIа босулеб жо – гъецI. 44. Яс цIцIодорай лIугьаги, вас лумияв лIугьаги. 45. Яс цIунизе вас тоге, гIи цIунизе бацI тоге. 46. Яс юххичIей эбелалълъ накаби руххизе кколел. 47. Яс эбелалда, вас инссуда релълъаралила лIугьунел. 48. Яс эбелалда релълъарай яче, чу гIалаялда релълъараб босе. 49. Ясалдасса лълъикIай нус йикIинеги бегьулей, васассдасса лълъикIав дурцц вукIинеги бегьулев. 50. Ясалълъе рагIи бициналде, дурцц сапаралълъ цадахъ ккезаве. 51. Яхине кьуру гуреб, кьурдизе майдан гуреб. 52. ЯхI бичун, чед босуге, чилъи бичун, багьа босуге. 53. ЯхI бугессе дуниялги хоб. 54. ЯхI бугей лълъади россассдасса бергьинаро. 55. ЯхI гьечIессул цIцIобалде ккогеги, цIцIоб гьечIессул кверщаликье ккогеги. 56. ЯхI цIецца бухIулареб, гIакълу гIоралълъ унареб. 57. ЯхIалълъ къо реххугеги, къуваталълъ некь реххугеги. 58. ЯхIги рухIги – бащадаб жо. 59. ЯхI-намус гьечIев нусго бечедассдасса намус бугев цо мискинчиго лълъикI. 60. Яццалълъул ракI – ваццгун, ваццассул ракI – рохьоб. 61. Ячеян дуда гьардезе ккогеги, ячIаян мун гьардезе ккогеги. 62. ЯчинегIан «эбелхвад», ячун ххадуй «мунгохвад». 63. Ячудасса нусалълъ вакьадассде дадайилан абулебила, дагьаб ххадуб дандамадилан абулебила. 64. Ячун щваралдасса ячIун щварай лълъикIила. 65. Ячунги ячуней лълъади, ячIунги ячуней лълъади. 66. Ячуней мекълъугеги, ячIуней тIекълъугеги. 67. ЯчIунелълъул – «далалай», дун толелълъул – «вабабай».

Й y 1. «Юргъа бачани, бетIергьанчихвад, мун чияца рекIуна». Мискинав магIарулассул букIун буго лълъикIаб тайичу. Гьеб лIугьун буго юргъа бачине. Кицилъун лIугьарал гьадал рагIабиги абун, мискинчиясс тайичу тамахлъизегIан бухун буго. 2. Юргъаялълъ – чу, ишалълъ – чи. 3. Я гьанив гурев, я дова гурев. 4. Я гIарцул чванта цIела, я салул гвангвара цIела. 5. Я гIурул рагIал, я мугIрул ракьан. Гуржиялълъа вачIарав гьобол вукIаравила. Хханасс гьессда гьикъарабила кив мун чIчIелев, кинаб бакI дуе бокьилебан. Гьесс тIасса рищаралила магIарул ххалкъалда гьоркьор абилъун ххутIарал гьадал бакIал. 6. Я зурзур те, я квен те. 7. Я къали чIвай, я зурма пуй. 8. Якьадалълъ лълъухьизе нусалълъ тун, нусалълъ лълъухьизе якьадалълъ тун. 9. Я хIама хвела, я хан хвела. 10. Я мими гурев, я дуду гурев. 11. Я нилIерго хIал, я хIалае чи. 12. Я ракьа гуреб, я гьан гуреб. 13. Я тIинай кIудияй гIела, я кIудиялълъул росс хвела. 14. Я хваралълъ гурев, я гIуралълъ гурев. 15. Я ццее гурей, я нахъа гурей. 16. Я ццудунав вас лълъикIав, я хъукьав вацц лълъикIав. 17. Я чехь цIцIалтараб квен, я квер цIцIалтараб мухь. 18. Я чи хIинкъулеб черхх, я чиякьа хIинкъулареб ракI. 19. Ябуялда юргъачу белъулеб, юргъачуялда ябучу белъулеб. 20. Ябуялълъ ябу кколеб, бидаялълъ бида кколеб. 21. Ярагъ борчинеги мун нечолелълъул, Дуе тIил къотIизе дун кие иней? Чода рекIинеги мун хIинкъулелълъул, Дуй хIама босизе дун кие иней? 22. Ярагъ борчинеги чи къваригIуна, чода рекIинеги вас къваригIуна. 23. Ярагъ гьечIого, чанаве арав, чан щвечIого, вуссуна. 24. Ярагъ гьечIого, чи вагъуларо. 25. Ярагъ гIумруялълъ борчунеб, цо къоялълъ къваригIунеб. 26. Ярагъ къеда бай, къалам кодоб ккве. 27. Ярагъ лъалиниб цIуне, рагIи гIаданиб цIуне. 28. Ярагъги борчине, чуги рекIинейин вас гьавулев. 29. Яргъил кьвагьиялдасса квартIил кутIи берцинаб. 30. Яргъил рагъ букIунареб, кIиябго рахъалдассан би баккулареб. 31. Яргъицца цояв чIвалевила, мацIцIицца анцIгояв чIвалевила. 32. Яс абизе рачIарал жидерго бечелъиялълъул бицине лIугьиндал, инссуцца абурабила - «Гьеб гIолеб батани, лълъидассаго лълъикI гьай хьихьизе дидаги кIола». 33. Яс абураб соналълъ васгун кIалъаге, яс унеб нухдаги чIчIоге. 34. Яс гьайилалде дурцц гьавуге, гьезул къадар Аллагьассда гурони лъаларо. 35. Яс гьаюраб къоялдасса нахъе къайи босарай эбелалълъул ражихо камун батарабила. 36. Яс гьаюраб къоялълъ чехь бухIулеб, гIураб къоялълъ рукъ бухIулеб. 37. Яс гьечIей эбел, унти чIварабго, холейила. 38. Яс гIейгун, гIеретI бекулеб гIадат. 39. Яс йихьулеб матIу – расайила. Васассе чIчIужу ячине ургъулел рукIун руго. Васасс абун буго мадугьалихъ ругел ясазда гьоркьой бищун лълъикIай пуланай яс йигилан. Эбелалълъ абун буго, дуда ясал лъалел гьечIин, батIияй яс лълъикIай йигилан. Васассда жий йитIарай йикIин бихьизабизе, эбел, унтараб ххвелги гьабун, егун чIчIун йиго. Мадугьалзабазул ясаз, раккизеги рачIун, гьелда щиб бокьилеб, гьечIищ хьул лъураб жогоян гьикъун буго. Эбелалълъ гьезда абун буго, раса хъвагIараб жоялълъул гурга щвани, ссундассаго гьеб бокьилаанилан. Эбелалълъ лълъикIайлъун рикIкIуней яс тамашалъун йиго, гурга гьабизе гIураб гIатI росода киб букIинебан. Васассе йокьарай ясалълъ абун буго жидер росода бугин, чед гьабизе бокьаниги гIурабан. 40. Яс йичуге, нус йосуге. 41. Яс йокьун, дурцц вокьулев, нус рихун, вас рихунев. 42. Яс кьезе кIиго соналълъ ургъейила, вас тIувазе сордо-къоялълъ ургъейила. 43. Яс хьихьулеб жо – эбел, цIа босулеб жо – гъецI. 44. Яс цIцIодорай лIугьаги, вас лумияв лIугьаги. 45. Яс цIунизе вас тоге, гIи цIунизе бацI тоге. 46. Яс юххичIей эбелалълъ накаби руххизе кколел. 47. Яс эбелалда, вас инссуда релълъаралила лIугьунел. 48. Яс эбелалда релълъарай яче, чу гIалаялда релълъараб босе. 49. Ясалдасса лълъикIай нус йикIинеги бегьулей, васассдасса лълъикIав дурцц вукIинеги бегьулев. 50. Ясалълъе рагIи бициналде, дурцц сапаралълъ цадахъ ккезаве. 51. Яхине кьуру гуреб, кьурдизе майдан гуреб. 52. ЯхI бичун, чед босуге, чилъи бичун, багьа босуге. 53. ЯхI бугессе дуниялги хоб. 54. ЯхI бугей лълъади россассдасса бергьинаро. 55. ЯхI гьечIессул цIцIобалде ккогеги, цIцIоб гьечIессул кверщаликье ккогеги. 56. ЯхI цIецца бухIулареб, гIакълу гIоралълъ унареб. 57. ЯхIалълъ къо реххугеги, къуваталълъ некь реххугеги. 58. ЯхIги рухIги – бащадаб жо. 59. ЯхI-намус гьечIев нусго бечедассдасса намус бугев цо мискинчиго лълъикI. 60. Яццалълъул ракI – ваццгун, ваццассул ракI – рохьоб. 61. Ячеян дуда гьардезе ккогеги, ячIаян мун гьардезе ккогеги. 62. ЯчинегIан «эбелхвад», ячун ххадуй «мунгохвад». 63. Ячудасса нусалълъ вакьадассде дадайилан абулебила, дагьаб ххадуб дандамадилан абулебила. 64. Ячун щваралдасса ячIун щварай лълъикIила. 65. Ячунги ячуней лълъади, ячIунги ячуней лълъади. 66. Ячуней мекълъугеги, ячIуней тIекълъугеги. 67. ЯчIунелълъул – «далалай», дун толелълъул – «вабабай».

