Э e 1. Эбел гьечIев вукIунаревила, яцц гьечIев ватуларевила. ebel hezew wujunarewila, yaC hezew watularewila. 2. Эбел-инссуе гьабураб хъулухъ – дуего нухде бараб тIехх. ebel-inSuye haburab ]ulu] - duyego nu[de barab Te{. 3. Эбел-инссуе жалго кигIан рокьулел рукIаралали лъазе, лъимер щвечIого, щивниги хогегийила. ebel-inSuye $algo kifan ropulel rujaralali ;a#e, ;imer &wezogo, &iwnigi [ogegiyila. 4. Эбел-инссуе кьураб гIакъуба – дурго нухде бан тараб заз. ebel-inSuye purab faquba - durgo nu[de ban tarab #a#. 5. Эбел-инссуе нужецца гьабураб, нужер лъималаз нужееги гьабулеб. ebel-inSuye nu$eCa haburab, nu$er ;imala# nu$eyegi habuleb. 6. Эбел-инссул адабгьечI жужахIалълъул тIинде реххулевила. ebel-inSul adabhez $u$a\a:ul Tinde re{ulewila. 7. Эбел-инссул бечелъиялълъила лъимал хвезарулел. ebel-inSul bexe;iya:ila ;imal [we#arulel. 8. Эбел-инссул дуцца гьабулеб адаб – дурго лъималаздассан дуего щвезессеб давла. ebel-inSul duCa habuleb adab - durgo ;imala#daSan duyego &we#eSeb dawla. 9. Эбел-инссул ракI – лъималазда, лъималазул ракI – гьаваялда. ebel-inSul raj - ;imala#da, ;imala#ul raj - hawayalda. 10. Эбел-инссул талихIги талихIкъосинги лъималазулIила букIунеб. ebel-inSul tali\gi tali\qosingi ;imala#u/ila bujuneb. 11. Эбел-инссул хIурмат тарав ххалкъалълъе басралъула. ebel-inSul \urmat taraw {alqa:e basra;ula. 12. Эбел йигей ясалълъул къаданижо борххатаб. ebel yigey yasa:ul qadani$o bor{atab. 13. Эбел йихьун яс йосе, мицIцIир бихьун ххам босе. ebel yi%un yas yose, mi~ir bi%un {am bose. 14. Эбел йихьун яс яче, эмен вихьун дурцц гьаве. ebel yi%un yas yaxe, emen wi%un durC hawe. 15. Эбел лълъикIай гурейила ячуней, жийго лълъикIайила. ebel :ijay gureyila yaxuney, $iygo :ijayila. 16. Эбел ракI-ракIалълъ гIодулей, ххутIарал ххвалие гIодулел. ebel raj-raja: foduley, {uTaral {waliye fodulel. 17. Эбел-лъимал тIезарулебги – мацIцI, росс-лълъади ратIа гьарулебги – мацIцI. ebel-;imal Te#arulebgi - ma~, roS-:adi raTa harulebgi - ma~. 18. Эбел-лъималазда гьоркьоб ккараб рагIи – гIурччинаб ххарде ккараб гIазу. ebel-;imala#da horpob Karab rafi - furXinab {arde Karab fa#u. 19. Эбел разилъичIого, яс чIчIужулъун ячунге. ebel ra#i;izogo, yas Zu$u;un yaxunge. 20. Эбел хвараб кьегIер кьурде бахунебила. ebel [warab pefer purde ba[unebila. 21. Эбел цадахъал – царгъинире, эбел гьечIел – къватIире. ebel cada]al - carvinire, ebel hezel - qwaTire. 22. Эбел ясандухъан йигони, яс кьурдухъан йикIуна. ebel yasandu]an yigoni, yas purdu]an yijuna. 23. Эбел-эмен разияб лъимер – лIугIи гьечIеб ххазина. ebel-emen ra#iyab ;imer - /ufi hezeb {a#ina. 24. Эбел-эмен ххер гьарулелги – лъимал, бахIар гьарулелги – лъимал. ebel-emen {er harulelgi - ;imal, ba\ar harulelgi - ;imal. 25. Эбел-ясалда гьоркьобги меседил баргъич биларабила. ebel-yasalda horpobgi mesedil barvix bilarabila. 26. Эбелаб балагь бачIунгеги, ракъул къали кIутIугеги. ebelab balah bazungegi, raqul qali juTugegi. 27. Эбелаб росуги инссулаб нухги кIочонгейила. ebelab rosugi inSulab nu[gi joxongeyila. 28. Эбелалда ургьиссанго гурев гьекъолдухъан вахъунев, жакъа парччи гьекъон, метер хъаба гьекъонила. ebelalda urhiSango gurew heqoldu]an wa]unew, $aqa _arXi heqon, meter ]aba heqolebila. 29. Эбелалълъ гьавичIевги вацц гIемер вукIунев. ebela: hawizewgi waC femer wujunew. 30. Эбелалълъ еццарай ячунгейила, авал-къоноялълъ еццарай ячейила. ebela: yeCaray yaxungeyila, awal-qonoya: yeCaray yaxeyila. 31. Эбелалълъ еццичIей лълъицца еццилей? Вокьулесс ячинчIей лълъицца ячиней? ebela: yeCizey :iCa yeCiley? wopuleS yaxinzey :iCa yaxiney? 32. Эбелалълъ малълъун гуро милъиршоялълъ бусен гьабулеб, инссуцца малълъун гуро устарассул вас устар лIугьунев. ebela: ma:un guro mi;ir^oya: busen habuleb, inSuCa ma:un guro ustaraSul was ustar /uhunew. 33. Эбелалълъе васги вукIине кколев бахIарчи, ясалълъе россги вукIине кколев. ebela:e wasgi wujine Kolew ba\arxi, yasa:e roSgi wujine Kolew. 34. Эбелалълъе ясги вугев дун, ясалълъе россги вугев дун. ebela:e yasgi wugew dun, yasa:e roSgi wugew dun. 35. Эбелалълъул квешай ясги якьадалълъул лълъикIай нусги йикIунарей. ebela:ul kwe^ay yasgi yapada:ul :ijay nusgi yijunarey. 36. Эбелалълъул ракI – васассул каранда, васассул ракI – ЦIцIоралълъул мугIрузда. ebela:ul raj - wasaSul karanda, wasaSul raj - ~ora:ul mufru#da. 37. Эбелалълъул ракI лъималазда лъалебани, гьей егараб бакIалда тIад квер бахъун гурони, кьижилароанила. ebela:ul raj ;imala#da ;alebani, hey yegarab bajalda Tad kwer ba]un guroni, pi$ilaroanila. – Эбелалълъул рокъой бакъ унеб бугин, Балъида цIцIал кIутIе, бахIар руччаби. - Бакъараб чехьалда къоно чIван бугин, Бакъуда цIцIал кIутIе, малаикзаби. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби ТIелекь росулI рижун руго. Хур нуцалчияссул букIун буго. Росдал руччаби гьессие жидеда тIадаб къо гьабулел, гьессул чIахIиял хурзал лъилъулел рукIун руго. Бакъ гIебеде балагьун бихьараб меххалълъ, хъантIарав нуцалчиясс руччабазда гьадал рагIаби абун руго. Ракъуцца хIалги гьабун, къо кидадай инаян ругел руччабазги нуцалчияссул чара хвараб гьадаб жаваб кьун буго. - ebela:ul roqoy baq uneb bugin, ba;ida ~al juTe, ba\ar ruXabi. - baqarab xe%alda qono zwan bugin, baquda ~al juTe, malaik#abi. kici;un /uharal bujun bugo. rosdal ruXabi heSiye $ideda Tadab qo habulel, heSul za\iyal [ur#al ;i;ulel rujun rugo. baq febede balahun bi%arab me{a:, ]anTaraw nucalxiyaS ruXaba#da hadal rafabi abun rugo. raquCa \algi habun, qo kidaday inayan rugel ruXaba#gi nucalxiyaSul xara [warab hadab $awab pun bugo. 38. Эбелалълъул рокьи ккечIони, ясалълъе росс щоларев. ebela:ul ropi Kezoni, yasa:e roS &olarew. 40. Эбелалълъул рокьи ккун, яс кьурайила, инссул рокьи ккун, васассе ячарайила. ebela:ul ropi Kun, yas purayila, inSul ropi Kun, wasaSe yaxarayila. 41. Эбелалълъул хIила бергьун, ххинкIал гIиссин гьарунила, лъималазул макру цIцIикIкIун, кIи-кIи цадахъ квананила. ebela:ul \ila berhun, {injal fiSin harunila, ;imala#ul makru ~iJun, ji-ji cada] kwananila. 42. Эбелалълъул цого жо – царгъиниве гъецIеро. ebela:ul cogo $o - carviniwe ve`ero. 43. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев «багьадур». ebela:ul ~aljil harap rafulare bajalda sordo balarew «bahadur». 44. Эбелалълъул цIцIалкIил гьаракь рагIулареб бакIалда сордо баларев вас, хIамил рачIчI ккуниги, кверда пинкь бахъуней къоролалълъуй яс. ebela:ul ~aljil harap rafulareb bajalda sordo balarew was, \amil raZ Kunigi, kwerda _inp ba]uney qorola:ul yas. 45. Эбелалълъухъ гIенеккуларел ВатIаналълъеги мутIигIлъуларел. ebela:u] feneKularel waTana:egi muTif;ularel. 46. Эбелалълъухъ гIин тIамуларей ясалълъ чияхъги гIин тIамиларо. ebela:u] fin Tamularey yasa: xiya]gi fin Tamilaro. 47. Эбелги ясги – расаги гIункIкIги, нусги якьадги – ракьаги нусги. ebelgi yasgi - rasagi funJgi, nusgi yaoadgi - rapagi nusgi. 48. Эбелдахъан – асс, инссухъан – къо. ebelda]an - aS, inSu]an - qo. 49. Эбелдахъан гIагарлъиялълъул гурхIел цIцIикIкIарабила. ebelda]an fagar;iya:ul gur\el ~iJarabila. 50. Эбеллъун яхъине – бигьаяб жо, эбеллъи гьабизе – захIматаб жо. ebel;un ya]ine - bihayab $o, ebel;i habi#e - #a\matab $o. 51. Эбел-эмен лъималазе алжаналълъул кавабийила. ebel-emen ;imala#e al$ana:ul kawabiyila. 52. Эбел-эмен рукIунелила кидадай лъимал кIудиял гIелаян, лъимал рукIунелила кидадай гьел хвелаян. ebel-emen runelila kidaday ;imal judiyal felayan, ;imal rujunelila kidaday hel [welayan. 53. Эгъе кьуранани кьолбое гIолев, кьурун вуссанани росдае гIолев. eve puranani polboye folew, purun wuSanani rosdaye folew. 54. Элтир бихьун кьегIер хъве, гIала бихьун чу босе. eltir bi%un pefer ]we, fala bi%un xu bose. 55. Эмен беццав, вацц гIинкъав. emen beCaw, waC finqaw. 56. Эмен васаб, вас эменаб къайи-ссвериялдасса цIунагийила. emen wasab, was emenab qayi-SweriyaldaSa `unagiyila. 57. Эмен вукIаго – бессдалал, росс вукIаго – къоролай. emen wujago - beSdalal, roS wujago - qorolay. 58. Эмен гъоркье реххараб гьегь мунгоги херлъилалде нахъе цIуне. emen vorpe re{arab heh mungogi [er;iyalde na]e `une. Хханассул бюрухъ букIун буго хIалтIул гIумруялдасса арал херал эбел-эмен, гьагьинирги лъун, кьурсса гъоркье реххеян. Гьедин киназго реххулелги рукIун руго. Цо херай эбел гъоркье реххулеб меххалълъилан бицен буго, гьелълъ васассда гьарарабила - «Ворехха, дир вас, хIатIил кьватIараб бакI тункиларедухъ реххе», – ян. Эмен реххулеб меххалълъ, гьесс гьабураб васигат батIияб буго. «Ворехха, дир вас, – ан абун буго гьесс, – херлъарав меххалълъ мунгоги реххизе, гьаб гьегь нахъе цIунун те!» {anaSul buyuru] bujun bugo \alTul fumruyaldaSa aral [eral ebel-emen, hahinirgi ;un, purSa vorpe re{eyan. hedin kina#go re{ulelgi rujun rugo. co [eray vorpe re{uleb me{a:ilan bicen bugo, he: wasaSda hararabila - «wore{a, dir was, \aTil pwaTarab baj tunkilaredu] re{e», - yan. emen re{uleb me{a:, heS haburab wasigat baTiyab bugo. «wore{a, dir was, - an abun bugo heS, - [er;araw me{a: mungogi re{i#e, hab heh na]e `unun te!» Инссуда цIакъ ракIги гурхIун, жинццаго эмен реххарав гIадин, жиндир васасс живги реххизе вукIиналълъул ххиялги гьабун, гьесс эмен гъоркье реххун гьечIо. Хханассдасса балъго, нахъарокъов тун, хьихьун вуго. Хханзабазул букIараб гIадаталда рекъон, цо хханасс гIадамал гъоркье ралев хханассе цо оц битIун бачIун буго. Кагътида хъван букIун буго, гьаб оцол хIалалабги хIарамабги гьан батIа гьабизе лъани, жинцца дуе пуланаб росуги кьелила, лъачIони, цо росу дуцца диеги кьезе кколилан. inSuda `aq rajgi gur\un, $inCago emen re{araw fadin, $indir wasaS $iwgi re{i#e wujina:ul {iyalgi habun, heS emen vorpe re{un hezo. {anaSdaSa ba;go, na]aroqow tun, %i%un wugo. {an#aba#ul bujarab fadatalda reqon, co {anaS fadamal vorpe ralew {anaSe co oc biTun bazun bugo. kavtida ]wan bujun bugo, hab ocol \alalabgi \aramabgi han baTa habi#e ;ani, $inCa duye _ulanab rosugi pelila, ;azoni, co rosu duCa diyegi pe#e Kolilan. Жиндирго ххалкъги данде гьабун, хханасс гьеб суалалда тIад ургъизе лъабго къо кьун буго. Нахъа рокъов ваххчизавурав инсуцца гьикъун буго, щайин жакъа хханасс ххалкъ данде гьабун букIарабилан. Васассги бицун буго хханассда чIван бугеб кIудияб ургъалил. Инссуцца васассда малълъун буго, дуцца абейила хханассда, гьеб оцги хъун, гIадамал кваназарейин, цаби рикIкIараб гьанги, гIодобе реххизе биччачIого, цо бакIалде бакIаризе гьабейилан. Цинги гьеб гьанги битIейин дов хханассухъе, дуцца нижее битIараб оцода гьабгощинаб гьан хIарамаб батанин, хIалалабщинаб нижеццаги кванилан. $indirgo {alqgi dande habun, {anaS heb sualalda Tad urvi#e ;abgo qo pun bugo. na]a roqow wa{xi#awuraw inSuCa hiqun bugo, &ayin $aqa {anaS {alq dande habun bujarabilan. wasaSgi bicun bugo {anaSda zwan bugeb judiyab urvalil. inSuCa wasaSda ma:un bugo, duCa abeyila {anaSda, heb ocgi ]un, fadamal kwana#areyin, cabi riJarab hangi, fodobe re{i#e biXazogo, co bajalde bajari#e habeyilan. cingi heb hangi biTeyin dow {anaSu]e, duCa ni$eye biTarab ocoda habgo&inab han \aramab batanin, \alalab&inab ni$eCa kwanilan. Хханасс лъабго къоялдассан ххалкъ данде гьабун буго. Жаваб кьезе кIолев чи гьадав ваххчарав инссул вас гурони ватун гьечIо. Киназго гьев гIолохъанчияссул жаваб битIараблъун рикIкIун буго. Гьесс абухъе гьабураб меххалълъ, гьезул хханги дандияссдасса бергьун вуго. {anaS ;abgo qoyaldaSan {alq dande habun bugo. $awab pe#e jolew xi hadaw wa{xaraw inSul was guroni watun hezo. kina#go hew folo]anxiyaSul $awab biTarab;un riJun bugo. heS abu]e haburab me{a:, he#ul {angi dandiyaSdaSa berhun wugo. Нахъе-нахъеги рачIарал гьададиналго гъваридал суалазе гIакъилал жавабал гьавго васасс кьураб меххалълъ, ххан щаклъун вуго, чIчIезабун буго, гьав гIолохъанчиясс ургъарал жавабал гьал гурин, гьалда жаниб жив ххадув гъолареб цо хIикмат батизе кколилан. na]e-na]egi razaral hadadinalgo vwaridal suala#e faqilal $awabal hawgo wasaS purab me{a:, {an &ak;un wugo, Ze#abun bugo, haw folo]anxiyaS urvaral $awabal hal gurin, halda $anib $iw {aduw volareb co \ikmat bati#e Kolilan. АсскIовеги ахIун, хханасс гIолохъанчияссда абун буго, гьал захIматал суалазе жавабал кьей дур гьунар гуреблъи лъалин дида, щив гIакъиласс дуда гьал жавабал малълъулел ратаниги, гьев щив чиян жинда бицеян. ГIолохъанчиясс кинабго жо битIун бицун буго. aSjowegi a\un, {anaS folo]anxiyaSda abun bugo, hal #a\matal suala#e $awabal pey dur hunar gureb;i ;alin dida, &iw faqilaS duda hal $awabal ma:ulel ratanigi, hew &iw xiyan $inda biceyan. folo]anxiyaS kinabgo $o biTun bicun bugo. Гьеб меххалълъ хханассда бичIчIун буго, хханлъи цIунизе ккани, гIумру бихьарал, хIалбихьи бугел херал, гIакъилал гIадамал къваригIунел рукIин. ЦIияб буюрухъ кьун буго - «Херал эбел-эмен гъоркьеги реххуге, гьезул хIурматги цIуне», – ян. heb me{a: {anaSda biZun bugo, {an;i `uni#e Kani, fumru bi%aral, \albi%i bugel [eral, faqilal fadamal qwarifunel rujin. `iyab buyuru[ pun bugo - «[eral ebel-emen vorpegi re{uge, he#ul \urmatgi `une», - yan. 59. Эмен гьечIессдасса, эбел гьечIев цIцIикIкIун бессдалавила. emen hezeSdaSa, ebel hezew ~iJun beSdalawila. 60. Эмен гьечIессул кIудияв эмен валагьуге. emen hezeSul judiyaw emen walahuge. 61. Эмен гьобол гIадав чи, рукъалълъул хIал эбелалда лълъикI лъала. emen hobol fadaw xi, ruqa:ul \al ebelalda :ij ;ala. 62. Эмен къолохъан вугони, вас кьурдухъан вахъуневила. emen qolo]an wugoni, was purdu]an wa]unewila. 63. Эмен къваригIунареб къо бачIунареб. emen qwarifunareb qo bazunareb. 64. Эмен лълъикIассдасса живго лълъикIав лълъикI, эбел лълъикIалдасса яс лълъикIай лълъикI. emen :ijaSdaSa $iwgo :ijaw :ij, ebel :ijaldaSa yas :ijay :ij. 65. Эмен рихарав васассда живгоги рихунев. emen ri[araw wasaSda $iwgogi ri[unew. 66. Эмен цин кваналев, эбел кIицIцIул кваналей, лъимал лъабцIцIул кваналел. emen cin kwanalew, ebel ji~ul kwanaley, ;imal ;ab~ul kwanalel. 67. Эменлъи гьабурассе васлъи гьабе, ваццлъи гьабурассе ваццлъи гьабе. emen;i haburaSe was;i habe, waC;i haburaSe waC;i habe. 68. Эххебе араб гIор нахъ буссунареб. e{ebe arab for na] buSunareb. 69. Эххебе араб лълъецца гьобо хIалтIулареб. e{ebe arab :eCa hobo \alTulareb. 70. Эххебе битIараб хIетIе сабаблъунги кколебила росс-лълъадиялда гьоркьоб рагIи. e{ebe biTarab \eTe sabab;ungi Kolebila roS-:adiyalda horpob rafi. 71. ЭххеберегIел гьечIеб эххедерегIел букIунареб. e{eberefel hezeb e{ederefel bujunareb. 72. Эххеде валагьарав гIодов ххутIаравила, гIодове валагьарав вахъун ккаравила. e{ede walaharaw fodow {uTarawila, fodowe walaharaw wa]un Karawila. 73. Эххеде ваханагIан гьури кутакаб. e{ede wa[anafan huri kutakab. 74. Эххеде йорххани рокьи бугилан абула, гIодое къулани къинай йигилан абула. e{ede yor{ani ropi bugilan abula, fodoye qulani qinay yigilan abula. 75. Эххеде мохъалълъ – чотIахъан, чи гьечIелълъув – багьадур. e{ede mo]a: - xoTa]an, xi heze:uw - bahadur. 76. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги бихьинчияссе хIалхьи лълъикIаб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi bi%inxiyaSe \al%i :ijab. 77. Эххеде реххараб тIагъур гIодобе бачIинегIанги чияссул бахIарчилъи лIугьунеб. e{ede re{arab Tavur fodobe bazinefangi xiyaSul ba\arxi;i /uhuneb. 78. Эххеде унелълъул, нахъвуссине ккеялълъулги хIисаб гьабе. e:ede une:ul, na]wuSine Keya:ulgi \isab habe. 79. Эххедераялълъ – чотIацIакъ, чияр рокъов – саххават. e{ederaya: - xoTa`aq, xiyar roqow - sa{awat.

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. rav Karab me{a: gurebila yarav \aduruleb, rav Kelaldeyila. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. ravaldaSa reqel :ijab. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. rava: was hawularo, hawuraw zwan guroni. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. rava: qed balaro, barab bi{un guroni. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. ravda &iw berharawali, rav /ufidal ;ala, Zu$uya: wasi& hawilewali, qin;idal ;ala. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. ravde wa]inalde mungogi ;ay, durgo tu^manaSul quwatgi ;ay. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. ravde /uti#e gurebila unel, ravi#eyila. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. jiyidegi reqaw co ravu]an ravde ubew wujanila. dande KaraS heSda abunila, - le tali\qad! /uti#e Kani, duCa &ib habileb? bi&un Cewe {aduw vuraS zwan re{ila guri mun! - ravde /uti#e guro unel, ravi#egi berhinegi una! - yan $awab punila reqaw ravu]anaS. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. ravidago - baq, qoTnobgo - ma$git. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. ravulebgo fadat, reqolebgi fadat. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. ravun ri%unila bele% reqaral. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. rahuge raj, rahani, qage. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. rahuma\ufan begi#e #a\matab mefer hezeb. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. rafaba# gurebila kalam bercin habuleb, mafnaya:ila. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. rafal ba]arab, rapan ba]izeb kalamaldaSa `unagi. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. rafal ba]un, [ur bepe, rapan ba]un, bop ]wa&Te. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. rapal hezeb maydan bujunareb. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. rafalaldaSa rapan :ijab. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. rafan&inab bicarawgi - herSi]an, bi%an&inab bicarawgi - ma~i]an. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. rapan&inab bicingi munahila. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. rafan&inab bicine gurebila jal bujuneb. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. rafaraw nudgo nufaSdaSa bi%araw co nufgo :ijawila. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. rafaraldaSa bi%arab biTarab. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. rafi abilalde ;ab~ul boTronib Sweri#abeyila. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. rafi badibe :ijab, Til muvalde :ijab. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. rafi baj bi%unila abi#e Koleb. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. rafi baXulareS #ar baXuleb. 27. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. 28. РагIи бице магIна бугеб, кици тIаме гогьар бугеб. rafi bice mafna bugeb, kici Tame gohar bugeb. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. rafi bugeb ruqaldaSa mafu bugeb ruqgo :ijab. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. rafi habi#e - nus, nisu kwana#e - yas. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. rafi habulareS bo~i %i%ularo. 32. РагIи гьечIони кечI букIунареб, гамачI гьечIони къед букIунареб. rafi hezoni kez bujunareb, gamaz hezoni qed bujunareb. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. rafi horoye biXalew horol mu\uma. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! rafi huinab bicun, holo kunew beTerqoT! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. rafi huinaSul hudul femeraw, jal ]azaSul tu^man femeraw. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. rafi faqil - faqluhez, huri jodo - _i^ahez. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. rafi femeraw waqaraw, bufa femeraw for~araw. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. rafi femeraw «faqil» fadama#da zalfuna, zalfade gargadulew {alqaldago ri[una. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. rafi $anib ;olareSda bicinefan, kwenZel `un qwaTibe baygo :ijila ba;go;iya:e. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. rafi qoqab :ijabila, far& {alatab :ijabila. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. rafi qoqal, qadar {alatal ratagi. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. rafi para bugo - pey \alaq bugo. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. rafi pwararab bice, pabi#e Kani, /uta. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. rafi pogeyila, puni Tuba#abeyila. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. rafi puZaw xi xodagi ;alew. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. rafi ;alew - hakida, hakil beTerhan - fodow. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. rafi ;alew fabdalaSdaSa ma~ ;alarew ~odor :ijaw. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. rafi rafude bazuna, for podupe bazuna. 49. РагIи – рекIел кIул. rafi - rejel jul. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. rafi Tafuna, Tolalgo fadamal [warab me{a:, fayib Tafuna, &iwnigi Tad ja;azogo tarab me{a:. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. rafi urvun bice, gali borcun Tame. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. rafi {alat, {abar qoqo. 54. РагIи хвани, чи холев. rafi [wani, xi [olew. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. rafi [waraw xi - $iwgo [waraw xi. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. rafi [olew xiyaSulgun hudul;igi habuge, [olarew re{ungi toge. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. rafi-{oz {alataSul {iyanat kamulareb. 58. РагIи ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). rafi {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju ({arab Zijuleb zujna). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. rafi \alaqab bice, han pariyab kwanay. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. rafi - CebeSan, Til - na]aSan. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. rafi ~aljuleb ~alju, ~ad Kolareb burtina. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. rafi `e{oge, \alTi `e{e. 63. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. rafi xol bahayaw - $iwgo xa]dal bahayaw. 64. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. rafi Zedal - faqil, palda berhindal - bahadur. 65. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. rafigi pun, Tubazogo teyaldaSa, rafi pezogo te#e bihayabila. 66. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. rafi#e bopulareb $o rafulareb. 67. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. rafiya: fadan ;ala, famal bi%un re{Sola. 68. РагIуд гIорцIцIиги тIохход вакъиги – цого жо. rafud for~igi To{od waqigi - cogo $o. 69. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. rafud raqagi, bofod for~agi. 70. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. rafuda bo$uge, \alTuda bo$a. 71. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). rafuda kurpbal rujunel (ca tara: mefer toleb). 72. РагIуда ххадуб рагIийила. rafuda {adub rafiyila. 73. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. rafuda \aTal vuray, \alTude nu~a qaray. 74. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. rafudagi \alTudagi horpob qol nu[ila. 75. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. rafuye rafi kamulareb, yarviye yarav kamulareb. 76. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. rafuqaw&inaw finqaw wujunew. 77. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. raful guhar hezin, hural $algo te. 78. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. raful fomo habuge, fabdalgun &avaduge. 79. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. raful fomoya:ul far&al haruge. 80. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. raful kamital kwaraS keren {axa#e Karab. 81. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. raful kwe^;i - {ala;i, {arbil kwe^;i - femer;i. 82. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. raful kumek bo~ul kumekaldaSa judiyab. 83. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. raful mafna biZulareS biTarab hereSi;un, hereSi biTarab;un habulebila. 84. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. raful mafna biZuleb, baj bi%un. 85. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. rafu/ :ij;igi bujunebila, fa$algi batulebila. 86. РагIулIе загьру жубаге. rafu/e #ahru $uba#e. 87. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. rafu] ralahuge, \alTu] ralahe. 88. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. rafuCa ba]ulareb ]ala bujunebila. 89. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. rafuCa fadan ;ala, daruya: to{tir ;ala. 90. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. rafuCa /uqulel, rafuCa sa[gi harulel. 91. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. rafuCa rafi ba]ula, zafdaCa fu_ ba]ula. 92. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. rafuCa [ur been habularo, huri-muxa: zaralaro. 93. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. radal bafar - qinab, qaSi bafar - \orab. 94. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. radal bar&ani, qaSi reqolel ni/eralgo :ijila. 95. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. radal bicarab qorqoye aray, qaSi bicarab bor%iye aray. 96. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. radal wa]arawgi hiTingo Zu$u yaxarawgi na]a wo{ulew. 97. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. radal wa]araSul pefer ~uyab. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. $uray qin;uleb #amanalda co-co yav#inaw we%aS, radalgo wa]un, $indirgo lemagalda xiyar ~uyab pefer bosi#abuleb bujun bugo, xiyaralda $indirgo bi%inab pefer bosi#abuleb bujun bugo. hedinab ]ub;iyalda Tad bi$arab hab kici $aqa \alTi#abula radal wa]araSul \alTi /uhuna, i^ biTun Kola aburab mafnayalda. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. radal wa]araSul pefer ~uyab, Cudun wa]araSul sa[;i :ijab. 99. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. radal wa]inzeSe qo qwaridab. 100. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. radal wa]udaSa fadin qarqalagi bujunarebila, xi [owudaSa fadin rajgi bujunarebila. 101. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. radal wazaraw hobol {e{go unew. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). (habib hobol Kola Tabifat. umumu#ul abi bugo radal razaral naJal {e{go na]e unilan). 102. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. radal kwanazogo, qwaTiwegi wa]unge, qwaTul {arbal rosun, roqowegi wazunge. 103. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. radal qa;i#efan bugoni &ib qolol mavalo, qa;udaSa na]e bugoni &ib rosdal jodo;i. 104. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. radal - qa;i#efan qulhu ~alulew, qa;udaSa na]e xavir heqolew. 105. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. radal - qa;i#efan qur'an ~alulew, qa;udaSa na]e \amul riqulew. 106. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. radal - qwaTiwe, qaSi - $aniwe. 107. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. radal - ro%do/e, qaSi - bopobe. 108. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. radal ro~un, qa;uda per[un. 109. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. radal ya]ara:ul ba; Tojab. 110. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. radalgi qaSigi kwen roSaSul bugoni, qadekwenfagi Zu$uya:ulgi bujine Koleb. 111. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. radalgo haburab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. 112. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. radaliSa ma~iCa xangi xi mujur;ulew, ma~ida raj reqaraw baq un {aduSa ;alew. 113. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. radalkwen duCago kwanay, qadekwen halmavgun cada] kwanay, qaSikwen tu^manaSe pe. 114. Ражи мискинчияссул дандежойила. ra$i miskinxiyaSul dande$oyila. 115. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху-ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуццаги те, хIалихьат! ra$i Tafindal Turab ~amu/in fadaw. - ra$i {u-{un, {injal kwin duCagi te, {abarat! - {inja#da fu$al rayi duCagi re, \ali%at! 116. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. ra$i ~oroleb mo~a: ~oloda ro%owegi unge, ~ani qin;u/ munderil a[apegi unge. 117. РажидулI анкьго дару букIунеб. ra$idu/ anpgo daru bujuneb. 118. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. ra#i;i hezogo yas rihnade peygi judiyab munahila. 119. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). ra#iyab qoya: furusa#ul haTanqo fadaw, _a^manab qoya: $uhuTa#ul ^amatqo fadaw. (wiTani - haTan, heTani - ^amat). 120. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. rak barab [uriwe allah walahunew, bexedab roqoye yas yalahuley. 121. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. rak bara:ub \alu]in \alifarab bujuna. 122. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. rak hezogo, bop bixuge, bepizogo [ur bixuge. 123. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. rak \al;anafan, \alu]in har#a;uleb, kici femer;anafan, kalam bercin;uleb. 124. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. rak zwazeb [uraldaSagi `unagiyila [ur hezeb ruqaldaSagi `unageyila. 125. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. rak zwazoni, rapa: _ayda polareb, ]ulu] habizoni, a[ip _i] bi$ulareb. 126. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. rakwa heTunilan, hobo [isulareb, hobo bekunilan, rakwa [isulareb. 127. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. rakugo\ [isunilan ]ab]al za\a;ilaro. 128. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. raqdadagi wujun gurebila Xufa Koleb. 129. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. raqdada /uharab \or {e{gogo qunebila. 130. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. raqi - %ul, jwa\ - Swak. 131. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. raqugegi, for~ugegi, ra]ap [wagi. _ati\a. 132. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. raquda nix hezeb, bexe;iya:e fey hezeb. 133. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. raqun kwanani, kwen huin;ula, himun bicani, rafi huin;ula. 134. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. raqul qali juTugegi, qo%ol Ta$u reTungegi, xiyaq;un xi {uTugegi. 135. Ракъусоналълъ месед учузаб. raqusona: mesed uxu#ab. 136. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. raqusona: ru~un Zaral, for~unsona: re;an]aral mafarulal. raqusona:, ]abinib beTergi qan, godejaniSan uneb hoyda &iwgo we;izewila. [ur bazarab sona:, hebgi rajalde &un, kinalgo re;aralila. 137. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас чохьодасса ун хваравила. raqusona: ebel yaquCa [warayila, was xo%odaSa un [warawila. 138. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. rap bu]ani, mesed batulebila, rafi bu]ani, fa$al batulebila. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. wujun wugo co bexedaw xi. bujun bugo heSul judiyab a[gi faTidab _asTan-qonogi. kidago heS jiyawgo wasaSda abuleb bujun bugo - "rapu/ mesed bugeb{a, dir ;imal, rafu/ fa$al bugeb. wore{a, nu$eCa rap femer bu]e, rafi dahabgi bu]uge!" - yan. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. $inCa rapu/ ba{xarab &ibnigi $o hezogo, inSuCa kidago ni/eda hadal rafabi femer abilaroanilan rajaldegi Kun, jiyawgo waCaS rap femer bu]uleb bujun bugo. mesed-farac $inda-$inda - batilarodayan, coca#daSa ba;gogi ]ir&adulel rujun rugo. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Цо заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. qoTun bugo _aydayab $o batiyaldaSa %ul. re{un tun bugo waCa# rap, rapa: halgi tun rugo. co #amanaldaSan hiTinaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi judiyaw waCaSul \eleko ]a#;un bi%un bugo. Judiyaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi Kun bugo vo#ul ]a# waraniyilan. judiyaSu]e &un batilin dahabnigi mesedilan hiTinaw, hiTinab fonJoCa guKun watilin $iwilan judiyaw, coca#degi ^akdarun, rafi bu]i#e /uhun rugo. ruXaba#e riXan rugo raful {alatal ra{Sal. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. inSuCa mesedilan Sunde abuleb bujarabali biZizel ;imala#da rafu/ fa$al `aqgo judiyab batun bugo. 139. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. rap kinab bujanigi, he: guroni ni/ %i%ularel. 140. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. rapa hezeb han bujunareb. 141. Ракьа гьечIеб гьанги, хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. rapa hezeb hangi, \e hezeb ho~ogi bujunareb. 142. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. rapalda bi%izonigi, \aram #obalda bi%uleb. 143. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. rapaldaSa ber for~ulareb, farac TaSan xwa{ulareb. 144. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. rap-rapa:ul fadat baTiyab, fadama#ul {aSiyatgi baTiyab. 145. Ракьа бугони, гьан камиларо. rapa bugoni, han kamilaro. 146. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. rapa bugonigi folebila fandiSa xoye. 147. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. rapaldaSan ri$aral ni/ rapalde Tad ruSuna. 148. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. rapalda TadaldaSa {iyanatxiyaSe rapul xo%onibgo :ijila. 149. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. rapul beTerhan wugo rap \alTi#aburaw xi. 150. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. rapul fanJ rapul hoyCa guroni Kolareb. 151. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. rapu/ ba{xanigi balahulebila hunara: qwaTibe nu[. 152. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. rapu/e Karab muh Tir&izogo {uTulareb. 153. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. rapu/e rehel - rapu/an Tor&el. 154. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. rapu/e re{anigi, mesed [olareb, [aba/e anigi, ba\arxi [olarew. 155. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. rapuCa kwana#awi#e boparaS rapgi kwana#abe. 156. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. raj ba\ar;unilan, xer{ `i;ularo, xor{ol lugbu#ul han gur-gurun {adub, gorbol &ej ~abu~un, muv biTularo, muv#al hod qulareb qo bazun {adub. 157. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. raj ba&a;ulareSulgun hudul;igi habuge, xe% ba&a;ulareSulgun halmav;igi habuge. 158. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. raj baqwani - #akil ruq, Cim ba]ani - {i#ril ruq. 159. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. raj ba&a;un kwarab gurga :ijabila, meqSa ruSun kwarab xadidaSa. 160. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. raj beC;iyaldaSa ber beC;i :ijab. 161. РакI бечедассул рукъ мискинаб. raj bexedaSul ruq miskinab. 162. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. raj biTi#efan, ma~ biTulareb. 163. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тушман лълъикIав. raj bi%ularew hudulaSdaSa beral ri%ulew tu^man :ijaw. 164. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. raj gur\un, aSjobe baxarab buruT, Cim ba]un, baxa]i#e Karabila. 165. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. raj fedefaraSe nu[ {alatab. 166. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. raj kweviyaldaSa xer{ kwevi bihayabila. 167. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. raj qwari;i - [er;iya:ul ba&a;i. 168. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. raj per[araSe dunyalgi per;un bujuneb. 169. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. raj rahulareSulgun hudul;igi habuge, sa_ar \e%olareb \amagun nu[dagi unge. 17o. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. raj [er;izogoyilan, qarqala [er;izogo bujunareb. 171. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. raj untun fodani, beCab badiSagi mafu baKuleb. 172. РакI херлъугеги, хоб билугеги. raj [er;ugegi, [ob bilugegi. 173. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. raj Zarab $o - fayilan xed. 174. РакI щваралълъубе хIетIги щун. raj &wara:ube \eTgi &un. 175. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. raj &uliyaSul xer{gi &uliyab, raj tama[aSul xer{gi tama[ab. 176. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. rajal faTida:ub bajgi faTidab. 177. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. rajalda bugeb $o bicinzogoyila bu]a Zefer;arab. 178. РакIалда бугеб щинаб гьурщизе кколареб. rajalda bugeb &inab hur&i#e Kolareb. 179. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. rajalda hezeb muvalda na]a batugegi. 180. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. rajalda qarab qwaTibe re{izogo {uTulareb. 181. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. rajaldaSa {e{ab $ogi hezeb, {e{go [isuleb $ogi hezeb. 182. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. raja: borce, faqluya: qoTe. 183. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. raja: _ikru habizoni, kanal bera#dagi &ibnigi bi%ulareb. 184. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. raja: [wel haruley, jala: sa[;i haruley. 185. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. raja-ra[ari heze#ul qo, qwarifarab $o balahulago, unebila. 186. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. ra;ad vwaridabfagi, he:ulgi Tinu bugeb, mefer bor{atabfagi, he:ulgi beTer bugeb. 187. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. ra;ad :eCa for~ulareb, bo~i fun, xi [olarew. 188. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. ra;dadagi gel ;e, femer bugilan isra_ habuge. 189. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). ra;daye &ub qwarifuneb, &ubayegi baq qwarifuneb (ra;daye - &ub, &ubayegi - baq). 190. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. ra;dal karaxelalda rejinzoni, ho~o &olaro. 191. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. ra;dal :ima:egi _asa;i behularebila. 192. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. ra;dal :im ~iJuna Tade razunel fora#da;un, TadxiyaSul ;ay ~iJuna xiyaCa bicune:u] finTamiyalda;un. 193. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. ra;dal Tinu hezeb, for`madul Tinz hezeb. 194. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. ra;da/e bo{ biXan _a{ru;aray mun, ra;ad qunday bugeb, mun qulun yigin. mesedil mali zwan #odoy ya[aray, molol fuz bekunday, fodoy zwan yigin. 195. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. ra;da/e :imgi baXuge, ro%obe Tilgi bosuge. 196. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. ra;da/e re{arab ruJada {aduwgi unge, [waraw xiyaSde fayibgi re{uge. 197. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. ras bi$anafanila funJ buhuneb, bexe;anafanila xi bara{&ulew. 198. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. ras {ala;unilan {anaS mun yaxinaro. 199. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. ras \erenab bi%unila \anziCa ru# beTuleb. 200. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. raTa - bi{aro, bo{ - fu~aro. 201. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. ratel hezeb \alTi - me{tulareb zafa. 202. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. raTalgi &olarogo, &igatgi folarogo. 203. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. raTaya: horpob;i Te#abuleb, bo{a: fu~uleb. 204. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. raTlid wu~araSul \urmat judiyab, Tavur \ularaSu] fin Tamulareb. 205. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. raTliye e{etaraw To{oye behularew. 206. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. raTlil isbahi;i - har#a;i, xor{ol isbahi;i - {ala;i. 207. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. raTli] balahun - dandzway, {arbi] balahun - TowiTi. 208. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. raTliCa xiyilan, xu]a reTaraw, xoCa bahaduran, yabu rejaraw. 209. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. raTliCa - xi, xoCa - bahadur. 210. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. ra[ap \ebTaraw \al Kedal qwaTiw zwalew. 211. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. ra[al riJunew hezew xiyaS kwe^ wugilan abuge. 212. Рахараб гъамассги, буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. ra[arab vamaSgi, bu~arab jalgi - jiyabgo bexedab $o. 213. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. ra[en hezeb for bujunareb, nu[ hezeb mefer bujunareb. 214. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. ra[en hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. 215. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. ra]da/ bugonigi, xinigi ;ala, xuru/ bugunigi, mesedgi ;ala. 216. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. ra% baKulareb fakdaye xuri poge. 217. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. ra% hezeb fakdaCa farti/ mal bala. 218. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. ra% femer uneb bugilan, funJ qan ~uray, fadada $o telarilan, [warab faka beZaray. 219. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. ra% polareb fakdaye xuri poge, _ayda ba[unareb $oya:e {ar$ habuge. 220. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ule:ul bexe \alaqab. 221. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. ra%da/ ras {e{go bi%uleb. 222. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). ra%-na[ boparaS faka :ij %i%e (fakdalgun ni/er bugeb $o - daran). 223. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. ra\at hezeb \alTudaSagi `unagi, \alTi hezeb ra\ataldaSagi `unagi. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабасс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. - ra\at, \a$i, ra\at! - an aburabila farabaS warani cogida#ulalda {adub ve#abeyan aburaw \e$ bor{ulew mafarulaSda. ra\at bujuna diye, dir waraniya:ul beTer cogida#ulalda ba&a;arab me{a:! - an $awab purabila mafarulaSgi. ra\atab fumru bopani, duCago xiyaye habuge na;i, xiyada duyegogi habuge. ra\atal har#a;ani, faqlu hezew zu\ula, balahal Tade &wani, {e{gogo qwari;ula. 224. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. ra\ata:e fey hezeb, ropuye fur]i hezeb. 225. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. ra\ata:e fey hezebila, bo~i fun, fadangi [wezebila. 226. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. ra\ata:e fey hezilan, fakuliCa busen bor/arabila. 227. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. ra\atgun - \ali%a;i, #a\matgun - ba\arxi;i. 228. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. ra~a;i habuley gureyila ya~aday, ra~a;i `unuleyila. 229. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. ra~a;i - sa[;iya:ul beTer, xorok;i - untul hudul. 230. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. ra~a-raqa;i habi#eyaldaSa `uni#e ;a#e Kola. 231. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. ra~a-raqa;i habule:ub gurebila bujuneb, `unule:ubila. 232. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. raxara# :udbi %i%agi, harura# ;imal %i%agi. 233. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. razela: ze% qaraw, xoCa han qaraw. 234. Рачиде баче чаран. raxide baxe xaran. 235. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. rax-raxagi, a-agi, irga didegi &wagi. 236. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. raXlide fi ara:uSan \aTida fi~go ine Kagi. 237. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. raXi baXe xer{alda reqarab, kwen kwanay xe%alda reqarab. 238. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. raXu/ \ama qin;ugegi, \alTu/ :adi qin;ugegi. 239. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). raZ bu%un, \ama Zolareb (\amil raZ bu%un Zolareb). 240. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. raZ qoTun, boro% qe/e biXage. 241. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. raZ judiyab /uhineyila, defen %i%un bujarabila, /urdul judiyal /uhun, xe% bi]i#e Karabila. 242. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. raZ {alatab hoygi %i%uge, hod {alatab xugi bosuge. 243. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. raZaldaSa zu\arab \eleko fadin. 244. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. razen hezeb ruq - o{ uneb hobo. 245. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. ra&a;i habunafan, huin;i (hudul;i) ~iJuneb. 246. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. ra&a;iya:ul aSlu - riTu];i. 247. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. rehel fura:ube &ub foleb. 248. Регьел хIалалълъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. rehel \ala:ub xed judiyab, xi \ala:ub \alTi judiyab. 249. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. rehelgi {in;igi fedalila fodobe bortarab muh Tir&aleb. 250. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. rafarab me{a: gurebila kumek habuleb, qwarifarab me{a:ila. 251. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. refarab me{a: habililan fadan;igi toge, [er;arab me{a: habililan dingi toge. 252. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. refarab me{a: habililan kumekgi toge, &warab me{a: be`ililan na;igi toge. 253. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. «refularo», «&olaro» fila;un riJunaro. 254. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. refun fumru agi, \e%e#e faqlu pegi. 255. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. reqaw xiyaSul rafad qoqab bujuna. 256. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. reqarab famal Kuraw fadama#e wopula. 257. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. reqarab re]a: ]umur reZulareb. 258. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. reqaS qwal `urabila, qoqaS mah baXarabila. 259. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. reqel bugila maSli\atxafa#ul i^, cin \arigabur;i begeyila. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. yas uney yigo wasaSda {aduy /utun. he#iye \inqi bugo a\ud ba]un bazarab yasa:ul fagar;iya: $al zwaya:ul. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, масслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. yasa: wasaSda abuleb bugo, ungo, umumul ni/eda TaSafagi /uhinaroday, hel ni/gun reqe#arulew xigo wujinarodayilan. wasaS yasalda abun bugo, cin \inqi bugeb bajaldaSa rorzilin, maSli\ata:e xi kamilarew watililan. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. kiciya:ul mafna bugo - «cin \inqiyaldaSa `une, {aduSeb {adub habe», - yan aburab. 260. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. reqezeb bicaraSda bopulareb rafuleb, {walxadul ruvnadaSa raful ruvun untuleb. 261. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. reqeze:ub jal vuray, jwarize:ub ber vuray. 262. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. reqolareb ganziCa qed Suruq habula. 263. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. reqon kwanay, qeC ban \alTe. 264. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. reqon \alTara#ul \alTi femerab, reqon a\ara#ul baqan reqarab. 265. Рекъон чIчIикIаре. reqon Zijare. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. $ibgo hiTinab «famal judiyab» jigo rafiyaldaSan fu~arab hab kiciya:ul haybat;igi bercin;igi! wi%i#e hiTinaw, hunar judiyaw xiyaSde mafarula# abula Tade wugewfanaSew rapu/egi wugew xiyilan. ni/ $indaSa zu\i#e behuleb hab jigo rafiya:ul palbal vwaridal rugo. ha: bicuna co;iya:u/ gux bujina:ulgi, rosdal ga#a purda rejina:ulgi, jigo beTergi reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq bexe;iya:ul, insaniyat reqon \alTanafan, kinabgo ra] CebeTeya:ulgi, bi&ungo insanaSe \a$atab, rejeye ra\at bugeb, \inqi hezeb fumruya:ulgi. helda Tad bi$ana - «reqon \alTanafan cada]ab mafi^at bexedab», - an aburab `iyab kicigi. 266. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. rejarab xuyalda purdaraw dun, polozeb for`mada rejaraw mun. 267. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. rejara:uw re&Tagi, borxara:ub bixagi. 268. РекIарассда лъелав велъуларев. rejaraSda ;elaw we;ularew. 269. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. rejara#ul boda habi#e jolareb faqilaSul jalalda habi#e joleb. 270. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. rejaraSu] ralahun, reja, re&TaraSu] ralahun, re&Ta. 271. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! rejeda balareb huriyaldaSa huri-baq zwalareb Zefer rapu/ :ij! 272. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. rejeda barab \a_aro fadaw xi. 273. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. rejeda julal raraw, jaldib kilas paburaw. 274. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. rejeda TaTi rejaraw mun, Tulida na~ baraw dun. 275. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. rejeda TaTi rejaraw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw wiZilaro. 276. РекIедасса рекIеде – кьо. rejedaSa rejede - po. 277. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. rejeye boparab habuni, i{tiyar hezeb bajalde Kolew. 278. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. rejeye boparab $o - xor{oye mar\am. 279. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. rejel ber balahizoni, beralda kan;i bi%ulareb. 280. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. rejel bexe;iyalda bo~ul bexe;i ba&a;ularebila. 281. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. rejel fadlu bi{ugegi, xor{ol famal [isugegi. 282. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. rejel fin feneKizoni, finalda rafi rafulareb. 283. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. rejel qwari;iya: haqlide ~alel, dafba-qeCa: palde a\ulel. 284. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. rejel _a^man;i ]amuleb huri - \alTi. 285. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. rejel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. 286. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. reje/ bugeb ;alareb, ;orob bugeb bi%ulareb. 287. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. reje/ bugeb me{a: ni/ ba;go;iya:ul {an#abiyila, cab#a#daSa borzani, ni/ he:ul lav#alila. 288. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. reje/ bugeb ]ub;i hurmadagi bi%ulebila. 289. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. reje/ cogi Kun, jala: baTiyab bicunge. 290. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. reje/ `unarab co \ar_ :ijabila kavtida `unarab nusgo rafiyaldaSa. 291. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. reje/ xaran bugeSe xinaridul Tilgi TaSan Karab yaravila. 292. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. reje/a ropi jaldiSa fus fadin ba]ularo. 293. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. reje/an bazarab rafi guroni, reje/e unareb. 294. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. rejindal allah joxon taraw, re&Tindal xu joxon taraw. 295. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. rejindal xu ;aleb, wi:indal reqaw ;alew. 296. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъай. rejine ;arab fadin, rejarab xol kwe: Kwe#egi ;ay. 297. РекIинеги лъай, рещтIинеги лъай. rejinegi ;ay, re&Tinegi ;ay. 298. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. rejinzogo xu ;alareb, xiyaq;izogo xi ;alarew. 299. РекIун бихьун чу босе, лъун бихьун кьили босе. rejun bi%un xu bose, ;un bi%un pili bose. 300. РелъанагIан гIодизе кколел. re;anafan fodi#e Kolel. 301. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? re;edal mapi/ &ib bi%ulareb, wopularew xiyaS &ib bicunareb? 302. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. re;i bujunebila bazarabgi bazine haburabgi. 303. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. re;i femera:ub tali\ femerab. 304. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. re:ara#da re:arabila roS-:adi dande zwalel. 305. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. re:aralda re:arabila raTlida ruqi baleb. 306. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. re:aralda re:arabila ro%do/ \aywangi dande;uleb. 307. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. «res buge#ul vala:», - an hagay bikaya: mesed vala#da horpob %u%un bujarabila. 308. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. res hezeb son - sawud bu\arab duniyal. 309. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. res qoTidal wavularew xi wujunarew, ruxnibe Tamidal bavulareb hoy bujunareb. 310. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. res qoTidal \inqarawgi qwajulew. 311. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. res meqab vweT kamurab ro% bujunareb, fabdal kamurab rosu bujunareb. 312. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. res reqarawfan xi - qarumaw, miskinawfan xi - sa{awataw. 313. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. res &ibila xakaril, moxol [uriy yatidal. 314. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. resgi bugoni, re#gi bugoni, ]arbejalda goral Tami#e bihayab $oyila. 315. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. reTel in$it habuni, raTliq;igi bi%uleb, xed in$it habuni, xadiq;igi bi%uleb. 316. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. reTel qadarab buja abe, qamarTgo Za, miskinxi. 317. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. reTel bi%un, qabul harulel, faqlu bi%un, ToriTulel. 318. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. reTel bi%un - xi, xu bi%un - ba\arxi. 319. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. reTel TuTuraSde habigi rortulel, Tavur \ularaSda To\okgi we;ulew. 320. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. reTel {a^aw xiyaSde {e{go rafi re{uge, ]abxi/ bahadur watun, rejeq;i#e behula. 321. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. reTel `ida;go `une, namus hiTingo `une. 322. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул ццевегоссев лълъикIав. reTel `iyab :ijab, hudul CewegiSew :ijaw. 323. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! reTine guroni qogi bazinzo, qoyil reTun [warab daraydul gurde! 324. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. reTine kamugugi, kwana#e Tafungegi. 325. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. reTine ;alareSe xiteri puraw allah, xuri#e ;alareSe mandari puraw allah. 326. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. re{an&inab zor fu$da &olareb. 327. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. re{ara:ub Tenkel, Tamura:ub turut fadin. 328. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb beze;i. Ххунздерил хханассулги гьидалIессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. {un#deril {anaSulgi hida/eSulgi bexe;i sabab;un dafba-qeC Kanila. $iw bexedaw wugilan {an, gurila, $iw bexedaw wugilan hida/ew Zanila. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугеб щинаб гIарац-меседги, гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIесс гьеб бечелъи. a\anila {anaS hida/ew {un#a]e, bi%anila heSda $indirgo bugeb &inab farac-mesedgi, farac-meseda:ul haburab qayigi. $oyidego habizila hida/eS heb bexe;i. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. anila {an hida/e hida/eSulgi bexe;i bi%i#e. co\ogo co cavurgi Sanjalgi `urab ro/ bugila heSul, ya farac gurila, ya mesed gurila. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. hida/eSul bexe;iyalde ber-rajgo &wezogo, na] wuSanila {un#deril {angi. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе ролI босизе. ГьидалIесс, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун ролIги битIанила ххунздерил хханассе. anila co son, anila jigo son, bazanila {un#a] Ta;iyaldago `aq [uruqab son. {anaS, mesed-faracgi bosun, hakalgi raxun, $indirgo fadamal riTanila hida/e ro/ bosi#e. hida/eS &ibgo $ogi abizogo {anaSul mesed-farac xuri Toleb rosonibe banila, Tade hoygi biXanila. he: xurigi Zijun mesed-farac co misqal kamizogo, rosol Tinalda {uTanila. «re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb nu$ergo mesed-farac na]e bose», - yan abunila hida/eS. razaral hakal `un ro/gi biTanila {un#deril {anaSe. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. han$e biZanila {anaSda hida/eS $iwgo &ay bexedaw;un riJunewali. 329. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila mala naSrudiniCa, waraniyalda kurpbal ri$un ratize:ul. 330. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila \amiCa, Zu$ufadan;un bi$un batize:ul. 331. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. reC bopularew {an wujunarewil, {ar$ bopularew nukar wujunarewila. 332. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. reC bopularew xi qanafataw, ri^wat bosularew \akim dahaw. 333. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. reC habun gargadiya: beC harula, funguTabi ricina: kanTi#arula. 334. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. reCa: beC hawi#e wujungeyila. 335. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. reCa: gurewila xi hawulew. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. «Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула», – ян абунила гьелълъ. iCu] dandzwanila ;abgo Zu$ufadan. ToCeyeSey /uhanila \ataldaSa un $indirgo was weCi#e. «dir fadaw ma:arabgi habulew, hiqarabgi bicunew was rosu/go hezo. :iCa kiwe wiTanigi, inkar habizogo, una, &ib Tad qanigi, Tuba#abula», - yan abunila he:. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. «Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула», – ян бицанила гьелълъги. jiabile:gi baybi%anila $indirgo was weCi#e. «walah, dirgi wugo `aqaw was. za\iya#ul adabgi habula heS, fiSina#ul ]atirgi habula. co :iyenigi kumek habi#e &wani, Tojab &ibnigi qwarifunaro dir darmanaSe. &ib habi#e dun /uhanigi, Cewe-Cewe jan`un, habula» , - yan bicanila he:gi. Лъабабилей гьезухъги гIенеккун юцIцIун чIчIанила. ;ababiley he#u]gi feneKun yu~un Zanila. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIадамалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. heb kinabgo rafanila co [eraSda. heSda rajalde Kanila hey ;ababiley fadama:ul ;imergo batilarilan. batabigi, heb batilin Jwa\alab, \alTi ri[arab, ebel-inSuye adab hezeb ri$i. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIадамалда асскIове векерун анила. «Дихъе кье, баба», – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. ruXaba# ferTalgi ]ubigi :el `unila. cingi, va$alda ferTalgi ran, kodor ]ubigi Kun, godejan qoTun, unel rujanila. heniw ganzida fodow Zun wujaraw co hiTinaw was doy &ibgo $o abizey fadamalda aSjowe wekerun anila. «di]e pe, abab », - yangi abun, he:u]a ]abagi bosanila. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - «Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони». reCarulel rujaral ruXaba#ul dobgo ganzida fodor Zun rujaral ;imalin abuni Tadecin ra]inzila. heb kinabgo bi%araw [eraS, beTergi jibijun, abunila - «reCa: fadan hawularo, famala: guroni ». 336. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. reZani, qe/e unew, qani, \obo/e unew. 337. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. reZulew-reZulew wuja, coyab &wezoni, cogiyab &oleb. 338. Ращалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. ra&a;arab me{a: mo~ TaSa bekula, bar&arab me{a: beTizeb _i] bortula. 339. РещтIине лъаларев рекIинавуге. re&Tine ;alarew rejinawuge. 340. РещтIине чIчIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. re&Tine Ze_ gureb, Ze#e moq gureb, bi:aya, baxinin mungo bixi#e. 341. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. rih zu\araw gurewila bexedaw, [ur zu\arawila. 342. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. rihda rega, rihda ra]a, ru#il famal $ibgo te. 343. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. rihin guro ba`ilgi hoydulgi fadab reqel, hudul;i guro caralgi nu[lulaSulgi fadab bo$i;i. 344. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. rihin - reCa:ul, daran - reJa:ul. 345. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). rihin xiyargun :ijab, xi ni/ergo :ijaw (rihin xiyargun habe, xi ni/ergo Kwe). 346. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. rihingi rihgi urvun habe. 347. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. rihnadaSa wo{araw kidago berta: wugo, rihin-`a bivari#e daimab fa#ab bugo. 348. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). rihniSa hural uneb, horoSa gur`al uneb ({asel ba&a;iya:ul falamatal). 349. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. ridi hari#e uneS ]aba ba{xuleb. 350. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. ridi daru;i ;alebani, na]iyaSe &welaroanila. 351. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila. 352. Рии аги бугIа гIезе, ххасел аги рагIи гIезе. rii agi bufa fe#e, {asel agi rafi fe#e. 353. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. rii pariyab, pin \alaqab. 354. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. rii pi$un araSe i[dal miskin;iya: mapu tolareb. 355. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. rii na[ulab bazagi, {asel bexedab bazagi. 356. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал ххер бецарав. rii Zedal [ur beparaw, {asel Zedal {er becaraw. 357. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. riida - Tinvi/, {asalo - xu]i/. 358. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. riidal baqnal raxuney yijaray {asalo purduley yija. 359. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. riidal baqud muv bu\izoni, {asalo zafdad xe% bu\ularo. 360. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. riidal boro% bi%araw {asalo far&ipa \inqulewila. 361. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. riidal harural ganzal peyan abulebila {asalo faxiya#. 362. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. riidal hekizoni, {asalo hun&ularel. 363. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. riidal fadalna[ halizoni, {asalo %ag halularo. 364. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. riidal fodobe beharab kwer zobogo bazunareb. 365. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. riidal habizeb {asalo batulareb. 366. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. riidal $indiye folo zwayan abulebila xoCa Tuqbi, {asalo nu$eyego folo zwayila. 367. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. riidal pi$ani, pindal faka [oleb. 368. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? riidal pi$aray para fa^ura, pindal faka [oleb rafizi& duda? 369. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. riidal ridi heqe, {asalo na[ kwanay. 370. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. riidal Timuv bose, {asalo burtina bose. 371. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. riidal - {alunxakar, {asalo - gwangwaxakar. 372. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. riidal [erabgi bosuge, {asalo \alaqabgi bosuge. 373. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. riidal [ur bepe, {asalo kor bake. 374. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. riidal [uriw [wa, {asalo roqow [wa. 375. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. riidal \alTaraw pindal kwanala. 376. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. riidal xer{ bercin habula u#danab reTela:, {asalo - {inab reTela:. 377. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. riidal zaradizoni, {asalo horob $o bujunareb. 378. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. riidala - {asbika, {asalo - qwaTulbika. 379. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo [ur, {asalo fa#up qarab, {asalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. 380. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. rii-riidal - zor-zorol, {asa-{asalo - gud-gudux. 381. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). ripi baleb qwazinibe qali ba#e behularo (ripunibe qali ze%olareb). 382. Рикьун гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. ripun harural {injal rihda kunew ala#an. 383. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. riJada bugeb fagar;iyaldaSa aSjow wugew maduhalgo :ijila. 384. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. riJada mesed bugilan rafani, aSjore &weydal _a% batuleb. 385. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. riJada rugel fagaral xafi, untun rafilalde, [un ratula, [un rafilalde, ruqun ratula. 386. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qaliyaldaSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. 387. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. riJadaSan yi%i#e :ijay xiyar yas aSjore &un yi%i#e $o gurey $o yatula. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. nejo femeriSel mafarul rosaba/ fadat bujana aburay yas $indirgo abruraSa yi%i#e Zolareb. to{;upe dande zwan, was ja;anigi, yas ja;alaroan. xangi yaxunaan ber zwan yi%izeygi. he:ul \aSilalda hadab kiciya: bicuneb $ogi femer Kolaan. riJadaSan guroni xiyada ri%ularel bexedal xafa#ul $anir tun `unaral co-co yasal kan;uqal, rafuqal ratulaan. 388. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. riJade bor$arab fumru qoqab ~um. 389. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. riTu];i {walxadaSagi rejarab. 390. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. riTu];i `uni#e;un ru\aldagi bara{&uge. 391. РитIарал щинал рагIаби берцинал рукIунарел, берцинал щинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. riTaral &inal rafabi bercinal rujunarel, bercinal &inal rafabi hereSiyalgi rujunarel. 392. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). riTu];i vorpe, Teq;i Tade Karab #amangi bujunebila (ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila #aman). 393. РитIухълъиялде нух ххалатаб. riTu];iyalde nu[ {alatab. 394. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. riTu];iya:e diwan \a$a;ularo. 395. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. riTu];iya:ul nu[ faTidab. 396. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. ri[arab {o{oCa {er femer kwanaleb. 397. Риханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. ri[an$oya:ul $o folareb, gurgil xed /uhunareb. 398. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. riCata#e - Tora%, Terena#e ridi. 399. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдасса къадараб тIагъур букIунареб. ri~il Tilada TorXol ber vuraw wugonigi, xo{To-zinzuyaldaSa qadarab Tavur bujunareb. 400. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. ri^wat bosularew \akim dahaw, \aram habularew daranxi dahaw. 401. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. rododaSa na[ bu{araw, [warab \amidaSa Tuqbi ra]araw. 402. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. roqob bugeb - qwaTul :im, qwaTib bugeb - ha~ul :im. 403. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. roqob gamaz qulZi#e Kanigi, qwaTib ;a#e togeyila. 404. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. roqob hoy - qwaTibgi hoy, roqob ba` - qwaTibgi ba`. 405. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. roqob kak balarew gogol faliCa, gamayalde wa[un, $amafat bana. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. kici;un /uharal hal rafaba# bicuneb bugo {alqalda horpor rujaral $ideCago kakcin balarel, $amafata:e diniyab Cebe[an;i habulel rujaral fadama#ul. 406. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. roqob qadru hezeSul qwaTibgi bujunareb. 407. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. roqob qwaqwaduleb, qwaTib qin;uleb. 408. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. roqob qir-qir bugoni, duniyal qwari;ula. 409. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. roqob pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salTaSe:. 410. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. roqob {am bugoni, {alatab gurde, {arab $o bugoni, za\iyal {injal. 411. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. roqob xed bugeSda xiyar ma~ ;alaro. 412. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. roqobgo qulfagi tun, qwaTiSa :im baXaray. 413. Рокъобе нух кидаго гIагараб. roqobe nu[ kidago fagarab. 414. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). roqow wujun [ur bosuleb, [uriw wujun ruq bosulareb (\a$atab Cebe bose, cogidab {adub bose). 415. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. roqow valba~ - qwaTiw fanJ. 416. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. roqow - defen, qwaTiw - ~e. 417. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. roqow ~ohor [wagi, ~orow dibir [wagi. 418. Рокъой йигей меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. roqoy yigeb me{a: inSul ruq, roqoye yuSindal - xiyal ruq. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIарай меххалълъ, гьелълъул къадру холилан. kiciya: bicuneb bugo, roSaSe puray yas Tad yuSun yazaray me{a:, he:ul qadru [olilan. 419. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. roqoy yigey :adul «:ij;i» batila, :imcin []an hezo dur ^arbalalda. 420. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. roqoy :adi yopun, qwaTiy dun yopun, qwalap hudul yopun, beral diy qwajun. 421. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. roqoy Zu$u - baqgi mo~gi 422. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. ropara#ul taqsir - hiTinab munah, ri[ara#ul {aTa - judiyab munah. 423. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. ropi basandizoni, \alTul ]ur ba]unareb. 424. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. ropi berharab $o Kola, ebel-emenni ra#i harigi insanaSul borx Kola. 425. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. ropi biqaraw ~ohor Kolaro. 426. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. ropi bi&ungo Cidalab cidulgi Kolebila. 427. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалххул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. ropi habi#egi was qwarifunew, yaravgi borxaraw, xugi rejaraw. balay habi#egi yas qwarifuney, fal{ul xundu#da vor/ riTuz fadiney. 428. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. ropi hezeb xer{ - xed hezeb tarha. 429. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. ropi hezeb reje/ Cin bujunaro. 430. Рокьи ккани кочIохъан яхъуна, чехь бухIани магIихъан яхъуна. ropi Kani kozo]an ya]una, xe% bu\ani mafi]an ya]una. 431. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. ropi Kara#e busen nosol balaldagi folebila. 432. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. ropi Kara#e no]ogi - jalfa. 433. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. ropi Karay yas pera: bicuna. 434. Рокьи ккечIей гIаданалда росода нахъа чIчIун квен гьабизе лъаларебила. ropi Kezey fadanalda rosoda na]a Zun kwen habi#e ;alarebila. 435. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. ropi Kezogo haburab rihin - hodorab. 436. Рокьи кьерилI букIунеб. ropi peri/ bujuneb. 437. Рокьи кьолбода гьикъун гьабулареб, кьал годекIаниб гьурщун гьабулареб. ropi polboda hiqun habulareb, pal godejanib hur&un habulareb. 438. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. ropi :ilgo Koleb - ropuye qwal qa#e xi qwarifunew. balay :ilgo berhuneb - balay \e%e#egi was qwarifunew. 439. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 440. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. ropul Cebe]an - ma{Sara, palul Cebe]an - kwejen, per[adul Cebe]an - huri. 441. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. ropuCa rapa biuneb, balaya: ber#ul nur uneb. 442. РолI бекьарасс ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. ro/ beparaS ro/ ;i;uleb, mux beparaS mux ;i;uleb. 443. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. ro/uda vor/ susur fadin wujungeyila. 444. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. ro/ul [urir gan&algi tun, Sanda rugel baxa#e fadlu habulel. 445. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. rool qo {asalil anpida ba&a;ulebila. 446. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – лълъади. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - :adi. 447. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. ror$unel $ala#da vor/ Zeferab laxen fadaw. 448. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. roS wopularey Zu$uyalda girun bazuneb horxogi heSul fayibalda;un bazuneb bugilan Kolebila. 449. Росс какулаго рукъ кварай, гIака какулаго нах кварай. roS kakulago ruq kwaray, faka kakulago na[ kwaray. 450. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. roS :ijay Zu$u - :ijay, ruSun :ijab xu - :ijab. 451. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. roS re{uleb Jalgi - :adi, roS wa[uneb &obgi - :adi. 452. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. roS ri[ara: abulebila $inda roS &akdarulilan, ~ali ri[araS abulebila $iw dibiraSe wopularilan. 453. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. roSal ruge# roqob bicuneb, qorol#aba# koro] bicuneb. 454. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. roSaS faTada \uXal ]way - Zu$uya:ul fayib, yapada: carvida julal ray - nusa:ul fayib. 455. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. roSaS :adi %i%e, :eCa hobo {ene. 456. Россасс цIияй чIчIужу ячарай сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. roSaS `iyay Zu$u yaxaray sordoya:, [waray $u$uya:ul beTer gorbodaSa baTa;ulebila. 457. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. roSaSda :adi ;abgo qoya: yu\uleyila, :aduda roS ;abgo mo~a: wu\ulewila. 458. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. roSaSda reqarabila :adul ja# bujuneb. 459. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. roSaSda Cim ba]ani, Zu$uya: ;imal ru{ulel, roSaSul Cim ba]ani, Zu$u yu{uley. 460. Россассе индал – хIанкIач, хIорго йикIиндал – мокъокъ. roSaSe indal - \anjaz, \orgo yijindal - moqoq. 461. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманассул рукъ. roSaSe inefan - ebel-inSul ruq, Tad yuSun yazindal - tu^manaSul ruq. 462. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. roSaSe inzey yas yatagiyin, Zu$u yaxinzew was watagiyilan harulebila hardu]anaS. 463. Россассе инчIого гIабдал лъаларей. roSaSe inzogo fabdal ;alarey. 464. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». roSaSe uney yasalda ebela: ma:arabila - «do#ul doba ]a\alda Zeferabilan abuleb batani, duCagi hedin abe, dir yas, Zeferalda ]a\abilan abuleb batani, hedingi abe». 465. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? roSaSegi ina, wasgi hawila, waC kiSa wa]ilew? 466. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. roSaSul qadru-qimat :adudaSan bujuneb. 467. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. roSaSul reje/ bugeb $o Zu$uya:ul jaldib bujuneb. Цо ххан вукIаравила киданиги къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. co {an wujarawila kidanigi qwaTiwe wa]unarew «roqow quru&». heS qoyal inarulel rujaralila, ]uTa\eleko fadin, coyalgun wavun, coyalgun semun, ruXaba#da vor/. heSiye ulka-rapa:ul urvelgi bujunzila. ulkaya:ul ba;go;abigi, wa#ir#aba#da ;alaldego, ruXaba#da ;alel rujaralila. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. maduhalaSul xux;i bi%araw cogi {anaS heSda ;a#aburabila - «bopani ravde wa]a, bopizoni diye _ulanal rosabi pe!» - yan. {anaS heb ba;go;i bi&ungo yopuley Zu$uyalda bicarabila, he:gi kinalgo ruXaba#da finzarabila. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. xara [waraw {an co qoya: qwaTiwe wa]arawila. qadal rapandegi rajarun, hal fiSin;imala# bicuneb $ogo &ibdayan feneKanila. bugila he# bicuneb, maduhali] wugew {anaS ni/er {anaSda rav ;a#abun rafulila. wavi#e quwatgi hezogo, xara [un ni/er {angi rafulila. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. heb me{a: kanTarawila {an $indirgo valaTa#degi {alqiyab kici biTarab bujinaldegi. 468. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo haburab ]ulu]. 469. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat haburaw rosdal `eCa wu\agi. 470. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. 471. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. rosdal ga#a purdagi rejuneb. 471. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. rosdal {abar fabdalaSda hiqe, ruqa:ul {abar ;imala#da hiqe. 472. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. rosdaCa \ukmu puni, \ar_iyegi buTa pe#e Koleb. 473. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. roS-:adi co;izoni, ruq be{e balahula, roqob qir-qir ~iJani, dunyalgo qwari;ula. 474. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтарал меххалълъ. roS-:adi coca#da :ij ;ala, coyal untaral me{a:. 475. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. roS-:adiyalda horpowe /uharaw - fabdal, horoda badiwe jur&araw - a\maq. 476. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьарав меххалълъ. roS-:adiya:ul horpob;i ;ala, roS $indirgo gurdeyalda ruqi ba#e /uharaw me{a:. 477. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. roS-ruq awadan habi :adul hunar-~ar bugo. 478. Росол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. rosol rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 479. Росу балагьун къватIив чIвагеги, къватI балагьун басралъугеги. rosu balahun qwaTiw zwagegi, qwaT balahun basra;ugegi. 480. Росу бахъун кьурарай, кьибил бахъун дургъарай. rosu ba]un puraray, pibil ba]un durvaray. 481. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. rosu baTiya:u] ropi Kogegi, pibil baTiyaygun qadar []agegi. 482. Росу бихьун си борххатаб бай. rosu bi%un si bor{atab bay. 483. Росу кIодо, ясал гIемер. rosu jodo, yasal femer. 484. Росу лIугьун къачIарав, кьибил лIугьун вессарав. rosu /uhun qazaraw, pibil /uhun weSaraw. 485. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. rosu riJun - fadat, fadan riJun - {aSiyat. 486. Росу тани, росдаццаги толев. rosu tani, rosdaCagi tolew. 487. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. rosu tun araw [we#e rosu/e wazunew. 488. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. rosu - co ra]alda, himat - co ra]alda. 489. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. rosugo reqarab pal bujunareb, pibilgo reqarab rihin bujunareb. 490. Росугун дагIбадани чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани кваникълъула. rosugun dafbadani xiyaq;ula, Zu$ugun dafbadani kwaniq;ula. 491. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. rosu/ hudul hawe, nu[da halmav Kwe. 492. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. 493. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. 494. Роххел гIемералълъуб кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъуб магIихъаби рахъунел. ro{el femera:ub purdu]abi ra]unel, [wel femera:ub mafi]abi ra]unel. 495. Рохол багьа къого гъурущ. ro[ol baha qogo vuru&. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. kici;un /uharal hal rafabi abun rugo ba#aralda ra[i bixulew wujaraw co mafarulaS. co ro[o] qogo vuru& abi fad habun bugo ra[i bosulaeS. 496. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. ro[oCa fabdalgi, faqilgi, kwe^algi, :ijalgi fadamal $anire raxuna. heldegi uxu# bugo hab, - an $awab pun bugo ra[i bixuleS. 497. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. ro]dol xed haburay, xiyar weedaray. 498. Рохьалълъ тала босичIого толаро. ro%a: tala bosizogo tolaro. 499. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! ro%do/ bujunareb zu\u]analde zalfarab salam dir ma[il Tila:ul! 500. РохьдолI тIохIок камулареб. ro%di/ To\ok kamulareb. 501. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. ro%do/ Za, ro%do/ [wa. 502. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. ro%do/ Zolareb \aywanalda Til &ola. 503. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. ro%il \aywan ro%ob guroni Zolaro. 504. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. ro%ob voTodagi kidago cogo \al bujunarebila. 505. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. ro%ob %arab %odul _ayda &ibila. 506. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. 507. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. ro%obgi cigi {uTugegi, cogo Tinzalda bo$un. 508. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. ro%ob xan kamulareb, xor{o/ unti kamulareb. 509. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. ro%obgo hezeb talma, talmipgo hezeb fanJ. 510. Рохьобе гIащтIийила, гIалххуде таргьайила. ro%obe fa&Tiyila, fal{ude tarhayila. 511. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. ro%obe kwaTi guroni, hab _i^aya:ul _ayda hezilan aburabila vadiCa. 512. Рохьобе тIил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. ro%obe Til bosuge, ra;da/e :imgi Toge. 513. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. ro%obe Til bosuge, TiliCa [ur bepuge. 514. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. ro%owgi wujun, za\ida `a bakaraw. 515. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. ro%or vuTbigi ra&adal rujunarelila. 516. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. ro%oSa wuSunago, ;abo{ida waza, dadal. 517. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. roCalda reqarabila ruqi bujuneb. 518. Роцц унтичIого хоно букIунареб (роцц унтичIого гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). roC untizogo [ono bujunareb (roC untizogo fanjuya: [onogi habulareb). 519. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIуларо. roCadaSa ~iJun xugi jan`ularo. 520. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. rocen hezeb femerab kwenaldaSa co roCada kuneb dahab kwen :ijab. 521. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. rocen hezeb Te{ {anaSul te_siyalda bujunareb. 522. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan burTal. 523. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. ro~arab #odiSan ~er balew allah. 524. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. ro~arab qoya: ~ana#de ~aladeril yasalgi unel. 525. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. roXu]e dunyalgi bujunarebila, wazu]e hobolgi wujunarewila. 526. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. ruge#da hezelani&an, heze#da rugelani&an Karal $alila ;imal. 527. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. rugel-hezel ;alarel &ayTabapa &ayila \inqulel, hal qoyil ri%ulel &ayTabi-fadamapa &ayila \inqularel. 528. РугънатIе цIцIам щвалареб. ruvnaTe ~am &walareb. 529. Ругъун лъечIого би бецIцIулареб, цIцIад бачIого тIох гIекколареб. ruvun ;ezogo bi be~ulareb, ~ad bazogo To[ feKolareb. 530. Ругъун сахлъаниги гIуж кибего унареб. ruvun sa[;anigi fu$ kibego unareb. 531. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. ruhunab gureb roCalda Ta$u reqolarebila. 532. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. ruhunab oca: fadin [ur bepularo. 533. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. ru#ida qad kan;i bi%unguTi baqul fayib gureb. 534. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. ru#man zirziduleb, ^amat badaruleb. 535. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. ru#manqo biTani, kinalgo qoyal riTulel. 536. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. ruq baqarab Sadaqa habuge. 537. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. ruq baqarab Sadaqa - xe% baqarab qadekwen. 538. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. ruq bala fadamal `uni#e, yarav bala fadamal vuri#e. 539. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. ruq bercin;ula qazaya:, xi bercin;ula felmuya:. 540. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. ruq bexe;agi, xi femer;agi. 541. Рукъ бикъидал къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). ruq biqidal qono Tamuraw (ruq biqun {adub gurebila qono Tamuleb). 542. Рукъ босилалде мадугьал цIеххе. ruq bosilalde maduhal `e{e. 543. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. ruq habulareb $oya: qwaT habulareb. 544. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. ruq heze:ub ]o^gi ruqila. 545. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. ruq hezeSda xi ;ala, xed hezeSda ma~ ;ala. 546. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. ruq hiTinab bujin hobolaSdayila ;aleb. 547. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. ruq qwaridaw xi - :adi kwe^aw. 548. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. ruq :u%arab me{a:, \ur ba]uneb fadat. 549. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. ruq ruqa: Tubagi, qayi qayiya: `unagi. 550. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. ruqalda aSjob ~ororab iCgi tun, %u~il :eda {aduw dowefan unarew. 551. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). ruqalda :alareb qwaTalda ;an batuleb, ni/edago bi%izeb xiyada bi%un batuleb (ni/er - xiyada, xiyar - ni/eda). 552. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. ruqalda na[ ba[unareb darangi habuge, hoydul ba; habulew xi fadin, fadadagi \alTuge. 553. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. ruqalde nu~a hezew, a[ipe valdu hezew. 554. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. ruqalda nu~a ;oleb rahi#egi qa#egi. 555. Рукъалдасса ххирияб бакI гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqaldaSa {iriyab baj hezeb, ;imadaSa {iriyab $o hezeb. 556. Рукъалълъ басра гьавурав, къватIалълъ ццеве кколарев. ruqa: basra hawuraw, qwaTa: Cewe Kolarew. 557. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. ruqa: beTerhanxi gurew bercin hawulew, beTerhanxiyaS ruqin habuleb. 558. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. ruqa:e kinab bugonigi _ayda habizeb qo - fadada arab qo. 559. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. ruqa:ul aSlu - puZ, ]i#ama:ul aSlu - Zu$u. 560. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битIичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. ruqa:ul beTerhanxiyaS humer biTizoni, hobol Tojaw wazunarew, Tilil bu\i fe#abuni, keto baKarulareb. 561. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. ruqa:ul beTerhanaSde muTif;ulareb roqob fadlu bujunareb. 562. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. ruqa:ul hezo;i carviCa ba{xula, xer{a:ul hezo;i TinviCa ba{xula. 563. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. ruqa:ul i{tiyar beTerhanxiyaSu] teyila. 564. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, дир рекIел къварилъи дидаго лъала. ruqa:ul qwari;i qada#da ;ala, dir rejel qwari;i didago ;ala. 565. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. ruqa:ul qwari;i qwaTib ;agegi, qwaTul {abar roqob ;agegi. 566. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. ruqa:ul jalTa \elekogi bavuleb, kawudal jalTa ;imalgi ravulel. 567. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. ruqa:ul judiyaw me{tizoni, bertin betulareb. 568. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. ruqa:ul \al ;imala#da ;ala, qwaTa:ul \al fabdalaSda ;ala. 569. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. ruqa:ul urvel qada#dagi ;aleb. 570. Рукъи бай каратI кIодолъилалде, дару гьабе унти ххалалъилалде. ruqi bay karaT jodo;iyalde, daru habe unti {ala;ilalde. 571. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. ruqi barab reTel reTunarewgi xi gurewila, ruqiyalda Tad ruqi barawgi xi gurewila. 572. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. ruq#al kunarel, kuli reTunareb. 573. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. ruqilan aburab bajalde ruqfanaSeb he~o bosuleb. 574. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. ruJadul ror/ifanaSeb karTiniSan ocol beTerfanaSeb kwax bazunebila. 575. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб. ruJen ara:ubeyila kungi uneb. 576. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. rujnib bujun vulvudun, valba`a: xan zwalaro. 577. Румазул гулгун гIадин габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин гIодовеги къулуге. ruma#ul gulgun fadin gabur ~abu~ungi wujunge, ebel-emen [waraw fadin fodowegi quluge. 578. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. ruSun [er;izoni, xu [er;ularo. 579. Рухьен тIун, тIил бекун виччарав. ru%en Tun, Til bekun wiXaraw. 580. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! ru\ ba&ad bugo, rup ba&ad ~ay! 581. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKuleb. 582. РухI речIчIилалде тушман чIваларев, рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. ru\ reZilalde tu^man zwalarew, ru\ reZarab me:a: tu^manaS zwalew. 583. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. ru\alda reqonila bigi Tinjuleb. 584. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. ru\aliCa fadin xi [er;ularo, miskin;iya: fadin xi qulularo. 585. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. ru\el joxon te#abuleb raqiya:, kwen joxon te#abuleb CidaCa. 586. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. ruxun judiyab - $anib rak hezeb, Tinu judiyab - $anib muh hezeb. 587. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. ruXaba#da ba;goyab $o $undu# bicunebila. 588. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tolaro. 589. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. ruXabi jodo harulel :ijaw xiyaS, yatim in$it hawulew \ali%ataw xiyaS. 590. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. ru&ada haburab musrada guroni tolareb. 591. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. ru&i &wara:ube fanju bazuneb, $algo reedara:ure ;imal razunel. 592. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула. ru&i &wara:ube fanju buSuna, kawu judiya:uwe hardo]an Swerula.

С s 1. Сабаб тIагIараб жо – гIажал, гIадан холеб жо – ххиял. sabab Tafarab $o - fa$al, fadan [oleb $o - {iyal. 2. Саву кьарияб, кьаву хIалакъаб. sawu pariyab, pawu \alaqab. 3. Саву кьун, кьаву босуге. sawu pun, pawu bosuge. 4. СагърикьотIа гьабураб ГьимагIурухъ батулеб. savripoTa haburab himafuru] batuleb. 5. СагIат гьечIеб рукъ – гIака гьечIеб бокь. safat hezeb ruq - faka hezeb bop. 6. СагIат гьечIев беццав, рузнама гьечIев рекъав. safat hezew beCaw, ru#nama hezew reqaw. 7. СагIатгIан ххалатабги букIунебила къо, лъагIелгIан ххалатабги букIунебила. safatfan {alatabgi bujunebila qo, ;afelfan {alatabgi bujunebila. 8. Сайигъат бачIарав – таххида, бачIинчIев – туртида. sayivat bazaraw - ta{ida, bazinzew - turtida. 9. Сайигъаталълъе кьоло-гъолон чу щварасс цадахъ ярагъги щай гьечIебилан абурабила. sayivata:e polo-volon xu &waraS cada] yaravgi &ay hezebilan aburabila. 10. Сапаралде вахъунесс хъабарча рокъоб тоге. sa_aralde wa]uneS ]abarxa roqob toge. 11. Сапар цадахъ лъазе бокьани, гьессул хьитинибе чIимихх реххейила. sa_ar cada] ;a#e bopani, heSul %itinibe zimi{ re{eyila. 12. Сапнацца чурунилан чIчIегIерцIцIвак хъахIлъиларо. sa_naCa xurunilan Zefer~wak ]a\;ilaro. 13. Сариси гуреб букIун бугеб, тIатIи букIун буго (ХIамида оххцер квине щибила лъалеб). sarisi gureb bujun bugeb, TaTi bujun bugo (\amida o{cer kwine &ibila ;aleb). 14. Сардил ххалалъи лъалеб унтарассда, къойил ххалалъи лъалеб вакъарассда. sardil {ala;i ;aleb untaraSda, qoyil {ala;i ;aleb waqaraSda. 15. Сасу бекуларо, кун тIечIелдасса. sasu bekularo, kun TezeldaSa. 16. Сасу кьун, рукIкIен кьунила рокьи гьабулеб. sasu pun, ruJen punila ropi habuleb. 17. Сахаб гьой гважуда тIад речIчIулареб. sa[ab hoy gwa$uda Tad reZulareb. 18. Сахав бахIарчияссе нусго гьунарги дагьаб. sa[aw ba\arxiyaSe nusgo hunargi dahab. 19. Саххаватасс мусру чиядаги балебила, къарумасс жиндаго барабги кIкIунебила. sa{awataS musru xiyadagi balebila, qarumaS $indago barabgi Junebila. 20. Сахлъи бокьани, бетIер гьогьмада, хIатIал ххинлъуда, чехь бакъун хьихьейила. sa[;i bopani, beTer hohmada, \aTal {in;uda, xe% baqun %i%eyila. 21. Сахлъи букIаго хIалтIи гьабе, черхх букIаго ретIел ретIе. sa[;i bujago \alTi habe, xer{ bujago reTel reTe. 22. Сахлъи гьечIеб унтудассаги нагагьаб балагьалдассаги цIунаги. sa[;i hezeb untudaSagi nagahab balahaldaSagi `unagi. 23. Сахлъи гьечIев хханассдасса сахлъи бугев лагъго талихIавила. sa[;i hezew {anaSdaSa sa[;i bugew lavgo tali\awila. 24. Сахлъи гьечIессе бечелъи ссундуе? sa[;i hezeSe bexe;i Sunduye? 25. Сахлъиги кьун унти босарав. sa[;igi pun unti bosaraw. 26. Сег кванараб чода канлъи бихьулареб, бечелъараб меххалълъ чияссда чияр гIакълу берцин бихьулареб. seg kwanarab xoda kan;i bi%ulareb, beze;arab me:a: xiyaSda xiyar faqlu bercin bi%ulareb. 27. СихIираб гьимиялдассаги цIунаги, гьуинаб реццалдассаги цIунаги. si\irab himiyaldaSagi `unagi, huinab reCaldaSagi `unagi. 28. СихIирав гIабдал. si\iraw fabdal. 29. СихIирав чияссулгун даранги гьабуге, гIантав чияссулгун оцги баге. si\iraw xiyaSulgun darangi habuge, fantaw xiyaSulgun ocgi bage. 30. Сордо базеян гъотIода рещтIараб гъеду гIумруялълъго гьениб ххутIун рагIула. sordo ba#eyan voToda re&Tarab vedu fumruya:go henib {uTun rafula. 31. Сордо бачIунареб къо букIунареб. sordo bazunareb qo bujunareb. 32. Сордо бецIцIаб бугогIан, цIцIваби гвангъун рукIуна. sordo be~ab bugofan, ~wabi gwanvun rujuna. 33. Сордо къватIиб – ххинкI рокъоб. sordo qwaTib - {inj roqob. 34. Сордо сардие те. soedo sardiye. 35. Сордойилго вачIани, вокьулевги чIалгIуна. sordoyilgo wazani, wopulewgi zalfuna. 36. Сордо-къо цIцIикIкIарассул гIакълу цIцIикIкIараб. sordo-qo ~iJaraSul faqlu ~iJarab. 37. Суалалда рекъон, къокъ гьабун, кье жаваб. sualalda reqon, qoq habun, pe $awab. 38. Сумал чIалу гьабуге, гьалил михир гьабуге. sumal zalu habuge, halil mi[ir habuge. 39. Сумалда сум лъуни, гул лIугьунеб. sumalda sum ;uni, gul /uhuneb. 40. Сусур цIцIикIкIаралълъуб бугIа дагьаб, рагIи гIемералълъуб гIакълу дагьаб. susur ~iJara:ub bufa dahab, rafi femera:ub faqlu dahab. 41. Сусур чIаралаго, ролIул чIорал гьоркьоре ккунги ратулел, гIакайилан ккун, хIама бечIчIулелги ратулел. susur zaralago, ro/ul zoral horpore Kungi ratulel, fakayilan Kun, \ama beZulelgi ratulel.

З # Загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. ЗагIигIоралълъги хисулебила жиндирго чваххи. #afifora:gi ]isulebila $indirgo xwa{i. ЗагIипассде къавукъунге, къадарав чияссулгун хоноги чIваге. #afi_aSde qawuqunge, qadaraw xiyaSulgun [onogi zwage. Заз баккудассагойила бегIераб букIунеб. #a# baKudaSagoyila beferab bujuneb. Заз бекьани заз бижулеб, унти бекьани толо бижулеб. #a# bepani #a# bi$uleb, unti bepani tolo bi$uleb. Заз, къарассда гурони, унтулареб. #a# qaraSda guroni untulareb. Заз лълъикIабани, заз къине гьабилароан. #a# :ijabani, #a# qine habilaroan. Залим бетIерлъун тани, бол зигара цIцIикIкIуна. #alim beTer;un tani, bol #igara ~iJuna. Залимассе залим гъежда чIчIун ватулевила. #alimaSe #alim ve$da Zun watulewila. Заман букIунебила гIадамазул илбисал лIугьунебги илбисазул гIадамал лIугьунебги. #aman bujunebila fadama#ul ilbisal /uhunebgi ilbisa#ul fadamal /uhunebgi. Заман букIуна боз щоларебги, заман бачIуна дарай гIоларебги. #aman bujuna bo# &olarebgi, #aman bazuna daray folarebgi. Заман щвелалде барщараб пихъ ххеххго турула. #aman &welalde bar&arab _i] {e{go turula. Заман щвелалде гIегIедараб хIелкил бетIер къотIейила. #aman &elalde fefedarab \elkil beTer qoTeyila. Заман щвелалдего чIчIичIчIидичIого, дурго рагIадалълъухъ балагьун, кIалъай. #aman &welaldego ZiZidizogo, durgo rafada:u] balahun, ja;ay. Заманалда бекье, заманалда бакIаре. #amanalda bepe, #amanalda bajare. Заманалда бубудичIогойила бугъа, гIодобги тIамун, хъураб. #amanalda bubudizogoyila buva, fodobgi Tamun, ]urab. Заманалда гьабичIеб гьабичIого ххутIулебила. #amanalda habizeb habizogo {uTulebila. Заманалда рекъонила хьвадизе кколел. #amanalda reqonila %wadi#e Kolel. Заманалълъ чи квегъула, рукьалцца оц квегъула. #amana: xi kwevula, rupalCa oc kwevula. Заназда кьурдуге, майданалда кьурде. #ana#da purduge, maydanalda purde. Зар билани, питначияссул гъванщида нахъа батулебила. #ar bilani, _itnaxiyaSul vwan&ida na]a batulebila. Зар кьабун чи холаро, цин-цинни гьелълъ хвалде рачуна. #ar pabun xi [olaro, cin-cinni he: [walde raxuna. ЗахIмат – бечедаб, хIалхьи – мискинаб. #a\mat - bexedab, \al%i - miskinab. ЗахIмат бихьичIого, мухь Аллагьассги кьолареб. #a\mat bi%izogo, mu% allahaSgi polareb. ЗахIмат бихьичIого, рахIат бокьарасс бекьичIого лъилъе, нилъ гьечIого хур. #a\mat bi%izogo, ra\at boparaS bepizogo ;i;e, ni; hezogo [ur. ЗахIмат бихьичIого рахIат букIунареб. #a\mat bi%izogo ra\at bujunareb. ЗахIмат бихьичIого щвараб боцIцIуцца чи гьалаг гьавула. #a\mat bi%izogo &warab bo~uCa xi halag hawula. ЗахIмат бихьун – дуниял, гIамал бихьун – аххират. #a\mat bi%un - duniyal, famal bi%un - a{irat. ЗахIмат гьечIого, хуриб тIор баларо. #a\mat hezogo, [urib Tor balaro. ЗахIматаб хIалтIиги хIалихьатаб тIеххги – дурццассе. #a\matab \alTigi \ali%atab Te{gi - durCaSe. ЗахIматаб – ццебе, бигьаяб – ххадуб. #a\matab - Cebe, bihayab - {adub. ЗахIматалълъ цагъур цIола, цагърицца рукъзал рала. #a\mata: cavur `ola, cavriCa ruq#al rala. ЗахIматалълъ чи хьихьула, кIкIвахIалълъ хвезе гьавула. #a\mata: xi %i%ula, Jwa\a: [we#e hawula. Зигара мадугьалассда базе бигьаяб жойила. #igara maduhalaSda ba#e bihayab $oyila. Зигараялълъеги рахьиялълъеги кватIи букIунареб. #igaraya:egi ra%iya:egi kwaTi bujunareb. Зоб бихьарассда ракь бихьулеб, дуниял бихьарассда хвел бихьулеб. #ob bi%araSda rap bi%uleb, duniyal bi%araSda [wel bi%uleb. Зоб гъугъанщинахъе цIцIад балареб. #ob vuvan&ina]e ~ad balareb. Зоб гъугъачIони, гьаракь бахъунареб, гьури бахъинчIони, гIучI бегулареб. #ob vuvazoni, harap ba]unareb, huri ba]inzoni, fuz begulareb. Зоб гIемер гъугъадани, цIцIад дагьаб бала. #ob femer vuvadani, ~ad dahab bala. Зоб роцIцIадго балеб аххир гьечIеб цIцIад, нилI рацIцIадго лъолел хъубал бугьтанал. #ob ro~adgo baleb a{ir hezeb ~ad, ni/ ra~adgo ;olel ]ubal buhtanal. Зоб ццебе бихьарассда ракьги ццебе бихьаги. #ob Cebe bi%araSda rapgi Cebe bi%agi. Зобалазда кьвагьараб ракьалда тIатарабила. #obala#da pwaharab rapalda Tatarabila. Зобгун ракь рекъаги, цIцIадгун бакъ рекъаги. #obgun rap reqagi, ~adgun baq reqagi. Зодиб цIцIер бугони, ракъдада квач букIунеб. #odib ~er bugoni, raqdada kwax bujuneb. Зодибе мали чIвалареб, ралъдадассан кьо лъолареб. #odibe mali zwalareb, ra;dadaSan po ;olareb. Зодоб бугеб тIавусалдасса кодобе щвараб къадакого лълъикIила. #odob bugeb TawusaldaSa kodobe &warab qadakogo :ijila. Зодоб бугеб цIцIумалдасса гIодоб бугеб чIоролого лълъикIила. #odob bugeb ~umaldaSa fodob bugeb zorologo :ijila. Зодове валагьуге, гIодове валагье. #odowe walahuge, fodowe walahe. Зодоссан рахIмат кьеги, гIодоссан баркат кьеги. #odoSan ra\mat pegi, fodoSan barkat pegi. Зулму гьабуге, мун кьижун вукIуна, дуцца зулму гьабурав ворчIун вукIуна. #ulmu habuge, mun pi$un wujuna, duCa #ulmu haburaw worzun wujuna. Зулмучияссда зулмучи гъеждассан ваккун вукIуневила. #ulmuxiyaSda #ulmuxi ve$daSan waKun wujunewila. Зулмучияссул гIумру къокъаб. #ulmuxiyaSul fumru qoqab Гьеб рагIарасс гIажаиблъи гьабурабила, зулмучияссги гьебгощинаб заман ракьалда тIад щиб гьабун балеб жойила букIунеб. heb rafaraS fa$aib;i haburabila, #ulmuxiyaSgi hebgo&inab #aman rapalda Tad &ib habun baleb $oyila bujuneb. ЦIцIудуда гьикъарабила дуцца чан сон барабилан. Гьелълъ жаваб кьурабила лъабкъого сон банилан. ~ududa hiqarabila duCa xan son barabilan. he: $awab purabila ;abqogo son banilan. Зулмуялълъул си борххалъанагIан, гьенисса вортарассул бохх цIцIикIкIун бекула. #ulmuya:ul si bor{a;anafan, heniSa wortaraSul bo{ ~iJun bekula. Зурмихъан берталълъе гIедегIулевила, дибир хвалил рокъове гIедегIулевила. #urmi]an berta:e fedefulawila, dibir [walil roqowe fedefulewila. Зурма рекъезе – къали, кечI рекъезе – далай. #urma reqe#e - qali, kez reqe#e - dalay.

