صۇغراڶ رۈسدادا اصگۈب نادێر شاهێدې داندې راغۇلېب مېخاڷ ڭۇن بۇگاراب ڶۇها- باڅێن. عاندالازۇل عۈلۈڅانچێياصۇلڬێ قاجاراصۇلڬێ راغ.
ڨېرخاراب خاسالێل قۈ بۇگانا. داغێستانالدې هۇجۇماڷ راڅارال قاجارال اصلێيال راغۇلال قۇواتال ڛېرېخۇن راڃۇنېل رۇگانا. غۈب نێڶېر صۇغۇلدېرێل خێڞێب مېغ قاصێيالدې هېزۇل بۈياز طۇبانڬۈ ڄېعېر هابۇنا. باگ - باگالدا غۈرڨڄېل هابێزې ئۇن رۇگارال عاندالازۇل واساز تۇشماناصدا تۈخڸۇڨېڬۈ گۇطۇلېبڬێ بۇگانا.
عاندالازۇل راغۇلال قۈقابێيێن ابۇنێ، باسرێياب صۇغراڶ رۈسدادا غۈرڨا، هابازدا طاصا بۇڬېب ماغێڶ رۇگانا.
عاندالڸێياڷې جېڬێ طاد ماعارۇڅا كۇمېك جېڬێ باڃۇن بۇگێنڃۈ. هېدێنڸێدال صۇغۇلدېرێل ځېرال چاعێڬێ رۇڿابێڬێ، باڿۇن ياراغڬۇن، بۈدۇل ڨېرازۇڶ جۇران رۇگانا. ساردێڶڬێ راغۇيې حادۇرڸێ هۈرڨۈصا قۈطۇلېب بۇگێنڃۈ. يارغێل چوارڅێڬێ، چۇيازۇل حێحێدێڬێ، عادامازۇل حالۇښاراب ڬارڬارڬێ راعۇلېب بۇگانا هېنێصان.
سێنداڬۈ قاجارازۇل رۇڭېلازدا هۈرڨۈصا، څاحاب چۈداڬێ رېگۇن، زالێماب چېرخاڷۇل راغۇڅان عۇرۇل راعالدېخۇن قۈقانا. ۶۰ - ۸۰ عاناصېب ڬالێياڷ ڛېوېخۇنڬۈ واڃۇن، هېو ڸالڅانا وا، عاندالازۇڅڬێ والاهۇن، ڸالێنێصا باڅاراب خوالچاڛا جێندێرڬۈ بېطېرالدا طاد راغۇلال ئێشارابێڬێ هارۇلاڬۈ، بۈرخاتاب هارڨێداڸۇن، جێندێرڬۈ ماڞاڷ ۺێبالێڬۈ احدۈن ابێزې ڶۇهانا.
"غۈو ۺێو؟ غۈص ابۇلېب ۺێب؟ راغۇل بېطېرێۺ غۈو ياڸۇنێ چافارێۺ؟ - عاندالازدا هۈرڨۈب ڬارڬار باڅانا. رۈسدال قادێياص هادێن ابۇنا:
- يا عاندالازۇل واسال، راغازۇڶ ڷادارارال باحارزال، باهادۇرزابێ عېزارۇرال رۇڿابێ. جێندێيې جاقا ځوېل باتاياو تۇشمان ماكرۇياڷې ئۇرغۇن وۇڬۈ. نێڶېدې طادې طۇباراب كۇمېك ۺوېلالدېڬۈ، گۇدێياب راغۇيې كوېر بێخێزې خېخدارۇلېو وۇڬۈ. غۈو چۈلاو باهادۇر وۇڬۈ، هېص احۇلېبڬێ "واڅا عاندالازۇل باهادۇر" - ان بۇڬۈ.