Т t 1. Таваккал гьечIессул бахIарчи вахъунарев. 2. Таваккал тIаме, хIамаги бухьун. 3. Таваккал тIамурассул мурад тIубалеб. 4. Тайи кIийиллъуда квегъе, лъабиллъуда рекIа. 5. Тайидул чу лIугьинегIан, бетIергьанчияссул гьой лIугьунебила. 6. Такъсирчияссда тIад рекъейги такъсирила. 7. Талган кваназе лъачIого, хварав эмен. Аби буго талган даруяб жо букIиналълъул хIакъалълъулI. Цо чияссул даимго чехь унтулеб букIарабила. Гьесс лъималазде васигат гьабун тарабила, щибгIаги жиндир чохьониб бугебали бихьизе, жив хвараб меххалълъ жанире раккичIого рукIунгеян. Гьагъабго чохьол унтиги бахъун, эмен хваравила. Цинги, лъимал чохьонире раккараб меххалълъ, батарабила ххалатккараб цо магьи гIадаб жо. Эмен ракIалде щвеялълъе васасс гьеб къвакIараб жоялълъул гьабурабила носое тIагъи. Цо нухалълъ, талган чехъолаго, носол тIагьиялълъул талган хъвара-хъвараб бакI биун арабила. Гьеб меххалълъ васасс гьадал рагIаби абуралила. 8. ТалихI бугеб рокъобе «ТуржагIун» лIугьинаро “ТуржагIун” буго чи хвараб бакIалда цIцIалулеб «Ясеналълъул» цо бутIаялда жаниб бугеб рагIи. Щибаб сордоялълъ вачIун, будун-дибирасс “Ясен” цIцIалулеб меххалълъ, хварассул лълъадуда гIемерго рагIулеб букIун буго гьаб рагIи. Гьелълъ абун руго кицилъун лIугьарал гьадал рагIаби. 9. ТалихI бугеб рокъое Къоркъочилай лIугьинаро ТIелекь росдал гIадамазда тIадаб букIун буго лъагIалида жаниб щибаб рукъалълъ жидер нуцалчияссе цо-цо хIалтIул къо гьабизе. Нагагь гьеб тIадаб хIалтIуде щивниги чи камуни, нуцабаз гьессул рокъое Къоркъочилай абулей жидерго гъарабаш йитIулей йикIун йиго. Къоркъочилалълъул иххтияр букIун буго гьеб рокъосса кинаб бугониги цо тIагIел тIасса бищизе ва, годикIанибеги босун, бекизе. 10. ТалихI бугеб чорххол рокьи ккеларо, нухда рилълъин буго дида кIочон тун. 11. ТалихI бугев чияссул чухъил къвал хIулиларо. 12. ТалихI бугезда ккеларо бицун гIадан божулареб, гIодун Аллагь гурхIулареб гьуразул унти. 13. ТалихI бугессул бихьинхIамаги къинлъулебила. Мискинчияссул букIун буго цо хIама-кIерт. Ма, цо бечедав чи чIчIун вуго гьеб кIерт жиндир бугилан. Ккун руго диваналде. Диваналде вачIине кколеб куц лъалев бечедав чи цояб рахъалдеги цIцIан вачIун вуго. Мискинчи, гъарим, чIового вачIун вуго. Диваналълъ хIамикIерт бечедав чияссул букIин чIчIезабураб меххалълъ, мискинчиясс диванчияссда гьикъун буго - - Ассул бихьинаб гурони хIамаги гьечIеб меххалълъ, ссунццагIаги ассие гьаб кIерт гьабураб? – ан. Диванчиясс жаваб кьун буго, - ТалихI бугев чияссул бихьинхIамаги къинлъула. 14. ТалихI бугессул гвай къаццандулеб. 15. ТалихI бугессул оц ияхI бугессухъе ккела. 16. ТалихI бугессул хIама хIортIа къинлъулебила. 17. ТалихI, гьакил милъир гIадин, ссверулеб, цин тIаде кколеб, цин гъоркье кколеб. 18. ТалихI гIодобе бортун батулареб, чIобого кьолеб жо букIунареб. 19. ТалихI духъан бугони, гIадамалги духъан рукIунел, дур талихI къосани, гIадамазда мунги къосунев. – ТалихI, кибе бахъараб? – Гьудуллъи бугелълъубе. 20. ТалихI къарал гурони, къороллъиларо, къо бухIарал гурони, бессдаллъиларо. 21. ТалихI къарасс гурони, къоролай ячинаро, къо бигъарай гурони, къоролассе ккеларо. 22. ТалихI къойил такрарлъуларебила. 23. ТалихI къосарассул кверде къо бухIарав кколевила. 24. ТалихI къосиналдасса къо тIагIинго лълъикIила. 25. ТалихI кьезеги – цо пара, талихI къинеги – цо пара, кIодолъи щвезеги – цо пара, тIасса инеги – цо пара. 26. ТалихIабгIан заман ххеххго унебила. 27. ТалихIалълъе гIорхъи гьечIебила. 28. Тайпа лълъикIалдасса жибго лълъикIаб лълъикIила. 29. Талмикьа талмикье – хьиндаллъи. 30. Тамахаб бихьунила хIамицца заз хIанчIулеб. 31. Тамахьо гьечIев ссонтIохъан – къвачIа гьечIев гьардохъан. 32. Таргьа ракул – гьир богIол. 33. Таргьидаго къачIони, къвачIида букIунареб. 34. Таргьида рекъарабила рукъи балеб. 35. Тариххалълъул дарс – бищун гIакъилаб дарс. 36. Тарщида гьабураб гьойда толареб. 37. ТечIони, катиццаги хъат балеб. 38. Тирибашицца жинццаго гьабулеб, кIкIухIал, чияцца гьабизегIан, валагьун чIчIун вукIунев. 39. Тоххав вехьассул гIи бацIиццаги гъурулеб, гъараялълъги унеб. 40. ТуманкI гьечIев чанахъан, чухъа гьечIев багьадур. 41. ТуманкI лълъикIаб – ххалкъалълъ цIураб, рагIи лълъикIаб – киназулго данде ккараб. 42. Тури гьекъон, къеч хьвалареб, дуниял кваниги, къарум гIорцIцIуларев. 43. Туркидул кири гьечIеб, кочIол хIакъ гьечIеб. 44. ТуркIе, дадал Гъазали! Кици буго дибирассул хIакъалълъулI. Гъазали вукIун вуго дибирассул вас. Инссулги васассулги квана-гьекъей букIун буго мутагIилзабазда гъорлI. МутагIилзабазул мукъссанаб кванил бутIа жидеего цIцIикIкIун щвеялълъул мурадалда, дибирасс мутагIилзаби гьаб босе, доб босе, цIцIам кье, лълъим кьеян кваниде регIизе толел рукIун гьечIо. Нижеда лъала гьессие гьабулеб жоян, цо нухалълъ мутагIилзабаз, кваназе гIодор чIчIелалде, дибирасс кьеян абизессеб кинабго жо квер гIунтIулеб бакIалда лъун тун буго. Щибго квалквал ккечIого, абу-абураб жо мутагIилзабаз маго-маян кьураб меххалълъ, васассул мугъзада кверги кIутI-кIутIун, чара хварав дибирасс гьадал рагIаби такрар гьарун руго. 45. Туххум лълъикIай дуего те, жийго лълъикIай дие кье. 46. Тушманзабаздасса диццаго цIунила, Аллагь, гьудулзабаздасса дуцца цIуне. 47. Тушман вукIа абе, гьобол басра гьавуге. 48. Тушман гьавизе бокьани, къарзалълъ гIарац кьейила. 49. Тушман гьекъезаве, гьудул кваназаве. 50. Тушман гьечIолъиги рахIатила. 51. Тушман гIемерлъани, рахIат дагьлъулеб. 52. Тушман камурав бахIарчи вукIунарев, жахIда камурав гIалимчи вукIунарев. 53. Тушман цоги гIемерила, гьудул нусгоги дагьила. 54. Тушманасс веццулелълъул, щайдаян пикру гьабе. 55. Тушманасс дуе гьабураб лълъикIлъи дагьабги цIцIикIкIун бецIе, тIокIав асскIовеги къаге. 56. Тушманасс мун веццулев вугони, биччараб гъалатIалълъул пикру гьабейила. 57. Тушманасс чIвазе бегьула, гьудул ххилиплъизе бегьула, ургъел гьечIесс чIвазеги чIвала, ххилиплъизеги ххилиплъула. 58. Тушманассда бицунареб жо гьудулассдаги бицунге. 59. Тушманассдассанги мисал босизе бегьулебила. 60. Тушманассе – кIал, ватIаналъе – ракI 61. Тушманассе наку чIвазегIан, жиндирго къаданиб зани чIвайго лълъикI. 62. Тушманассе нусго къоги – цо къо. 63. Тушманассе цIакъго кIудияб цIа бакуге, цадахъ мунгоги вухIизе гурин. 64. Тушманассул бетIер, нах бахун, къотIе. 65. Тушманассул рокъоб чIчIегIераб кето ххутIаги. 66. Тушманассухъе кваранаб рахъ кьоге. 67. Тушманги гIакъилав ккве. 68. Тушмангун кьварун вукIа, кьалда лъала багьадур, милатгун хIерен вукIа, хIал бихьулин яхIалълъул. 69. Тушмангун рекъаниги, къолден тIадго те. 70. Тушманлъи бекьани, бекьарасс лъилъулеб. 71. Тушманлъиялълъ макьу толареб.