Сс S Ссабру алжаналълъул кIулила. Sabru al$ana:ul julila. Ссабру гьабулеб бугилан чи валъаргъунге, си гIураб меххалълъ, биххулебин. Sabru habuleb bugilan xi wa;arvunge, si furab me{a:, bi{ulebin. Ссабру гьаби гIоларо, рекIелI гIакълу гьечIони. Sabru habi folaro, reje/ faqlu hezoni. Ссабру гьабурассе пайда кIудияб. Sabru haburaSe _ayda judiyab. Ссабру гьечIев чияссул гьабун жо релълъунаро. Sabru hezew xiyaSul habun $o re:unaro. Ссабру – гIакълуялълъул ххан. Sabru - faqluya:ul {an. КIудияв чиясс васассул васассда малълъулеб букIун буго, ворехха, дир вас, мун ххеххдаруге, гIакълуялълъул ххан ссабруйин кколеб. judiyaw xiyaS wasaSul wasaSda ma:uleb bujun bugo, wore{a, dir was, mun {e{daruge, faqluya:ul {an Sabruyin Koleb. ЧIчIужу ячун мехх бахъилалдего, гьев ккун вуго рагъде. Рокъове щвечIого ун руго гIемерал санал. Гьасс пикру гьабулеб букIун буго чIчIужу жиндие ххияналъанадай, россассе анадайилан... Zu$u yaxun me{ ba]ilaldego, hew Kun wugo ravde. roqowe &wezogo un rugo femeral sanal. haS _ikru habuleb bujun bugo Zu$u $indiye {iyana;aday, roSaSe anadayilan... Аххирги гьав щун вуго сардилI жиндирго минаялде. Цин рокъове лIугьиналде, тIохдеги вахун, ццебетIалаялдассан рокъове валагьараб меххалълъ, бихьун буго таххида вегун цо бихьинчи вукIинги, гьессул бетIералда кверги лъун, жиндирго чIчIужу йикIинги. КIудияв инссул малълъ босичIев ххеххдарухъанасс, жанивеги лIугьун, цин хханжар кьабун буго бихьинчияссда, ракIалда букIун буго чIчIужуги чIвазе. a{irgi haw &un wugo sardi/ $indirgo minayalde. cin roqowe /uhinalde, To[degi wa[un, CebeTalayaldaSan roqowe walaharab me{a:, bi%un bugo ta{ida wegun co bi%inxi wujingi, heSul beTeralda kwergi ;un, $indirgo Zu$u yijingi. judiyaw inSul ma: bosizew {e{daru]anaS, $aniwegi /uhun, cin {an$ar pabun bugo bi%inxiyaSda, rajalda bujun bugo Zu$ugi zwa#e. «Вай! ЧIвана гури дуцца дурго унтарав вас!» – ан чIчIужу тIад ххурххарай меххалълъ, бичIчIун буго гьессда ссабру гIакълуялълъул ххан букIин. «way! zwana guri duCa durgo untaraw was!» - an Zu$u Tad {ur{aray me{a:, biZun bugo heSda Sabru faqluya:ul {an bujin. Ссабру тIагIарассухъа тIад гьабун жо босуге. Sabru TafaraSu]a Tad habun $o bosuge. Ссабру ццебе ккезабе, ццин нахъе ккезабе. Sabru Cebe Ke#abe, Cin na]e Ke#abe. Ссабруялда чIчIарассе пайда камулареб, ххеххдарухъанассул ххиялал хIорго ххутIулел. Sabruyalda ZaraSe _ayda kamulareb, {e{daru]anaSul {iyalal \orgo {uTulel. Ссабруялълъ мегIер лълъухъалеб. Sabruya: mefer :u]akeb. Ссабруялълъул тIиналда – багIараб месед. Sabruya:ul Tinalda - bafarab mesed. Ссабуралълъул аххада - роххел. Sabura:ul a{ada - ro{el. Ссабруялълъул тIиналда тIогьол майдан рагIула. Sabruya:ul Tinalda Tohol maydan rafula. Ссабурассе – бохх, виххарассе – ратIа. SaburaSe - bo{, wi{araSe - raTa. Ссадакъа кье кваранаб квералълъ, кьураблъи квегIаб квералда лъаларедухъ. (Квараналълъ кьураб квегIалда лъазе кколареб). Sadaqa pe kwaranab kwera:, purab;i kwefab kweralda ;alaredu]. (kwarana: purab kwefalda ;a#e Kolareb). Ссадакъа кье рукъ бакъулареб, хIалтIи гьабе черхх чIвалареб. Sadaqa pe ruq baqulareb, \alTi habe xer{ zwalareb. Ссадакъаги къадеквенги – дагьаб жо. Sadaqagi qadekwengi - dahab $o. Ссадакъаялълъ хьихьулессул къадруги букIинаро, бараб гIетIалълъ тIувалессул къиматги хвеларо. Sadaqaya: %i%uleSul qadrugi bujinaro, barab feTa: TuwaleSul qimatgi [welaro. СсахIие жо рокъоб гьечIей, къолоде жо тIад ретIуней. Sa\iye $o roqob hezey, qolode $o Tad reTuney. СсахIил пайда гьабулаго къолол зарал ккарабила. Sa\il _ayda habulago qolol #aral Karabila. СсахIилги роцен лъазе ккола. Sa\ilgi rocen ;a#e Kola. СсахIихъ ссахI гурони щолареб. Sa\i] Sa\ guroni &olareb. СсахIицца къеларо, къолоцца бергьинаро (Жо гуреб жоялълъул бицунге). Sa\iCa qelaro, qoloCa berhinaro ($o gureb $oya:ul bicunge). СсахIицца хIама цIцIараб, рахъицца оц цIцIараб (хIал щун унтараб). Sa\iCa \ama ~arab, ra[iCa oc ~arab (\al &un untarab). Ссвакарассда нух гурхIулареб, вакъарассда чед гурхIулареб. SwakaraSda nu[ gur\ulareb, waqaraSda xed gur\ulareb. СсвакачIого чIчIани, чIчIечIого вилълъине кколев. Swakazogo Zani, Zazogo wi:ine Kolew. Ссванилан ккараб цIа рекIинеги бегьулеб, ссванилан тараб питна цIилъизеги бегьулеб. Swanilan Karab `a rejinegi behuleb, Swanilan tarab _itna `i;i#egi behuleb. Ссверун къачIеб азбар – цаби гьечIеб кIал. Swerun qazeb a#bar - cabi hezeb jal. СсалихIицца жергъен гIадин рекъезабе. Sali\iCa $erven fadin reqe#abe. Ссан – дуе, хур – дие, бекьизе – дуе, кваназе – дие. San - duye, [ur - diye, bepi#e - duye, kwana#e - diye. СсугъралIа чиясс гьабураб жо анкьго соналдассан гурони тIатунаребила. Suvra/a xiyaS haburab $o anpgo sonaldaSan guroni Tatunarebila. Ссугъур къан букъе, къехь биччан букъе. Suvur qan buqe, qe% biXan buqe. Ссундуе букIаниги, пал лълъикIаб къотIе. Sunduye bujanigi, _al :ijab qoTe. Ссундуего жиндир заман, ххасало-гIазу, риидал-цIцIад. Sunduyego $indir #aman, {asalo-fa#u, riidal-~ad. СсундулIго роцен букIине кколеб. Sundu/go rocen bujine Koleb. Ссундулго аххир букIунеб, анищалълъул бицен ххутIулеб. Sundulgo a{ir bujuneb, ani&a:ul bicen {uTuleb. Ссургу гIадинги вукIунгейила, жини гIадинги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила (Ссургу гIадин хъалалъанги вукIунгейила, жини гIадин гъорлIанги вукIунгейила, цо-цониги кьоххорххо гIадинги вукIайила). Surgu fadingi wujungeyila, $ini fadingi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila (Surgu fadin ]ala;angi wujungeyila, $ini fadin vor/angi wujungeyila, co-conigi po{or{o fadingi wujayila). Ссуриялдасса хвелго лълъикIила. SuriyaldaSa [welgi :ijila. Ссурун хвей – кIицIцIул хвей. Surun [wey - ji~ul [wey.

С s 1. Сабаб тIагIараб жо – гIажал, гIадан холеб жо – ххиял. sabab Tafarab $o - fa$al, fadan [oleb $o - {iyal. 2. Саву кьарияб, кьаву хIалакъаб. sawu pariyab, pawu \alaqab. 3. Саву кьун, кьаву босуге. sawu pun, pawu bosuge. 4. СагърикьотIа гьабураб ГьимагIурухъ батулеб. savripoTa haburab himafuru] batuleb. 5. СагIат гьечIеб рукъ – гIака гьечIеб бокь. safat hezeb ruq - faka hezeb bop. 6. СагIат гьечIев беццав, рузнама гьечIев рекъав. safat hezew beCaw, ru#nama hezew reqaw. 7. СагIатгIан ххалатабги букIунебила къо, лъагIелгIан ххалатабги букIунебила. safatfan {alatabgi bujunebila qo, ;afelfan {alatabgi bujunebila. 8. Сайигъат бачIарав – таххида, бачIинчIев – туртида. sayivat bazaraw - ta{ida, bazinzew - turtida. 9. Сайигъаталълъе кьоло-гъолон чу щварасс цадахъ ярагъги щай гьечIебилан абурабила. sayivata:e polo-volon xu &waraS cada] yaravgi &ay hezebilan aburabila. 10. Сапаралде вахъунесс хъабарча рокъоб тоге. sa_aralde wa]uneS ]abarxa roqob toge. 11. Сапар цадахъ лъазе бокьани, гьессул хьитинибе чIимихх реххейила. sa_ar cada] ;a#e bopani, heSul %itinibe zimi{ re{eyila. 12. Сапнацца чурунилан чIчIегIерцIцIвак хъахIлъиларо. sa_naCa xurunilan Zefer~wak ]a\;ilaro. 13. Сариси гуреб букIун бугеб, тIатIи букIун буго (ХIамида оххцер квине щибила лъалеб). sarisi gureb bujun bugeb, TaTi bujun bugo (\amida o{cer kwine &ibila ;aleb). 14. Сардил ххалалъи лъалеб унтарассда, къойил ххалалъи лъалеб вакъарассда. sardil {ala;i ;aleb untaraSda, qoyil {ala;i ;aleb waqaraSda. 15. Сасу бекуларо, кун тIечIелдасса. sasu bekularo, kun TezeldaSa. 16. Сасу кьун, рукIкIен кьунила рокьи гьабулеб. sasu pun, ruJen punila ropi habuleb. 17. Сахаб гьой гважуда тIад речIчIулареб. sa[ab hoy gwa$uda Tad reZulareb. 18. Сахав бахIарчияссе нусго гьунарги дагьаб. sa[aw ba\arxiyaSe nusgo hunargi dahab. 19. Саххаватасс мусру чиядаги балебила, къарумасс жиндаго барабги кIкIунебила. sa{awataS musru xiyadagi balebila, qarumaS $indago barabgi Junebila. 20. Сахлъи бокьани, бетIер гьогьмада, хIатIал ххинлъуда, чехь бакъун хьихьейила. sa[;i bopani, beTer hohmada, \aTal {in;uda, xe% baqun %i%eyila. 21. Сахлъи букIаго хIалтIи гьабе, черхх букIаго ретIел ретIе. sa[;i bujago \alTi habe, xer{ bujago reTel reTe. 22. Сахлъи гьечIеб унтудассаги нагагьаб балагьалдассаги цIунаги. sa[;i hezeb untudaSagi nagahab balahaldaSagi `unagi. 23. Сахлъи гьечIев хханассдасса сахлъи бугев лагъго талихIавила. sa[;i hezew {anaSdaSa sa[;i bugew lavgo tali\awila. 24. Сахлъи гьечIессе бечелъи ссундуе? sa[;i hezeSe bexe;i Sunduye? 25. Сахлъиги кьун унти босарав. sa[;igi pun unti bosaraw. 26. Сег кванараб чода канлъи бихьулареб, бечелъараб меххалълъ чияссда чияр гIакълу берцин бихьулареб. seg kwanarab xoda kan;i bi%ulareb, beze;arab me:a: xiyaSda xiyar faqlu bercin bi%ulareb. 27. СихIираб гьимиялдассаги цIунаги, гьуинаб реццалдассаги цIунаги. si\irab himiyaldaSagi `unagi, huinab reCaldaSagi `unagi. 28. СихIирав гIабдал. si\iraw fabdal. 29. СихIирав чияссулгун даранги гьабуге, гIантав чияссулгун оцги баге. si\iraw xiyaSulgun darangi habuge, fantaw xiyaSulgun ocgi bage. 30. Сордо базеян гъотIода рещтIараб гъеду гIумруялълъго гьениб ххутIун рагIула. sordo ba#eyan voToda re&Tarab vedu fumruya:go henib {uTun rafula. 31. Сордо бачIунареб къо букIунареб. sordo bazunareb qo bujunareb. 32. Сордо бецIцIаб бугогIан, цIцIваби гвангъун рукIуна. sordo be~ab bugofan, ~wabi gwanvun rujuna. 33. Сордо къватIиб – ххинкI рокъоб. sordo qwaTib - {inj roqob. 34. Сордо сардие те. soedo sardiye. 35. Сордойилго вачIани, вокьулевги чIалгIуна. sordoyilgo wazani, wopulewgi zalfuna. 36. Сордо-къо цIцIикIкIарассул гIакълу цIцIикIкIараб. sordo-qo ~iJaraSul faqlu ~iJarab. 37. Суалалда рекъон, къокъ гьабун, кье жаваб. sualalda reqon, qoq habun, pe $awab. 38. Сумал чIалу гьабуге, гьалил михир гьабуге. sumal zalu habuge, halil mi[ir habuge. 39. Сумалда сум лъуни, гул лIугьунеб. sumalda sum ;uni, gul /uhuneb. 40. Сусур цIцIикIкIаралълъуб бугIа дагьаб, рагIи гIемералълъуб гIакълу дагьаб. susur ~iJara:ub bufa dahab, rafi femera:ub faqlu dahab. 41. Сусур чIаралаго, ролIул чIорал гьоркьоре ккунги ратулел, гIакайилан ккун, хIама бечIчIулелги ратулел. susur zaralago, ro/ul zoral horpore Kungi ratulel, fakayilan Kun, \ama beZulelgi ratulel.

Лъ ; Лъабго нухалълъгIаги баччизе ккечIони, гьирил бакIлъи лъаларебила. ;abgo nu[a:fagi baXi#e Kezoni, hiril baj;i ;alarebila. Лъабго соналълъ ургъараб барагъидул хъабало, чоде яхинчIониги, гIайиб гьабилароан. ;abgo sona: urvarab baravidul ]abalo, xode ya[inzonigi, fayib habilaroan. Лъабго сордо базегIан гьоболассда киссаянги гьикъуге, кисса-щиван лъаларессе рекIел кIулалги рагьуге. ;abgo sordo ba#efan hobolaSda kiSayangi hiquge, kiSa-&iwan ;alareSe rejel julalgi rahuge. Лъабго ххинкIги памадурги ма, гважи! ;abgo {injgi _amadurgi ma, gwa$i! Лъабго цIияб цIулакьо кун вегарав васассда тIаде лъабцIцIул ваккаравила жугьутIав. ;abgo `iyab `ulapo kun wegaraw wasaSda Tade ;ab~ul waKarawila $uhuTaw. ЛъабкъотIнобе реххараб жо къваригIараб къоялълъ батулареб. ;anqoTnobe re{arab $o qwarifarab qoya: batulareb. Лъабкъого сон барав чи – лъилъизе мехх щвараб пурчIина. ;abqogo son baraw xi - ;i;i#e me[ &warab _urzina. ЛъабмоцIцIрол кIал ккурав муъминчи гIадин. ;abmo~rol jal Kuraw mu'minxi fadin. ЛъабцIцIул абурабила дуда лъалилан, лъабцIцIул абурабила дуда щиб лъалебан. ;ab~ul aburabila duda ;alilan, ;ab~ul aburabila duda &ib ;aleban. Цо лъарагIавилан бицуна магIарулаз, лъабцIцIул бечелъаравила, лъабцIцIул мискинлъаравила. co ;arafawilan bicuna mafarula#, ;ab~ul bexe;arawila, ;ab~ul miskin;arawila. Бечелъанщинахъе жамагIат гьесс бицараб жоялда тIад рекъолеб букIарабила, дуда лъалилан. bexe;an&ina]e $amafat heS bicarab $oyalda Tad reqoleb bujarabila, duda ;alilan. Мискинлъанщинахъе кIалъазе виччаларев вукIаравила, дуда щиб лъалебан. miskil;an&ina]e ja;a#e wiXalarew wujarawila, duda &ib ;aleban. ЛъабцIцIул къинлъичIого гIака лъалареб. ;ab~ul qin;izogo faka ;alareb. ЛъабцIцIул рагIа-ракьан бухъичIого, хур бачIунареб. ;ab~ul rafa-rapan bu]izogo, [ur bazunareb. Лъавукълъи букIуна гIакълулъун хIалеб, жагьиллъи бахъуна жибги гIелмуян. ;awuq;i bujuna faqlu;un \aleb, $ahil;i ba]una $ibgi felmuyan. ЛъазегIан ххарбил багьа – нусго томен, лъан ххадуб – кIиго кепек. ;a#efan {arbil baha - nusgo tomen, ;an {adub - jigo ke_ek. Лъай гьечIевгIан чияссе малълъаризе бокьулебила. ;ay hezewfan xiyaSe ma:ari#e bopulebila. Лъай гьечIелгун ургъани, ургъалабалълъе ккола. ;ay hezel;un urvani, urvalaba:e Kola. Лъай цIцIикIкIине бокьани, щибго лъаларевлъун хIай. ;ay ~iJine bopani, &ibgo ;alarew;un \ay. Лъайги гIакълуги чияе бикьанагIан гIемерлъулеб. ;aygi faqlugi xiyaye bipanafan femer;uleb. ГодекIанив, гIемерал гIадамал ракIарараб бакIалда, Мала Нассрудин вукIун вуго гIадамазда малълъарулев, гьезие гIакълаби кьолев. Цоясс гьессда гьикъун буго. godejaniw, femeral fadamal rajararab bajalda, mala naSrudin wujun wugo fadama#da ma:arulew, he#iye faqlabi polew. coyaS heSda hiqun bugo. - Мала Нассрудин, дуцца, расги бараххщичIого, лъайги гIакълуги бикьула. Мун хIинкъуларищ дурго гIакълуги лъайги, гIадамазе бикьун лIугIилилан? - mala naSrudin, duCa, rasgi bara{&izogo, ;augi faqlugi bipula. mun \inqulari& durgo faqlugi ;aygi, fadama#e bipun /ufililan? - ХIинкъуларо, - ян жаваб кьун буго Мала Нассрудиницца. – Лъайги гIакълуги буго бикьанагIан гIемерлъулеб жо. ГьанжелъагIан дида лъалеб букIараб жо гьанжеялдасса ххадуб нуже-нужедаги лъазе буго. - \inqularo, - yan $aqab pun bugo mala naSrudiniCa. - ;aygi faqlugi bugo bipanafan femer;uleb $o. han$efafan dida ;aleb bujarab $o han$eyaldaSa {adub nu$e-nu$edagi ;a#e bugo. Лъалаго «Ия». ;alago «iya». Жибго гьитIинаб, магIнани бугеб гьаб кIиго рагIул кьучIчI лъималаздассан байбихьула. Лъималаз чалтук тIола. Тоххлъукье жиндир цIцIар ахIараб меххалълъ, «ия» – ян жаваб кьурав къола. Гьоркьоб лъураб жоги дандеяссе щола. $ibgo hiTinab, mafnani bugeb hab jigo raful puZ ;imala#daSan baybi%ula. ;imala# xaltuk Tola. to{;upe $indir ~ar a\arab me{a:, «iya» - yan $awab puraw qola. horpob ;urab $ogi dandeyaSe &ola. Нагагь жаваб кьолесс «лъалаго ия» – ян абуни, итаравлъун (кьуравлъун) рикIкIунаро. Щай гурелълъул, гъосс ццебеккунго лъазабулеб буго жинцца жаваб тоххлъун кьолеб гьечIеблъиги, къотIи ракIалда букIинги. nagah $awab poleS «;alago iya» - yan abuni, itaraw;un (puraw;un) riJunaro. &ay gure:ul, voS CebeKungo ;a#abuleb bugo $inCa $awab to{;un poleb hezeb;igi, qoTi rajalda bujingi. КIудиязда гьоркьор гьал рагIаби абилъун лIугьун руго. Гара-чIвариялда жаниб жинда лълъим гIадин лъалеб жоялълъул хIакъалълъулI, лъалареб ххвелги гьабун, кIалъалев чияссда дандеясс абула «лъалаго ия» бицунгеян. jidiya#da horpor hal rafabi abi;un /uhun rugo. gara-zwariyalda $anib $inda :im fadin ;aleb $oya:ul \aqa:u/, ;alareb {welgi habun, ja;alew xiyaSda dandeyaS abula «;alago iya» bicungeyan. «Лъалаго ия» бицун, лъалареб ххвел гьабуге. «;alago iya» bicun, ;alareb {wel habuge. Лъалареб бакIалда адабги гьабуге, гIорцIцIулареб бакIалда гIодовги чIчIоге. ;alareb bajalda adabgi habuge, for~ulareb bajalda fodowgi Zoge. Лъалареб бакIалдеги бачун, жиб чуйилан бичейилан абурабила хIамицца. ;alareb bajaldegi baxun, $iyilan bixeyilan aburabila \amiCa. Лъалареб нухдассан сапаралде унарел. ;alareb nu[daSan sa_aralde unarel. Лъаларилан абураб къоялдасса цIунаги, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьассги цIунаги. ;alarilan aburab qoyaldaSa `unagi, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaSgi `unagi. Лъаларо – кIуркIил, кIоларо – вархIил. ;alaro - jurjil, jolaro - wae\il. Лъалароги кIолароги баццалила. ;alarogi jolarogi baCalila. Лъалароялде чи ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. ;alaroyalde xi Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. Лъалев тушман цин квешав, лъаларев тушман нусцIцIул квешав. ;alew tu^man cin kwe^aw, ;alarew tu^man nus~ul kwe^aw. Лъалесс малълъараб гьабичIев мурадалде щоларев. ;aleS ma:arab habizew muradalde &olarew. Лъалесс чу босе, лъаларесс куса босе. ;aleS xu bose, ;alareS kusa bose. Лъалессдаги цIеххе, мунгоги ургъе. ;aleSdagi `e{e, mungogi urve. Лъалессе бигьаяб жойила гьабида гIентIеро базе. ;aleSe bihayab $oyila habida fenTero ba#e. ЛъалкIалълъ гIанкIкI кколебила. ;alja: fanJ Kolebila. Лъани – маххссаро, лъачIони – гажи. ;ani - ma{Saro, ;azoni - ga$i. Лъанщинаб бицинги мунагьила. ;an&inab bicingi munahila. Лъанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. ;an&inab bicine gurebila jal bujuneb. Лъанщинабги бицунгейила, бицунебги лъан бицейила. ;an&inabgi bicungeyila, bicunebgi ;an biceyila. Лъар бахине кIоларесс гIор бахунаро. ;ar ba[ine jolareS for ba[unaro. Лъар гIечIелълъубе гIорги кIанцIана. ;ar heze:ube forgi jan`ana. Лъараб жо кIочон толев чи – охх унеб гьобо. ;arab $o joxon tolew xi - o{ uneb hobo. Лъараб жоялълъул зарал букIунареб, загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. ;arab $oya:ul #aral bujunareb, #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. Лъарабани дуцца дун лъарахъго чIвалаанилан абурабила хIамицца бацIида. ;arabani duCa dun ;ara]go zwalaanilan aburabila \amiCa ba`ida. ХIама букIун буго лъарал рагIалда. ТIадеги бачIун, бацIицца хIама чIвазе къассд гьабун буго. ХIамицца бацI божизабун буго, жиндир кьариял кIуртул ругин, къасси жинцца дуе гьелги кьелин, жиб чIвагеян. \ama bujun bugo ;aral rafalda. Tadegi bazun, ba`iCa \ama zwa#e qaSd habun bugo. \amiCa ba` bo$i#abun bugo, $indir pariyal jurtul rugin, qaSi $inCa duye helgi pelin, $ib zwageyan. СихIираб хIамил хIилаялда божараб бацI къасси бокьалълъул кIалтIе бачIун буго. ХIамицца рицун рукIарал кIуртузул цIцIаразда гьоркьосса «Лъараб», – ан бацIицца ахIараб меххалълъ, хIамицца жаваб кьун буго - «Лъарабани, дуцца дун лъарахъго чIвалаан!» si\irab \amil \ilayalda bo$arab ba` qaSi bopa:ul jalTe bazun bugo. \amiCa ricun rujaral jurtu#ul ~ara#da horpoSa «;arab», - yan ba`iCa a\arab me{a:, \amiCa $awab pun bugo - «;arabani, duCa dun ;ara]go zwalaan!» ЛъарагI гьакитIа – лъарагI кечI, магIарул гьакитIа – магIарул кечI. ;araf hakiTa - ;araf kez, mafarul hakiTa - mafarul kez. ЛъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо. ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro. Пуланаб росдал гIадамазда чIалгIун буго цIцIам босизе лъарагIлъиялде хьвади. Гьез хIукму гьабун буго, цIцIамги бан, жидерго хIор бетизабизе. КигIан гIемер цIцIам баниги, хIор бетун гьечIо. Нахъеги хIукму ккун буго, лъарагI мацIцI бицанигIаги бетилародаян. Гьединги бетун гьечIо. Гьеб меххалълъ цо чIчIужугIаданалълъ абун буго. _ulanab rosdal fadama#da zalfun bugo ~am bosi#e ;araf;iyalde %wadi. he# \ukmu habun bugo, ~amgi ban, $idergo \or beti#abi#e. kifan femer ~am banigi, \or betun hezo. na[egi \ukmu Kun bugo, ;araf ma~ bicanifagi betilarodayan. hedingi betun hezo. heb me{a: co Zu$ufadana: abun bugo. - «Ле гIадамал, лъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо, гIадалал жал гьаруге!». - le, fadamal, ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro, fadalal $al haruge! ЛъарагIаб гьойцца гурони, лъарагIаб гIанкIкI кколареб. ;arafab hoyCa guroni, ;arafab fanJ Kolareb. ЛъарагIассул гьакицца гIанкIкI ккурабила. ;arafaSul hakiCa fanJ Kurabila. Лъарахъе щвечIого, хьитал рахъуге, чорххол хIал лъачIого, рагIиги бицунге. ;ara]e &wezogo, %ital ra]uge, xor{ol \al ;azogo, rafigi bicunge. ЛъаргIиве аниги, къолго вуссунев, Къарахъе аниги, сордо баларев. ;arfiwe anigi, qolgo wuSunew, qara]e anigi, sordo balarew. ЛъаргIире – цIцIамде, ЦIцIороре – билде. ;arfiwe - ~amde, ~orore - bilde. ЛъаргIиссан гъугъани – цIцIер, ЦIцIороссан гъугъани – бакъ. ;arfiSan vuvani - ~er, ~oroSan vuvani - baq. Лъаялда ххадув Хъитаналде щвезегIан инеги кIкIухIаллъугейила. ;ayalda {aduw ]itanalde &we#efan inegi Ju\al;ugeyila. Лъаялдасса чIухIарав жагьиллъиялда ххутIула. ;ayaldaSa zu\araw $ahil;iyalda {uTula. Лъебелазул кун цIакъаб, куралазул дум цIакъаб. ;ebela#ul kun `aqab, kurala#ul dum `aqab. Лъезе лъаларесс тIагъур бахъуге. ;e#e ;alareS Tavur ba]uge. Лъелго вилълъинчIессда рекIадул къимат лъалареб. ;elgo wi:inzeSda rejadul qimat ;alareb. Лъимадул бетIер унтани, эбелалълъул ракI унтулебила. ;imadul beTer untani, ebela:ul raj untulebila. - Лълъицца вакарав? :iCa wakaraw? - Дадацца. dadaCa. - Лъицца хьихьарав? :iCa %i%araw? - Дадацца. dadaCa. Лъимал гогьдаризаруни, эбел-инссуда бадир ралел, чIчIужу гогьдаризаюни, россассул бетIералде яхуней. ;imal gohdari#aruni, ebel-inSuda badir ralel, Zu$u gohdiri#ayuni, roSaSul beTeralde ya[uney. Лъимал гьаризе кIудияб гIакълу-лъай къваригIунаребила. ;imal hari#e judiyab faqlu-;ay qwarifunarebila. Лъимал гьаричIев херав чи – кьалбал турараб гъветI. ;imal harizew [eraw xi - palbal turarab vweT. Лъимал гьаричессда рокьи лъалареб, лъимал хвечIессда рухIел лъалареб. ;imal harizeSda ropi ;alareb, ;imal [wezeSda ru\el ;alareb. Лъимал гьаричIессда ругеланищан кколебила, гьарурассда гьаризего гьаричIеланищан кколебила. ;imal hariZeSda rugelani&an Kolebila, haruraSda hari#ego harizelani&an Kolebila. Лъимал гьечIеб гIумру – бакъ гьечIеб рагIад. ;imal hezeb fumru - baq hezeb rafad. Лъимал гьечIеб къоги бачIунгеги, лъималазда божунги ххутIугеги. ;imal hezeb qogi bazungegi, ;imala#da bo$ungi {uTugegi. Лъимал гьечIеб рукъ – лълъим бегараб гьобо. ;imal hezeb ruq - :im begarab hobo. Лъимал гьечIессе – цо ургъел, ругессе – нусго ургъел. ;imal hezeSe - co urvel, rugeSe - nusgo urvel. Лъимал гьитIинаб меххалълъ – гьитIинаб ургъелила, лъимал кIодолъигун – кIудияб ургъелила. ;imal hiTinab me{a: - hiTinab urvelila, ;imal jodo;igun - judiyab urvelila. Лъимал гьоркьоб гьечIеб ригьин биххи – оц-гIакаялълъул даран биххи. Лъимал гьоркьор ругеб ригьин биххи – бащдаб къиямассеб къо. ;imal horpob hezeb rihin bi{i - oc-fakaya:ul daran bi{i. ;imal horpor rugeb rihin bi{i - ba&dab qiyamaSeb qo. Лъимал – гьоцIцIо, боцIцIи – рухI. ;imal - ho~o, bo~i - ru\. Лъимал гIечIого, эбел-эмен ургъалилIе кколарелила. ;imal fezogo, ebel-emen urvali/e Kolabila. Лъимал гIиссинал рукIун, кьижизе течIо, гьелги кIудиял гIун, кьижизе кIвечIо. ;imal fiSinal rujun, pi$i#e tezo, helgi judiyal fun, pi$i#e jwezo. Лъимал кIодолъичIого, эбел-эмен макьидасса ригьунарел. ;imal jodo;izogo, ebel-emen mapidaSa rihunarel. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, гIакълу бугеб цIцIуяб жо гIабдалассе инаро. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fabdalaSe inaro. Лъимал ругеб рокъобе илбис къаларебила. ;imal rugeb roqobe ilbis qalarebila. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячунаро, хераб хIама босарав дармицца воххуларо. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxunaro, [erab \ama bosaraw darmiCa wo:ularo. Лъимал руго – чед гьечIо, чу буго – кIалцIи гьечIо. ;imal rugo - xed hezo, xu bugo - jal`i hezo. Лъимал ругониги – балагь, лъимал гьечIониги – балагь. ;imal rugonigi - balah, ;imal hezonigi - balah. Лъимал хвани, умумузда къиямассеб къо чIчIолебила, умумул хвани, лъималаз тIехх тIагIун букIун батилилан абулебила. ;imal [wani, umumu#da qiyamaSeb qo Zolebila, umumul [wani, ;imala# Te{ Tafun bujun batililan abulebila. Лъимал хIинкъизаруни, гьересси бицунеб, ракъизаруни, жо бикъулеб. ;imal \inqi#aruni, hereSi bicuneb, raqi#aruni, $o biquleb. Лъимал тушманассулги ракъугегийила. ;imal tu^manaSulgi raqugegiyila. Лъимада пардав гьечIеб. ;imada _ardaw hezeb. Лъимадуе гIоло эбел цIадаеги кIанцIулейила. ;imaduye folo ebel `adayegi jan`uleyila. Лъимадул щиб унтаниги, цадахъ эбелалълъул ракIгийила унтулеб. ;imadul &ib untanigi, cada] ebela:ul rajgiyila untuleb. Лъималаз гуккарал гIолеб, лъималазул лъималазги гуккизе рукIунге. ;imala# guKaral foleb, ;imala#ul ;imala#gi guKi#e rujunge. Лъималаз жидеего бокьулеб маххщел гьитIинго тIасса бищулеб. ;imala# $ideyego bopuleb ma:&el hiTingo TaSa bi&uleb. Лъималаз эбел-инссуе щиб гьабун батаниги, гьезул лъималаз гьезиеги гьебго жо гьабулеб. ;imala# ebel-inSuye &ib habun batanigi, he#ul ;imala# he#iyegi hebgo $o habuleb. Лъималазда релълъун ца бихьуге, ццидал расги бихьуге. ;imala#da re:un ca bi%uge, Cidal rasgi bi%uge. Лъималаздасса лъималазул лъимал ххириялила. ;imala#daSa ;imala#ul ;imal {iriyalila. Лъималазе алжан – эбел-инссул гьабураб адабалълъухъила. (Лъималазе алжан – эбелалълъул хIатIикьила). ;imala#e al$an - ebel-inSul haburab adaba:u]ila. (;imala#e al$an - ebela:ul \aTipila). Лъималазе гIоло гIорги къулчIчIизе кколебила, мегIерги кIкIвине кколебила. ;imala#e folo forgi qulZi#e :olebila, mefergi Jwine Kolebila. Лъималазе къотIи гьабуге, гьабун ххадуб тIубазабе. ;imala#e qoTi habuge, habun {adub Tuba#abe. Лъималазе цо чIчIараб рагIи бице, дур рагIи хисанищ – хвана мун! ;imala#e co Zarab rafi bice, dur rafi [isani& - [wana mun! Лъималазе чед гурев, чое базе ххер гурев. ;imala#e xed gurew, xoye ba#e {er gurew. Лъималазул унти – эбел-инссул гьумер нечараб жо. ;imala#ul unti - ebel-inSul humer nexarab $o. Лъималазул ярагъ гIодийила, гIадамазул ярагъ ххвалченила. ;imala#ul yarav fodiyila, fadama#ul yarav {walxenila. Лъимал гьечIев чияссда боцIцIи лъимерлъун бихьулебила. ;imal hezew xiyaSda bo~i ;imer;un bi%ulebila. Лъимер лъезе чехь гурей, чоххтIо кквезе гъал гурей. ;imer ;e#e xe% gurey, xo{To Kwe#e val gurey. Лъун бихьараб кьили лълъикIаб, кьвагьун бихьараб ярагъ лълъикIаб. ;un bi%arab pili :ijab, pwahun bi%arab yarav :ijab. Лъураб бугьтан рихун хвезе вахъунге, Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIуларин. ТIадагьаб къавмалълъул къил-къвал цIеххоге, ЦIцIамул гьирал рецIцIун, гьоцIцIо кьоларин. ;urab buhtan ri[un [we#e wa]unge, _i] hezeb voToda Til reZularin. Tadahab qawma:ul qil-qwal `e{oge, ~amul hiral re~un, ho~o polarin.

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. rav Karab me{a: gurebila yarav \aduruleb, rav Kelaldeyila. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. ravaldaSa reqel :ijab. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. rava: was hawularo, hawuraw zwan guroni. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. rava: qed balaro, barab bi{un guroni. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. ravda &iw berharawali, rav /ufidal ;ala, Zu$uya: wasi& hawilewali, qin;idal ;ala. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. ravde wa]inalde mungogi ;ay, durgo tu^manaSul quwatgi ;ay. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. ravde /uti#e gurebila unel, ravi#eyila. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. jiyidegi reqaw co ravu]an ravde ubew wujanila. dande KaraS heSda abunila, - le tali\qad! /uti#e Kani, duCa &ib habileb? bi&un Cewe {aduw vuraS zwan re{ila guri mun! - ravde /uti#e guro unel, ravi#egi berhinegi una! - yan $awab punila reqaw ravu]anaS. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. ravidago - baq, qoTnobgo - ma$git. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. ravulebgo fadat, reqolebgi fadat. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. ravun ri%unila bele% reqaral. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. rahuge raj, rahani, qage. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. rahuma\ufan begi#e #a\matab mefer hezeb. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. rafaba# gurebila kalam bercin habuleb, mafnaya:ila. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. rafal ba]arab, rapan ba]izeb kalamaldaSa `unagi. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. rafal ba]un, [ur bepe, rapan ba]un, bop ]wa&Te. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. rapal hezeb maydan bujunareb. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. rafalaldaSa rapan :ijab. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. rafan&inab bicarawgi - herSi]an, bi%an&inab bicarawgi - ma~i]an. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. rapan&inab bicingi munahila. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. rafan&inab bicine gurebila jal bujuneb. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. rafaraw nudgo nufaSdaSa bi%araw co nufgo :ijawila. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. rafaraldaSa bi%arab biTarab. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. rafi abilalde ;ab~ul boTronib Sweri#abeyila. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. rafi badibe :ijab, Til muvalde :ijab. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. rafi baj bi%unila abi#e Koleb. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. rafi baXulareS #ar baXuleb. 27. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. 28. РагIи бице магIна бугеб, кици тIаме гогьар бугеб. rafi bice mafna bugeb, kici Tame gohar bugeb. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. rafi bugeb ruqaldaSa mafu bugeb ruqgo :ijab. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. rafi habi#e - nus, nisu kwana#e - yas. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. rafi habulareS bo~i %i%ularo. 32. РагIи гьечIони кечI букIунареб, гамачI гьечIони къед букIунареб. rafi hezoni kez bujunareb, gamaz hezoni qed bujunareb. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. rafi horoye biXalew horol mu\uma. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! rafi huinab bicun, holo kunew beTerqoT! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. rafi huinaSul hudul femeraw, jal ]azaSul tu^man femeraw. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. rafi faqil - faqluhez, huri jodo - _i^ahez. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. rafi femeraw waqaraw, bufa femeraw for~araw. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. rafi femeraw «faqil» fadama#da zalfuna, zalfade gargadulew {alqaldago ri[una. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. rafi $anib ;olareSda bicinefan, kwenZel `un qwaTibe baygo :ijila ba;go;iya:e. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. rafi qoqab :ijabila, far& {alatab :ijabila. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. rafi qoqal, qadar {alatal ratagi. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. rafi para bugo - pey \alaq bugo. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. rafi pwararab bice, pabi#e Kani, /uta. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. rafi pogeyila, puni Tuba#abeyila. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. rafi puZaw xi xodagi ;alew. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. rafi ;alew - hakida, hakil beTerhan - fodow. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. rafi ;alew fabdalaSdaSa ma~ ;alarew ~odor :ijaw. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. rafi rafude bazuna, for podupe bazuna. 49. РагIи – рекIел кIул. rafi - rejel jul. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. rafi Tafuna, Tolalgo fadamal [warab me{a:, fayib Tafuna, &iwnigi Tad ja;azogo tarab me{a:. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. rafi urvun bice, gali borcun Tame. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. rafi {alat, {abar qoqo. 54. РагIи хвани, чи холев. rafi [wani, xi [olew. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. rafi [waraw xi - $iwgo [waraw xi. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. rafi [olew xiyaSulgun hudul;igi habuge, [olarew re{ungi toge. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. rafi-{oz {alataSul {iyanat kamulareb. 58. РагIи ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). rafi {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju ({arab Zijuleb zujna). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. rafi \alaqab bice, han pariyab kwanay. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. rafi - CebeSan, Til - na]aSan. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. rafi ~aljuleb ~alju, ~ad Kolareb burtina. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. rafi `e{oge, \alTi `e{e. 63. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. rafi xol bahayaw - $iwgo xa]dal bahayaw. 64. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. rafi Zedal - faqil, palda berhindal - bahadur. 65. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. rafigi pun, Tubazogo teyaldaSa, rafi pezogo te#e bihayabila. 66. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. rafi#e bopulareb $o rafulareb. 67. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. rafiya: fadan ;ala, famal bi%un re{Sola. 68. РагIуд гIорцIцIиги тIохход вакъиги – цого жо. rafud for~igi To{od waqigi - cogo $o. 69. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. rafud raqagi, bofod for~agi. 70. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. rafuda bo$uge, \alTuda bo$a. 71. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). rafuda kurpbal rujunel (ca tara: mefer toleb). 72. РагIуда ххадуб рагIийила. rafuda {adub rafiyila. 73. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. rafuda \aTal vuray, \alTude nu~a qaray. 74. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. rafudagi \alTudagi horpob qol nu[ila. 75. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. rafuye rafi kamulareb, yarviye yarav kamulareb. 76. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. rafuqaw&inaw finqaw wujunew. 77. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. raful guhar hezin, hural $algo te. 78. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. raful fomo habuge, fabdalgun &avaduge. 79. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. raful fomoya:ul far&al haruge. 80. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. raful kamital kwaraS keren {axa#e Karab. 81. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. raful kwe^;i - {ala;i, {arbil kwe^;i - femer;i. 82. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. raful kumek bo~ul kumekaldaSa judiyab. 83. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. raful mafna biZulareS biTarab hereSi;un, hereSi biTarab;un habulebila. 84. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. raful mafna biZuleb, baj bi%un. 85. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. rafu/ :ij;igi bujunebila, fa$algi batulebila. 86. РагIулIе загьру жубаге. rafu/e #ahru $uba#e. 87. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. rafu] ralahuge, \alTu] ralahe. 88. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. rafuCa ba]ulareb ]ala bujunebila. 89. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. rafuCa fadan ;ala, daruya: to{tir ;ala. 90. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. rafuCa /uqulel, rafuCa sa[gi harulel. 91. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. rafuCa rafi ba]ula, zafdaCa fu_ ba]ula. 92. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. rafuCa [ur been habularo, huri-muxa: zaralaro. 93. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. radal bafar - qinab, qaSi bafar - \orab. 94. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. radal bar&ani, qaSi reqolel ni/eralgo :ijila. 95. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. radal bicarab qorqoye aray, qaSi bicarab bor%iye aray. 96. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. radal wa]arawgi hiTingo Zu$u yaxarawgi na]a wo{ulew. 97. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. radal wa]araSul pefer ~uyab. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. $uray qin;uleb #amanalda co-co yav#inaw we%aS, radalgo wa]un, $indirgo lemagalda xiyar ~uyab pefer bosi#abuleb bujun bugo, xiyaralda $indirgo bi%inab pefer bosi#abuleb bujun bugo. hedinab ]ub;iyalda Tad bi$arab hab kici $aqa \alTi#abula radal wa]araSul \alTi /uhuna, i^ biTun Kola aburab mafnayalda. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. radal wa]araSul pefer ~uyab, Cudun wa]araSul sa[;i :ijab. 99. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. radal wa]inzeSe qo qwaridab. 100. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. radal wa]udaSa fadin qarqalagi bujunarebila, xi [owudaSa fadin rajgi bujunarebila. 101. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. radal wazaraw hobol {e{go unew. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). (habib hobol Kola Tabifat. umumu#ul abi bugo radal razaral naJal {e{go na]e unilan). 102. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. radal kwanazogo, qwaTiwegi wa]unge, qwaTul {arbal rosun, roqowegi wazunge. 103. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. radal qa;i#efan bugoni &ib qolol mavalo, qa;udaSa na]e bugoni &ib rosdal jodo;i. 104. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. radal - qa;i#efan qulhu ~alulew, qa;udaSa na]e xavir heqolew. 105. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. radal - qa;i#efan qur'an ~alulew, qa;udaSa na]e \amul riqulew. 106. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. radal - qwaTiwe, qaSi - $aniwe. 107. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. radal - ro%do/e, qaSi - bopobe. 108. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. radal ro~un, qa;uda per[un. 109. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. radal ya]ara:ul ba; Tojab. 110. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. radalgi qaSigi kwen roSaSul bugoni, qadekwenfagi Zu$uya:ulgi bujine Koleb. 111. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. radalgo haburab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. 112. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. radaliSa ma~iCa xangi xi mujur;ulew, ma~ida raj reqaraw baq un {aduSa ;alew. 113. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. radalkwen duCago kwanay, qadekwen halmavgun cada] kwanay, qaSikwen tu^manaSe pe. 114. Ражи мискинчияссул дандежойила. ra$i miskinxiyaSul dande$oyila. 115. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху-ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуццаги те, хIалихьат! ra$i Tafindal Turab ~amu/in fadaw. - ra$i {u-{un, {injal kwin duCagi te, {abarat! - {inja#da fu$al rayi duCagi re, \ali%at! 116. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. ra$i ~oroleb mo~a: ~oloda ro%owegi unge, ~ani qin;u/ munderil a[apegi unge. 117. РажидулI анкьго дару букIунеб. ra$idu/ anpgo daru bujuneb. 118. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. ra#i;i hezogo yas rihnade peygi judiyab munahila. 119. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). ra#iyab qoya: furusa#ul haTanqo fadaw, _a^manab qoya: $uhuTa#ul ^amatqo fadaw. (wiTani - haTan, heTani - ^amat). 120. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. rak barab [uriwe allah walahunew, bexedab roqoye yas yalahuley. 121. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. rak bara:ub \alu]in \alifarab bujuna. 122. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. rak hezogo, bop bixuge, bepizogo [ur bixuge. 123. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. rak \al;anafan, \alu]in har#a;uleb, kici femer;anafan, kalam bercin;uleb. 124. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. rak zwazeb [uraldaSagi `unagiyila [ur hezeb ruqaldaSagi `unageyila. 125. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. rak zwazoni, rapa: _ayda polareb, ]ulu] habizoni, a[ip _i] bi$ulareb. 126. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. rakwa heTunilan, hobo [isulareb, hobo bekunilan, rakwa [isulareb. 127. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. rakugo\ [isunilan ]ab]al za\a;ilaro. 128. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. raqdadagi wujun gurebila Xufa Koleb. 129. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. raqdada /uharab \or {e{gogo qunebila. 130. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. raqi - %ul, jwa\ - Swak. 131. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. raqugegi, for~ugegi, ra]ap [wagi. _ati\a. 132. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. raquda nix hezeb, bexe;iya:e fey hezeb. 133. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. raqun kwanani, kwen huin;ula, himun bicani, rafi huin;ula. 134. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. raqul qali juTugegi, qo%ol Ta$u reTungegi, xiyaq;un xi {uTugegi. 135. Ракъусоналълъ месед учузаб. raqusona: mesed uxu#ab. 136. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. raqusona: ru~un Zaral, for~unsona: re;an]aral mafarulal. raqusona:, ]abinib beTergi qan, godejaniSan uneb hoyda &iwgo we;izewila. [ur bazarab sona:, hebgi rajalde &un, kinalgo re;aralila. 137. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас чохьодасса ун хваравила. raqusona: ebel yaquCa [warayila, was xo%odaSa un [warawila. 138. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. rap bu]ani, mesed batulebila, rafi bu]ani, fa$al batulebila. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. wujun wugo co bexedaw xi. bujun bugo heSul judiyab a[gi faTidab _asTan-qonogi. kidago heS jiyawgo wasaSda abuleb bujun bugo - "rapu/ mesed bugeb{a, dir ;imal, rafu/ fa$al bugeb. wore{a, nu$eCa rap femer bu]e, rafi dahabgi bu]uge!" - yan. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. $inCa rapu/ ba{xarab &ibnigi $o hezogo, inSuCa kidago ni/eda hadal rafabi femer abilaroanilan rajaldegi Kun, jiyawgo waCaS rap femer bu]uleb bujun bugo. mesed-farac $inda-$inda - batilarodayan, coca#daSa ba;gogi ]ir&adulel rujun rugo. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Цо заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. qoTun bugo _aydayab $o batiyaldaSa %ul. re{un tun bugo waCa# rap, rapa: halgi tun rugo. co #amanaldaSan hiTinaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi judiyaw waCaSul \eleko ]a#;un bi%un bugo. Judiyaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi Kun bugo vo#ul ]a# waraniyilan. judiyaSu]e &un batilin dahabnigi mesedilan hiTinaw, hiTinab fonJoCa guKun watilin $iwilan judiyaw, coca#degi ^akdarun, rafi bu]i#e /uhun rugo. ruXaba#e riXan rugo raful {alatal ra{Sal. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. inSuCa mesedilan Sunde abuleb bujarabali biZizel ;imala#da rafu/ fa$al `aqgo judiyab batun bugo. 139. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. rap kinab bujanigi, he: guroni ni/ %i%ularel. 140. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. rapa hezeb han bujunareb. 141. Ракьа гьечIеб гьанги, хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. rapa hezeb hangi, \e hezeb ho~ogi bujunareb. 142. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. rapalda bi%izonigi, \aram #obalda bi%uleb. 143. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. rapaldaSa ber for~ulareb, farac TaSan xwa{ulareb. 144. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. rap-rapa:ul fadat baTiyab, fadama#ul {aSiyatgi baTiyab. 145. Ракьа бугони, гьан камиларо. rapa bugoni, han kamilaro. 146. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. rapa bugonigi folebila fandiSa xoye. 147. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. rapaldaSan ri$aral ni/ rapalde Tad ruSuna. 148. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. rapalda TadaldaSa {iyanatxiyaSe rapul xo%onibgo :ijila. 149. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. rapul beTerhan wugo rap \alTi#aburaw xi. 150. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. rapul fanJ rapul hoyCa guroni Kolareb. 151. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. rapu/ ba{xanigi balahulebila hunara: qwaTibe nu[. 152. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. rapu/e Karab muh Tir&izogo {uTulareb. 153. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. rapu/e rehel - rapu/an Tor&el. 154. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. rapu/e re{anigi, mesed [olareb, [aba/e anigi, ba\arxi [olarew. 155. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. rapuCa kwana#awi#e boparaS rapgi kwana#abe. 156. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. raj ba\ar;unilan, xer{ `i;ularo, xor{ol lugbu#ul han gur-gurun {adub, gorbol &ej ~abu~un, muv biTularo, muv#al hod qulareb qo bazun {adub. 157. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. raj ba&a;ulareSulgun hudul;igi habuge, xe% ba&a;ulareSulgun halmav;igi habuge. 158. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. raj baqwani - #akil ruq, Cim ba]ani - {i#ril ruq. 159. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. raj ba&a;un kwarab gurga :ijabila, meqSa ruSun kwarab xadidaSa. 160. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. raj beC;iyaldaSa ber beC;i :ijab. 161. РакI бечедассул рукъ мискинаб. raj bexedaSul ruq miskinab. 162. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. raj biTi#efan, ma~ biTulareb. 163. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тушман лълъикIав. raj bi%ularew hudulaSdaSa beral ri%ulew tu^man :ijaw. 164. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. raj gur\un, aSjobe baxarab buruT, Cim ba]un, baxa]i#e Karabila. 165. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. raj fedefaraSe nu[ {alatab. 166. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. raj kweviyaldaSa xer{ kwevi bihayabila. 167. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. raj qwari;i - [er;iya:ul ba&a;i. 168. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. raj per[araSe dunyalgi per;un bujuneb. 169. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. raj rahulareSulgun hudul;igi habuge, sa_ar \e%olareb \amagun nu[dagi unge. 17o. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. raj [er;izogoyilan, qarqala [er;izogo bujunareb. 171. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. raj untun fodani, beCab badiSagi mafu baKuleb. 172. РакI херлъугеги, хоб билугеги. raj [er;ugegi, [ob bilugegi. 173. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. raj Zarab $o - fayilan xed. 174. РакI щваралълъубе хIетIги щун. raj &wara:ube \eTgi &un. 175. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. raj &uliyaSul xer{gi &uliyab, raj tama[aSul xer{gi tama[ab. 176. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. rajal faTida:ub bajgi faTidab. 177. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. rajalda bugeb $o bicinzogoyila bu]a Zefer;arab. 178. РакIалда бугеб щинаб гьурщизе кколареб. rajalda bugeb &inab hur&i#e Kolareb. 179. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. rajalda hezeb muvalda na]a batugegi. 180. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. rajalda qarab qwaTibe re{izogo {uTulareb. 181. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. rajaldaSa {e{ab $ogi hezeb, {e{go [isuleb $ogi hezeb. 182. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. raja: borce, faqluya: qoTe. 183. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. raja: _ikru habizoni, kanal bera#dagi &ibnigi bi%ulareb. 184. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. raja: [wel haruley, jala: sa[;i haruley. 185. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. raja-ra[ari heze#ul qo, qwarifarab $o balahulago, unebila. 186. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. ra;ad vwaridabfagi, he:ulgi Tinu bugeb, mefer bor{atabfagi, he:ulgi beTer bugeb. 187. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. ra;ad :eCa for~ulareb, bo~i fun, xi [olarew. 188. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. ra;dadagi gel ;e, femer bugilan isra_ habuge. 189. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). ra;daye &ub qwarifuneb, &ubayegi baq qwarifuneb (ra;daye - &ub, &ubayegi - baq). 190. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. ra;dal karaxelalda rejinzoni, ho~o &olaro. 191. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. ra;dal :ima:egi _asa;i behularebila. 192. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. ra;dal :im ~iJuna Tade razunel fora#da;un, TadxiyaSul ;ay ~iJuna xiyaCa bicune:u] finTamiyalda;un. 193. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. ra;dal Tinu hezeb, for`madul Tinz hezeb. 194. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. ra;da/e bo{ biXan _a{ru;aray mun, ra;ad qunday bugeb, mun qulun yigin. mesedil mali zwan #odoy ya[aray, molol fuz bekunday, fodoy zwan yigin. 195. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. ra;da/e :imgi baXuge, ro%obe Tilgi bosuge. 196. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. ra;da/e re{arab ruJada {aduwgi unge, [waraw xiyaSde fayibgi re{uge. 197. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. ras bi$anafanila funJ buhuneb, bexe;anafanila xi bara{&ulew. 198. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. ras {ala;unilan {anaS mun yaxinaro. 199. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. ras \erenab bi%unila \anziCa ru# beTuleb. 200. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. raTa - bi{aro, bo{ - fu~aro. 201. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. ratel hezeb \alTi - me{tulareb zafa. 202. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. raTalgi &olarogo, &igatgi folarogo. 203. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. raTaya: horpob;i Te#abuleb, bo{a: fu~uleb. 204. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. raTlid wu~araSul \urmat judiyab, Tavur \ularaSu] fin Tamulareb. 205. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. raTliye e{etaraw To{oye behularew. 206. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. raTlil isbahi;i - har#a;i, xor{ol isbahi;i - {ala;i. 207. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. raTli] balahun - dandzway, {arbi] balahun - TowiTi. 208. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. raTliCa xiyilan, xu]a reTaraw, xoCa bahaduran, yabu rejaraw. 209. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. raTliCa - xi, xoCa - bahadur. 210. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. ra[ap \ebTaraw \al Kedal qwaTiw zwalew. 211. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. ra[al riJunew hezew xiyaS kwe^ wugilan abuge. 212. Рахараб гъамассги, буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. ra[arab vamaSgi, bu~arab jalgi - jiyabgo bexedab $o. 213. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. ra[en hezeb for bujunareb, nu[ hezeb mefer bujunareb. 214. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. ra[en hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. 215. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. ra]da/ bugonigi, xinigi ;ala, xuru/ bugunigi, mesedgi ;ala. 216. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. ra% baKulareb fakdaye xuri poge. 217. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. ra% hezeb fakdaCa farti/ mal bala. 218. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. ra% femer uneb bugilan, funJ qan ~uray, fadada $o telarilan, [warab faka beZaray. 219. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. ra% polareb fakdaye xuri poge, _ayda ba[unareb $oya:e {ar$ habuge. 220. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ule:ul bexe \alaqab. 221. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. ra%da/ ras {e{go bi%uleb. 222. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). ra%-na[ boparaS faka :ij %i%e (fakdalgun ni/er bugeb $o - daran). 223. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. ra\at hezeb \alTudaSagi `unagi, \alTi hezeb ra\ataldaSagi `unagi. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабасс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. - ra\at, \a$i, ra\at! - an aburabila farabaS warani cogida#ulalda {adub ve#abeyan aburaw \e$ bor{ulew mafarulaSda. ra\at bujuna diye, dir waraniya:ul beTer cogida#ulalda ba&a;arab me{a:! - an $awab purabila mafarulaSgi. ra\atab fumru bopani, duCago xiyaye habuge na;i, xiyada duyegogi habuge. ra\atal har#a;ani, faqlu hezew zu\ula, balahal Tade &wani, {e{gogo qwari;ula. 224. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. ra\ata:e fey hezeb, ropuye fur]i hezeb. 225. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. ra\ata:e fey hezebila, bo~i fun, fadangi [wezebila. 226. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. ra\ata:e fey hezilan, fakuliCa busen bor/arabila. 227. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. ra\atgun - \ali%a;i, #a\matgun - ba\arxi;i. 228. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. ra~a;i habuley gureyila ya~aday, ra~a;i `unuleyila. 229. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. ra~a;i - sa[;iya:ul beTer, xorok;i - untul hudul. 230. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. ra~a-raqa;i habi#eyaldaSa `uni#e ;a#e Kola. 231. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. ra~a-raqa;i habule:ub gurebila bujuneb, `unule:ubila. 232. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. raxara# :udbi %i%agi, harura# ;imal %i%agi. 233. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. razela: ze% qaraw, xoCa han qaraw. 234. Рачиде баче чаран. raxide baxe xaran. 235. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. rax-raxagi, a-agi, irga didegi &wagi. 236. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. raXlide fi ara:uSan \aTida fi~go ine Kagi. 237. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. raXi baXe xer{alda reqarab, kwen kwanay xe%alda reqarab. 238. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. raXu/ \ama qin;ugegi, \alTu/ :adi qin;ugegi. 239. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). raZ bu%un, \ama Zolareb (\amil raZ bu%un Zolareb). 240. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. raZ qoTun, boro% qe/e biXage. 241. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. raZ judiyab /uhineyila, defen %i%un bujarabila, /urdul judiyal /uhun, xe% bi]i#e Karabila. 242. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. raZ {alatab hoygi %i%uge, hod {alatab xugi bosuge. 243. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. raZaldaSa zu\arab \eleko fadin. 244. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. razen hezeb ruq - o{ uneb hobo. 245. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. ra&a;i habunafan, huin;i (hudul;i) ~iJuneb. 246. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. ra&a;iya:ul aSlu - riTu];i. 247. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. rehel fura:ube &ub foleb. 248. Регьел хIалалълъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. rehel \ala:ub xed judiyab, xi \ala:ub \alTi judiyab. 249. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. rehelgi {in;igi fedalila fodobe bortarab muh Tir&aleb. 250. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. rafarab me{a: gurebila kumek habuleb, qwarifarab me{a:ila. 251. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. refarab me{a: habililan fadan;igi toge, [er;arab me{a: habililan dingi toge. 252. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. refarab me{a: habililan kumekgi toge, &warab me{a: be`ililan na;igi toge. 253. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. «refularo», «&olaro» fila;un riJunaro. 254. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. refun fumru agi, \e%e#e faqlu pegi. 255. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. reqaw xiyaSul rafad qoqab bujuna. 256. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. reqarab famal Kuraw fadama#e wopula. 257. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. reqarab re]a: ]umur reZulareb. 258. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. reqaS qwal `urabila, qoqaS mah baXarabila. 259. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. reqel bugila maSli\atxafa#ul i^, cin \arigabur;i begeyila. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. yas uney yigo wasaSda {aduy /utun. he#iye \inqi bugo a\ud ba]un bazarab yasa:ul fagar;iya: $al zwaya:ul. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, масслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. yasa: wasaSda abuleb bugo, ungo, umumul ni/eda TaSafagi /uhinaroday, hel ni/gun reqe#arulew xigo wujinarodayilan. wasaS yasalda abun bugo, cin \inqi bugeb bajaldaSa rorzilin, maSli\ata:e xi kamilarew watililan. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. kiciya:ul mafna bugo - «cin \inqiyaldaSa `une, {aduSeb {adub habe», - yan aburab. 260. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. reqezeb bicaraSda bopulareb rafuleb, {walxadul ruvnadaSa raful ruvun untuleb. 261. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. reqeze:ub jal vuray, jwarize:ub ber vuray. 262. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. reqolareb ganziCa qed Suruq habula. 263. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. reqon kwanay, qeC ban \alTe. 264. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. reqon \alTara#ul \alTi femerab, reqon a\ara#ul baqan reqarab. 265. Рекъон чIчIикIаре. reqon Zijare. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. $ibgo hiTinab «famal judiyab» jigo rafiyaldaSan fu~arab hab kiciya:ul haybat;igi bercin;igi! wi%i#e hiTinaw, hunar judiyaw xiyaSde mafarula# abula Tade wugewfanaSew rapu/egi wugew xiyilan. ni/ $indaSa zu\i#e behuleb hab jigo rafiya:ul palbal vwaridal rugo. ha: bicuna co;iya:u/ gux bujina:ulgi, rosdal ga#a purda rejina:ulgi, jigo beTergi reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq bexe;iya:ul, insaniyat reqon \alTanafan, kinabgo ra] CebeTeya:ulgi, bi&ungo insanaSe \a$atab, rejeye ra\at bugeb, \inqi hezeb fumruya:ulgi. helda Tad bi$ana - «reqon \alTanafan cada]ab mafi^at bexedab», - an aburab `iyab kicigi. 266. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. rejarab xuyalda purdaraw dun, polozeb for`mada rejaraw mun. 267. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. rejara:uw re&Tagi, borxara:ub bixagi. 268. РекIарассда лъелав велъуларев. rejaraSda ;elaw we;ularew. 269. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. rejara#ul boda habi#e jolareb faqilaSul jalalda habi#e joleb. 270. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. rejaraSu] ralahun, reja, re&TaraSu] ralahun, re&Ta. 271. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! rejeda balareb huriyaldaSa huri-baq zwalareb Zefer rapu/ :ij! 272. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. rejeda barab \a_aro fadaw xi. 273. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. rejeda julal raraw, jaldib kilas paburaw. 274. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. rejeda TaTi rejaraw mun, Tulida na~ baraw dun. 275. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. rejeda TaTi rejaraw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw wiZilaro. 276. РекIедасса рекIеде – кьо. rejedaSa rejede - po. 277. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. rejeye boparab habuni, i{tiyar hezeb bajalde Kolew. 278. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. rejeye boparab $o - xor{oye mar\am. 279. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. rejel ber balahizoni, beralda kan;i bi%ulareb. 280. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. rejel bexe;iyalda bo~ul bexe;i ba&a;ularebila. 281. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. rejel fadlu bi{ugegi, xor{ol famal [isugegi. 282. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. rejel fin feneKizoni, finalda rafi rafulareb. 283. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. rejel qwari;iya: haqlide ~alel, dafba-qeCa: palde a\ulel. 284. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. rejel _a^man;i ]amuleb huri - \alTi. 285. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. rejel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. 286. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. reje/ bugeb ;alareb, ;orob bugeb bi%ulareb. 287. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. reje/ bugeb me{a: ni/ ba;go;iya:ul {an#abiyila, cab#a#daSa borzani, ni/ he:ul lav#alila. 288. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. reje/ bugeb ]ub;i hurmadagi bi%ulebila. 289. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. reje/ cogi Kun, jala: baTiyab bicunge. 290. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. reje/ `unarab co \ar_ :ijabila kavtida `unarab nusgo rafiyaldaSa. 291. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. reje/ xaran bugeSe xinaridul Tilgi TaSan Karab yaravila. 292. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. reje/a ropi jaldiSa fus fadin ba]ularo. 293. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. reje/an bazarab rafi guroni, reje/e unareb. 294. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. rejindal allah joxon taraw, re&Tindal xu joxon taraw. 295. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. rejindal xu ;aleb, wi:indal reqaw ;alew. 296. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъай. rejine ;arab fadin, rejarab xol kwe: Kwe#egi ;ay. 297. РекIинеги лъай, рещтIинеги лъай. rejinegi ;ay, re&Tinegi ;ay. 298. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. rejinzogo xu ;alareb, xiyaq;izogo xi ;alarew. 299. РекIун бихьун чу босе, лъун бихьун кьили босе. rejun bi%un xu bose, ;un bi%un pili bose. 300. РелъанагIан гIодизе кколел. re;anafan fodi#e Kolel. 301. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? re;edal mapi/ &ib bi%ulareb, wopularew xiyaS &ib bicunareb? 302. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. re;i bujunebila bazarabgi bazine haburabgi. 303. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. re;i femera:ub tali\ femerab. 304. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. re:ara#da re:arabila roS-:adi dande zwalel. 305. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. re:aralda re:arabila raTlida ruqi baleb. 306. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. re:aralda re:arabila ro%do/ \aywangi dande;uleb. 307. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. «res buge#ul vala:», - an hagay bikaya: mesed vala#da horpob %u%un bujarabila. 308. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. res hezeb son - sawud bu\arab duniyal. 309. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. res qoTidal wavularew xi wujunarew, ruxnibe Tamidal bavulareb hoy bujunareb. 310. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. res qoTidal \inqarawgi qwajulew. 311. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. res meqab vweT kamurab ro% bujunareb, fabdal kamurab rosu bujunareb. 312. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. res reqarawfan xi - qarumaw, miskinawfan xi - sa{awataw. 313. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. res &ibila xakaril, moxol [uriy yatidal. 314. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. resgi bugoni, re#gi bugoni, ]arbejalda goral Tami#e bihayab $oyila. 315. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. reTel in$it habuni, raTliq;igi bi%uleb, xed in$it habuni, xadiq;igi bi%uleb. 316. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. reTel qadarab buja abe, qamarTgo Za, miskinxi. 317. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. reTel bi%un, qabul harulel, faqlu bi%un, ToriTulel. 318. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. reTel bi%un - xi, xu bi%un - ba\arxi. 319. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. reTel TuTuraSde habigi rortulel, Tavur \ularaSda To\okgi we;ulew. 320. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. reTel {a^aw xiyaSde {e{go rafi re{uge, ]abxi/ bahadur watun, rejeq;i#e behula. 321. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. reTel `ida;go `une, namus hiTingo `une. 322. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул ццевегоссев лълъикIав. reTel `iyab :ijab, hudul CewegiSew :ijaw. 323. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! reTine guroni qogi bazinzo, qoyil reTun [warab daraydul gurde! 324. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. reTine kamugugi, kwana#e Tafungegi. 325. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. reTine ;alareSe xiteri puraw allah, xuri#e ;alareSe mandari puraw allah. 326. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. re{an&inab zor fu$da &olareb. 327. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. re{ara:ub Tenkel, Tamura:ub turut fadin. 328. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb beze;i. Ххунздерил хханассулги гьидалIессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. {un#deril {anaSulgi hida/eSulgi bexe;i sabab;un dafba-qeC Kanila. $iw bexedaw wugilan {an, gurila, $iw bexedaw wugilan hida/ew Zanila. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугеб щинаб гIарац-меседги, гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIесс гьеб бечелъи. a\anila {anaS hida/ew {un#a]e, bi%anila heSda $indirgo bugeb &inab farac-mesedgi, farac-meseda:ul haburab qayigi. $oyidego habizila hida/eS heb bexe;i. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. anila {an hida/e hida/eSulgi bexe;i bi%i#e. co\ogo co cavurgi Sanjalgi `urab ro/ bugila heSul, ya farac gurila, ya mesed gurila. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. hida/eSul bexe;iyalde ber-rajgo &wezogo, na] wuSanila {un#deril {angi. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе ролI босизе. ГьидалIесс, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун ролIги битIанила ххунздерил хханассе. anila co son, anila jigo son, bazanila {un#a] Ta;iyaldago `aq [uruqab son. {anaS, mesed-faracgi bosun, hakalgi raxun, $indirgo fadamal riTanila hida/e ro/ bosi#e. hida/eS &ibgo $ogi abizogo {anaSul mesed-farac xuri Toleb rosonibe banila, Tade hoygi biXanila. he: xurigi Zijun mesed-farac co misqal kamizogo, rosol Tinalda {uTanila. «re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb nu$ergo mesed-farac na]e bose», - yan abunila hida/eS. razaral hakal `un ro/gi biTanila {un#deril {anaSe. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. han$e biZanila {anaSda hida/eS $iwgo &ay bexedaw;un riJunewali. 329. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila mala naSrudiniCa, waraniyalda kurpbal ri$un ratize:ul. 330. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila \amiCa, Zu$ufadan;un bi$un batize:ul. 331. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. reC bopularew {an wujunarewil, {ar$ bopularew nukar wujunarewila. 332. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. reC bopularew xi qanafataw, ri^wat bosularew \akim dahaw. 333. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. reC habun gargadiya: beC harula, funguTabi ricina: kanTi#arula. 334. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. reCa: beC hawi#e wujungeyila. 335. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. reCa: gurewila xi hawulew. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. «Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула», – ян абунила гьелълъ. iCu] dandzwanila ;abgo Zu$ufadan. ToCeyeSey /uhanila \ataldaSa un $indirgo was weCi#e. «dir fadaw ma:arabgi habulew, hiqarabgi bicunew was rosu/go hezo. :iCa kiwe wiTanigi, inkar habizogo, una, &ib Tad qanigi, Tuba#abula», - yan abunila he:. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. «Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула», – ян бицанила гьелълъги. jiabile:gi baybi%anila $indirgo was weCi#e. «walah, dirgi wugo `aqaw was. za\iya#ul adabgi habula heS, fiSina#ul ]atirgi habula. co :iyenigi kumek habi#e &wani, Tojab &ibnigi qwarifunaro dir darmanaSe. &ib habi#e dun /uhanigi, Cewe-Cewe jan`un, habula» , - yan bicanila he:gi. Лъабабилей гьезухъги гIенеккун юцIцIун чIчIанила. ;ababiley he#u]gi feneKun yu~un Zanila. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIадамалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. heb kinabgo rafanila co [eraSda. heSda rajalde Kanila hey ;ababiley fadama:ul ;imergo batilarilan. batabigi, heb batilin Jwa\alab, \alTi ri[arab, ebel-inSuye adab hezeb ri$i. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIадамалда асскIове векерун анила. «Дихъе кье, баба», – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. ruXaba# ferTalgi ]ubigi :el `unila. cingi, va$alda ferTalgi ran, kodor ]ubigi Kun, godejan qoTun, unel rujanila. heniw ganzida fodow Zun wujaraw co hiTinaw was doy &ibgo $o abizey fadamalda aSjowe wekerun anila. «di]e pe, abab », - yangi abun, he:u]a ]abagi bosanila. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - «Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони». reCarulel rujaral ruXaba#ul dobgo ganzida fodor Zun rujaral ;imalin abuni Tadecin ra]inzila. heb kinabgo bi%araw [eraS, beTergi jibijun, abunila - «reCa: fadan hawularo, famala: guroni ». 336. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. reZani, qe/e unew, qani, \obo/e unew. 337. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. reZulew-reZulew wuja, coyab &wezoni, cogiyab &oleb. 338. Ращалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. ra&a;arab me{a: mo~ TaSa bekula, bar&arab me{a: beTizeb _i] bortula. 339. РещтIине лъаларев рекIинавуге. re&Tine ;alarew rejinawuge. 340. РещтIине чIчIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. re&Tine Ze_ gureb, Ze#e moq gureb, bi:aya, baxinin mungo bixi#e. 341. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. rih zu\araw gurewila bexedaw, [ur zu\arawila. 342. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. rihda rega, rihda ra]a, ru#il famal $ibgo te. 343. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. rihin guro ba`ilgi hoydulgi fadab reqel, hudul;i guro caralgi nu[lulaSulgi fadab bo$i;i. 344. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. rihin - reCa:ul, daran - reJa:ul. 345. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). rihin xiyargun :ijab, xi ni/ergo :ijaw (rihin xiyargun habe, xi ni/ergo Kwe). 346. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. rihingi rihgi urvun habe. 347. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. rihnadaSa wo{araw kidago berta: wugo, rihin-`a bivari#e daimab fa#ab bugo. 348. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). rihniSa hural uneb, horoSa gur`al uneb ({asel ba&a;iya:ul falamatal). 349. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. ridi hari#e uneS ]aba ba{xuleb. 350. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. ridi daru;i ;alebani, na]iyaSe &welaroanila. 351. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila. 352. Рии аги бугIа гIезе, ххасел аги рагIи гIезе. rii agi bufa fe#e, {asel agi rafi fe#e. 353. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. rii pariyab, pin \alaqab. 354. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. rii pi$un araSe i[dal miskin;iya: mapu tolareb. 355. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. rii na[ulab bazagi, {asel bexedab bazagi. 356. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал ххер бецарав. rii Zedal [ur beparaw, {asel Zedal {er becaraw. 357. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. riida - Tinvi/, {asalo - xu]i/. 358. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. riidal baqnal raxuney yijaray {asalo purduley yija. 359. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. riidal baqud muv bu\izoni, {asalo zafdad xe% bu\ularo. 360. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. riidal boro% bi%araw {asalo far&ipa \inqulewila. 361. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. riidal harural ganzal peyan abulebila {asalo faxiya#. 362. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. riidal hekizoni, {asalo hun&ularel. 363. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. riidal fadalna[ halizoni, {asalo %ag halularo. 364. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. riidal fodobe beharab kwer zobogo bazunareb. 365. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. riidal habizeb {asalo batulareb. 366. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. riidal $indiye folo zwayan abulebila xoCa Tuqbi, {asalo nu$eyego folo zwayila. 367. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. riidal pi$ani, pindal faka [oleb. 368. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? riidal pi$aray para fa^ura, pindal faka [oleb rafizi& duda? 369. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. riidal ridi heqe, {asalo na[ kwanay. 370. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. riidal Timuv bose, {asalo burtina bose. 371. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. riidal - {alunxakar, {asalo - gwangwaxakar. 372. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. riidal [erabgi bosuge, {asalo \alaqabgi bosuge. 373. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. riidal [ur bepe, {asalo kor bake. 374. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. riidal [uriw [wa, {asalo roqow [wa. 375. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. riidal \alTaraw pindal kwanala. 376. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. riidal xer{ bercin habula u#danab reTela:, {asalo - {inab reTela:. 377. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. riidal zaradizoni, {asalo horob $o bujunareb. 378. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. riidala - {asbika, {asalo - qwaTulbika. 379. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo [ur, {asalo fa#up qarab, {asalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. 380. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. rii-riidal - zor-zorol, {asa-{asalo - gud-gudux. 381. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). ripi baleb qwazinibe qali ba#e behularo (ripunibe qali ze%olareb). 382. Рикьун гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. ripun harural {injal rihda kunew ala#an. 383. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. riJada bugeb fagar;iyaldaSa aSjow wugew maduhalgo :ijila. 384. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. riJada mesed bugilan rafani, aSjore &weydal _a% batuleb. 385. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. riJada rugel fagaral xafi, untun rafilalde, [un ratula, [un rafilalde, ruqun ratula. 386. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qaliyaldaSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. 387. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. riJadaSan yi%i#e :ijay xiyar yas aSjore &un yi%i#e $o gurey $o yatula. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. nejo femeriSel mafarul rosaba/ fadat bujana aburay yas $indirgo abruraSa yi%i#e Zolareb. to{;upe dande zwan, was ja;anigi, yas ja;alaroan. xangi yaxunaan ber zwan yi%izeygi. he:ul \aSilalda hadab kiciya: bicuneb $ogi femer Kolaan. riJadaSan guroni xiyada ri%ularel bexedal xafa#ul $anir tun `unaral co-co yasal kan;uqal, rafuqal ratulaan. 388. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. riJade bor$arab fumru qoqab ~um. 389. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. riTu];i {walxadaSagi rejarab. 390. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. riTu];i `uni#e;un ru\aldagi bara{&uge. 391. РитIарал щинал рагIаби берцинал рукIунарел, берцинал щинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. riTaral &inal rafabi bercinal rujunarel, bercinal &inal rafabi hereSiyalgi rujunarel. 392. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). riTu];i vorpe, Teq;i Tade Karab #amangi bujunebila (ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila #aman). 393. РитIухълъиялде нух ххалатаб. riTu];iyalde nu[ {alatab. 394. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. riTu];iya:e diwan \a$a;ularo. 395. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. riTu];iya:ul nu[ faTidab. 396. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. ri[arab {o{oCa {er femer kwanaleb. 397. Риханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. ri[an$oya:ul $o folareb, gurgil xed /uhunareb. 398. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. riCata#e - Tora%, Terena#e ridi. 399. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдасса къадараб тIагъур букIунареб. ri~il Tilada TorXol ber vuraw wugonigi, xo{To-zinzuyaldaSa qadarab Tavur bujunareb. 400. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. ri^wat bosularew \akim dahaw, \aram habularew daranxi dahaw. 401. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. rododaSa na[ bu{araw, [warab \amidaSa Tuqbi ra]araw. 402. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. roqob bugeb - qwaTul :im, qwaTib bugeb - ha~ul :im. 403. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. roqob gamaz qulZi#e Kanigi, qwaTib ;a#e togeyila. 404. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. roqob hoy - qwaTibgi hoy, roqob ba` - qwaTibgi ba`. 405. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. roqob kak balarew gogol faliCa, gamayalde wa[un, $amafat bana. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. kici;un /uharal hal rafaba# bicuneb bugo {alqalda horpor rujaral $ideCago kakcin balarel, $amafata:e diniyab Cebe[an;i habulel rujaral fadama#ul. 406. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. roqob qadru hezeSul qwaTibgi bujunareb. 407. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. roqob qwaqwaduleb, qwaTib qin;uleb. 408. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. roqob qir-qir bugoni, duniyal qwari;ula. 409. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. roqob pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salTaSe:. 410. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. roqob {am bugoni, {alatab gurde, {arab $o bugoni, za\iyal {injal. 411. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. roqob xed bugeSda xiyar ma~ ;alaro. 412. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. roqobgo qulfagi tun, qwaTiSa :im baXaray. 413. Рокъобе нух кидаго гIагараб. roqobe nu[ kidago fagarab. 414. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). roqow wujun [ur bosuleb, [uriw wujun ruq bosulareb (\a$atab Cebe bose, cogidab {adub bose). 415. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. roqow valba~ - qwaTiw fanJ. 416. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. roqow - defen, qwaTiw - ~e. 417. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. roqow ~ohor [wagi, ~orow dibir [wagi. 418. Рокъой йигей меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. roqoy yigeb me{a: inSul ruq, roqoye yuSindal - xiyal ruq. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIарай меххалълъ, гьелълъул къадру холилан. kiciya: bicuneb bugo, roSaSe puray yas Tad yuSun yazaray me{a:, he:ul qadru [olilan. 419. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. roqoy yigey :adul «:ij;i» batila, :imcin []an hezo dur ^arbalalda. 420. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. roqoy :adi yopun, qwaTiy dun yopun, qwalap hudul yopun, beral diy qwajun. 421. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. roqoy Zu$u - baqgi mo~gi 422. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. ropara#ul taqsir - hiTinab munah, ri[ara#ul {aTa - judiyab munah. 423. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. ropi basandizoni, \alTul ]ur ba]unareb. 424. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. ropi berharab $o Kola, ebel-emenni ra#i harigi insanaSul borx Kola. 425. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. ropi biqaraw ~ohor Kolaro. 426. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. ropi bi&ungo Cidalab cidulgi Kolebila. 427. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалххул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. ropi habi#egi was qwarifunew, yaravgi borxaraw, xugi rejaraw. balay habi#egi yas qwarifuney, fal{ul xundu#da vor/ riTuz fadiney. 428. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. ropi hezeb xer{ - xed hezeb tarha. 429. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. ropi hezeb reje/ Cin bujunaro. 430. Рокьи ккани кочIохъан яхъуна, чехь бухIани магIихъан яхъуна. ropi Kani kozo]an ya]una, xe% bu\ani mafi]an ya]una. 431. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. ropi Kara#e busen nosol balaldagi folebila. 432. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. ropi Kara#e no]ogi - jalfa. 433. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. ropi Karay yas pera: bicuna. 434. Рокьи ккечIей гIаданалда росода нахъа чIчIун квен гьабизе лъаларебила. ropi Kezey fadanalda rosoda na]a Zun kwen habi#e ;alarebila. 435. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. ropi Kezogo haburab rihin - hodorab. 436. Рокьи кьерилI букIунеб. ropi peri/ bujuneb. 437. Рокьи кьолбода гьикъун гьабулареб, кьал годекIаниб гьурщун гьабулареб. ropi polboda hiqun habulareb, pal godejanib hur&un habulareb. 438. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. ropi :ilgo Koleb - ropuye qwal qa#e xi qwarifunew. balay :ilgo berhuneb - balay \e%e#egi was qwarifunew. 439. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 440. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. ropul Cebe]an - ma{Sara, palul Cebe]an - kwejen, per[adul Cebe]an - huri. 441. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. ropuCa rapa biuneb, balaya: ber#ul nur uneb. 442. РолI бекьарасс ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. ro/ beparaS ro/ ;i;uleb, mux beparaS mux ;i;uleb. 443. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. ro/uda vor/ susur fadin wujungeyila. 444. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. ro/ul [urir gan&algi tun, Sanda rugel baxa#e fadlu habulel. 445. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. rool qo {asalil anpida ba&a;ulebila. 446. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – лълъади. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - :adi. 447. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. ror$unel $ala#da vor/ Zeferab laxen fadaw. 448. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. roS wopularey Zu$uyalda girun bazuneb horxogi heSul fayibalda;un bazuneb bugilan Kolebila. 449. Росс какулаго рукъ кварай, гIака какулаго нах кварай. roS kakulago ruq kwaray, faka kakulago na[ kwaray. 450. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. roS :ijay Zu$u - :ijay, ruSun :ijab xu - :ijab. 451. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. roS re{uleb Jalgi - :adi, roS wa[uneb &obgi - :adi. 452. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. roS ri[ara: abulebila $inda roS &akdarulilan, ~ali ri[araS abulebila $iw dibiraSe wopularilan. 453. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. roSal ruge# roqob bicuneb, qorol#aba# koro] bicuneb. 454. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. roSaS faTada \uXal ]way - Zu$uya:ul fayib, yapada: carvida julal ray - nusa:ul fayib. 455. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. roSaS :adi %i%e, :eCa hobo {ene. 456. Россасс цIияй чIчIужу ячарай сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. roSaS `iyay Zu$u yaxaray sordoya:, [waray $u$uya:ul beTer gorbodaSa baTa;ulebila. 457. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. roSaSda :adi ;abgo qoya: yu\uleyila, :aduda roS ;abgo mo~a: wu\ulewila. 458. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. roSaSda reqarabila :adul ja# bujuneb. 459. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. roSaSda Cim ba]ani, Zu$uya: ;imal ru{ulel, roSaSul Cim ba]ani, Zu$u yu{uley. 460. Россассе индал – хIанкIач, хIорго йикIиндал – мокъокъ. roSaSe indal - \anjaz, \orgo yijindal - moqoq. 461. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманассул рукъ. roSaSe inefan - ebel-inSul ruq, Tad yuSun yazindal - tu^manaSul ruq. 462. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. roSaSe inzey yas yatagiyin, Zu$u yaxinzew was watagiyilan harulebila hardu]anaS. 463. Россассе инчIого гIабдал лъаларей. roSaSe inzogo fabdal ;alarey. 464. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». roSaSe uney yasalda ebela: ma:arabila - «do#ul doba ]a\alda Zeferabilan abuleb batani, duCagi hedin abe, dir yas, Zeferalda ]a\abilan abuleb batani, hedingi abe». 465. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? roSaSegi ina, wasgi hawila, waC kiSa wa]ilew? 466. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. roSaSul qadru-qimat :adudaSan bujuneb. 467. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. roSaSul reje/ bugeb $o Zu$uya:ul jaldib bujuneb. Цо ххан вукIаравила киданиги къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. co {an wujarawila kidanigi qwaTiwe wa]unarew «roqow quru&». heS qoyal inarulel rujaralila, ]uTa\eleko fadin, coyalgun wavun, coyalgun semun, ruXaba#da vor/. heSiye ulka-rapa:ul urvelgi bujunzila. ulkaya:ul ba;go;abigi, wa#ir#aba#da ;alaldego, ruXaba#da ;alel rujaralila. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. maduhalaSul xux;i bi%araw cogi {anaS heSda ;a#aburabila - «bopani ravde wa]a, bopizoni diye _ulanal rosabi pe!» - yan. {anaS heb ba;go;i bi&ungo yopuley Zu$uyalda bicarabila, he:gi kinalgo ruXaba#da finzarabila. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. xara [waraw {an co qoya: qwaTiwe wa]arawila. qadal rapandegi rajarun, hal fiSin;imala# bicuneb $ogo &ibdayan feneKanila. bugila he# bicuneb, maduhali] wugew {anaS ni/er {anaSda rav ;a#abun rafulila. wavi#e quwatgi hezogo, xara [un ni/er {angi rafulila. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. heb me{a: kanTarawila {an $indirgo valaTa#degi {alqiyab kici biTarab bujinaldegi. 468. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo haburab ]ulu]. 469. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat haburaw rosdal `eCa wu\agi. 470. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. 471. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. rosdal ga#a purdagi rejuneb. 471. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. rosdal {abar fabdalaSda hiqe, ruqa:ul {abar ;imala#da hiqe. 472. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. rosdaCa \ukmu puni, \ar_iyegi buTa pe#e Koleb. 473. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. roS-:adi co;izoni, ruq be{e balahula, roqob qir-qir ~iJani, dunyalgo qwari;ula. 474. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтарал меххалълъ. roS-:adi coca#da :ij ;ala, coyal untaral me{a:. 475. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. roS-:adiyalda horpowe /uharaw - fabdal, horoda badiwe jur&araw - a\maq. 476. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьарав меххалълъ. roS-:adiya:ul horpob;i ;ala, roS $indirgo gurdeyalda ruqi ba#e /uharaw me{a:. 477. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. roS-ruq awadan habi :adul hunar-~ar bugo. 478. Росол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. rosol rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 479. Росу балагьун къватIив чIвагеги, къватI балагьун басралъугеги. rosu balahun qwaTiw zwagegi, qwaT balahun basra;ugegi. 480. Росу бахъун кьурарай, кьибил бахъун дургъарай. rosu ba]un puraray, pibil ba]un durvaray. 481. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. rosu baTiya:u] ropi Kogegi, pibil baTiyaygun qadar []agegi. 482. Росу бихьун си борххатаб бай. rosu bi%un si bor{atab bay. 483. Росу кIодо, ясал гIемер. rosu jodo, yasal femer. 484. Росу лIугьун къачIарав, кьибил лIугьун вессарав. rosu /uhun qazaraw, pibil /uhun weSaraw. 485. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. rosu riJun - fadat, fadan riJun - {aSiyat. 486. Росу тани, росдаццаги толев. rosu tani, rosdaCagi tolew. 487. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. rosu tun araw [we#e rosu/e wazunew. 488. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. rosu - co ra]alda, himat - co ra]alda. 489. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. rosugo reqarab pal bujunareb, pibilgo reqarab rihin bujunareb. 490. Росугун дагIбадани чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани кваникълъула. rosugun dafbadani xiyaq;ula, Zu$ugun dafbadani kwaniq;ula. 491. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. rosu/ hudul hawe, nu[da halmav Kwe. 492. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. 493. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. 494. Роххел гIемералълъуб кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъуб магIихъаби рахъунел. ro{el femera:ub purdu]abi ra]unel, [wel femera:ub mafi]abi ra]unel. 495. Рохол багьа къого гъурущ. ro[ol baha qogo vuru&. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. kici;un /uharal hal rafabi abun rugo ba#aralda ra[i bixulew wujaraw co mafarulaS. co ro[o] qogo vuru& abi fad habun bugo ra[i bosulaeS. 496. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. ro[oCa fabdalgi, faqilgi, kwe^algi, :ijalgi fadamal $anire raxuna. heldegi uxu# bugo hab, - an $awab pun bugo ra[i bixuleS. 497. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. ro]dol xed haburay, xiyar weedaray. 498. Рохьалълъ тала босичIого толаро. ro%a: tala bosizogo tolaro. 499. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! ro%do/ bujunareb zu\u]analde zalfarab salam dir ma[il Tila:ul! 500. РохьдолI тIохIок камулареб. ro%di/ To\ok kamulareb. 501. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. ro%do/ Za, ro%do/ [wa. 502. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. ro%do/ Zolareb \aywanalda Til &ola. 503. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. ro%il \aywan ro%ob guroni Zolaro. 504. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. ro%ob voTodagi kidago cogo \al bujunarebila. 505. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. ro%ob %arab %odul _ayda &ibila. 506. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. 507. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. ro%obgi cigi {uTugegi, cogo Tinzalda bo$un. 508. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. ro%ob xan kamulareb, xor{o/ unti kamulareb. 509. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. ro%obgo hezeb talma, talmipgo hezeb fanJ. 510. Рохьобе гIащтIийила, гIалххуде таргьайила. ro%obe fa&Tiyila, fal{ude tarhayila. 511. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. ro%obe kwaTi guroni, hab _i^aya:ul _ayda hezilan aburabila vadiCa. 512. Рохьобе тIил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. ro%obe Til bosuge, ra;da/e :imgi Toge. 513. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. ro%obe Til bosuge, TiliCa [ur bepuge. 514. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. ro%owgi wujun, za\ida `a bakaraw. 515. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. ro%or vuTbigi ra&adal rujunarelila. 516. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. ro%oSa wuSunago, ;abo{ida waza, dadal. 517. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. roCalda reqarabila ruqi bujuneb. 518. Роцц унтичIого хоно букIунареб (роцц унтичIого гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). roC untizogo [ono bujunareb (roC untizogo fanjuya: [onogi habulareb). 519. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIуларо. roCadaSa ~iJun xugi jan`ularo. 520. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. rocen hezeb femerab kwenaldaSa co roCada kuneb dahab kwen :ijab. 521. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. rocen hezeb Te{ {anaSul te_siyalda bujunareb. 522. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan burTal. 523. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. ro~arab #odiSan ~er balew allah. 524. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. ro~arab qoya: ~ana#de ~aladeril yasalgi unel. 525. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. roXu]e dunyalgi bujunarebila, wazu]e hobolgi wujunarewila. 526. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. ruge#da hezelani&an, heze#da rugelani&an Karal $alila ;imal. 527. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. rugel-hezel ;alarel &ayTabapa &ayila \inqulel, hal qoyil ri%ulel &ayTabi-fadamapa &ayila \inqularel. 528. РугънатIе цIцIам щвалареб. ruvnaTe ~am &walareb. 529. Ругъун лъечIого би бецIцIулареб, цIцIад бачIого тIох гIекколареб. ruvun ;ezogo bi be~ulareb, ~ad bazogo To[ feKolareb. 530. Ругъун сахлъаниги гIуж кибего унареб. ruvun sa[;anigi fu$ kibego unareb. 531. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. ruhunab gureb roCalda Ta$u reqolarebila. 532. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. ruhunab oca: fadin [ur bepularo. 533. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. ru#ida qad kan;i bi%unguTi baqul fayib gureb. 534. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. ru#man zirziduleb, ^amat badaruleb. 535. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. ru#manqo biTani, kinalgo qoyal riTulel. 536. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. ruq baqarab Sadaqa habuge. 537. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. ruq baqarab Sadaqa - xe% baqarab qadekwen. 538. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. ruq bala fadamal `uni#e, yarav bala fadamal vuri#e. 539. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. ruq bercin;ula qazaya:, xi bercin;ula felmuya:. 540. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. ruq bexe;agi, xi femer;agi. 541. Рукъ бикъидал къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). ruq biqidal qono Tamuraw (ruq biqun {adub gurebila qono Tamuleb). 542. Рукъ босилалде мадугьал цIеххе. ruq bosilalde maduhal `e{e. 543. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. ruq habulareb $oya: qwaT habulareb. 544. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. ruq heze:ub ]o^gi ruqila. 545. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. ruq hezeSda xi ;ala, xed hezeSda ma~ ;ala. 546. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. ruq hiTinab bujin hobolaSdayila ;aleb. 547. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. ruq qwaridaw xi - :adi kwe^aw. 548. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. ruq :u%arab me{a:, \ur ba]uneb fadat. 549. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. ruq ruqa: Tubagi, qayi qayiya: `unagi. 550. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. ruqalda aSjob ~ororab iCgi tun, %u~il :eda {aduw dowefan unarew. 551. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). ruqalda :alareb qwaTalda ;an batuleb, ni/edago bi%izeb xiyada bi%un batuleb (ni/er - xiyada, xiyar - ni/eda). 552. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. ruqalda na[ ba[unareb darangi habuge, hoydul ba; habulew xi fadin, fadadagi \alTuge. 553. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. ruqalde nu~a hezew, a[ipe valdu hezew. 554. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. ruqalda nu~a ;oleb rahi#egi qa#egi. 555. Рукъалдасса ххирияб бакI гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqaldaSa {iriyab baj hezeb, ;imadaSa {iriyab $o hezeb. 556. Рукъалълъ басра гьавурав, къватIалълъ ццеве кколарев. ruqa: basra hawuraw, qwaTa: Cewe Kolarew. 557. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. ruqa: beTerhanxi gurew bercin hawulew, beTerhanxiyaS ruqin habuleb. 558. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. ruqa:e kinab bugonigi _ayda habizeb qo - fadada arab qo. 559. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. ruqa:ul aSlu - puZ, ]i#ama:ul aSlu - Zu$u. 560. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битIичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. ruqa:ul beTerhanxiyaS humer biTizoni, hobol Tojaw wazunarew, Tilil bu\i fe#abuni, keto baKarulareb. 561. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. ruqa:ul beTerhanaSde muTif;ulareb roqob fadlu bujunareb. 562. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. ruqa:ul hezo;i carviCa ba{xula, xer{a:ul hezo;i TinviCa ba{xula. 563. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. ruqa:ul i{tiyar beTerhanxiyaSu] teyila. 564. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, дир рекIел къварилъи дидаго лъала. ruqa:ul qwari;i qada#da ;ala, dir rejel qwari;i didago ;ala. 565. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. ruqa:ul qwari;i qwaTib ;agegi, qwaTul {abar roqob ;agegi. 566. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. ruqa:ul jalTa \elekogi bavuleb, kawudal jalTa ;imalgi ravulel. 567. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. ruqa:ul judiyaw me{tizoni, bertin betulareb. 568. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. ruqa:ul \al ;imala#da ;ala, qwaTa:ul \al fabdalaSda ;ala. 569. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. ruqa:ul urvel qada#dagi ;aleb. 570. Рукъи бай каратI кIодолъилалде, дару гьабе унти ххалалъилалде. ruqi bay karaT jodo;iyalde, daru habe unti {ala;ilalde. 571. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. ruqi barab reTel reTunarewgi xi gurewila, ruqiyalda Tad ruqi barawgi xi gurewila. 572. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. ruq#al kunarel, kuli reTunareb. 573. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. ruqilan aburab bajalde ruqfanaSeb he~o bosuleb. 574. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. ruJadul ror/ifanaSeb karTiniSan ocol beTerfanaSeb kwax bazunebila. 575. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб. ruJen ara:ubeyila kungi uneb. 576. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. rujnib bujun vulvudun, valba`a: xan zwalaro. 577. Румазул гулгун гIадин габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин гIодовеги къулуге. ruma#ul gulgun fadin gabur ~abu~ungi wujunge, ebel-emen [waraw fadin fodowegi quluge. 578. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. ruSun [er;izoni, xu [er;ularo. 579. Рухьен тIун, тIил бекун виччарав. ru%en Tun, Til bekun wiXaraw. 580. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! ru\ ba&ad bugo, rup ba&ad ~ay! 581. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKuleb. 582. РухI речIчIилалде тушман чIваларев, рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. ru\ reZilalde tu^man zwalarew, ru\ reZarab me:a: tu^manaS zwalew. 583. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. ru\alda reqonila bigi Tinjuleb. 584. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. ru\aliCa fadin xi [er;ularo, miskin;iya: fadin xi qulularo. 585. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. ru\el joxon te#abuleb raqiya:, kwen joxon te#abuleb CidaCa. 586. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. ruxun judiyab - $anib rak hezeb, Tinu judiyab - $anib muh hezeb. 587. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. ruXaba#da ba;goyab $o $undu# bicunebila. 588. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tolaro. 589. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. ruXabi jodo harulel :ijaw xiyaS, yatim in$it hawulew \ali%ataw xiyaS. 590. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. ru&ada haburab musrada guroni tolareb. 591. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. ru&i &wara:ube fanju bazuneb, $algo reedara:ure ;imal razunel. 592. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула. ru&i &wara:ube fanju buSuna, kawu judiya:uwe hardo]an Swerula.