نۇجېيې ئێقبال ڨۇرال باهادۇرزابێ. چانڬێ حېڮاراب نێڶېڛا، نێڶېرڬۈ هايباتاب راڨ ڝۇنۇلاڬۈ، گۇدێيال زاحماڸابێ. چانڬێ تۇشمان ڄێنطانا نێڶېڛا نێڶ باسرا هارێزېيان واڃاراو. نێڶېر ښۈ- ښۈ خوالچادۇيې گێقۈڬۈ قاجاراو ڭۈلېو واتانێڬێ، طادې كۇمېك ۺوېزېعان چانڬێياصۇل نێڶېڛا جاقا رۇح باڅێلا. دۇن بۈجارال واسال، غۈو باهادۇر غۈلې نێڶېڅ والاهۇن ڄۇن وۇڬۈ. ها، ڷێڅاخا باجارێلېب غۈوڬۇن قېرڨېزې؟
بېرهاراب، ڬۇچاب، هايباتاب لاڬاياڷۇل عۈلۈڅانچێ، غۈرڨ ڨۇردۇلېب چۈداڬێ رېگۇن، اسكارالدا ڛېوې واڅانا. باهادۇراصۇل ئېبېل عايشات، كۈدۈب ښۈ خوالچېنڬێ ڭۇن، راڅ- راڅالدېخۇنڬێ يالاهۇن، جێندێرڬۈ رۈخېلڬێ زاهێر هابۇلاڬۈ، واساصدا اصگۈيېڬێ ياڃۇن، گاڸانا:
- ما دێر واس، بۈرچې هاب ئێنصۇل سايغات، هېڷ دۇڶې جۇبازابێزې بۇڬۈ دۇرڬۈ باهادۇراو ئێنصۇل جانڬێ. دۇراب خوالچېنڬێ دێڅې ڨۇن تې، دۇنڬێ جاقا اسكارالدا ښاداڅ غۈل قاجارازۇل حالبێڮێزې ياڅاراي يێڬۈ. هالې دۇيې دێر ښۈيڬێ سايغات - نۇس. دێرڬۈ راڅاڶان ڨۈلېب بۇڬۈ هاب. دۈب خوالچاڛا دۇڛا داندێياو چۈداڬۈ قۈطۇن رېخێزې ڭۈلا. دێڛا ابۇڅې دۇدا هېب هابێزې گوانانێ، جاقا تۇشماناصۇل بۈ بێخێزې بۇڬۈ. هېدێناب بێښېن باتانا نێڶېر عاندالازۇل.
تۇشمانڬۇن دۈب عۇرۇڅ مۇن قېرڨۈلاڬۈ رېگېڶ ڝۇنې گێڬۈ راعێ - واطان وا ئېبېل. گۈچېنې بێڿاڬې، دێر واس.
قادێياص وا راغۇل بۇطرۇز باهادۇر نۇځدا ڸۇنا.
گێياوڬۈ باهادۇر ښۈښادا عاڬارڸانا. ۳۰ كالێياڷۇل مانزێلالداڬێ ڄۇن، هېل گاڸازې ڶۇهانا:
"لې، عاندالاو، ئېبېل يێڬێۺ؟ ياتانێ، عۈدێلا هېي جاقا. ڷادێ يێڬێۺ؟ ياتانێ، قۈرۈل خۇطێلا. ڸێمال رۇڬێۺ؟ راتانێ، بېصدالڸێلا هېل. راڃا، بېرهېنڸێڬێ دێيې تۇن، مۇن طاد وۇصێنې، جېڬێ عۈلۈڅانڬۈڬێ وێڮۇلێن. هالې خال هابې هاب ازداهۈياڷۇل مۇهرۇ طاد بۇڬېب دێر خوالچادۇل، ښۈ مۇن عادێناو باهادۇراصۇڅايێن هاب دێڛا باڅاراب، چانڬێ باهادۇرێن هاڷ دێڛا ڃواراو" - ان قاجاراو فاخرۇيالدا گاڸانا.