Кь p Кьабарабги хIехьолев, хIунссарабги баччулев. pabarabgi \e%olew, \unSarabgi baXulew. Кьабулареб бахъуге, кьвагьулареб борчунге. pabulareb ba]uge, pwahulareb borxunge. Кьабураб зар гьанада унтулеб, абураб рагIи рекIеда унтулеб. paburab #ar hanada untuleb, aburab rafi rejeda untuleb. Кьавуялълъ махх куна, кIкIвахIалълъ чи куна. pawuya: ma{ kuna, Jwa\a: xi kuna. КьагIазул чолое хьоп меседилав, гIиял хъутаналълъе гъазихъ гIарцулав. pafa#ul xoloye %o_ mesedilaw, fiyal ]utana:e va#i] farculaw. Кьал балагьулессда хвел батулеб. pal balahuleSda [wel batuleb. Кьал гьабулеб жо – гап. pal habuleb $o - ga_. Кьалбаз ккола гъветI. palba# Kola vweT. Кьалбазда рекъарабила гъветIги букIунеб. palba#da reqarabila vweTgi bujuneb. Кьалбал гъваридаб гъветI гьороцца реххулареб. palbal vwaridab vweT horoCa re{ulareb. Кьалбал риччараб гъветIалда бакъ рагIуларо. palbal riXarab vweTalda baq rafularo. Кьалбал турараб хIохьодассан чIагояб чIор кIанцIулареб. palbal turarab \o%odaSan zagoyab zor jan`uleb. Кьалул цIа ссвинабе, хIенехI букIаго. palul `a Swinabe, \ene\ bujago. Кьаралъани, чуги лълъикIаб, бечелъани, чиги лълъикIав. para;ani, xugi :ijab, bexe;ani, xigi :ijaw. Кьарияб жинццаго куней, хIалакъаб россассе кьолей. pariyab $inCago kuney, \alaqab roSaSe poley. Кьвагьи гьечIеб бакIалде гIарада баге. pwahi hezeb bajalde farada bage. Кьвагьизе ккани, цIун букIине ккола. pwahi#e Kani, `un bujine Kola. Кьвагьулареб туманкIалдассаги цIунаги, ватуларев гьудулассдассаги цIунаги. pwahulareb tumanjaldaSagi `unagi, watularew hudulaSdaSagi `unagi. Кьвагьун бахъунареб бакIалда гIужги баге, кIанцIун вахъунареб бакIалда хIуччги цIцIаге. pwahun ba]unareb bajalda fu$gi bage, jan`un wa]unareb bajalda \uXgi ~age. КьватIараб бакI бухIизе тIатIи гьечIев бетIеркъотI, дун ячараб сордоялълъ чирахъ ссунцца бакилеб? pwaTarab baj bu\i#e TaTi hezew beTerqoT, dun yaxarab sordoya: xira] SunCa bakileb? КьватIараб матIуялълъул багьа – мочол мугь. pwaTarab maTuya:ul baha - moxol muh. «Кье» гурони, «ма» лъаларев. «pe» guroni, «ma» ;alarew. Кьезе бокьани, жакъаго кьолеб, бокьичIони, метералде тIамулеб. pe#e bopani, $aqago poleb, bopizoni, meteralde Tamuleb. Кьер кинаб букIаниги, болъон буго болъон. per kinab bujanigi, bo;on bugo bo;on. Кьерхада ххадуб – роцIцIен, къварилъиялда ххадуб – роххел. per[ada {adub - ro~en, qwari;iyalda {adub - ro{el. Кьерхаде хъвараб ххер роцIцIаде бакIарула. per[ade ]warab {er ro~ade bajarula. Кьерханкъо къалъулареб, къокъав чи херлъуларев. per[anqo qa;ulareb, qoqaw xi [er;ularew. Кьерхахъе зоб букIунареб, рещтIахъе бо букIунареб. per[a]e #ob bujunareb, re&Ta]e bo bujunareb. КьечIеб талихI бахъизе туманкIгунищ яхъиней, щвечIев Ису сабаблъун сордойилищ ягъилей? pezeb tali\ ba]i#e tumanjguni& yainey, &wezew isu sabab;un sordoyili& yaviley? Кьибил гьечIеб, гъветI гьечIеб гIагарлъи камурав чи гьечIев. pibil hezeb, vweT hezeb fagar;i kamuraw xi hezew. Кьибил нахъа гьечIони, тIадегIанлъи щоларо, хханлъи кодоб гьечIони, гьессдасса хIинкъуларо. pibil na]a hezoni, Tadefan;i &olaro, {an;i kodob hezoni, heSdaSa \inqularo. Кьибил хIалае чIчIани, вас бахIарчи вахъунев. pibil \alaye Zani, was ba\arxi wa]unew. Кьибилалде ракI гъурав гьел гьечIелълъув чучула. pibilalde raj vuraw hel heze:uw xuxula. Кьижарав вахъинегIан, вахъарав чIчIоларевила. pi$araw wa]inefan, wa]araw Zolarewila. Кьижарав чи – хварав чи. pi$araw xi - [waraw xi. Кьижаразда гурони макьу бихьулареб. pi$ara#da guroni mapu bi%ulareb. Кьижарасс кьижарав ворчIизавуларев. pi$araS pi$araw worzi#awularew. Кьижизе гурони бусада вегизе ккогеги. pi$i#e guroni busada wegi#e Kogegi. Кьили лъунилан, гIорцIадул чу лIугьинаро, чангит банилан, хIамил гIорцIен лIугьинаро. pili ;unilan, for`adul xu /uhinaro, xangit banilan, \amil for`en /uhinaro. Кьо дудассанго лъоге, чияцца лъезе те. po dudaSango ;oge, xiyaCa ;e#e te. Кьогедила, дада, чияр ракьалде. pogedila, dada, xiyar rapalde. Къали-рикьиялълъул гъассда цIаги бан, qali-ripiya:ul vaSda `agi ban, РосулIго бокьила, кьибил тезегIан. rosu/go bopila, pibil te#efan. КьогIаб букIунелълъулин дару даруяб букIунеб. pofab bujune:ulin daru daruyab bujuneb. КьогIаб калам гIундузда рагIиялдасса гIундулго гьечIого рукIин лълъикIаб. pofab kalam fundu#da rafiyaldaSa fundulgo hezogo rujin :ijab. КьогIаб чIамичIессда гьуиналълъул тIагIам лъалареб. pofab zamizeSda huina:ul Tafam ;alareb. Кьодукьа гурелила хIинкъулел, гIурукьайила. podupa gurelila \inqulel, furupayila. Кьойид гьаби – нух балагьи. poyid habi - nu[ balahi. Кьолелълъул босе, кьабулелълъул лIута. pole:ul bose, pabule:ul /uTa. Кьолбода ХIажимурад вахъунилан, киналго ХIажимурадал рукIунарел. polboda \a$imurad wa]unilan, kinalgo \a$imuradal rujunarel. Кьолбодасса чIухIизе гIабдал те, мунго бахIарчилъиялдасса чIухIа. polbodaSa zu\i#e fabdal te, mungo ba\arxi;iyaldaSa zu\a. Кьолелълъул – цIун кье, нахъе босулелълъул – бетIер хъван босе. pole:ul - `un pe, na]e bosule:ul - beTer ]wan bose. Кьолессда гьарулеб, гьабулессда малълъулеб. poleSda haruleb, habuleSda ma:uleb. Кьолессе цоги гIемераб, босулессе кIигоги дагьаб. poleSe cogi femerab, bosuleSe jogogi dahab. Кьохъияссул хIамиегIан хIалхьи гьечIебила руччабазе. po]iyaSul \amiyefan \al%i hezebila ruXaba#e. Кьурасс босулеб жо буго талихI. puraS bosuleb $o bugo tali\. Кьураб босун барще. purab bosun bar&e. Кьураб квералда лъала, квараб чехьалда лъала. purab kweralda ;ala, kwarab xe%alda ;ala. Кьурав гуревила саххаватав босаравила. puraw gurewila sa{awataw bosarawila. Кьурав мискинлъуларев, гьарарав бечелъуларев. puraw miskin;ularew, hararaw bexe;ularew. Кьуралда рекъечIев рокъов кванайилан те. puralda reqezew roqow kwanayilan te. Кьурассул квералда гIадин, кварассул кIалалда лъалареб. puraSul kweralda fadin, kwaraSul jalalda ;alareb. Кьурда хоно чIваге, чIалгIаде гаргадуге. purda [ono zwage, zalfade gargaduge. Кьурдизе лъаларесс ссвери къваридаб бугилан абурабила. purdi#e ;alareS Sweri qwaridab bugilan aburabila. Кьурдизеги