Лъ ; Лъабго нухалълъгIаги баччизе ккечIони, гьирил бакIлъи лъаларебила. ;abgo nu[a:fagi baXi#e Kezoni, hiril baj;i ;alarebila. Лъабго соналълъ ургъараб барагъидул хъабало, чоде яхинчIониги, гIайиб гьабилароан. ;abgo sona: urvarab baravidul ]abalo, xode ya[inzonigi, fayib habilaroan. Лъабго сордо базегIан гьоболассда киссаянги гьикъуге, кисса-щиван лъаларессе рекIел кIулалги рагьуге. ;abgo sordo ba#efan hobolaSda kiSayangi hiquge, kiSa-&iwan ;alareSe rejel julalgi rahuge. Лъабго ххинкIги памадурги ма, гважи! ;abgo {injgi _amadurgi ma, gwa$i! Лъабго цIияб цIулакьо кун вегарав васассда тIаде лъабцIцIул ваккаравила жугьутIав. ;abgo `iyab `ulapo kun wegaraw wasaSda Tade ;ab~ul waKarawila $uhuTaw. ЛъабкъотIнобе реххараб жо къваригIараб къоялълъ батулареб. ;anqoTnobe re{arab $o qwarifarab qoya: batulareb. Лъабкъого сон барав чи – лъилъизе мехх щвараб пурчIина. ;abqogo son baraw xi - ;i;i#e me[ &warab _urzina. ЛъабмоцIцIрол кIал ккурав муъминчи гIадин. ;abmo~rol jal Kuraw mu'minxi fadin. ЛъабцIцIул абурабила дуда лъалилан, лъабцIцIул абурабила дуда щиб лъалебан. ;ab~ul aburabila duda ;alilan, ;ab~ul aburabila duda &ib ;aleban. Цо лъарагIавилан бицуна магIарулаз, лъабцIцIул бечелъаравила, лъабцIцIул мискинлъаравила. co ;arafawilan bicuna mafarula#, ;ab~ul bexe;arawila, ;ab~ul miskin;arawila. Бечелъанщинахъе жамагIат гьесс бицараб жоялда тIад рекъолеб букIарабила, дуда лъалилан. bexe;an&ina]e $amafat heS bicarab $oyalda Tad reqoleb bujarabila, duda ;alilan. Мискинлъанщинахъе кIалъазе виччаларев вукIаравила, дуда щиб лъалебан. miskil;an&ina]e ja;a#e wiXalarew wujarawila, duda &ib ;aleban. ЛъабцIцIул къинлъичIого гIака лъалареб. ;ab~ul qin;izogo faka ;alareb. ЛъабцIцIул рагIа-ракьан бухъичIого, хур бачIунареб. ;ab~ul rafa-rapan bu]izogo, [ur bazunareb. Лъавукълъи букIуна гIакълулъун хIалеб, жагьиллъи бахъуна жибги гIелмуян. ;awuq;i bujuna faqlu;un \aleb, $ahil;i ba]una $ibgi felmuyan. ЛъазегIан ххарбил багьа – нусго томен, лъан ххадуб – кIиго кепек. ;a#efan {arbil baha - nusgo tomen, ;an {adub - jigo ke_ek. Лъай гьечIевгIан чияссе малълъаризе бокьулебила. ;ay hezewfan xiyaSe ma:ari#e bopulebila. Лъай гьечIелгун ургъани, ургъалабалълъе ккола. ;ay hezel;un urvani, urvalaba:e Kola. Лъай цIцIикIкIине бокьани, щибго лъаларевлъун хIай. ;ay ~iJine bopani, &ibgo ;alarew;un \ay. Лъайги гIакълуги чияе бикьанагIан гIемерлъулеб. ;aygi faqlugi xiyaye bipanafan femer;uleb. ГодекIанив, гIемерал гIадамал ракIарараб бакIалда, Мала Нассрудин вукIун вуго гIадамазда малълъарулев, гьезие гIакълаби кьолев. Цоясс гьессда гьикъун буго. godejaniw, femeral fadamal rajararab bajalda, mala naSrudin wujun wugo fadama#da ma:arulew, he#iye faqlabi polew. coyaS heSda hiqun bugo. - Мала Нассрудин, дуцца, расги бараххщичIого, лъайги гIакълуги бикьула. Мун хIинкъуларищ дурго гIакълуги лъайги, гIадамазе бикьун лIугIилилан? - mala naSrudin, duCa, rasgi bara{&izogo, ;augi faqlugi bipula. mun \inqulari& durgo faqlugi ;aygi, fadama#e bipun /ufililan? - ХIинкъуларо, - ян жаваб кьун буго Мала Нассрудиницца. – Лъайги гIакълуги буго бикьанагIан гIемерлъулеб жо. ГьанжелъагIан дида лъалеб букIараб жо гьанжеялдасса ххадуб нуже-нужедаги лъазе буго. - \inqularo, - yan $aqab pun bugo mala naSrudiniCa. - ;aygi faqlugi bugo bipanafan femer;uleb $o. han$efafan dida ;aleb bujarab $o han$eyaldaSa {adub nu$e-nu$edagi ;a#e bugo. Лъалаго «Ия». ;alago «iya». Жибго гьитIинаб, магIнани бугеб гьаб кIиго рагIул кьучIчI лъималаздассан байбихьула. Лъималаз чалтук тIола. Тоххлъукье жиндир цIцIар ахIараб меххалълъ, «ия» – ян жаваб кьурав къола. Гьоркьоб лъураб жоги дандеяссе щола. $ibgo hiTinab, mafnani bugeb hab jigo raful puZ ;imala#daSan baybi%ula. ;imala# xaltuk Tola. to{;upe $indir ~ar a\arab me{a:, «iya» - yan $awab puraw qola. horpob ;urab $ogi dandeyaSe &ola. Нагагь жаваб кьолесс «лъалаго ия» – ян абуни, итаравлъун (кьуравлъун) рикIкIунаро. Щай гурелълъул, гъосс ццебеккунго лъазабулеб буго жинцца жаваб тоххлъун кьолеб гьечIеблъиги, къотIи ракIалда букIинги. nagah $awab poleS «;alago iya» - yan abuni, itaraw;un (puraw;un) riJunaro. &ay gure:ul, voS CebeKungo ;a#abuleb bugo $inCa $awab to{;un poleb hezeb;igi, qoTi rajalda bujingi. КIудиязда гьоркьор гьал рагIаби абилъун лIугьун руго. Гара-чIвариялда жаниб жинда лълъим гIадин лъалеб жоялълъул хIакъалълъулI, лъалареб ххвелги гьабун, кIалъалев чияссда дандеясс абула «лъалаго ия» бицунгеян. jidiya#da horpor hal rafabi abi;un /uhun rugo. gara-zwariyalda $anib $inda :im fadin ;aleb $oya:ul \aqa:u/, ;alareb {welgi habun, ja;alew xiyaSda dandeyaS abula «;alago iya» bicungeyan. «Лъалаго ия» бицун, лъалареб ххвел гьабуге. «;alago iya» bicun, ;alareb {wel habuge. Лъалареб бакIалда адабги гьабуге, гIорцIцIулареб бакIалда гIодовги чIчIоге. ;alareb bajalda adabgi habuge, for~ulareb bajalda fodowgi Zoge. Лъалареб бакIалдеги бачун, жиб чуйилан бичейилан абурабила хIамицца. ;alareb bajaldegi baxun, $iyilan bixeyilan aburabila \amiCa. Лъалареб нухдассан сапаралде унарел. ;alareb nu[daSan sa_aralde unarel. Лъаларилан абураб къоялдасса цIунаги, лъеберилI малълъизе ккарассдасса Аллагьассги цIунаги. ;alarilan aburab qoyaldaSa `unagi, ;eberi/ ma:i#e KaraSdaSa allahaSgi `unagi. Лъаларо – кIуркIил, кIоларо – вархIил. ;alaro - jurjil, jolaro - wae\il. Лъалароги кIолароги баццалила. ;alarogi jolarogi baCalila. Лъалароялде чи ккогеги, чияр цIцIобалде рукъ ккогеги. ;alaroyalde xi Kogegi, xiyar ~obalde ruq Kogegi. Лъалев тушман цин квешав, лъаларев тушман нусцIцIул квешав. ;alew tu^man cin kwe^aw, ;alarew tu^man nus~ul kwe^aw. Лъалесс малълъараб гьабичIев мурадалде щоларев. ;aleS ma:arab habizew muradalde &olarew. Лъалесс чу босе, лъаларесс куса босе. ;aleS xu bose, ;alareS kusa bose. Лъалессдаги цIеххе, мунгоги ургъе. ;aleSdagi `e{e, mungogi urve. Лъалессе бигьаяб жойила гьабида гIентIеро базе. ;aleSe bihayab $oyila habida fenTero ba#e. ЛъалкIалълъ гIанкIкI кколебила. ;alja: fanJ Kolebila. Лъани – маххссаро, лъачIони – гажи. ;ani - ma{Saro, ;azoni - ga$i. Лъанщинаб бицинги мунагьила. ;an&inab bicingi munahila. Лъанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. ;an&inab bicine gurebila jal bujuneb. Лъанщинабги бицунгейила, бицунебги лъан бицейила. ;an&inabgi bicungeyila, bicunebgi ;an biceyila. Лъар бахине кIоларесс гIор бахунаро. ;ar ba[ine jolareS for ba[unaro. Лъар гIечIелълъубе гIорги кIанцIана. ;ar heze:ube forgi jan`ana. Лъараб жо кIочон толев чи – охх унеб гьобо. ;arab $o joxon tolew xi - o{ uneb hobo. Лъараб жоялълъул зарал букIунареб, загьруги лъазабе, гьекъечIого тезе. ;arab $oya:ul #aral bujunareb, #ahrugi ;a#abe, heqezogo te#e. Лъарабани дуцца дун лъарахъго чIвалаанилан абурабила хIамицца бацIида. ;arabani duCa dun ;ara]go zwalaanilan aburabila \amiCa ba`ida. ХIама букIун буго лъарал рагIалда. ТIадеги бачIун, бацIицца хIама чIвазе къассд гьабун буго. ХIамицца бацI божизабун буго, жиндир кьариял кIуртул ругин, къасси жинцца дуе гьелги кьелин, жиб чIвагеян. \ama bujun bugo ;aral rafalda. Tadegi bazun, ba`iCa \ama zwa#e qaSd habun bugo. \amiCa ba` bo$i#abun bugo, $indir pariyal jurtul rugin, qaSi $inCa duye helgi pelin, $ib zwageyan. СихIираб хIамил хIилаялда божараб бацI къасси бокьалълъул кIалтIе бачIун буго. ХIамицца рицун рукIарал кIуртузул цIцIаразда гьоркьосса «Лъараб», – ан бацIицца ахIараб меххалълъ, хIамицца жаваб кьун буго - «Лъарабани, дуцца дун лъарахъго чIвалаан!» si\irab \amil \ilayalda bo$arab ba` qaSi bopa:ul jalTe bazun bugo. \amiCa ricun rujaral jurtu#ul ~ara#da horpoSa «;arab», - yan ba`iCa a\arab me{a:, \amiCa $awab pun bugo - «;arabani, duCa dun ;ara]go zwalaan!» ЛъарагI гьакитIа – лъарагI кечI, магIарул гьакитIа – магIарул кечI. ;araf hakiTa - ;araf kez, mafarul hakiTa - mafarul kez. ЛъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо. ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro. Пуланаб росдал гIадамазда чIалгIун буго цIцIам босизе лъарагIлъиялде хьвади. Гьез хIукму гьабун буго, цIцIамги бан, жидерго хIор бетизабизе. КигIан гIемер цIцIам баниги, хIор бетун гьечIо. Нахъеги хIукму ккун буго, лъарагI мацIцI бицанигIаги бетилародаян. Гьединги бетун гьечIо. Гьеб меххалълъ цо чIчIужугIаданалълъ абун буго. _ulanab rosdal fadama#da zalfun bugo ~am bosi#e ;araf;iyalde %wadi. he# \ukmu habun bugo, ~amgi ban, $idergo \or beti#abi#e. kifan femer ~am banigi, \or betun hezo. na[egi \ukmu Kun bugo, ;araf ma~ bicanifagi betilarodayan. hedingi betun hezo. heb me{a: co Zu$ufadana: abun bugo. - «Ле гIадамал, лъарагI мацIцI бицунилан, цIцIамухIор бетиларо, гIадалал жал гьаруге!». - le, fadamal, ;araf ma~ bicunilan, ~amu\or betilaro, fadalal $al haruge! ЛъарагIаб гьойцца гурони, лъарагIаб гIанкIкI кколареб. ;arafab hoyCa guroni, ;arafab fanJ Kolareb. ЛъарагIассул гьакицца гIанкIкI ккурабила. ;arafaSul hakiCa fanJ Kurabila. Лъарахъе щвечIого, хьитал рахъуге, чорххол хIал лъачIого, рагIиги бицунге. ;ara]e &wezogo, %ital ra]uge, xor{ol \al ;azogo, rafigi bicunge. ЛъаргIиве аниги, къолго вуссунев, Къарахъе аниги, сордо баларев. ;arfiwe anigi, qolgo wuSunew, qara]e anigi, sordo balarew. ЛъаргIире – цIцIамде, ЦIцIороре – билде. ;arfiwe - ~amde, ~orore - bilde. ЛъаргIиссан гъугъани – цIцIер, ЦIцIороссан гъугъани – бакъ. ;arfiSan vuvani - ~er, ~oroSan vuvani - baq. Лъаялда ххадув Хъитаналде щвезегIан инеги кIкIухIаллъугейила. ;ayalda {aduw ]itanalde &we#efan inegi Ju\al;ugeyila. Лъаялдасса чIухIарав жагьиллъиялда ххутIула. ;ayaldaSa zu\araw $ahil;iyalda {uTula. Лъебелазул кун цIакъаб, куралазул дум цIакъаб. ;ebela#ul kun `aqab, kurala#ul dum `aqab. Лъезе лъаларесс тIагъур бахъуге. ;e#e ;alareS Tavur ba]uge. Лъелго вилълъинчIессда рекIадул къимат лъалареб. ;elgo wi:inzeSda rejadul qimat ;alareb. Лъимадул бетIер унтани, эбелалълъул ракI унтулебила. ;imadul beTer untani, ebela:ul raj untulebila. - Лълъицца вакарав? :iCa wakaraw? - Дадацца. dadaCa. - Лъицца хьихьарав? :iCa %i%araw? - Дадацца. dadaCa. Лъимал гогьдаризаруни, эбел-инссуда бадир ралел, чIчIужу гогьдаризаюни, россассул бетIералде яхуней. ;imal gohdari#aruni, ebel-inSuda badir ralel, Zu$u gohdiri#ayuni, roSaSul beTeralde ya[uney. Лъимал гьаризе кIудияб гIакълу-лъай къваригIунаребила. ;imal hari#e judiyab faqlu-;ay qwarifunarebila. Лъимал гьаричIев херав чи – кьалбал турараб гъветI. ;imal harizew [eraw xi - palbal turarab vweT. Лъимал гьаричессда рокьи лъалареб, лъимал хвечIессда рухIел лъалареб. ;imal harizeSda ropi ;alareb, ;imal [wezeSda ru\el ;alareb. Лъимал гьаричIессда ругеланищан кколебила, гьарурассда гьаризего гьаричIеланищан кколебила. ;imal hariZeSda rugelani&an Kolebila, haruraSda hari#ego harizelani&an Kolebila. Лъимал гьечIеб гIумру – бакъ гьечIеб рагIад. ;imal hezeb fumru - baq hezeb rafad. Лъимал гьечIеб къоги бачIунгеги, лъималазда божунги ххутIугеги. ;imal hezeb qogi bazungegi, ;imala#da bo$ungi {uTugegi. Лъимал гьечIеб рукъ – лълъим бегараб гьобо. ;imal hezeb ruq - :im begarab hobo. Лъимал гьечIессе – цо ургъел, ругессе – нусго ургъел. ;imal hezeSe - co urvel, rugeSe - nusgo urvel. Лъимал гьитIинаб меххалълъ – гьитIинаб ургъелила, лъимал кIодолъигун – кIудияб ургъелила. ;imal hiTinab me{a: - hiTinab urvelila, ;imal jodo;igun - judiyab urvelila. Лъимал гьоркьоб гьечIеб ригьин биххи – оц-гIакаялълъул даран биххи. Лъимал гьоркьор ругеб ригьин биххи – бащдаб къиямассеб къо. ;imal horpob hezeb rihin bi{i - oc-fakaya:ul daran bi{i. ;imal horpor rugeb rihin bi{i - ba&dab qiyamaSeb qo. Лъимал – гьоцIцIо, боцIцIи – рухI. ;imal - ho~o, bo~i - ru\. Лъимал гIечIого, эбел-эмен ургъалилIе кколарелила. ;imal fezogo, ebel-emen urvali/e Kolabila. Лъимал гIиссинал рукIун, кьижизе течIо, гьелги кIудиял гIун, кьижизе кIвечIо. ;imal fiSinal rujun, pi$i#e tezo, helgi judiyal fun, pi$i#e jwezo. Лъимал кIодолъичIого, эбел-эмен макьидасса ригьунарел. ;imal jodo;izogo, ebel-emen mapidaSa rihunarel. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячинаро, гIакълу бугеб цIцIуяб жо гIабдалассе инаро. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxinaro, faqlu bugeb ~uyab $o fabdalaSe inaro. Лъимал ругеб рокъобе илбис къаларебила. ;imal rugeb roqobe ilbis qalarebila. Лъимал ругей къоролай гIакъиласс ячунаро, хераб хIама босарав дармицца воххуларо. ;imal rugey qorolay faqilaS yaxunaro, [erab \ama bosaraw darmiCa wo:ularo. Лъимал руго – чед гьечIо, чу буго – кIалцIи гьечIо. ;imal rugo - xed hezo, xu bugo - jal`i hezo. Лъимал ругониги – балагь, лъимал гьечIониги – балагь. ;imal rugonigi - balah, ;imal hezonigi - balah. Лъимал хвани, умумузда къиямассеб къо чIчIолебила, умумул хвани, лъималаз тIехх тIагIун букIун батилилан абулебила. ;imal [wani, umumu#da qiyamaSeb qo Zolebila, umumul [wani, ;imala# Te{ Tafun bujun batililan abulebila. Лъимал хIинкъизаруни, гьересси бицунеб, ракъизаруни, жо бикъулеб. ;imal \inqi#aruni, hereSi bicuneb, raqi#aruni, $o biquleb. Лъимал тушманассулги ракъугегийила. ;imal tu^manaSulgi raqugegiyila. Лъимада пардав гьечIеб. ;imada _ardaw hezeb. Лъимадуе гIоло эбел цIадаеги кIанцIулейила. ;imaduye folo ebel `adayegi jan`uleyila. Лъимадул щиб унтаниги, цадахъ эбелалълъул ракIгийила унтулеб. ;imadul &ib untanigi, cada] ebela:ul rajgiyila untuleb. Лъималаз гуккарал гIолеб, лъималазул лъималазги гуккизе рукIунге. ;imala# guKaral foleb, ;imala#ul ;imala#gi guKi#e rujunge. Лъималаз жидеего бокьулеб маххщел гьитIинго тIасса бищулеб. ;imala# $ideyego bopuleb ma:&el hiTingo TaSa bi&uleb. Лъималаз эбел-инссуе щиб гьабун батаниги, гьезул лъималаз гьезиеги гьебго жо гьабулеб. ;imala# ebel-inSuye &ib habun batanigi, he#ul ;imala# he#iyegi hebgo $o habuleb. Лъималазда релълъун ца бихьуге, ццидал расги бихьуге. ;imala#da re:un ca bi%uge, Cidal rasgi bi%uge. Лъималаздасса лъималазул лъимал ххириялила. ;imala#daSa ;imala#ul ;imal {iriyalila. Лъималазе алжан – эбел-инссул гьабураб адабалълъухъила. (Лъималазе алжан – эбелалълъул хIатIикьила). ;imala#e al$an - ebel-inSul haburab adaba:u]ila. (;imala#e al$an - ebela:ul \aTipila). Лъималазе гIоло гIорги къулчIчIизе кколебила, мегIерги кIкIвине кколебила. ;imala#e folo forgi qulZi#e :olebila, mefergi Jwine Kolebila. Лъималазе къотIи гьабуге, гьабун ххадуб тIубазабе. ;imala#e qoTi habuge, habun {adub Tuba#abe. Лъималазе цо чIчIараб рагIи бице, дур рагIи хисанищ – хвана мун! ;imala#e co Zarab rafi bice, dur rafi [isani& - [wana mun! Лъималазе чед гурев, чое базе ххер гурев. ;imala#e xed gurew, xoye ba#e {er gurew. Лъималазул унти – эбел-инссул гьумер нечараб жо. ;imala#ul unti - ebel-inSul humer nexarab $o. Лъималазул ярагъ гIодийила, гIадамазул ярагъ ххвалченила. ;imala#ul yarav fodiyila, fadama#ul yarav {walxenila. Лъимал гьечIев чияссда боцIцIи лъимерлъун бихьулебила. ;imal hezew xiyaSda bo~i ;imer;un bi%ulebila. Лъимер лъезе чехь гурей, чоххтIо кквезе гъал гурей. ;imer ;e#e xe% gurey, xo{To Kwe#e val gurey. Лъун бихьараб кьили лълъикIаб, кьвагьун бихьараб ярагъ лълъикIаб. ;un bi%arab pili :ijab, pwahun bi%arab yarav :ijab. Лъураб бугьтан рихун хвезе вахъунге, Пихъ гьечIеб гъотIода тIил речIчIуларин. ТIадагьаб къавмалълъул къил-къвал цIеххоге, ЦIцIамул гьирал рецIцIун, гьоцIцIо кьоларин. ;urab buhtan ri[un [we#e wa]unge, _i] hezeb voToda Til reZularin. Tadahab qawma:ul qil-qwal `e{oge, ~amul hiral re~un, ho~o polarin.

Кь p Кьабарабги хIехьолев, хIунссарабги баччулев. pabarabgi \e%olew, \unSarabgi baXulew. Кьабулареб бахъуге, кьвагьулареб борчунге. pabulareb ba]uge, pwahulareb borxunge. Кьабураб зар гьанада унтулеб, абураб рагIи рекIеда унтулеб. paburab #ar hanada untuleb, aburab rafi rejeda untuleb. Кьавуялълъ махх куна, кIкIвахIалълъ чи куна. pawuya: ma{ kuna, Jwa\a: xi kuna. КьагIазул чолое хьоп меседилав, гIиял хъутаналълъе гъазихъ гIарцулав. pafa#ul xoloye %o_ mesedilaw, fiyal ]utana:e va#i] farculaw. Кьал балагьулессда хвел батулеб. pal balahuleSda [wel batuleb. Кьал гьабулеб жо – гап. pal habuleb $o - ga_. Кьалбаз ккола гъветI. palba# Kola vweT. Кьалбазда рекъарабила гъветIги букIунеб. palba#da reqarabila vweTgi bujuneb. Кьалбал гъваридаб гъветI гьороцца реххулареб. palbal vwaridab vweT horoCa re{ulareb. Кьалбал риччараб гъветIалда бакъ рагIуларо. palbal riXarab vweTalda baq rafularo. Кьалбал турараб хIохьодассан чIагояб чIор кIанцIулареб. palbal turarab \o%odaSan zagoyab zor jan`uleb. Кьалул цIа ссвинабе, хIенехI букIаго. palul `a Swinabe, \ene\ bujago. Кьаралъани, чуги лълъикIаб, бечелъани, чиги лълъикIав. para;ani, xugi :ijab, bexe;ani, xigi :ijaw. Кьарияб жинццаго куней, хIалакъаб россассе кьолей. pariyab $inCago kuney, \alaqab roSaSe poley. Кьвагьи гьечIеб бакIалде гIарада баге. pwahi hezeb bajalde farada bage. Кьвагьизе ккани, цIун букIине ккола. pwahi#e Kani, `un bujine Kola. Кьвагьулареб туманкIалдассаги цIунаги, ватуларев гьудулассдассаги цIунаги. pwahulareb tumanjaldaSagi `unagi, watularew hudulaSdaSagi `unagi. Кьвагьун бахъунареб бакIалда гIужги баге, кIанцIун вахъунареб бакIалда хIуччги цIцIаге. pwahun ba]unareb bajalda fu$gi bage, jan`un wa]unareb bajalda \uXgi ~age. КьватIараб бакI бухIизе тIатIи гьечIев бетIеркъотI, дун ячараб сордоялълъ чирахъ ссунцца бакилеб? pwaTarab baj bu\i#e TaTi hezew beTerqoT, dun yaxarab sordoya: xira] SunCa bakileb? КьватIараб матIуялълъул багьа – мочол мугь. pwaTarab maTuya:ul baha - moxol muh. «Кье» гурони, «ма» лъаларев. «pe» guroni, «ma» ;alarew. Кьезе бокьани, жакъаго кьолеб, бокьичIони, метералде тIамулеб. pe#e bopani, $aqago poleb, bopizoni, meteralde Tamuleb. Кьер кинаб букIаниги, болъон буго болъон. per kinab bujanigi, bo;on bugo bo;on. Кьерхада ххадуб – роцIцIен, къварилъиялда ххадуб – роххел. per[ada {adub - ro~en, qwari;iyalda {adub - ro{el. Кьерхаде хъвараб ххер роцIцIаде бакIарула. per[ade ]warab {er ro~ade bajarula. Кьерханкъо къалъулареб, къокъав чи херлъуларев. per[anqo qa;ulareb, qoqaw xi [er;ularew. Кьерхахъе зоб букIунареб, рещтIахъе бо букIунареб. per[a]e #ob bujunareb, re&Ta]e bo bujunareb. КьечIеб талихI бахъизе туманкIгунищ яхъиней, щвечIев Ису сабаблъун сордойилищ ягъилей? pezeb tali\ ba]i#e tumanjguni& yainey, &wezew isu sabab;un sordoyili& yaviley? Кьибил гьечIеб, гъветI гьечIеб гIагарлъи камурав чи гьечIев. pibil hezeb, vweT hezeb fagar;i kamuraw xi hezew. Кьибил нахъа гьечIони, тIадегIанлъи щоларо, хханлъи кодоб гьечIони, гьессдасса хIинкъуларо. pibil na]a hezoni, Tadefan;i &olaro, {an;i kodob hezoni, heSdaSa \inqularo. Кьибил хIалае чIчIани, вас бахIарчи вахъунев. pibil \alaye Zani, was ba\arxi wa]unew. Кьибилалде ракI гъурав гьел гьечIелълъув чучула. pibilalde raj vuraw hel heze:uw xuxula. Кьижарав вахъинегIан, вахъарав чIчIоларевила. pi$araw wa]inefan, wa]araw Zolarewila. Кьижарав чи – хварав чи. pi$araw xi - [waraw xi. Кьижаразда гурони макьу бихьулареб. pi$ara#da guroni mapu bi%ulareb. Кьижарасс кьижарав ворчIизавуларев. pi$araS pi$araw worzi#awularew. Кьижизе гурони бусада вегизе ккогеги. pi$i#e guroni busada wegi#e Kogegi. Кьили лъунилан, гIорцIадул чу лIугьинаро, чангит банилан, хIамил гIорцIен лIугьинаро. pili ;unilan, for`adul xu /uhinaro, xangit banilan, \amil for`en /uhinaro. Кьо дудассанго лъоге, чияцца лъезе те. po dudaSango ;oge, xiyaCa ;e#e te. Кьогедила, дада, чияр ракьалде. pogedila, dada, xiyar rapalde. Къали-рикьиялълъул гъассда цIаги бан, qali-ripiya:ul vaSda `agi ban, РосулIго бокьила, кьибил тезегIан. rosu/go bopila, pibil te#efan. КьогIаб букIунелълъулин дару даруяб букIунеб. pofab bujune:ulin daru daruyab bujuneb. КьогIаб калам гIундузда рагIиялдасса гIундулго гьечIого рукIин лълъикIаб. pofab kalam fundu#da rafiyaldaSa fundulgo hezogo rujin :ijab. КьогIаб чIамичIессда гьуиналълъул тIагIам лъалареб. pofab zamizeSda huina:ul Tafam ;alareb. Кьодукьа гурелила хIинкъулел, гIурукьайила. podupa gurelila \inqulel, furupayila. Кьойид гьаби – нух балагьи. poyid habi - nu[ balahi. Кьолелълъул босе, кьабулелълъул лIута. pole:ul bose, pabule:ul /uTa. Кьолбода ХIажимурад вахъунилан, киналго ХIажимурадал рукIунарел. polboda \a$imurad wa]unilan, kinalgo \a$imuradal rujunarel. Кьолбодасса чIухIизе гIабдал те, мунго бахIарчилъиялдасса чIухIа. polbodaSa zu\i#e fabdal te, mungo ba\arxi;iyaldaSa zu\a. Кьолелълъул – цIун кье, нахъе босулелълъул – бетIер хъван босе. pole:ul - `un pe, na]e bosule:ul - beTer ]wan bose. Кьолессда гьарулеб, гьабулессда малълъулеб. poleSda haruleb, habuleSda ma:uleb. Кьолессе цоги гIемераб, босулессе кIигоги дагьаб. poleSe cogi femerab, bosuleSe jogogi dahab. Кьохъияссул хIамиегIан хIалхьи гьечIебила руччабазе. po]iyaSul \amiyefan \al%i hezebila ruXaba#e. Кьурасс босулеб жо буго талихI. puraS bosuleb $o bugo tali\. Кьураб босун барще. purab bosun bar&e. Кьураб квералда лъала, квараб чехьалда лъала. purab kweralda ;ala, kwarab xe%alda ;ala. Кьурав гуревила саххаватав босаравила. puraw gurewila sa{awataw bosarawila. Кьурав мискинлъуларев, гьарарав бечелъуларев. puraw miskin;ularew, hararaw bexe;ularew. Кьуралда рекъечIев рокъов кванайилан те. puralda reqezew roqow kwanayilan te. Кьурассул квералда гIадин, кварассул кIалалда лъалареб. puraSul kweralda fadin, kwaraSul jalalda ;alareb. Кьурда хоно чIваге, чIалгIаде гаргадуге. purda [ono zwage, zalfade gargaduge. Кьурдизе лъаларесс ссвери къваридаб бугилан абурабила. purdi#e ;alareS Sweri qwaridab bugilan aburabila. Кьурдизеги гьавулев гьакълицца, гьардезеги тIамулев гьакълицца. purdi#e hawulew haqliCa, harde#e Tamulew haqliCa. Кьурдуларевила гIабдал, кьурдани, чIчIезе лъаларебила. purdularewila fabdal, purdani, Ze#e ;alarebila. Кьурдун ссвакаравги – кванде, гIодун ссвакаравги – кванде. purdun Swakarawgi - kwande, fodun Swakarawgi - kwande. Цо къоролалълъул маулхIаяталълъе вукIарав вас хун вуго. Дуниялалдассаго рокьи бичарай гъарималълъ хварав вас вукъизе виччан гьечIо. ХвезегIан, васассда тIад ккун, гIодизе тейин жий, тIаде нуцIцIаги рахаян абун буго. ГIагарлъиялълъ гIемер гьарун буго кваназегIаги кванайилан. Къоролалълъ кинго къабул гьабун гьечIо гьеб гьари. co qorola:ul maul\ayata:e wujaraw was [un wugo. duniyalaldaSago ropi bixaray varima: [waraw was wuqi#e wiXan hezo. [we#efan, wasaSda Tad Kun, fodi#e teyin $iy, Tade nu~agi ra[ayan abun bugo. fagar;iya: femer harun bugo kwana#efagi kwanayilan. qorola: kingo qabul habun hezo heb hari. Цинги гIагарлъиялълъ, гIодун ссвакараб меххалълъгIаги щиб гьалълъ гьабулаян бихьизе, гьей гIунтIулареб борххатаб бакIалда квен лъун тун буго. cingi fagar;iya:, fodun Swakarab me{a:fagi &ib ha: habulayan bi%i#e hey funTulareb bor{atab bajalda kwen ;un tun bugo. ЦIакъ гIемер гIодун йиго эбел, аххирги кванде ххиял лъун буго. Ххарххадун йиго гIагарлъиялълъ лъураб бакIалдасса квен босизе. Кинго гIунтIизе кIвечIеб меххалълъ, васассул жаназаги бехъерхъун, гьелда тIад хIетIеги чIчIун, босун буго эбелалълъ квен. `aq femer fodun yigo ebel, a{irgi kwande {iyal ;un bugo. {ar{adun yigo fagar;iya: ;urab bajaldaSa kwen bosi#e. kingo funTi#e jwezeb me{a:, wasaSul $ana#agi be]er]un, helda Tad \eTegi Zun, bosun bugo ebela: kwen. Гьаниб ракIалде щола «Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб» абураб кициги. hanib rajalde &ola «[ob Tu_anafan, raj Tu_uleb» aburab kicigi. Кьурдухъанассул хIатIал гIедерал, хIалтIухъанассул кверал гIедерал. purdu]anaSul \aTal federal, \alTu]anaSul kweral federal. Кьуру биххана, борохь нахъе тана. puru bi{ana, boro% na]e tana. Кьуру биххичIого, хIур (хъуй) бахъунареб. puru bi{izogo, \ur (]uy) ba]unareb. Кьуруги биххулеб, раххассги тIолеб, гIагарлъи тIолареб. purugi bi{uleb, ra{aSgi Toleb, fagar;i Tolareb. Кьуруги биххун, гъоркье кканиги, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. purugi bi{un, vorpe Kanigi, hereSi Tatinzogo {uTulareb. Кьуругун багъун, гъалбацI бергьинаро, лаченгун багъун, гъеду бергьинаро. purugun bavun, valba` berhinaro, laxengun bavun, vedu berhinaro. Кьурул рагIалде щвезегIан ккве чи. purul rafalde &we#efan Kwe xi. КьучIчI гьечIел ххарбал – лъалкI гьечIел гьерссал. puZ hezel {arbal - ;alj hezel herSal.

Л l Лабалда хурги бекьуге, бугъаоцги хьихьуге. labalda [urgi bepuge, buvaocgi %i%uge. Лабаллъуда хур гьабуге, лъарал рагIалда рукъ гьабуге. labal;uda [ur habuge, ;aral rafalda ruq habuge. Лагъ гIадин хIалте, ххан гIадин кванай. lav fadin \alTe, {an fadin kwanay. Лагъги озденги данделъани, бечелъулел. lavgi o#dengi dande;ani, bexe;ulel. Лагъассул ияхIги, хIамил хъетиги – цого жо. lavaSul iya\gi, \amil ]etigi - cogo $o. Лагълъи гьабурассе хханлъи щола, хханлъун гурони вукIинарилан лIугьарассе лагълъи щола. lav;i haburaSe {an;i &ola, {an;un guroni wujinarilan /uharaSe lav;i &ola. Лъагълъиялдасса хвел лълъикIила, ссуриялдасса цIа лълъикIила. lav;iyaldaSa [wel :ijila, SuriyaldaSa `a :ijila. Лал тIамизе бегьулареб къоялълъ, къед гьабизеги бегьулареб. lal Tami#e behulareb qoya:, qed habi#egi behulareb. ЛахIту бихьаниги, рухIел бихьугеги. la\tu bi%anigi, ru\el bi%ugegi. Лачен боржаралълъуб гъеду рещтIунеб. laxen bor$ara:ub vedu re&Tuneb. Жиндирго лълъикIай чIчIужуялдаги рекъечIого, чангиясс ячуна гьелдасса къадарай. Цоги аби буго гьадинабги - «Цо багьана бугей хьихьичIесс, кIиго багьана бугей хьихьизе ккарайила». $indirgo :ijay Zu$uyaldagi reqezogo, xangiyaS yaxuna heldaSa qadaray. cogi abi bugo hadinabgi - «co bahana bugey %i%izeS, jigo bahana bugey %i%i#e Karayila» Гьедин ккараб меххалълъ абула магIарулаз гьал рагIаби. hedin Karab me{a: abula mafarula# hal rafabi. Лачен – чанабе, гъеду – рохьобе. laxen - xanabe, vedu - ro%obe. Лаченги тарулеб, тайлан хъущтIулеб, тувадахъ гурони гIодоб кколареб. laxen taruleb, taylan ]u&Tuleb, tuwada] guroni fodob Kolereb. Лаченги чучула чи гIемерлъани, чаранги биуна цIа гьалаглъани. laxengi xuxula xi femer;ani, xarangi biuna `a halag;ani. Ле, гIакълугьечI, тIуруге, гIи тун гIангис кинигин, гIадамал тун хьвадани, хьитал хун басралъулин. le, faqluhez, Turuge, fi tun fangis kinigin, fadamal tun %wadani, %ital [un basra;ulin. «Ле!» – ян ахIарассде, «Я!» – ян ахIизе кIоларев къватIиве вахъунарев. «le!» - yan a\araSde, «ya!» - yan a\i#e jolarew qwaTiwe wa]unarew. «Ле!» – ян ахIунилан, ахIмакъ нахъ вуссунарев. «le!» - yan a\unilan, a\maq na] wuSunarew. Лочноде ххиял бугев чаргъадихъ валагьуларо. loxnode {iyal bugew xarvadi] walahularo. Лочнол бетIералда чаргъеду чIчIезабуге. loxnol beTeralda xarvedu Ze#abuge. Лочнол гьава – зодобе, гъадил гьава – рохьобе. loxnol hawa - #odobe, vadil hawa - ro%obe.

Р r 1. Рагъ ккараб меххалълъ гуребила ярагъ хIадурулеб, рагъ ккелалдейила. rav Karab me{a: gurebila yarav \aduruleb, rav Kelaldeyila. 2. Рагъалдасса рекъел лълъикIаб. ravaldaSa reqel :ijab. 3. Рагъалълъ вас гьавуларо, гьавурав чIван гурони. rava: was hawularo, hawuraw zwan guroni. 4. Рагъалълъ къед баларо, бараб биххун гурони. rava: qed balaro, barab bi{un guroni. 5. Рагъда щив бергьаравали, рагъ лIугIидал лъала, чIчIужуялълъ васищ гьавилевали, къинлъидал лъала. ravda &iw berharawali, rav /ufidal ;ala, Zu$uya: wasi& hawilewali, qin;idal ;ala. 6. Рагъде вахъиналде мунгоги лъай, дурго тушманассул къуватги лъай. ravde wa]inalde mungogi ;ay, durgo tu^manaSul quwatgi ;ay. 7. Рагъде лIутизе гурелила унел, рагъизейила. ravde /uti#e gurebila unel, ravi#eyila. КIийидеги рекъав цо рагъухъан рагъде унев вукIанила. Данде ккарасс гьессда абунила, - Ле талихIкъад! ЛIутизе ккани, дуцца щиб гьабилеб? Бищун ццеве ххадув гъурасс чIван реххила гури мун! - Рагъде лIутизе гуро унел, рагъизеги бергьинеги уна! – ян жаваб кьунила рекъав рагъухъанасс. jiyidegi reqaw co ravu]an ravde ubew wujanila. dande KaraS heSda abunila, - le tali\qad! /uti#e Kani, duCa &ib habileb? bi&un Cewe {aduw vuraS zwan re{ila guri mun! - ravde /uti#e guro unel, ravi#egi berhinegi una! - yan $awab punila reqaw ravu]anaS. 8. Рагъидаго – бакъ, къотIнобго – мажгит. ravidago - baq, qoTnobgo - ma$git. 9. Рагъулебги гIадат, рекъолебги гIадат. ravulebgo fadat, reqolebgi fadat. 10. Рагъун рихьунила белехь рекъарал. ravun ri%unila bele% reqaral. 11. Рагьуге ракI, рагьани, къаге. rahuge raj, rahani, qage. 12. РагьумахIугIан бегизе захIматаб мегIер гьечIеб. rahuma\ufan begi#e #a\matab mefer hezeb. 13. РагIабаз гуребила калам берцин гьабулеб, магIнаялълъила. rafaba# gurebila kalam bercin habuleb, mafnaya:ila. 14. РагIал бахъараб, ракьан бахъичIеб каламалдасса цIунаги. rafal ba]arab, rapan ba]izeb kalamaldaSa `unagi. 15. РагIал бахъун, хур бекье, ракьан бахъун, бокь хъващтIе. rafal ba]un, [ur bepe, rapan ba]un, bop ]wa&Te. 16. РагIал гьечIеб майдан букIунареб. rapal hezeb maydan bujunareb. 17. РагIалалдасса ракьан лълъикIаб. rafalaldaSa rapan :ijab. 18. РагIанщинаб бицаравги – гьерссихъан, бихьанщинаб бицаравги – мацIцIихъан. rafan&inab bicarawgi - herSi]an, bi%an&inab bicarawgi - ma~i]an. 19. РагIанщинаб бицинги мунагьила. rapan&inab bicingi munahila. 20. РагIанщинаб бицине гуребила кIал букIунеб. rafan&inab bicine gurebila jal bujuneb. 21. РагIарав нусго нугIассдасса бихьарав цо нугIго лълъикIавила. rafaraw nudgo nufaSdaSa bi%araw co nufgo :ijawila. 22. РагIаралдасса бихьараб битIараб. rafaraldaSa bi%arab biTarab. 23. РагIи абилалде лъабцIцIул ботIрониб ссверизабейила. rafi abilalde ;ab~ul boTronib Sweri#abeyila. 24. РагIи бадибе лълъикIаб, тIил мугъалде лълъикIаб. rafi badibe :ijab, Til muvalde :ijab. 25. РагIи бакI бихьунила абизе кколеб. rafi baj bi%unila abi#e Koleb. 26. РагIи баччуларесс зар баччулеб. rafi baXulareS #ar baXuleb. 27. РагIи бице бакI бихьун, ургъел бикье чи вихьун. rafi bice baj bi%un, urvel bipe xi wi%un. 28. РагIи бице магIна бугеб, кици тIаме гогьар бугеб. rafi bice mafna bugeb, kici Tame gohar bugeb. 29. РагIи бугеб рукъалдасса магIу бугеб рукъго лълъикIаб. rafi bugeb ruqaldaSa mafu bugeb ruqgo :ijab. 30. РагIи гьабизе – нус, нису кваназе – яс. rafi habi#e - nus, nisu kwana#e - yas. 31. РагIи гьабуларесс боцIцIи хьихьуларо. rafi habulareS bo~i %i%ularo. 32. РагIи гьечIони кечI букIунареб, гамачI гьечIони къед букIунареб. rafi hezoni kez bujunareb, gamaz hezoni qed bujunareb. 33. РагIи гьорое биччалев Гьорол МухIума. rafi horoye biXalew horol mu\uma. 34. РагIи гьуинаб бицун, гьоло кунев бетIеркъотI! rafi huinab bicun, holo kunew beTerqoT! 35. РагIи гьуинассул гьудул гIемерав, кIал хъачIассул тушман гIемерав. rafi huinaSul hudul femeraw, jal ]azaSul tu^man femeraw. 36. РагIи гIакъил – гIакълугьечI, гьури кIодо – пишагьечI. rafi faqil - faqluhez, huri jodo - _i^ahez. 37. РагIи гIемерав вакъарав, бугIа гIемерав гIорцIцIарав. rafi femeraw waqaraw, bufa femeraw for~araw. 38. РагIи гIемерав «гIакъил» гIадамазда чIалгIуна, чIалгIаде гаргадулев ххалкъалдаго рихуна. rafi femeraw «faqil» fadama#da zalfuna, zalfade gargadulew {alqaldago ri[una. 39. РагIи жаниб лъоларессда бицинегIан, квенчIчIел цIун къватIибе байго лълъикIила балъголъиялълъе. rafi $anib ;olareSda bicinefan, kwenZel `un qwaTibe baygo :ijila ba;go;iya:e. 40. РагIи къокъаб лълъикIабила, гIарщ ххалатаб лълъикIабила. rafi qoqab :ijabila, far& {alatab :ijabila. 41. РагIи къокъал, къадар ххалатал ратаги. rafi qoqal, qadar {alatal ratagi. 42. РагIи кьара буго – кьей хIалакъ буго. rafi para bugo - pey \alaq bugo. 43. РагIи кьварараб бице, кьабизе ккани, лIута. rafi pwararab bice, pabi#e Kani, /uta. 44. РагIи кьогейила, кьуни тIубазабейила. rafi pogeyila, puni Tuba#abeyila. 45. РагIи кьучIчIав чи чодаги лъалев. rafi puZaw xi xodagi ;alew. 46. РагIи лъалев – гьакида, гьакил бетIергьан – гIодов. rafi ;alew - hakida, hakil beTerhan - fodow. 47. РагIи лъалев гIабдалассдасса мацIцI лъаларев цIцIодор лълъикIав. rafi ;alew fabdalaSdaSa ma~ ;alarew ~odor :ijaw. 48. РагIи рагIуде бачIуна, гIор кьодукье бачIуна. rafi rafude bazuna, for podupe bazuna. 49. РагIи – рекIел кIул. rafi - rejel jul. 50. РагIи тIагIуна, тIолалго гIадамал хвараб меххалълъ, гIайиб тIагIуна, щивниги тIад кIалъачIого тараб меххалълъ. rafi Tafuna, Tolalgo fadamal [warab me{a:, fayib Tafuna, &iwnigi Tad ja;azogo tarab me{a:. 51. РагIи ургъун бице, гали борцун тIаме. rafi urvun bice, gali borcun Tame. 52. РагIи ургъун бице, кици бакI бихьун тIаме. rafi urvun bice, kici baj bi%un Tame. 53. РагIи ххалат, ххабар къокъ. rafi {alat, {abar qoqo. 54. РагIи хвани, чи холев. rafi [wani, xi [olew. 55. РагIи хварав чи – живго хварав чи. rafi [waraw xi - $iwgo [waraw xi. 56. РагIи холев чияссулгун гьудуллъиги гьабуге, холарев реххунги тоге. rafi [olew xiyaSulgun hudul;igi habuge, [olarew re{ungi toge. 57. РагIи-ххочI ххалатассул ххиянат камулареб. rafi-{oz {alataSul {iyanat kamulareb. 58. РагIи ххалеб ххадиро, ххараб цIцIалкIулеб цIцIалкIу (ххараб чIчIикIулеб чIукIна). rafi {aleb {adiro, {arab ~aljuleb ~alju ({arab Zijuleb zujna). 59. РагIи хIалакъаб бице, гьан кьарияб кванай. rafi \alaqab bice, han pariyab kwanay. 60. РагIи – ццебессан, тIил – нахъассан. rafi - CebeSan, Til - na]aSan. 61. РагIи цIцIалкIулеб цIцIалкIу, цIцIад кколареб буртина. rafi ~aljuleb ~alju, ~ad Kolareb burtina. 62. РагIи цIеххоге, хIалтIи цIеххе. rafi `e{oge, \alTi `e{e. 63. РагIи чол багьаяв – живго чахъдал багьаяв. rafi xol bahayaw - $iwgo xa]dal bahayaw. 64. РагIи чIчIедал – гIакъил, кьалда бергьиндал – багьадур. rafi Zedal - faqil, palda berhindal - bahadur. 65. РагIиги кьун, тIубачIого теялдасса, рагIи кьечIого тезе бигьаябила. rafigi pun, Tubazogo teyaldaSa, rafi pezogo te#e bihayabila. 66. РагIизе бокьулареб жо рагIулареб. rafi#e bopulareb $o rafulareb. 67. РагIиялълъ гIадан лъала, гIамал бихьун реххссола. rafiya: fadan ;ala, famal bi%un re{Sola. 68. РагIуд гIорцIцIиги тIохход вакъиги – цого жо. rafud for~igi To{od waqigi - cogo $o. 69. РагIуд ракъаги, богIод гIорцIцIаги. rafud raqagi, bofod for~agi. 70. РагIуда божуге, хIалтIуда божа. rafuda bo$uge, \alTuda bo$a. 71. РагIуда куркьбал рукIунел (ца таралълъ мегIер толеб). rafuda kurpbal rujunel (ca tara: mefer toleb). 72. РагIуда ххадуб рагIийила. rafuda {adub rafiyila. 73. РагIуда хIатIал гъурай, хIалтIуде нуцIцIа къарай. rafuda \aTal vuray, \alTude nu~a qaray. 74. РагIудаги хIалтIудаги гьоркьоб къол нухила. rafudagi \alTudagi horpob qol nu[ila. 75. РагIуе рагIи камулареб, яргъие ярагъ камулареб. rafuye rafi kamulareb, yarviye yarav kamulareb. 76. РагIукъавщинав гIинкъав вукIунарев. rafuqaw&inaw finqaw wujunew. 77. РагIул гугьар гьечIин, гьурал жалго те. raful guhar hezin, hural $algo te. 78. РагIул гIомо гьабуге, гIабдалгун щагъадуге. raful fomo habuge, fabdalgun &avaduge. 79. РагIул гIомоялълъул гIарщал гьаруге. raful fomoya:ul far&al haruge. 80. РагIул камитал кварасс керен ххачазе ккараб. raful kamital kwaraS keren {axa#e Karab. 81. РагIул квешлъи – ххалалъи, ххарбил квешлъи – гIемерлъи. raful kwe^;i - {ala;i, {arbil kwe^;i - femer;i. 82. РагIул кумек боцIцIул кумекалдасса кIудияб. raful kumek bo~ul kumekaldaSa judiyab. 83. РагIул магIна бичIчIуларесс битIараб гьерессилъун, гьересси битIараблъун гьабулебила. raful mafna biZulareS biTarab hereSi;un, hereSi biTarab;un habulebila. 84. РагIул магIна бичIчIулеб, бакI бихьун. raful mafna biZuleb, baj bi%un. 85. РагIулI лълъикIлъиги букIунебила, гIажалги батулебила. rafu/ :ij;igi bujunebila, fa$algi batulebila. 86. РагIулIе загьру жубаге. rafu/e #ahru $uba#e. 87. РагIухъ ралагьуге, хIалтIухъ ралагье. rafu] ralahuge, \alTu] ralahe. 88. РагIуцца бахъулареб хъала букIунаребила. rafuCa ba]ulareb ]ala bujunebila. 89. РагIуцца гIадан лъала, даруялълъ тоххтир лъала. rafuCa fadan ;ala, daruya: to{tir ;ala. 90. РагIуцца лIукъулел, рагIуцца сахги гьарулел. rafuCa /uqulel, rafuCa sa[gi harulel. 91. РагIуцца рагIи бахъула, чIагIдацца гIуп бахъула. rafuCa rafi ba]ula, zafdaCa fu_ ba]ula. 92. РагIуцца хур беэн гьабуларо, гьури-мучалълъ чIараларо. rafuCa [ur been habularo, huri-muxa: zaralaro. 93. Радал багIар – къинаб, къасси багIар – хIораб. radal bafar - qinab, qaSi bafar - \orab. 94. Радал барщани, къасси рекъолел нилIералго лълъикIила. radal bar&ani, qaSi reqolel ni/eralgo :ijila. 95. Радал бицараб къоркъое арай, къасси бицараб борхьие арай. radal bicarab qorqoye aray, qaSi bicarab bor%iye aray. 96. Радал вахъаравги гьитIинго чIчIужу ячаравги нахъа воххулев. radal wa]arawgi hiTingo Zu$u yaxarawgi na]a wo{ulew. 97. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб. radal wa]araSul pefer ~uyab. Журай къинлъулеб заманалда цо-цо ягъзинав вехьасс, радалго вахъун, жиндирго лемагалда чияр цIцIуяб кьегIер босизабулеб букIун буго, чияралда жиндирго бихьинаб кьегIер босизабулеб букIун буго. Гьединаб хъублъиялда тIад бижараб гьаб кици жакъа хIалтIизабула радал вахъарассул хIалтIи лIугьуна, иш битIун ккола абураб магIнаялда. $uray qin;uleb #amanalda co-co yav#inaw we%aS, radalgo wa]un, $indirgo lemagalda xiyar ~uyab pefer bosi#abuleb bujun bugo, xiyaralda $indirgo bi%inab pefer bosi#abuleb bujun bugo. hedinab ]ub;iyalda Tad bi$arab hab kici $aqa \alTi#abula radal wa]araSul \alTi /uhuna, i^ biTun Kola aburab mafnayalda. 98. Радал вахъарассул кьегIер цIцIуяб, ццудун вахъарассул сахлъи лълъикIаб. radal wa]araSul pefer ~uyab, Cudun wa]araSul sa[;i :ijab. 99. Радал вахъинчIессе къо къваридаб. radal wa]inzeSe qo qwaridab. 100. Радал вахъудасса гIадин къаркъалаги букIунаребила, чи ховудасса гIадин ракIги букIунаребила. radal wa]udaSa fadin qarqalagi bujunarebila, xi [owudaSa fadin rajgi bujunarebila. 101. Радал вачIарав гьобол ххеххго унев. radal wazaraw hobol {e{go unew. (Гьаниб гьобол ккола тIабигIат. Умумузул аби буго радал рачIарал накIкIал ххеххго нахъе унилан). (habib hobol Kola Tabifat. umumu#ul abi bugo radal razaral naJal {e{go na]e unilan). 102. Радал кваначIого, къватIивеги вахъунге, къватIул ххарбал росун, рокъовеги вачIунге. radal kwanazogo, qwaTiwegi wa]unge, qwaTul {arbal rosun, roqowegi wazunge. 103. Радал къалъизегIан бугони щиб къолол магъало, къалъудасса нахъе бугони щиб росдал кIодолъи. radal qa;i#efan bugoni &ib qolol mavalo, qa;udaSa na]e bugoni &ib rosdal jodo;i. 104. Радал - къалъизегIан къулгъу цIцIалулев, къалъудасса нахъе чагъир гьекъолев. radal - qa;i#efan qulhu ~alulew, qa;udaSa na]e xavir heqolew. 105. Радал - къалъизегIан къуръан цIцIалулев, къалъудасса нахъе хIамул рикъулев. radal - qa;i#efan qur'an ~alulew, qa;udaSa na]e \amul riqulew. 106. Радал – къватIиве, къасси – жаниве. radal - qwaTiwe, qaSi - $aniwe. 107. Радал – рохьдолIе, къасси – бокьобе. radal - ro%do/e, qaSi - bopobe. 108. Радал роцIцIун, къалъуда кьерхун. radal ro~un, qa;uda per[un. 109. Радал яхъаралълъул балъ тIокIаб. radal ya]ara:ul ba; Tojab. 110. Радалги къассиги квен россассул бугони, къадеквенгIаги чIчIужуялълъулги букIине кколеб. radalgi qaSigi kwen roSaSul bugoni, qadekwenfagi Zu$uya:ulgi bujine Koleb. 111. Радалго гьабураб хIалтIи лълъикIаб, гьитIинго ячарай чIчIужу лълъикIай. radalgo haburab \alTi :ijab, hiTingo yaxaray Zu$u :ijay. 112. Радалисса мацIцIицца чанги чи мукIурлъулев, мацIцIида ракI рекъарав бакъ ун ххадусса лъалев. radaliSa ma~iCa xangi xi mujur;ulew, ma~ida raj reqaraw baq un {aduSa ;alew. 113. Радалквен дуццаго кванай, къадеквен гьалмагъгун цадахъ кванай, къассиквен тушманассе кье. radalkwen duCago kwanay, qadekwen halmavgun cada] kwanay, qaSikwen tu^manaSe pe. 114. Ражи мискинчияссул дандежойила. ra$i miskinxiyaSul dande$oyila. 