ښۈ لاحزاتاڷ ڛێدالڬۈ هێمێزېڬێ هێمۇن، هېصێيې جاواباڷې عۈدۈبێڿاراب هاراڨاڷ عاندالازۇل باهادۇراص هادێن ابۇنا:
- لې، قاجارازۇل باهادۇر، باحارچێ. ڝاقڬۈ ڃۇحۇن گاڸالېونێ وۇڬۈ مۇن. ئېبېلڬێ دێر گێڬۈ يێڬۈ: ښۈياي ڸۈلې، ڸۈب راعالدا يێڬۈ، ڄېعېراب راطلێڶ ياراغڬێ بۈرچۇن، نێڶېڅ خالڭۇن ڄۇن. يێڮۇلێۺ؟ ښۈيايڬێ - هاي نێجېر مۇعرۇزۇل واطان. نێجېر ماعارۇڅ راغدا واس ڃواراي ئېبېل عۈدۇلارۈ، ڃواراو واساصۇل قێصاص بۈسۇلا هېڷ تۇشماناصداصا. ڄۇجۇڬێ دێڛا جېڬێ ياچۇن هېڃۈ، هېيڬێ ياچێنې يێڬۈ مۇنڬێ ڃوان، نۇجېدا طاد بېرهېنڸێ بۈساراب قۈيالدا. هېدێن راعێ ڨۇن بۇڬۈ دێيې دێر ابۇراڷ.
هېيڬێ دۈلې، دۈيا دێرڬۈ ئېبېلالدا اصگۈي، يێڮۇلێۺ؟ بالاهې. دۇر هېب خوالچېن دۇڅاڬێ باڅۇن، دێڛا دێرڬۈ راغۇل بېطېراصې سايغاتاڷې ڨېلا، - يان ابۇن ماعارۇلاو ڞۇم عادێن داندێياصدې وۈرتانا.
ښۈښاڷ ڨابۇلېل خوالچابازۇل فارقێ بێڮۇلېب بۇگانا. اسكارال صێح قۈطۇن رالاهۇن ڄۇن رۇگانا.
قاجارازۇل باهادۇر ڞێڴۇن حالبێڮێ وا ماخۺېل بۇڬېو وۇگێن بۇڮۇلائان. ئېبېلاڷۇل كاراندا جانێب ڝا رېگۇن بۇگانا، ماڞان ابۇنێ، واساصې قۇوات هارۇن، ۺۇرۺۇلېب بۇگانا.
خالات راڅارال هالاڬال هۇجۇماز قاجاراوڬێ هېصۇل چۇڬێ عېطۇڶ طېرڮۇن رۇگانا.
"ها، مېخ ۺوانێن هانجې" - يان، بۈرخۇن هاراڨڬێ هابۇن، عاندالازۇل باهادۇراص قاجاراصۇل لۇڬبۇزدا خوالچېن باساندێزابێزې بايبێڮانا. "هالې، ما بۈسې، تۇشمان" - ان ڨابۇراڷ قاجاراصۇل كواراناب غېج خوالچېنڬۇن ښاداڅ راڨالدې بۈرتۇن انا.
ښۈ فاراياڷ چۈداصاڬێ گانڝۇن، عاندالاص چۈداصا غۈرڨې وېڅېرڅانا، ښێنڬێ، عۇرۇل راعالداڬێ ڸۇن، خېخڬۈ هېصۇل قۈلدېنڬێ بېطېرالدې ڃوان، دۈب ئېبېلاڷۇل امانات طۇبازابۇنا - تۇشماناصۇل راگ عۇرۇڶې رېخۇن انا. عۈر باعارڸانا. عاندالازۇل رۇڭېلازدا رۈخالێل قۈلۈل ناكابازۇل ساس باڅانا. خېخڸێ هابۇن باهادۇر تۇشماناصۇل چۇڬۇن وا هېصۇل خوالچېنڬۇن جێدېرڬۈ اسكارالدې طاد وۇصانا.
چاكار عاباشێلازۇل.