гьавулев гьакълицца, гьардезеги тIамулев гьакълицца. purdi#e hawulew haqliCa, harde#e Tamulew haqliCa. Кьурдуларевила гIабдал, кьурдани, чIчIезе лъаларебила. purdularewila fabdal, purdani, Ze#e ;alarebila. Кьурдун ссвакаравги – кванде, гIодун ссвакаравги – кванде. purdun Swakarawgi - kwande, fodun Swakarawgi - kwande. Цо къоролалълъул маулхIаяталълъе вукIарав вас хун вуго. Дуниялалдассаго рокьи бичарай гъарималълъ хварав вас вукъизе виччан гьечIо. ХвезегIан, васассда тIад ккун, гIодизе тейин жий, тIаде нуцIцIаги рахаян абун буго. ГIагарлъиялълъ гIемер гьарун буго кваназегIаги кванайилан. Къоролалълъ кинго къабул гьабун гьечIо гьеб гьари. co qorola:ul maul\ayata:e wujaraw was [un wugo. duniyalaldaSago ropi bixaray varima: [waraw was wuqi#e wiXan hezo. [we#efan, wasaSda Tad Kun, fodi#e teyin $iy, Tade nu~agi ra[ayan abun bugo. fagar;iya: femer harun bugo kwana#efagi kwanayilan. qorola: kingo qabul habun hezo heb hari. Цинги гIагарлъиялълъ, гIодун ссвакараб меххалълъгIаги щиб гьалълъ гьабулаян бихьизе, гьей гIунтIулареб борххатаб бакIалда квен лъун тун буго. cingi fagar;iya:, fodun Swakarab me{a:fagi &ib ha: habulayan bi%i#e hey funTulareb bor{atab bajalda kwen ;un tun bugo. ЦIакъ гIемер гIодун йиго эбел, аххирги кванде ххиял лъун буго. Ххарххадун йиго гIагарлъиялълъ лъураб бакIалдасса квен босизе. Кинго гIунтIизе кIвечIеб меххалълъ, васассул жаназаги бехъерхъун, гьелда тIад хIетIеги чIчIун, босун буго эбелалълъ квен. `aq femer fodun yigo ebel, a{irgi kwande {iyal ;un bugo. {ar{adun yigo fagar;iya: ;urab bajaldaSa kwen bosi#e. kingo funTi#e jwezeb me{a:, wasaSul $ana#agi be]er]un, helda Tad \eTegi Zun, bosun bugo ebela: kwen. Гьаниб ракIалде щола «Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб» абураб кициги. hanib rajalde &ola «[ob Tu_anafan, raj Tu_uleb» aburab kicigi. Кьурдухъанассул хIатIал гIедерал, хIалтIухъанассул кверал гIедерал. purdu]anaSul \aTal federal, \alTu]anaSul kweral federal. Кьуру биххана, борохь нахъе тана. puru bi{ana, boro% na]e tana. Кьуру биххичIого, хIур (хъуй) бахъунареб. puru bi{izogo, \ur (]uy) ba]unareb. Кьуруги биххулеб, раххассги тIолеб, гIагарлъи тIолареб. purugi bi{uleb, ra{aSgi Toleb, fagar;i Tolareb. Кьуруги биххун, гъоркье кканиги, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. purugi bi{un, vorpe Kanigi, hereSi Tatinzogo {uTulareb. Кьуругун багъун, гъалбацI бергьинаро, лаченгун багъун, гъеду бергьинаро. purugun bavun, valba` berhinaro, laxengun bavun, vedu berhinaro. Кьурул рагIалде щвезегIан ккве чи. purul rafalde &we#efan Kwe xi. КьучIчI гьечIел ххарбал – лъалкI гьечIел гьерссал. puZ hezel {arbal - ;alj hezel herSal.

ХI \ 1. ХIабургъараб гъуй гъваридабилан кколебила. 2. ХIабургъараб меххалълъ гIор бахунареб. 3. ХIайван кIал гIебаб лълъикIаб, гIанкIу гозо бегIераб лълъикIаб. 4. ХIайван – тIассан чараб, гIадан – жаниссан чарав. 5. ХIайван хвани - ракьа, чи хвани - ишал. 6. ХIайван хIайваналда релълъараб, гIадан гIадамассда релълъарав. 7. ХIайваналда ччехI ккани, риидал кьаралъула, рукъалда ччехI кканани, чанги сон къваригIуна. 8. ХIажалъиялълъ малълъула, магъалоялълъ квегъула. 9. ХIажат гьечIеб ххабаралда ххадувги лIугьунге, кколареб ишги бетIералде босуге. 10. ХIажизабазулги рещтIунгегийила бо. 11. ХIажигIисал хъулухъ. Кици бижун буго наибассул гьобол ХIажигIиссал баркала гьечIеб хъулухъалда тIад. Наибассе бокьун букIун буго йокьарай гIадангун кIалъазе. ЦIакьго наибассе хъулухъ бацIцIад гьабулев чи хIисабалда, ХIажигIисса гьессдасса ватIалъун гьечIо. Наибассе йокьулелда кIалъазе рес ккун гьечIо. Гьединаб хъулухъалда авараз абула ХIажигIисал хъулухъан. Кколареб иш бетIералде босарав чияссдеги абула кIудияв ХIажигIиса вугилан. 12. ХIажияссул ракI ХIавал кIалдиб. 13. ХIайваналцин рагъизе тIами Аллагьасс гьукъараб жойила. 14. ХIакимассда ццевессанги унге, хIамида нахъассанги унге. 15. ХIакимзаби рихьидал, «рорчIами!» – ян вортулев, цогидазда бер чIвайдал, рихьичIеб ххвел гьабулев. 16. ХIакимассул витIи – чи ватIа гьавунгутIи. 17. ХIакъаб рагIиялълъул къимат холареб. 18. ХIакъги къоги – къарал бугъие. 19. ХIал бугев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодоссан. 20. ХIал бугев – кидаго ххан, хIаликъав – кидаго лагъ. 21. ХIал бугессул гIанкIудул хоноялълъ хIал гьечIессул гIурул хоно бекулебила. 22. ХIал гIоларев хIилаялълъ бергьунев. 23. ХIал гIолеб гьечIони, хIилаги бегьулеб. 24. ХIал кколареб гьудуллъи ххалат ххутIулареб. 25. ХIал лъаларев гьудул – бекичIеб цIулакьо (ХIал лъаларев гьудулги бекичIеб цIулакьоги цого жалила). 26. ХIал лъаларей чIчIужугIаданалда тIаде иналдасса рекIараб ххвалчада тIаде ин лълъикIила. 27. ХIал лъаларессухъеги кьогейила налъи, хIал лъаларессухъаги босугейила. 28. ХIал хъубал гIадамал рукIинчIелани, ракьалдаги алжан букIинаанила. 29. ХIалакъаб жоялълъул гьан кьарияб бакIалдасса лълъикIаб, кьарияб жоялълъул гьан хIалакъаб бакIалдасса лълъикIаб. 30. ХIалакъаб куйдул боххалдасса кьарияб чахъдал ратIа лълъикIаб (ХIалакъаб цIцIеялдасса кьарияб бурутIго лълъикI). 31. ХIалакъаб чахъдал гьаракь рагIулареб. 32. ХIалакъаб чол гьод ххалатаб, гьекъарав чияссул ххабар чIамучIаб. 33. ХIалакъаб чу – квешаб чу, кьарияб чу – лълъикIаб чу. ГIодор чIчIарал гIадамазда ццевессан анила цо рекIарав. - Чол цIакълъи! Берцинлъи! – ян киназго беццанила нухлулассул чу. - Долълъул кьаралъигихха, дир лъимал! – ан абунила тIириги канлъи бихьуларев херав чияссги. Канлъиги бихьулареб меххалълъ, дуда доб чу кьарияб букIин кин лъарабан абигун, кIудияв чиясс гьадаб кици тIамун буго. 34. ХIалалав вакъуларо, бикъарав гIорцIцIуларо. 35. ХIаликъассул рагIи кIудияб, къокъассул гIамал кIудияб. 36. ХIалил хIалтIиялълъ черхх чIвалеб, хIалтIуларесс рукъ чIвалеб. 37. ХIалимаб чахъу лъабцIцIул къунцIулебила. 38. ХIалимассда къвал бай, къел кколев довегIан те. 39. ХIалимассе хъиру гIадав, хъачIассе квасквас гIадав. 40. ХIалихьалъиялда цадахъ хIалихьалъи хьвадулебила, бихьинчилъиялда цадахъ бихьинчилъи рекъолебила. 