115. Ражи тIагIиндал тIураб цIцIамулIин гIадав. – Ражи хху-ххун, ххинкIал квин дуццаги те, Ххарабат! – ХхинкIазда гIужал райи дуццаги те, хIалихьат! ra$i Tafindal Turab ~amu/in fadaw. - ra$i {u-{un, {injal kwin duCagi te, {abarat! - {inja#da fu$al rayi duCagi re, \ali%at! 116. Ражи цIцIоролеб моцIцIалълъ ЦIцIолода рохьовеги унге, цIцIани къинлъулI мундерил ахакьеги унге. ra$i ~oroleb mo~a: ~oloda ro%owegi unge, ~ani qin;u/ munderil a[apegi unge. 117. РажидулI анкьго дару букIунеб. ra$idu/ anpgo daru bujuneb. 118. Разилъи гьечIого яс ригьнаде кьейги кIудияб мунагьила. ra#i;i hezogo yas rihnade peygi judiyab munahila. 119. Разияб къоялълъ гIурусазул гьатIанкъо гIадав, пашманаб къоялълъ жугьутIазул шаматкъо гIадав (ВитIани – гьатIан, гьетIани – шамат). ra#iyab qoya: furusa#ul haTanqo fadaw, _a^manab qoya: $uhuTa#ul ^amatqo fadaw. (wiTani - haTan, heTani - ^amat). 120. Рак бараб хуриве Аллагь валагьунев, бечедаб рокъое яс ялагьулей. rak barab [uriwe allah walahunew, bexedab roqoye yas yalahuley. 121. Рак баралълъуб хIалухъин хIалигIараб букIуна. rak bara:ub \alu]in \alifarab bujuna. 122. Рак гьечIого, бокь бичуге, бекьичIого хур бичуге. rak hezogo, bop bixuge, bepizogo [ur bixuge. 123. Рак хIаллъанагIан, хIалухъин гьарзалъулеб, кици гIемерлъанагIан, калам берцинлъулеб. rak \al;anafan, \alu]in har#a;uleb, kici femer;anafan, kalam bercin;uleb. 124. Рак чIвачIеб хуралдассаги цIунагийила, хур гьечIеб рукъалдассаги цIунагийила. rak zwazeb [uraldaSagi `unagiyila [ur hezeb ruqaldaSagi `unageyila. 125. Рак чIвачIони, ракьалълъ пайда кьолареб, хъулухъ гьабичIони, ахикь пихъ бижулареб. rak zwazoni, rapa: _ayda polareb, ]ulu] habizoni, a[ip _i] bi$ulareb. 126. Раква гьетIунилан, гьобо хисулареб, гьобо бекунилан, раква хисулареб. rakwa heTunilan, hobo [isulareb, hobo bekunilan, rakwa [isulareb. 127. РакугохI хисунилан хъабхъал чIахIалъиларо. rakugo\ [isunilan ]ab]al za\a;ilaro. 128. Ракъдадаги вукIун гуребила ччугIа кколеб. raqdadagi wujun gurebila Xufa Koleb. 129. Ракъдада лIугьараб хIор ххеххгого къунебила. raqdada /uharab \or {e{gogo qunebila. 130. Ракъи – хьул, кIвахI – ссвак. raqi - %ul, jwa\ - Swak. 131. Ракъугеги, гIорцIцIугеги, рахакь хваги. ПатихIа. raqugegi, for~ugegi, ra]ap [wagi. _ati\a. 132. Ракъуда нич гьечIеб, бечелъиялълъе гIей гьечIеб. raquda nix hezeb, bexe;iya:e fey hezeb. 133. Ракъун кванани, квен гьуинлъула, гьимун бицани, рагIи гьуинлъула. raqun kwanani, kwen huin;ula, himun bicani, rafi huin;ula. 134. Ракъул къали кIутIугеги, къохьол тIажу ретIунгеги, чиякълъун чи ххутIугеги. raqul qali juTugegi, qo%ol Ta$u reTungegi, xiyaq;un xi {uTugegi. 135. Ракъусоналълъ месед учузаб. raqusona: mesed uxu#ab. 136. Ракъусоналълъ руцIцIун чIчIарал, гIорцIцIунсоналълъ релъанхъарал магIарулал. Ракъусоналълъ, хъабиниб бетIерги къан, годекIаниссан унеб гьойда щивго велъичIевила. Хур бачIараб соналълъ, гьебги ракIалде щун, киналго релъаралила. raqusona: ru~un Zaral, for~unsona: re;an]aral mafarulal. raqusona:, ]abinib beTergi qan, godejaniSan uneb hoyda &iwgo we;izewila. [ur bazarab sona:, hebgi rajalde &un, kinalgo re;aralila. 137. Ракъусоналълъ эбел якъуцца хварайила, вас чохьодасса ун хваравила. raqusona: ebel yaquCa [warayila, was xo%odaSa un [warawila. 138. Ракь бухъани, месед батулебила, рагIи бухъани, гIажал батулебила. rap bu]ani, mesed batulebila, rafi bu]ani, fa$al batulebila. ВукIун вуго цо бечедав чи. БукIун буго гьессул кIудияб ахги гIатIидаб пастIан-къоноги. Кидаго гьесс кIиявго васассда абулеб букIун буго - “РакьулI месед бугебхха, дир лъимал, рагIулI гIажал бугеб. Ворехха, нужецца ракь гIемер бухъе, рагIи дагьабги бухъуге!” – ян. wujun wugo co bexedaw xi. bujun bugo heSul judiyab a[gi faTidab _asTan-qonogi. kidago heS jiyawgo wasaSda abuleb bujun bugo - "rapu/ mesed bugeb{a, dir ;imal, rafu/ fa$al bugeb. wore{a, nu$eCa rap femer bu]e, rafi dahabgi bu]uge!" - yan. Жинцца ракьулI баххчараб щибниги жо гьечIого, инссуцца кидаго нилIеда гьадал рагIаби гIемер абилароанилан ракIалдеги ккун, кIиявго ваццасс ракь гIемер бухъулеб букIун буго. Месед-гIарац жинда-жинда батилародаян, цоцаздасса балъгоги хъирщадулел рукIун руго. $inCa rapu/ ba{xarab &ibnigi $o hezogo, inSuCa kidago ni/eda hadal rafabi femer abilaroanilan rajaldegi Kun, jiyawgo waCaS rap femer bu]uleb bujun bugo. mesed-farac $inda-$inda - batilarodayan, coca#daSa ba;gogi ]ir&adulel rujun rugo. КъотIун буго пайдаяб жо батиялдасса хьул. Реххун тун буго ваццаз ракь, ракьалълъ гьалги тун руго. Цо заманалдассан гьитIинав ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги кIудияв ваццассул хIелеко хъазлъун бихьун буго. КIудияв ваццассдаги гьессул чIчIужуялдаги ккун буго гъозул хъаз варанийилан. КIудияссухъе щун батилин дагьабниги меседилан гьитIинав, гьитIинаб гIонкIкIоцца гуккун ватилин живилан кIудияв, цоцаздеги шакдарун, рагIи бухъизе лIугьун руго. Руччабазги риччан руго рагIул ххалатал раххссал. qoTun bugo _aydayab $o batiyaldaSa %ul. re{un tun bugo waCa# rap, rapa: halgi tun rugo. co #amanaldaSan hiTinaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi judiyaw waCaSul \eleko ]a#;un bi%un bugo. Judiyaw waCaSdagi heSul Zu$uyaldagi Kun bugo vo#ul ]a# waraniyilan. judiyaSu]e &un batilin dahabnigi mesedilan hiTinaw, hiTinab fonJoCa guKun watilin $iwilan judiyaw, coca#degi ^akdarun, rafi bu]i#e /uhun rugo. ruXaba#e riXan rugo raful {alatal ra{Sal. Инссуцца меседилан ссунде абулеб букIарабали бичIчIичIел лъималазда рагIулI гIажал цIакъго кIудияб батун буго. inSuCa mesedilan Sunde abuleb bujarabali biZizel ;imala#da rafu/ fa$al `aqgo judiyab batun bugo. 139. Ракь кинаб букIаниги, гьелълъ гурони нилI хьихьуларел. rap kinab bujanigi, he: guroni ni/ %i%ularel. 140. Ракьа гьечIеб гьан букIунареб. rapa hezeb han bujunareb. 141. Ракьа гьечIеб гьанги, хIе гьечIеб гьоцIцIоги букIунареб. rapa hezeb hangi, \e hezeb ho~ogi bujunareb. 142. Ракьалда бихьичIониги, хIарам зобалда бихьулеб. rapalda bi%izonigi, \aram #obalda bi%uleb. 143. Ракьалдасса бер гIорцIцIулареб, гIарац тIассан чваххулареб. rapaldaSa ber for~ulareb, farac TaSan xwa{ulareb. 144. Ракь-ракьалълъул гIадат батIияб, гIадамазул ххассиятги батIияб. rap-rapa:ul fadat baTiyab, fadama#ul {aSiyatgi baTiyab. 145. Ракьа бугони, гьан камиларо. rapa bugoni, han kamilaro. 146. Ракьа бугониги гIолебила ГIандисса чое. rapa bugonigi folebila fandiSa xoye. 147. Ракьалдассан рижарал нилI ракьалде тIад руссуна. rapaldaSan ri$aral ni/ rapalde Tad ruSuna. 148. Ракьалда тIадалдасса ххиянатчияссе ракьул чохьонибго лълъикIила. rapalda TadaldaSa {iyanatxiyaSe rapul xo%onibgo :ijila. 149. Ракьул бетIергьан вуго ракь хIалтIизабурав чи. rapul beTerhan wugo rap \alTi#aburaw xi. 150. Ракьул гIанкIкI ракьул гьойцца гурони кколареб. rapul fanJ rapul hoyCa guroni Kolareb. 151. РакьулI баххчаниги балагьулебила гьунаралълъ къватIибе нух. rapu/ ba{xanigi balahulebila hunara: qwaTibe nu[. 152. РакьулIе ккараб мугь тIирщичIого ххутIулареб. rapu/e Karab muh Tir&izogo {uTulareb. 153. РакьулIе регьел – ракьулIан тIорщел. rapu/e rehel - rapu/an Tor&el. 154. РакьулIе рехханиги, месед холареб, хабалIе аниги, бахIарчи холарев. rapu/e re{anigi, mesed [olareb, [aba/e anigi, ba\arxi [olarew. 155. Ракьуцца кваназавизе бокьарасс ракьги кваназабе. rapuCa kwana#awi#e boparaS rapgi kwana#abe. 156. РакI бахIарлъунилан, черхх цIилъуларо, Чорххол лугбузул гьан гур-гурун ххадуб, Горбол щекI цIцIабуцIцIун, мугъ битIуларо, Мугъзал гьод къулараб къо бачIун ххадуб. raj ba\ar;unilan, xer{ `i;ularo, xor{ol lugbu#ul han gur-gurun {adub, gorbol &ej ~abu~un, muv biTularo, muv#al hod qulareb qo bazun {adub. 157. РакI бащалъуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, чехь бащалъуларессулгун гьалмагълъиги гьабуге. raj ba&a;ulareSulgun hudul;igi habuge, xe% ba&a;ulareSulgun halmav;igi habuge. 158. РакI бакъвани – Закил рукъ, ццим бахъани – Ххизрил рукъ. raj baqwani - #akil ruq, Cim ba]ani - {i#ril ruq. 159. РакI бащалъун квараб гурга лълъикIабила, мекъсса руссун квараб чадидасса. raj ba&a;un kwarab gurga :ijabila, meqSa ruSun kwarab xadidaSa. 160. РакI беццлъиялдасса бер беццлъи лълъикIаб. raj beC;iyaldaSa ber beC;i :ijab. 161. РакI бечедассул рукъ мискинаб. raj bexedaSul ruq miskinab. 162. РакI битIизегIан, мацIцI битIулареб. raj biTi#efan, ma~ biTulareb. 163. РакI бихьуларев гьудулассдасса берал рихьулев тушман лълъикIав. raj bi%ularew hudulaSdaSa beral ri%ulew tu^man :ijaw. 164. РакI гурхIун, асскIобе бачараб бурутI, ццим бахъун, бачахъизе ккарабила. raj gur\un, aSjobe baxarab buruT, Cim ba]un, baxa]i#e Karabila. 165. РакI гIедегIарассе нух ххалатаб. raj fedefaraSe nu[ {alatab. 166. РакI квегъиялдасса черхх квегъи бигьаябила. raj kweviyaldaSa xer{ kwevi bihayabila. 167. РакI къварилъи – херлъиялълъул бащалъи. raj qwari;i - [er;iya:ul ba&a;i. 168. РакI кьерхарассе дунялги кьерлъун букIунеб. raj per[araSe dunyalgi per;un bujuneb. 169. РакI рагьуларессулгун гьудуллъиги гьабуге, сапар хIехьолареб хIамагун нухдаги унге. raj rahulareSulgun hudul;igi habuge, sa_ar \e%olareb \amagun nu[dagi unge. 17o. РакI херлъичIогойилан, къаркъала херлъичIого букIунареб. raj [er;izogoyilan, qarqala [er;izogo bujunareb. 171. РакI унтун гIодани, беццаб бадиссаги магIу баккулеб. raj untun fodani, beCab badiSagi mafu baKuleb. 172. РакI херлъугеги, хоб билугеги. raj [er;ugegi, [ob bilugegi. 173. РакI чIчIараб жо – гIайлан чед. raj Zarab $o - fayilan xed. 174. РакI щваралълъубе хIетIги щун. raj &wara:ube \eTgi &un. 175. РакI щулияссул черххги щулияб, ракI тамахассул черххги тамахаб. raj &uliyaSul xer{gi &uliyab, raj tama[aSul xer{gi tama[ab. 176. РакIал гIатIидалълъуб бакIги гIатIидаб. rajal faTida:ub bajgi faTidab. 177. РакIалда бугеб жо бицинчIогойила нухъа чIчIегIерлъараб. rajalda bugeb $o bicinzogoyila bu]a Zefer;arab. 178. РакIалда бугеб щинаб гьурщизе кколареб. rajalda bugeb &inab hur&i#e Kolareb. 179. РакIалда гьечIеб мугъалда нахъа батугеги. rajalda hezeb muvalda na]a batugegi. 180. РакIалда къараб къватIибе реххичIого ххутIулареб. rajalda qarab qwaTibe re{izogo {uTulareb. 181. РакIалдасса ххеххаб жоги гьечIеб, ххеххго хисулеб жоги гьечIеб. rajaldaSa {e{ab $ogi hezeb, {e{go [isuleb $ogi hezeb. 182. РакIалълъ борце, гIакълуялълъ къотIе. raja: borce, faqluya: qoTe. 183. РакIалълъ пикру гьабичIони, канал бераздаги щибниги бихьулареб. raja: _ikru habizoni, kanal bera#dagi &ibnigi bi%ulareb. 184. РакIалълъ хвел гьарулей, кIалалълъ сахлъи гьарулей. raja: [wel haruley, jala: sa[;i haruley. 185. РакIа-рахари гьечIезул къо, къваригIараб жо балагьулаго, унебила. raja-ra[ari heze#ul qo, qwarifarab $o balahulago, unebila. 186. Ралъад гъваридабгIаги, гьелълъулги тIину бугеб, мегIер борххатабгIаги, гьелълъулги бетIер бугеб. ra;ad vwaridabfagi, he:ulgi Tinu bugeb, mefer bor{atabfagi, he:ulgi beTer bugeb. 187. Ралъад лълъецца гIорцIцIулареб, боцIцIи гIун, чи холарев. ra;ad :eCa for~ulareb, bo~i fun, xi [olarew. 188. Ралъдадаги гел лъе, гIемер бугилан исрап гьабуге. ra;dadagi gel ;e, femer bugilan isra_ habuge. 189. Ралъдаеги щуб къваригIунеб, щубаеги бакъ къваригIунеб (Ралъдаеги – щуб, щубаеги – бакъ). ra;daye &ub qwarifuneb, &ubayegi baq qwarifuneb (ra;daye - &ub, &ubayegi - baq). 190. Ралъдал карачелалда рекIинчIони, гьоцIцIо щоларо. ra;dal karaxelalda rejinzoni, ho~o &olaro. 191. Ралъдал лълъималълъеги пасалъи бегьуларебила. ra;dal :ima:egi _asa;i behularebila. 192. Ралъдал лълъим цIцIикIкIуна тIаде рачIунел гIораздалъун, тIадчияссул лъай цIцIикIкIуна чияцца бицунелълъухъ гIинтIамиялдалъун. ra;dal :im ~iJuna Tade razunel fora#da;un, TadxiyaSul ;ay ~iJuna xiyaCa bicune:u] finTamiyalda;un. 193. Ралъдал тIину гьечIеб, гIорцIмадул тIинчI гьечIеб. ra;dal Tinu hezeb, for`madul Tinz hezeb. 194. РалъдалIе бохх биччан паххрулъарай мун, Ралъад къундай бугеб, мун къулун йигин. Меседил мали чIван зодой яхарай, Молол гIучI бекундай, гIодой чIван йигин. ra;da/e bo{ biXan _a{ru;aray mun, ra;ad qunday bugeb, mun qulun yigin. mesedil mali zwan #odoy ya[aray, molol fuz bekunday, fodoy zwan yigin. 195. РалъдалIе лълъимги баччуге, рохьобе тIилги босуге. ra;da/e :imgi baXuge, ro%obe Tilgi bosuge. 196. РалъдалIе реххараб рукIкIада ххадувги унге, хварав чияссде гIайибги реххуге. ra;da/e re{arab ruJada {aduwgi unge, [waraw xiyaSde fayibgi re{uge. 197. Рас бижанагIанила гIункIкI бугьунеб, бечелъанагIанила чи бараххщулев. ras bi$anafanila funJ buhuneb, bexe;anafanila xi bara{&ulew. 198. Рас ххалалъунилан хханасс мун ячинаро. ras {ala;unilan {anaS mun yaxinaro. 199. Рас хIеренаб бихьунила хIанчIицца руз бетIулеб. ras \erenab bi%unila \anziCa ru# beTuleb. 200. РатIа – биххаро, бохх – гIуцIцIаро. raTa - bi{aro, bo{ - fu~aro. 201. Рател гьечIеб хIалтIи – меххтулареб чIагIа. ratel hezeb \alTi - me{tulareb zafa. 202. РатIалги щоларого, щигатги гIоларого. raTalgi &olarogo, &igatgi folarogo. 203. РатIаялълъ гьоркьоблъи тIезабулеб, боххалълъ гIуцIцIулеб. raTaya: horpob;i Te#abuleb, bo{a: fu~uleb. 204. РатIлид вуцIцIарассул хIурмат кIудияб, тIагъур хIуларассухъ гIин тIамулареб. raTlid wu~araSul \urmat judiyab, Tavur \ularaSu] fin Tamulareb. 205. РатIлие эххетарав тIоххое бегьуларев. raTliye e{etaraw To{oye behularew. 206. РатIлил исбагьилъи – гьарзалъи, чорххол исбагьилъи - ххалалъи. raTlil isbahi;i - har#a;i, xor{ol isbahi;i - {ala;i. 207. РатIлихъ балагьун – дандчIвай, ххарбихъ балагьун – тIовитIи. raTli] balahun - dandzway, {arbi] balahun - TowiTi. 208. РатIлицца чийилан, чухъа ретIарав, чоцца багьадуран, ябу рекIарав. raTliCa xiyilan, xu]a reTaraw, xoCa bahaduran, yabu rejaraw. 209. РатIлицца – чи, чоцца – багьадур. raTliCa - xi, xoCa - bahadur. 210. Рахакь хIебтIарав хIал ккедал къватIив чIвалев. ra[ap \ebTaraw \al Kedal qwaTiw zwalew. 211. Рахал рикIкIунев гьечIев чиясс квеш вугилан абуге. ra[al riJunew hezew xiyaS kwe^ wugilan abuge. 212. Рахараб гъамассги, буцIцIараб кIалги – кIиябго бечедаб жо. ra[arab vamaSgi, bu~arab jalgi - jiyabgo bexedab $o. 213. Рахен гьечIеб гIор букIунареб, нух гьечIеб мегIер букIунареб. ra[en hezeb for bujunareb, nu[ hezeb mefer bujunareb. 214. Рахен гьечIеб кьуру гьечIеб, рагIал гьечIеб авлахъ гьечIеб. ra[en hezeb puru hezeb, rafal hezeb awla] hezeb. 215. РахъдалI бугониги, чиниги лъала, чурулI бугониги, меседги лъала. ra]da/ bugonigi, xinigi ;ala, xuru/ bugunigi, mesedgi ;ala. 216. Рахь баккулареб гIакдае чури кьоге. ra% baKulareb fakdaye xuri poge. 217. Рахь гьечIеб гIакдацца гIартилI мал бала. ra% hezeb fakdaCa farti/ mal bala. 218. Рахь гIемер унеб бугилан, гIункIкI къан цIцIурай, гIадада жо теларилан, хвараб гIака бечIчIарай. ra% femer uneb bugilan, funJ qan ~uray, fadada $o telarilan, [warab faka beZaray. 219. Рахь кьолареб гIакдае чури кьоге, пайда бахунареб жоялълъе ххарж гьабуге. ra% polareb fakdaye xuri poge, _ayda ba[unareb $oya:e {ar$ habuge. 220. Рахь хахулелълъул бече хIалакъаб. ra% [a[ule:ul bexe \alaqab. 221. РахьдалI рас ххеххго бихьулеб. ra%da/ ras {e{go bi%uleb. 222. Рахь-нах бокьарасс гIака лълъикI хьихье (ГIакдалгун нилIер бугеб жо – даран). ra%-na[ boparaS faka :ij %i%e (fakdalgun ni/er bugeb $o - daran). 223. РахIат гьечIеб хIалтIудассаги цIунаги, хIалтIи гьечIеб рахIаталдассаги цIунаги. ra\at hezeb \alTudaSagi `unagi, \alTi hezeb ra\ataldaSagi `unagi. – РахIат, хIажи, рахIат! – ан абурабила гIарабасс варани цогидазулалда ххадуб гъезабеян абурав хIеж борххулев магIарулассда. РахIат букIуна дие, дир вараниялълъул бетIер цогидазулалда бащалъараб меххалълъ! – ан жаваб кьурабила магIарулассги. РахIатаб гIумру бокьани, дуццаго чияеги гьабуге налъи, чияда дуегоги гьабуге. РахIатал гьарзалъани, гIакълу гьечIев чIухIула, Балагьал тIаде щвани, ххеххгого къварилъула. - ra\at, \a$i, ra\at! - an aburabila farabaS warani cogida#ulalda {adub ve#abeyan aburaw \e$ bor{ulew mafarulaSda. ra\at bujuna diye, dir waraniya:ul beTer cogida#ulalda ba&a;arab me{a:! - an $awab purabila mafarulaSgi. ra\atab fumru bopani, duCago xiyaye habuge na;i, xiyada duyegogi habuge. ra\atal har#a;ani, faqlu hezew zu\ula, balahal Tade &wani, {e{gogo qwari;ula. 224. РахIаталълъе гIей гьечIеб, рокьуе гIурхъи гьечIеб. ra\ata:e fey hezeb, ropuye fur]i hezeb. 225. РахIаталълъе гIей гьечIебила, боцIцIи гIун, гIаданги хвечIевила. ra\ata:e fey hezebila, bo~i fun, fadangi [wezebila. 226. РахIаталълъе гIей гьечIилан, ГIакулицца бусен борлIарабила. ra\ata:e fey hezilan, fakuliCa busen bor/arabila. 227. РахIатгун – хIалихьалъи, захIматгун – бахIарчилъи. ra\atgun - \ali%a;i, #a\matgun - ba\arxi;i. 228. РацIцIалъи гьабулей гурейила яцIцIадай, рацIцIалъи цIунулейила. ra~a;i habuley gureyila ya~aday, ra~a;i `unuleyila. 229. РацIцIалъи – сахлъиялълъул бетIер, чороклъи – унтул гьудул. ra~a;i - sa[;iya:ul beTer, xorok;i - untul hudul. 230. РацIцIа-ракъалъи гьабизеялдасса цIунизе лъазе ккола. ra~a-raqa;i habi#eyaldaSa `uni#e ;a#e Kola. 231. РацIцIа-ракъалъи гьабулелълъуб гуребила букIунеб, цIунулелълъубила. ra~a-raqa;i habule:ub gurebila bujuneb, `unule:ubila. 232. Рачараз лълъудби хьихьаги, гьарураз лъимал хьихьаги. raxara# :udbi %i%agi, harura# ;imal %i%agi. 233. Рачелалълъ чехь къарав, чоцца гьан къарав. razela: ze% qaraw, xoCa han qaraw. 234. Рачиде баче чаран. raxide baxe xaran. 235. Рач-рачаги, а-аги, ирга дидеги щваги. rax-raxagi, a-agi, irga didegi &wagi. 236. Раччлиде гIи аралълъуссан хIатIида гIицIцIго ине ккаги. raXlide fi ara:uSan \aTida fi~go ine Kagi. 237. Раччи бачче черххалда рекъараб, квен кванай чехьалда рекъараб. raXi baXe xer{alda reqarab, kwen kwanay xe%alda reqarab. 238. РаччулI хIама къинлъугеги, хIалтIулI лълъади къинлъугеги. raXu/ \ama qin;ugegi, \alTu/ :adi qin;ugegi. 239. РачIчI бухьун, хIама чIчIолареб (ХIамил рачIчI бухьун чIчIолареб). raZ bu%un, \ama Zolareb (\amil raZ bu%un Zolareb). 240. РачIчI къотIун, борохь къелIе биччаге. raZ qoTun, boro% qe/e biXage. 241. РачIчI кIудияб лIугьинейилан, дегIен хьихьун букIарабила, лIурдул кIудиял лIугьун, чехь бихъизе ккарабила. raZ judiyab /uhineyila, defen %i%un bujarabila, /urdul judiyal /uhun, xe% bi]i#e Karabila. 242. РачIчI ххалатаб гьойги хьихьуге, гьод ххалатаб чуги босуге. raZ {alatab hoygi %i%uge, hod {alatab xugi bosuge. 243. РачIчIалдасса чIухIараб хIелеко гIадин. raZaldaSa zu\arab \eleko fadin. 244. РачIен гьечIеб рукъ – охх унеб гьобо. razen hezeb ruq - o{ uneb hobo. 245. Ращалъи гьабунагIан, гьуинлъи (гьудуллъи) цIцIикIкIунеб. ra&a;i habunafan, huin;i (hudul;i) ~iJuneb. 246. Ращалъиялълъул асслу – ритIухълъи. ra&a;iya:ul aSlu - riTu];i. 247. Регьел гIуралълъубе щуб гIолеб. rehel fura:ube &ub foleb. 248. Регьел хIалалълъуб чед кIудияб, чи хIалалълъуб хIалтIи кIудияб. rehel \ala:ub xed judiyab, xi \ala:ub \alTi judiyab. 249. Регьелги ххинлъиги гIедалила гIодобе бортараб мугь тIирщалеб. rehelgi {in;igi fedalila fodobe bortarab muh Tir&aleb. 250. РегIараб меххалълъ гуребила кумек гьабулеб, къваригIараб меххалълъила. rafarab me{a: gurebila kumek habuleb, qwarifarab me{a:ila. 251. РегIараб меххалълъ гьабилилан гIаданлъиги тоге, херлъараб меххалълъ гьабилилан динги тоге. refarab me{a: habililan fadan;igi toge, [er;arab me{a: habililan dingi toge. 252. РегIараб меххалълъ гьабилилан кумекги тоге, щвараб меххалълъ бецIилилан налъиги тоге. refarab me{a: habililan kumekgi toge, &warab me{a: be`ililan na;igi toge. 253. «РегIуларо», «щоларо» гIилалъун рикIкIунаро. «refularo», «&olaro» fila;un riJunaro. 254. РегIун гIумру аги, хIехьезе гIакълу кьеги. refun fumru agi, \e%e#e faqlu pegi. 255. Рекъав чияссул рагIад къокъаб букIуна. reqaw xiyaSul rafad qoqab bujuna. 256. Рекъараб гIамал ккурав гIадамазе вокьула. reqarab famal Kuraw fadama#e wopula. 257. Рекъараб рехъалълъ хъумур речIчIулареб. reqarab re]a: ]umur reZulareb. 258. Рекъасс къвал цIурабила, къокъасс магь баччарабила. reqaS qwal `urabila, qoqaS mah baXarabila. 259. Рекъел бугила масслихIатчагIазул иш, цин ХIаригабурлъи бегейила. reqel bugila maSli\atxafa#ul i^, cin \arigabur;i begeyila. Яс уней йиго васассда ххадуй лIутун. Гьезие хIинкъи буго ахIуд бахъун бачIараб ясалълъул гIагарлъиялълъ жал чIваялълъул. yas uney yigo wasaSda {aduy /utun. he#iye \inqi bugo a\ud ba]un bazarab yasa:ul fagar;iya: $al zwaya:ul. Ясалълъ васассда абулеб буго, унго, умумул нилIеда тIассагIаги лIугьинародай, гьел нилIгун рекъезарулев чиго вукIинародайилан. Васасс ясалда абун буго, цин хIинкъи бугеб бакIалдасса рорчIилин, масслихIаталълъе чи камиларев ватилилан. yasa: wasaSda abuleb bugo, ungo, umumul ni/eda TaSafagi /uhinaroday, hel ni/gun reqe#arulew xigo wujinarodayilan. wasaS yasalda abun bugo, cin \inqi bugeb bajaldaSa rorzilin, maSli\ata:e xi kamilarew watililan. Кициялълъул магIна буго - «Цин хIинкъиялдасса цIуне, ххадуссеб ххадуб гьабе», – ян абураб. kiciya:ul mafna bugo - «cin \inqiyaldaSa `une, {aduSeb {adub habe», - yan aburab. 260. РекъечIеб бицарассда бокьулареб рагIулеб, ххвалчадул ругънадасса рагIул ругъун унтулеб. reqezeb bicaraSda bopulareb rafuleb, {walxadul ruvnadaSa raful ruvun untuleb. 261. РекъечIелълъуб кIал гъурай, кIваричIелълъуб бер гъурай. reqeze:ub jal vuray, jwarize:ub ber vuray. 262. Рекъолареб ганчIицца къед ссурукъ гьабула. reqolareb ganziCa qed Suruq habula. 263. Рекъон кванай, къецц бан хIалтIе. reqon kwanay, qeC ban \alTe. 264. Рекъон хIалтIаразул хIалтIи гIемераб, рекъон ахIаразул бакъан рекъараб. reqon \alTara#ul \alTi femerab, reqon a\ara#ul baqan reqarab. 265. Рекъон чIчIикIаре. reqon Zijare. Жибго гьитIинаб «гIамал кIудияб» кIиго рагIиялдассан гIуцIцIараб гьаб кициялълъул гьайбатлъиги берцинлъиги! Вихьизе гьитIинав, гьунар кIудияв чияссде магIарулаз абула тIаде вугевгIанассев ракьулIеги вугев чийилан. НилI жиндасса чIухIизе бегьулеб гьаб кIиго рагIиялълъул кьалбал гъваридал руго. Гьалълъ бицуна цолъиялълъулI гуч букIиналълъулги, росдал газа кьурда рекIиналълъулги, кIиго бетIерги рекъани, ункъо кверги хIалтIани, рукъ бечелъиялълъул, инсаният рекъон хIалтIанагIан, кинабго рахъ ццебетIеялълъулги, бищунго инсанассе хIажатаб, рекIее рахIат бугеб, хIинкъи гьечIеб гIумруялълъулги. Гьелда тIад бижана - «Рекъон хIалтIанагIан цадахъаб магIишат бечедаб», – ан абураб цIияб кициги. $ibgo hiTinab «famal judiyab» jigo rafiyaldaSan fu~arab hab kiciya:ul haybat;igi bercin;igi! wi%i#e hiTinaw, hunar judiyaw xiyaSde mafarula# abula Tade wugewfanaSew rapu/egi wugew xiyilan. ni/ $indaSa zu\i#e behuleb hab jigo rafiya:ul palbal vwaridal rugo. ha: bicuna co;iya:u/ gux bujina:ulgi, rosdal ga#a purda rejina:ulgi, jigo beTergi reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq bexe;iya:ul, insaniyat reqon \alTanafan, kinabgo ra] CebeTeya:ulgi, bi&ungo insanaSe \a$atab, rejeye ra\at bugeb, \inqi hezeb fumruya:ulgi. helda Tad bi$ana - «reqon \alTanafan cada]ab mafi^at bexedab», - an aburab `iyab kicigi. 266. РекIараб чуялда кьурдарав дун, кьолочIеб гIорцIмада рекIарав мун. rejarab xuyalda purdaraw dun, polozeb for`mada rejaraw mun. 267. РекIаралълъув рещтIаги, борчаралълъуб бичаги. rejara:uw re&Tagi, borxara:ub bixagi. 268. РекIарассда лъелав велъуларев. rejaraSda ;elaw we;ularew. 269. РекIаразул бода гьабизе кIолареб гIакъилассул кIалалда гьабизе кIолеб. rejara#ul boda habi#e jolareb faqilaSul jalalda habi#e joleb. 270. РекIарассухъ ралагьун, рекIа, рещтIарассухъ ралагьун, рещтIа. rejaraSu] ralahun, reja, re&TaraSu] ralahun, re&Ta. 271. РекIеда балареб гьуриялдасса гьури-бакъ чIвалареб чIчIегIер ракьулI лълъикI! rejeda balareb huriyaldaSa huri-baq zwalareb Zefer rapu/ :ij! 272. РекIеда бараб хIапаро гIадав чи. rejeda barab \a_aro fadaw xi. 273. РекIеда кIулал рарав, кIалдиб килас кьабурав. rejeda julal raraw, jaldib kilas paburaw. 274. РекIеда тIатIи рекIарав мун, тIулида нацIцI барав дун. rejeda TaTi rejaraw mun, Tulida na~ baraw dun. 275. РекIеда тIатIи рекIарав хIариколоссессда хIатIикь цIа бакарав кIахъияв вичIчIиларо. rejeda TaTi rejaraw \arikoloSeSda \aTip `a bakaraw ja]iyaw wiZilaro. 276. РекIедасса рекIеде – кьо. rejedaSa rejede - po. 277. РекIее бокьараб гьабуни, иххтияр гьечIеб бакIалде кколев. rejeye boparab habuni, i{tiyar hezeb bajalde Kolew. 278. РекIее бокьараб жо – чорххое мархIам. rejeye boparab $o - xor{oye mar\am. 279. РекIел бер балагьичIони, бералда канлъи бихьулареб. rejel ber balahizoni, beralda kan;i bi%ulareb. 280. РекIел бечелъиялда боцIцIул бечелъи бащалъуларебила. rejel bexe;iyalda bo~ul bexe;i ba&a;ularebila. 281. РекIел гIадлу биххугеги, чорххол гIамал хисугеги. rejel fadlu bi{ugegi, xor{ol famal [isugegi. 282. РекIел гIин гIенеккичIони, гIиналда рагIи рагIулареб. rejel fin feneKizoni, finalda rafi rafulareb. 283. РекIел къварилъиялълъ гьакълиде цIцIалел, дагIба-къеццалълъ кьалде ахIулел. rejel qwari;iya: haqlide ~alel, dafba-qeCa: palde a\ulel. 284. РекIел пашманлъи хъамулеб гьури – хIалтIи. rejel _a^man;i ]amuleb huri - \alTi. 285. РекIел хIуби – чехь, чохьол хIуби – чед. rejel \ubi - xe%, xo%ol \ubi - xed. 286. РекIелI бугеб лъалареб, лъороб бугеб бихьулареб. reje/ bugeb ;alareb, ;orob bugeb bi%ulareb. 287. РекIелI бугеб меххалълъ нилI балъголъиялълъул хханзабийила, цабзаздасса борчIани, нилI гьелълъул лагъзалила. reje/ bugeb me{a: ni/ ba;go;iya:ul {an#abiyila, cab#a#daSa borzani, ni/ he:ul lav#alila. 288. РекIелI бугеб хъублъи гьурмадаги бихьулебила. reje/ bugeb ]ub;i hurmadagi bi%ulebila. 289. РекIелI цоги ккун, кIалалълъ батIияб бицунге. reje/ cogi Kun, jala: baTiyab bicunge. 290. РекIелI цIунараб цо хIарп лълъикIабила кагътида цIунараб нусго рагIиялдасса. reje/ `unarab co \ar_ :ijabila kavtida `unarab nusgo rafiyaldaSa. 291. РекIелI чаран бугессе чинаридул тIилги тIассан ккараб ярагъила. reje/ xaran bugeSe xinaridul Tilgi TaSan Karab yaravila. 292. РекIелIа рокьи кIалдисса гIус гIадин бахъуларо. reje/a ropi jaldiSa fus fadin ba]ularo. 293. РекIелIан бачIараб рагIи гурони, рекIелIе унареб. reje/an bazarab rafi guroni, reje/e unareb. 294. РекIиндал Аллагь кIочон тарав, рещтIиндал чу кIочон тарав. rejindal allah joxon taraw, re&Tindal xu joxon taraw. 295. РекIиндал чу лъалеб, вилълъиндал рекъав лъалев. rejindal xu ;aleb, wi:indal reqaw ;alew. 296. РекIине лъараб гIадин, рекIараб чол квелълъ кквезеги лъай. rejine ;arab fadin, rejarab xol kwe: Kwe#egi ;ay. 297. РекIинеги лъай, рещтIинеги лъай. rejinegi ;ay, re&Tinegi ;ay. 298. РекIинчIого чу лъалареб, чиякълъичIого чи лъаларев. rejinzogo xu ;alareb, xiyaq;izogo xi ;alarew. 299. РекIун бихьун чу босе, лъун бихьун кьили босе. rejun bi%un xu bose, ;un bi%un pili bose. 300. РелъанагIан гIодизе кколел. re;anafan fodi#e Kolel. 301. Релъедал макьилI щиб бихьулареб, вокьуларев чиясс щиб бицунареб? re;edal mapi/ &ib bi%ulareb, wopularew xiyaS &ib bicunareb? 302. Релъи букIунебила бачIарабги бачIине гьабурабги. re;i bujunebila bazarabgi bazine haburabgi. 303. Релъи гIемералълъуб талихI гIемераб. re;i femera:ub tali\ femerab. 304. Релълъаразда релълъаралила росс-лълъади данде чIвалел. re:ara#da re:arabila roS-:adi dande zwalel. 305. Релълъаралда релълъарабила ратIлида рукъи балеб. re:aralda re:arabila raTlida ruqi baleb. 306. Релълъаралда релълъарабила рохьдолI хIайванги данделъулеб. re:aralda re:arabila ro%do/ \aywangi dande;uleb. 307. «Рес бугезул гъáлалълъ», – ан гьагай бикаялълъ месед гъалазда гьоркьоб хьухьун букIарабила. «res buge#ul vala:», - an hagay bikaya: mesed vala#da horpob %u%un bujarabila. 308. Рес гьечIеб сон - савуд бухIараб дуниял. res hezeb son - sawud bu\arab duniyal. 309. Рес къотIидал вагъуларев чи вукIунарев, ручнибе тIамидал багъулареб гьой букIунареб. res qoTidal wavularew xi wujunarew, ruxnibe Tamidal bavulareb hoy bujunareb. 310. Рес къотIидал хIинкъаравги къвакIулев. res qoTidal \inqarawgi qwajulew. 311. Рес мекъаб гъветI камураб рохь букIунареб, гIабдал камураб росу букIунареб. res meqab vweT kamurab ro% bujunareb, fabdal kamurab rosu bujunareb. 312. Рес рекъаравгIан чи – къарумав, мискинавгIан чи – саххаватав. res reqarawfan xi - qarumaw, miskinawfan xi - sa{awataw. 313. Рес щибила Чакарил, мочол хурий ятидал. res &ibila xakaril, moxol [uriy yatidal. 314. Ресги бугони, резги бугони, хъарбекIалда горал тIамизе бигьаяб жойила. resgi bugoni, re#gi bugoni, ]arbejalda goral Tami#e bihayab $oyila. 315. РетIел инжит гьабуни, ратIликълъиги бихьулеб, чед инжит гьабуни, чадикълъиги бихьулеб. reTel in$it habuni, raTliq;igi bi%uleb, xed in$it habuni, xadiq;igi bi%uleb. 316. РетIел къадараб букIа абе, къамартIго чIчIа, мискинчи. reTel qadarab buja abe, qamarTgo Za, miskinxi. 317. РетIел бихьун, къабул гьарулел, гIакълу бихьун, тIоритIулел. reTel bi%un, qabul harulel, faqlu bi%un, ToriTulel. 318. РетIел бихьун – чи, чу бихьун – бахIарчи. reTel bi%un - xi, xu bi%un - ba\arxi. 319. РетIел тIутIурассде гьабиги рортулел, тIагъур хIуларассда тIохIокги велъулев. reTel TuTuraSde habigi rortulel, Tavur \ularaSda To\okgi we;ulew. 320. РетIел ххашав чияссде ххеххго рагIи реххуге, хъабчилI багьадур ватун, рекIекълизе бегьула. reTel {a^aw xiyaSde {e{go rafi re{uge, ]abxi/ bahadur watun, rejeq;i#e behula. 321. РетIел цIидалъго цIуне, намус гьитIинго цIуне. reTel `ida;go `une, namus hiTingo `une. 322. РетIел цIияб лълъикIаб, гьудул ццевегоссев лълъикIав. reTel `iyab :ijab, hudul CewegiSew :ijaw. 323. РетIине гурони къоги бачIинчIо, къойил ретIун хвараб дарайдул гурде! reTine guroni qogi bazinzo, qoyil reTun [warab daraydul gurde! 324. РетIине камугеги, кваназе тIагIунгеги. reTine kamugugi, kwana#e Tafungegi. 325. РетIине лъаларессе читери кьурав Аллагь, Чуризе лъаларессе мандари кьурав Аллагь. reTine ;alareSe xiteri puraw allah, xuri#e ;alareSe mandari puraw allah. 326. Рехханщинаб чIор гIужда щолареб. re{an&inab zor fu$da &olareb. 327. Реххаралълъуб тIенкел, тIамуралълъуб турут гIадин. re{ara:ub Tenkel, Tamura:ub turut fadin. 328. Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб бечелъи. re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb beze;i. Ххунздерил хханассулги гьидалIессулги бечелъи сабаблъун дагIба-къецц кканила. Жив бечедав вугилан ххан, гурила, жив бечедав вугилан гьидалIев чIчIанила. {un#deril {anaSulgi hida/eSulgi bexe;i sabab;un dafba-qeC Kanila. $iw bexedaw wugilan {an, gurila, $iw bexedaw wugilan hida/ew Zanila. АхIанила хханасс гьидалIев Ххунзахъе, бихьанила гьессда жиндирго бугеб щинаб гIарац-меседги, гIарац-меседалълъул гьабураб къайиги. Жойидего гьабичIила гьидалIесс гьеб бечелъи. a\anila {anaS hida/ew {un#a]e, bi%anila heSda $indirgo bugeb &inab farac-mesedgi, farac-meseda:ul haburab qayigi. $oyidego habizila hida/eS heb bexe;i. Анила ххан ГьидалIе гьидалIессулги бечелъи бихьизе. ЦохIого цо цагъурги ссанкIалги цIураб ролI бугила гьессул, я гIарац гурила, я месед гурила. anila {an hida/e hida/eSulgi bexe;i bi%i#e. co\ogo co cavurgi Sanjalgi `urab ro/ bugila heSul, ya farac gurila, ya mesed gurila. ГьидалIессул бечелъиялде бер-ракIго щвечIого, нахъ вуссанила ххунздерил хханги. hida/eSul bexe;iyalde ber-rajgo &wezogo, na] wuSanila {un#deril {angi. Анила цо сон, анила кIиго сон, бачIанила Ххунзахъ тIалъиялдаго цIакъ хурукъаб сон. Хханасс, месед-гIарацги босун, гьакалги рачун, жиндирго гIадамал ритIанила ГьидалIе ролI босизе. ГьидалIесс, щибго жоги абичIого, хханассул месед-гIарац чури тIолеб росонибе банила, тIаде гьойги биччанила. Гьелълъ, чуриги чIчIикIун, месед-гIарац, цо мискъал камичIого, росол тIиналда ххутIанила. «Реххун гьойцца кунареб, вакъарассе къимат гьечIеб нужерго месед-гIарац нахъе босе», – ян абунила гьидалIесс. РачIарал гьакал цIун ролIги битIанила ххунздерил хханассе. anila co son, anila jigo son, bazanila {un#a] Ta;iyaldago `aq [uruqab son. {anaS, mesed-faracgi bosun, hakalgi raxun, $indirgo fadamal riTanila hida/e ro/ bosi#e. hida/eS &ibgo $ogi abizogo {anaSul mesed-farac xuri Toleb rosonibe banila, Tade hoygi biXanila. he: xurigi Zijun mesed-farac co misqal kamizogo, rosol Tinalda {uTanila. «re{un hoyCa kunareb, waqaraSe qimat hezeb nu$ergo mesed-farac na]e bose», - yan abunila hida/eS. razaral hakal `un ro/gi biTanila {un#deril {anaSe. Гьанже бичIчIанила хханассда гьидалIесс живго щай бечедавлъун рикIкIуневали. han$e biZanila {anaSda hida/eS $iwgo &ay bexedaw;un riJunewali. 329. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила Мала Нассрудиницца, вараниялда куркьбал рижун ратичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila mala naSrudiniCa, waraniyalda kurpbal ri$un ratize:ul. 330. Рецц Аллагьассе бугилан абурабила хIамицца, чIчIужугIаданлъун бижун батичIелълъул. reC allahaSe bugilan aburabila \amiCa, Zu$ufadan;un bi$un batize:ul. 331. Рецц бокьуларев ххан вукIунаревила, ххарж бокьуларев нукар вукIунаревила. reC bopularew {an wujunarewil, {ar$ bopularew nukar wujunarewila. 332. Рецц бокьуларев чи къанагIатав, ришват босуларев хIаким дагьав. reC bopularew xi qanafataw, ri^wat bosularew \akim dahaw. 333. Рецц гьабун гаргадиялълъ бецц гьарула, гIунгутIаби рициналълъ кантIизарула. reC habun gargadiya: beC harula, funguTabi ricina: kanTi#arula. 334. Реццалълъ бецц гьавизе вукIунгейила. reCa: beC hawi#e wujungeyila. 335. Реццалълъ гуревила чи гьавулев. reCa: gurewila xi hawulew. Иццухъ дандчIванила лъабго чIчIужугIадан. ТIоццеессей лIугьанила хIаталдасса ун жиндирго вас веццизе. «Дир гIадав малълъарабги гьабулев, гьикъарабги бицунев вас росулIго гьечIо. Лълъицца киве витIаниги, инкар гьабичIого, уна, щиб тIад къаниги, тIубазабула», – ян абунила гьелълъ. iCu] dandzwanila ;abgo Zu$ufadan. ToCeyeSey /uhanila \ataldaSa un $indirgo was weCi#e. «dir fadaw ma:arabgi habulew, hiqarabgi bicunew was rosu/go hezo. :iCa kiwe wiTanigi, inkar habizogo, una, &ib Tad qanigi, Tuba#abula», - yan abunila he:. КIиабилелълъги байбихьанила жиндирго вас веццизе. «Валагь, дирги вуго цIакъав вас. ЧIахIиязул адабги гьабула гьесс, гIиссиназул хъатирги гьабула. Цо лълъиениги кумек гьабизе щвани, тIокIаб щибниги къваригIунаро дир дарманассе. Щиб гьабизе дун лIугьаниги, ццеве-ццеве кIанцIун, гьабула», – ян бицанила гьелълъги. jiabile:gi baybi%anila $indirgo was weCi#e. «walah, dirgi wugo `aqaw was. za\iya#ul adabgi habula heS, fiSina#ul ]atirgi habula. co :iyenigi kumek habi#e &wani, Tojab &ibnigi qwarifunaro dir darmanaSe. &ib habi#e dun /uhanigi, Cewe-Cewe jan`un, habula» , - yan bicanila he:gi. Лъабабилей гьезухъги гIенеккун юцIцIун чIчIанила. ;ababiley he#u]gi feneKun yu~un Zanila. Гьеб кинабго рагIанила цо херассда. Гьессда ракIалде кканила гьей лъабабилей гIадамалълъул лъимерго батиларилан. Батаниги, гьеб батилин кIкIвахIалаб, хIалтIи рихараб, эбел-инссул адаб гьечIеб рижи. heb kinabgo rafanila co [eraSda. heSda rajalde Kanila hey ;ababiley fadama:ul ;imergo batilarilan. batabigi, heb batilin Jwa\alab, \alTi ri[arab, ebel-inSuye adab hezeb ri$i. Руччабаз гIертIалги хъубиги лълъел цIунила. Цинги, гъажалда гIертIалги ран, кодор хъубиги ккун, годекIан къотIун, унел рукIанила. Гьенив ганчIида гIодов чIчIун вукIарав цо гьитIинав вас дой щибго жо абичIей гIадамалда асскIове векерун анила. «Дихъе кье, баба», – янги абун, гьелълъухъа хъаба босанила. ruXaba# ferTalgi ]ubigi :el `unila. cingi, va$alda ferTalgi ran, kodor ]ubigi Kun, godejan qoTun, unel rujanila. heniw ganzida fodow Zun wujaraw co hiTinaw was doy &ibgo $o abizey fadamalda aSjowe wekerun anila. «di]e pe, abab », - yangi abun, he:u]a ]abagi bosanila. Реццарулел рукIарал руччабазул добго ганчIида гIодор чIчIун рукIарал лъималин абуни тIадецин рахъинчIила. Гьеб кинабго бихьарав херасс, бетIерги кIибикIун, абунила - «Реццалълъ гIадан гьавуларо, гIамалалълъ гурони». reCarulel rujaral ruXaba#ul dobgo ganzida fodor Zun rujaral ;imalin abuni Tadecin ra]inzila. heb kinabgo bi%araw [eraS, beTergi jibijun, abunila - «reCa: fadan hawularo, famala: guroni ». 336. РечIчIани, къелIе унев, къани, хIоболIе унев. reZani, qe/e unew, qani, \obo/e unew. 337. РечIчIулев-речIчIулев вукIа, цояб щвечIони, цогияб щолеб. reZulew-reZulew wuja, coyab &wezoni, cogiyab &oleb. 338. Ращалъараб меххалълъ моцIцI тIасса бекула, барщараб меххалълъ бетIичIеб пихъ бортула. ra&a;arab me{a: mo~ TaSa bekula, bar&arab me{a: beTizeb _i] bortula. 339. РещтIине лъаларев рекIинавуге. re&Tine ;alarew rejinawuge. 340. РещтIине чIчIеп гуреб, чIчIезе мокъ гуреб, билълъая, бачинин мунго бичизе. re&Tine Ze_ gureb, Ze#e moq gureb, bi:aya, baxinin mungo bixi#e. 341. Ригь чIухIарав гуревила бечедав, хур чIухIаравила. rih zu\araw gurewila bexedaw, [ur zu\arawila. 342. Ригьда рега, ригьда рахъа, рузил гIамал жибго те. rihda rega, rihda ra]a, ru#il famal $ibgo te. 343. Ригьин гуро бацIилги гьойдулги гIадаб рекъел, гьудуллъи гуро царалги нухлулассулги гIадаб божилъи. rihin guro ba`ilgi hoydulgi fadab reqel, hudul;i guro caralgi nu[lulaSulgi fadab bo$i;i. 344. Ригьин – реццалълъул, даран – рекIкIалълъул. rihin - reCa:ul, daran - reJa:ul. 345. Ригьин чияргун лълъикIаб, чи нилIерго лълъикIав (ригьин чияргун гьабе, чи нилIерго ккве). rihin xiyargun :ijab, xi ni/ergo :ijaw (rihin xiyargun habe, xi ni/ergo Kwe). 346. Ригьинги ригьги ургъун гьабе. rihingi rihgi urvun habe. 347. Ригьнадасса воххарав кидаго берталълъ вуго, ригьин-цIа бигъаразе даимаб гIазаб буго. rihnadaSa wo{araw kidago berta: wugo, rihin-`a bivari#e daimab fa#ab bugo. 348. Ригьнисса гьурал унеб, гьоросса гурцIал унеб (ххасел бащалъиялълъул гIаламатал). rihniSa hural uneb, horoSa gur`al uneb ({asel ba&a;iya:ul falamatal). 349. Риди гьаризе унесс хъаба баххчулеб. ridi hari#e uneS ]aba ba{xuleb. 350. Риди дарулъи лъалебани, нахъияссе щвелароанила. ridi daru;i ;alebani, na]iyaSe &welaroanila. 351. Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман. ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila. 352. Рии аги бугIа гIезе, ххасел аги рагIи гIезе. rii agi bufa fe#e, {asel agi rafi fe#e. 353. Рии кьарияб, кьин хIалакъаб. rii pariyab, pin \alaqab. 354. Рии кьижун арассе ихдал мискинлъиялълъ макьу толареб. rii pi$un araSe i[dal miskin;iya: mapu tolareb. 355. Рии нахулаб бачIаги, ххасел бечедаб бачIаги. rii na[ulab bazagi, {asel bexedab bazagi. 356. Рии чIчIедал, хур бекьарав, ххасел чIчIедал ххер бецарав. rii Zedal [ur beparaw, {asel Zedal {er becaraw. 357. Риида – тIингъилI, ххасало – чухъилI. riida - Tinvi/, {asalo - xu]i/. 358. Риидал бакънал рачуней йикIарай ххасало кьурдулей йикIа. riidal baqnal raxuney yijaray {asalo purduley yija. 359. Риидал бакъуд мугъ бухIичIони, ххасало чIагIдад чехь бухIуларо. riidal baqud muv bu\izoni, {asalo zafdad xe% bu\ularo. 360. Риидал борохь бихьарав ххасало гIарщикьа хIинкъулевила. riidal boro% bi%araw {asalo far&ipa \inqulewila. 361. Риидал гьарурал ганчIал кьеян абулебила ххасало гIачияз. riidal harural ganzal peyan abulebila {asalo faxiya#. 