41. ХIалихьатав васассдасса, гьевги хун, чIчIикIараб бахъухъго лълъикIила. 42. ХIалихьатав ватидал, чияссе гьабизессеб тамихI – реххунтей. 43. ХIалихьатав гьудулассдасса бахIарчияв тушманго лълъикIила. 44. ХIалихьатаб гьой чурутIа багъула, хIалихьатав чи гъасстIа вагъула. 45. ХIалихьатав ххан ккани, улка биххулеб, хIалихьатав гIел ккани, магъил гIадлу биххулеб. 46. ХIалихьатав чияссда хIал лъазе тоге. 47. ХIалихьатав чияссухъа босараб хханида жаниб багIархоно батуларебила. 48. ХIалихьатассул рекIелI – ххиянат, бахIарчияссул рекIелI – ритIухълъи. 49. ХIалицца бахъараб ритIухълъи тIоххол къайи гIадаб жойила. 50. ХIалицца гIияда нахъе битIараб гьойца гьумер хъахIаб жо гьабулареб. 51. ХIалихьатав чи бусен борлIун вилълъизегIан чIаго ххутIагийила. 52. ХIалихьатав гьудулассдасса яхI бугев тушманго лълъикIила. 53. ХIалицца базабураб какил кири букIунареб, хIалицца гьабизабураб хIалтIуда гугьар букIунареб. 54. ХIалтIарассда лъала ххинкIазул тIагIам. 55. ХIалтIи балагье, хIалихьалъи баччуге; хъантIун кванаге, дандеяссухъги валагье. 56. ХIалтIи батарассда боцIцIиги батулеб. 57. ХIалтIи битIун унаро, бутIрул лълъикIал гьечIони, гьобоги ххеноларо, жонода тIад гурони. 58. ХIалтIи бокьарасс гьобо бай, ургъел бокьарасс гIи хьихье. 59. ХIалтIи бокьизе лъабго сон къваригIунеб, кIкIухIал лIугьине лъабго къоги гIолеб. 60. ХIалтIи бокьуларесс кьалги хIехьолареб. 61. ХIалтIи буго ракIалълъ гьабулеб жо. 62. ХIалтIи гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб маххщел, дагьаб жо гьабизеги къваригIунеб гьелда рекъараб заман. 63. ХIалтIи гьечIев гIалимчи – цIцIад балареб накIкI. 64. ХIалтIи гьечIессе къо ххалатаб, рокьи ккарассе сордо ххалатаб. 65. ХIалтIи гьечIессул чед гьечIеб, чед гьечIони, гIумру гьечIеб. 66. ХIалтIи гьечIони, лълъикIлъи гьечIо, лълъикIлъи гьечIони, дунял гьечIо. 67. ХIалтIи, жаналда рекъон, гьабе, квен, чехьалда рекъон, кванай. 68. ХIалтIи катил гIадав, кванай хIамил гIадав. 69. ХIалтIи кутакалълъ гьабулареб, маххщелги къваригIунеб. 70. ХIалтIи къолеб, гIадамал бергьунел. 71. ХIалтIи лълъикIаб ххеххдаричIеб. 72. ХIалтIи лълъикIавги веццулев, хIелхIедаравги веццулев. 73. ХIалтIи – рухI гьечIеб жо. 74. ХIалтIи рихарассул гIусал-цабиги чIчIола (Кверал хIалтIичIони, цаби хIалтIуларо). 75. ХIалтIи тIагIаралълъ гIомо борлIулеб. 76. ХIалтIи тIагIун, чи холарев (Дир инссуцца нусиялда ххадур сонал ран рукIанила, гьессулни хIалтIи лIугIун букIинчIила). 77. ХIалтIи тIагIуна, гьабичIого тараб меххалълъ. 78. ХIалтIи тIагIуна, нилI хвараб меххалълъ; чи регIула, ункъабго къоно чIвараб меххалълъ. 79. ХIалтIи чIалгIарассул цаби чIандоларел. 80. ХIалтIани маххги гвангъулеб. 81. ХIалтIарассул габур биццатаб, хIалтIуларессул гьури биццатаб. 82. ХIалтIизе ккани – херав, хвезе ккани – бахIарав. 83. ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабе. Эменги васги рекьуда рукIанила. Вас ццеве вилълъунев вукIанила, инссуцца пурццигIоркь ккун букIанила. Васассда хIалтIи ххеххгого чIалгIанила. Гьесс оцал рахънисса къватIире ине толел рукIанила. Эмен гьессде семулев вукIанила. - Дида дур лIугIиго гьечIеб хIалтIи чIалгIана! – янги абун, вас лIутун унев вукIанила. - ЧIчIа! – ян ахIанила инссуцца. – ХIалтIичIого кваналеб бакI батани, нижедаги лъазабизе вачIа! 84. ХIалтIичIони, хIалтIи букIунаро. 85. ХIалтIичIони, чIамулареб, чIамичIогоги гIолареб. 86. ХIалтIуда маххссара лъалареб, маххссараялълъ квен кьолареб. 87. ХIалтIуда рекъарабила мухьги букIунеб. 88. ХIалтIудасса хIинкъуларессдасса хIалтIи хIинкъулебила. 89. ХIалтIуде унелълъул ццевехъан – мискинчи; берталълъе унелълъул ццевехъан – бечедав чи. 90. ХIалтIуе – квалквад, квание – гъалбацI. 91. ХIалтIуе – кечI, кинидае – лаилагьа. 92. ХIалтIуе – пахъла, квание – хъанхъра. 93. ХIалтIуде – хьадар, квание – гIедер. 94. ХIалтIул квешлъи – гьабунгутIи, гьудулассул квешлъи– хIалккунгутIи. 95. ХIалтIул лълъикIлъи лIугIидал лъала, чияссул лълъикIлъи хведал лъала. 96. ХIалтIул пайда гьечIеб, пикру гьечIони. 97. ХIалтIул рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. 98. ХIалтIул ссвак хIалтIун гурони бахъулареб. 99. ХIалтIул ургъалида таги. 100. ХIалтIулев кванарав, хIалтIуларев хIацIцIадулев ххутIарав. 101. ХIалтIулел кверал гурел хъубал, хIалтIуларелин. 102. ХIалтIулел ратаралълъув хIалтIе, кваналел ратаралълъув кванай. 103. ХIалтIулIги кванилIги – ссундулIго гIорхъи букIине кколебила. 104. ХIалтIун бечелъарав гIорцIцIун хваравила, ххиялаз бечелъарав вакъун хваравила. 105. ХIалтIун бечелъула, бихьун цIцIодорлъула. 106. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIаб. Эбелги васалги хурир хIалтIулел рукIанила. Къалъуда эбелалълъ гьезда гьикъанила: - ГьабсагIат кьолеб ридигун ххинкIищ бокьилеб, бакъанида кьолеб хIаливайищ бокьилеб? - Бакъанида кьолеб хIаливаялдасса гьанжего кьолеб ридиги ххинкIги бокьила, эбел, – ан абунила цоясс. - Диени бакъанида кьолеб хIаливаго бокьила, – ян абунила цойгиясс. Бакъанида, хIалтIи лIугIун ххадуб, эбелалълъ кIиабилев васассда ццебеги гъобго ридиги ххинкIги лъунила. - ВахI, эбел, бакъанида хIалива кьезе гурищ къотIи букIараб? – ан абунила гьесс. - ХIалтIи лIугIун ххадуб кванараб ххинкI хIаливаялдасса гьуинаб букIуна, дир вас, хIал бихьея цо, – ян абунила эбелалълъ. - БитIараб букIун буго, эбел. ХIаливаялдасса гьуинаб ххинкIги буго, рахьалдасса тIагIамаб ридиги буго, – ян абунила васасс, гъираялда ццебе лъураб квенги кваналаго. ХIалтIун ххадуб квараб – гьуинаб, кьижун ххадуб квараб – кьогIабан кици рехханила эбелалълъ. 107. ХIалтIухъанассдасса хIалтIи хIинкъулеб, бахIарчияссдасса гула хIинкъулеб. 108. ХIалтIухъанассе мухь гьессда бараб гIетI бакъвалалде кьейила. 109. ХIалтIуцца хIалтIи малълъулеб, боцIцIуцца мацIцI малълъулеб. 110. ХIалхьи гьечIеб чIчIеялдасса чIчIей гьечIеб рилълъинго лълъикI. 111. ХIалценги, цIаги, рокьиги раххчун бажаруларелила. 112. ХIама бегьичIони, хIамихъ босараб бегьулеб. 113. ХIама бергьинегIан, чу биччалареб. 114. ХIама биларассулила къоги билулеб. 115. ХIама бугони, гъалдибер камиларо. 116. ХIама букIана – кьили щвечIо, кьили букIана – хIама щвечIо. 117. ХIама гIундуздассан лъалебила, гIабдал каламалдассан лъалевила. 118. ХIама кьололаго, кьолокьги чIвалеб, кьили бахъулаго, ххадубги чIвалеб. 119. ХIама кьололессеги хIал кьейила. 120. ХIама тункизабурассда гIорцIен тункизабулеб. 121. ХIама хвани, варис гьойила. 122. ХIама хвани, тIом ххутIула, на хвани, щибго ххутIуларо. 123. ХIама хвани, хур хола. 124. ХIама хвей – чодуе балагь. 125. ХIама – хIамихъего, чу – чохъего. 126. ХIама чIвай бацIил гIайиб батани, бацIал ругеб бакIалде ин хIамилги гIайиб буго. 127. ХIамабагьадур камураб росу букIунареб, хIажигIиса камураб бертин букIунареб. 128. ХIамабагьадурассул гIумру къокъаб. 129. ХIамабагьадурлъиги гьабуге, гьечIеб бахIарчилъи бихьизабизеги лIугьунге. 130. ХIамабахIарчилъи гьабизе ццевеги кIанцIуге, лIутизе нахъаги чIчIоге. 131. ХIамаги бацIадиссессул, бацIги бацIадиссессул. 132. ХIамаги дирго, гьирги дирго. 133. ХIамаги къваригIун, къадруги бокьун. 134. ХIамаги хIамайила, хIамида рекIаравги хIамайила. 135. ХIамагIанаб бацI букIунареб, бицанщинаб рагIи батулареб. 136. ХIамалъун гьагIулареб, гьойлъун хIапулареб. 137. ХIамида асскIобе гIари гуребила бачIунеб, гIорода асскIобе хIамайила. 138. ХIамида жибго хIама букIин, гIин цIцIараб меххалълъ гурони, лъачIебила. 139. ХIамида къвал бан, хIама балагьарав, чода рекIун, чу балагьарав. 140. ХIамида кьабизе щвечIони, гъалдибералдагIаги кьабейила. 141. ХIамида кьили рекъолареб, чода гъалдибер рекъолареб. 142. ХIамида кIерт берцинаб (Бищун берцинаб жоялда байилан хIамихъе цIцIумур кьурабила, гьелълъги жиндирго кIартида барабила). 143. ХIамида оххцер кваназе щибила лъалеб. 144. ХIамида рагIизе гъалдибералда кьабулеб. 145. ХIамида хIеренлъи лъалареб, лълъадуе рецц рекъолареб. 146. ХIамидаги мачу ретIарал, бачидаги чарухъал ретIарал. 147. ХIамидассанила бачида мал базе лъараб. 148. ХIамие жиндирго гьагIи берцинаб, хIелкие жиндирго гIегIеди берцинаб. 149. ХIамие тIил гьечIого гIолареб, тIоххое риди гьечIого гIолареб (ХIамие – тIил, тIоххое – риди). 150. ХIамие – хIенссеркIо, чодуе – цIцIал. 151. ХIамие – чури, чоде – кIалцIи. 152. ХIамикълъи бихьарассила хIамил къимат гьабулеб. 153. ХIамил гьагIдеялълъ гьойдул бетIер унтарабила. 154. ХIамил гIайиб – хIалакълъи, гIарцул гIайиб – гьечIолъи. 155. ХIамил гIундул ххалалъаралила, алжаналълъубе билълъунарого, цIцIан рачIчI къокълъарабила, къватIибе билълъунарого, тIун. 156. ХIамил инссухъачи гьвейила. 157. ХIамил мугъалда носол балги цун. 158. ХIамил рачIчIалда кигIан букIунебилан гьикъани, цоясс абила натI букIунилан, цогиясс абила натIгун бащадаб букIунилан. 159. ХIамил рачIчIалълъги чаргъеду ккурабила. 160. ХIамил сапаралълъ чи бечелъиларо. 161. ХIамил хвел – гьвел кIалбиччанкъо. 162. ХIамилги къажарассулги херлъи-бахIарлъи лъаларебила. 163. ХIамитIасса вортулев чотIа рекIунарев. 164. ХIамитIенкел тIад чIваниги, берцинай йиго берцинай. 165. ХIамихъего хьвагIулагойила бачил бохх бекараб. 166. ХIамицца абурабила, лъалареб бакIалдеги бачун, жиб чуйилан бичейилан. 167. ХIамицца ганчIилI речIчIулел, чоцца хIурулI речIчIулел. 168. ХIамицца гIундул кIорокIун, бацI хIинкъиларо. 169. ХIамицца жиндаго кьабизе тIил, къалиги бан, босарабила; гIабдалассда кьабизе тIил, къолода ххадуб ссахIги бан, босизе кколебила. 170. ХIамицца реххарав гIорцIада бегьуларев, гIорцIада чухьарлъарав чода ярагьунарев. 171. ХIан гIадин хIанчIиледухъ тамахгоги вукIунгейила, чIваркьан векиледухъ къвакIунги вукIунгейила. 172. ХIанчIарассда гурони, ххинкIил тIагIам лъалареб. 173. ХIанчIида ракIалда мочохурила. 174. ХIанчIидаги кIолебила жинда рекъараб лълъикIлъи гьабизе. Цо чияссул рукъзабахъ цIа ккун букIанила. Цояз гIертIаз, цояз хьагаз лълъимги баччун, цIа ссвинабизе лIугьанила гIадамал. ЦIа тIадеялдасса тIаде гьалаглъулеб букIанила. Кумекалълъе дагьалги гIадамал ругеланищан ккараб хIал букIанила. ГIадамазда чIчIечIого цIадуда тIаде боржун бачIунеб, нахъе унеб цо гьитIинаб хIинчIчI бихьанила. Цояз абунила гьаниб гьелълъул бусен батилилан, цогияз абунила тIинчI батилилан. Рукъалълъул бетIергьанассда бихьанила хIинчIчIалълъ, риччарал куркьбалги тварххезарун, цIадутIе лълъел къатIраби тIинкIизарулел. ГIажаиблъарав гьесс хIинчIчIалде ахIанила - - Я, пакъир! Гьалгощинал гIадамазда ссвинабизе кIоларого бугеб цIа дур куркьбаздассан тIинкIарал къатIрабазищ ссвинабилеб? - БитIараб буго, – ян абунила хIинчIчIалълъ. – Дир куркьбаздассан тIинкIараб лълъецца гьеб ссвинаро. Дие бокьун буго гIадамаз дуе гьабулеб кIудияб лълъикIлъиялда гьоркьоб цо гьитIинабниги бутIа дирги букIине! Гьединги абун, хIинчIчI нахъеги куркьбал риччизаризе анила. 175. ХIанчIчIие бусенги – ватIан, къоркъое хIорги – ватIан. 176. ХIанчIчIил багьа – чIарил хъат. 177. ХIанчIчIил кIалдисса мугьги бахъуге, чияда бицунеб жоялда гъоркье гIинги ккоге. 178. Гьорол хIал хIанчIчIида лъалеб, лълъадал хIал ччугIида лъалеб. 179. ХIанчIчIилаб – хIанчIие, гъадилаб – гъадие. 180. ХIанчIчIицца абурабила - лълъикIав бахIарчиясс жинда гьецIцIоги речIчIиларила, къадарасс реххараб щвезе жибги чIчIеларила. 181. ХIанчIчIиццаги чIчIезе гIаркьел берцинаб бищулебила. 182. ХIапдолареб гьойдуе чури тIолареб. 183. ХIарам гьабурассе хIучч битIуларо. 184. ХIарам, хIалал кIоченчIого хIалтIулев Аллагьассеги вокьулев. 185. ХIарамаб боцIцIи кванан, кьаралъиялдаса, хIалалаб боцIцIи кванан, хIалакълъиго лълъикI. 186. ХIарамаб боцIцIуда баркат лъолареб. 187. ХIарччида нахъа чехь цIуне, чияр рокъоб бер цIуне. 188. ХIарччил кинаб рахъалдассан кваниги – цохIого мочол ххинкIал. 189. ХIарччиниб ххинкIги цо букIунаребила. 190. ХIарччиниссаги бортун, туртидассанги хъущтIун. 191. ХIарччихъ валагьун, кванай, копохъ валагьун, велъе. 192. ХIарщуда хIетIе хъвазе теларилан лIугьарав магIаруласс хIарщулI дегIен чIчIарабила. 193. ХIарщулI тIилал кьабуни, тIираби дудегоги щолел. 194. ХIарщулIе ккун чоргарав чурун вацIцIалъула, чагъир гьекъон чоргарав чурун вацIцIалъуларо. 