362. Риидал гьекичIони, ххасало гьунщуларел. riidal hekizoni, {asalo hun&ularel. 363. Риидал гIадалнах гьаличIони, ххасало хьаг гьалуларо. riidal fadalna[ halizoni, {asalo %ag halularo. 364. Риидал гIодобе бегьараб квер чIобого бачIунареб. riidal fodobe beharab kwer zobogo bazunareb. 365. Риидал гьабичIеб ххасало батулареб. riidal habizeb {asalo batulareb. 366. Риидал жиндие гIоло чIваян абулебила чоцца тIукъби, ххасало нужеего гIоло чIвайила. riidal $indiye folo zwayan abulebila xoCa Tuqbi, {asalo nu$eyego folo zwayila. 367. Риидал кьижани, кьиндал гIака холеб. riidal pi$ani, pindal faka [oleb. 368. Риидал кьижарай Кьара ГIашура, Кьиндал гIака холеб рагIичIищ дуда? riidal pi$aray para fa^ura, pindal faka [oleb rafizi& duda? 369. Риидал риди гьекъе, ххасало нах кванай. riidal ridi heqe, {asalo na[ kwanay. 370. Риидал тIимугъ босе, ххасало буртина босе. riidal Timuv bose, {asalo burtina bose. 371. Риидал – Ххалунчакар, ххасало – Гвангвачакар. riidal - {alunxakar, {asalo - gwangwaxakar. 372. Риидал херабги босуге, ххасало хIалакъабги босуге. riidal [erabgi bosuge, {asalo \alaqabgi bosuge. 373. Риидал хур бекье, ххасало кор баке. riidal [ur bepe, {asalo kor bake. 374. Риидал хурив хва, ххасало рокъов хва. riidal [uriw [wa, {asalo roqow [wa. 375. Риидал хIалтIарав кьиндал кванала. riidal \alTaraw pindal kwanala. 376. Риидал черхх берцин гьабула узданаб ретIелалълъ, ххасало – ххинаб ретIелалълъ. riidal xer{ bercin habula u#danab reTela:, {asalo - {inab reTela:. 377. Риидал чIарадичIони, ххасало гьороб жо букIунареб. riidal zaradizoni, {asalo horob $o bujunareb. 378. Риидала – Ххассбика, ххасало – къватIулбика. riidala - {asbika, {asalo - qwaTulbika. 379. Риидалил цого хур, ххасало гIазукь къараб, Ххасалил цого ссугъур, боххиссан ххер баккараб. riidalil cogo [ur, {asalo fa#up qarab, {asalil cogo Suvur, bo{iSan {er baKarab. 380. Рии-риидал – чIор-чIорол, ххаса-ххасало – гуд-гудучI. rii-riidal - zor-zorol, {asa-{asalo - gud-gudux. 381. Рикьи балеб къвачIинибе къали базе бегьуларо (рикьунибе къали чIехьолареб). ripi baleb qwazinibe qali ba#e behularo (ripunibe qali ze%olareb). 382. Рикьун гьарурал ххинкIал ригьда кунев алазан. ripun harural {injal rihda kunew ala#an. 383. РикIкIада бугеб гIагарлъиялдасса асскIов вугев мадугьалго лълъикIила. riJada bugeb fagar;iyaldaSa aSjow wugew maduhalgo :ijila. 384. РикIкIада месед бугилан рагIани, асскIоре щвейдал пахь батулеб. riJada mesed bugilan rafani, aSjore &weydal _a% batuleb. 385. РикIкIада ругел гIагарал чагIи, унтун рагIилалде, хун ратула, хун рагIилалде, рукъун ратула. riJada rugel fagaral xafi, untun rafilalde, [un ratula, [un rafilalde, ruqun ratula. 386. РикIкIадасса квараб къалиялдасса гIагардасса квараб ссахI лълъикIаб. riJadaSa kwarab qaliyaldaSa fagardaSa kwarab Sa\ :ijab. 387. РикIкIадассан йихьизе лълъикIай чияр яс асскIоре щун йихьизе жо гурей жо ятула. riJadaSan yi%i#e :ijay xiyar yas aSjore &un yi%i#e $o gurey $o yatula. НекIо гIемериссел магIарул росабалI гIадат букIана абурай яс жиндирго абурассда йихьизе чIчIолареб. Тоххлъукье данде чIван, вас кIалъаниги, яс кIалъалароан. Чанги ячунаан бер чIван йихьичIейги. Гьелълъул хIассилалда гьадаб кициялълъ бицунеб жоги гIемер кколаан. РикIкIадассан гурони чияда рихьуларел бечедал чагIазул жанир тун цIунарал цо-цо ясал канлъукъал, рагIукъал ратулаан. nejo femeriSel mafarul rosaba/ fadat bujana aburay yas $indirgo abruraSa yi%i#e Zolareb. to{;upe dande zwan, was ja;anigi, yas ja;alaroan. xangi yaxunaan ber zwan yi%izeygi. he:ul \aSilalda hadab kiciya: bicuneb $ogi femer Kolaan. riJadaSan guroni xiyada ri%ularel bexedal xafa#ul $anir tun `unaral co-co yasal kan;uqal, rafuqal ratulaan. 388. РикIкIаде боржараб гIумру къокъаб цIцIум. riJade bor$arab fumru qoqab ~um. 389. РитIухълъи ххвалчадассаги рекIараб. riTu];i {walxadaSagi rejarab. 390. РитIухълъи цIунизелъун рухIалдаги бараххщуге. riTu];i `uni#e;un ru\aldagi bara{&uge. 391. РитIарал щинал рагIаби берцинал рукIунарел, берцинал щинал рагIаби гьерессиялги рукIунарел. riTaral &inal rafabi bercinal rujunarel, bercinal &inal rafabi hereSiyalgi rujunarel. 392. РитIухълъи гъоркье, тIекълъи тIаде ккараб заманги букIунебила (Риди тIаде ккараб, тIорахь гъоркье ккарабги бачIунебила заман). riTu];i vorpe, Teq;i Tade Karab #amangi bujunebila (ridi Tade Karab, Tora% vorpe Karabgi bazunebila #aman). 393. РитIухълъиялде нух ххалатаб. riTu];iyalde nu[ {alatab. 394. РитIухълъиялълъе диван хIажалъуларо. riTu];iya:e diwan \a$a;ularo. 395. РитIухълъиялълъул нух гIатIидаб. riTu];iya:ul nu[ faTidab. 396. Рихараб ххоххоцца ххер гIемер кваналеб. ri[arab {o{oCa {er femer kwanaleb. 397. Риханжоялълъул жо гIолареб, гургил чед лIугьунареб. ri[an$oya:ul $o folareb, gurgil xed /uhunareb. 398. Риццатазе – тIорахь, тIереназе – риди. riCata#e - Tora%, Terena#e ridi. 399. РицIцIил тIилада тIорччол бер гъурав вугониги, чоххтIо-чIинчIуялдасса къадараб тIагъур букIунареб. ri~il Tilada TorXol ber vuraw wugonigi, xo{To-zinzuyaldaSa qadarab Tavur bujunareb. 400. Ришват босуларев хIаким дагьав, хIарам гьабуларев даранчи дагьав. ri^wat bosularew \akim dahaw, \aram habularew daranxi dahaw. 401. Рододасса нах буххарав, хвараб хIамидасса тIукъби рахъарав. rododaSa na[ bu{araw, [warab \amidaSa Tuqbi ra]araw. 402. Рокъоб бугеб – къватIул лълъим, кватIиб бугеб – гьацIцIул лълъим. roqob bugeb - qwaTul :im, qwaTib bugeb - ha~ul :im. 403. Рокъоб гамачI къулчIчIизе кканиги, къватIиб лъазе тогейила. roqob gamaz qulZi#e Kanigi, qwaTib ;a#e togeyila. 404. Рокъоб гьой – къватIибги гьой, рокъоб бацI – къватIибги бацI. roqob hoy - qwaTibgi hoy, roqob ba` - qwaTibgi ba`. 405. Рокъоб как баларев Гогол ГIалицца, гамаялде вахун, жамагIат бана. roqob kak balarew gogol faliCa, gamayalde wa[un, $amafat bana. Кицилъун лIугьарал гьал рагIабаз бицунеб буго ххалкъалда гьоркьор рукIарал жидеццаго какцин баларел, жамагIаталълъе динияб ццебехъанлъи гьабулел рукIарал гIадамазул. kici;un /uharal hal rafaba# bicuneb bugo {alqalda horpor rujaral $ideCago kakcin balarel, $amafata:e diniyab Cebe[an;i habulel rujaral fadama#ul. 406. Рокъоб къадру гьечIессул къватIибги букIунареб. roqob qadru hezeSul qwaTibgi bujunareb. 407. Рокъоб къвакъвадулеб, къватIиб къинлъулеб. roqob qwaqwaduleb, qwaTib qin;uleb. 408. Рокъоб къир-къир бугони, дуниял къварилъула. roqob qir-qir bugoni, duniyal qwari;ula. 409. Рокъоб кьечIеб талихI рохьоб кьелищилан абурабила салтIасселълъ. roqob pezeb tali\ ro%ob peli&ilan aburabila salTaSe:. 410. Рокъоб ххам бугони, ххалатаб гурде, ххараб жо бугони, чIахIиял ххинкIал. roqob {am bugoni, {alatab gurde, {arab $o bugoni, za\iyal {injal. 411. Рокъоб чед бугессда чияр мацIцI лъаларо. roqob xed bugeSda xiyar ma~ ;alaro. 412. Рокъобго къулгIаги тун, къватIисса лълъим баччарай. roqobgo qulfagi tun, qwaTiSa :im baXaray. 413. Рокъобе нух кидаго гIагараб. roqobe nu[ kidago fagarab. 414. Рокъов вукIун, хур босулеб, хурив вукIун, рукъ босулареб (хIажатаб ццебе босе, цогидаб ххадуб босе). roqow wujun [ur bosuleb, [uriw wujun ruq bosulareb (\a$atab Cebe bose, cogidab {adub bose). 415. Рокъов гъалбацI – къватIив гIанкIкI. roqow valba~ - qwaTiw fanJ. 416. Рокъов – дегIен, къватIив - цIцIе. roqow - defen, qwaTiw - ~e. 417. Рокъов цIцIогьор хваги, ЦIцIоров дибир хваги. roqow ~ohor [wagi, ~orow dibir [wagi. 418. Рокъой йигей меххалълъ инссул рукъ, рокъое юссиндал – чияр рукъ. roqoy yigeb me{a: inSul ruq, roqoye yuSindal - xiyal ruq. Кициялълъ бицунеб буго, россассе кьурай яс тIад юссун ячIарай меххалълъ, гьелълъул къадру холилан. kiciya: bicuneb bugo, roSaSe puray yas Tad yuSun yazaray me{a:, he:ul qadru [olilan. 419. Рокъой йигей лълъадул «лълъикIлъи» батила, лълъимцин хъван гьечIо дур шарбалалда. roqoy yigey :adul «:ij;i» batila, :imcin []an hezo dur ^arbalalda. 420. Рокъой лълъади йокьун, къватIий дун йокьун, Къвалакь гьудул йокьун, берал дий къвакун. roqoy :adi yopun, qwaTiy dun yopun, qwalap hudul yopun, beral diy qwajun. 421. Рокъой чIчIужу – бакъги моцIцIги. roqoy Zu$u - baqgi mo~gi 422. Рокьаразул такъсир – гьитIинаб мунагь, рихаразул ххатIа – кIудияб мунагь. ropara#ul taqsir - hiTinab munah, ri[ara#ul {aTa - judiyab munah. 423. Рокьи басандичIони, хIалтIул хIур бахъунареб. ropi basandizoni, \alTul ]ur ba]unareb. 424. Рокьи бергьараб жо ккола, эбел-эменни рази гьариги инсанассул борч ккола. ropi berharab $o Kola, ebel-emenni ra#i harigi insanaSul borx Kola. 425. Рокьи бикъарав цIцIогьор кколаро. ropi biqaraw ~ohor Kolaro. 426. Рокьи бищунго ццидалаб цидулги кколебила. ropi bi&ungo Cidalab cidulgi Kolebila. 427. Рокьи гьабизеги вас къваригIунев, Ярагъги борчарав, чуги рекIарав. Балай гьабизеги яс къваригIуней, ГIалххул чундузда гъорлI ритIучI гIадинай. ropi habi#egi was qwarifunew, yaravgi borxaraw, xugi rejaraw. balay habi#egi yas qwarifuney, fal{ul xundu#da vor/ riTuz fadiney. 428. Рокьи гьечIеб черхх – чед гьечIеб таргьа. ropi hezeb xer{ - xed hezeb tarha. 429. Рокьи гьечIеб рекIелI ццин букIунаро. ropi hezeb reje/ Cin bujunaro. 430. Рокьи ккани кочIохъан яхъуна, чехь бухIани магIихъан яхъуна. ropi Kani kozo]an ya]una, xe% bu\ani mafi]an ya]una. 431. Рокьи ккаразе бусен носол балалдаги гIолебила. ropi Kara#e busen nosol balaldagi folebila. 432. Рокьи ккаразе нохъоги – кIалгIа. ropi Kara#e no]ogi - jalfa. 433. Рокьи ккарай яс кьералълъ бицуна. ropi Karay yas pera: bicuna. 434. Рокьи ккечIей гIаданалда росода нахъа чIчIун квен гьабизе лъаларебила. ropi Kezey fadanalda rosoda na]a Zun kwen habi#e ;alarebila. 435. Рокьи ккечIого гьабураб ригьин – гьодораб. ropi Kezogo haburab rihin - hodorab. 436. Рокьи кьерилI букIунеб. ropi peri/ bujuneb. 437. Рокьи кьолбода гьикъун гьабулареб, кьал годекIаниб гьурщун гьабулареб. ropi polboda hiqun habulareb, pal godejanib hur&un habulareb. 438. Рокьи лълъилго кколеб – рокьуе къвал къазе чи къваригIунев. Балай лълъилго бергьунеб – балай хIехьезеги вас къваригIунев. ropi :ilgo Koleb - ropuye qwal qa#e xi qwarifunew. balay :ilgo berhuneb - balay \e%e#egi was qwarifunew. 439. Рокьиялда гьоркьоб кьалги букIунеб, Балаялда гьоркьоб кьогIлъиги кколеб. 440. Рокьул ццебехъан – маххссара, кьалул ццебехъан – квекIен, кьерхадул ццебехъан – гьури. ropul Cebe]an - ma{Sara, palul Cebe]an - kwejen, per[adul Cebe]an - huri. 441. Рокьуцца ракьа биунеб, балаялълъ берзул нур унеб. ropuCa rapa biuneb, balaya: ber#ul nur uneb. 442. РолI бекьарасс ролI лъилъулеб, муч бекьарасс муч лъилъулеб. ro/ beparaS ro/ ;i;uleb, mux beparaS mux ;i;uleb. 443. РолIуда гъорлI сусур гIадин вукIунгейила. ro/uda vor/ susur fadin wujungeyila. 444. РолIул хурир ганщалги тун, ссанда ругел бачазе гIадлу гьабулел. ro/ul [urir gan&algi tun, Sanda rugel baxa#e fadlu habulel. 445. Роол къо ххасалил анкьида бащалъулебила. rool qo {asalil anpida ba&a;ulebila. 446. Роол рукъ – буртина, рукъалълъул хIуби – лълъади. rool ruq - burtina, ruqa:ul \ubi - :adi. 447. Роржунел жалазда гъорлI чIчIегIераб лачен гIадав. ror$unel $ala#da vor/ Zeferab laxen fadaw. 448. Росс вокьуларей чIчIужуялда гирун бачIунеб гьорчоги гьессул гIайибалдалъун бачIунеб бугилан кколебила. roS wopularey Zu$uyalda girun bazuneb horxogi heSul fayibalda;un bazuneb bugilan Kolebila. 449. Росс какулаго рукъ кварай, гIака какулаго нах кварай. roS kakulago ruq kwaray, faka kakulago na[ kwaray. 450. Росс лълъикIай чIчIужу – лълъикIай, руссун лълъикIаб чу – лълъикIаб. roS :ijay Zu$u - :ijay, ruSun :ijab xu - :ijab. 451. Росс реххулеб кIкIалги – лълъади, росс вахунеб щобги – лълъади. roS re{uleb Jalgi - :adi, roS wa[uneb &obgi - :adi. 452. Росс рихаралълъ абулебила жинда росс щакдарулилан, цIцIали рихарасс абулебила жив дибирассе вокьуларилан. roS ri[ara: abulebila $inda roS &akdarulilan, ~ali ri[araS abulebila $iw dibiraSe wopularilan. 453. Россал ругез рокъоб бицунеб, къоролзабаз корохъ бицунеб. roSal ruge# roqob bicuneb, qorol#aba# koro] bicuneb. 454. Россасс гIатIада хIуччал хъвай – чIчIужуялълъул гIайиб, якьадалълъ царгъида кIулал рай – нусалълъул гIайиб. roSaS faTada \uXal ]way - Zu$uya:ul fayib, yapada: carvida julal ray - nusa:ul fayib. 455. Россасс лълъади хьихье, лълъецца гьобо ххене. roSaS :adi %i%e, :eCa hobo {ene. 456. Россасс цIияй чIчIужу ячарай сордоялълъ, хварай чIчIужуялълъул бетIер горбодасса батIалъулебила. roSaS `iyay Zu$u yaxaray sordoya:, [waray $u$uya:ul beTer gorbodaSa baTa;ulebila. 457. Россассда лълъади лъабго къоялълъ юхIулейила, лълъадуда росс лъабго моцIцIалълъ вухIулевила. roSaSda :adi ;abgo qoya: yu\uleyila, :aduda roS ;abgo mo~a: wu\ulewila. 458. Россассда рекъарабила лълъадул кIаз букIунеб. roSaSda reqarabila :adul ja# bujuneb. 459. Россассда ццим бахъани, чIчIужуялълъ лъимал руххулел, россассул ццим бахъани, чIчIужу юххулей. roSaSda Cim ba]ani, Zu$uya: ;imal ru{ulel, roSaSul Cim ba]ani, Zu$u yu{uley. 460. Россассе индал – хIанкIач, хIорго йикIиндал – мокъокъ. roSaSe indal - \anjaz, \orgo yijindal - moqoq. 461. Россассе инегIан – эбел-инссул рукъ, тIад юссун ячIиндал – тушманассул рукъ. roSaSe inefan - ebel-inSul ruq, Tad yuSun yazindal - tu^manaSul ruq. 462. Россассе инчIей яс ятагийин, чIчIужу ячинчIев вас ватагийилан гьарулебила гьардухъанасс. roSaSe inzey yas yatagiyin, Zu$u yaxinzew was watagiyilan harulebila hardu]anaS. 463. Россассе инчIого гIабдал лъаларей. roSaSe inzogo fabdal ;alarey. 464. Россассе уней ясалда эбелалълъ малълъарабила - «Дозул доба хъахIалда чIчIегIерабилан абулеб батани, дуццаги гьедин абе, дир яс, чIчIегIералда хъахIабилан абулеб батани, гьединги абе». roSaSe uney yasalda ebela: ma:arabila - «do#ul doba ]a\alda Zeferabilan abuleb batani, duCagi hedin abe, dir yas, Zeferalda ]a\abilan abuleb batani, hedingi abe». 465. Россассеги ина, васги гьавила, вацц кисса вахъилев? roSaSegi ina, wasgi hawila, waC kiSa wa]ilew? 466. Россассул къадру-къимат лълъадудассан букIунеб. roSaSul qadru-qimat :adudaSan bujuneb. 467. Россассул рекIелI бугеб жо чIчIужуялълъул кIалдиб букIунеб. roSaSul reje/ bugeb $o Zu$uya:ul jaldib bujuneb. Цо ххан вукIаравила киданиги къватIиве вахъунарев «рокъов къурущ». Гьесс къоял инарулел рукIаралила, хъутIахIелеко гIадин, цоялгун вагъун, цоялгун семун, руччабазда гъорлI. Гьессие улка-ракьалълъул ургъелги букIинчIила. Улкаялълъул балъголъабиги, вазирзабазда лъалалдего, руччабазда лъалел рукIаралила. co {an wujarawila kidanigi qwaTiwe wa]unarew «roqow quru&». heS qoyal inarulel rujaralila, ]uTa\eleko fadin, coyalgun wavun, coyalgun semun, ruXaba#da vor/. heSiye ulka-rapa:ul urvelgi bujunzila. ulkaya:ul ba;go;abigi, wa#ir#aba#da ;alaldego, ruXaba#da ;alel rujaralila. Мадугьалассул чучлъи бихьарав цоги хханасс гьессда лъазабурабила - «Бокьани, рагъде вахъа, бокьичIони, дие пуланал росаби кье!» – ян. Хханасс гьеб балъголъи бищунго йокьулей чIчIужуялда бицарабила, гьелълъги киналго руччабазда гIинчIарабила. maduhalaSul xux;i bi%araw cogi {anaS heSda ;a#aburabila - «bopani ravde wa]a, bopizoni diye _ulanal rosabi pe!» - yan. {anaS heb ba;go;i bi&ungo yopuley Zu$uyalda bicarabila, he:gi kinalgo ruXaba#da finzarabila. Чара хварав ххан цо къоялълъ къватIиве вахъаравила. Къадал ракьандеги ракIарун, гьал гIиссинлъималаз бицунеб жого щибдаян гIенекканила. Бугила гьез бицунеб, мадугьалихъ вугев хханасс нилIер хханассда рагъ лъазабун рагIулила. Вагъизе къуватги гьечIого, чара хун нилIер хханги рагIулила. xara [waraw {an co qoya: qwaTiwe wa]arawila. qadal rapandegi rajarun, hal fiSin;imala# bicuneb $ogo &ibdayan feneKanila. bugila he# bicuneb, maduhali] wugew {anaS ni/er {anaSda rav ;a#abun rafulila. wavi#e quwatgi hezogo, xara [un ni/er {angi rafulila. Гьеб меххалълъ кантIаравила ххан жиндирго гъалатIаздеги ххалкъияб кици битIараб букIиналдеги. heb me{a: kanTarawila {an $indirgo valaTa#degi {alqiyab kici biTarab bujinaldegi. 468. Росдае гIоло бицараб рагIи – росдае гIоло гьабураб хъулухъ. rosdaye folo bicarab rafi - rosdaye folo haburab ]ulu]. 469. Росдае ххиянат гьабурав росдал цIецца вухIаги. rosdaye {iyanat haburaw rosdal `eCa wu\agi. 470. Росдал анцIилI, бол нусилI. rosdal an`i/, bol nusi/. 471. Росдал газа кьурдаги рекIунеб. rosdal ga#a purdagi rejuneb. 471. Росдал ххабар гIабдалассда гьикъе, рукъалълъул ххабар лъималазда гьикъе. rosdal {abar fabdalaSda hiqe, ruqa:ul {abar ;imala#da hiqe. 472. Росдацца хIукму кьуни, хIарпиеги бутIа кьезе кколеб. rosdaCa \ukmu puni, \ar_iyegi buTa pe#e Koleb. 473. Росс-лълъади цолъичIони, рукъ беххе балагьула, рокъоб къир-къир цIцIикIкIани, дунялго къварилъула. roS-:adi co;izoni, ruq be{e balahula, roqob qir-qir ~iJani, dunyalgo qwari;ula. 474. Росс-лълъади цоцазда лълъикI лъала, цоял унтарал меххалълъ. roS-:adi coca#da :ij ;ala, coyal untaral me{a:. 475. Росс-лълъадиялда гьоркьове лIугьарав - гIабдал, гьорода бадиве кIурщарав – ахIмакъ. roS-:adiyalda horpowe /uharaw - fabdal, horoda badiwe jur&araw - a\maq. 476. Росс-лълъадиялълъул гьоркьоблъи лъала, росс жиндирго гурдеялда рукъи базе лIугьарав меххалълъ. roS-:adiya:ul horpob;i ;ala, roS $indirgo gurdeyalda ruqi ba#e /uharaw me{a:. 477. Росс-рукъ авадан гьаби лълъадул гьунар-цIцIар буго. roS-ruq awadan habi :adul hunar-~ar bugo. 478. Росол рагIал тIерен ккурав, тIабкIил рагIал биццат ккурав. rosol rafal Teren Kuraw, Tabjil rafal biCat Kuraw. 479. Росу балагьун къватIив чIвагеги, къватI балагьун басралъугеги. rosu balahun qwaTiw zwagegi, qwaT balahun basra;ugegi. 480. Росу бахъун кьурарай, кьибил бахъун дургъарай. rosu ba]un puraray, pibil ba]un durvaray. 481. Росу батIиялълъухъ рокьи ккогеги, Кьибил батIияйгун къадар хъвагеги. rosu baTiya:u] ropi Kogegi, pibil baTiyaygun qadar []agegi. 482. Росу бихьун си борххатаб бай. rosu bi%un si bor{atab bay. 483. Росу кIодо, ясал гIемер. rosu jodo, yasal femer. 484. Росу лIугьун къачIарав, кьибил лIугьун вессарав. rosu /uhun qazaraw, pibil /uhun weSaraw. 485. Росу рикIкIун – гIадат, гIадан рикIкIун – ххассият. rosu riJun - fadat, fadan riJun - {aSiyat. 486. Росу тани, росдаццаги толев. rosu tani, rosdaCagi tolew. 487. Росу тун арав хвезе росулIе вачIунев. rosu tun araw [we#e rosu/e wazunew. 488. Росу – цо рахъалда, Гьимат – цо рахъалда. rosu - co ra]alda, himat - co ra]alda. 489. Росуго рекъараб кьал букIунареб, кьибилго рекъараб ригьин букIунареб. rosugo reqarab pal bujunareb, pibilgo reqarab rihin bujunareb. 490. Росугун дагIбадани чиякълъула, чIчIужугун дагIбадани кваникълъула. rosugun dafbadani xiyaq;ula, Zu$ugun dafbadani kwaniq;ula. 491. РосулI гьудул гьаве, нухда гьалмагъ ккве. rosu/ hudul hawe, nu[da halmav Kwe. 492. РосулIе унти я базарганассул гьирицца бачIунеб, я гьардохъанассул къвачIицца бачIунеб. rosu/e unti ya ba#arganaSul hiriCa bazuneb, ya hardo]anaSul qwaziCa bazuneb. 493. РосулIе щвезе рес букIаго, къватIивги чIчIоге, росу рикIкIад букIин лъалаго, къасси нухдаги вахъунге. rosu/e &we#e res bujago, qwaTiwgi Zoge, rosu riJad bujin ;alago, qaSi nu[dagi wa]unge. 494. Роххел гIемералълъуб кьурдухъаби рахъунел, хвел гIемералълъуб магIихъаби рахъунел. ro{el femera:ub purdu]abi ra]unel, [wel femera:ub mafi]abi ra]unel. 495. Рохол багьа къого гъурущ. ro[ol baha qogo vuru&. Кицилъун лIугьарал гьал рагIаби абун руго базаралда рахи бичулев вукIарав цо магIаруласс. Цо рохохъ къого гъурущ аби гIад гьабун буго рахи босулесс. kici;un /uharal hal rafabi abun rugo ba#aralda ra[i bixulew wujaraw co mafarulaS. co ro[o] qogo vuru& abi fad habun bugo ra[i bosulaeS. 496. Рохоцца гIабдалги, гIакъилги, квешалги, лълъикIалги гIадамал жанире рачуна. Гьелдеги учуз буго гьаб, – ан жаваб кьун буго рахи бичулесс. ro[oCa fabdalgi, faqilgi, kwe^algi, :ijalgi fadamal $anire raxuna. heldegi uxu# bugo hab, - an $awab pun bugo ra[i bixuleS. 497. Рохъдол чед гьабурай, чияр чи веэдарай. ro]dol xed haburay, xiyar weedaray. 498. Рохьалълъ тала босичIого толаро. ro%a: tala bosizogo tolaro. 499. РохьдолI букIунареб чIухIухъаналде ЧIалгIараб салам дир махил тIилалълъул! ro%do/ bujunareb zu\u]analde zalfarab salam dir ma[il Tila:ul! 500. РохьдолI тIохIок камулареб. ro%di/ To\ok kamulareb. 501. РохьдолI чIчIа, рохьдолI хва. ro%do/ Za, ro%do/ [wa. 502. РохьдолI чIчIолареб хIайваналда тIил щола. ro%do/ Zolareb \aywanalda Til &ola. 503. Рохьил хIайван рохьоб гурони чIчIоларо. ro%il \aywan ro%ob guroni Zolaro. 504. Рохьоб гъотIодаги кидаго цого хIал букIунаребила. ro%ob voTodagi kidago cogo \al bujunarebila. 505. Рохьоб хьараб хьодул пайда щибила. ro%ob %arab %odul _ayda &ibila. 506. Рохьоб цидаги данде чIвагеги кIиго эбелцадахъ. ro%ob cidagi dande zwagegi jigo ebelcada]. 507. Рохьоб циги ххутIугеги, цого тIинчIалда божун. ro%obgi cigi {uTugegi, cogo Tinzalda bo$un. 508. Рохьоб чан камулареб, чорххолI унти камулареб. ro%ob xan kamulareb, xor{o/ unti kamulareb. 509. Рохьобго гьечIеб талма, талмикьго гьечIеб гIанкIкI. ro%obgo hezeb talma, talmipgo hezeb fanJ. 510. Рохьобе гIащтIийила, гIалххуде таргьайила. ro%obe fa&Tiyila, fal{ude tarhayila. 511. Рохьобе кватIи гурони, гьаб пишаялълъул пайда гьечIилан абурабила гъадицца. ro%obe kwaTi guroni, hab _i^aya:ul _ayda hezilan aburabila vadiCa. 512. Рохьобе тIил босуге, ралъдалIе лълъимги тIоге. ro%obe Til bosuge, ra;da/e :imgi Toge. 513. Рохьобе тIил босуге, тIилицца хур бекьуге. ro%obe Til bosuge, TiliCa [ur bepuge. 514. Рохьовги вукIун, чIахIида цIа бакарав. ro%owgi wujun, za\ida `a bakaraw. 515. Рохьор гъутIбиги ращадал рукIунарелила. ro%or vuTbigi ra&adal rujunarelila. 516. Рохьосса вуссунаго, лъабоххида вачIа, дадал. ro%oSa wuSunago, ;abo{ida waza, dadal. 517. Роццалда рекъарабила рукъи букIунеб. roCalda reqarabila ruqi bujuneb. 518. Роцц унтичIого хоно букIунареб (роцц унтичIого гIанкIуялълъ хоноги гьабулареб). roC untizogo [ono bujunareb (roC untizogo fanjuya: [onogi habulareb). 519. Роццадасса цIцIикIкIун чуги кIанцIуларо. roCadaSa ~iJun xugi jan`ularo. 520. Роцен гьечIеб гIемераб квеналдасса цо роццада кунеб дагьаб квен лълъикIаб. rocen hezeb femerab kwenaldaSa co roCada kuneb dahab kwen :ijab. 521. Роцен гьечIеб тIехх хханассул тепсиялдаги букIунареб. rocen hezeb Te{ {anaSul te_siyalda bujunareb. 522. РоцIцIагиян цIцIани, цIцIад багиян буртIал. ro~agiyan ~ani, ~ad bagiyan burTal. 523. РоцIцIараб зодиссан цIцIер балев Аллагь. ro~arab #odiSan ~er balew allah. 524. РоцIцIараб къоялълъ цIцIаназде цIцIаладерил ясалги унел. ro~arab qoya: ~ana#de ~aladeril yasalgi unel. 525. Роччухъе дунялги букIунаребила, вачIухъе гьоболги вукIунаревила. roXu]e dunyalgi bujunarebila, wazu]e hobolgi wujunarewila. 526. Ругезда гьечIеланищан, гьечIезда ругеланищан ккарал жалила лъимал. ruge#da hezelani&an, heze#da rugelani&an Karal $alila ;imal. 527. Ругел-гьечIел лъаларел щайтIабакьа щайила хIинкъулел, гьал къойил рихьулел щайтIаби-гIадамакьа щайила хIинкъуларел. rugel-hezel ;alarel &ayTabapa &ayila \inqulel, hal qoyil ri%ulel &ayTabi-fadamapa &ayila \inqularel. 528. РугънатIе цIцIам щвалареб. ruvnaTe ~am &walareb. 529. Ругъун лъечIого би бецIцIулареб, цIцIад бачIого тIох гIекколареб. ruvun ;ezogo bi be~ulareb, ~ad bazogo To[ feKolareb. 530. Ругъун сахлъаниги гIуж кибего унареб. ruvun sa[;anigi fu$ kibego unareb. 531. Ругьунаб гуреб роццалда тIажу рекъоларебила. ruhunab gureb roCalda Ta$u reqolarebila. 532. Ругьунаб оцалълъ гIадин хур бекьуларо. ruhunab oca: fadin [ur bepularo. 533. Рузида къад канлъи бихьунгутIи бакъул гIайиб гуреб. ru#ida qad kan;i bi%unguTi baqul fayib gureb. 534. Рузман чIирчIидулеб, шамат бадарулеб. ru#man zirziduleb, ^amat badaruleb. 535. Рузманкъо битIани, киналго къоял ритIулел. ru#manqo biTani, kinalgo qoyal riTulel. 536. Рукъ бакъараб ссадакъа гьабуге. ruq baqarab Sadaqa habuge. 537. Рукъ бакъараб ссадакъа – чехь бакъараб къадеквен. ruq baqarab Sadaqa - xe% baqarab qadekwen. 538. Рукъ бала гIадамал цIунизе, ярагъ бала гIадамал гъуризе. ruq bala fadamal `uni#e, yarav bala fadamal vuri#e. 539. Рукъ берцинлъула къачIаялълъ, чи берцинлъула гIелмуялълъ. ruq bercin;ula qazaya:, xi bercin;ula felmuya:. 540. Рукъ бечелъаги, чи гIемерлъаги. ruq bexe;agi, xi femer;agi. 541. Рукъ бикъидал къоно тIамурав (Рукъ бикъун ххадуб гуребила къоно тIамулеб). ruq biqidal qono Tamuraw (ruq biqun {adub gurebila qono Tamuleb). 542. Рукъ босилалде мадугьал цIеххе. ruq bosilalde maduhal `e{e. 543. Рукъ гьабулареб жоялълъ къватI гьабулареб. ruq habulareb $oya: qwaT habulareb. 544. Рукъ гьечIелълъуб хъошги рукъила. ruq heze:ub ]o^gi ruqila. 545. Рукъ гьечIессда чи лъала, чед гьечIессда мацIцI лъала. ruq hezeSda xi ;ala, xed hezeSda ma~ ;ala. 546. Рукъ гьитIинаб букIин гьоболассдайила лъалеб. ruq hiTinab bujin hobolaSdayila ;aleb. 547. Рукъ къваридав чи – лълъади квешав чи. ruq qwaridaw xi - :adi kwe^aw. 548. Рукъ лълъухьараб меххалълъ, хIур бахъунеб гIадат. ruq :u%arab me{a:, \ur ba]uneb fadat. 549. Рукъ рукъалълъ тIубаги, къайи къайиялълъ цIунаги. ruq ruqa: Tubagi, qayi qayiya: `unagi. 550. Рукъалда асскIоб цIцIорораб иццги тун, хьуцIцIил лълъеда ххадув довегIан унарев. ruqalda aSjob ~ororab iCgi tun, %u~il :eda {aduw dowefan unarew. 551. Рукъалда лъалареб къватIалда лъан батулеб, нилIедаго бихьичIеб чияда бихьун батулеб (НилIер – чияда, чияр – нилIеда). ruqalda :alareb qwaTalda ;an batuleb, ni/edago bi%izeb xiyada bi%un batuleb (ni/er - xiyada, xiyar - ni/eda). 552. Рукъалда нах бахунареб даранги гьабуге, гьойдул балъ гьабулев чи гIадин, гIададаги хIалтIуге. ruqalda na[ ba[unareb darangi habuge, hoydul ba; habulew xi fadin, fadadagi \alTuge. 553. Рукъалда нуцIцIа гьечIев, ахикье гъалду гьечIев. ruqalde nu~a hezew, a[ipe valdu hezew. 554. Рукъалда нуцIцIа лъолеб рагьизеги къазеги. ruqalda nu~a ;oleb rahi#egi qa#egi. 555. Рукъалдасса ххирияб бакI гьечIеб, лъимадасса ххирияб жо гьечIеб. ruqaldaSa {iriyab baj hezeb, ;imadaSa {iriyab $o hezeb. 556. Рукъалълъ басра гьавурав, къватIалълъ ццеве кколарев. ruqa: basra hawuraw, qwaTa: Cewe Kolarew. 557. Рукъалълъ бетIергьанчи гурев берцин гьавулев, бетIергьанчиясс рукъин гьабулеб. ruqa: beTerhanxi gurew bercin hawulew, beTerhanxiyaS ruqin habuleb. 558. Рукъалълъе кинаб бугониги пайда гьабичIеб къо – гIадада араб къо. ruqa:e kinab bugonigi _ayda habizeb qo - fadada arab qo. 559. Рукъалълъул асслу – кьучIчI, хъизамалълъул асслу – чIчIужу. ruqa:ul aSlu - puZ, ]i#ama:ul aSlu - Zu$u. 560. Рукъалълъул бетIергьанасс гьумер битIичIони, гьобол тIокIав вачIунарев, тIилил бухIи гIезабуни, кето баккарулареб. ruqa:ul beTerhanxiyaS humer biTizoni, hobol Tojaw wazunarew, Tilil bu\i fe#abuni, keto baKarulareb. 561. Рукъалълъул бетIергьанассде мутIигIлъулареб рокъоб гIадлу букIунареб. ruqa:ul beTerhanaSde muTif;ulareb roqob fadlu bujunareb. 562. Рукъалълъул гьечIолъи царгъицца баххчула, черххалълъул гьечIолъи тIингъицца баххчула. ruqa:ul hezo;i carviCa ba{xula, xer{a:ul hezo;i TinviCa ba{xula. 563. Рукъалълъул иххтияр бетIергьанчияссухъ тейила. ruqa:ul i{tiyar beTerhanxiyaSu] teyila. 564. Рукъалълъул къварилъи къадазда лъала, дир рекIел къварилъи дидаго лъала. ruqa:ul qwari;i qada#da ;ala, dir rejel qwari;i didago ;ala. 565. Рукъалълъул къварилъи къватIиб лъагеги, къватIул ххабар рокъоб лъагеги. ruqa:ul qwari;i qwaTib ;agegi, qwaTul {abar roqob ;agegi. 566. Рукъалълъул кIалтIа хIелекоги багъулеб, кавудал кIалтIа лъималги рагъулел. ruqa:ul jalTa \elekogi bavuleb, kawudal jalTa ;imalgi ravulel. 567. Рукъалълъул кIудияв меххтичIони, бертин бетулареб. ruqa:ul judiyaw me{tizoni, bertin betulareb. 568. Рукъалълъул хIал лъималазда лъала, къватIалълъул хIал гIабдалассда лъала. ruqa:ul \al ;imala#da ;ala, qwaTa:ul \al fabdalaSda ;ala. 569. Рукъалълъул ургъел къадаздаги лъалеб. ruqa:ul urvel qada#dagi ;aleb. 570. Рукъи бай каратI кIодолъилалде, дару гьабе унти ххалалъилалде. ruqi bay karaT jodo;iyalde, daru habe unti {ala;ilalde. 571. Рукъи бараб ретIел ретIунаревги чи гуревила, рукъиялда тIад рукъи баравги чи гуревила. ruqi barab reTel reTunarewgi xi gurewila, ruqiyalda Tad ruqi barawgi xi gurewila. 572. Рукъзал кунарел, кули ретIунареб. ruq#al kunarel, kuli reTunareb. 573. Рукъилан абураб бакIалде рукъгIанассеб гьецIцIо босулеб. ruqilan aburab bajalde ruqfanaSeb he~o bosuleb. 574. РукIкIадул рорлIигIанассеб картIиниссан оцол бетIергIанассеб квач бачIунебила. ruJadul ror/ifanaSeb karTiniSan ocol beTerfanaSeb kwax bazunebila. 575. РукIкIен аралълъубейила кунги унеб. ruJen ara:ubeyila kungi uneb. 576. РукIниб букIун гъулгъудун, гъалбацIалълъ чан чIваларо. rujnib bujun vulvudun, valba`a: xan zwalaro. 577. Румазул гулгун гIадин габур цIцIабуцIцIунги вукIунге, эбел-эмен хварав гIадин гIодовеги къулуге. ruma#ul gulgun fadin gabur ~abu~ungi wujunge, ebel-emen [waraw fadin fodowegi quluge. 578. Руссун херлъичIони, чу херлъуларо. ruSun [er;izoni, xu [er;ularo. 579. Рухьен тIун, тIил бекун виччарав. ru%en Tun, Til bekun wiXaraw. 580. РухI бащад буго, рукь бащад цIцIай! ru\ ba&ad bugo, rup ba&ad ~ay! 581. РухI бихьунила хIанчIидасса би баккулеб. ru\ bi%unila \anzidaSa bi baKuleb. 582. РухI речIчIилалде тушман чIваларев, рухI речIчIараб меххалълъ тушманасс чIвалев. ru\ reZilalde tu^man zwalarew, ru\ reZarab me:a: tu^manaS zwalew. 583. РухIалда рекъонила биги тIинкIулеб. ru\alda reqonila bigi Tinjuleb. 584. РухIалицца гIадин чи херлъуларо, мискинлъиялълъ гIадин чи къулуларо. ru\aliCa fadin xi [er;ularo, miskin;iya: fadin xi qulularo. 585. РухIел кIочон тезабулеб ракъиялълъ, квен кIочон тезабулеб ццидацца. ru\el joxon te#abuleb raqiya:, kwen joxon te#abuleb CidaCa. 586. Ручун кIудияб – жаниб рак гьечIеб, тIину кIудияб – жаниб мугь гьечIеб. ruxun judiyab - $anib rak hezeb, Tinu judiyab - $anib muh hezeb. 587. Руччабазда балъгояб жо жундуз бицунебила. ruXaba#da ba;goyab $o $undu# bicunebila. 588. Руччабазул базаралълъ рукъ ццебе тIоларо. ruXaba#ul ba#ara: ruq Cebe Tolaro. 589. Руччаби кIодо гьарулел лълъикIав чиясс, ятим инжит гьавулев хIалихьатав чиясс. ruXabi jodo harulel :ijaw xiyaS, yatim in$it hawulew \ali%ataw xiyaS. 590. Рущада гьабураб мусрада гурони толареб. ru&ada haburab musrada guroni tolareb. 591. Рущи щваралълъубе гIанкIу бачIунеб, жалго реэдаралълъуре лъимал рачIунел. ru&i &wara:ube fanju bazuneb, $algo reedara:ure ;imal razunel. 592. Рущи щваралълъубе гIанкIу буссуна, каву кIудиялълъуве гьардохъан ссверула. ru&i &wara:ube fanju buSuna, kawu judiya:uwe hardo]an Swerula.

Кь p Кьабарабги хIехьолев, хIунссарабги баччулев. pabarabgi \e%olew, \unSarabgi baXulew. Кьабулареб бахъуге, кьвагьулареб борчунге. pabulareb ba]uge, pwahulareb borxunge. Кьабураб зар гьанада унтулеб, абураб рагIи рекIеда унтулеб. paburab #ar hanada untuleb, aburab rafi rejeda untuleb. Кьавуялълъ махх куна, кIкIвахIалълъ чи куна. pawuya: ma{ kuna, Jwa\a: xi kuna. КьагIазул чолое хьоп меседилав, гIиял хъутаналълъе гъазихъ гIарцулав. pafa#ul xoloye %o_ mesedilaw, fiyal ]utana:e va#i] farculaw. Кьал балагьулессда хвел батулеб. pal balahuleSda [wel batuleb. Кьал гьабулеб жо – гап. pal habuleb $o - ga_. Кьалбаз ккола гъветI. palba# Kola vweT. Кьалбазда рекъарабила гъветIги букIунеб. palba#da reqarabila vweTgi bujuneb. Кьалбал гъваридаб гъветI гьороцца реххулареб. palbal vwaridab vweT horoCa re{ulareb. Кьалбал риччараб гъветIалда бакъ рагIуларо. palbal riXarab vweTalda baq rafularo. Кьалбал турараб хIохьодассан чIагояб чIор кIанцIулареб. palbal turarab \o%odaSan zagoyab zor jan`uleb. Кьалул цIа ссвинабе, хIенехI букIаго. palul `a Swinabe, \ene\ bujago. Кьаралъани, чуги лълъикIаб, бечелъани, чиги лълъикIав. para;ani, xugi :ijab, bexe;ani, xigi :ijaw. Кьарияб жинццаго куней, хIалакъаб россассе кьолей. pariyab $inCago kuney, \alaqab roSaSe poley. Кьвагьи гьечIеб бакIалде гIарада баге. pwahi hezeb bajalde farada bage. Кьвагьизе ккани, цIун букIине ккола. pwahi#e Kani, `un bujine Kola. Кьвагьулареб туманкIалдассаги цIунаги, ватуларев гьудулассдассаги цIунаги. pwahulareb tumanjaldaSagi `unagi, watularew hudulaSdaSagi `unagi. Кьвагьун бахъунареб бакIалда гIужги баге, кIанцIун вахъунареб бакIалда хIуччги цIцIаге. pwahun ba]unareb bajalda fu$gi bage, jan`un wa]unareb bajalda \uXgi ~age. КьватIараб бакI бухIизе тIатIи гьечIев бетIеркъотI, дун ячараб сордоялълъ чирахъ ссунцца бакилеб? pwaTarab baj bu\i#e TaTi hezew beTerqoT, dun yaxarab sordoya: xira] SunCa bakileb? КьватIараб матIуялълъул багьа – мочол мугь. pwaTarab maTuya:ul baha - moxol muh. «Кье» гурони, «ма» лъаларев. «pe» guroni, «ma» ;alarew. Кьезе бокьани, жакъаго кьолеб, бокьичIони, метералде тIамулеб. pe#e bopani, $aqago poleb, bopizoni, meteralde Tamuleb. Кьер кинаб букIаниги, болъон буго болъон. per kinab bujanigi, bo;on bugo bo;on. Кьерхада ххадуб – роцIцIен, къварилъиялда ххадуб – роххел. per[ada {adub - ro~en, qwari;iyalda {adub - ro{el. Кьерхаде хъвараб ххер роцIцIаде бакIарула. per[ade ]warab {er ro~ade bajarula. Кьерханкъо къалъулареб, къокъав чи херлъуларев. per[anqo qa;ulareb, qoqaw xi [er;ularew. Кьерхахъе зоб букIунареб, рещтIахъе бо букIунареб. per[a]e #ob bujunareb, re&Ta]e bo bujunareb. КьечIеб талихI бахъизе туманкIгунищ яхъиней, щвечIев Ису сабаблъун сордойилищ ягъилей? pezeb tali\ ba]i#e tumanjguni& yainey, &wezew isu sabab;un sordoyili& yaviley? Кьибил гьечIеб, гъветI гьечIеб гIагарлъи камурав чи гьечIев. pibil hezeb, vweT hezeb fagar;i kamuraw xi hezew. Кьибил нахъа гьечIони, тIадегIанлъи щоларо, хханлъи кодоб гьечIони, гьессдасса хIинкъуларо. pibil na]a hezoni, Tadefan;i &olaro, {an;i kodob hezoni, heSdaSa \inqularo. Кьибил хIалае чIчIани, вас бахIарчи вахъунев. pibil \alaye Zani, was ba\arxi wa]unew. Кьибилалде ракI гъурав гьел гьечIелълъув чучула. pibilalde raj vuraw hel heze:uw xuxula. Кьижарав вахъинегIан, вахъарав чIчIоларевила. pi$araw wa]inefan, wa]araw Zolarewila. Кьижарав чи – хварав чи. pi$araw xi - [waraw xi. Кьижаразда гурони макьу бихьулареб. pi$ara#da guroni mapu bi%ulareb. Кьижарасс кьижарав ворчIизавуларев. pi$araS pi$araw worzi#awularew. Кьижизе гурони бусада вегизе ккогеги. pi$i#e guroni busada wegi#e Kogegi. Кьили лъунилан, гIорцIадул чу лIугьинаро, чангит банилан, хIамил гIорцIен лIугьинаро. pili ;unilan, for`adul xu /uhinaro, xangit banilan, \amil for`en /uhinaro. Кьо дудассанго лъоге, чияцца лъезе те. po dudaSango ;oge, xiyaCa ;e#e te. Кьогедила, дада, чияр ракьалде. pogedila, dada, xiyar rapalde. Къали-рикьиялълъул гъассда цIаги бан, qali-ripiya:ul vaSda `agi ban, РосулIго бокьила, кьибил тезегIан. rosu/go bopila, pibil te#efan. КьогIаб букIунелълъулин дару даруяб букIунеб. pofab bujune:ulin daru daruyab bujuneb. КьогIаб калам гIундузда рагIиялдасса гIундулго гьечIого рукIин лълъикIаб. pofab kalam fundu#da rafiyaldaSa fundulgo hezogo rujin :ijab. КьогIаб чIамичIессда гьуиналълъул тIагIам лъалареб. pofab zamizeSda huina:ul Tafam ;alareb. Кьодукьа гурелила хIинкъулел, гIурукьайила. podupa gurelila \inqulel, furupayila. Кьойид гьаби – нух балагьи. poyid habi - nu[ balahi. Кьолелълъул босе, кьабулелълъул лIута. pole:ul bose, pabule:ul /uTa. Кьолбода ХIажимурад вахъунилан, киналго ХIажимурадал рукIунарел. polboda \a$imurad wa]unilan, kinalgo \a$imuradal rujunarel. Кьолбодасса чIухIизе гIабдал те, мунго бахIарчилъиялдасса чIухIа. polbodaSa zu\i#e fabdal te, mungo ba\arxi;iyaldaSa zu\a. Кьолелълъул – цIун кье, нахъе босулелълъул – бетIер хъван босе. pole:ul - `un pe, na]e bosule:ul - beTer ]wan bose. Кьолессда гьарулеб, гьабулессда малълъулеб. poleSda haruleb, habuleSda ma:uleb. Кьолессе цоги гIемераб, босулессе кIигоги дагьаб. poleSe cogi femerab, bosuleSe jogogi dahab. Кьохъияссул хIамиегIан хIалхьи гьечIебила руччабазе. po]iyaSul \amiyefan \al%i hezebila ruXaba#e. Кьурасс босулеб жо буго талихI. puraS bosuleb $o bugo tali\. Кьураб босун барще. purab bosun bar&e. Кьураб квералда лъала, квараб чехьалда лъала. purab kweralda ;ala, kwarab xe%alda ;ala. Кьурав гуревила саххаватав босаравила. puraw gurewila sa{awataw bosarawila. Кьурав мискинлъуларев, гьарарав бечелъуларев. puraw miskin;ularew, hararaw bexe;ularew. Кьуралда рекъечIев рокъов кванайилан те. puralda reqezew roqow kwanayilan te. Кьурассул квералда гIадин, кварассул кIалалда лъалареб. puraSul kweralda fadin, kwaraSul jalalda ;alareb. Кьурда хоно чIваге, чIалгIаде гаргадуге. purda [ono zwage, zalfade gargaduge. Кьурдизе лъаларесс ссвери къваридаб бугилан абурабила. purdi#e ;alareS Sweri qwaridab bugilan aburabila. Кьурдизеги гьавулев гьакълицца, гьардезеги тIамулев гьакълицца. purdi#e hawulew haqliCa, harde#e Tamulew haqliCa. Кьурдуларевила гIабдал, кьурдани, чIчIезе лъаларебила. purdularewila fabdal, purdani, Ze#e ;alarebila. Кьурдун ссвакаравги – кванде, гIодун ссвакаравги – кванде. purdun Swakarawgi - kwande, fodun Swakarawgi - kwande. Цо къоролалълъул маулхIаяталълъе вукIарав вас хун вуго. Дуниялалдассаго рокьи бичарай гъарималълъ хварав вас вукъизе виччан гьечIо. ХвезегIан, васассда тIад ккун, гIодизе тейин жий, тIаде нуцIцIаги рахаян абун буго. ГIагарлъиялълъ гIемер гьарун буго кваназегIаги кванайилан. Къоролалълъ кинго къабул гьабун гьечIо гьеб гьари. co qorola:ul maul\ayata:e wujaraw was [un wugo. duniyalaldaSago ropi bixaray varima: [waraw was wuqi#e wiXan hezo. [we#efan, wasaSda Tad Kun, fodi#e teyin $iy, Tade nu~agi ra[ayan abun bugo. fagar;iya: femer harun bugo kwana#efagi kwanayilan. qorola: kingo qabul habun hezo heb hari. Цинги гIагарлъиялълъ, гIодун ссвакараб меххалълъгIаги щиб гьалълъ гьабулаян бихьизе, гьей гIунтIулареб борххатаб бакIалда квен лъун тун буго. cingi fagar;iya:, fodun Swakarab me{a:fagi &ib ha: habulayan bi%i#e hey funTulareb bor{atab bajalda kwen ;un tun bugo. ЦIакъ гIемер гIодун йиго эбел, аххирги кванде ххиял лъун буго. Ххарххадун йиго гIагарлъиялълъ лъураб бакIалдасса квен босизе. Кинго гIунтIизе кIвечIеб меххалълъ, васассул жаназаги бехъерхъун, гьелда тIад хIетIеги чIчIун, босун буго эбелалълъ квен. `aq femer fodun yigo ebel, a{irgi kwande {iyal ;un bugo. {ar{adun yigo fagar;iya: ;urab bajaldaSa kwen bosi#e. kingo funTi#e jwezeb me{a:, wasaSul $ana#agi be]er]un, helda Tad \eTegi Zun, bosun bugo ebela: kwen. Гьаниб ракIалде щола «Хоб тIупанагIан, ракI тIупулеб» абураб кициги. hanib rajalde &ola «[ob Tu_anafan, raj Tu_uleb» aburab kicigi. Кьурдухъанассул хIатIал гIедерал, хIалтIухъанассул кверал гIедерал. purdu]anaSul \aTal federal, \alTu]anaSul kweral federal. Кьуру биххана, борохь нахъе тана. puru bi{ana, boro% na]e tana. Кьуру биххичIого, хIур (хъуй) бахъунареб. puru bi{izogo, \ur (]uy) ba]unareb. Кьуруги биххулеб, раххассги тIолеб, гIагарлъи тIолареб. purugi bi{uleb, ra{aSgi Toleb, fagar;i Tolareb. Кьуруги биххун, гъоркье кканиги, гьересси тIатинчIого ххутIулареб. purugi bi{un, vorpe Kanigi, hereSi Tatinzogo {uTulareb. Кьуругун багъун, гъалбацI бергьинаро, лаченгун багъун, гъеду бергьинаро. purugun bavun, valba` berhinaro, laxengun bavun, vedu berhinaro. Кьурул рагIалде щвезегIан ккве чи. purul rafalde &we#efan Kwe xi. КьучIчI гьечIел ххарбал – лъалкI гьечIел гьерссал. puZ hezel {arbal - ;alj hezel herSal.