195. ХIарщулIе реххунилан месед чуруклъулареб. 196. ХIарщулI цIцIалги кьабуге, цIцIалкIинибе лълъимги тIоге. 197. ХIасанил чу бачиде ккарабила. 198. ХIатIал ракулI ругессул кверал гьацIцIул цIолелила. 199. ХIатIида тункун ворчIиялдасса нуцIцIида тункун ворчIи лълъикIаб. 200. ХIатIиде бахине тани, нацIцI бетIералдеги бахунебила. 201. ХIатIикь щиб бугебали малъ гIодоб чIвалалде валагье. 202. ХIебтил бугониги, дирго кунта дарайдул. 203. ХIежалде анщинавги хIажи вукIунаревила, цIцIаланщинавги дибир вахъунаревила. 204. ХIежалде унилан, хIама хIажилъиларо. 205. ХIелеко гIегIедунилан сордо рогьинаро, гIегIедичIогойилан сордо рогьинчIогоги букIинаро. 206. ХIелеко лIугьунеб тIинчI ханинибго чIчIикIдулеб. 207. ХIелкида кколебила, жиб тIассан унелълъул, тIох тIечIого киндай ххутIулебилан. 208. ХIелкил гьудул гьечIевила, гьорол тушман гьечIевила. 209. ХIелкил гIадаб гIамал, гIебу гIадаб ракI. 210. ХIеренаб мацIцI чармил ххвалчадассаги бергьунебила. 211. ХIетIе кодобе босилалде, чIчIезе бакI хIадур гьабе. 212. ХIетIе хъущтIун вортарав тирщун тIаде вахъуна, мацIцI хъущтIун вортарассда вахъине хIал кIоларо. 213. ХIехьоларессе боцIцIи кьогеги, Аллагь! 214. ХIилаялълъ балагьуге, хIалтIун балагье. 215. ХIилаялълъ бергьинги гьунар буго. 216. ХIинкъараб гьой гIемер хIапдолебила. 217. ХIинкъараб лочнохъе чан щолареб, хIинкъараб боцца хъала бахъулареб. 218. ХIинкъарав гьойдаги ватIа гьавизе лъалевила. 219. ХIинкъарав къойил хола, къвакIарав цоцIцIул хола. 220. ХIинкъарав, къурав чиясс гIамал гIемер гьабула. 221. ХIинкъарав чияссда рохьги бойилан кколебила, гъотIол гIаркьелги жинде битIизабураб туманкIилан кколебила. 222. ХIинкъаравги гьардохъанги – гьвел мурад. 223. ХIинкъарассда мал балев, къвакIарассда къвал балев. 224. ХIинкъарассе хIалхьи гьечIеб. 225. ХIинкъарассул квер ххеххаб, виххарассул хIетI ххеххаб. 226. ХIинкъарассулгун гьудуллъи гьабуге. 227. ХIинкъарассухъа билараб багьадурассда батулеб. 228. ХIинкъи гьечIеб жо кетойила, кутак бугеб жо цIцIунцIцIрайила. 229. ХIинкъи гIанкIкIие те, хIамабагьадурлъи гIабдалассе те. 230. ХIинкъи – цIцIодорлъи, цIакълъи – гьаглъи. 231. ХIинкъизе бакI гьечIо чабхъад арав васассда, анцIила щуго сон бараб чуги буго, къого сон барав живгоги вуго. 232. ХIинкъиялдалъун чи къадаралдасса ворчIуларо. 233. ХIинкъуге, хIинкъараб жо толебани, катицца гIункIкI телаан. 234. ХIинкъуларев чи вукIунарев, биунареб чаран букIунареб. 235. ХIинкъуларев чи вукIунарев, хIехьезе кколеб. 236. ХIинкъун вукIин лълъикIав чияссги хIал дагьлъун букIин лълъикIаб чоццаги лъазе толареб. 237. ХIинкъун квараб гьанадасса хIинкъичIого квараб гьуэр лълъикIаб. 238. ХIинкъун къадаралдасса рорчIуларел, Аллагьасс гурони рухI бахъулареб. 239. ХIинццаб хIамаялда тIил рагIуларо, тIогьисса рачIчIги ккун, гьод буханиги. ТIадагьаб бетIералълъ малълъ босуларо, 240. тIолго гIалам бачIун, ццебе чIчIаниги. 241. ХIинчIчI бихьунила рорженги букIунеб. 242. ХIисаб бугин, бухIун кье. – ХIичи щиб? – ЧIчIикIу. –ЧIчIикIу щиб? – ХІичи. 243. ХIобода дарай ккуни, гьебги берцин бихьулеб. 244. ХIобое чIван, гIочIоцца чIалу кквеларо, чIалуе лъун, тIилицца тIох баччиларо. 245. ХIобоцца рукъ баччула, тIаде ккарасс къо хIехьола. 246. ХIор букIаралълъуб хIари камулареб. 247. ХIотоцца гьорчо кколареб. 248. ХIотол сум букIагIаги, мутIигIлъе бетIерассде. 249. ХIуби тиризабурассда цили тиризабулеб. 250. ХIуби чIвачIонани, чIалу бекула. 251. ХIуби чIвачIони, чIалу кколареб, чIчIужу гьечIони, рукъ кколареб. 252. ХIужа гьечIеб дагIбагун диваналде вахъунге. 253. ХIули – тIавусил, тIул-ракI – борхьил. 254. ХIунссизе хIамидаги кколеб. 255. ХIунчулеб заз баккудассаго лъалеб, лIугьунев чи гьитIинго лъалев. 256. ХIур тамахалъубила хIама гебергулеб. 257. ХIурмат бокьун батани, гIемер гаргадуге, сахлъи бокьун батани, гIемер кванаге.

Хъ ] 1. Хъаба бекани, дур нахлъидал гIодобе унеб. 2. Хъаба цIечIеб меххалълъ, лълъим чвалххолеб, къвачIа цIечIеб меххалълъ, цIулакьо гъваргъвадулеб. 3. Хъабанал цIцIикIкIани, хуриб жо дагьлъулеб. 4. Хъабахъ бегун кьаралъула, чи вегани, вакъуцца хола. 5. Хъабидасса махI жаниб бугеб жоялълъулила букIунеб. 6. Хъабчида рекъараб рукъи камуларебила. 7. Хъабчида чIартил рукъиги баге, чIартида къохьол рукъиги баге. 8. Хъабчил къвалалда къого рукъи барав. 9. ХъабчилIгийила багьадур ватулев. 10. Хъаз мадугьалассул лълъикIаблъун бихьулеб, лъимал нилIерго лълъикIаллъун рихьулел. 11. Хъазида ххадуб балагьун ххутIараб цер гIадин. Цо нухалълъ царахъе кквезе щванила хъаз. Гьелде бер-ракIго щвечIого, хьимулаго царацца гьикъанила: - Масала, духъе дун щун букIарабани, щиб дуцца гьабизе букIараб? - Аллагьассе баркалаги кьун, рецц-бакъ гьабилаан. - Диццаги гьабилищхха цо Аллагьассе рецц-бакъ? – ан царацца кIал рагьарабго, хъаз боржун анила. Гьаб жакъаги бугила цер, гьакIкIан кIалгун, хъазида ххадуб балагьун ххутIун. 12. Хъазил къенероги хханассул чвантаги кидаго цIолареб. 13. Хъазихъего къвакъвадун, къадкил кIал бихъарабила. 14. Хъал хисунилан, борхьил гIамал хисуларебила. 15. Хъалалълъ бугессда рекIелI бугессул унти лъалареб. 16. Хъалиян кье цIцIалев чияссе, хъирим къачIазабе лъалев чияссда. 17. ХъантIарав, ракьул чохьонив лъуниги, гIорцIцIуларевила. 18. Хъаравуллъи ккун араб щвартI сагIаталдасса ххалатаб. 19. ХъантIарасс хабалI мусруги кIкIунебила. 20. Хъассизе бокьун буго – малъал гьечIо, хъуссизе бокьун буго - цаби гьечIо. 21. Хъат чIвазеги – кIиго квер. 22. Хъат цIун, цIцIам чIчIикIарасс, гел цIцIун, лълъим гьекъолеб. 23. Хъатил хъал бицатассул тIеренчехьги биццатаб. 24. ХъахIаб гIарац чIчIегIераб къоялълъ батулебила. 25. ХъахIаб рас – херлъиялълъул тIоццебессеб чапар. 26. ХъахIаб чол чIоло заманалда къай. 27. ХъахIабги борчIун анила, чIчIегIерабги щвечIила. 28. ХъахIалда хъахIабан абе, чIчIегIералда чIчIегIерабан абе. 29. ХъахIба гIодулейила, гъванщу елъулейила 30. ХъахIбаявги чи гуро, хъантIаравги чи гуро. 31. ХъахIлъун араб мегеж чIчIегIерлъиларо, бицун араб рагIи нахъ буссинаро. 32. ХъащтIун рекьи гьабурасс гьабихъ чIвагъ ххине кколеб. 33. Хъвалиссарав вугониги, вокьулев бищунго берцинавила. 34. Хъвараб бихьила, хьараб бачIина. 35. Хъвезе кьарияб бокьулеб, квине хIалакъаб бокьулеб. 36. Хъвезе оц кьурассе бежизе гьуэр кьечIебила. 37. Хъвезе хьихьараб хIайваналълъе ссахI кьуни, къолол багьаяб гьан тIокIлъулеб. 38. Хъвелилан бицунеб цIцIедасса цIетIе реххараб гIанкIу лълъикIаб. 39. Хъекь! – ан ахIани, хIамаги боххулебила. (Жибго гьитIинабилан абизе хIамиеги бокьулебила). 40. Хъизан гьечIев бихьинчи бессдалассда релълъуна. 41. Хъизан кIудияб рукъалълъул гъассда рагъ камулареб. 42. Хъизаналде гIемер семи буго хъизан данде базаби. 43. Хъизаналълъул бетIер – хъизаналълъул вехь, туххумалълъул бетIер – туххумалълъул вехь. 44. Хъизаналълъул гьуинлъи – рукъалълъул ххазина. 45. Хъизаналълъул гIайибал гIадамазе хъирщуге. 46. Хъизаналълъул лълъикIлъи буго гьитIиназ кIудиязул хIурмат гьаби, тIассан араб лълъикIлъи буго, кIудияз гьитIиназулги гьабуни. 47. Хъизаналълъул цо чияссда чIвараб гIайиб – хъизаналдаго чIвараб гIайиб, росдал цо чияссда чIвараб гIайиб – росдадаго чIвараб гIайиб. 48. Хъизаналълъулгун гьоркьоблъи бекиялда хIинкъараб хоно гIадин цIунизе кколебила. 49. Хъирим кьвагье, кIкIуй бетизегIан, ххвалчен кьабе, бекизегIан. 50. Хъирисс бараб чу хъирисс бараб чода лIулIадулеб. 51. Хъирмида месед рекъолеб, хьагида гъалай рекъолеб. 52. ХъирщутIасса хъабщутIе кканила. 53. Хъорссокидассан – хъирисс, хIалихьатидассан – хIалихьалъи. 54. Хъорссол букари тIагIуна, хIокIицца хъассани, гIадамассул ццин нахъ буссуна, берцинаб рагIи бицани. 55. Хъорщода лъун букIинеги тIагIел лълъикIаб бокьулеб. 56. Хъорщода лъураб меххалълъ гIадин, чи витIуларев. 57. Хъорщода сокIкIараб гIелму гIелму кколареб, гIелму букIине ккола каранда жаниб. 58. Хъубаб гIанкIуялълъ бацIцIадаб хоно гьабулареб. 59. Хъубаб иццул бацIцIадаб лълъим букIунареб. 60. Хъубаб ретIел чурун бацIцIалъула, хъубаб ракI ссунццаго бацIцIалъуларо. 61. Хъубаб хIориниссан бацIцIадаб лълъим чваххулареб. 62. Хъубухъун беге, хъалалълъан бекье. 63. Хъуй гIемерлъулеб, гIакълу дагьаб бугони. 64. Хъукь бекьараб бугIаялдасса ццудун бекьараб богIол накку лълъикIаб (хъукьаб бугIаялдасса ццудунаб сусур лълъикIаб). 65. Хъулухъ щварав падарассдассаги, гIи гIемерав тIомурассдассаги, лълъади ячине гIурав кьаналассдассаги цIунагийила. 66. Хъулухъал хисанагIан гIамал-ххассиятги хисарав. 67. Хъун реххараб чахъдае ччукIи захIмалъулареб, иман гьечIеб черххалда нич-намус букIунареб. 68. Хъурмицца хъурмил гIамал толареб. 69. Хъурмицца хъурмил гьан кунареб, гIадамасс гIадамассул гьан кваналеб. 70. Хъутаналда гIи тIагIани, бетIерлъи тIехIаб гъвалицца гьабулеб.

Сс S Ссабру алжаналълъул кIулила. Ссабру гьабулеб бугилан чи валъаргъунге, си гIураб меххалълъ, биххулебин. Ссабру гьаби гIоларо, рекIелI гIакълу гьечIони. Ссабру гьабурассе пайда кIудияб. Ссабру гьечIев чияссул гьабун жо релълъунаро. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. КIудияв чиясс васассул васассда малълъулеб букIун буго, ворехха, дир вас, мун ххеххдаруге, гIакълуялълъул ххан ссабруйин кколеб. ЧIчIужу ячун мехх бахъилалдего, гьев ккун вуго рагъде. Рокъове щвечIого, ун руго гIемерал санал. Гьасс пикру гьабулеб букIун буго чIчIужу жиндие ххияналъанадай, россассе анадайилан... Аххирги гьав щун вуго сардилI жиндирго минаялде. Цин рокъове лIугьиналде, тIохдеги вахун, ццебетIалаялдассан рокъове валагьараб меххалълъ, бихьун буго таххида вегун цо бихьинчи вукIинги, гьессул бетIералда кверги лъун, жиндирго чIчIужу йикIинги. КIудияв инссул малълъ босичIев ххеххдарухъанасс, жанивеги лIугьун, цин хханжар кьабун буго бихьинчияссда, ракIалда букIун буго чIчIужуги чIвазе. «Вай! ЧIвана гури дуцца дурго унтарав вас!» – ан чIчIужу тIад ххурххараб меххалълъ, бичIчIун буго гьессда ссабру гIакълуялълъул ххан букIин. Ссабру тIагIарассухъа тIад гьабун жо босуге. Ссабру ццебе ккезабе, ццин нахъе ккезабе. Ссабруялда чIчIарассе пайда камулареб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIулел. Ссабруялълъ мегIер лълъухъалеб. Ссабруялълъул тIиналда – багIараб месед. Ссабуралълъул аххада - роххел. Ссабруялълъул тIиналда тIогьол майдан рагIула. Ссабурассе – бохх, виххарассе – ратIа. Ссадакъа кье кваранаб квералълъ, кьураблъи квегIаб квералда лъаларедухъ. (Квараналълъ кьураб квегIалда лъазе кколареб). Ссадакъа кье рукъ бакъулареб, хIалтIи гьабе черхх чIвалареб. Ссадакъаги къадеквенги – дагьаб жо. Ссадакъаялълъ хьихьулессул къадруги букIинаро, бараб гIетIалълъ тIувалессул къиматги хвеларо. СсахIие жо рокъоб гьечIей, къолоде жо тIад ретIуней. СсахIил пайда гьабулаго, къолол зарал ккарабила. СсахIилги роцен лъазе ккола. СсахIихъ ссахI гурони щолареб. СсахIицца къеларо, къолоцца бергьинаро (Жо гуреб жоялълъул бицунге). СсахIицца хIама цIцIараб, рахъицца оц цIцIараб (хIал щун, унтараб). Ссвакарассда нух гурхIулареб, вакъарассда чед гурхIулареб. СсваквачIого чIчIани, чIчIечIого вилълъине кколев. Ссванилан ккараб цIа рекIинеги бегьулеб, ссванилан тараб питна цIилъизеги бегьулеб. Ссвараб ххвалчен, чарххида ккуни, рекIуна; гIантав чияссулги, гIадамалълъе вахъани, мадар лIугьуна. Ссверун къачIеб азбар – цаби гьечIеб кIал. СсалихIицца жергъен гIадин, рекъезабе. Ссан – дуе, хур – дие, бекьизе – дуе, кваназе – дие. СсанкIиний лъуниги, чIчIужугIадан цIунун бажаруларей. СсогIаб чу бичула, квегъуд буссунареб бугъа хъола. Малълъараб гьабуларей чIчIужуялда щиб гьабилеб? СсугъралIа чиясс гьабураб жо анкьго соналдассан гурони тIатунаребила. Ссугъур къан букъе, къехь биччан букъе. Ссундуе букIаниги, пал лълъикIаб къотIе. Ссундуего жиндир заман, ххасало-гIазу, риидал-цIцIад. СсундулIго роцен букIине кколеб. Ссундулго аххир букIунеб, анищалълъул бицен ххутIулеб. Ссургу гIадинги вукIунгейила, жини гIадинги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила (Ссургу гIадин хъалалъанги вукIунгейила, жини гIадин гъорлIанги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила). Ссуриялдасса хвелго лълъикIила. Ссурун хвей – кIицIцIул хвей.