КI j КIал бахьинав, махьа чIчIегIерав. jal ba%inaw, ma%a Zeferaw. КIал бацIцIунареб мацIцI букIунареб. jal ba~unareb ma~ bujunareb. КIал бегIераб бахIригьой, рачIчI камураб хъандагьой. jal beferab ba\rihoy, raZ kamurab ]andahoy. КIал бегIерай, гIакълу дагьай. jal beferay, faqlu dahay. КIал бечедав, чед тIеренав, чияр рокъов саххаватав. jal bexedaw, xed Terenaw, xiyar roqow sa{awataw. КIал богIое те, чияр жо чияе те. jal bofoye te, xiyar $o xiyaye te. КIал бугев – гьакида, гьакил бетIергьан – лъелго. jal bugew - hakida, hakil beTerhan - ;elgo. КIал букIин гIоларо, ракIги къваригIуна. jal bujin folaro, rajgi qwarifuna. КIал гIемераб гьойцца чан кколареб, чан кколеб гьойцца гожо бихьулареб. jal femerab hoyCa xan Kolareb, xan Koleb hoyCa go$o bi%ulareb. КIал гIемерав воххичIо, вуцIцIарав пашманлъичIо. jal femeraw wo{izo, wu~araw _a^man;izo. КIал – кваналарилан, берал – кванда тIад. jal - kwanalarilan, beral - kwanda Tad. КIал квешай лълъадудасса лълъикIаб гьойго лълъикIила. jal kwe^ay :adudaSa :ijab hoygo :ijila. КIал квешалдасса, лълъади куц квешай лълъикIай. jal kwe^aldaSa, :adi kuc kwe^ay :ijay. КIал къан те, берал рагьун те. jal qan te, beral rahun te. КIалкIодочил мацIцI ххалатаб. jaljodoxil ma~ {alatab. КIал талунго – таргьа ккве, талихI кьунго – яхI бахъе. jal talungo - tarha Kwe, tali\ pungo - ya\ ba]e. КIал тарарав чIваравила, бохх тарарав таравила. jal tararaw zwarawila, bo{ tararaw tarawila. КIал тарун букIаго, таргьил кIал кквейила. jal tarun bujago, tarhil jal Kweyila. КIал цIунарав воххула, ххеххлъарав пашманлъула. jal `unaraw wo{ula, {e{;araw _a^man;ula. КIал цIунарасс жиндирго рухIги цIунулебила (ГIадамассул мацIцI – живго чIвалеб бацI). jal `unaraS $indirgo ru\gi `unulebila (fadamaSul ma~ - $iwgo zwaleb ba`). КIал цIунарассул гъванща зарудасса цIунараб. jal `unaraSul vwan&a #arudaSa `unarab. КIал цIуне, черхх цIуне, чияде гIайибал реххуге. jal `une, xer{ `une, xiyade fayibal re{uge. КIал цIуне, бер цIуне, чияр бицунев вукIунге. jal `une, ber `une, xiyar bicunew wujunge. КIал чалуххай чидар яс черхх цIунарай ятула. jal xalu{ay xidar yas xer{ `unaray yatula. КIал чIчIун букIунарессул бетIер буххулеб, кверал тIатIала лъун вукIунарессул рокъобе бечелъи чваххулеб. jal Zun bujunareSul beTer bu{uleb, kweral TaTala ;un wujunareSul roqobe bexe;i xwa{uleb. КIалалда рекъонила хIанчIизе кколеб. jalalda reqonila \anzi#e Koleb. КIалалдасса квералда лълъикI лъалебила. jalaldaSa kweralda :ij ;alebila. КIалалълъ бессаралдасса квераз бессараб лълъикIаб. jala: beSaraldaSa kwera# beSarab :ijab. КIалалълъ бицарабги черххалълъ гьабурабги кванараб рахъалълъ хъван батаги. jala: bicarabgi xer{a: haburabgi kwaranarab ra]a: ]wan batagi. КIалалълъ лълъикIабги бицун, ракIалде квешаб ккоге. jala: :ijabgi bicun, rajalde kwe^ab Koge. КIалалълъ пураб гьороцца гьорол гьобо хIалтIулареб. jala: _urab horoCa horol hobo \alTulareb. КIалалълъ реххулаго, ххвалчаде квер бегьуге. jala: re{ulago, {walxade kwer behuge. КIалалълъ хур бекьуге. jala: [ur bepuge. КIалалълъбакIалдаги тушман ватулев, нуцIцIида нахъаги мацIцIихъан ватулев. jala:bajaldagi tu^man watulew, nu~ida na]agi ma~i]an watulew. КIалбазар жужахIалълъуве реххараб меххалълъги ахIдаравила тIинцIи бакъвараб гьечIилан. jalba#ar $u$a\a:uwe re{arab me{a:gi a\darawila Tin`i baqwarab hezilan. КIалбазар – кверкъадар. jalba#ar - kwerqadar. КIалбиччанкъо къабуллъаги, къурбанаб къо бечелъаги. jalbiXanqo qabul;agi, qurbanab qo bexe;agi. КIалбиччанкъоялълъ гьечIеб хоно щай? jalbiXanqoya: hezeb [ono &ib? КIалбиччанкъоялълъул бакъанида гIадин вугила. jalbiXanqoya:ul baqanida fadin wugila. КIалги хъатги – Хъатуние, хъатиниб жо – Денгае. jalgi ]atgi - ]atuniye, ]atinib $o - dengaye. КIалдиб гьоцIцIо бугессул рекIелI загьру букIунеб. jaldib ho~o bugeSul reje/ #ahru bujuneb. КIалдиб квен гIиссинаб лъе, чIамичIого къулчIчIуге. jaldib kwen fiSinab ;e, zamizogo qulZuge. КIалдиб лъураб чIамун бажаруларев, чIамун кьураб къулчIчIун бажаруларев. jaldib ;urab zamun ba$arulalew, zamun purab qulZun ba$arularew. КIалдиб мацIцIги боцIцIи буго. jaldib ma~gi bo~i bugo. КIалдиб хъван бихьичIони, гьацIцIул тIагIам лъалареб. jaldib ]wan bi%izoni, ha~ul Tafam ;alareb. КIалдиб ца гурев, цайитIа кIветI гурев. jaldib ca gurew, cayiTa jweT gurew. КIалдибе борта багIаргIеч! jaldibe borta bafarfex! КIалдибе босилалде карщ какулареб. jaldibe bosilalde kar& kakulareb. КIалдибе нух къосунареб. jaldibe nu[ qosunareb. КIалдибе щвечIеб жоялълъ гIорцIцIуларел. jaldibe &wezeb $oya: for~ularel. КIалдисса цаби гъиналде гьищтIе, гьаракь кIудияб бахъине. jaldiSa cabi vinalde hi&Te, harap judiyab ba]ine. КIалдиссан араб ботIролI щолеб. jaldiSan arab boTro/ &oleb. КIалдиссан араб цо гьерессиялълъ азаргояв гьерссилIе ккезавулев. jaldiSan arab co hereSiya: a#argoyaw herSi/e Ke#awulew. КIалдиссан унеб калам пайда гьечIеб бицунге, гIияда гъорлI речIчIулеб бацI гIадинан вукIунге. jaldiSan uneb kalam _ayda hezeb bicunge, fiyada vor/ reZuleb ba` fadinan wujunge. КIалзул рагIи ругънадассаги ссудулеб. jal#ul eafi ruvnadaSagi Suduleb. КIалзул ругъун лълъикIлъулареб, ххонжрол ругъун лълъикIлъулеб. jal#ul ruvun :ij;ulareb, {on$rol ruvun :ij;uleb. КIалквеш лълъадилъиларо. jalkwe^ :adi;ilaro. КIалквеш рикIкIад гьаве, ракIхIерен гIагар гьаве. jalkwe^ riJad hawe, raj\eren fagar hawe. КIални данде бачинин, берални къанщилин, къалазда щиб гьабилеб? jalni dande baxinin, beralni qan&ilin, qala#da &ib habileb? КIалцIи бан, кьабе дида цIцIалан абулебила чоцца. jal`i ban, pabe dida ~alan abulebila xoCa. КIалцIи бани, чу бекерула, чури тIуни, гьой багъула. jal`i bani, xu bekerula, xuri Tuni, hoy bavula. КIалцIи гIемер бан, чу лIугьунаро, чияцца малълъун, чи лIугьунаро. jal`i femer ban, xu /uhunaro, xiyaCa ma:un, xi /uhunaro. КIалъазе лъарассул кIал гьацIцIул цIолебила. ja;a#e ;araSul jal ha~ul `olebila. КIалъазе те тоххлъи лъазе. ja;a#e te to{;i ;a#e. КIалъалареб кIал букIунареб, бакъвалареб ракI букIунареб. ja;alareb jal bujunareb, baqwalareb raj bujunareb. КIалъалев чи – гьурщулев, гIенеккарав – бищулев. ja;alew xi - hur&ulew, feneKaraw - bi&ulew. КIанцIани бохх бекулеб борххалъуде вахунге. jan`ani bo{ bekuleb bor{a;ude wa[unge. КIанцIараб гьой лъаларев, къинлъараб гважи лъаларев. jan`arab hoy ;alarew, qin;arab gwa$i ;alarew. КIанцIулаго чахъдал цIцIолъи бихьараб цIцIе белъарабила. jan`ulago xa]dal ~o;i bi%arab ~e be;arabila. КIанцIун вахъунареб бакIалда гIужги багейила, батулареб рагIиги бицунгейила. jan`un wa]unareb bajalda fu$gi bageyila, batulareb rafigi bicungeyila. КIартида асскIоб бухьани, бечеги кьазе ругьунлъулеб. jartida aSjob bu%ani, bexegi pa#e ruhun;uleb. КIарчамаб кьегIер кIиго чахъдада хахулеб. jarxamab pefer jigo xa]dada [a[uleb. КIарчанлъигун кIкIухIаллъиялълъ кIиго лъимер гьабунила, мискинлъиян, хIакъирлъиян цIцIарал гьездаги лъунила. jarxan;igun Ju\al;iya: jigo ;imer habunila, miskin;iyan, \aqir;iyan ~aral he#dagi ;unila. КIвекьмаххгун барщарай, рукIкIенгун кьаллъарай. jwepma{gun bar&aray, ruJengun pal;aray. КIечIезабизе гуребила кIалдиб мацIцI бижун бугеб, чIчIегIералда чIчIегIерабилан, хъахIалда хъахIабилан абизейила. jeze#abi#e gurebila jaldib ma~ bi$un bugeb, Zeferalda Zeferabilan, ]a\alda ]a\abilan abi#eyila. КIиабизе ячарай чIчIужу – кIиабизе тIураб бухIаражо. jiabi#e yaxaray Zu$u - jiabi#e Turab bu\ara$o. КIиабилей чIчIужулъун йикIинегIан, кIицIцIулго хабалI лъейго лълъикIила. jiabiley Zu$u;un yijinefan, ji~ulgo [aba/ ;eygo :ijila. КIиго балагь тIаде ккани, бигьаяб бище. jigo balah Tade Kani, bihayab bi&e. КIиго бетIер рекъани, ункъго кверги хIалтIани, рукъ ццебе тIола. jigo beTer reqani, unqgo kwergi \alTani, ruq Cebe Tola. КIиго бетIергьанчи разияб гуреб даран битIун кколареб. jigo beTerhanxi ra#iyab gureb daran biTun Kolareb. КIиго бутIа – царае, цо бутIа – гIанкIкIие. jigo buTa - caraye, co buTa - fanJiye. КIиго васги нусго гIиги бугев чи цо хIалалда чIчIоларев. jigo wasgi nusgo figi bugew xi co \alalda Zolarew. КIиго гьумер бугев чи кIиго къол нухалълъ довегIан те. jigo humer bugew xi jigo qol nu[a: dowefan te. КIиго гIабдал ургъани, цо гIакъил лIугьунев. jigo fabdal urvani, co faqil /uhunew. КIиго гIанкIкIида ххадув вортани, цонигияб щвечIого ххутIулевила. jigo fanJida {aduw wortani, conigiyab &wezogo {uTulewila. КIиго жо цого заманалда цого бакIалда букIунареб. jigo $o cogo #amanalda cogo bajalda bujunareb. КIиго кьибил кьаллъани, кьвагьи цIакъаб букIуна, гебегараб кьалулIе кьун ятана инссуцца. jigo pibil pal;ani, pwahi `aqab bujuna, gebegarab palu/e pun yatana inSuCa. КIиго рокъов къаличехь. jigo roqow qalixe%. КIиго ххарил квацIиялълъул кинаб тIасса бищилебали лъачIого, хIама бакъуцца хварабила. jigo {aril kwa`iya:ul kinab TaSa bi&ilebali ;azogo, \ama baquCa [warabila. КIиго ххиял гьабуни, бахIарчи вахъунарев. jigo {iyal habuni, ba\arxi wa]unarew. КIиго хъалияналдасса цIа гъезе кIиго хъинтIулеб гIучI хIажалъулев тIокIелчи жиндие данде кколарилан абурабила хIалтIизе восеян вачIарав гIолохъанчияссда Бакуб нартил бетIергьан Нагъицца. jigo ]aliyanaldaSa `a ve#e jigo ]inTuleb fuz \a$a;ulew Tojelxi $indiye dande Kolarilan aburabila \alTi#e woseyan wazaraw folo]anxiyaSda bakub nartil beTerhan naviCa. КIиго тIоноцIцI бугев чияссеги унге, бер гьитIинай чIчIужуги ячунге. jigo Tono~ bugew xiyaSe unge, ber hiTinay Zu$ugi yaxunge. КIиго чи бергьараб даран букIунареб, тIад чи кIалъалареб ригьин букIунареб. jigo xi berharab daran bujunareb, Tad xi ja;alareb rihin bujunareb. КIиго чи бергьараб рагъ букIунареб, кIиго чи бергьараб даран букIунареб. jigo xi berharab rav bujunareb, jigo xi berharab daran bujunareb. КIиго чи данде гъуни, гъветI чIчIезе кколеб. jigo xi dande vuni, vweT Ze#e Koleb. КIиго чIчIужу йигессул рукъ лълъухьичIого ххутIараб. jigo Zu$u yigeSul ruq :u%ixogo {uTarab. КIиго чIчIужу – кIиго тушман. jigo Zu$u - jigo tu^man. КIиго шагьидахъ цо шагьи босарав чи – цо ургъалихъ кIиго ургъел босарав чи. jigo ^ahida] co ^ahi bosaraw xi - co urvali] jigo urvel bosaraw xi. КIиго чIчIужу ячине бацI те. jigo Zu$u yaxine ba` te. ГIадамаз бацI ккун буго. Гьелълъие гьабизессеб тамихIалде ургъулел рукIун руго. ЧIван лълъикI, гъоркье реххун лълъикI, бакъуцца хвезабун лълъикI, бухIун хIурудахъ биччан лълъикIан, жинди-жиндир пикру бицун, киналго кIалъан рахъараб меххалълъ, цо херав чиясс абун буго. fadama# ba` Kun bugo. he:iye habi#eSeb tami\alde urvulel rujun rugo. zwan :ij, vorpe re{un :ij, baquCa [we#abun :ij, bu\un \uruda] biXan :ijan, $indi-$indir _ikru bicun, kinalgo ja;an ra]arab me{a:, co [eraw xiyaS abun bugo. - БацIие гIазаб кьезе нужее бокьун батани, гьелълъие кIиго чIчIужу яче. - ba`iye fa#ab pe#e nu$eye bopun batani, he:iye jigo Zu$u yaxe. Цо жамагIатчияссе цIакъ бокьун букIун буго радакь мажгиталълъуре какал разе рачIунел цогидал жамагIатчагIаздасса живго ццеве ккезе. Цо чияссни гьев ццеве ккезе тун гьечIо. КигIан ххеххго гьав вахъаниги, гьассдасса гьев чи ццеве щун ватулев вукIун вуго. Чара хварав чиясс гьессда гьикъун буго. co $amafatxiyaSe `aq bopun bujun bugo radap ma$gita:ure kakal ra#e razunel cogidal $amafatxafa#daSa $iwgo Cewe Ke#e. co xiyaSni hew Cewe Ke#e tun hezo. kifan {e{go haw wa]anigi, haSdaSa hew xi Cewe &un watulew wujun wugo. xara [waraw xiyaS heSda hiqun bugo. - Дун кигIан ххеххго вахъаниги, мажгиталде мун ццеве кколеб къагIида щиб? - dun kifan {e{go wa]anigi, ma$gitalde mun Cewe Koleb qafida &ib? - Дур кIиго чIчIужу гьечIохха, гьудул, дир йиголъун. Дидасса ццере рахъуна гьел тIаде, цоялълъ какие чуризе лълъим гIетIизабула, цогиялълъ гулгун, тIарсс ццебе лъола, ретIел-хьит хIадур гьабула. Гьеле гьедин ккола дун киназдассаго ццеве, - ян жаваб кьун буго дандиясс. - dur jigo Zu$u hezo{a, hudul, dir yigo;un. didaSa Cere ra]una hel Tade, coya: kakiye xuri#e :im feTi#abula, cogiya: gulgun, TarS Cebe ;ola, reTel-%it \adur habula. hele hedin Kola dun kina#daSago Cewe, - yan $awab pun bugo dandeyaS. - ВахI! Гьединищхха иш букIараб! Гьав балъго гьоцIцIо чIчIикIулев вукIун вуго! – ян, вахъун гьассги ячун йиго цоги чIчIужу. - wa\! hedini&{a i^ bujarab! haw ba;go ho~o Zijulew wujun wugo! - yan, wa]un haSgi yaxun yigo cogi Zu$u. Рагъун руго руччаби, рагъун руго. ХъахIаб дуниял чIчIегIерлъун буго. Гьасс байбихьун буго, цоцазул гьан кунел рукIаян руччабиги тун, къассиквен кIалдибе тIерхьарабго, мажгиталълъуве лIутизе. ravun rugo ruXabi, ravun rugo. ]a\ab duniyal Zefer;un bugo. haS baybi%un bugo, coca#ul han kunel rujayan ruXabigi tun, qaSikwen jaldibe Ter%arabgo, ma$gita:uwe /uti#e. - БихьичIессда бихьизе рохьдомухъалълъ билълъагиянищ, гьудул, дуцца дун гьаб балагьалда гьоркьове тIамурав? – ан бадибчIвай гьабун буго гьасс дандеяссе. - bi%izeSda bi%i#e ro%domu]a: bi:agiyani&, hudul, duCa dun hab balahalda horpowe Tamuraw? - an badibzway habun bugo haS dandeyaSe. - Гуро! – ян жаваб кьун буго гьесс. – Дуе бокьун букIана мажгиталълъуве цогидассдасса ццеве ккезе. Кколеб куц диццаги малълъана дуда. - guro! - yan $awab pun bugo heS. - duye bopun bujana ma$gita:uwe cogidaSdaSa Cewe Ke#e. Koleb kuc diCagi ma:ana duda. КIигояв вагъани, гIайиб цIцIодорассда букIунеб. jigoyaw wavani, fayib ~odoraSda bujuneb. КIигояв къаццандани, гIайиб кIудияссдайила. jigoyaw qaCandani, fayib judiyaSdayila. КIигояссда гурони лъалареб балъголъи букIунаребила. jogoyaSda guroni ;alareb ba;go;i bujunarebila. КIилълъилалълъул гьин гуро, ГьетIарассул си гуро. ji:ila:ul hin guro, heTaraSul si guro. КIилълъилай йиго ххунздерил ццеегоссей бика, ГьетIаравги вуго гьелълъул бодул бетIер. Кици хIалтIизабула гьедигIан берцинаб, тIокIаб букIине ккеларилан абураб магIнаялда. ji:ilay yigo {un#deril CeyegoSey bika, heTarawgi wugo he:ul bodul beTer. kici \alTi#abula hedifan bercinab, Tojab bujine Kelarilan aburab mafnayalda. КIицIцIул кIанцIун, кIкIал бахунареб. ji~ul jan`un, Jal ba[unareb. КIицIцIул ургъа, цин абе (анкьцIцIул борце, цин къотIе). ji~ul urva, cin abe (anp~ul borce, cin qoTe). КIицIцIул чи холарев, рухI цин гурони бахъулареб. ji~ul xi [olarew, ru\ cin guroni ba]ulareb. КIиябго бер беццасс цояб бер беццассда «Беццук! Беццук!» - илан абурабила. jiyabgo ber beCaS coyab ber beCaSda «beCuk! beCuk!» - ilan aburabila. КIиябго бералда чияр лъимал рихьараб меххалълъ, цояб бералданиги нилIерго лъималги рихьизе кколел. jiyabgo beralda xiyar ;imal ri%arab me{a:, coyab beraldanigi ni/ergo ;imalgi ri%i#e Kolel. КIиябго бералълъул данде ккечIогойила гьоркьоб мегIер бижараб. jiyabgo bera:ul dande Kezogoyila horpob mefer bi$arab. КIиябго квер кодобе кьурассда божуге. jiyabgo kwer kodobe puraSda bo$uge. КIияздаго гIайиб гьечIого, кIиго чи къаццандуларо. jiya#dago fayib hezogo, jigo xi qaCandularo. КIодолъиялде вахине бокьарасс гьитIинавги кIодо гьавула. jodo;iyalde wa[ine boparaS hiTinawgi jodo hawula. КIудияб бакI кквезе ккани, кIудияб гIакълуги къваригIунеб. judiyab baj Kwe#e Kani, judiyab faqlugi qwarifuneb. КIудияб вагIзаялдасса гьитIинаб мисалалълъул пайда цIцIикIкIараб. judiyab waf#ayaldaSa hiTinab misala:ul _ayda ~iJarab. КIудияб гъветI гьитIинаб хIапароялълъги реххулеб. judiyab vweT hiTinab \a_aroya:gi re{uleb. КIудияб гъотIол кьалбалги риццатал. judiyab voTol palbalgi riCatal. КIудияб гъотIол рагIадги кIудияб букIунеб. judiyab voTol rafadgi judiyab bujuneb. КIудияб гьецIцIо гьитIинаб квартIицца бекулеб. judiyab he~o hiTinab kwarTiCa bekuleb. КIудияб гIарзаялдасса гьитIинаб хIалтIи лълъикIабила. judiyab far#ayaldaSa hiTinab \alTi :ijabila. КIудияб дармидасса воххаги. judiyab darmidaSa wo{agi. КIудияб оцоцца рахъ кIудияб цIцIалеб. judiyab ocoCa ra] judiyab ~aleb. КIудияб рагъалдасса гьитIинаб рекъелго лълъикIила. judiyab ravaldaSa hiTinab reqelgo :ijila. КIудияб раса хъвагIани, гурга кIудияб лIугьуна. judiyab rasa ]wafani, gurga judiyab /uhuna. КIудияб рокьи – кIудияб гIазаб. judiyab ropi - judiyab fa#ab. КIудияб рокьиги кIудияб ццимги цого жойила, кIиялълъулго къуватги бащадабила. judiyab ropigi judiyab Cimgi cogo $oyila, jiya:ulgo quwatgi ba&adabila. КIудияб росдал рагIалда лълъикIаб, гьитIинаб росдал бакьулI лълъикIаб. judiyab rosdal rafalda :ijab, hiTinab rosdal bapu/ :ijab. Кици буго рукъалълъул хIакъалълъулI. КIудияб росдал бакьулI бугеб мина магъдасса, мегIер-гIалаххалдасса рикIкIалъула. ГьитIинаб росдал бакьулI рукъ букIунилан гьединаб рикIкIалъи кколаро. Гьелда тIадеги, росу бакьулI бугеб рукъ цIунараб букIана некIо гьитIинал росабазе гьабулеб букIараб гъараялдассаги. kici bugo ruqa:ul \aqa:u/. judiyab rosdal bapu/ bugeb mina mavdaSa, mefer-fala{aldaSa riJa;ula. hiTinab rosdal bapu/ ruq bujunilan hedinab riJa;i Kolaro. helda Tadegi, rosu bapu/ bugeb ruq `unarab bujana nejo hiTinal rosaba#e habuleb bujarab varayaldaSagi. КIудияб росулI бичулеб хурги камулареб, холев чиги камуларев. judiyab rosu/ bixuleb [urgi kamulareb, [olew xigi kamularew. КIудияб тIассан биччай, гьитIинаб гъоркьан биччай. judiyab TaSan biXay, hiTinab vorpan biXay. КIудияб хIориниб ччугIаги кIудияб букIунеб. judiyab \orinib Xufagi judiyab bujuneb. КIудиябгIан гIакдацца бечеги кIудияб гьабулебила. judiyabfan fakdaCa bexegi judiyab habulebila. КIудиябгIан гIор гIодобе биччанила чваххулеб. judiyabfan for fodobe biXanila xwa{uleb. КIудияв гIунилан гIадалI гъветI бижиларо. judiyaw funilan fada/ vweT bi$ilaro. КIудияв чи хвани, рукъ бухIулеб, гьитIинав чи хвани, чехь бухIулеб. judiyaw xi [wani, ruq bu\uleb, hiTinaw xi [wani, xe% bu\uleb. КIудиял рагIабазда ххадур кидаго гуро чIахIиял ишал рукIунел. judiyal rafaba#da {adur kidago guro za\iyal i^al rujunel. КIудиял ургъалабаз гьитIинал ургъалаби кьеркьезарула. judiyal urvalaba# hiTinal urvalabi perpe#arula. КIудиясс малълъараб гьабичIони, гьабураб анищан кколеб. judiyaS ma:arab habizoni, haburab ani&an Koleb. КIудияссги рагьулеб рагьдул нуцIцIа, гьитIинассги рагьулеб. judiyaSgi ravuleb rahdul nu~a, hiTinaSgi rahuleb. КIудияссда гьикъарав къосунарев, гьудулассда гьикъарав мекъи кколарев. judiyaSda hiqaraw qosunarew, hudulaSda hiqaraw meqi Kolarew. КIулал раханилан, ххалкъалълъул кIал чIчIолареб. julal ra[anilan, {alqa:ul jal Zolareb. КIурул гулги кверзул зарги гIадин рукIайила. jurul gulgi kwer#ul #argi fadin rujayila. КIусулелълъул гIодове валагье, кIалъалелълъул нахъ валагье. jusule:ul fodowe walahe, ja;ale:ul na] walahe.

Гъ v 1. Гъагъал – ссогIал, кьварарал, бадибе рагIи абулел, цояб бер бахъулелълъул, цогидаб къапуларел, цинги тIаде вачIарав гьобол-гьудулассе квасгIан тамахал, нахгIан хIеренал. vaval - Sofal, pwararal, badibe rafi abulel, coyab ber ba]ule:ul, cogidab qa_ularel, cingi Tade wazaraw hobol-hudulaSe kwasfan tama[al, na[fan \erenal. 2. Гъадидаги кколебила бищунго гIакъилаб жибгойилан. vadidagi Kolebila bi&ungo faqilab $ibgoyilan. 3. Гъадидасса тIинчI лумияб. vadidaSa Tinz lumiyab. Гъадицца тIанчIида малълъулеб букIун буго, гIадамил лъимер гIодобе къулулеб бихьарабго, боржаян. ТIанчIицца абун буго - гIадамил лъимер гIодобе къулизегIанго чIчIеларила жиб, гьеб бихьарабго боржинила. Гьеб меххалълъ гъадицца гьелълъул бетIералда гозо кIутIун буго, цIцIодорил цIцIодоранги абулаго. Гьелда тIад бижараб буго «Гъадидасса тIинчI лумияб» абураб кици. vadiCa Tanzida ma:uleb bujun bugo, fadamil ;imer fodobe qululeb bi%arabgo, bor$ayan. TanziCa abun bugo - fadamil ;imer fodobe quli#efango Zelarila $ib, heb bi%arabgo bor$anila. heb me{a: vadiCa he:ul beTeralda go#o juTun bugo, ~odoril ~odorilangi abulago. helda Tad bi$arab bugo «vadidaSa Tinz lumiyab» aburab kici. 4. Гъадилаб – гъадие, цIцIудулаб – цIцIудуе. vadilab - vadiye, ~udulab - ~uduye. 5. ГъадилIа лачен. vadi/a laxen. 6. ГъадилIан лаченги лIугьунеб, лочнолIан гъедуги лIугьунеб. vadi/an laxengi /uhuneb, loxno/an vedugi /uhuneb. 7. Гъадихъе мокъокъ щолареб, щвани, инжит гьабулеб. vadi]e moqoq &olareb, &wani, in$it habuleb. 8. Гъадихъе щвараб хъарчигъаялълъ бахъулеб. vadi]e &warab ]arxivaya: ba]uleb. 9. Гъадицца лочнол бер бахъарабила. vadiCa loxnol ber ba]arabila. 10. Гъадицца гъадил бер бахъулареб, гIадамасс гIадамассул бер бахъулеб. vadiCa vadil ber ba]ulareb, fadamaS fadamaSul ber ba]uleb. 11. Гъадицца къвагъан ахIараб меххалълъ, тIанчIицца тIокIаб щибилан ахIилеб? vadiCa qwavan a\arab me{a:, TanziCa Tojab &ibilan a\ileb? 12. Гъадринибе карщгицин батIа-батIайисса чIвазе бегьулебила. vadrinibe kar&igicin baTa-baTayiSa zwa#e behulebila. 13. Гъазибегил талихI – аваданай Ххалун, Ххалунил талихI – аваданав Гъазибег. va#ibegil tali\ - awadanay {alun, {alunil tali\ - awadanaw va#ibeg. РакIалде щвезабе - «Аваданаб рукъ – рагьадго Алжан». Гъазибегги Ххалунги рукIана аваданлъиялда гIумру арал, рукъ мискинал – жалго бечедал, жалго херал – ракI бахIарал росс-лълъади. Херай Ххалуницца бицунаан, гьаб гIумруялде рахинегIан, дагьал кочIол рагIабиги абичIого, кьурдун цо-кIиго ссвериги бахъичIого, сордо бачIун, бусада хьибил лъурал росс-лълъади гурила жал. rajalde &we#abe - «awadanab ruq - rahadgo al$an». va#ibeggi {alungi rujana awadan;iyalda fumru aral, ruq miskinal - $algo bexedal, $algo [eral - raj ba\aral roS-:adi. [eray {aluniCa bicunaan, hab fumruyalde ra[inefan, dahal kozol rafabigi abizogo, purdun co-jigo Swerigi ba]izogo, sordo bazun, busada %ibil ;ural roS-:adi gurila $al. 14. Гъалай хъванилан, маххул гIарац лIугьунареб, дарай ретIунилан, хIамил чу лIугьунареб. valay ]wanilan, ma{ul farac /uhunareb, daray reTunilan, \amil xu /uhunareb. 15. ГъалатI ккедал абула илбисалълъ малълъунилан, цинги кици букIуна мунго дуццагойилан. valaT Kedal abula ilbisa: ma:unilan, cingi kici bujuna mungo duCagoyilan. 16. ГъалатI ккечIого, битIаралде ургъуларел. valaT Kezogo, biTaralde urvularel. 17. ГъалатI ккеялдасса гъалатI битIизабунгутIи кIудияб, мунагь гьабиялдасса мунагьалълъе мукIурлъи лълъикIаб. valaT KeyaldaSa valaT biTi#abunguTi judiyab, munah habiyaldaSa munaha:e mujur;i :ijab. 18. ГъалатI кколарев чи вукIунарев, малълъ кIутIулареб чу букIунареб. valaT Kolarew xi wujunarew, ma: juTulareb xu bujunareb. 19. ГъалатI кколарев чи вуго ретIун тIимугъгун, гъассда гIодов чIчIарав чи. valaT Kolarew xi wugo reTun Timuvgun, vaSda fodow Zaraw xi. 20. ГъалатI лълъилго кколебила, мунагь ккезе вукIунгейила. valaT :ilgo Kolebila, munah Ke#e wujungeyila. 21. ГъалатI нусго соналдассанги битIизабизе бегьулеб. valaT nucgo sonaldaSangi biTi#abi#e behuleb. 22. ГъалбацI асир гьабизе царал гьунар гIеларо, гъадил гунпара кьвагьун, гачил хъала тIеларо. valba` asir habi#e caral hunar felaro, vadil gun_ara pwahun, gaxil ]ala Telaro. 23. ГъалбацI гьечIеб рохьоб ци басандула. valba` hezeb ro%ob ci basandula. 24. ГъалбацI кинабго жоялдасса бергьунеб, инсан гъалбацIалдасса бергьунев. valba` kinabgo $oyaldaSa berhuneb, insan valba`aldaSa berhuneb. 25. ГъалбацI – царае ххан. valba` - caraye {an. 26. ГъалбацIазул бетIералда чахъу тараб боялдасса чахъабазул бетIералда гъалбацI тараб бо бергьунебила. valba`a#ul beTeralda xa]u tarab boyaldaSa xa]aba#ul beTeralda valba` tarab bo berhunebila. 27. ГъалбацIал гьалаглъизе гьой бетIерлъун ккогегийила. valba`al halag;i#e hoy beTer;un Kogegiyila. 28. ГъалбацIалълъ нахъе цIцIоко толеб, бахIарчиясс цIцIар толеб. valba`a: na]e ~oko toleb, ba\arxiyaS ~ar toleb. 29. ГъалбацIалълъул рачIчIлъуналдасса катил бетIерлъунго лълъикIила. valba`a:ul raZ;unaldaSa katil beTer;ungo :ijila. 30. Гъалдибералда месед бекьунилан, хIамил чу лIугьинаро. valdiberalda mesed bepunilan, \amil xu /uhinaro. 31. Гъанкъизе гъветIгицин берцинаб бищулебила. vanqi#e vwaTgicin bercinab bi&ulebila. 32. Гъанкъилищилан абурабила тIоххоцца, балагьилинхха цоян абурабила родоцца. vanqili&ilan aburabila To{oCa, balahilin{a coyan aburabila rodoCa. 33. ГъасстIа вукIун, бечелъарав мискинчи! vaSTa wujun, bexe;araw miskinxi! 34. ГъасстIа кватIани, эбел-ясалда гьоркьобги кколебила рагIи. vaSTa kwaTani, ebel-yasalda horpobgi Kolebila rafi. 35. ГъасстIа кватIани, я лълъадулгун рагIи кколеб, я гIемераб лълъим гьекъолеб. vaSTa kwaTani, ya :adulgun rafi Koleb, ya femerab :im heqoleb. 36. ГъасстIа кето кьарияй, бокьоб боцIцIи хIалакъай. vaSTa keto pariyay, bopob bo~i \alaqay. 37. ГъасстIа россассулгун рохъо бикьарай, хьагинире ххинкIал гIуж бан реххарай. vaSTa roSaSulgun ro]o biparay, %aginire {injal fu$ ban re{aray. 38. ГъасстIа цIа гьечIого, тIохда кIкIуй букIунареб. vaSTa `a hezogo, To[da Juy bujunareb. 39. Гъвалайин дие бокьулареб. vwalayin diye bopulareb. Гъвала букIун буго ххарил гIарахъалда ссверун лIугьун кваналеб. Гьеб гьойилан ккун, лIутун вачIунев чияссда гIадамаз абун буго, доб гьой гурин, гъвала бугилан. «Гъвалайин дие бокьулареб!» – ан цIцIукIа нахъ вуссун гьечIо. Гьал рагIаби ххутIун руго жо гуреб жоялдасса хIинкъарав чияссул хIакъалълъулI кицилъун. vwala bujun bugo {aril fara]alda Swerun /uhun kwanaleb. heb hoyilan Kun, /utun wazunew xiyaSda fadama# abun bugo, dob hoy gurin, vwala bugilan. «vwalayin diye bopulareb!» - an ~uja na] wuSun hezo. hal rafabi {uTun rugo $o gureb $oyaldaSa \inqaraw xiyaSul \aqa:u/ kici;un. 40. Гъвалида жибго жеги цIцIе гIечIеб бурутIилан кколебила. vwalida $ibgo $egi ~e hezeb buruTilan Kolebila. 41. Гъванща цIунулебги – мацIцI, гъванща буххулебги – мацIцI. vwan&a `unulebgi - ma~, vwan&a bu{ulebgi - ma~. 42. Гъванщу гIодулей, гIабдал елъулей. vwan&u foduley, fabdal ye;uley. 43. Гъваридаб гIурул хъуй дагьаб, гIакъилассул калам дагьаб. vwaridab furul ]uy dahab, faqilaSul kalam dahab. 44. Гъварул моцIцIу цIцIункIизе цIцIар ГIалиде ахIана, ЦIцIобалълъул накIкI щунщудун, щуб ГIумариде ккана. vwarul mo~u ~unji#e ~ar falide a\ana, ~oba:ul naJ &un&udun, &ub fumaride Kana. 45. Пачаяссул заманалда диванбегзаби рищун толаан. Гьезда гьоркьосса ришват цIцIикIкIун кьурал диванбегзабилъунги кколаан. _axayaSul #amanalda diwanbeg#abi ri&un tolaan. he#da horpoSa ri^wat ~iJun pural diwanbeg#abi;ungi Kolaan. Авар рахъалълъул Бакълъухъ бакIалдассан шаригIат диванхханаялде рищулел рукIун руго Могьохъ росулIа ГIумарги НитIа росулIа ГIалиги. Жидецца рищулезул гIемериссез ццебеккунго ГIали вищизе рагIи кьун букIун буго. Цинги, ГIумарил ришват цIцIикIкIараб меххалълъ, цIцIайи гьессде ккун буго. Цинги ГIалицца ццереххун реххссарал, магIарулазда гьоркьор кицилъун ххутIарал гьадал рагIаби абун руго. awar ra]a:ul baq;u] bajaldaSan ^arifat diwan{anayalde ri&ulel rujun rugo moho] rosu/a fumargi niTa rosu/a faligi. $ideCa ri&ule#ul femeriSe# CebeKungo fali wi&i#e ragi pun bujun bugo. cingi, fumaril ri^wat ~iJarab me{a:, ~ayi heSde Kun bugo. cingi faliCa Cere{un re{Saral, mafarula#da horpor kici;un {uTaral hadal rafabi abun rugo. 46. Гъвесс кваналессул гел рачлихъ бахъун букIунебила. vweS kwanaleSul gel raxli] ba]un bujunebila. 47. ГъветI бекидал, гIаркьалабазул бицунареб. vwaT bekidal, fadpalaba#ul bicunareb. 48. ГъветI бихьун – пихъ, чи вихьун – хIалтIи. vweT bi%un - _i], xi wi%un - \alTi. 49. ГъветI бихьун – рагIад, чи вихьун – къисмат. vweT bi%un - rafad, xi wi%un - qismat. 50. ГъветI бугеб бакIалда бихьинкетоги цIцIеги хьихьугейила. vweT bugeb bajalda bi%inketogi ~egi %i%ugeyila. 51. ГъветI гьороцца реххулеб, гIадан бугьтаналълъ толарев. vweT horoCa re{uleb, fadan buhtana: tolarew. 52. ГъветI кинаб бугониги кIваричIо, пихъ лълъикIаб бугони. vweT kinab bugonigi jwarizo, _i] :ijab bugoni. 53. ГъветI кьалбаз ккола, гIадан гьудул-гьалмагълъиялълъ ккола. vweT palba# Kola, fadan hudul-halmav;iya: Kola. 54. ГъветI пихъ бижулеб лълъикIаб, чи хIалтIулев лълъикIав. vweT _i] bi$uleb :ijab, xi \alTulew :ijaw. 55. Гъеду гъагъадунилан лочнол къимат холареб. vedu vavadunilan loxnol qimat [olareb. 56. Гъежххалатил гъеж бекаги, кунххалатил квер къотIаги. ve${alatil ve$ bekagi, kun{alatil kwer qoTagi. 57. Гъизараб чуризеялдасса чурараб цIунизе бигьаяб. vi#arab xuri#eyaldaSa xurarab `uni#e bihayab. 58. Гъизараб чуруларей, чурараб цIунуларей. vi#arab xurularey, xurarab `unularey. 59. Гъира бугони, хIалтIи жибго билълъуна. vira bugoni, \alTi $ibgo bi:una. 60. Гъира гьечIеб квалквал – хьул гьечIеб чIамчIам. vira hezeb kwalkwal - %ul hezeb zamzam. 61. Гъирун хвеялдасса хIулун хвейго бокьилилан абурабила царацца. virun [weyaldaSa \ulun [weygo bopililan aburabila caraCa. 62. ГъогъолIейила гьорчо гирулеб, бугелълъубейила боцIцIи унеб. vovo/eyila horxo giruleb, buge:ubeyila bo~i uneb. 63. Гъодоцца буххун, ралъад лIугIулареб. vodoCa bu{un, ra;ad /ufulareb. 64. Гъонода къачIони, магьида жо кколаро. vonoda qazoni, mahida $o :olaro. 65. Гъоркь рекIараб жоги хIама бугила, хIамитIа рекIаравги хIама вугила. vorp rejarab $ogi \ama bugila, \amiTa rejarawgi \ama wugila. 66. Гъоркьан баккарабги чIчIикIарав, тIассан баккарабги чIчIикIарав. vorpan baKarabgi Zijaraw, TaSan baKarabgi Zijaraw. 67. Гъоркьан гьаналав, тIассан гьоролав. vorpan hanalaw, TaSan horolaw. 68. Гъоркьан тIутIурав, тIассан ххоххорав. vorpan TuTuraw, TaSan {o{oraw. 69. Гъоркье рортизейилан кьурулIе лIугьунарел, росун инейилан гIурулIе кIанцIуларел. vorpe rorti#eyilan puru/e /uhunarel, rosun ineyilan furu/e jan`ularel. 70. Гъоркьеххун бугеб цIцIеда тIадеххун бугеб бацIицца лълъим гъабургъинабугеян абурабила. vorpe{un bugeb ~eda Tade{un bugeb ba`iCa :im vaburvinabugeyan aburabila. 71. Гъоссогъадил тIинчI гIадав. voSovadil Tinz fadaw. 72. «Гъоссол цIураб къвачIиниб гIарац-месед кин балеб, хъублъи къватIибе чIехьон, жанисса чуричIого». «voSol `urab qwazinib farac-mesed kin baleb, ]ub;i qwaTibe ze%on, $aniSa xurizogo». 73. «ГъоссолI букIун, тIотIоцца тIогьолI бугеб найиде - «Дун лъаларищ, гьвел роцц!» – ан рогьоб къабихIаб бала». «voSo/ bujun, ToToCa Toho/ bugeb nayide - «dun ;alari&, hwel roC!» - an rohob qabi\ab bala». 74. ГъотIода рекъарабила пихъги букIунеб. voToda reqarabila _i]gi bujuneb. 75. ГъотIода ццерессан унелълъул, гIащтIи роццда нахъа бахъе. voToda CereSan une:ul, fa&Ti roCda na]a ba]e. 76. ГъотIодайила гъудул рещтIунел, нохъодейила маккал ссверулел. voTodayila vudul re&Tunel, no]odeyila maKal Swerulel. 77. ГъотIодасса гъотIоде кIанцIунилан гъадил лачен лIугьинаро. voTodaSa voTode jan`unilan vadil laxen /uhinaro. 78. ГъотIое къимат – пихъ бихьун, чияссе къимат – иш бихьун. voToye qimat - _i] bi%un, xiyaSe qimat - i^ bi%un. 79. ГъотIокье гурони гIеч бортулареб. voTope guroni fex bortulareb. 80. ГъотIол борххалъи лъала, рагIадалълъухъ балагьун, чияссул ритIухълъи лъала, гIамалалълъухъ балагьун. voTol bor{a;i ;ala, rafada:u] balahun, xiyaSul riTu];i ;ala, famala:u] balahun. 81. ГъотIоцца кьалбал, гIодоре унел гьечIони, эххеде риччала. voToCa palbal, fodore unel hezoni, e{ede riXala. 82. ГъоцIоцца махх кколеб, россасс чIчIужу кколей. voToCa ma{ Koleb, roSaS Zu$u Koley. 83. Гъугъай ххеххаб накIкIалълъул цIцIад хъандаяб букIуна. vuvay {e{ab naJa:ul ~ad ]andayab bujuna. 84. Гъурщил багьа лъаларев кепкил багьаяв вукIунарев. vur&il baha ;alarew ke_kil bahayaw wujunarew. 85. ГъурщитIа гъурущ лъунила бечелъи гIолеб. vur&iTa vuru& ;unila bexe;i foleb. 86. ГъутIбузда гIазу – гъудузе бертин. vuTbu#da fa#u - vudu#e bertin. 87. ГъутIбузул гIурччинлъи кьалбазул сахлъиялда бараб букIуна. vuTbu#ul furXin;i palba#ul sa[;iyalda barab bujuna.